Scriptie

De gevolgen van kunstmatig vervaardigde rook uit rookgeneratoren op de gezondheid van lotusslachtoffers

Ten behoeve van: MVK opleiding Kader, voorjaar 2010.

Uitgevoerd door: Bronvermelding: Alex Stegeman foto’s: Dordrecht, november 2010 Rookgeneratoren: Haagen Rookvloeistof: Haagen

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pag

ina

2

2. inhoudsopgave:

1. Titelblad pag. 1

2. Inhoudsopgave: pag. 2

3. Samenvatting: pag. 3

4. Inleiding pag. 4

5. Probleemstelling: pag. 5

6. Doelstelling pag. 5 7. Onderzoek pag. 6

8. conclusies Pag. 26

9. Aanbevelingen: pag. 27

10. Bijlagen: pag. 29

10.1 Drie methodes om “kunstmatige rook” te produceren. pag. 29

10.2 E-mail verkeer met: prof. Dr. J.E.M.H. van Bronswijk. pag. 32

10.3 Uitwerking enquête lotusslachtoffers. pag. 35

10.4 Uitwerking enquête opleidingsinstituten. pag. 38

10.5 Uitwerking enquête brandweerkorpsen. pag. 41

10.6 Veiligheidsinformatieblad: vdk rookvloeistof. pag. 44

10.7 Algemene gegevens: ethyleenglycol (Glycol). pag. 48

10.8 Algemene gegevens: monopropyleenglycol. pag. 49

10.9 Algemene gegevens: triethyleenglycol. pag. 50

10.10 Wetsartikelen. pag. 51

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pag

ina

3

3. Samenvatting:

Bij veel opleidingsinstituten;brandweerkorpsen wordt er voor BHV en brandweer trainingen; ontruimingsoefeningen en grote regionale en landelijke oefeningen gebruik gemaakt van lotusslachtoffers.

Deze lotusslachtoffers moeten regelmatig in kunstmatig vervaardigde rook uit een rookgenerator acteren. Deze rook is een lichaamsvreemde stof en is, wanneer dit ingeademd wordt niet goed voor de gezondheid. Ondanks dat veel lotusslachtoffers hiervan op de hoogte zijn gaan zij, wanneer het hun gevraagd wordt, toch zonder persoonlijke beschermingsmiddelen deze “rook” in om te acteren. Veel lotusslachtoffers ondervinden hier gezondheidskundige klachten, maar ook dit is geen reden voor velen van hun om niet in deze “rook” te gaan acteren. Volgens de Arbeidshygiënische strategie (arbowet artikel: 3 lid 1 onderdeel b) moeten de bedrijven/instanties die de lotusslachtoffers inhuren, volgens de stand der wetenschap (Artikel 3 Lid 1) naar nieuwe methoden zoeken om te voorkomen dat lotusslachtoffers in de “rook” moeten acteren. Het gebruik van rookzicht brillen i.p.v. kunstmatig vervaardigde rook uit rookgeneratoren is hier een oplossing voor. Alleen als het niet anders kan kunnen lotusslachtoffers zichzelf tegen de “rook” beschermen door een filtermasker (A2P3) te dragen wanneer ze in deze “rook” moeten optreden. Deze moeten volgens artikelen uit de arbeidsomstandighedenwet: artikel: 3 lid1en artikel:3 lid 1 onderdeel b gratis verstrekt worden. De lotusslachtoffers hebben de plicht deze volgens instructies van de bedrijven/instanties die de lotusslachtoffers inhuren (arbeidsomstandighedenwet artikel 8 lid 1) te gebruiken. (arbeidsomstandighedenwet artikel 11onderdeel b). De bedrijven/instanties die de lotusslachtoffers inhuren moeten erop toezien dat deze ook gebruikt worden (arbeidsomstandighedenwet artikel: 8 lid 3 en 4). Er moeten eenduidige richtlijnen komen vanuit de overkoepelende lotusorganisaties zodat er niet zonder afdoende persoonlijke beschermingsmiddelen in ruimtes met kunstmatig vervaardigde rook uit rookgeneratoren geacteerd wordt. Deze afdoende persoonlijke beschermingsmiddelen zijn: filtermaskers met een A2P3 filter. Verder is het verstandig dat de lotuskringen voorlichting aan de lotusslachtoffers geven over de risico’s en gevaren van kunstmatig vervaardigde rook uit rookgeneratoren; hoe ze zich hiertegen moeten beschermen, en hoe de persoonlijke beschermingsmiddelen gebruikt moeten worden. Gezien artikel: arbeidsomstandighedenwet artikel: 3 lid1 onderdeel b. (arbeidshygiënische strategie), moet er tijdens de boeking van lotusslachtoffers op aangedrongen worden van deze mogelijkheid gebruik te maken van rookzicht brillen in plaats van de kunstmatig vervaardigde rook uit rookgeneratoren.

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pag

ina

4

4. Inleiding:

Bij BHV cursussen, oefeningen van de brandweer en regionale en landelijke rampenoefeningen wordt er gebruik gemaakt van lotusslachtoffers.

LOTUS staat voor: Landelijke Opleiding Tot Uitbeelden Slachtoffers

Het doel van lotus is het ontwerpen en ensceneren van (ongeval) situaties en uitbeelden van slachtoffers en acuut zieken dit moet op een zo natuur getrouw mogelijke manier gebeuren. Deze lotusslachtoffers kunnen veel verwondingen en ziektebeelden welke een mens kunnen overkomen uitbeelden en grimeren.

Tijdens oefeningen en BHV trainingen worden zij heel vaak in de kunstmatig vervaardigde rook uit rookgeneratoren gelegd. Vaak wordt er vanuit gegaan dat dit niet schadelijk is voor de gezondheid, maar de vraag is of dit inderdaad niet schadelijk is voor de gezondheid.

Lotusslachtoffers zijn veelal hobbymatig bezig en er zijn veel lotusslachtoffers die deze hobby dagelijks uitvoeren. Zij staan dan ook regelmatig bloot aan deze “rook”. Hierbij wordt geen gebruik gemaakt van enige vorm van PBM’s (persoonlijke beschermingsmiddelen). Wanneer je in een BHV ruimte komt waar veel met deze rook gewerkt wordt, voelen de muren, tafels en andere objecten vettig aan van de neerslag van deze kunstmatig opgewekte rook.

Binnen de lotuskringen is er geen eenduidig beleid over hoe men moet omgaan met kunstmatig vervaardigde rook, en of dat men nu wel of geen PBM’s (persoonlijke beschermingsmiddelen) moet gebruiken.

Met mijn scriptie wil ik een advies uitbrengen naar de overkoepelende lotusorganisaties zodat er een eenduidig beleid gevoerd gaat worden over hoe men om moet gaan met optredens in ruimtes met kunstmatig vervaardigde rook uit rookgeneratoren, zodat de lotusslachtoffers dit op een veilige en verantwoorde wijze gaan doen.

Dit advies wil ik uitbrengen aan de hand van de uitwerking van: Een literatuur onderzoek; interviews met: Dr. G.h.M. Bouten en een leverancier van rookvloeistoffen en rookgeneratoren: Fire ware. Naar aanleiding van uitkomsten van het interview bij Fire ware verder onderzoek doormiddel van vragen per e-mail bij Prof. Dr. J.E.M.H. van Bronswijk en een bezoek aan CAG Consult Air Group BV. Tot slot een drietal enquêtes bij: lotusslachtoffers; opleidingsinstituten en brandweerkorpsen.

Deze onderzoeken zijn in hoofdstuk 7 terug te vinden. In hoofdstuk 8 zijn de onderzoeken samengebracht in een conclusie. Hoofdstuk 9 behelst het uiteindelijke advies dat weer voortkomt uit de conclusie uit hoofdstuk 8. Tot slot vindt u in hoofdstuk 10 de bijlagen. Hierin staan alle voor het onderzoek belangrijk zijnde stukken zoals literatuur; e-mails; uitgewerkte enquêtes; veiligheidinformatiebladen en productbladen.

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pag

ina

5

5. Probleemstelling:

Wanneer er in ruimtes waar er regelmatig met deze kunstmatig vervaardigde rook uit rookgeneratoren een kleverige laag achterblijft kan dit ook gevolgen hebben voor de gezondheid van lotusslachtoffers die regelmatig tot dagelijks aan deze “rook” worden blootgesteld. Wanneer zij gaan acteren in deze met “rook”gevulde ruimtes ademen zij deze substantie tenslotte ook in.

6.Doelstelling:

Ik wil een advies uitbrengen aan de overkoepelende organisaties van lotusslachtoffers: Vereniging Lotus Nederland en Organisatie LOTUS. Naast Vereniging Lotus Nederland heeft het overkoepelende orgaan van deze twee organisaties: het Oranje Kruis ook interesse getoond in de uitkomst van deze scriptie. Om mijn doelstelling te bereiken moet ik onderzoeken wat de kennis van lotusslachtoffers; opleidingsinstituten en brandweerkorpsen is met betrekking tot gevaren van kunstmatig vervaardigde rook uit een rookgenerator en wat de gevolgen van blootstelling aan deze kunstmatig opgewekte rook op de gezondheid kunnen zijn. Ik hoop te bereiken dat lotusslachtoffers in de toekomst op een veilige manier hun inzetten zullen gaan doen in de kunstmatig vervaardigde rook van rookgeneratoren doordat er bindende richtlijnen binnen de overkoepelende lotusorganisaties en kringen komen met betrekking tot het gebruik van PBM’s (persoonlijke beschermingsmiddelen) wanneer er in de kunstmatig vervaardigde rook uit rookgeneratoren moet worden opgetreden. De overkoepelende lotusorganisaties moeten deze richtlijnen natuurlijk op hun beurt verder ventileren naar de lotuskringen en deze op hun beurt weer naar hun leden: de lotusslachtoffers.

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pag

ina

6

7. Onderzoek: Mijn onderzoek heeft zich op een aantal punten toegespitst:

1. Informatie inwinnen bij diverse instanties. 2. Een interview met Hr. G.H.M. Bouten, bedrijfsarts. 3. Een interview met Hr. S. Hendriks / Mw. J. van Zanten van Fire ware. 4. Vragen per e-mail aan professor doctor J.E.M.H. van Bronswijk. 5. Navraag over: het vaststellen van legionella in pvc buizen waardoor rook

getransporteerd wordt aan: CAG Consult Air Group BV. 6. Lotusslachtoffers en de wet. 7. Enquêtes:

7.1 Een enquête bij lotusslachtoffers. 7.2 Een enquête bij opleidingsinstituten. 7.3 Een enquête bij brandweerkorpsen.

7.1 Ingewonnen informatie Vooraf wil ik graag het een en ander toelichten over hoe kunstmatig vervaardigde rook uit rookgeneratoren geproduceerd wordt. Er zijn een drietal methodes om “kunstmatige rook” te produceren:

1. Temperatuursverschillen (tussen lucht en droog ijs).

2. Mechanische rook.

3. Rook door verhitting.

Hieronder staat de methode beschreven hoe rook door verhitting ontstaat, De twee andere methodieken: rook door temperatuursverschillen en mechanische rook staan hier niet omschreven omdat deze methodieken nagenoeg nooit gebruikt worden voor oefeningen waarbij gebruik gemaakt wordt van lotusslachtoffers. In bijlage 10.1: drie methodes om “kunstmatige rook te produceren, kunt u alle methodieken om kunstmatige rook te produceren terug vinden. Rookmachine:

Versuvius (Voorgrond)

Etna (achtergrond)

van de firma: Haagen

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pag

ina

7

Het maken van kunstmatige “rook”: Rook door verhitting:

De eerste methode pompt een glycol- of glycerine oplossing en water door een warmtewisselaar (verwarmingselement). Bij technieken voor het maken van rook door verhitting van een vloeistof wordt de vloeistof door een pomp of door een gas voortgestuwd. Een gasgedreven machine gebruikt onbrandbaar gas om olie of glycol door een warmtewisselaar te spuiten. Rookvloeistoffen zijn chemische verbindingen van alcohol met een product dat glycol of glycerine genoemd wordt, niet de variatie die in bier en wijn zit maar van een andere samenstelling, al dan niet gemengd met water. Glycol of glycerine wordt bijvoorbeeld in deodorant, handcrème en inkt gebruikt, maar ook in remolie en antivries. De glycerine vormt een schil om een druppel water waardoor verdamping tegengegaan of beperkt wordt. Rookvloeistoffen en drijfmechanismen worden nog steeds verbeterd. Het gaat daarbij met name over de dikte van de rook, van een echte wolk tot een fijne nevel. De combinatie met de temperatuur is daarbij mede bepalend. Het principe is dat een vloeistof vanuit een tank met een hoge drukpomp door een warmtewisselaar geforceerd wordt; waar die verwarmd wordt tot de verdampingstemperatuur van zo’n 340°C. Dit proces wordt ook wel “flaching” genoemd. Hierbij zet de vloeistof snel uit en worden er zeer kleine druppeltjes gevormd. De damp wordt vervolgens door een nozzle geperst en mengt zich dan met de koude lucht buiten de rookgenerator (rookmachine), waar het onmiddellijk een ondoorschijnende aerosol vormt die door mensen waargenomen wordt als rook. Er is dus vloeistof en luchtdruk nodig. De vloeistof kan verschillend van samenstelling zijn en daardoor in kleinere of grovere druppels verstoven worden. Er kunnen grote hoeveelheden in korte tijd of juist kleine hoeveelheden continu verstoven worden door de druk of de pomp te regelen en de rook kan een nabewerking krijgen. Bijvoorbeeld door de rook na het verstuiven door een ventilator te leiden en verder te laten verspreiden. Bij een tweede methode om de rook verder van de rookmachine weg te krijgen wordt er gebruik gemaakt van een pvc buis waar de machine de rook in blaast om vervolgens een meter of 5 verderop midden in de ruimte terecht te komen. Soms zit hier nog een ventilator tussen maar in veel gevallen ook niet. Men kan de rook ook nabehandelen door deze te koelen. Hierdoor ontstaat een laag hangende rook.

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pag

ina

8

Foto:

Rookvloeistof: Pro Van VDK b.v.

Rookvloeistoffen:

Er zijn 4 vloeistoffen die bij de productie van rook toegepast worden: 1. Water:

Water is het goedkoopst en niet schadelijk maar is niet te gebruiken omdat het snel verdampt en het heeft de geringste reflectie/refractie waarde waardoor het licht het minst verspreid wordt en het dus niet zichtbaar is. (niet geschikt voor oefeningen waarbij lotusslachtoffers ingezet worden)

2. Water gemengd met glycol of glyserine: De meest gebruikte rookvloeistoffen zijn mengvormen van water en van een of meer glycols of glycerine. Rookvloeistof op waterbasis is een vloeistof die wel water bevat maar daarnaast nog andere stoffen. Deze vloeistoffen verdampen veel minder snel dan water en verschillende samenstellingen kunnen een grote variatie in effect tot gevolg hebben. De brekingsindex is hoger dan water en de combinatievloeistof reflecteert dus meer licht (de brekingsindex van het medium bepaalt hoe sterk het licht afgebogen wordt waardoor de “rook” wolk te zien is). Het is duurder dan water en het veroorzaakt wanneer het neerslaat gladde vloeren.

3/4. Pure glycol / hoogwaardig geraffineerde minerale oliën. Wanneer een neveleffect langere tijd moet blijven bestaan dient een vloeistof gebruikt te worden die geen water bevat. De deeltjes moeten bijzonder klein zijn om lang te kunnen zweven. Deze neveleffecten worden geproduceerd door minerale oliën. Deze verdampen niet. Dat is een nadeel wanneer je de rook snel kwijt wilt. Ook laat olie een vettig residu achter. (wordt nagenoeg niet voor oefeningen waarbij lotusslachtoffers ingezet worden gebruikt).

