Hoe nieuw is nieuws?

Een onderzoek naar de relatie tussen media-agenda’s

Masterscriptie Communicatiewetenschap

Media, Journalistiek en Publieke Opinie

Universiteit van Amsterdam

Naam: Fleur Horbach

Studentnummer: 0420662

Datum: 16-12-2009

Begeleider: Dr. P. Bakker

Samenvatting

Wanneer verschillende nieuwsmedia zich concentreren op dezelfde onderwerpen is er sprake

van homogenisatie van nieuws. In dit onderzoek staat de homogenisatie van de Nederlandse

nieuwsmedia centraal. Bij homogenisatie vertonen de onderwerpenagenda’s van nieuwsmedia

grote overeenkomsten. Volgens de intermedia agendasettingtheorie komt dit door de invloed

die nieuwsmedia op elkaar hebben: een agenda wordt bepaald door de onderwerpen die op

een eerder tijdstip in andere media aan de orde komen. In eerdere onderzoeken zijn

voornamelijk de agenda’s van slechts twee nieuwsmedia vergeleken, waarbij de rol van de

nieuwswebsites nog onderbelicht is gebleven. In dit onderzoek worden de overeenkomsten

tussen de onderwerpenagenda’s van kranten, journaals, actualiteitenprogramma’s, teletekst en

nieuwswebsites geschetst. Gedurende drie achtereenvolgende dagen zijn alle binnenlandse

nieuwsitems uit deze media verzameld (N = 2611). Een kwantitatieve inhoudsanalyse wijst uit

dat de mate van homogenisatie groot blijkt te zijn: zo’n 63% van het totaal aantal nieuwsitems

heeft een onderwerp dat al eerder in het nieuws is geweest en is dus ‘oud nieuws’. De

afzonderlijke nieuwsmedia-agenda’s vertonen grote samenhang. Slechts bij twee media treedt

een daadwerkelijk intermedia agendasetting effect op: de onderwerpen die aan bod komen in

het journaal en op krantensites worden beïnvloed door andere media en dan met name door de

krant. Een kwalitatieve inhoudsanalyse nuanceert deze uitkomsten. Qua inhoud blijken

verschillende media ondanks overeenkomsten in onderwerpen toch hun eigen draai te geven

aan het nieuws. Vervolgonderzoek zou onder meer moeten uitwijzen of de in dit onderzoek

gevonden resultaten ook gelden wanneer niet alleen binnenlands, maar ook buitenlands

nieuws in ogenschouw wordt genomen.

Voorwoord

Een scriptie is niet zomaar een groot werkstuk, daar kwam ik meerdere malen achter tijdens

het schrijven. Het is een proces, dat met vallen en opstaan gestaag vordert. Meer dan eens

werd ik op mezelf teruggeworpen, omdat ik voor vragen stond in het onderzoek waarop alleen

ikzelf een antwoord moest geven. Toen bij vlagen frustrerend, maar nu achteraf ben ik trots

dat ik op eigen houtje die vragen op een goede manier bleek te kunnen beantwoorden, met als

resultaat een uitgebreide scriptie die mijn studie Communicatiewetenschap aan de Universiteit

van Amsterdam naar behoren afsluit.

De keuze voor nieuws als onderwerp van mijn scriptie komt voort uit mijn persoonlijke drang

om op de hoogte te zijn van wat er zich dichtbij en ver weg in de wereld afspeelt. Dat wat wij

als publiek te weten komen van die wereld, is afhankelijk van de keuzes die worden gemaakt

in de nieuwsmedia. In mijn scriptie komt naar voren dat deze keuzes soms afhankelijk lijken

te zijn van wat andere nieuwsmedia doen. Dit leidt ertoe dat nieuws niet altijd, wat de naam

impliceert, ‘nieuw’ is. Sommige onderwerpen worden gedurende een bepaalde periode breed

uitgemeten in alle media zo blijkt. Na verloop van tijd echter lost nieuws even snel op als het

gekomen is. Ook zo’n vaak herhaald onderwerp verdwijnt op een gegeven moment weer uit

de spotlights. Nieuws is vluchtig. Ik hoop dat u als lezer van mijn scriptie ondanks deze

eigenschap van nieuws, er toch uw vinger op kan leggen, al is het maar voor even.

Tot slot wil ik graag Piet Bakker, mijn scriptiebegeleider, bedanken voor zijn scherpe

opmerkingen en commentaar, dat gegeven werd vanuit alle hoeken van Europa. Daarnaast

gaat mijn speciale dank uit naar Ans Verweij voor haar functie als spreekwoordelijke stok

achter de deur.

Fleur Horbach

December 2009

Inhoudsopgave

1. Inleiding 1

2. Theoretisch kader

2.1 Homogenisatie van het nieuws 4

2.2 Intermedia agendasettingtheorie 5

2.3 De werkwijze van journalisten 7

2.4 Ontwikkelingen 9

2.5 Onderzoeksvragen 11

3. Methode

3.1 Dataverzameling 14

3.2 Proefanalyse: verzameling en steekproef 16

3.3 Proefanalyse: verwerken van data tot variabelen 18

3.4 Steekproef 18

3.5 Operationalisatie en variabelen 19

4. Resultaten kwantitatieve inhoudsanalyse

4.1 Overeenkomsten in de nieuwsvoorziening 22

4.2 Overeenkomsten in de nieuwsvoorziening naarmate de tijd vordert 25

4.3 Overeenkomsten tussen media-agenda’s 26

4.4 Intermedia agendasetting effecten tussen media-agenda’s 27

4.5 De rol van persberichten 31

5. Resultaten kwalitatieve inhoudsanalyse

5.1 Onderwerp 1 32

5.2 Onderwerp 2 34

5.3 Onderwerp 3 37

6. Conclusie en discussie 42

Literatuurlijst 45

Bijlagen

I Uitgebreide beschrijving nieuwsmedia 48

II Codeboek nieuwsitem en uitleg 52

III Verdeling van nieuwsitems over media 56

1. Inleiding

“Het is nieuws, nieuws, nieuws. Gewoon gelijk knallen”, zegt Laurens Verhagen,

hoofdredacteur van de nieuwswebsite Nu.nl in een interview met vakblad De Journalist

(Roos, 2009). Nu.nl is met gemiddeld 4,5 miljoen bezoekers per maand de meest populaire

nieuwssite van Nederland in 2009. Eén van de verklaringen voor dit succes is de actualiteit

van de site. Het laatste nieuws wordt haast onmiddellijk gepubliceerd. Voor het publiek is het

daarom een uitstekend medium om op de hoogte te blijven van actuele ontwikkelingen. Voor

traditionele media echter, kan de hoge snelheid waarmee nieuws gepubliceerd wordt op Nu.nl

voor moeilijkheden zorgen. Veel kopij van dagbladen bijvoorbeeld raakt in rap tempo

gedateerd (Benjamin, 2009). Dit wordt Nu.nl niet door iedereen in dank afgenomen. In zijn

kritiek noemde Léon Bouwman, hoofdredacteur van het vakblad Adformatie, de website een

‘digitale dief’, die zonder de inspanningen van de krantenredacties niet langer zou kunnen

bestaan. Laurens Verhagen is het niet eens met collega-hoofdredacteur Bouwman. Volgens

Verhagen is overnemen juist het wezen van de journalistiek, zolang men maar eerlijk is over

de bron (Roos, 2009).

Het overnemen van nieuws van een ander medium, waar in de discussie tussen Bouwman en

Verhagen over Nu.nl op wordt gewezen, is geen nieuw journalistiek verschijnsel dat

gerelateerd is aan de opkomst van het internet. Al in de jaren zeventig van de vorige eeuw

maakt onderzoek duidelijk dat nieuwsmedia invloed op elkaar uitoefenen qua nieuwsselectie

en werkwijze van journalisten. Dit geldt zowel voor journalisten die werkzaam zijn bij

dagbladen als bij de televisie (Gans, 1979/2004; Tuchman, 1978). De invloed die

nieuwsmedia op elkaars onderwerpenselectie hebben, staat centraal in de theorie van

intermedia agendasetting (Roberts & McCombs, 1994; McCombs, 2005). Intermedia

agendasetting uit zich in de onderwerpen waarover een nieuwsmedium bericht. Deze komen

immers vaak overeen met onderwerpen uit eerder gepubliceerde artikelen of uitgezonden

programma’s (Golan, 2006; Atwater, Fico & Pizante, 1987; Boczkowski & De Santos, 2007;

Lim, 2006; Vliegenthart & Walgrave, 2008). Hierdoor lijkt het alsof nieuws telkens

hergebruikt wordt, al dan niet in een andere verpakking. Wat ’s ochtends in de krant staan,

komt terug op nieuwssites en later op de dag in het journaal. De actualiteitenprogramma’s

bespreken ’s avonds opnieuw deze onderwerpen. In sommige gevallen openen de kranten de

volgende dag met een artikel over de uitspraken die in deze actualiteitenprogramma’s zijn

gedaan. Dit proces, waarbij verschillende media zich concentreren op dezelfde onderwerpen,

1

wordt ook wel ‘homogenisatie’ genoemd (Boczkowski & De Santos, 2007; Boczkowski,

2009).

In dit onderzoek staat de homogenisatie van het nieuws in Nederland centraal. Opvallend is

dat de homogenisatie van inhoud nog maar op beperkte wijze onderzocht is (Keith, Schwalbe

& Silcock, 2009). Ten eerste is in de meeste eerdere onderzoeken de nadruk gelegd op de

vergelijking van slechts twee nieuwsmedia (Boczkowski & De Santos, 2007; Vliegenthart &

Walgrave, 2008; Lim, 2006; Golan, 2006). Het medialandschap is echter veel groter. In

Nederland alleen al verschijnen iedere dag twaalf nationale kranten. Door zowel de publieke

als de commerciële televisieomroepen worden journaals en actualiteitenprogramma’s

uitgezonden. Teletekst brengt de hele dag door het laatste nieuws. Bovendien staat het internet

bol van nieuws: websites van kranten en websites die niet gebonden zijn aan een ander

medium, zoals Nu.nl, bieden nieuws aan.

