Schaliegas in Nederland multi-perspectivisch bekeken

Utrecht03 Juni 2013

Jan Rotmanswww.twitter.com/janrotmans

In Perspectief van Energietransitie

25 jaar

DoorontwikkelingsfaseVoorontwikkelingsfase

25 jaar

Transitie naar duurzaam energiesysteem

Wijdverspreide toepassing van het nieuwe paradigma

Decentraal

Bottom-up

Horizontaal

Cyclisch

Kant

elpu

nt

Strijd tussen het oude en nieuwe paradigma

Centraal

Top-down

Verticaal

Lineair

Tijd

Opb

ouw

van

duur

zam

e en

ergi

ehui

shou

ding

We zitten hier

Consolidatie

Mondiale Energie Transitie

bevindt zich op een kantelpunt

enorme dynamiek, onrust en turbulentie

strijd tussen gevestigde en opkomende macht

slagveld

Mondiale Energie Dynamiek overvloed aan fossiele energie

– schaliegas en onconventionele olie in de Verenigde Staten – overschot aan goedkope kolen naar Europa

grote CO2-uitstoot en milieuvervuiling

opkomst van schone energie

– China de grote motor achter ‘clean tech’– China speelt dubbelrol, veel investeringen in fossiele energie

nu nog klein, maar groeit heel snel

Mondiale Energie Transitie

niet gedreven door schaarste, klimaat, milieu

wel gedreven door geo-politieke krachten machtsoverwegingen

prijsontwikkelingen

geen visie en geen strategie

andere wereldmachtsblokken zijn pro-actief

Europa is niet op weg naar energie-autonomie

Europa is verdeeld, ieder voor zich

Europa heeft geen duidelijke strategie

Nederland zit in fossiele lock-in

kolencentrales, gascentrales, CO2-hub, gasrotonde, CCS

elektriciteitsoverschot: 120% in 2020: 80%

dominantie fossiele energie-intensieve industrie

enorme hoeveelheid warmteverlies, weinig duurzame warmte

opkomst decentrale duurzame energie, nog weinig capaciteit

transitie naar duurzame energie verloopt

in Nederland trager dan in rest van Europa

en groeit al 5 jaar lang met ca. 0.1% per jaar.

Nederland is daarmee absolute achterblijver

Strategie Nederland

Nederland heeft geen plan B als het gas op is, rond 2025-2030

16% duurzame energie doelstelling voor 2020 is formidabele opgave

na 2020 begint het pas echt: vergelijkbaar met wederopbouw

centrale energieopwekking: 70% vooral via biobased economy

decentrale energieopwekking: 30% via gebouwde omgeving

Nederland moet alles op alles zetten om de

16% duurzame energie doelstelling te halen

in 2020 en daarna begint het pas echt, het

vergt een compleet nieuw infrastructuur

Schaliegas

Verenigde Staten

schaliegas heeft grote vlucht genomen in Verenigde Staten

duizenden boringen zijn verricht via de ‘fracking-methode’

levert miljoenen banen op en forse stijging van het BBP

mogelijkheden voor export van vloeibaar gas

gasprijs in VS is drie keer lager dan in Europa

Verenigde StatenSchaduwzijde

grootschalige milieu- en natuurschade, onderzocht door EPA

huidige lage gasprijs is niet lang houdbaar, ligt onder de kostprijs

grote schaliegasproducenten als Shell / Exxon lijden er nu verlies op

makkelijkst winbare bronnen zijn aangeboord (‘sweet spots’)

productievermindering verwacht van 60-90% na 2020

Amerikaanse schaliegasmodel kan NIET

getransponeerd worden naar Europa, waar

alles anders is, ondergronds en bovengronds

Europageologisch anders, schaliegas zit veel dieper in Europa

maakt inschattingen over wat technisch winbaar is veel lastiger

grootste schaliegasgebieden liggen in Frankrijk, Polen en Oekraïne

Polen en Frankrijk: ca. 3500 miljard m3, < 30% van Amerika [25.000]

staat is eigenaar van de ondergrond, niet de landeigenaar

milieuwetgeving / toezicht is veel strenger dan in Amerika

In Europa zal schaliegas duurder zijn dan in VS

en ook in trager tempo worden gewonnen en

geëxploiteerd en dus minder lucratief

Nederland

Regulier Gas

resterend volume: ca. 1000 miljard m3 huidig gebruik: ca. 40-50 miljard m3toekomstig gebruik: > 40-50 miljard m3

er is dus nog voor ca. 15-20 jaar gas

Nederland

Schaliegas

geschat volume in 2008: ca. 5000 miljard m3 geschat volume in 2013: ca. 200-500 miljard m3 toekomstig gebruik: ca. 40-50 miljard m3

er is naar schatting voor ca. 5-10 jaar schaliegas

Schaliegas in Nederland

Economisch Perspectief+ levert paar miljard per jaar op [2-6 miljard]

+ levert paar duizend banen op

- schaliegas winning is duur en kost veel energie

- levert weinig tot geen innovatie op

- levert geen economische structuurversterking op

- draagt niet bij aan de nieuwe, schone economie

economisch levert het tientallen

miljarden op, maar geen structurele

economische versterking

Ecologisch Perspectief- kans op grondwaterverontreiniging

- landschaps-, natuur- en horizonvervuiling

- lokale luchtverontreiniging en geluidsoverlast

- veel CO2-uitstoot en methaanlekken

- kans op aardbevingen neemt toe

ecologisch gezien levert de winning van

schaliegas onvermijdbare milieuschade

en maatschappelijke risico’s op

Sociaal-Ruimtelijk Perspectief- schaliegas is moeilijker winbaar dan regulier gas

- hoge bevolkingsdichtheid en bebouwingsdichtheid

- hoog ontwikkelde infrastructuur

- schaliegas in buurt van natuurgebieden en dorpen

- intensieve fossiele industrie: boortorens, vrachtauto’s

sociaal-ruimtelijk levert het een

forse ruimtelijke ingreep op, waarbij

intensieve fossiele industrie dicht

bij mensen en natuurgebieden komt

Strategisch Perspectief+ schaliegas is minder schadelijk dan kolen

+ met schaliegas kopen we iets meer tijd

- schaliegas komt bovenop de productie van regulier gas

- schaliegas winning verhoogt uitstoot van broeikasgassen

- schaliegas vertraagt de transitie naar schone energie

strategisch gezien winnen we iets aan tijd

maar raken we nog meer achterop bij de

transitie naar schone energie en verliezen

we dus kostbare tijd

Proefboringen?+ proefboringen leveren inzicht in volume schaliegas

- proefboringen zijn duur [ca. 10-20 miljoen per boring]

- zijn veel proefboringen nodig om te kunnen schatten

- proefboringen elders leveren teleurstellingen op

- salami-tactiek: veel proefboringen verlagen drempel

Ethisch Perspectief

het is een kwestie van beschaving om de

menselijke driften te beteugelen en de

verleiding te weerstaan om schaliegas uit

de bodem te halen, ook al is dat technisch

goed mogelijk. Durven we nee te zeggen?

Integrale Schatting

Nederland moet veel moeite doen en

neemt behoorlijke ecologische risico’s om

een relatief kleine hoeveelheid schaliegas

te winnen en te exploiteren

Conclusie

op rationele gronden zou Nederland

niet op schaliegas moeten inzetten