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pag

ina

9

De rookmachines die gebruikt worden bij BHV opleidingscentra; brandweerkorpsen en oefeningen zijn rookmachines die met het principe van verhitting van rookvloeistof werken. De rookvloeistof wordt doormiddel van een hogedrukpomp door een verwarmingselement (warmtewisselaar) van zo’n 340°C gepompt zoals eerder is toegelicht. Er zijn diverse samenstellingen van stoffen waaruit een rookvloeistof kan bestaan: er zijn rookvloeistoffen die bestaan uit een oplossing van:glycol, een oplossing van triethyleenglycol, mengsels van glycol, triethyleenglycol en propyleenglycol en een mengsel van glycol of glycolverbindingen in water. meestal wordt er gebruikt gemaakt van een mengsel van propyleenglycol, triethyleenglycol en water. Aan de voorzijde van de rookmachine wordt een “rook”wolk naar buiten geperst. Wanneer licht de overgang tussen twee stoffen kruist, buigt het licht, hierdoor zien wij een rookwolk. De benaming van rook of oefenrook klopt eigenlijk niet. Rook bestaat uit vaste (onder andere koolstofdeeltjes) deeltjes, terwijl er bij (oefen) rook uit een rookgenerator of ook wel een rookmachine sprake is van een nevel, vloeibare deeltjes gevormd door het versproeien/verneveling van vloeistoffen ook wel aerosolen genoemd, die bij inademing in het menselijk lichaam terecht komen. Uit rapporten blijkt dat de deeltjes in het aerosol voor het overgrote deel kleiner zijn dan 5 µm (micrometer). Doordat ze in het bovenste deel van de luchtweg veelal afgevangen zullen worden, zal slechts een klein deel van het totaal in de longen terecht komen. Wanneer de temperatuur in de rookmachine te hoog is zal de rookvloeistof verbranden en ontstaan er rookdeeltjes (koolstof deeltjes) die vergelijkbaar zijn met fijnstof.

afbeelding: Afbeelding van medisch Milieukundigen de diepte van bij de LOGO’s doordringen van (www.mmk.be/vrij.cfm?Id=194) Aerosolen en

Fijnstofdeeltjes In de longen in verhouding tot hun grootte. Bron: Info informatiepunt.nlNederlands Instituut Fysieke Veiligheid Nibra; Postbus 7010; 6801 HA Arnhem; Bezoekadres: Kemperbergerweg 783; Telefoon: 0900 235 112 112; Fax: 026 351 50 51 Nederlands Instituut voor Brandweer en Rampenbestrijding Postbus 7010; 6801 HA Arnhem;Telefoon: 026 – 3552400;Fax: (026) 3515051; e-mail: nibra@nibra.nl Haagen Fire Training Products, VDK Handelsonderneming, Kenbri Fire Fighting B.V., Draeger Safety, VTN, Ziegler, Zumro./ Literatuur: ‘Introduction to modern atmospheric effects; Uitgave ESTA (entertainment services & technology association) www.esta.org;Duitsland: www.vplt.org;Groot Brittannië: www.plasa.org Afbeelding: Medisch Millieukundigen bij de LOGO’s; www.mmk.be/vrij.cfm?Id=194

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

1

0

Er zijn verschillende onderzoeken geweest naar de schadelijkheid van rookvloeistoffen. Een probleem hierbij is dat voor de glycolen die in rookvloeistoffen gebruikt worden de grens-waarden (voorheen mac-waarden) niet bepaald zijn. Hierdoor is de TU in Delft bij een onderzoek uitgegaan van de mac-waarden * van Ethyleenglycol, waarvoor wel een mac-waarde* bestaat. Volgens sommigen geeft dit echter geen goed beeld omdat juist deze stof (Ethyleenglycol) om deze reden niet in rookvloeistof gebruikt wordt. De mac-waarde * is de concentratie van een stof in de lucht waaraan een gezonde volwassene gedurende de tijd dat hij werkt blootgesteld mag zijn zonder blijvende schade te ondervinden. Er zijn twee byzondere mac-waarden * : de MAC-C (C van Ceiling) en de MAC-TGG (tijd gewogen gemiddelde). * Een andere methode is het gebruik van de normen voor ” fijnstof” in de buitenlucht, alleen deze methode is gebaseerd op langdurige (Chronische) blootstelling, terwijl bij kunstmatig vervaardigde rook uitgegaan moet worden van kortdurende blootstelling (maximaal enkele uren met een hoge concentratie). Ook verschilt de werking van fijnstof wezenlijk van in water oplosbaar aerosol. In 1982 is er een experimenteel onderzoek geweest van de NOHS (The National Occupational Hygiene Service Ltd) dit is als bijlage ingevoegd in een Concept Smoke Systhems, Health and Safety Data. Hierbij worden verschillende concentraties bereikt bij verschillende rookdichtheid. Deze wordt uitgedrukt in % lichtabsorptie. Bij 10% lichtabsorptie is de concentratie 190 mg/m3, bij 30% is het 520 mg/m3 en bij 60% lichtabsorptie 2500 mg/m3. Bij deze concentraties is 80-94% respirabel. Respirabel betekent dat de deeltjesgrootte dusdanig klein is dat ze tot in de longen kunnen komen. Het NOHS rapport berekent hiermee de maximale inname/opname van glycolen in vergelijking tot de toxische dosis. De toxische orale dosis wordt bij lange na niet bereikt. Ook hier verschillen de meningen van sommige artsen over omdat de aerosolen naar hun mening weer oplossen in de slijmvliezen van de bovenste luchtwegen. Bron: Ghor rapportoefenrook aug 04: Waar rook is hoeft geen vuur te zijn Verstrekt door:infopunt veiligheid; Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid Nibra;Postbus 7010; 6801 HA Arnhem; Bezoekadres: Kemperbergerweg 783; Telefoon: 0900 235 112 112; Fax: 026 351 50 51; E-mail: info@infopuntveiligheid.nl; Internet: www.infopuntveiligheid.nl

* De mac-waarden zijn per 1 januari 2007 vervangen door een beperkte lijst met grenswaarden. Deze gegevens komen uit een Ghor rapport:Oefenrook uit augustus 2004.

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

1

1

Enige jaren geleden heeft het bedrijf Haagen een rapport geschreven over de effecten van rookgeneratoren en kunstmatig vervaardigde rook (oefenrook) Dit rapport is gebaseerd op testen van TNO. Bij het onderzoek dat TNO heeft verricht is men uitgegaan van de Grens-waarden (voorheen mac-waarden) van de verwante stof: Ethyleenglycol zoals eerder in deze scriptie vermeld. De MAC-waarde van Ethyleenglycol bedraagt: 52mg/m3 voor de 8 uurs TGG (Tijd Gewogen Gemiddelde) en 104mg/m3 voor de 15 min. TGG. Kunstmatig vervaardigde ”rook” gedraagt zich als stof, voor inhaleerbaar stof wordt aanbevolen om de MAC-waarde voor blootstelling gedurende 8 uur (TGG) te handhaven op 10 mg/m3. Deze waardes zijn wettelijk vastgesteld. TNO heeft in opdracht van Haagen verschillende testen gedaan met rookmachines om te kijken wat de effecten zijn. Op de volgende pagina staan 3 grafieken. In deze grafieken is aangegeven hoe lang men (volgens TNO) in een ruimte kan verblijven onder bepaalde omstandigheden. Volgens Haagen is het zo dat op korte termijn oefenrook bij matig gebruik niet gevaarlijk is, maar wat de effecten zijn van oefenrook op de langere termijn is niet bekend. Hiervoor is jarenlang onderzoek nodig dat tot op heden nog niet gedaan is. Dus wat de uiteindelijke effecten zijn van de oefenrook zal nog lange tijd onbekend blijven. Wel kan je last krijgen van: allergische reacties en wanneer men overgevoelig is voor stof: eczeem; huiduitslag; irritaties aan de ogen; irritatie van het neusslijmvlies. Aldus Rik van Kimmenade van Haagen fire training products in een interview dat hij destijds heeft gegeven voor het blad: Brand&Brandweer april 2008 pag. 212-213. Foto’s:

Wegbsite:

Haagen Fire Trainings Products

(www.Haagen.eu/EN/smoke_generators.aspx)

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

1

2

Als een persoon een ruimte betreedt met oefenrook, maar zonder bescherming moet het zicht minstens vijf meter zijn wil hij er langer dan een uur kunnen verblijven zonder schade op te lopen. Tijd Bij een zicht van twee meter is (minuten)

dit slechts ongeveer vijftien minuten,

en bij zicht onder de meter kan hij zich

helemaal niet in deze ruimte begeven!

Met een stofmasker met klasse FFP2 kan een persoon het bij een zicht van 2 meter 120 minuten in deze

Tijd ruimte verblijven. Bij een zicht van (minuten) 0,5 meter bijna 20 minuten.

Maar bij een zicht van 20 cm kan hij

zich helemaal niet in deze ruimte

begeven!

Bij gebruik van een filtermasker Tijd

klasse A2P3 kan een persoon bij (minuten)

een zicht van 0,1 meter bijna

30 minuten in deze ruimte verblijven.

Bron:

Brand&Brandweer april 2008 pag. 212-213

Lesbrief:Oefenrook/bescherming tegen oefenrook

Datum: 17-04-2008 Bureau Opleiden & Oefenen BRANDWEER ROERMOND

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

1

3

7.2 Interview met Hr. G.H.M. Bouten, bedrijfsarts. Op 13 juli 2010 heb ik een interview gehad met Hr. G.H.M. Bouten, bedrijfsarts over de gevolgen van kunstmatig vervaardigde rook uit rookgeneratoren op de gezondheid van lotusslachtoffers. Dr. Bouten is al jaren werkzaam als arts voor het Oranje kruis met betrekking tot zaken die te maken hebben met lotusslachtoffers Naast examinerend arts voor het Oranje kruis met betrekking tot examens voor lotusslachtoffers heeft hij jaren in het college van deskundigen van het Oranje Kruis gezeten. Hiernaast is hij voorzitter en medisch adviseur van de Organisatie LOTUS en heeft tot op heden veel betekend voor de ontwikkeling van de lotus leerstof het lotus leerboek. Dit mede door zijn ruime ervaring in de lotus wereld. In mijn interview met hem kwam naar voren dat hij een groot tegenstander is van het verrichten van lotus werkzaamheden in ruimten waar kunstmatig vervaardigde rook uit rookgeneratoren aanwezig is. Dr. Bouten gaf aan dat je uitermate voorzichtig moet zijn met stoffen die ingeademd worden en lichaamsvreemd zijn. los van het feit of dat stoffen toxisch zijn is alles wat lichaamsvreemd en ingeademd wordt slecht voor de gezondheid. Kunstmatig vervaardigde rook uit een rookmachine laat een vettige substantie achter op alles in zijn omgeving, deze stoffen komen ook in het menselijk lichaam terecht en uiteindelijk in de longen, deze stoffen horen hier niet thuis en zijn dus lichaamsvreemd. Dit moet koste wat kost vermeden worden. Dr Bouten benadrukt de lotusslachtoffers van de kring waar hij direct bij betrokken is, dat zij absoluut niet in kunstmatig vervaardigde rook moeten gaan acteren ook niet als er maar een klein beetje rook hangt. Ook dit heeft hij tot op heden aan alle in opleiding zijnde lotus instructeurs gedoceerd. Hij betreurt het dan ook ter zeerste dat er nog steeds lotusslachtoffers zijn die toch hun spel doen in ruimtes met kunstmatig vervaardigde rook. Op mijn vraag hoe Dr. Bouten er tegenover staat om dan met persoonlijke beschermingsmiddelen zoals stofmaskers of filterbussen op in de kunstmatig vervaardigde rook te acteren vertelde hij dat hij daar geen voorstander van is omdat een van de onderdelen van de doelstelling van lotusslachtoffers is: op verantwoorde wijze uitbeelden van slachtoffers en acuut zieken. Het is dan ook noodzakelijk zoveel mogelijk de werkelijkheid te benaderen. Een ECHT slachtoffer dat in een brandend huis ligt of in ieder geval in een ruimte met echte rook, heeft meestal geen tot nooit persoonlijke beschermingsmiddelen op in de vorm van stofkapjes; filterbussen of ademluchtkappen. Natuurlijk is dit wel beter dan zonder persoonlijke beschermingsmiddelen zoals hierboven vermeld.

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

1

4

7.3 Interview met Hr. S. Hendriks en Mw. J. van Zanten van: Fire Ware.

Op 20 september 2010 heb ik een interview gehad met met Hr S. Hendriks en Mw. J. van Zanten van Fire ware. Fireware is een bedrijf dat zich bezig houdt met het verhuren, verkopen en ontwikkelen van ensceneringmaterialen voor brandweerkorpsen en BHV-opleidingscentra met een groot assortiment waaronder diverse rookgeneratoren en rookvloeistoffen. Mijnheer Hendriks en mevrouw Van Zanten vertelden dat de schadelijkheid de rookvloeistof op zich wel meevalt mits er gebruik gemaakt wordt van kwalitatief goede rookgeneratoren en de juiste goede kwaliteit rookvloeistof en de geproduceerde “rook” niet boven het verzadigingspunt van de lucht komt. Wanneer je boven het verzadigingspunt van de lucht komt (dit is bij een zicht van ongeveer 50 cm) krijg je neerslag van rookvloeistof in de vorm van een vettige substantie). Natuurlijk moet je zoveel mogelijk gebruik maken van persoonlijke beschermingsmiddelen zoals stofmaskers en/of filterbussen. Zeker wanneer je bedenkt dat voor een goede werking een rookmachine minstens ieder half jaar gereinigd moet worden door er in plaats van rookvloeistof een volle tank met gedestilleerd water door de machine heen gespoeld moet worden (Een hele tank van de rookgenerator vullen met gedestilleerd water en dit in “rook”om laten zetten i.p.v. rookvloeistof) Dit voorkomt de vorming van een soort ketelsteen zoals hieronder op de foto te zien is. Bovendien komen er resten in de rook die uitgestoten wordt dat dan weer in je longen terecht kan komen. Wanneer er niet van een goede kwaliteit rookmachine gebruik gemaakt wordt en/of de kwaliteit van de rookvloeistof is niet goed (of de juiste rookvloeistof voor de machine)is, kan het zijn dat er geen aerosol ontstaat maar echte rook door de verbranding van rookvloeistof. Mijnheer Hendriks en mevrouw van Zanten hebben me echter ook op een gevaar gewezen dat ik nog niet eerder was tegengekomen.