In dit onderzoek wordt de nadruk gelegd op de totale nieuwsvoorziening door de kranten, de

televisie en de nieuwswebsites in Nederland. De nieuwsonderwerpen die in al deze

verschillende media aan de orde komen, worden vergeleken qua inhoud. Op die manier wordt

geprobeerd een beeld te schetsen van de invloed van deze media op elkaars agenda van

nieuwsonderwerpen. Ten tweede zijn in eerdere onderzoeken onderwerpenagenda’s van

media vaak op de lange termijn geanalyseerd; de nieuwsvoorziening van een week wordt

vergeleken met de nieuwsvoorziening van een week later (Lopez-Escobar, Llamas, McCombs

& Lennon, 1998; Sweetser, Golan & Wanta, 2008; Atwater et al., 1987; Boczkowski & De

Santos, 2007). Vliegenthart en Walgrave (2008) geven juist aan dat intermedia agendasetting

een korte-termijnproces is, waarbij effecten het meest zichtbaar zijn binnen één of enkele

dagen. In dit onderzoek wordt daarom de Nederlandse nieuwsvoorziening van drie

achtereenvolgende dagen geanalyseerd. Door de factor tijd een prominente plaats te geven in

het onderzoek, kan de weg die een onderwerp volgt door verschillende media heen worden

weergegeven. Dit kan aantonen of nieuws daadwerkelijk hergebruikt wordt en hoe

nieuwsmedia al dan niet een eigen stempel willen drukken op nieuws. De hoofdvraag van dit

onderzoek luidt dan ook: In welke mate is er sprake van homogenisatie van de inhoud van de

Nederlandse nieuwsmedia en welke rol speelt intermedia agendasetting daarbij?

De uitkomsten van dit onderzoek werpen een licht op de werkwijze van de Nederlandse

journalisten en nieuwsmedia. De mate van homogenisatie van nieuws wijst op de mate van

overlapping van onderwerpen in nieuwsmedia. Een verklaring hiervoor is te vinden in de

2

journalistieke praktijk. Het heeft te maken met de manier waarop journalisten nieuws

selecteren. Zoals uit het theoretisch kader zal blijken, speelt het ‘monitoren’ hierbij een grote

rol: het constant in de gaten houden van andere nieuwsmedia. De onderwerpen die in andere

media aan de orde komen, krijgen door eerdere publicatie een bepaalde toegevoegde waarde.

Deze waarde maakt dat journalisten een dergelijk onderwerp graag overnemen. Men kan zich

echter afvragen of de toegevoegde waarde die journalisten toekennen aan zo’n eerder

gepubliceerd onderwerp, ook een toegevoegde waarde is voor het publiek. Immers, wanneer

een nieuwsmedium niets nieuws brengt in vergelijking met een ander medium, lijkt het in het

licht van dit onderzoek overbodig. Het leidt namelijk tot meer van hetzelfde en minder

diversiteit in onderwerpen die worden aangeboden. Verder kunnen de resultaten van dit

onderzoek gekoppeld worden aan een journalistieke waarde als onafhankelijkheid. Wanneer

een medium nieuws selecteert op basis van eerdere publicatie in een ander medium, lijken

intrinsieke nieuwswaarden een ondergeschikte rol te spelen. Voor het publiek kunnen

bepaalde onderwerpen op deze manier een nadruk krijgen, die misschien niet wordt

gerechtvaardigd door de werkelijkheid voor hoever men die werkelijkheid überhaupt kan

kennen.

De relatie tussen homogenisatie van nieuws en intermedia agendasetting wordt verder

uitgewerkt in hoofdstuk 2. Tevens wordt in dit hoofdstuk aandacht besteed aan de werkwijze

van journalisten die ten grondslag ligt aan de selectie van nieuwsonderwerpen. Op basis van

de theorie worden een aantal onderzoeksvragen gevormd, die in de laatste paragraaf worden

weergegeven. De methode van onderzoek wordt beschreven in hoofdstuk 3. Zowel de

dataverzameling als de data-analyse komt hierin aan de orde. In hoofdstuk 4 worden aan de

hand van een aantal paragrafen de resultaten gepresenteerd van de kwantitatieve analyse. De

resultaten van de kwalitatieve analyse zijn beschreven in hoofdstuk 5. De conclusies die aan

de analyses kunnen worden verbonden, staan in hoofdstuk 6. In dit hoofdstuk worden ook een

aantal kanttekeningen geplaatst bij het onderzoek. Tot slot worden aanbevelingen gedaan voor

vervolgonderzoek.

3

2. Theoretisch kader

In dit theoretisch kader wordt uiteengezet wat de homogenisatie van nieuws inhoudt. Een

omschrijving van het begrip wordt gegeven in de eerste paragraaf. De intermedia

agendasettingtheorie biedt een verklaring voor homogenisatie. Deze theorie wordt uitgelegd

in de tweede paragraaf. Tevens wordt beschreven welke uitspraken erover gedaan zijn op

basis van eerdere empirische onderzoeken. In de derde paragraaf komt aan de orde waarom

intermedia agendasetting zich voordoet in de journalistieke praktijk. De werkwijze van

journalisten wordt daarbij onder de loep genomen. De ontwikkelingen op mediagebied die

hierop van invloed zijn, worden in de vierde paragraaf beschreven. Tot slot zullen in de laatste

paragraaf op basis van de theorie een aantal onderzoeksvragen worden gesteld, die tezamen

antwoord geven op de hoofdvraag van dit onderzoek.

2.1 Homogenisatie van het nieuws

Empirische onderzoeken uit verschillende landen signaleren grote overeenkomsten tussen de

onderwerpen waarover verschillende nieuwsmedia berichten. De onderwerpen in de krant

komen terug in het journaal en actualiteitenprogramma’s op televisie (Vliegenthart &

Walgrave, 2008; Golan, 2006; Boyle, 2001; Atwater et al., 1987; Roberts & McCombs, 1994;

Lopez-Escobar et al., 1998) en op de krantenwebsites (Boczkowski & De Santos, 2007). De

gelijkenissen bestaan niet alleen tussen verschillende mediatypen. Verschillende kranten

brengen dezelfde onderwerpen (Breen, 1997; Vasterman, 2005) en actualiteitenprogramma’s

op verschillende televisiezenders doen vaak verslag van gelijke onderwerpen (Golan, 2006).

Een hoge mate van uniformiteit is in het bijzonder zichtbaar bij mediahypes. Vasterman

(2005) heeft onderzoek gedaan naar een mediahype in Nederland. Hij heeft zich beperkt tot

het analyseren van de berichtgeving van vijf nationale dagbladen. Uit het onderzoek blijkt dat

alle kranten aandacht besteden aan het onderwerp van de hype. Voor vier van de vijf

dagbladen geldt zelfs dat deze aandacht, gemeten in het aantal artikelen gewijd aan het

onderwerp, ongeveer even groot is. Het proces waarin verschillende (nieuws)media zich

concentreren op dezelfde onderwerpen wordt ook wel aangeduid met het begrip

‘homogenisatie’ (Boczkowski & De Santos, 2007; Boczkowski, 2009). De invloed die

nieuwsmedia op elkaar hebben, kan aan dit proces ten grondslag liggen. Deze invloed is

weergegeven in de intermedia agendasettingtheorie. De intermedia agendasettingtheorie is

opgezet vanuit het meer algemeen bekende begrip agendasetting.

4

2.2 Intermedia agendasettingtheorie

Sinds het begin van de jaren zeventig is veel mediaonderzoek verricht vanuit de theorie van

agendasetting. De gedachte achter deze theorie is dat de onderwerpen waaraan de

(nieuws)media aandacht besteden, invloed hebben op de onderwerpen die het publiek

belangrijk acht. Het gaat dus om de vraag op welke manier de media-agenda de

publieksagenda beïnvloedt. Aan het eerste empirische onderzoek naar agendasetting door

McCombs en Shaw in 1972 werd door talloze andere studies een vervolg gegeven, waarvan

het merendeel van de resultaten de theorie onderschrijft. De macht die media uitoefenen door

hun onderwerpenselectie blijkt dus vrij groot (De Boer & Brennecke, 2003). Dit doet de vraag

rijzen welke factoren op hun beurt de media-agenda bepalen. In de intermedia

agendasettingtheorie wordt ervan uitgegaan dat een media-agenda beïnvloed wordt door de

onderwerpen die op een eerder tijdstip in andere media aan de orde komen (McCombs, 2005;

Roberts & McCombs, 1994). Intermedia agendasetting kan ertoe leiden dat nieuwsmedia hun

onderwerpenagenda aanpassen aan die van andere media door onderwerpen over te nemen.

Dit kan zowel gelden tussen media, bijvoorbeeld tussen een krant en het televisiejournaal, als

binnen één mediumtype, bijvoorbeeld tussen twee kranten (Sweetser et al., 2008).

In Figuur 1 is schematisch weergegeven hoe intermedia agendasetting verloopt ten aanzien

van een bepaald onderwerp. De gekleurde vierkanten staan voor verschillende nieuwsmedia.

In eerste instantie brengt één nieuwsmedium verslag uit van een onderwerp (de stip).

Tijdstip 1 Tijdstip 2 Tijdstip 3

Figuur 1. Schematische weergave van intermedia agendasetting.

Vervolgens wordt dit onderwerp opgepikt en overgenomen door andere media. De

gebeurtenis waar het om gaat, verandert niet. De stippen staan allemaal voor dezelfde

nieuwsgebeurtenis. Slechts het aantal media waarin het onderwerp verschijnt, verandert. Dit

5

aantal wordt hoger naarmate de tijd verstrijkt. Dit impliceert dat hetzelfde onderwerp door

meerdere, verschillende nieuwsmedia wordt gepubliceerd of uitgezonden. Er is dan sprake

van homogenisatie van nieuws.

De intermedia agendasettingtheorie wordt gesteund door een groot aantal empirische

inhoudsanalyses. Hierbij worden vaak de onderwerpenagenda’s van een tweetal nieuwsmedia

vergeleken. Vliegenthart en Walgrave (2008) analyseerden de onderwerpen in de kranten en

het televisienieuws in België. Uit hun onderzoek blijkt dat de onderwerpen die worden

behandeld in het televisienieuws in grotere mate worden bepaald door het nieuws uit de

kranten dan andersom. Ook in de Verenigde Staten is een dergelijk verband gevonden: de

New York Times is bepalend voor de onderwerpen van de items in nieuwsuitzendingen van

drie verschillende omroepen (Golan, 2006). Hierbij moet wel opgemerkt worden dat Golan

(2006) alleen buitenlands nieuws onderzocht heeft. Als specifiek naar regionaal nieuws wordt

gekeken, wordt de leidende rol van kranten echter ook ondersteund (Atwater et al., 1987). Dit

geldt ook in verkiezingstijd. Tijdens de gouvernementele verkiezingen in Texas in 1990,

bleken de regionale televisie-uitzendingen beïnvloed te worden door de regionale kranten

(Roberts & McCombs, 1994). Hetzelfde geldt voor de nieuwsmedia bij een replicatie van dat

onderzoek tijdens de Spaanse regionale verkiezingen in 1995 (Lopez-Escobar et al., 1998).

Zoals uit de literatuur blijkt, is er sprake van een intermedia agendasetting effect tussen

kranten en televisienieuws, waarbij kranten dienen als bron voor televisienieuws. In Figuur 1

zou het rode vierkant op tijdstip 1 dan gelijkstaan aan de kranten en de media die het na

verloop van tijd overnemen (de overige gekleurde vierkanten), de journaals en

actualiteitenprogramma’s op televisie. In dit onderzoek wordt bepaald of deze relatie tussen

nieuwsmedia geldt met betrekking tot het Nederlandse nieuws.

Opmerkelijk is dat in de meeste onderzoeken de nadruk wordt gelegd op een vergelijking van

slechts twee nieuwsmedia, de krant en de televisie. Het medialandschap is echter veel groter.

Met name de mogelijkheden die het internet biedt om het publiek op ieder moment van

nieuws te voorzien, hebben gezorgd voor een toename van het aantal nieuwsmedia. Niet

alleen heeft iedere krant tegenwoordig een website waarop de online versie van de krant te

lezen is en waarop andere nieuwsberichten en achtergrondinformatie geplaatst kan worden.

Ook hebben zich onafhankelijke nieuwssites ontwikkeld, die niet gebonden zijn aan een

traditioneel medium. Een voorbeeld hiervan is Nu.nl, de meest populaire nieuwswebsite in

Nederland, zoals in de inleiding van dit onderzoek is beschreven. Onderzoek naar intermedia

agendasetting bij traditionele media en online media is schaars (Vliegenthart & Walgrave,

6

2008). Boczkowski en De Santos (2007) hebben de relatie onderzocht tussen de twee grootste

kranten en hun websites in Argentinië. Uit de resultaten is gebleken, dat er een grote mate van

overlap is tussen de onderwerpen waarvan ze verslag doen. Dit is echter pas het geval sinds

2001, het jaar waarin de nieuwswebsites de hele dag door actuele nieuwsberichten zijn gaan

publiceren. Het is relevant om een vollediger beeld te schetsen van de nieuwsvoorziening dan

bijvoorbeeld in het onderzoek van Boczkowski en De Santos (2007) wordt gedaan. In de

werkelijkheid is een veel groter aantal media toegankelijk voor het publiek om op de hoogte

te blijven van nieuws. Daarom worden niet alleen de onderwerpenagenda’s van Nederlandse

kranten, actualiteitenprogramma’s op televisie en journaals geanalyseerd in dit onderzoek.

Ook nieuwswebsites die onafhankelijk of gerelateerd zijn aan traditionele media worden

onderzocht. De overeenkomsten in onderwerpen die in deze verschillende media aan de orde

komen, maken mogelijke invloeden zichtbaar, zoals die bestaan tussen kranten en televisie.

Hoe deze invloeden verweven zijn in de praktijk en de werkwijze van journalisten wordt in de

volgende paragraaf uiteengezet.

2.3 De werkwijze van journalisten

De invloed die nieuwsmedia op elkaars onderwerpenagenda uitoefenen, ligt besloten in de

werkwijze van journalisten. Intermedia agendasetting effecten zijn inherent aan de routines en

normen in de dagelijkse praktijk van de journalist (McCombs, 2005; Preston, 2009). Routines

verwijzen naar de vaste patronen in de journalistiek die vormgeven aan de nieuwsproductie

(Preston, 2009). Nieuwsmedia houden routines in stand waarmee wordt bepaald aan welke

onderwerpen aandacht wordt besteed in de krant, het televisieprogramma of op een website.

Met andere woorden definieert niet de maatschappij welke onderwerpen ‘nieuwswaardig’

genoeg zijn om te publiceren, maar dit doen de nieuwsmedia zelf (Tuchman, 1978). Eén

belangrijke, vaste routine in dit proces is het gebruik van andere media (Preston, 2009).

Journalisten houden andere media bij om op de hoogte te blijven van het laatste nieuws. Ze

lezen, horen en kijken naar nieuws dat andere media brengen en volgen zo bepaalde

onderwerpen en de uitvoering van concurrenten en collega’s (Schultz, 2007). Reinemann

(2004) concludeert in zijn onderzoek dat een journalist gemiddeld bijna vijf uur van zijn

werkdag besteedt aan het bijhouden van andere media. Hierbij moet opgemerkt worden dat er

tussen individuele journalisten grote verschillen bestaan. Bovendien zijn de conclusies

gebaseerd op de journalistieke praktijk in Duitsland. Voor journalisten in andere landen zou

een ander tijdspatroon kunnen gelden.

7

Het bijhouden van andere media, wat ook wel ‘monitoren’ wordt genoemd (Boczkowski,

2009), is voor journalisten vanwege een tweetal redenen relevant. Ten eerste zijn journalisten

in veel gevallen onzeker ten aanzien van hun beoordeling van de nieuwswaardigheid van

onderwerpen (Reinemann, 2004). Vanaf de jaren zestig van de vorige eeuw hebben een groot

aantal onderzoekers geprobeerd om algemene criteria te definiëren die bepalen waarom de

ene gebeurtenis het nieuws haalt en een andere niet. De onderzoeken laten geen eenduidige

resultaten zien (Galtung & Ruge, 1965; Harcup & O’Neill, 2001; Schultz, 2007; Golan &

Wanta, 2003; Van Belle, 2000). Volgens Schultz (2007) is de oorzaak hiervan dat het er niet

alleen om gaat of een gebeurtenis op zichzelf nieuwswaardig is. De nieuwswaarde is relatief

en niet volledig te vangen in een aantal vooraf bepaalde criteria die gelden voor iedere

gebeurtenis. Een natuurramp bijvoorbeeld voldoet misschien aan allerlei nieuwswaarden,

maar wanneer in een televisiejournaal al drie andere items over andere natuurrampen gaan,

dan is de kans kleiner dat van deze gebeurtenis verslag wordt gedaan. Belangrijker dus dan de

intrinsieke nieuwswaardigheid, is de plaats van een gebeurtenis in de andere stroom van

nieuws (Schultz, 2007). Deze is echter veranderlijk en kan daarom bij journalisten zorgen

voor onzekerheid. Er wordt immers niet expliciet uitgelegd wat nieuwswaardigheid is aan

nieuwe collega’s (Breed, 1955) of tijdens redactionele vergaderingen (Schultz, 2007). Om die

onzekerheid over wat nieuwswaardig is weg te nemen, monitoren journalisten andere media

(Reinemann, 2004; Preston, 2009). Als een verhaal ergens anders voorkomt, betekent dit dat

een andere redactie al geoordeeld heeft over de relevantie van het onderwerp voor het publiek.

Journalisten hebben zelf weinig tot geen contact met het publiek (Vliegenthart & Walgrave,

2008; Reinemann, 2004). De voorkeuren van het publiek kunnen dus ook uit andere media

worden afgelezen. In feite is het bijhouden een soort kwaliteitscontrole van de eigen

uitvoering van een nieuwsmedium (Gans, 1979/2004). De verslaggeving in een ander medium

wordt daarbij gebruik als ijkpunt bij het maken van eigen beslissingen over de

onderwerpenselectie.

Dit hangt samen met de tweede reden voor monitoren door journalisten, namelijk

concurrentieoverwegingen (Reinemann, 2004; Gans, 1979/2004). Door andere media in de

gaten te houden, wordt bepaald of een onderwerp wel of niet wordt opgenomen in de eigen

selectie. Aan de ene kant kan een nieuwsmedium ervoor kiezen om een bepaald nieuwsitem

uit te zenden, omdat het verwacht dat de concurrent dat ook doet. Om te vermijden dat een

item identiek is aan dat van de concurrent, brengen media wijzigingen aan in bijvoorbeeld het

perspectief waarin verslag wordt gedaan (Wien & Praestekaer, 2009). Aan de andere kant kan

8

een medium besluiten om een nieuwsitem te laten vallen, wanneer het al gebruikt is door de

concurrent (Gans, 1979/2004). Dit heeft te maken met een niet-intrinsieke nieuwswaarde,

namelijk exclusiviteit (Schultz, 2007). Journalisten zijn altijd op zoek naar een exclusief

verhaal, dat nog niet eerder door een ander medium is gebracht. Zo’n ‘scoop’ blijkt in de

praktijk maar slechts een heel beperkt deel uit te maken van de nieuwsvoorziening (Preston,

2009; Atwater et al., 1987), maar toch is de druk om de eerste te zijn die bepaald nieuws

uitbrengt van invloed op de onderwerpkeuze van een nieuwsmedium (Machin & Niblock,

2006).

Samengevat houden journalisten andere nieuwsmedia in de gaten uit onzekerheid en

concurrentiedrang. Dit is terug te zien in de onderwerpkeuzes. Een verhaal in een ander

nieuwsmedium kan de doorslag geven verslag te doen van datzelfde onderwerp. Wanneer

zo’n ander nieuwsmedium een hoge status heeft, is de kans dat het invloed uitoefent groot. In

de Verenigde Staten wordt de New York Times bijvoorbeeld gezien als de krant met de beste

redactie (Gans, 1979/2004; Golan, 2006; McCombs, 2005). Dit vergemakkelijkt de weg naar

intermedia agendasetting en kan zo leiden tot homogenisatie van het nieuws. Een aantal

ontwikkelingen in het medialandschap die in de volgende paragraaf worden beschreven,

stimuleert de afhankelijke relatie tussen journalisten en andere media.