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

1

5

Het gebeurt bij opleidingsinstituten nog wel eens dat de rookvloeistof op een andere plaats nodig is dan waar hij uit de rookgenerator komt. Een veel gebruikte oplossing hiervoor is dat er dan een pvc pijp van meerdere meters achter de rookmachine geplaatst wordt die de rook dan elders (bijvoorbeeld midden in de ruimte) in de ruimte terecht laat komen. Nadat de aerosol (kunstmatig vervaardigde rook) de rookgenerator verlaat koelt het zeer snel af en condenseert het in de kunststof buis. Vaak zalen deze buizen iets door waardoor er een klein beetje water in deze buizen kan blijven staan. Bij zomerse temperaturen kan er hier legionella ontstaan. Volgens mijnheer Hendriks en mevrouw van Zanten is hier echter nog geen onderzoek naar gedaan. Wanneer er een ventilator tussen de rookmachine en de buis geplaatst is die na de “rook” productie nog enige tijd doorblaast, totdat de buis droog is heb je hier echter geen last van, voorwaarde is dan wel dat de buis droog moet zijn wanneer de ventilator stopt met blazen. Legionella is een bacterie die de veteranenziekte kan veroorzaken, dit is een ernstige longontsteking. Er bestaat ook een lichtere vorm van infectie: legionellagriep (ook wel pontiac koorts) deze is meestal tijdelijk en van doorgaande aard. De legionellabacterie is alleen gevaarlijk na vermenigvuldiging. Dat gebeurt in water met een temperatuur tussen de 25 en 50°C. Boven de 60°C gaat de bacterie dood. De legionellabacterie vermenigvuldigt zich alleen als het water niet doorstroomt, maar langdurig blijft stilstaan in dode hoeken. Sterke doorstroming van water kan aangroei van de bacterie voorkomen. Besmeting met legionella gebeurt via de longen en wordt veroorzaakt door het inademen van van de legionellabacterie in hele kleine druppeltjes waternevel (aerosolen). De meeste mensen worden niet ziek na besmetting. Treedt de ziekte wel op, dan is deze te behandelen met antibiotica. Alleen in ernstige gevallenen zonder juiste behandeling, kan de ziekte dodelijk zijn. De ziekte kan niet van de ene mens op de andere worden overgedragen en is dus niet besmettelijk. Een groter risico op legionella besmetting lopen: Zware rokers, ouderen en mensen die medicijnen gebruiken die hun afweer verstoten (bijvoorbeeld mensen die een transplantatie hebben ondergaan) en mensen met een verminderde weerstand lopen een groter risico. Het drinken van met legionella besmet water vormt GEEN risico.

Bron:

Rijksoverheid: http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/vragen-en-

antwoorden/wat-is-legionella-en-kan-ik-ziek-worden-van-de-legionellabacterie.html

WWW.legionella.nl

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

1

6

7.4 Vragen per e-mail aan: Professor doctor J.E.M.H. van Bronswijk

Om hier meer over te weten te komen heb ik Hr Leo Bikkers van de Vetstichting veteranenziekte benaderd die mij heeft doorverwezen naar: Professor doctor J.E.M.H. van Bronswijk , zij is gespecialiseerd in biologische oorzaken van de veteranenziekte in bebouwde omgeving (legionella in woonhuizen) en is werkzaam aan de technische universiteit in Eindhoven. Per e-mail heb ik haar de vraag gesteld: Wanneer er alleen een rookgenerator wordt gebruikt is dit risico niet aanwezig de rookvloeistof, bestaande uit: glycolen en water, wordt tot ongeveer 300 graden Celsius opgewarmd, zodat het verdampt. Maar veel opleidingsinstituten plaatsen achter de rookgenerator een kunststof (pvc) buis waardoor de kunstmatig vervaardigde rook naar een deel van de ruimte geleid wordt waar de” rook “ nodig is. De waterdamp uit de kunstmatig vervaardigde rook condenseert in deze horizontal geplaatste kunststof buizen waardoor zij vochtig worden. Soms zijn deze buizen op verschillende plaatsen van gaten voorzien zodat de rook hier de buis kan verlaten. Wanneer een buis iets doorbuigt kan er zelfs wat water in komen te staan. Mijn vraag is: is er hier een reële kans op de vorming van legionella, is hier al eens een onderzoek naar gedaan, en wat voor persoonlijke beschermingsmiddelen kunnen lotusslachtoffers het beste dragen wanneer zij toch in zo’n ruimte gaan liggen voor een brandweeroefening of een bhv oefening. Prof. Dr. J.E.M.H. van Bronswijk heeft in een mail geantwoord dat ernaar haar weten geen onderzoek gedaan is in de door mij genoemde pijpen. De combinatie van PVC, glycolen en water bij kamertemperatuur zal er wel toe leiden dat er een biofilm ontstaat binnen in de buizen waar legionella in kan bestaan. Tevens kreeg ik de wedervraag hoe deze buizen gereinigd worden. Want een goede en stevige reiniging zou afdoende moeten zijn en dat zou je kunnen controleren door monsters te nemen van de binnenzijde van de buizen om microscopisch bij lage vergroting vast te stellen of er nog biofilm met protozoën aanwezig is. Deze protozoën zijn namelijk de echte thuishaven van Legionella die eigenlijk alleen “per ongeluk” met het water wordt meegevoerd. Ik heb haar (na navraag) geantwoord dat deze leidingen nooit schoongemaakt worden en dat deze pvc buizen in een vaste opstelling in de desbetreffende ruimtes geplaatst zijn en dat er verder niet naar wordt omgekeken. Prof. Dr. J.E.M.H. van Bronswijk antwoordde op haar beurt weer dat er dan een potentieel legionella probleem is. (de desbetreffende E-mails vind u in de bijlage 10.2 terug)

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

1

7

7.5 Navraag over het vaststellen van legionella in pvc buizen waardoor rook getransporteerd word aan: CAG Consult Air Group BV.

Na het antwoord van Prof. Dr. J.E.M.H. van Bronswijk ben ik bij CAG Consult Air Group BV langs gegaan om te vragen hoe er onderzocht kan worden of dat er legionella bacteriën in pvc buizen, waardoor kunstmatig vervaardigde rook uit rookmachines gaat (zoals eerde in deze scriptie vermeld), zitten. CAG Consult Air Group BV is een bedrijf dat zich onder andere bezig houdt met inspecties en onderzoek in kantoren, productieruimten, scholen en musea door middel van de nieuwste technieken en analyses. Een van hun specialisaties is: inspecties en onderzoek met betrekking tot legionella. Hier bleek dat om legionella vast te kunnen stellen er een aantal liters water nodig is. De hoeveelheden water dat ontstaan is uit condens en dat in de pvc pijp staat is dermate weinig dat het meten hiervan niet mogelijk is. Dit neemt niet weg dat de legionella bacterie in deze buizen aanwezig kan zijn. De personeelsleden die onderzoek doen na legionella maken gebruik van P2 en/of P3 stofmaskers. Deze stofmaskers geven genoeg bescherming tegen de legionella bacterie. Hieronder staan 2 p2 en 1 P3 stofmaskers afgebeeld. 3M 9322 P2 Maskers Ademhalingsbescherming tegen fijn stof, olie of op water gebaseerde nevels. Deze nieuwe generatie stofmaskers biedt confort en stijl zonder afbreuk te doen aan de Prestaties, betrouwbare, effectieve bescherming agaist fijnstof. 3M Cool Flow ventiel. Goedkeuring: CE-gemarkeerde Standaard: EN149: 2001 FFP2 Maximaal gebruik niveau: Toegewezen Protection Factor: 10 x OEL (nominale beschermingsfactor 12 x OEL).

3M1862 Health Care masker (P2) Het 3M 1862 masker Healthcare voldoet aan de eisen van EN149: 2001 FFP2 en kan gebruikt worden om de drager te beschermen in de concentratie van vaste en niet-vluchtige vloeibare deeltjes tot 10 maal de MAC (Occupational Exposure Limit) CE gekeurd. 3M Health Care maskers voldoen aan de EG-richtlijn 89/686. Dit product is bestemd voor gebruik in infectie onder controle praktijken.

3M Health Care 1873v masker (P3) De 3M 1872v Valved Healthcare masker voldoet aan de eisen van EN149: 2001 FFP3 en kan gebruikt worden om de drager te beschermen in de concentratie van vaste en niet-vluchtige vloeibare deeltjes tot 20 maal de grenswaarde (Occupational Exposure Limit) CE gekeurd. 3M Health Care maskers voldoen aan de EG-richtlijn 89/686. Dit product is bestemd voor gebruik in infectie onder controle praktijken.

Bron: http://www.surgical-face-masks.co.uk/medical-face-masks.htm

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

1

8

7.6 Lotusslachtoffers en de wet Een lotusslachtoffer die in opdracht van een lotus kring een opdracht bij een derde (een bedrijf) uitvoert waarvoor hij een onkostenvergoeding ontvangt mag volgens de wetgeving als vrijwilliger gezien worden. Arbowet: art. 1 lid 3 onderdeel l (zie bijlage 10.10). Sinds 1 januari 2007 geldt de arbeidsomstandighedenwet niet voor vrijwilligers, maar alleen geldt in geval dat er een arbeidsrelatie bestaat tussen een werkgever en een in loondienst zijnde werknemer, een lotusslachtoffer krijgt wel een financiële vergoeding per uur maar dit is een onkostenvergoeding, en er is geen arbeidsrelatie tussen lotuskring en het lotusslachtoffer. Naast het feit dat er een aantal aanvullende arbo voorschriften voor vrijwilligers blijven gelden die tot de omschreven kwetsbare groepen behoren, is er naast de arbeidsomstandighedenwet een bepaling in het burgerlijk wetboek artikel 7 lid 658 (zie bijlage 10.10) opgenomen waarmee werkgevers een zorgplicht opgelegd krijgen. Deze geld niet alleen voor werknemers maar ook voor vrijwilligers; klanten; gasten; leden en ook lotusslachtoffers die in opdracht hetzij wel of niet op vrijwillige basis een opdracht uitvoeren. Dit houdt in dat een bedrijf of de instantie welke via de lotuskring een lotusslachtoffer inzet die maatregelen moet nemen die redelijkerwijs nodig zijn om te voorkomen dat de medewerker, (lees: vrijwilliger, dus ook een lotusslachtoffer die lid is van de lotuskring), in de uitoefening van zijn functie schade lijdt. Doet een bedrijf of de instantie welke via de lotuskring een lotusslachtoffer inzet dit niet, dan is deze verantwoordelijk voor de schade die de medewerker, (lees: vrijwilliger, dus ook een lotusslachtoffer welke lid is van de lotuskring), in de uitvoering van zijn werkzaamheden lijdt. Het is niet meer dan redelijk dat een lotuskring hier ook in bijdraagt, door bij het aannemen van de opdracht te eisen dat er persoonlijke beschermingsmiddelen worden aangeboden wanneer een lotusslachtoffer in de kunstmatig vervaardigde rook uit rookgeneratoren moet acteren. Gezien de zorgplicht hier van toepassing is, burgerlijk wetboek artikel 7 lid 658 (zie bijlage 10.10), gelden veel artikelen van de arbeidsomstandighedenwet ook voor vrijwilligers en dus lotusslachtoffers. Hij moet dus persoonlijke beschermingsmiddelen verstrekken, arbeidsomstandighedenwet artikel: 3 lid 1 onderdeel b (zie bijlage 10.10); dit moet hij ook nog eens gratis verstrekken, arbeidsomstandighedenwet artikel: 44 (zie bijlage 10.10). Het bedrijf of de instantie welke via de lotuskring een lotusslachtoffer inzet mag en moet gezien zijn verantwoordelijkheid naar het lotusslachtoffer toe op zijn beurt van het lotusslachtoffer eisen dat hij de persoonlijke beschermingsmiddelen ook gebruikt. Arbeidsomstandighedenwet artikel: 11; 11 onderdeel b (zie bijlage 10.10).

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

1

9

Het bedrijf of de instantie welke via de lotuskring een lotusslachtoffer inzet moeten erop toezien dat de lotusslachtoffers de persoonlijke beschermingsmiddelen ook gebruiken. Arbeidsomstandighedenwet artikel 8 lid 4 (zie bijlage 10.10). Het bedrijf of de instantie welke via de lotuskring een lotusslachtoffer inzet moeten voorlichting geven aan de lotusslachtoffers over de risico’s van “rook” en hoe de persoonlijke beschermingsmiddelen gebruikt moeten worden. Arbeidsomstandighedenwet artikel: 8 lid 1 en lid 3 (zie bijlage 10.10). Het bedrijf of de instantie welke via de lotuskring een lotusslachtoffer inzet moet zoveel mogelijk volgens de risico’s volgens arbeidshygiënische strategie wegnemen. Arbeidsomstandighedenwet artikel: 3 lid1 onderdeel b (zie bijlage 10.10). Bovenstaande moet gebeuren volgens de stand van de wetenschap en professionele dienstverlening, arbeidsomstandighedenwet artikel:3 lid1 (zie bijlage 10.10).

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

2

0

7.7 Enquêtes

7.6.1 Enquête met betrekking tot lotusslachtoffers Van de 39 lotusslachtoffers die het enquête formulier hebben teruggezonden hebben 38 lotusslachtoffers wel aan de enquête deelgenomen en 1 lotusslachtoffer had aangegeven niet aan de enquête te willen deelnemen. Niet uit onwil maar uit het ontbreken van ervaring met betrekking tot dit onderwerp. De lotusslachtoffers die hebben deelgenomen komen van 8 lotus kringen verdeeld over heel Zuid- en Noord Holland. Er zijn 19 verschillende vragen gesteld waarvan 3 vragen betrekking hadden op het deelnemen aan deze enquête, deze vragen waren: of dat men aan de enquête wilde deelnemen; of de enquête voor de scriptie gebruikt mocht worden en of dat hij/zij wel of niet anoniem wenst te blijven. De rest van de vragen (16 stuks) hadden betrekking op de kennis en ervaring van de lotusslachtoffers met kunstmatig vervaardigde rook uit rookgeneratoren. De totale uitkomst van deze enquête kunt u terug vinden in Bijlage: 10.3 uitwerking enquête voor lotusslachtoffers. Opvallend is dat 18 lotusslachtoffers aangeven dat kunstmatig vervaardigde rook uit rookgeneratoren schadelijk is voor de gezondheid, 12 slachtoffers denken dat het niet slecht is voor de gezondheid en 8 lotusslachtoffers gaven aan dit niet te weten. Ondanks dat meer dan de helft weet dat het slecht is voor de gezondheid gaan 30 van de 39 lotusslachtoffers toch de”rook” in om een opdracht uit te voeren. Slechts 7 lotusslachtoffers gaven aan dit niet te doen en 2 hebben deze vraag niet ingevuld. Als reden om niet in de “rook” te gaan gaven de lotusslachtoffers op:

1. Niet zonder adembescherming; het is geen lichaamseigen stof. 2. Niet tenzij buitenen niet in de rook; Omdat risico patiënten o.a. hart long

en diabetespatiënten heel veel problemen kunnen krijgen (aldus mijn cardioloog)

3. Wel, soms heb je geen keuze en moet je wel. 4. Wel, als het schadelijk zou zijn voor de gezondheid maar ik zou het eerst

vragen bij de beheerder van de rookgenerator. 5. Wel, zal met overleg zelf mijn positie kiezen. 6. Niet, longen

In verre weg de meeste gevallen worden de opdrachten in kunstmatig vervaardigde rook van een rookgenerator binnen uit gevoerd. De duur van het verblijf in zo’n ruimte varieert tussen minder dan 30 seconden en meer dan 30 minuten. In de meeste gevallen moet dit langer dan 10 minuten gedaan worden variërend tussen 1 tot 10 keer maar meestal 1 tot 3x achter elkaar. Wanneer er langere tijd in de “rook” moet worden geacteerd (meer dan 15 minuten), moet dat vaak 2x achter elkaar gedaan worden. Hierbij is het zicht in verre weg de meeste gevallen minder dan 50 cm.