2.4 Ontwikkelingen

Het in de gaten houden van andere nieuwsmedia door journalisten is geen nieuw fenomeen

(Boczkowski, 2009). Empirisch onderzoek uit de jaren zeventig van de vorige eeuw geeft

immers al aan dat bepaalde keuzes in de onderwerpenselectie hiervan afhankelijk zijn

(Tuchman, 1978; Gans, 1979/2004). Echter werken bepaalde ontwikkelingen in het

medialandschap deze routinematige afhankelijkheid in de hand. Door de enorme toename van

het aantal media ten opzichte van de jaren zeventig van de vorige eeuw, met in het bijzonder

de nieuwswebsites zoals eerder besproken, is de werkdruk voor de journalist toegenomen. In

interviews die Smith, Tanner en Forte Duhé (2007) hebben gehouden met Amerikaanse

journalisten die werkzaam zijn bij de televisie geeft driekwart aan dat de werkdruk verhoogd

is. Ook Nederlandse journalisten die werkzaam zijn bij de NOS ervaren hun werk als

zwaarder (Tameling, 2008). Door convergentie van verschillende media en reducties in

redacties, moeten journalisten meer nieuwsitems produceren in minder tijd. Die schaarse tijd

wordt daarbij ook nog eens in beslag genomen door het monitoren van andere media, die veel

9

groter zijn in aantal dan dertig jaar geleden. Voornamelijk het bijhouden van alle nieuwssites

is een zware taak voor de journalist (Boczkowski, 2009).

De toenemende werkdruk zorgt ervoor dat journalisten steeds meer afhankelijk worden van

andere media. Tegelijkertijd leidt deze ontwikkeling ertoe dat journalisten ook meer

afhankelijk zijn van de kopij van persbureaus (Lewis et al., 2008; Preston, 2006: in Preston,

2009). Recent onderzoek naar vier Nederlandse kranten geeft aan dat iets meer dan een kwart

van binnenlandse, korte artikelen zichtbaar afkomstig is van persbureaus (Hijmans, Buijs &

Schafraad, 2009). In een aantal eerdere onderzoeken naar intermedia agendasetting is ook het

afzonderlijke persbericht opgenomen als medium. Atwater et al. (1987) concluderen op basis

van hun onderzoek dat de kranten de persberichten volgen in hun berichtgeving. Dit

onderzoek stamt echter uit 1987. Sindsdien is zoals eerder opgemerkt, het medialandschap

veranderd en dit kan ook voor andere effecten zorgen als het onderzoek van Atwater et al.

(1987) nu herhaald zou worden. Een ander onderzoek waarbij het effect van persberichten op

de berichtgeving van een ander medium wordt beschreven is minder lang geleden uitgevoerd.

Lim (2006) concludeert dat de grootste online krant in Korea bepaalt over welke onderwerpen

persberichten verschijnen. Ook dit onderzoek moet met voorzichtigheid worden bekeken: de

westerse journalistiek is niet gelijk aan de oosterse manier van doen. De onderzoeken van

Atwater et al. (1987) en Lim (2006) beschouwen een krantenartikel (op papier of online) en

een persbericht allebei als een nieuwsmedium. Er bestaat echter een belangrijk verschil tussen

die twee, waar in de onderzoeken geen aandacht aan wordt geschonken. Een persbericht is

slechts beschikbaar voor journalisten. Het publiek heeft doorgaans geen toegang tot de

informatie die persbureaus verspreiden. Nieuwsmedia als kranten, journaals en

nieuwswebsites zijn wel toegankelijk voor het publiek en worden ook als zodanig gebruikt. In

dit onderzoek worden persberichten daarom niet onder de noemer ‘nieuwsmedia’ geschaard.

Er zal echter niet geheel aan de mogelijke invloed van persberichten op de onderwerpkeuze

van nieuwsmedia voorbij worden gegaan. In hoofdstuk 3 zal duidelijk worden gemaakt op

welke manier de rol van persberichten in dit onderzoek wordt belicht.

Naast de toegenomen werkdruk is er nog een andere ontwikkeling die journalisten meer

afhankelijk maakt van andere media. Dit is de snellere stroom van nieuwsberichten die

mogelijk wordt gemaakt door onmiddellijke publicatie op het internet (Pavlik, 2000;

Reinemann, 2004). Iedere minuut van de dag kan actueel nieuws worden gebracht door online

media. Het tempo op redacties van kranten en televisieprogramma’s komt hierdoor ook hoger

10

te liggen (Machin & Niblock, 2006). Door een toename in het monitoren van online nieuws

zijn journalisten immers altijd op de hoogte van de actualiteit. Op deze manier kunnen ze

geen enkel onderwerp aan zich voorbij laten gaan en wordt de druk om niet achter te blijven

bij de andere media hoger. Deze ontwikkeling qua tijd markeert een belangrijk gebrek in

eerdere onderzoeken naar intermedia agendasetting en homogenisatie van nieuws. Er wordt

weinig tot geen rekening gehouden met de tijdsverschillen per dag waarop onderwerpen in de

media verschijnen. De nieuwsvoorziening van een week wordt bijvoorbeeld vergeleken met

die van een week later (Lopez-Escobar et al., 1998; Sweetser et al., 2008; Atwater et al.,

1987; Boczkowski & De Santos, 2007). Vliegenthart en Walgrave (2008) geven juist aan dat

intermedia agendasetting een korte termijn proces is. Het is niet waarschijnlijk dat een

journalist een week zal wachten om een onderwerp te beschrijven dat op dit moment de

aandacht krijgt van andere media, vanwege de in de vorige paragraaf beschreven

concurrentieoverwegingen en onzekerheden in de journalistiek. In dit onderzoek wordt

daarom de Nederlandse nieuwsvoorziening van drie achtereenvolgende dagen geanalyseerd.

Per uur wordt bijgehouden hoe een onderwerp zijn weg vindt door verschillende nieuwsmedia

heen. De factor tijd speelt een belangrijke rol. Om intermedia agendasetting effecten aan te

tonen, moet duidelijk zijn op welk tijdstip een bepaald onderwerp als eerste verscheen in het

nieuws. Gelijksoortige nieuwsitems in andere media op een later tijdstip duiden op

volggedrag. Hierdoor kunnen media-agenda’s steeds meer op elkaar gaan lijken en kan er

sprake zijn van homogenisatie van nieuwsonderwerpen.

2.5 Onderzoeksvragen

De hoofdvraag van dit onderzoek luidt: ‘In welke mate is er sprake van homogenisatie van de

Nederlandse nieuwsmedia en wat is de rol van intermedia agendasetting daarbij?’ Op basis

van de theorie wordt in dit onderzoek homogenisatie gedefinieerd als het proces waarin

verschillende Nederlandse nieuwsmedia zich concentreren op dezelfde onderwerpen

(Boczkowski & De Santos, 2007; Boczkowski, 2009). Om over de mate van homogenisatie

een uitspraak te kunnen doen, worden twee deelvragen gevormd. Deze deelvragen hebben

betrekking op alle nieuwsitems die worden voortgebracht in een bepaald tijdsbestek. Het gaat

dus in feite om de totale nieuwsvoorziening van de nieuwsmedia. Van deze

nieuwsvoorziening wordt het percentage ‘oud nieuws’ berekend. Een nieuwsitem valt in deze

categorie als zijn onderwerp al eerder is voorgekomen in een nieuwsmedium. Dit betekent dat

het qua onderwerp overeenkomsten vertoont met andere nieuwsitems; er is sprake van

overlap. Deze mate van overlap of het percentage van oud nieuws wordt bovendien ook per

11

afzonderlijke tijdseenheden bepaald. Door per uur en per dag aan te geven hoe deze

percentages al dan niet veranderen, worden patronen in overeenkomsten duidelijk. De eerste

twee deelvragen luiden als volgt:

RQ1: Welke overeenkomsten bestaan er in de nieuwsvoorziening van de Nederlandse media?

RQ2: Welke overeenkomsten bestaan er in de nieuwsvoorziening van de Nederlandse media

naarmate de tijd vordert?

Een verklaring voor homogenisatie of het percentage oud nieuws in de nieuwsvoorziening

kan worden gegeven door de intermedia agendasettingtheorie. Nieuwsmedia bepalen hun

onderwerpen op basis van de onderwerpen die andere nieuwsmedia brengen. Deze theorie

wordt verkend aan de hand van twee deelvragen, te weten:

RQ3: Welke overeenkomsten bestaan er tussen de onderwerpenagenda’s van Nederlandse

nieuwsmedia?

RQ4: In hoeverre beïnvloeden de onderwerpenagenda’s van Nederlandse nieuwsmedia

elkaar?

De derde onderzoeksvraag geeft aan wat de samenhang is tussen de agenda’s van kranten,

journaals, actualiteitenprogramma’s, teletekst, krantensites, journaalsites en onafhankelijke

sites. De vierde deelvraag geeft weer of er sprake kan zijn van intermedia agendasetting. In de

beantwoording van de derde en vierde deelvraag vormen de onderwerpen van de nieuwsitems

het uitgangspunt. De onderwerpen worden ingedeeld op basis van het medium en het tijdstip

waarop ze verschenen zijn. Het effect dat de onderwerpen in een medium op tijdstip 1 hebben

op de onderwerpen op tijdstip 2 ondersteunt al dan niet de intermedia agendasettingtheorie.

Bij het behandelen van deze onderzoeksvraag zal in het bijzonder aandacht worden besteed

aan de mogelijke invloed van de krant op het televisienieuws, zoals uit eerdere onderzoeken

naar voren is gekomen. Bovendien zal ook de relatie met nieuwswebsites worden onderzocht.

Hoewel persberichten in dit onderzoek niet als nieuwsmedia worden beschouwd, worden ze in

het licht van deze deelvraag wel meegenomen. Per onderwerp wordt namelijk aangegeven of

er een persbericht over het onderwerp verschenen is. Op basis daarvan wordt de rol die

persberichten spelen in de mate van homogenisatie bepaald.

12

De eerste vier onderzoeksvragen kunnen worden beantwoord aan de hand van een

kwantitatieve analyse. Echter is het ook van belang om weer te kunnen geven hoe

nieuwsitems met hetzelfde onderwerp belicht, beschreven en gepresenteerd worden. Schultz

(2007) concludeert in haar onderzoek immers dat nieuwsmedia zoveel mogelijk een eigen

draai proberen te geven aan hetzelfde nieuws. Of dit ook geldt in de Nederlandse

nieuwsmedia kan een kwalitatieve beschrijving uitwijzen. Deze geeft nauwkeurig weer hoe

laat welke nieuwsitems verschijnen in welke vorm. Om het inhoudelijke verloop van een

onderwerp door verschillende media heen te schetsen, wordt de vijfde onderzoeksvraag

gesteld, te weten:

RQ5: Op welke manier doen de overeenkomsten en verschillen in de nieuwsvoorziening zich inhoudelijk voor?

13

3. Methode

3.1 Dataverzameling

Dit onderzoek is uitgevoerd met behulp van een kwantitatieve en een kwalitatieve

inhoudsanalyse. De analyse heeft betrekking op de onderwerpenselectie van een aantal

Nederlandse nieuwsmedia: kranten, televisie en internet. Onder de noemer ‘nieuwsitem’

worden zowel krantenartikelen, als televisie-items en nieuwsberichten op websites en

teletekst, geschaard. De nieuwsitems moeten vallen in de categorie ‘binnenland’. Deze

categorie komt in alle Nederlandse nieuwsmedia voor. De nieuwsitems zijn geschreven door

journalisten. Ingezonden stukken en commentaren van het publiek zijn dus uitgesloten. De

binnenlandse nieuwsitems hoeven geen verband te houden met een speciaal thema

daarbinnen, zoals de verkiezingen. Het gaat immers om de algemene nieuwsvoorziening in

Nederland. Dit impliceert dat aan de plaats van een nieuwsitem in een medium, bijvoorbeeld

voorpagina of niet, geen voorwaarden verbonden zijn. Themakaternen in de kranten, zoals de

sportpagina, worden echter wel buiten beschouwing gelaten. Naast nieuwsitems worden ook

de persberichten van het Algemeen Nederlands Persbureau in de analyse betrokken.

Kranten

Tabel 1 geeft een overzicht van de Nederlandse kranten die gebruikt zijn in dit onderzoek. Dit

zijn zeven betaalde kranten en drie gratis kranten, te weten: Metro, Spits en De Pers (zie

bijlage I voor een uitgebreidere omschrijving).

Tabel 1

Kranten en krantensites

Krantentitel WebsiteAD Ad.nlDe Pers Depers.nlMetro Metronieuws.nlNRC Handelsblad Nrc.nlNRC Next Nrcnext.nlSpits Spitsnieuws.nlTelegraaf Telegraaf.nlTrouw Trouw.nlVolkskrant Volkskrant.nl

Noot. Alle kranten zijn ochtendkranten, behalve NRC Handelsblad.

Niet alle twaalf nationale kranten zijn dus meegenomen in het onderzoek. Regionale kranten

zijn vanwege hun lokale karakter niet onderzocht. Het Nederlands Dagblad en het

14

Reformatorisch Dagblad zijn niet opgenomen in de analyse. Het Financieele Dagblad (FD) is

tevens uitgesloten. Deze krant is te specifiek gericht op economisch nieuws. De

krantenartikelen zijn verzameld met behulp van de papieren versie van de krant en de digitale

database LexisNexis.

Televisie

De onderwerpenagenda’s van de televisie worden aan de hand van de journaals en de

actualiteitenprogramma’s geanalyseerd, zowel op de commerciële als de publieke omroep. In

Tabel 2 wordt hiervan een overzicht gegeven, alsmede het tijdstip waarop deze worden

uitgezonden (zie bijlage I voor een uitgebreidere beschrijving). De televisieprogramma’s zijn

verzameld met behulp van de websites www.uitzendinggemist.nl, www.rtl.nl en

www.hartvannederland.nl, waarop de afleveringen online zijn terug te kijken.

Tabel 2

Televisieprogramma’s

Programma Omroep UitzendingstijdNOS Journaal Publiek Ieder uur van 07:00 tot

18:00/20:00/22:00/24:00RTL Journaal Commercieel 07:00/16:00/18:00/19:30/23:30EénVandaag Publiek 18:15Netwerk Publiek 20:25NOVA Publiek 22:15EditieNL Commercieel 18:15Pauw & Witteman Publiek 23:00Hart van Nederland Commercieel 19:00/22:30

Noot. De uitzendingstijden gelden alleen voor doordeweekse dagen.

Naast de programma’s brengt de televisie nog op een andere manier nieuws, namelijk via

teletekst. Deze tekstpagina’s op de televisie zenden doorlopend de laatste nieuwsberichten uit.

Ook deze teletekstberichten zijn opgenomen in de inhoudsanalyse.

Internet

In dit onderzoek zijn een aantal soorten nieuwssites opgenomen. Een voorwaarde waaraan

deze sites moeten voldoen, is dat de site een eigen redactie tot haar beschikking heeft, die zelf

nieuwsberichten produceert en publiceert. De websites zijn in twee groepen in te delen. Ten

eerste zijn er de nieuwswebsites die afhankelijk zijn van een traditioneel medium. Tabel 1

geeft een overzicht van de websites die verbonden zijn aan kranten. Daarnaast hebben de

publieke en de commerciële omroepen een eigen nieuwswebsite, te weten www.nos.nl en

15

www.rtl.nl. Ten tweede bestaan er nieuwssites die niet verbonden zijn aan een dergelijk

traditioneel medium. De nieuwssites staan weergegeven in Tabel 3. De website

www.geenstijl.nl is een bijzonder geval, omdat deze site vaak geclassificeerd wordt als

weblog. De site bedrijft echter met een eigen redactie onderzoeksjournalistiek, waarbij de

nadruk ligt op nieuws en actualiteiten. Om die reden is de site desalniettemin opgenomen in

het onderzoek.

Tabel 3

Nieuwswebsites

Onafhankelijke websites Afhankelijke websiteswww.nu.nl Krantensites www.nieuws.nl www.nos.nlwww.blikopnieuws.nl www.rtl.nl www.geenstijl.nl

Nieuwsberichten op internet worden verzameld met behulp van RSS-feeds, een internetdienst

die voor abonnees melding maakt van het verschijnen van een nieuw artikel op een site. Via

de website www.nieuwslijst.nl, die deze RSS-feeds voor een aantal Nederlandse media bij

elkaar gebracht heeft, wordt het internetnieuws op deze wijze bijgehouden.

Persberichten

De persberichten van het nieuws zijn bijgehouden met behulp van de digitale database

LexisNexis. Via deze database zijn de persberichten van het Algemeen Nederlands

Persbureau (ANP) beschikbaar. Het ANP is het grootste Nederlandse persbureau. Berichten

van kleinere persbureaus zijn niet meegenomen in het onderzoek. Persberichten worden niet

beschouwd als nieuwsmedia op zich, zoals in de theorie is vermeld, maar als eigenschap van

een onderwerp van een nieuwsitem. In paragraaf 3.5 wordt verduidelijkt hoe deze variabele

werkt.

3.2 Proefanalyse: verzameling en steekproef

Op vrijdag 18 september 2009 is een proefanalyse gedaan om mogelijke knelpunten in de

dataverzameling op te sporen. Alle binnenlandse nieuwsitems van een beperkt aantal

nieuwsmedia zijn verzameld van 09:00 tot 12:00. Deze nieuwsmedia zijn De Telegraaf, de

Metro en NRC Next (kranten), het NOS-journaal om 09:00, 10:00 en 11:00 (televisie),

teletekst (televisie), nu.nl, dag.nl, nieuws.nl, geenstijl.nl (onafhankelijke nieuwswebsites) en

16

telegraaf.nl, volkskrant.nl, metronieuws.nl, spitsnieuws.nl, depers.nl, trouw.nl, nrc.nl en ad.nl

(krantensites).

Het coderen met het codeerschema (zie bijlage II) leverde geen problemen op. Uit het

bijhouden van het internetnieuws via de RSS-feeds bleek echter dat sommige artikelen niet

opgepikt werden of dat er af en toe melding werd gemaakt van nieuws uit de categorie

buitenland. Daarom is besloten om in de daadwerkelijke analyse per uur de nieuwswebsites

een keer extra na te lopen op mogelijk gemiste artikelen.

Een knelpunt dat aan de orde kwam in de proefanalyse, is de definitie van binnenlands

nieuws. Om te stellen dat alleen ‘binnenlands’ nieuws gecodeerd wordt, is te kort door de

bocht. Ten eerste omdat sommige onderwerpen van artikelen twijfel opriepen of het wel of

niet in de categorie binnenland valt. Een voorbeeld in de proefanalyse is een artikel in de

krant Metro over het reilen en zeilen van een Nederlands marineschip in Afrikaanse wateren.

Om duidelijk de grenzen af te bakenen tussen buitenlands en binnenlands nieuws, is ervoor

gekozen alleen onderwerpen te verzamelen die berichten over gebeurtenissen die plaatsvinden

binnen de Nederlandse landsgrenzen en betrekking hebben op Nederlandse actoren. Ten

tweede werd de selectie van artikelen bemoeilijkt door de verschillende indelingen die met

name nieuwswebsites hanteren. Sommige websites maken een scheiding tussen binnenlands

en economisch nieuws, zoals op nieuws.nl of depers.nl. Andere websites zoals telegraaf.nl of

spitsnieuws.nl, hebben geen aparte sectie voor economisch nieuws, waardoor die

nieuwsberichten onder de noemer van binnenlands nieuws vallen. De wazige grens tussen

economisch en binnenlands nieuws, die door media op verschillende manieren getrokken lijkt,

zorgt voor onduidelijkheid bij het verzamelen en coderen. Daarom is besloten om ook een

aantal onderwerpen te verzamelen, die economisch van aard zijn, maar die bij meerdere media

gegroepeerd zijn onder binnenlands nieuws. Om eventuele twijfel weg te nemen, is in het

codeboek een lijst opgenomen van alle onderwerpen die verzameld zijn en dus gecodeerd

moeten worden (zie bijlage II).