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

2

1

Helaas krijgen de lotusslachtoffers in ongeveer 2/3 (23 x) van de gevallen GEEN persoonlijke beschermingsmiddelen aangeboden. Wanneer er geen persoonlijke beschermingsmiddelen aangeboden worden geven 13 lotusslachtoffers aan klachten te hebben met betrekking toet de gezondheid. De klachten die de lotusslachtoffers aangeven werden (10 lotusslachtoffers) wanneer ze zonder persoonlijke beschermingsmiddelen in de kunstmatig vervaardigde rook van een rookgenerator moeten acteren zijn:

1. Zere keel en benauwd 2. Hart ritme stoornissen; kortademigheid; benauwdheid. 3. Schrale; pijnlijke keel en na enige tijd schor voor een paar dagen 4. Benauwd; hoesten; droge slijmvliezen 5. Brandende ogen (2 personen) 6. Benauwdheid; droge keel; geïrriteerdheid van luchtpijp en misselijkheid 7. Benauwd door longemfyseem. 8. Droge mond en zoete smaak 9. Benauwd; kortademigheid; branderige ogen, vettige substantie op

bril en kleding. 10. Een soort prikkelend gevoel op mijn tong, dit krijg ik ook van sigarettenrook.

Wanneer er wel persoonlijke beschermingsmiddelen aangeboden worden gaat het hier meestal om een filterbus kort hierop volgend om stofkapjes en heel af en toe een ademlucht kap. 34 van de 38 lotusslachtoffers geven aan soms in de kunstmatig vervaardigde rook uit een rookgenerator te liggen en 4 lotusslachtoffers van de 38 geven aan dit regelmatig te doen. Wanneer er een opdracht in kunstmatig vervaardigde rook van een rookgenerator moet worden uitgevoerd, wordt er door de opdrachtgever vooraf in ongeveer 2/3 van de gevallen geen informatie of duidelijke instructies gegeven of duidelijke afspraken gemaakt over hoelang men in deze ruimte met “rook”mag verblijven en/of hoe men de persoonlijke beschermingsmiddelen moet gebruiken, en hoe men moet handelen in noodsituaties, enz.

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

2

2

7.7.2 Enquête met betrekking tot opleidingsinstituten Aan de enquête voor opleidingsinstituten hebben 7 opleidingsinstituten deelgenomen 1 opleidingsinstituut had aangegeven niet aan de enquête deel te kunnen nemen vanwege een verlof van de verantwoordelijke persoon van dit onderwerp. Er zijn 21 verschillende vragen gesteld waarvan 3 vragen betrekking hadden op het deelnemen aan deze enquête, deze vragen waren: of dat men aan de enquête wilde deelnemen; of de enquête in de scriptie gebruikt mocht worden en of dat de bedrijfsnaam wel of niet in de scriptie vermeld mag worden. De rest van de vragen (18 stuks) hadden betrekking op de kennis en ervaring van het opleidingsinstituut met kunstmatig vervaardigde rook uit rookgeneratoren en hun ervaringen met de lotusslachtoffers die in deze “rook” acteren. De totale uitkomst van deze enquête kunt u terug vinden in Bijlage: 10.4 uitwerking enquête voor opleidingsinstituten. Van de 7 opleidingsinstituten zegt 1 opleidingsinstituut dat kunstmatig vervaardigde rook uit een rookgenerator schadelijk is voor de gezondheid; 4 dat het niet schadelijk is voor de gezondheid; 1 opleidingsinstituut zegt dat het schadelijk kan zijn en 1 weet het niet. Bij 6 opleidingsinstituten wordt er soms met “rook” gewerkt en bij 1 wordt er regelmatig met “rook” gewerkt, wat in de meeste gevallen binnen gebruikt wordt. Bij alle opleidingsinstituten gaat het hier om zowel BHV trainingen als ook om ontruimingsoefeningen. 1 opleidingsinstituut gaf ook aan dit voor brandweertrainingen te gebruiken. De opleidingsinstituten weten geen alternatief voor het oefenen in kunstmatig vervaardigde rook uit rookgeneratoren. Bij 5 opleidingsinstituten wordt er soms gebruikt gemaakt van lotusslachtoffers; bij 1 regelmatig en bij 1 vaak. Bij de meeste opleidingsinstituten wordt vooraf aan het lotusslachtoffer gevraagd of hij/zij bereid is in de “rook” te acteren. Bij twee opleidingsinstituten wordt er zonder vragen verwacht dat zij dit doen. Bij meer dan de helft (4 stuks) van de opleidingsinstituten komt het nooit voor dat een lotusslachtoffer weigert om in de rook te acteren, bij 2 wordt er soms geweigerd en bij 1 regelmatig. In de meeste gevallen moet het lotusslachtoffer gedurende 10 minuten in de rook acteren. In tegenstelling tot wat de lotusslachtoffers aangeven komt er bij de opleidingsinstituten naar voren dat juist bij een kortere verblijfsduur er vaker achter elkaar in de “rook” geacteerd moet worden. Bij de langere verblijfsduur 10 tot maximaal 15 minuten is dit meestal slechts 1x. Het zicht is in de meeste gevallen minder dan 50cm.

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

2

3

Er wordt bij 5 van de 7 opleidingsinstituten persoonlijke beschermingsmiddelen in de vorm adembescherming aangeboden. Als er persoonlijke beschermingsmiddelen aangeboden worden gaat het hier meestal om een ademluchtkap (onafhankelijke ademluchtbescherming). 1 opleidingsinstituut biedt een stofkapje aan. Bij twee opleidingsinstituten dragen de lotusslachtoffers nooit de aangeboden persoonlijke beschermingsmiddelen; bij 1 soms; bij 3 altijd en één opleidingsinstituut heeft dit niet ingevuld. Er komen bij 5 opleidingsinstituten nooit klachten met betrekking tot de gezondheid van lotusslachtoffers welke terug te voeren zijn tot het acteren in de “rook”. Bij 1 opleidingsinstituut gebeurt dit soms en één opleidingsinstituut heeft deze vraag niet ingevuld. De klachten die bij het desbetreffende opleidingsinstituut binnenkomen zijn: benauwdheid; misselijkheid; keelpijn en hoofdpijn. Bij 5 opleidingsinstituten wordt er vooraf voorlichting gegeven over kunstmatig vervaardigde rook uit een rookgenerator, bij twee opleidingsinstituten gebeurt dit niet. Tot slot worden er bij 6 van de 7 opleidingsinstituten vooraf duidelijke instructies gegeven en duidelijke afspraken gemaakt over bijvoorbeeld hoelang men in de rook mag verblijven; hoe de aangeboden persoonlijke beschermingsmiddelen gebruikt moeten worden en hoe men in geval van een noodsituatie dient te handelen.

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

2

4

7.7.3 Enquête met betrekking tot brandweerkorpsen. Van de meer dan 50 brandweerkorpsen (door het hele land) die voor deze enquête benaderd zijn hebben 14 korpsen een ingevulde enquête terug gestuurd.Hiervan gaven 12 brandweerkorpsen aan deel te willen nemen aan deze enquête en 2 om niet deel te willen nemen door de drukke werkzaamheden. Er zijn 22 verschillende vragen gesteld waarvan 4 vragen betrekking hadden op het deelnemen aan deze enquête, deze vragen waren: of men aan de enquête wilde deelnemen; of de enquête in de scriptie gebruikt mocht worden, of zijn/haar naam in de bronvermelding vermeld mag worden en of de korpsnaam wel of niet in de scriptie vermeld mag worden. De rest van de vragen (18 stuks) hadden betrekking op de kennis en ervaring van de brandweerkorpsen met kunstmatig vervaardigde rook uit rookgeneratoren en hun ervaringen met de lotusslachtoffers die in deze “rook” acteren. De totale uitkomst van deze enquête kunt u terug vinden in Bijlage: 10.5 uitwerking enquête voor brandweerkorpsen. 5 personen hebben aangegeven dat hun naam niet in de bronvermelding vermeld mag worden en van de 12 korpsen die aan de enquête hebben deelgenomen hebben 4 korpsen bezwaar dat hun korpsnaam daar vermeld word. Op de vraag of dat kunstmatig vervaardigde rook uit een rookgenerator schadelijk is voor de gezondheid gaven 8 korpsen aan dat het schadelijk is voor de gezondheid, 2 gaven aan dat het mogelijk schadelijk is en 1 korps gaf aan dat het niet schadelijk is voor de gezondheid. Ondanks dit gebruikt geen van de korpsen een alternatief. In plaats hiervan wordt er regelmatig met kunstmatig vervaardigde rook uit rookgeneratoren gewerkt, dit gebeurt in 2/3 van de gevallen binnen en meestal is dit voor oefeningen. Slechts 1x werd er aangegeven dat dit voor trainingen is. Twee andere activiteiten waarbij kunstmatig vervaardigde rook uit rookgeneratoren gebruikt wordt zijn: Brandweerwedstrijden en ondersteuning van promotieactiviteiten van de brandweer. Alle korpsen gaven aan bij trainingen/oefeningen gebruik te maken van lotusslachtoffers die dan in de “rook” moeten acteren. Hierbij word bij 6 korpsen vooraf gevraagd aan het lotusslachtoffer of hij hiertoe bereid is, bij 2 korpsen wordt dit zonder vragen van hem verwacht. Slechts 1 korps gaf aan dat het soms voorkomt dat een lotusslachtoffer weigert om in de “rook” te acteren, bij de andere korpsen wordt er nooit geweigerd.

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

2

5

Wat opvallend is dat er bij de brandweerkorpsen altijd minimaal 10 minuten of langer in de “rook” geacteerd moet worden. Dit varieert van 10 minuten tot 30 minuten met een uitschieter van 1x dat er langer dan 30 minuten in de “rook” geacteerd moet worden. Dit moet dan mestal 1 of 2x achter elkaar gedaan worden. Ook hier is weer een uitschieter van 9x tot meer dan 10x achter elkaar. Het zicht ligt hier iets hoger dan bij de opleidingsinstituten tussen de 50 cm en de 5 meter, in de meeste gevallen is er hier 1,5 meter zicht. Bij alle brandweerkorpsen worden er aan de lotusslachtoffers persoonlijke beschermingsmiddelen aangeboden. Dit bestaat in de meeste gevallen uit filterbussen daarna komen de stofkapjes en in het minst van de gevallen wordt er een ademluchtkap aangeboden. De aangeboden persoonlijke beschermingsmiddelen worden in de meeste gevallen ook door de lotusslachtoffers gedragen. Er komen nooit klachten met betrekking tot de gezondheid van lotusslachtoffers welke terug te voeren zijn tot het acteren in de “rook” bij de brandweerkorpsen binnen. Bij 7 van de 12 korpsen wordt er vooraf geen voorlichting over kunstmatig vervaardigde rook uit rookgeneratoren aan lotusslachtoffers gegeven. Wel worden er bij 9 van de 12 brandweerkorpsen vooraf duidelijke instructies gegeven en duidelijke afspraken gemaakt over bijvoorbeeld hoelang men in de rook mag verblijven; hoe de aangeboden persoonlijke beschermingsmiddelen gebruikt moeten worden en hoe men in geval van een noodsituatie dient te handelen.

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

2

6

8. Conclusies:

Meer dan de helft van de lotusslachtoffers die aan de enquête hebben deelgenomen is zich ervan bewust dat kunstmatig vervaardigde rook uit rookgeneratoren (hierna “rook” genoemd) niet goed is voor de gezondheid, ondanks dit gaan bijna alle lotusslachtoffers wanneer het hun gevraagd wordt de “rook” in terwijl er in 2/3 van de gevallen geen persoonlijke beschermingsmiddelen (hierna PBM’s genoemd) worden aangeboden.

Het zicht in de ruimtes waar de “rook” zich bevindt is meestal 1 m tot minder dan 50 cm. Wanneer er hier geacteerd moet worden duurt dit meestal tussen de 10 en 30 minuten maar regelmatig ook langer dan 30 minuten. En dit moet dan vaak 2x achter elkaar gebeuren.

Zonder PBM’s is het in een ruimte met “rook”, waar er een zicht is van 1 meter of minder, niet veilig voor de gezondheid. In het geval dat het zicht 50 cm is kun je je met een stofmasker niet eens 20 minuten veilig in de “rook” begeven. Onder de 20 cm zicht kun je met een stofmasker, een ruimte met rook helemaal niet veilig betreden. Met een filterbus kun je bij 10 cm zicht ongeveer 30 minuten en bij minimaal 20 cm zicht ongeveer 100 minuten veilig in zo’n ruimte met “rook” verblijven. Lotusslachtoffers begeven zich ook vaak gedurende langere tijd, 10 tot 30 minuten en soms nog langer, in de ”rook” maar dan zonder PBM’s.

Bij 1/4 van de aan de enquête deelnemende lotusslachtoffers komen gezondheidskundige klachten naar voren zoals: Een zoete smaak; een prikkelend gevoel op de tong zoals bij sigarettenrook; een zere keel; hoesten; benauwdheid; kortademigheid; hartkloppingen; droge slijmvliezen; brandende ogen; geïrriteerdheid van de luchtwegen; misselijkheid; schorheid die een paar dagen aanhoud en benauwdheid door longemfyseem. In sommige gevallen is er ook nog een risico dat er via de rook een verspreiding plaats vindt van de legionella bacterie. Dit is niet aangetoond door onderzoeken maar is theoretisch wel mogelijk. Je kunt je hier op eenvoudige wijze tegen beschermen (doormiddel van een stofmasker klasse P2 of P3) maar dit gebeurt meestal niet.

Haagen geeft op dat je last kan krijgen van: allergische reacties en wanneer overgevoelig is voor stof: eczeem; huiduitslag; irritaties aan de ogen; irritatie van het neusslijmvlies.

Gezien de bovenstaande feiten is onverstandig dat lotusslachtoffers zonder pbm’s in ruimtes acteren waar zich kunstmatig vervaardigde rook bevindt in de condities zoals hierboven omschreven.

Er moet dus ook per direct afgezien worden van het acteren in ruimtes met kunstmatig vervaardigde rook zonder of zonder afdoende persoonlijke beschermingsmiddelen!

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

2

7

9. Aanbevelingen:

Vanuit de overkoepelende lotusorganisaties (vereniging Lotus Nederland en Organisatie LOTUS) moet er, naar de lotuskringen toe, een eenduidig strak beleid komen dat een lotusslachtoffer niet zonder persoonlijke beschermingsmiddelen in met kunstmatig vervaardigde rook uit rookgeneratoren (hierna “rook” genoemd) gaat acteren.

Ook de lotus kringen moeten dit beleid doorvoeren naar de lotusslachtoffers. Tevens moeten zij er op toezien dat dit beleid gehandhaafd wordt.