Uit de proefanalyse blijkt dat er gemiddeld 46 items per uur verschijnen in de gecodeerde

media. De 138 nieuwsitems die in de proefanalyse zijn onderzocht, zijn in te delen in 72

onderwerpen. Deze onderwerpen zijn zo klein mogelijk gehouden (bijvoorbeeld ‘Proces

Benno L.’ en ‘Herdenking Market Garden’). Wanneer een indeling immers zou bestaan uit

‘politiek’, ‘misdaad’ enzovoort, zouden bepaalde verbanden niet meer zichtbaar zijn.

17

3.3 Proefanalyse: verwerken van data tot variabelen

De 138 nieuwsitems zijn in eerste instantie de analyse-eenheid die in de proefanalyse worden

ingevoerd in SPSS. Op basis hiervan kan worden berekend in welke mate media in hun

onderwerpenselectie overlap vertonen en of de onderwerpen van de nieuwsitems uniek zijn.

De samenhang tussen de onderwerpenagenda’s kan echter met deze dataset niet gemeten

worden, omdat de nieuwsitems het uitgangspunt zijn. De onderwerpen moeten juist centraal

staan als die vergeleken moeten worden. Daarom is het noodzakelijk een tweede dataset te

maken waarbij het onderwerp de analyse-eenheid is. In deze dataset wordt per onderwerp

aangegeven in welke media en in hoeveel media het voorkomt. Op die manier kunnen

onderwerpenagenda’s van verschillende media wel worden vergeleken.

3.4 Steekproef

Op maandag 5 oktober, dinsdag 6 oktober en woensdag 7 oktober 2009 is al het binnenlandse

nieuws bijgehouden van 06:00 ’s ochtends op maandag tot 06:00 ’s ochtends op donderdag.

Voor deze betrekkelijk korte periode van drie achtereenvolgende werkdagen is gekozen,

omdat uit de theorie blijkt dat intermedia agendasetting voornamelijk plaatsvindt op de korte

termijn (Vliegenthart & Walgrave, 2008). Gezien de monitoring-praktijken van journalisten

kan een dergelijk patroon zich zelfs op één dag voordoen. Boczkowski en De Santos (2007)

wijzen er tevens op dat verschillende meetpunten op één dag, zeker door de komst van online

media die ieder uur van de dag nieuws kunnen publiceren, noodzakelijk zijn om geen

patronen te missen. Een nieuwscyclus is door de continue stroom van informatie niet meer

afhankelijk van de deadlines en beperkt tot één dag. Het gaat constant door. Om deze redenen

is ervoor gekozen om het nieuws per uur bij te houden.

De steekproef bestaat in totaal uit 2611 nieuwsitems (N = 2611). De nieuwsitems zijn

gecodeerd met behulp van een codeerschema en bijbehorende uitleg in een codeboek (zie

bijlage II). Om de betrouwbaarheid van het onderzoek te vergroten, zijn twee codeurs

aangesteld. Ongeveer tien procent van de steekproef (n = 260) is dubbel gecodeerd, waarmee

de intercodeursbetrouwbaarheid berekend is. Om de consistentie tussen de codeurs te bepalen

en te corrigeren voor overeenstemming ten gevolge van toeval, is deze berekening uitgevoerd

met Cohens kappa. Er is sprake van volledige overeenstemming tussen de codeurs en een

perfecte intercodeursbetrouwbaarheid (Cohens κ = 1.00).

18

3.5 Operationalisatie en variabelen

De homogenisatie van het Nederlandse nieuws wordt geoperationaliseerd aan de hand van de

eerste twee deelvragen. Het percentage oud nieuws in de totale nieuwsvoorziening staat

centraal. Deelvraag 3 heeft betrekking op de homogenisatie van onderwerpenagenda’s van

verschillende media ofwel de overeenkomsten daartussen. Bovendien wordt in dat kader ook

de rol van persberichten beschreven. Eventuele intermedia agendasetting effecten, die een

verklaring vormen voor homogenisatie of het percentage oud nieuws, worden

geoperationaliseerd op basis van de vierde deelvraag. Tot slot wordt een inhoudelijke

beschrijving van homogenisatie gegeven met behulp van de vijfde deelvraag. De vijfde

deelvraag wordt aan de hand van een kwalitatieve inhoudsanalyse beantwoord, de overige

vier deelvragen aan de hand van een kwantitatieve inhoudsanalyse.

Deelvraag 1 en 2

Om de eerste twee deelvragen te beantwoorden, wordt gebruik gemaakt van een databestand

waarbij de nieuwsitems het uitgangspunt vormen. Per nieuwsitem zijn drie variabelen van

belang. Ten eerste de nominale variabele ‘Medium’, die aangeeft in welk medium een

nieuwsitem is verschenen. De waarde kan variëren van 1 tot 33, aangezien 33 media zijn

bijgehouden. Ten tweede de ordinale variabele ‘Tijd’, die aangeeft in welk uur een

nieuwsitem is verschenen. Deze heeft een waarde van 1 (van 06:00 tot 07:00 op dag 1) tot 57

(van 24:00 tot 06:00 op dag 3). Ten derde de nominale variabele ‘Onderwerp’. Deze heeft een

waarde van 1 tot 602, aangezien 602 verschillende onderwerpen ten tijde van het onderzoek in

het nieuws zijn geweest. Een lijst van de waarden van de variabele ‘Medium’ en ‘Onderwerp’

zijn terug te vinden in bijlage II. Op basis van deze drie variabelen is een dichotome variabele

gevormd, te weten ‘Uniek’. Deze variabele geeft aan of het onderwerp van het nieuwsitem

zich in slechts één medium op één tijdstip heeft voorgedaan (waarde 1) of in meerdere media

op meerdere tijdstippen (waarde 2). Tevens is de variabele ‘Eerder’ gevormd, die aangeeft of

een onderwerp van een nieuwsitem wel of niet op een eerder tijdstip in het nieuws is geweest

(respectievelijk waarde 1 en 0). Een voorbeeld: om 07:00 doet het RTL-journaal verslag van

een ongeval in Groningen. Het nieuws verschijnt om 08:00 op de website van Spits. Het

nieuwsitem in het RTL-journaal scoort de waarde 0 op de variabele ‘Eerder’. Het onderwerp

is immers nog niet in het nieuws geweest; er is geen sprake van oud nieuws. Het artikel op de

website van Spits scoort daarentegen waarde 1 op de variabele ‘Eerder’. Het onderwerp is al

eerder in het RTL-journaal geweest. Beide nieuwsitems scoren op de variabele ‘Uniek’ de

waarde 2. Het onderwerp heeft zich namelijk meerdere malen voorgedaan in het nieuws. Op

19

basis van de variabele ‘Eerder’ kan dus het percentage oud nieuws of met andere woorden de

overeenkomsten in de algehele nieuwsvoorziening worden aangegeven. Bovendien kan de

variabele in combinatie met de variabele ‘Tijd’ weergeven, hoe het percentage oud nieuws

verandert naarmate de tijd vordert.

Deelvraag 3

Om deelvraag 3 te beantwoorden, wordt het databestand op basis van nieuwsitems veranderd.

Er wordt een ander databestand aangemaakt op basis van de variabele ‘Onderwerp’. Deze

variabele is nu het uitgangspunt en niet meer de individuele nieuwsitems. De steekproef bevat

602 onderwerpen (N = 602). Per onderwerp zijn een aantal dichotome variabelen gevormd.

De variabelen ‘Krant’, ‘Journaal’, ‘Actualiteitenprogramma’, ‘Teletekst’, ‘Krantensite’,

‘Journaalsite’ en ‘Onafhankelijke site’ kunnen de waarden 0 (het onderwerp is niet aanwezig

in het medium) of 1 aannemen (het onderwerp is wel aanwezig in het medium). Ook de

variabele ‘Persbericht’ is dichotoom, waarbij de waarde 0 betekent dat over het onderwerp

geen persbericht is verschenen, de waarde 1 betekent dat er wel een persbericht over is

verschenen. De variabelen ‘Totaal nieuwsitem’ en ‘Totaal media’ geven ten slotte aan hoeveel

nieuwsitems en hoeveel media van het onderwerp verslag hebben gedaan.

Deelvraag 4

Om de vierde deelvraag te kunnen beantwoorden, wordt een selectie gemaakt uit de 602

onderwerpen. Intermedia agendasetting kan zich alleen manifesteren, wanneer een bepaald

nieuwsonderwerp zich voordoet in meerdere media en op meerdere tijdstippen. Bij een

onderwerp dat bijvoorbeeld in zowel de NRC Next als De Volkskrant aan de orde komt op

hetzelfde tijdstip, is geen sprake van intermedia agendasetting. Dit kan wel het geval zijn,

wanneer op tijdstip 1 NRC Next verslag uitbrengt en op tijdstip 2 De Volkskrant. De

geschiktgemaakte steekproef bevat 260 onderwerpen (N = 260). De eerste zeven variabelen

die worden gevormd, vallen onder de noemer ‘Première’. De dichotome variabelen ‘Première

Krant’, ‘Première Journaal’, ‘Première Actualiteitenprogramma’, ‘Première Teletekst’,

‘Première Krantensite’, ‘Première Journaalsite’ en ‘ Première Onafhankelijke site’ kunnen de

waarde 1 aannemen, als het onderwerp voor het eerst verschijnt in het desbetreffende

medium. De waarde 0 wordt aangenomen als dit niet het geval is. De eerste verschijning

impliceert dat dit gebeurt op het eerste tijdstip in de cyclus van een onderwerp. Iedere latere

verschijning, vindt logischerwijs op een later tijdstip plaats, hetzij in hetzelfde soort medium,

hetzij in een ander soort medium. Dit vervolg van de loop van het onderwerp, wordt in een

20

zevental variabelen gevangen, onder de noemer ‘Vervolg’. De dichotome variabelen ‘Vervolg

Krant’, ‘Vervolg Journaal’, ‘Vervolg Actualiteitenprogramma’, ‘Vervolg Teletekst’, ‘Vervolg

Krantensite’, ‘Vervolg Journaalsite’ en ‘ Vervolg Onafhankelijke site’ kunnen de waarde 1

aannemen, als het onderwerp na haar première op een later tijdstip in het betreffende medium

verschijnt. De waarde 0 wordt aangenomen als dit niet het geval is. Een voorbeeld: De

Telegraaf opent de krant met een artikel over Koningin Beatrix. De Telegraaf verschijnt ’s

ochtends om 06:00. Om 07:00 heeft Nu.nl het nieuws over Koningin Beatrix op zijn website

geplaatst en ook in het NOS-journaal van 08:00 wordt een item aan het onderwerp gewijd.