Gezien de tijdsduur en de frequentie dat een lotusslachtoffer in “de rook” moet acteren. Moet er gebruik gemaakt worden van minimaal stofmaskers met klasse P2 In geval van de legionella bacterie is dit zonder meer afdoende bescherming, maar wanneer een lotusslachtoffer gedurende een langere periode in de “rook” moet acteren moet er een filtermasker ( klasse A2P3) gebruikt worden. Vooraf is vaak moeilijk aan te geven hoe lang je in de “rook” moet acteren dus moet er te allen tijden gebruik gemaakt worden van een filtermasker klasse A2P3. Het dragen van een filtermasker (A2P3) gaat wel ten koste van het natuurgetrouwe spel, maar in een ruimte gevuld met “rook” zie je niet dat een lotusslachtoffer een persoonlijk beschermingsmiddel draagt. Zodra hij buiten de desbetreffende ruimte met “rook” komt kan hij het filtermasker af doen en verder acteren zonder filtermasker. Het dragen van een filtermasker (A2P3) neemt echter niet de risico’s van allergische reacties en eczeem weg. Om dit risico weg te nemen moet er helemaal niet in ruimtes met “rook” geacteerd worden. Opleidingsinstituten en brandweerkorpsen moeten in plaats van met “rook” ook met rookzicht brillen werken. Deze brillen geven je evenveel zicht als in een met echte rook gevulde ruimte, maar heeft niet de kwalijke uitwerking op de gezondheid, want je loopt tenslotte niet in de “rook”. Voor brandweerhelmen bestaan er ook rookzicht kappen ( Blindmasks) deze hebben dezelfde werking als rookzicht brillen maar zijn speciaal voor brandweerhelmen gemaakt. Dit is de beste oplossing volgens de arbeidshygiënische strategie. BHV oefening met rookzicht brillen

B Blindmask Bron: Bron: @stex.nu ) Haagen (www.astex.nu

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

2

8

Tijdens de boekingen van lotusslachtoffers moet er op aangedrongen worden niet van kunstmatig vervaardigde rook uit rookgeneratoren, maar van rookzicht brillen gebruik te maken. Wanneer er geen andere mogelijkheid is dan dat er in de kunstmatig vervaardigde rook geacteerd moet worden, moet verplicht gesteld worden dat de opleidingsinstituten en brandweerkorpsen zorgen voor persoonlijke beschermingsmiddelen iets wat volgens de arbeidsomstandighedenwet (artikel 3 eerste lid b.) verplicht is dit moet hij ook nog eens gratis verstrekken (arbeidsomstandighedenwet art. 44). De lotusslachtoffers zijn ook verplicht,wanneer er persoonlijke beschermingsmiddelen aangeboden worden deze te gebruiken. (arbeidsomstandighedenwet art.11b) De opdrachtgever moeten erop toezien dat dit ook gebeurt (arbeidsomstandighedenwet art 8.4) De lotus kringen moeten voorlichting geven aan de lotusslachtoffers over de risico’s van “rook”; hoe de persoonlijke beschermingsmiddelen gebruikt moeten worden en wat hun rechten en plichten tegenover de bedrijven/instanties die hun inzetten zijn. Dit kan tijdens kringavonden gebeuren. Veel verenigingen denken dat sinds 1 januari 2007 de arbeidsomstandighedenwet niet geld voor vrijwilligers maar alleen geldt in geval dat er een arbeidsrelatie bestaat tussen een werkgever en een in loondienst zijnde werknemer, een lotusslachtoffer krijgt wel een financiële vergoeding per uur maar dit is een onkostenvergoeding, en er is geen arbeidsrelatie tussen lotuskring en het lotusslachtoffer. Naast het feit dat er een aantal aanvullende arbo voorschriften voor vrijwilligers blijven gelden die tot de omschreven kwetsbare groepen behoren, is er naast de arbeidsomstandighedenwet een bepaling in het burgerlijk wetboek (artikel 7:658) opgenomen waarmee werkgevers een zorgplicht opgelegd krijgen deze geld niet alleen voor werknemers maar ook voor vrijwilligers; klanten; gasten; leden en ook lotusslachtoffers die in opdracht hetzij wel of niet op vrijwillige basis een opdracht uitvoeren. Dit houdt in dat de bedrijven/instanties die de lotusslachtoffers inhuren die maatregelen moet nemen die redelijkerwijs nodig zijn om te voorkomen dat de medewerker (lees: vrijwilliger, dus ook een lotusslachtoffer die lid is van de lotuskring), in de uitoefening van zijn functie schade lijdt. Doet een bedrijf/instantie welke een lotusslachtoffer inhuurt dit niet, dan is deze verantwoordelijk voor de schade die de medewerker (lees: vrijwilliger, dus ook een lotusslachtoffer welke lid is van de lotuskring), in de uitvoering van zijn werkzaamheden lijdt. Het is wenselijk dat de lotuskringen, die de belangen van de lotusslachtoffers behartigen er op toezien dat dit ook gebeurt.

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

2

9

10. Bijlagen:

10.1 bijlage: drie methodes om “kunstmatige rook” te produceren

1. Rook door temperatuursverschil met : 1.1 droogijs:

Droogijs is bevroren koolzuur (kooldioxide of CO2). De vriestemperatuur van CO2 is ongeveer -80°C (-78.5°C). Het wordt gebruikt in ziekenhuizen om organen voor transplantatie te koelen en CO2 blussers. Bij aanraking met heet water condenseert het in één keer en dat heeft een explosieve rookontwikkeling door het uitzettende koolzuurgas tot gevolg. Door de kou zakt het gas naar de vloer en er ontstaat een lage over de vloer kruipende wolk waar de mensen tot hun knieën in staan. Hieraan kleven een aantal nadelen Droogijs is verkrijgbaar in pakken van 25 kg en is moeilijk verkrijgbaar Er is een afgesloten bak met (warm) water nodig waar een verwarmingselement in zit. Hierin hangt een korf met droogijs die zich boven het water bevindt. De korf wordt in het hete water gedompeld, of het hete water wordt in de korf gepompt. Via een slang wordt de rook uitgeblazen. Een aantal nadelen van deze rook zijn: Door verdamping slaat deze rook binnen korte tijd neer, blijft laag hangen en CO2 verdrijft zuurstof

1.2 Vloeibare stikstof:

Voor dit effect is ook vloeibare lucht ontwikkeld, LSA (liquid synthetic air). Dit is een mengsel van vloeibare stikstof en vloeibare zuurstof, hetzelfde mengsel als onze atmosfeer. Deze techniek geeft rook die op dezelfde manier ontstaat als natuurlijke mist, met dit verschil dat mist zich normaal gesproken bij een relatieve luchtvochtigheid van 100% vormt terwijl dat hier niet zo is. Daardoor verdampt deze kunstmatige mist snel. Deze rook is geurloos en er wordt niets in de ruimte gebracht dat er niet al is. Water en lucht. De machine die hiervoor nodig is lijkt op de droogijsmachine, maar dan zonder korf. Boven een bak kokend water hangt waterdamp. Wanneer de vloeibare stikstof (of lucht) die een temperatuur heeft van –198°C met deze waterdamp in contact komt condenseert de waterdamp. De vloeibare stikstof zet zo uit dat de rook vanzelf uit de machine geperst wordt. Met synthetische lucht in plaats van vloeibare stikstof werkt dat hetzelfde, maar in deze mist is nog steeds zuurstof aanwezig, zodat je normaal kunt ademen. Nadelen: Door de temperatuursverschillen zakt ook deze rook naar de grond, hierdoor kunnen net als bij CO2 (droogijs) geen grote ruimtes met rook gevuld worden, het effect gaat door

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

3

0

opwarming snel verloren. De uitgewerkte rook laat veel water achter. Vloeibare stikstof en zuurstof staan onder druk en zijn extreem koud, deze methode moet daarom professioneel worden toegepast.

2. Mechanische rook

2.1 Hoge druk waternevel

De hogedruk-waternevel is uitgevonden voor het wolkenpaviljoen op de wereldtentoonstelling in 1970 in Japan en wordt sindsdien op meerdere terreinen toegepast. Water wordt onder zeer grote druk (> 1000 psi) door een kleine spuitkop gespoten. Deze richt het water op een naaldvormige staaf. Door de kracht van de botsing wordt de straal in zeer fijne druppels gebroken. Deze rook zakt ook snel neer en gaat snel verloren en laat ook veel water achter.

2.2 De cracker werd ontwikkeld op basis van oudere technieken,

waarbij minerale olie op een kookplaat gerookt werd. Een cracker heeft geen hitte nodig om rook te maken. Het systeem werkt met een compressor die lucht via een verdeler met fijne uitlaatnippels in de rookvloeistof blaast waardoor de vloeistof in zeer kleine deeltjes uiteengeslagen wordt. Deze fijne druppels worden in de lucht gebracht Te grote druppels worden in de uitlaat teruggewonnen zodat alleen de kleinste deeltjes de machine verlaten. Een belangrijk voordeel is dat olie niet verdampt zodat de rook lang blijft hangen. Er zijn ook watercrackers, die werken met sterk in water verdunde lysol.

2.3 Spuittechnologie gebruikt ook olie of lysol als rookvloeistof. Hier

wordt de vloeistof gemengd met de lucht in een mixer en via een labyrint uitgespoten zodat ook hier alleen de kleinste druppels de machine verlaten.

2.4 Ultrasoon opgewekte rook is de laatste ontwikkeling. Deze

oorspronkelijk voor luchtbevochtiging in huis ontwikkelde technologie wordt ingezet om met glycol/water oplossingen te werken. Zeer hoge frequenties van rond de twee megaHertz ontleden de vloeistof in zeer kleine deeltjes. Er wordt met een lage concentratie van lysol in water gewerkt (10 tot 20%). Een groot aantal ‘transducers’ trillen microfijne druppels in de lucht boven de vloeistof. De rook wordt door een ventilator de ruimte ingeblazen. Het proces is relatief complex in vergelijking tot de eerder genoemde technieken maar het heeft als voordeel dat het tamelijk geruisloos is.

3. Rook door verhitting : De technieken voor het maken van rook door verhitting van een

vloeistof worden door een pomp of door een gas aangedreven. De

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

3

1

eerste methode pompt een glycol- of glycerine oplossing en water door een verhittingselement. Een gasgedreven machine gebruikt onbrandbaar gas om olie of glycol door een verwarmingselement te spuiten. Rookvloeistoffen zijn chemische verbindingen van alcohol met een product dat glycol of glycerine genoemd wordt, niet de variatie die in bier en wijn zit maar van een andere samenstelling, al dan niet gemengd met water. Glycol of glycerine wordt bijvoorbeeld in deodorant, handcrème en inkt gebruikt, maar ook in remolie en antivries.

De glycerine vormt een schil om een druppel water waardoor verdamping tegengegaan of beperkt wordt. Rookvloeistoffen en drijfmechanismen worden nog steeds verbeterd. Het gaat daarbij met name over de dikte van de rook, van een echte wolk tot een fijne nevel. De combinatie met de temperatuur is daarbij mede bepalend. Het principe is dat een vloeistof naar een verwarmingselement gepompt wordt waar die verwarmd wordt tot de verdampingstemperatuur van zo’n 340°C. Door de uitzetting spuit de vloeistof uit het ventiel en vormt in de relatief koude lucht de rookwolk. Ook is het mogelijk om de vloeistof met een onbrandbaar gas te mengen. Hiervoor wordt meestal koolzuur of stikstof gebruikt. Als rookvloeistof kunnen wederom de glycol mengsels worden toegepast, maar ook olie. Het mengsel wordt verhit tot de kooktemperatuur van de vloeistof (verschillend voor olie of glycol) en de verdamping zorgt er weer voor dat de rook het toestel uitspuit. Bij dit proces mag nooit perslucht gebruikt worden wegens brandgevaar. In de eerder genoemde machine zou olie als vloeistof brandgevaar opleveren.Er is dus vloeistof en luchtdruk nodig. De vloeistof kan verschillend van samenstelling zijn en daardoor in kleinere of grovere druppels verstoven worden. Er kunnen grote hoeveelheden in korte tijd of juist kleine hoeveelheden continu verstoven worden door de druk of de pomp te regelen en de rook kan een nabewerking krijgen. Bijvoorbeeld door de rook na het verstuiven door een ventilator te leiden en verder te laten verspreiden. Bij een tweede methode om de rook verder van de rookmachine weg te krijgen wordt er gebruik gemaakt van een pvc buis waar de machine de rook in blaast om vervolgens een meter of 5 verderop midden in de ruimte terecht te komen. Men kan de rook ook nabehandelen door deze te koelen. Hierdoor ontstaat een laag hangende rook.

Meest gebruikte manier van rook maken: De moderne, in de handel en verhuur beschikbare rookmachines maken rook voornamelijk door gebruik te maken van vloeistoffen. De technieken waarmee de rook gemaakt wordt werken op basis van temperatuurverschil, door verhitting met mechanische middelen.

Bron: Info informatiepunt.nlNederlands Instituut Fysieke Veiligheid Nibra; Postbus 7010; 6801 HA Arnhem; Bezoekadres: Kemperbergerweg 783; Telefoon: 0900 235 112 112; Fax: 026 351 50 51 Nederlands Instituut voor Brandweer en Rampenbestrijding Postbus 7010; 6801 HA Arnhem;Telefoon: 026 – 3552400;Fax: (026) 3515051; e-mail: nibra@nibra.nl Literatuur: ‘Introduction to modern atmospheric effects; Uitgave ESTA (entertainment services & technology association) www.esta.org;Duitsland: www.vplt.org;Groot Brittannië: www.plasa.org

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

3

2

10.2 E-mail verkeer met: prof. Dr. J.E.M.H. van Bronswijk From: @stex.nu [mailto:mail@astex.nu]

Sent: Tiisdei 5 oktober 2010 10:34

To: Bronswijk, J.E.M.H. van Cc: 'Alex Stegeman'

Subject: Vraag over kans op legionella bij kunstmatig vervaardigde rook uit rookgeneratoren voor mijn eindscriptie t.b.v. studie middelbaar veiligheidskundige.

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Geachte professor doctor Van Bronswijk. Voor de afronding van mijn studie tot Middelbaar Veiligheidskundige ben ik een scriptie aan het schrijven over de gevolgen van kunstmatig vervaardigde rook voor lotusslachtoffers. Het doel van mijn scriptie is de gevaren van het acteren in kunstmatig vervaardigde rook uit rookgeneratoren in kaart te brengen, en een advies uit te brengen aan de overkoepelende organisaties (Vereniging Lotus Nederland en Organisatie LOTUS) of dat lotusslachtoffers wel of niet of eventueel met welke persoonlijke beschermingsmiddelen in de kunstmatig vervaardigde rook moeten/mogen gaan acteren. LOTUS staat voor: Landelijke Opleiding Tot Uitbeelden Slachtoffers. Tijdens BHV trainingen/oefeningen; EHBO opleidingen; Brandweer oefeningen; rampenoefeningen word er gebruik gemaakt van lotusslachtoffers die de rol van slachtoffer spelen, dit gebeurt regelmatig in ruimtes die vol gezet worden met kunstmatig vervaardigde rook uit een rookgenerator. Zij moeten hier dan gedurende een bepaalde periode verblijven (tussen 1 minuut en 30 minuten) en dit soms meerdere malen achter elkaar totdat zij “gered” worden door de hulpverleners. Lotusslachtoffers zijn veelal hobbymatig bezig en er zijn veel lotusslachtoffers die deze hobby dagelijks uitvoeren. Zij staan dan ook vele malen per week tot dagelijks bloot aan deze kunstmatig vervaardigde rook. Hierbij wordt meestal geen gebruik gemaakt van enige vorm van PBM’s. Tijdens een interview met een rookvloeistoffen leverancier “Fireware” in Velzenbroek werd ik gewezen op een eventueel gevaar voor besmetting van legionella via het inademen van de rook die vervaardigd wordt uit rokvloeistof. Hierover heb ik contact gezocht met hr. Bikker van de stichting veteranenziekte die mij naar u heeft verwezen. Wanneer er alleen een rookgenerator wordt gebruikt is dit risico niet aanwezig de rookvloeistof, bestaande uit: glycolen en water, word tot ongeveer 340 graden Celsius opgewarmd, zodat het verdampt. Maar veel opleidingsinstituten plaatsen achter de rookgenerator een kunststof (pvc) buis waardoor de kunstmatig vervaardigde rook naar een deel van de ruimte geleid wordt waar de “rook” nodig is. De waterdamp uit de kunstmatig vervaardigde rook condenseert in deze horizontal geplaatste kunststof buizen waardoor zij vochtig worden. Soms zijn deze buizen op verschillende plaatsen van gaten voorzien zodat de rook hier de buis kan verlaten. Wanneer een buis iets doorbuigt kan er zelfs wat water in komen te staan. Mijn vraag is: is er hier een reële kans op de vorming van legionella, is hier al eens een onderzoek naar gedaan, en wat voor persoonlijke beschermingsmiddelen kunnen lotusslachtoffers het beste dragen wanneer zij toch in zo’n ruimte gaan liggen voor een brandweeroefening of een bhv oefening. Met vriendelijke groet,

Alex Stegeman @stex.nu

@stex.nu

Mildenbrug 20

NL - 3328 JE Dordrecht

Tel: +31 78 3150381

Mob: +31 6 23545698

E-mail: mail@astex.nu

� Denk vóór het printen van deze e-mail aan het milieu

Internet: www.astex.nu

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

3

3

Geachte Heer Stegeman,

Dank voor uw mail.