Het onderwerp ‘Koningin Beatrix’ heeft haar première in de Telegraaf en scoort dus waarde 1

op de variabele ‘Première Krant’. Op de andere ‘Première-variabelen’ scoort het onderwerp

waarde 0. Het onderwerp vindt daarna zijn vervolg op een onafhankelijke nieuwssite en in het

journaal. Dit betekent dat het onderwerp waarde 1 scoort op de variabele ‘Vervolg

Onafhankelijke site’ en op de variabele ‘Vervolg Journaal’. Op de andere ‘Vervolg’-

variabelen scoort het onderwerp de waarde 0. Het voorbeeld maakt duidelijk dat het voor de

‘Vervolg’-variabelen niet uitmaakt of het onderwerp een uur of twee uur later verschijnt, het

gaat erom dat het later verschijnt dan de première.

Deelvraag 5

Om de vijfde deelvraag te beantwoorden, die betrekking heeft op het inhoudelijke verloop van

een onderwerp gedurende de onderzoeksperiode, is een kwalitatieve inhoudsanalyse gedaan.

Drie willekeurige nieuwsonderwerpen zijn uitgekozen die in verschillende media verschenen.

Per onderwerp wordt beschreven hoe deze media er hun eigen draai aangeven. Een grafische

weergave van de inhoudelijke informatie die de verschillende media bieden omtrent het

onderwerp, is hierbij opgenomen ter verduidelijking. De kwalitatieve beschrijving komt aan

de orde in hoofdstuk 5.

21

4. Resultaten kwantitatieve inhoudsanalyse

De resultaten zijn onderverdeeld in vijf paragrafen. De resultaten die betrekking hebben op de

overeenkomsten in de nieuwsvoorziening worden behandeld in de eerste paragraaf. In de

tweede paragraaf wordt beschreven hoe deze overeenkomsten veranderen naarmate de tijd

vordert. Deze twee paragrafen gaan dus over het percentage oud nieuws in de Nederlandse

nieuwsvoorziening. De overeenkomsten tussen de onderwerpenselecties van verschillende

media komen aan de orde in de derde paragraaf. In de vierde paragraaf wordt duidelijk of er

sprake is van intermedia agendasetting, omdat de vraag wordt beantwoord of één bepaald

medium invloed uitoefent op de rest. De laatste paragraaf betrekt de rol van persberichten in

de analyse.

4.1 Overeenkomsten in de nieuwsvoorziening

De steekproef omvat 2611 nieuwsitems (N = 2611) uit 33 verschillende media. Deze

nieuwsitems zijn verdeeld over 602 onderwerpen. In Tabel 4 wordt een overzicht gegeven van

de onderwerpen waaraan de meeste nieuwsitems zijn gewijd. De staking van het FNV, het

daaropvolgende kort geding en de uitspraak van de rechter hierover, wat samen één

onderwerp vormt, staat op de eerste plaats (n = 170). De uitkomsten van een onderzoek naar

een maagchirurg in het Scheper Ziekenhuis in Emmen, die verantwoordelijk blijkt te zijn voor

zeven sterfgevallen staan op de tweede plaats (n = 93). De derde plaats is voor de

relschoppers bij een dancefeest in Hoek van Holland die zich vrijwillig hebben gemeld bij de

politie (n = 69). De kritiek vanuit de politiek en de Oranjeverenigingen op de bouw van de

villa van de Prins van Oranje in Mozambique en de mogelijkheid die wordt geopperd in de

Tweede Kamer om kraken strafbaar te stellen, staan op de vierde (n = 66) en vijfde plek (n =

42). Deze vijf onderwerpen en hun nieuwsitems maken samen slechts 16.8% uit van de gehele

steekproef.

Tabel 4

Top 5 van onderwerpen met de meeste nieuwsitems

Onderwerp Totaal aantal itemsN %

1.

Staking FNV; kort geding vervoersbedrijven 170 6.5

2.

Dodelijke fouten maagchirurg Emmen 93 3.6

3.

Relschoppers Hoek van Holland melden zich 69 2.6

22

4.

Kritiek op vakantievilla Oranjes 66 2.5

5.

Kraken mogelijk strafbaar gesteld 42 1.6

De frequenties nieuwsitems in Tabel 4 moeten met voorzichtigheid worden bekeken. De

aantallen zeggen immers niet in hoeveel media een onderwerp is verschenen. De onderwerpen

met de meeste media-aandacht staan in Tabel 5.

Tabel 5

Top 5 van onderwerpen met de meeste media-aandacht

Onderwerp Totaal aantal mediaN %

1. Kritiek op vakantievilla Oranjes 28 84.82. Staking FNV; kort geding vervoersbedrijven 27 81.8

Dodelijke fouten maagchirurg Emmen 27 81.83. Eindhoven weert pedofiel 24 72.24. Foto’s verdachten Hoek van Holland op TV 20 60.0

Kraken mogelijk strafbaar gesteld 20 60.6Meerderheid kamer voor vertrek uit Uruzgan 20 60.6

5. 12 jaar geëist tegen Erik-Jan Q. 19 57.6Toestand PvdA is deplorabel 19 57.6

84.4% van alle 33 onderzochte nieuwsmedia hebben één of meerdere items gewijd aan de

kritiek van de politiek en Oranjeverenigingen op de bouw van de vakantievilla van de Prins

van Oranje in Mozambique (n = 28). Op de gedeelde tweede plaats staan de onderwerpen die

te maken hebben met de beoogde staking van het FNV, het daaropvolgende kort geding en de

uitspraak van de rechter hierover en de uitkomsten van een onderzoek naar een maagchirurg

in het Scheper Ziekenhuis in Emmen, die verantwoordelijk is voor zeven sterfgevallen. Over

deze twee onderwerpen wordt door 27 verschillende media verslaggedaan, dit is 81.8% van

het totaal aantal media. Nieuwsberichten die gaan over de weigering van de burgemeester van

Eindhoven om een pedofiel in zijn gemeente te huisvesten zijn in 24 verschillende media te

vinden, dit is 72.2% van alle media. De verschillen in onderwerpen tussen Tabel 4 en 5 laten

zien dat een onderwerp dat voorkomt in de meeste nieuwsitems, niet direct ook in de meeste

media hoeft voor te komen. De tabellen illustreren wel dat meerdere media verslag doen van

dezelfde onderwerpen in meerdere nieuwsitems. Dit wijst op homogenisatie van nieuws.

Om de mate van homogenisatie te laten zien voor de gehele steekproef van nieuwsitems

wordt het percentage oud nieuws bepaald. Dit percentage bestaat uit het aantal nieuwsitems

dat een onderwerp heeft dat al eerder in het nieuws is geweest. Uit Tabel 6 blijkt dat dit geldt

23

voor 63.1% van de nieuwsitems (n = 1647). Dat wil zeggen dat afgerond 63% van al het

nieuws een onderwerp heeft dat het publiek al eens eerder ergens had tegen kunnen komen.

964 nieuwsitems daarentegen, zo’n 37% van de steekproef, bestaat uit ‘nieuw nieuws’. De

onderwerpen van deze nieuwsitems zijn nog niet eerder in het nieuw geweest.

Tabel 6

Frequenties eerder verschenen en niet eerder verschenen nieuwsitems

Nieuwsitems N %

Eerder verschenen 1647 63.1

Niet eerder verschenen 964 36.9

Totaal 2611 100

Het aantal niet eerder verschenen nieuwsitems kan verder uitgesplitst worden. Een gedeelte

van de niet eerder verschenen nieuwsitems komt slechts in één medium voor. Zoals uit Tabel

7 blijkt, zijn dit 299 items ofwel 31% van het totaal aantal niet eerder verschenen items. Dit

nieuws verschijnt één keer, het wordt niet meer op een ander tijdstip of in een ander medium

herhaald. Daartegenover staan 665 niet eerder verschenen nieuwsitems die niet-uniek zijn.

Dat betekent in dit geval dat zij in meerdere media tegelijk aan de orde zijn gekomen. Let wel,

zij zijn in deze media verschenen op hetzelfde tijdstip. Een voorbeeld: twee nieuwsitems over

verontreinigd grondwater in Apeldoorn verschijnen allebei om 15:00, de een op de website

van De Volkskrant, de ander op de website van Trouw. Het onderwerp is nieuw en nog niet

eerder verschenen. De nieuwsitems zijn echter niet uniek, want het onderwerp is in twee

media aan de orde gekomen.

Tabel 7

Frequenties van uniek en niet-uniek nieuw nieuws

Niet eerder verschenen N %

Uniek 299 31.0

Niet-uniek 665 69.0

Totaal 964 100

24

Samengevat is het percentage nieuw nieuws in de totale nieuwsvoorziening lager dan het

percentage oud nieuws. Het hoge percentage oud nieuws geeft aan dat nieuwsmedia elkaar

herhalen. In de volgende paragraaf wordt een beeld geschetst van dit percentage gedurende

dag. Dit kan aantonen of er bepaalde patronen zijn te ontdekken in de totale

nieuwsvoorziening naarmate de tijd vordert.

4.2 Overeenkomsten in de nieuwsvoorziening naarmate de tijd vordert

Het percentage van nieuwsitems dat een onderwerp heeft dat al eerder is voorgekomen in een

medium verandert met de tijd. In Figuur 2 wordt het verloop geschetst van het percentage van

nieuwsitems met een onderwerp dat al eerder in het nieuws is geweest, het percentage oud

nieuws. Op de horizontale as staat de tijd in uren en op de verticale as de percentages. Voor

de duidelijkheid: een percentage van 100% betekent dat de hele steekproef op dat bepaalde

tijdstip zou bestaan uit nieuwsitems die niet ‘nieuw’ meer zijn. De eerste dag, maandag, wordt

weergegeven met de blauwe lijn. De substantiële stijging tussen zes en zeven uur ’s ochtends

die dag, is te wijten aan de onderzoeksmethode. Men weet immers niet welke onderwerpen

vòòr het begin van de meting in het nieuws zijn geweest.