Volgens mij is er geen onderzoek gedaan naar Legionella in de door u genoemde pijpen.

De combinatie van PVC, glycolen en water bij kamertemperatuur zal er wel toe leiden dat er een

biofilm ontstaat binnenin de buizen waar Legionella in kan bestaan.

Kunt u mij wellicht melden hoe deze buizen na gebruik gereinigd worden?

Een goede en stevige reiniging zou afdoende moeten zijn en dat zou je kunnen controleren door

monsters te nemen van de binnenzijde van de buizen om microscopisch bij lage vergroting vast te

stellen of er nog biofilm met protozoen aanwezig is. Deze protozoen zijn namelijk de echte

thuishaven van Legionella die eigenlijk alleen “per ongeluk” met het water wordt meegevoerd.

Ik hoop dat u hier iets aan heeft.

Met vriendelijke groet,

prof.dr. Johanna E.M.H. van Bronswijk

Chair: Public Health Engineering for Built Environments

http://w3.bwk.tue.nl/nl/pbe/people/

Editor-in-Chief Gerontechnology

http://www.gerontechjournal.net

Co-organizer of ISG*ISARC2012

Visit: www.isg-isarc2012.org and note the dates!

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

3

4

From: @stex.nu [mailto:mail@astex.nu]

Sent: Moandei 11 oktober 2010 8:59

To: Bronswijk, J.E.M.H. van Cc: mail@astex.nu

Subject: Vraag over kans op legionella bij kunstmatig vervaardigde rook uit rookgeneratoren voor mijn eindscriptie t.b.v. studie middelbaar veiligheidskundige.

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Geachte professor doctor Van Bronswijk,

U stelde mij de vraag hoe vaak deze kunststof leidingen schoongemaakt worden.

Bij navraag blijkt dat deze leidingen nooit schoongemaakt worden, deze pvc buizen zijn

in een vaste opstelling in de desbetreffende ruimtes geplaatst en er wordt voor de rest

niet naar omgekeken.

Met vriendelijke groet,

Alex Stegeman

@stex.nu

@stex.nu

Mildenbrug 20

NL - 3328 JE Dordrecht

Tel: +31 78 3150381

Mob: +31 6 23545698

E-mail: mail@astex.nu

� Denk vóór het printen van deze e-mail aan het milieu

Internet: www.astex.nu

Van: Bronswijk, J.E.M.H. van [mailto:J.E.M.H.v.Bronswijk@tue.nl]

Verzonden: maandag 11 oktober 2010 9:52

Aan: @stex.nu Onderwerp: RE: Vraag over kans op legionella bij kunstmatig vervaardigde rook uit rookgeneratoren voor

mijn eindscriptie t.b.v. studie middelbaar veiligheidskundige.

Dan is er dus een potentieel Legionella probleem.

Groeten,

prof.dr. Johanna E.M.H. van Bronswijk

Chair: Public Health Engineering for Built Environments

http://w3.bwk.tue.nl/nl/pbe/people/

Editor-in-Chief Gerontechnology

http://www.gerontechjournal.net

Co-organizer of ISG*ISARC2012

Visit: www.isg-isarc2012.org and note the dates!

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

3

5

10.3 Uitwerking enquête voor lotusslachtoffers

Aantal kringen waarvan de lotusslachtoffers de enquête hebben ingevuld: Aantal kringen bekend Aantal enquêtes ingevuld zond kring vermelding 10 4

Ik wens wel / niet* deel te nemen aan deze enquête. wel niet

38 1

Ik heb wel / geen*bezwaar dat de door mij ingevulde enquête in uw scriptie wordt gebruikt.

wel niet 0 39

Ik heb wel / geen* bezwaar dat mijn naam in de bronvermelding van uw scriptie vermeld wordt.

wel niet 12 27

kunstmatig vervaardigde rook van een rookgenerator is wel / niet* schadelijk voor de gezondheid.

wel niet Weetniet/beide 18 12 8

het gevraagd wordt ga ik wel / niet* de kunstmatig vervaardigde rook van een rookgenerator in om de opdracht uit te voeren.

wel niet Niet ingevuld 30 7 2

Ik ga niet kunstmatig vervaardigde rook van een rookgenerator in omdat: ………… (invullen indien van toepassing).

7. Niet zonder adembescherming; het geen lichaamseigen stof. 8. Niet tenzij buitenen niet in de rook; Omdat risico patiënten o.a. hart long en

diabetespatiënten heel veel problemen kunnen krijgen (aldsus mijn cardioloog) 9. Wel, soms heb je geen keuze en moet je wel. 10. Wel, als het schadelijk zou zijn voor de gezondheid maar ik zou het eerst vragen

bij de beheerder van de rookgenerator. 11. Wel, zal met overleg zelf mijn positie kiezen. 12. Niet, longen.

Wanneer ik een opdracht in kunstmatig vervaardigde rook van een rookgenerator moet uitvoeren is dit: binnen / buiten*.

binnen buiten n.v.t. Niet ingevuld 31 13 1 1

toevoeging: 1. (Binnen) met adembescherming 2. Buiten (maar heeft eerder ingevuld dat hij/zij niet de rook in gaat)

Wanneer ik een opdracht in kunstmatig vervaardigde rook van een rookgenerator moet uitvoeren is dit: bij een opleidingscentrum / brandweer / oefening / anders te weten* : ………… (meerdere antwoorden mogelijk).

opl.centrum brandweer oefening anders te weten:

30 34 36 1x ehbo oefeningen

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

3

6

Als lotusslachtoffer lig ik: vaak / regelmatig / soms / nooit* in kunstmatig vervaardigde rook van een rookgenerator.

vaak regelmatig soms nooit

0 4 34 0

Als ik in kunstmatig vervaardigde rook van een rookgenerator lig is dit gedurende: <30 sec / 30 sec /1 min /. 2 min. / 5 min. / 10 min / 15 min / 20 min / 30 min / langer*.

<30 sec

30sec 1min 2 min 5 min 10 min 15 min 20 min 30 min >30 min

3 5 7 6 11 17 10 8 12 10 +1x niet van toepassing

Ik moet dit dan 1x / 2x / 3x / 4x / 5x / 6x / 7x / 8x / 9x / 10x / >10x*achter elkaar doen.

1x 2x 3x 4x 5x 6x 7x 8x 9x 10x <10x

27 22 9 4 2 2 1 1 1 1 0 +1x niet van toepassing

Wanneer ik in kunstmatig vervaardigde rook van een rookgenerator lig heb ik 50 cm / 1 meter / 1,5 meter / 2 meter / 5 meter / 10 meter / meer* zicht. <= 50 cm 1 meter 1,5 meter 2 meter 5 meter 10 meter < 10 meter 21 21 19 8 5 1 0

+1x niet van toepassing

Wanneer ik in kunstmatig vervaardigde rook van een rookgenerator moet liggen krijg ik wel / geen* adembescherming aangeboden.

wel geen 15 23

toevoeging: 1. Dan wil ik ademlucht bescherming aangeboden krijgen.

Wanneer ik adembescherming aangeboden krijg is dit: een stofkapje / een filterbus / een ademluchtkap*.

stofkapje filterbus Ademlucht kap n.v.t. 8 10 3 22

Wanneer ik geen adembescherming aangeboden krijg heb ik wel / geen* klachten. wel geen 13 22

Toevoegingen:

1. Wel, zelfs op afstand 2. Geen, ik ben zelf longpatiënt en heb daar geen last van 3. Geen, mits (de rook) goede kwaliteit (is).

De in de klachten uit de bovengenoemde vraag zijn: ………… Ingevuld door 12 personen

10. Zere keel en benauwd. 11. Hart ritme stoornissen; kortademigheid; benauwdheid. 12. Schrale; pijnlijke keel en na enige tijd schor voor een paar dagen 13. Benauwd; hoesten; droge slijmvliezen. 14. Brandende ogen (2 personen). 15. Benauwdheid; droge keel; geïrriteerdheid van luchtpijp en misselijkheid. 16. Benauwd door longemfyzeem. 17. Droge mond en zoete smaak. 18. Benauwd; kortademigheid; branderige ogen; vettige substantie op.

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

3

7

bril en kleding. 10. Een soort prikkelend gevoel op mijn tong, dit krijg ik ook van

Sigarenrook. 11. Zonder ga ik gewoon niet spelen zodra gevonden en de behandeling is begonnen gaat de bescherming af, dit uiteraard in overleg met de aanvrager.

Er word wel / niet* voldoende voorlichting over kunstmatig vervaardigde rook van een rookgenerator gegeven op de kring. wel niet Weet niet /niet ingevuld

6 29 4

toevoeging:

1. Niet, Ik mag aannemen dat er diverse manieren zijn om een ruimte in de rook te zetten. Als ik het niet vertrouw,ga ik niet de ruimte in. Mijn ervaring is dat in de situatie dat mij gevraagd werd in de rook te gaan liggener een veiligheidsman aanwezig was. Er is mij ook verzekerd dat de opgewekte rook niet schadelijk was. Ik heb tot nu toe nooit last gehad van rook. Wel wil ik eerst de ruimte zien voordat de rook gemaakt wordt, ter oriëntatie. Ik wil de uitgang te allen tijde blind kunnen vinden. Welke richting ik lig, welke richting ik uit moet gaan, wat voor obstakels zijn er, hoeveel stappen ik moet doen, enz. (door 3 personen ingevuld).

2. (nog) niet, is nog niet aan de orde geweest. 3. Niet*?, Weet nog niet, kring is net opgericht.

Wanneer ik een opdracht in de kunstmatig vervaardigde rook van een rookgenerator moet uitvoeren word hier vooraf wel / geen* informatie door de opdrachtgever over gegeven. wel niet soms Weet niet/Niet ingevuld

12 22 2 3

toevoeging: 1. Ik vraag ernaar (3 personen). 2. Zie punt vraag wel/niet voldoende voorlichting kring. (door 3 personen ingevuld). 3. Geen, maar voordat ik begin zal ik even een praatje gaan maken.

Wanneer ik een opdracht in kunstmatig vervaardigde rook van een rookgenerator moet uitvoeren worden hier vooraf wel / geen* duidelijke instructies over gegeven en duidelijke afspraken over gemaakt. ) bijvoorbeeld over hoeveel tijd u erin mag blijven, hoe u de adembescherming moet gebruiken, hoe te handelen in noodsituaties, enz. wel geen soms Niet ingevuld 14 22 3

toevoeging: 1. Geen, men zegt dat er twee soorten zijn, en dit klopt want de èèn is vettig en de

ander niet, maar beide zijn slecht voor de gezondheid. Het is geen lichaamseigen stof.

2. Geen, na een grote rampenoefening in de kuip in Rotterdam (enkele jaren (4-5 jaar)geleden) werd er met kunstmatig vervaardigde rook uit een rookgenerator gewerkt in een ruimte waar ook het eten en de hapjes voor de volgende dag opgeslagen stonden. Dit mocht eigenlijk niet, maar werd toch gedaan omdat iemand van de organisatie zei dat het onschadelijk was en geen kwaad kon. Na afloop van de rampenoefening was de kok ziedend omdat er een vettige aanslag op het eten, glazen, tafels, enz. zat, (was duidelijk te zien). (door 2 pers. ingev.)

3. Zie punt vraag wel/niet voldoende voorlichting kring. (door 3 pers. Ingev.) 4. Een noodsituatie mag niet voorkomen dit is no-play (wanneer een

lotusslachtoffer no-play roept moet de oefening direct afgebroken worden, er is hier dan sprake van een echte noodsituatie).

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

3

8

10.4 Uitwerking enquête voor opleidingsinstituten Aantal opleidingsinstituten dat heeft deelgenomen: 7

• Wij wensen wel / niet* deel te nemen aan deze enquête.

wel niet 7 1 (door overname en reorganisatie van het bedrijf)

• Wij hebben wel / geen* bezwaar dat de door ons ingevulde enquête in uw scriptie wordt

gebruikt.

wel geen 0 7

• Wij hebben wel / geen* bezwaar dat onze bedrijfsnaam in de bronvermelding van uw

scriptie vermeld wordt.

wel geen

2 5

1. kunstmatig vervaardigde rook van een rookgenerator is wel / niet* schadelijk voor

de gezondheid.

wel niet kan Weet niet 1 4 1 1

2. Er wordt bij ons in de trainingen regelmatig / soms / nooit* met kunstmatig vervaardigde

rook van een rookgenerator gewerkt.

regelmatig soms nooit 1 6

3. Wij gebruiken geen kunstmatig vervaardigde rook van een rookgenerator, maar gebruiken

Wel /geen alternatief te weten:…………… (niet verplicht in te vullen)

alternatief: 1. Weet zo geen alternatief 2. N.v.t.

4. Oefeningen met kunstmatig vervaardigde rook vinden bij ons binnen / buiten* plaats.

binnen buiten 7 4

5. Wanneer er bij ons met vervaardigde rook van een rookgenerator gewerkt wordt is dit voor

een BHV-training, ontruimingsoefening, anders* namelijk:…………… (meerdere antw. mogelijk)

BHV-training Ontruimingsoefening Anders namelijk: 7 7 1: brandweertrainingen

6. Tijdens trainingen met kunstmatig vervaardigde rook van een rookgenerator wordt er:

nooit / soms / regelmatig / vaak / altijd* gebruik gemaakt van lotusslachtoffers die in deze

kunstmatig vervaardigde rook hun opdrachten uit moeten voeren.

nooit soms regelmatig vaak altijd 0 5 1 1 0

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

3

9

7. Wij vragen vooraf of hij hiertoe bereid is / wij verwachten van hem (zonder vragen) dat hij dit doet*

vragen Verwachten (zonder vragen) Niet ingevuld 5 2

Toevoeging Wij vragen vooraf of hij hiertoe bereid is, indien NIET is dat geen probleem

8. Wanneer wij aan een lotusslachtoffer vragen in de kunstmatig vervaardigde rook van een rookgenerator te liggen, komt het nooit / soms / regelmatig / vaak / altijd* voor dat hij dit weigert.

nooit soms regelmatig vaak altijd 4 2 1 0 0

9. Bij opdrachten in de kunstmatig vervaardigde rook van rookgeneratoren liggen de lotus slachtoffers gedurende: <30 sec / 30 sec / 1 min / 2 min / 5 min / 10 min / 15 min / 20 min / 30 min / langer* in de bovengenoemde kunstmatig vervaardigde rook .

<30 sec 30 sec 1 min 2 min 5 min 10 min 15 min 20 min 30 min >30 min 2 2 3 3 3 4 1 0 0 0

10. Dit moet dan: 1x / 2x / 3x / 4x / 5x / 6x / 7x / 8x / 9x / 10x / >10x* achter alkaar 1x 2x 3x 1 tot meerdere malen Max. 15 minuten per dag zonder ademluchttoestel 4 1 3 1 1

11. Wanneer een lotusslachtoffer in de kunstmatig vervaardigde rook van een rookgenerator moet liggen is er: <50 cm / 50 cm / 1 meter / 1,5 meter / 2 meter / 5 meter / 10 meter / meer* zicht.

<50cm 50 cm 1 m 1,5 m 2 m 5 m 10m >10 m 5 4 4 3 3 2 1 2

12. Wanneer een lotusslachtoffer in kunstmatig vervaardigde rook van een rookgenerator moet

liggen krijgt hij wel / geen* adembescherming aangeboden.

wel geen 5 2

13. Wij bieden het lotusslachtoffer: n.v.t. / een stofkapje / een filterbus / een ademluchtkap*

aan om te dragen tijdens de opdracht in kunstmatig vervaardigde rook van een rookgenerator.

n.v.t. stofkapje filterbus ademluchtkap Niet ingevuld n.v.t.

4 1 0 2 1 4

14. Lotusslachtoffers dragen wanneer dit aangeboden wordt nooit / soms / regelmatig / altijd*

deze aangeboden pbm’s (persoonlijke beschermingsmiddelen).

nooit soms regelmatig vaak altijd Niet ingevuld 2 1 0 0 3 1

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

4

0

15. Wij krijgen nooit / soms / regelmatig / vaak / altijd* klachten over benauwdheid /

misselijkheid / keelpijn / hoofdpijn* (meerdere antw. mogelijk) door van lotusslachtoffers.

nooit soms regelmatig vaak altijd Niet ingevuld 5 1 0 0 0 1 n.v.t. benauwdheid misselijkheid keelpijn hoofdpijn Niet ingevuld 5 1 1 1 1 1

16. De in de klachten uit de bovengenoemde vraag zijn anders dan vermeld namelijk: …………

Anders namelijk:

n.v.t.

17. Er wordt (vooraf) wel / geen* voorlichting over kunstmatig vervaardigde rook van een

rookgenerator gegeven aan de lotusslachtoffers.

wel geen 5 2

Toevoegingen:

Wel, dit wordt besproken bij de aanbieding van adembescherming 18. Wanneer er opdracht in kunstmatig vervaardigde rook van een rookgenerator moet uitvoeren,

worden hier vooraf wel / geen* duidelijke instructies over gegeven en duidelijke afspraken

gemaakt over bijvoorbeeld hoeveel tijd men erin mag blijven, hoe men de adembescherming

moet gebruiken, hoe te handelen in noodsituaties, enz.

wel geen 6 1

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

4

1

10.5 Uitwerking enquête voor brandweerkorpsen

Van de meer dan 50 brandweerkorpsen (door het hele land) die voor deze enquête benaderd zijn hebben 15 korpsen een ingevulde enquête terug gestuurd.

• Wij wensen wel / niet* deel te nemen aan deze enquête.

wel niet 12 2

• Wij hebben wel / geen* bezwaar dat de door ons ingevulde enquête in uw scriptie wordt

gebruikt.

wel geen 0 12

• Ik heb wel / geen* bezwaar dat mijn naam in de bronvermelding van uw scriptie vermeld wordt.

wel geen 5 7

• Wij hebben wel / geen* bezwaar dat onze korpsnaam in de bronvermelding van uw scriptie

vermeld wordt.

wel geen 4 8

1. kunstmatig vervaardigde rook van een rookgenerator is wel / niet* schadelijk voor

de gezondheid.

Wel niet mogelijk Niet ingevuld 8 1 2 1

2. Er wordt bij ons in de trainingen regelmatig / soms / nooit* met kunstmatig

vervaardigde rook van een rookgenerator gewerkt.

regelmatig soms nooit 11 1 0

3. Wij gebruiken geen kunstmatig vervaardigde rook van een rookgenerator, maar

gebruiken wel/geen alternatief te weten:…………… (niet verplicht in te vullen)

Alaternatief: -----------

4. Oefeningen met kunstmatig vervaardigde rook vinden bij ons binnen / buiten* plaats.

binnen buiten 10 4

5. Wanneer er bij ons met vervaardigde rook van een rookgenerator gewerkt wordt is

dit voor een BHV-training, ontruimingsoefening,anders* namelijk:……………

(meerdere antwoorden mogelijk).

oefening training Ander: 12 1 2

Anders namelijk: 1. Brandweerwedstrijden 2. Bij ondersteuning van promotieactiviteiten brandweer

6. Tijdens trainingen met kunstmatig vervaardigde rook van een rookgenerator wordt er:

nooit / soms / regelmatig / vaak / altijd* gebruik gemaakt van lotusslachtoffers die in

deze kunstmatig vervaardigde rook hun opdrachten uit moeten voeren.

nooit soms regelmatig vaak altijd 0 12 0 0 0

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

4

2

7. Wij vragen vooraf of hij hiertoe bereidt is / wij verwachten van hem (zonder vragen) dat hij dit

doet*

vragen Verwachten (zonder vragen) Niet ingevuld of beide 6 2 3

Toevoeging: Wij verwachten van hem (zonder vragen) dat hij dit doet (wanneer wij een lotus inhuren spreken we dit af, met een opdracht in het draaiboek, dus ze weten vooraf wat de bedoeling is.)

8. Wanneer wij aan een lotusslachtoffer vragen in de kunstmatig vervaardigde rook van een

rookgenerator te liggen, komt het nooit / soms / regelmatig / vaak / altijd* voor dat hij dit

weigert.

nooit soms regelmatig vaak altijd 11 1 0 0 0

9. Bij opdrachten in de kunstmatig vervaardigde rook van een rookgenerator liggen de

lotusslachtoffers gedurende: <30 sec / 30 sec 1 min /. 2 min. / 5 min. / 10 min / 15 min /

20 min / 30 min / langer* in de bovengenoemde kunstmatig vervaardigde rook.

< 30 sec

30 sec 1 min 2 min 5 min 10 min 15 min 20 min 30 min >30 min

Niet bekend

0 0 0 0 0 4 7 3 5 1 1

Toevoeging:

1. 10 TOT 15 minuten 2. Max. 30 minuten 3. 30 min (verschillend hoe snel ze gered zijn)

10. Dit moet dan 1x / 2x / 3x / 4x / 5x / 6x / 7x / 8x / 9x / 10x / >10x*achter elkaar

uitgevoerd worden.

11. Wanneer een lotusslachtoffer in kunstmatig vervaardigde rook van een rookgenerator moet

liggen is er <50 cm / 50 cm / 1 meter / 1,5 meter / 2 meter / 5 meter / 10 meter / meer*

zicht.

12. Wanneer een lotusslachtoffer in kunstmatig vervaardigde rook van een rookgenerator moet

liggen krijgt hij wel / geen* adembescherming aangeboden.

13. Wij bieden het lotusslachtoffer: n.v.t. / een stofkapje / een filterbus / een ademluchtkap*

aan om te dragen tijdens de opdracht in kunstmatig vervaardigde rook van een

rookgenerator.

1x 2x 3x 4x 5x 6x 7x 8x 9x 10x >10x Niet ingevuld

7 4 0 0 0 0 0 0 1 1 1 1

Toevoeging: 1. 1,5 (m) of meer

<50cm 50 cm 1 m 1,5 m 2 m 5 m 10m >10m 0 3 5 7 4 5 0 0

wel geen 12 (1x maar krijgt wel stofkapje dus) 0

n.v.t. stofkapje filterbus ademluchtkap Anders: 0 4 9 2 1

Toevoeging: 1. (anders): Een specifiek rookmasker voor rook en nevel 2. Een stofkapje van de zwaarste categorie of anders een ademlucht toestel.

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

4

3

14. Lotusslachtoffers dragen wanneer dit aangeboden wordt nooit / soms / regelmatig / altijd*

deze aangeboden pbm’s (persoonlijke beschermingsmiddelen)

nooit soms regelmatig Bijna altijd altijd 0 2 4 1 7

Toevoeging: 1. Soms; regelmatig; altijd: eigen keuze van de lotus, wij bieden aan maar verplichten niets.

15. Wij krijgen nooit / soms / regelmatig / vaak / altijd* klachten over benauwdheid /

misselijkheid / keelpijn / hoofdpijn* (meerdere antwoorden mogelijk) door van lotus

slachtoffers.

nooit soms regelmatig vaak altijd 12 0 0 0 0

benauwdheid misselijkheid keelpijn hoofdpijn n.v.t. 0 0 0 0 12

16. De in de klachten uit de bovengenoemde vraag zijn anders dan vermeld namelijk:…………

17. Er wordt (vooraf) wel / geen* voorlichting over kunstmatig vervaardigde rook van een

rookgenerator gegeven aan de lotusslachtoffers.

18. Wanneer er opdracht in kunstmatig vervaardigde rook van een rookgenerator moet uitvoeren,

worden hier vooraf wel / geen* duidelijke instructies over gegeven en duidelijke afspraken

gemaakt over bijvoorbeeld hoeveel tijd men erin mag blijven, hoe men de adembescherming

moet gebruiken, hoe te handelen in noodsituaties, enz.

wel geen 5 7

Toevoeging: 1. Wel (collectief)

wel vaak geen 8 1 3

toevoeging: 1. Wel: (indien het langere tijd kan gaan duren). 2. No play procedure is verplicht voor elke oefening, wordt ook ALTIJD gedaan. Dit is een vast

protocol, hierin is ook de 112 procedure opgenomen, vermissing, redding eigen Personeel / oefenstaf.

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

4

4

10.5 Veiligheidinformatieblad VDK rookvloeistof

Veiligheidsinformatieblad

VDK ROOKVLOEISTOF 01-03-2004

1. Identificatie

Handelsnaam : vdk rookvloeistof Chemische naam : Mengsel Leverancier : VDK Handelsonderneming BV Langenakker 22 5731 JS MIERLO

Voor Noodgevallen: Nationaal Vergiftiging Informatie Centrum Nederland

(Alleen bereikbaar bij accidentele vergiftigingen voor arts) Tel: 030-2.74.88.88

2. Samenstelling van en informatie over de bestanddelen

Dit produkt is een mix van diverse glycolen %vol Symbol R/zinnen Annex 1nr. EG/nummer

3. Gevaren

Fysisch/chemische gevaren

: geen

Gevaren voor de mens

: geen

Gevaren voor het millieu

: onbekend

4. Eerste-hulpmaatregelen

Effecten en symptomen : niet giftige substantie welke een lichte irritatie aan de ogen kan veroorzaken

Eerste-hulpmaatregelen Bij inademen Bij huidcontact Bij oogcontact Bij inslikken

: niet vereist : niet vereist : Wanneer er contact met pure rookvloeistof 10 min. Spoelen met water : mond laten spoelen en bij misselijkheid naar arts verwijzen

1-4

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

4

5

Veiligheidsinformatieblad

VDK ROOKVLOEISTOF 01-03-2004

5. Brandbestrijdingsmaatregelen

Blusmiddelen Ongeschikte blusmiddelen Gevaren Gevaarlijke decomposotie- Produkten Beschermende uitrusting Voor brandweerlieden

: poeder, alcoholbestendig schuim, sproeistraal water, Koolzuur. : -- : geen : geen Normale uitrusting incl. adembescherming

6. Maatregelen bij accidenteel vrijkomen

Persoonlijke voorzorgs- maatregelen

: niet noodzakelijk Bij grote hoeveelheden gebruik maken van buthylrubberen handschoenen, laarzen en veiligheidsbril

Millieuvoorzorgsmaat- regelen

: grote hoeveelheden niet in de gootsteen, riolering of oppervlaktewater laten lopen

Reinigingsmethoden : gemorst product indammen en zorgvuldig opzuigen en eventueel hergebruiken. Restant verwijderen met water, spoelwater afvoeren naar riool.

7. Hantering en opslag

Hantering : alleen gebruiken in combinatie met de Versuvius rookgenerator waarvan de temperatuur door Haagen FTP is geijkt

Opslag : gescheiden van oxidatiemiddelen kamertemperatuur

8. Maatregelen ter beheersing van blootstelling en persoonlijke bescherming

Controleparameters : mac-waarden zijn niet vastgesteld * Technische maatregelen : bij langdurige blootstelling: ventilatie Persoonlijke bescherming: Van handen Van ogen Van huid Van luchtwegen

: bij direct contact: butylrubberen handschoenen : bij spatgevaar: veiligheidsbril : -- : --

* Mac-waarden zijn per 1-januari2007 vervangen door grens-waarden.

2-4

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

4

6

Veiligheidsinformatieblad VDK ROOKVLOEISTOF 01-03-2004

9. Fysische en chemische eigenschappen Fysische toestand Kleur Geur Kookpunt/traject Smeltpunt/traject Zuurgraad (pH) Vlampunt Zelfontbrandingstemp Dichtheid Oplosbaarheid in water

: vloeibaar : helder : praktisch reukloos : onbekend : >-60 oC : -- : >99 oC : >370 oC : 1-1,1 : volledig

10. Stabiliteit en reactieviteit Stabiliteit Te vermijden omstandig- heden

: stabiel : bij verhitting ontstaat rookontwikkeling (=gewenste effect van het product)

Te vermijden stoffen : oxidatiemiddelen Gevaarlijke ontledings- Producten

: geen

11. Toxische informatie

Algemene informatie : wijze van opname van de vloeistof: via ogen, huid, inademen en inslikken

Korte termijn effecten : contact met de ogen pijn en roodheid, geen irreversibele schade Bij inslikken diaree Bij inademen: grote hoeveelheden kunnen lichte longirritatie veroorzaken

Lange termijn effecten : geen effecten bekend Chronische effecten : geen effecten bekend

12. Milieu informatie

verspreiding n.v.t. Houdbaarheids- en afbreekbaarheidsgraad

n.v.t.

Opname in weefsel n.v.t. Giftigheid in water n.v.t.

Millieutoxiteit/verwachte milieueffecten

n.v.t.

Andere schadelijke effecten

: geen effecten bekend

3-4

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

4

7

Veiligheidsinformatieblad VDK ROOKVLOEISTOF 01-03-2004

13. Instructies voor verwijdering Vernietiging/afvoermethode

: aanbieden aan erkende inzamelaar

BAGA-code KCA-code

: D6 : III

14. Informatie met betrekking tot het vervoer Dit product bevat geen stoffen in gevaarlijke concentratie in de zin van nationale/ Internationale vervoerswetgeving en behoeft daarom geen speciale Vervoersinformatie.

15. Wettelijk verplichte informatie EG- klasse Symbool R-zinnen S-zinnen

: dit product word niet gezien als gevaarlijk volgens de wet milieugevaarlijke stoffen en behoeft derhalve geen etikettering. : : :

16. Milieu informatie

Publicatiedatum V-I-blad Herziening Bronnen van basisinformatie Opgesteld door

: 1 maart 2004 : eerste versie : HSDB, Meditext en diverse handboeken : NIA TNO

Deze informatie berust op onze huidige kennis en ervaringen en is geheel te goeder trouw gegeven. De verstrekte informatie heeft betrekking op het product zoals in de specificatie omschreven. Wanneer het product wordt gecombineerd of vermengd met andere stoffen dient men zich ervan te overtuigen dat dit geen nieuwe risico’s met zich meebrengt. van deze informatie kunnen geen verantwoordelijkheden worden afgeleid.

4-4 Bron:

Veiligheidsinformatieblad 01-03-2004*

VDK Handelsonderneming B.V.

* VDK heeft helaas geen recenter veiligheidsinformatieblad toegestuurd. Bij navraag bij VDK Handelsonderneming B.V. bleek dat er geen recenter veiligheidsinformatieblad van hun rookvloeistof dan dit op 15-06-2010 van Rik van Kimmenade verkregen Veiligheidsinformatieblad d.d. 01-03-2004 is.

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

4

8

10.7 algemene gegevens ethyleenglycol (Glycol):

N.B.: Onderstaande gegevens gaan uit van de onverdunde stof.

Glycol glycol, 1,2-ethaandiol, ethyleenglycol chemiekaart: C-0065 nagenoeg reukloze, kleurloze vloeistof kookpunt 198 °C; zelfontbrandingstemperatuur 398 °C R-22: schadelijk bij opname door de mond. MAC-waarde 10 ppm, 26 mg/m3 (in de vorm van druppels 10 mg/m3). Wijze van opname / inademingsrisico: De stof kan in het lichaam worden opgenomen door inademen van de damp, de aerosol, door inslikken of via oogcontact. Een voor de gezondheid gevaarlijke concentratie in de lucht zal bij verdampen bij 20 °C niet, of slechts zeer langzaam worden bereikt, bij vernevelen echter veel sneller. Directe gevolgen: De damp werkt irriterend op de ogen, keel en bovenste luchtwegen. De stof kan inwerken op het centraal zenuwstelsel, met als gevolg verlaging van het bewustzijn en stuiptrekkingen. Blootstelling kan bij hoge concentraties tot bewusteloosheid leiden (gebruik van alcoholische dranken versterkt de schadelijke (bedwelmende) werking). In aanzienlijke concentraties kan de stof aanleiding geven tot verzuring van de stofwisseling. In ernstige gevallen kans op afwijkingen aan hart- en longweefsel. Gevolgen bij langdurige, herhaalde blootstelling: Contact met de huid kan door beschadiging een eczeemachtige aandoening veroorzaken. De stof kan op de lever en de nieren inwerken, met als gevolg orgaanbeschadiging. Afwijkingen van het centraal zenuwstelsel kunnen optreden. Symptomen. Inademen: keelpijn en hoesten, duizeligheid, sufheid, coördinatiestoornissen, misselijkheid, bewusteloosheid. Huid: roodheid en pijn. Ogen: roodheid en pijn, bindvliesontsteking. Inslikken: dronkenschap, stuiptrekkingen, misselijkheid, kortademigheid, trillen, bewusteloosheid. Eerste hulp. Inademen: frisse lucht, arts raadplegen, zonodig ziekenhuis. Huid: verontreinigde kleding uittrekken, huid spoelen en wassen met water en zeep, naar arts verwijzen. Ogen: minimaal 15 minuten spoelen met water (evt. contactlenzen verwijderen), daarna naar (oog)arts brengen. Inslikken: mond laten spoelen, actieve kool (carbomix) toedienen, geen braken opwekken en onmiddellijk naar ziekenhuis vervoeren. Veiligheidsmaatregelen bij opruimen van gemorst product: handschoenen, laarzen, bril, filtermasker met filter type A en extra ventilatie. Bron:

Nibra (Nederlands instituut voor brandweer en rampenbestrijding)

Verslag: oefenrook

Haagen Fire Training Products, VDK Handelsonderneming, Kenbri Fire Fighting B.V., Draeger Safety, VTN, Ziegler, Zumro. P.G.J. van der Wel, ‘Onderzoek naar de gezondheidsaspekten van de rook uit de JEM rookgenerator bij verschillende toepassingen’, 1992, TU-Delft & Haagen Fire Training Products Chemiekaarten, 16e editie, 2001

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

4

9

10.8 algemene gegevens monopropyleenglycol

Monopropyleenglycol monopropyleenglycol, 1,2-propyleenglycol

chemiekaart: C-0320 nagenoeg reukloze, kleurloze vloeistof kookpunt 188 °C; zelfontbrandingstemperatuur 371 °C MAC-waarde niet vastgesteld; OES 150 ppm 8-uur TWA (totaal damp en deeltjes) Wijze van opname / inademingsrisico: De stof kan worden opgenomen in het lichaam door inademen van de damp en door inslikken. Een voor de gezondheid gevaarlijke concentratie in de lucht zal bij verdampen bij 20 °C niet, of slechts zeer langzaam worden bereikt, bij vernevelen echter veel sneller. Directe gevolgen: De stof werkt irriterend op de ogen. De stof kan inwerken op het centraal zenuwstelsel, met als gevolg verlaging van het bewustzijn (gebruik van alcoholische dranken versterkt de schadelijke (bedwelmende) werking). Gevolgen bij langdurige, herhaalde blootstelling: De stof kan op de huid inwerken, met als gevolg uitdroging. Symptomen. Inademen: milde irritatie van neus en keel, hoesten, zwaktegevoel, sufheid, bewusteloosheid. Huid: droge huid, milde irritatie, roodheid. Ogen: roodheid en pijn, ooglidkramp en traanafscheiding. Inslikken: branderig gevoel, milde irritatie maagdarm kanaal, zie verder ‘inademen’. Eerste hulp. Inademen: frisse lucht, rust, arts raadplegen, zonodig ziekenhuis. Huid: verontreinigde kleding uittrekken, huid spoelen met veel water of douchen. Als grote delen van de huid beschadigd zijn of als irritatie aanblijft, medische hulp zoeken. Ogen: minimaal 15 minuten spoelen met water (evt. contactlenzen verwijderen), daarna naar (oog)arts brengen. Inslikken: mond laten spoelen, twee glazen water laten drinken, geen braken opwekken, arts raadplegen en zo nodig naar ziekenhuis vervoeren. Veiligheidsmaatregelen bij opruimen van gemorst product: handschoenen, laarzen,veiligheidsbril.

Bron:

Nibra (Nederlands instituut voor brandweer en rampenbestrijding)

Verslag: oefenrook

Haagen Fire Training Products, VDK Handelsonderneming, Kenbri Fire Fighting B.V., Draeger Safety, VTN, Ziegler, Zumro. P.G.J. van der Wel, ‘Onderzoek naar de gezondheidsaspecten van de rook uit de JEM rookgenerator bij verschillende toepassingen’, 1992, TU-Delft & Haagen Fire Training Products Chemiekaarten, 16e editie, 2001

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

5

0

10.9 algemene gegevens triethyleenglycol

Triethyleenglycol triethyleenglycol

chemiekaart: C-0386 kookpunt 287 °C; zelfontbrandingstemperatuur ca. 323 °C nagenoeg reukloze, kleurloze vloeistof MAC-waarde: niet vastgesteld Een voor de gezondheid gevaarlijke concentratie in de lucht zal bij verdampen bij 20 °C niet, of slechts zeer langzaam worden bereikt, bij vernevelen echter veel sneller. Wijze van opname / inademingrisico: De stof kan worden opgenomen in het lichaam door inademen van de damp en door inslikken. Een voor de gezondheid gevaarlijke concentratie in de lucht zal door verdamping bij 20 °C niet of slechts zeer langzaam worden bereikt; bij vernevelen echter veel sneller. Symptomen. Inslikken: hoofdpijn, misselijkheid. Eerste hulp. Huid: huid spoelen met veel water of douchen. Ogen: minimaal 15 minuten spoelen met water (evt. contactlenzen verwijderen), daarna naar (oog)arts brengen. Inslikken: zo nodig naar arts verwijzen. Veiligheidsmaatregelen bij opruimen van gemorst product: handschoenen, laarzen, veiligheidsbril.

Bron:

Nibra (Nederlands instituut voor brandweer en rampenbestrijding)

Verslag: oefenrook

Haagen Fire Training Products, VDK Handelsonderneming, Kenbri Fire Fighting B.V., Draeger Safety, VTN, Ziegler, Zumro. P.G.J. van der Wel, ‘Onderzoek naar de gezondheidsaspecten van de rook uit de JEM rookgenerator bij verschillende toepassingen’, 1992, TU-Delft & Haagen Fire Training Products Chemiekaarten, 16e editie, 2001

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

5

1

10.10 wetsartikelen: Arbeidsomstandighedenwet : artikel 1 lid 3 onderdeel l.

Vrijwilliger: de persoon, die niet bij wijze van beroep arbeid verricht voor een privaatrechtelijk of publiekrechtelijk lichaam dat niet is onderworpen aan de vennootschapsbelasting dan wel voor een sportorganisatie en die geen werknemer is in de zin van artikel 2 van de Wet op de loonbelasting 1964, met uitzondering van de persoon die arbeid verricht:

a. ter voorbereiding op beroepsmatige arbeid; b. in het kader van een taakstraf dan wel in het kader van het voldoen

aan voorwaarden ter voorkoming van strafvervolging als bedoeld in artikel 74, tweede lid, onderdeel f, of artikel 77f, eerste lid, onderdeel b, van het Wetboek van Strafrecht dan wel in het kader van deelneming aan een project als bedoeld in artikel 77e van het Wetboek van Strafrecht;

c. als bedoeld in artikel 16, zesde lid, onderdeel c. Arbeidsomstandighedenwet : artikel 16 lid 6 onderdeel c.

(Nadere regels met betrekking tot arbeidsomstandigheden alsmede

uitzonderingen op en uitbreidingen van toepassingsgebied)

verricht in een gevangenis of huis van bewaring als bedoeld in de Penitentiaire beginselenwet, een justitiële inrichting voor verpleging van ter beschikking gestelden als bedoeld in de Beginselenwet verpleging ter beschikking gestelden of een inrichting als bedoeld in de Beginselenwet justitiële jeugdinrichtingen

Wet op de loonbelasting Artikel 2 lid 1:

Werknemer is de natuurlijke persoon die tot een inhoudingsplichtige in privaatrechtelijke of in publiekrechtelijke dienstbetrekking staat of van een inhoudingsplichtige loon geniet uit een vroegere privaatrechtelijke of publiekrechtelijke dienstbetrekking van hemzelf of van een ander, dan wel uit een bestaande privaatrechtelijke of publiekrechtelijke dienstbetrekking van een ander. Wet op de loonbelasting 1964 Artikel 2 lid 6:

Het eerste lid is eveneens niet van toepassing op personen die als vrijwilliger uitsluitend vergoedingen of verstrekkingen ontvangen met een gezamenlijke waarde van ten hoogste € 150 per maand en € 1 500 per kalenderjaar. Hierbij wordt onder vrijwilliger verstaan degene die niet bij wijze van beroep arbeid verricht voor een privaatrechtelijk of publiekrechtelijk lichaam dat niet is onderworpen aan de vennootschapsbelasting dan wel voor een sportorganisatie. Het desbetreffende lichaam is gehouden volgens ministeriële regeling te stellen regels opgave te doen van gegevens waarvan de kennisneming voor de uitvoering van de Wet werk en bijstand of de Wet investeren in jongeren, van belang is.

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

5

2

Burgerlijk wetboek Artikel 7 lid 658

1. De werkgever is verplicht de lokalen, werktuigen en gereedschappen waarin of waarmee hij de arbeid doet verrichten, op zodanige wijze in te richten en te onderhouden alsmede voor het verrichten van de arbeid zodanige maatregelen te treffen en aanwijzingen te verstrekken als redelijkerwijs nodig is om te voorkomen dat de werknemer in de uitoefening van zijn werkzaamheden schade lijdt. 2. De werkgever is jegens de werknemer aansprakelijk voor de schade die de werknemer in de uitoefening van zijn werkzaamheden lijdt, tenzij hij aantoont dat hij de in lid 1 genoemde verplichtingen is nagekomen of dat de schade in belangrijke mate het gevolg is van opzet of bewuste roekeloosheid van de werknemer. 3. Van de leden 1 en 2 en van hetgeen titel 3 van Boek 6, bepaalt over de aansprakelijkheid van de werkgever kan niet ten nadele van de werknemer worden afgeweken. 4. Hij die in de uitoefening van zijn beroep of bedrijf arbeid laat verrichten door een persoon met wie hij geen arbeidsovereenkomst heeft, is overeenkomstig de leden 1 tot en met 3 aansprakelijk voor de schade die deze persoon in de uitoefening van zijn werkzaamheden lijdt. De kantonrechter is bevoegd kennis te nemen van vorderingen op grond van de eerste zin van dit lid.

Artikel 3 Lid 1 ( Arbobeleid)

1. De werkgever zorgt voor de veiligheid en de gezondheid van de werknemers inzake alle met de arbeid verbonden aspecten en voert daartoe een beleid dat is gericht op zo goed mogelijke arbeidsomstandigheden, waarbij hij, gelet op de stand van de wetenschap en professionele dienstverlening, het volgende in acht neemt:

Artikel 3 Lid 1 onderdeel b. (Arbobeleid)

Tenzij dit redelijkerwijs niet kan worden gevergd worden de gevaren en risico's voor de veiligheid of de gezondheid van de werknemer zoveel mogelijk in eerste aanleg bij de bron daarvan voorkomen of beperkt; naar de mate waarin dergelijke gevaren en risico's niet bij de bron kunnen worden voorkomen of beperkt, worden daartoe andere doeltreffende maatregelen getroffen waarbij maatregelen gericht op collectieve bescherming voorrang hebben boven maatregelen gericht op individuele bescherming; slechts indien redelijkerwijs niet kan worden gevergd dat maatregelen worden getroffen die zijn gericht op individuele bescherming, worden doeltreffende en passende persoonlijke beschermingsmiddelen aan de werknemer ter beschikking gesteld;

Artikel 8 Lid 1 (Voorlichting en onderricht)

De werkgever zorgt ervoor dat de werknemers doeltreffend worden ingelicht over de te verrichten werkzaamheden en de daaraan verbonden risico's, alsmede over de maatregelen die erop gericht zijn deze risico's te voorkomen of te beperken. Tevens zorgt de werkgever ervoor dat de werknemers doeltreffend worden ingelicht over de wijze waarop de deskundige bijstand, bedoeld in de artikelen 13, 14, 14a en 15, in zijn bedrijf of inrichting is georganiseerd.

``

Als u veiligheid hoog in het vaandel heeft

Pagin

a

5

3

Artikel 8 Lid 3 (Voorlichting en onderricht)

Indien persoonlijke beschermingsmiddelen ter beschikking van de werknemers worden gesteld en indien op arbeidsmiddelen of anderszins beveiligingen zijn aangebracht, zorgt de werkgever ervoor dat de werknemers op de hoogte zijn van hun doel en werking en de wijze waarop zij deze dienen te gebruiken.

Artikel 8 Lid 4 (Voorlichting en onderricht)

De werkgever ziet toe op de naleving van de instructies en voorschriften gericht op het voorkomen of beperken van de in het eerste lid genoemde risico's alsmede op het juiste gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen.

Artikel 11 (Algemene verplichtingen van ede werknemer)

De werknemer is verplicht om in zijn doen en laten op de arbeidsplaats, overeenkomstig zijn opleiding en de door de werkgever gegeven instructies, naar vermogen zorg te dragen voor zijn eigen veiligheid en gezondheid en die van de andere betrokken personen. Met name is hij verplicht om: Artikel 11 onderdeel b. (Algemene verplichtingen van ede werknemer)

de hem ter beschikking gestelde persoonlijke beschermingsmiddelen op de juiste wijze te gebruiken en na gebruik op de daartoe bestemde plaats op te bergen, een en ander voor zover niet krachtens deze wet is bepaald dat werknemers niet verplicht zijn beschermingsmiddelen als vorenbedoeld te gebruiken;

Artikel 44 (Kosten)

De kosten die zijn verbonden aan de naleving van de regels die bij of krachtens deze wet zijn gesteld, worden niet ten laste van de werknemers gebracht.