Uit Figuur 2 blijkt dat het patroon van niet-nieuwe items per dag grote overeenkomsten

vertoont. Zo is te zien dat zich op dinsdag en woensdag, respectievelijk dag 2 en dag 3, op

dezelfde tijdstippen grote dieptepunten voordoen. Tussen 17:00 en 18:00 (op tijdstip 12) is het

percentage ‘oud nieuws’ heel laag: op dinsdag 39% en op woensdag 35%. Hetzelfde geldt

tussen 21:00 en 22:00 (op tijdstip 16). Op dinsdag is 42% van de nieuwsitems ‘oud nieuws’

en op woensdag slechts 16%.

Percentage eerder uitgezonden nieuwsitems

25

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 190

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Dag 1Dag 2Dag 3

Tijd in uren

Figuur 2. Percentages eerder uitgezonden nieuwsitems van het totaal aantal nieuwsitems weergegeven aan de hand van de tijd in uren. Een algemene vergelijking van de twee lijnen laat zien dat een piek van oud nieuws op

dinsdag ongeveer een uur later wordt gevolgd door een piek op woensdag. De verklaring voor

eenzelfde patroon per dag is te vinden in de routines van de nieuwsproductie: bepaalde media

hebben een vast verschijningstijdstip, zoals de kranten en televisieprogramma’s. Redacties

hebben op gezette tijden redactievergaderingen en deadlines. Figuur 2 schetst de mate van

homogenisatie, maar levert geen bewijs voor intermedia agendasetting. Om dit te kunnen aan

tonen moeten media-agenda’s of de specifieke onderwerpenselecties met elkaar worden

vergeleken.

4.3 Overeenkomsten tussen media-agenda’s

De overeenkomsten in de algemene nieuwsvoorziening zijn weergegeven in paragraaf 4.1 en

paragraaf 4.2. Volgens de intermedia agendasettingtheorie zijn deze overeenkomsten te wijten

aan het volggedrag van media onderling. Om RQ3 en RQ4 te kunnen beantwoorden, wordt

daarom de samenhang tussen de verschillende media-agenda’s berekend. Om de samenhang

tussen de onderwerpenagenda’s te kunnen bepalen, is op basis van de steekproef een nieuwe

indeling gemaakt naar onderwerp. Deze bestaat uit 602 onderwerpen (n = 602). In Tabel 8

staan de Pearson correlaties die de samenhang aangeven tussen de onderwerpkeuze van

verschillende nieuwsmedia.

Tabel 8

Pearson correlatiecoëfficiënten van verschillende nieuwsmedia

26

Krant Journaal Actualiteiten

Teletekst Krantensite Onafh. Site

Journaal site

Krant 1 - - - - - -

Journaal .121** 1 - - - - -

Actualiteiten - .025 .226** 1 - - - -

Teletekst .073 .585** .175** 1 - - -

Krantensite -.209** .195** .071 .246** 1 - -Onafhankelijke site

-.282** .217** .082* .243** .241** 1 -

Journaalsite .084* .630** .186** .623** .311** .238**

1

*p< .005 ** p < .001

De samenhangsmaten moeten echter met enige voorzichtigheid worden bekeken. Een aantal

media heeft namelijk maar een beperkte ruimte heeft om nieuws te brengen. Het journaal en

actualiteitenprogramma’s op televisie zijn bijvoorbeeld gebonden aan een bepaalde

uitzendtijd. De kranten zijn gebonden aan een bepaald aantal pagina’s. De nieuwswebsites

kunnen in principe onbeperkt nieuwsitems publiceren. In bijlage III is een tabel opgenomen

van de frequenties van nieuwsitems gerangschikt per medium. De ongelijke verdeling van

nieuwsitems kan invloed hebben op de resultaten in Tabel 8.

De grootste significante samenhang is te vinden tussen het journaal en de site van het journaal

(r = .630, p < .001). Tevens is de samenhang groot tussen het journaal en teletekst (r = .585, p

< .001) en teletekst en de site van het journaal (r = .623, p < .001). De kranten vertonen een

grotere samenhang met onafhankelijke nieuwssites (r = -.282, p < .001) dan met krantensites

(r = -.209, p < .001). Tussen de onderwerpen in de krant en de onderwerpen op teletekst (r

= .073, p > .05) en in actualiteitenprogramma’s (r = -.025, p > .05) bestaat geen significante

samenhang. Er is ook geen significante samenhang tussen de onderwerpen van

actualiteitenprogramma’s en de krantensites (r = .071, p > .05). Samengevat is er sprake van

significante samenhang tussen de onderwerpkeuze van de meeste media. Om te bepalen of

deze samenhang afhankelijk is van volggedrag van nieuwsmedia, is het noodzakelijk om de

factor tijd een plaats te geven. Volggedrag impliceert dat de onderwerpen die aan de orde

komen op tijdstip 1 in een bepaald medium overgenomen worden op een later tijdstip in een

ander medium. Door middel van een regressie-analyse, waarbij de onderwerpenagenda’s op

tijdstip 1 de onafhankelijke variabele zijn en de onderwerpenagenda’s op tijdstip 2 de

afhankelijke, kan deze relatie worden weergegeven.

27

4.4 Intermedia agendasetting effecten tussen media-agenda’s

Intermedia agendasetting effecten kunnen zichtbaar worden gemaakt als rekening wordt

gehouden met de tijd waarop de onderwerpen in een bepaald nieuwsmedium verschijnen.

Voor deze berekening zijn logischerwijs alleen de onderwerpen meegenomen die op meerdere

momenten in het nieuws zijn verschenen (n = 260). Onderwerpen die uniek zijn of op een

later tijdstip niet meer in het nieuws zijn, zijn dus uitgesloten. Tabel 9 geeft een overzicht van

de frequenties van de media die voor het eerst verslag doen van een onderwerp. Het totaal

aantal premières is hoger dan het aantal onderzochte nieuwsonderwerpen. Dit is te wijten aan

het feit dat een onderwerp op meerdere ‘Première’-variabelen kan scoren. Immers kan

bijvoorbeeld een krantensite op hetzelfde eerste moment of in hetzelfde uur een onderwerp

plaatsen als een onafhankelijke site. Het onderwerp beleeft dan zijn première in twee media.

Een onderwerp beleeft zijn première het vaakst op een krantensite (n = 148) en deze herhaalt

het onderwerp op een later tijdstip het vaakst (n = 165). De onafhankelijke sites en

journaalsites zijn ook vaak de eerste.

Tabel 9

Première van het onderwerp en het vervolg in andere media

Première

Vervolg

Medium N % N %

Krantensite 148 42.2 165 26.9Krant 82 23.4 147 13.3Onafhankelijke site 78 22.2 99 16.1Journaalsite 23 6.6 70 11.4Teletekst 11 3.1 31 5.0Journaal 7 2.0 58 9.4Actualiteitenprogramma 2 0.6 45 7.3

Totaal 351 100 615 100

De tweede plaats die de krant inneemt, moet met voorzichtigheid worden bekeken. De

onderwerpen die voor de aanvang van het onderzoek in het nieuws waren, zijn onbekend. Als

gevolg hiervan beleven veel onderwerpen hun première op de eerste onderzoeksdag in de

krant. Het zou kunnen dat veel van die onderwerpen al voor de start van het onderzoek

bekend waren in andere media. Dit kan, zoals eerder aangegeven bij Figuur 2, voor een ietwat

28

vertekend beeld zorgen: misschien hebben sommige onderwerpen al eerder hun première

gehad, al dan niet in een ander medium. Desondanks zijn de online nieuwsmedia in verreweg

de meeste gevallen de eerste media die een onderwerp plaatsen. De ‘Vervolg’-variabelen

geven aan wat er na de première met een onderwerp gebeurt. Ze geven aan in welke media

een onderwerp na zijn eerste verschijning opduikt. Een nieuwsonderwerp vervolgt zijn weg

het vaakst op krantensites (n = 165), in de krant (n = 147) en op onafhankelijke websites (n =

99). Bij Tabel 9 moet eenzelfde opmerking worden gemaakt naar aanleiding van het aantal

mogelijke onderwerpen als in de vorige paragraaf: niet alle media hebben dezelfde ruimte om

aandacht te besteden aan nieuws.

De intermedia agendasettingtheorie stelt dat de onderwerpkeuze van een medium afhankelijk

is van de onderwerpkeuze van media op een eerder tijdstip. De ‘Première’-variabelen kunnen

dus worden beschouwd als de onafhankelijke variabelen en de ‘Vervolg’-variabelen als

afhankelijke variabelen. Door middel van een meervoudige regressie-analyse kan het effect

van de eerste verschijning op latere verschijningen worden bepaald. In Tabel 10 staan de

resultaten van een regressie-analyse waarbij het effect van de ‘Première’-variabelen wordt

weergegeven op het vervolg van een onderwerp in het journaal.

Tabel 10

Regressie-analyse met als afhankelijke variabele een vervolg van onderwerpen in het journaal

B SE B β TPremière Krant .44 .08 .49 5.46*Première Journaal .66 .15 .26 4.29*Première Actualiteitenprogramma’s

.20 .27 .04 0.74

Première Teletekst .42 .14 .20 3.09*Première Krantensite .30 .07 .36 4.29*Première Journaalsite .30 .10 .20 3.01*Première Onafhankelijke site .16 .06 .18 2.90*R² .23F 10.81*

* p < .05

Het effect van de premières in de nieuwsmedia op het vervolg ervan in het journaal is

significant, F(7,252) = 10.81, p < .05, R² = .23. Dit geeft aan dat 23% van de variantie in een

vervolg van een onderwerp in het journaal wordt verklaard door de première van de

onderwerpen tezamen. Met andere woorden verklaart de verschijning van een onderwerp op

29

tijdstip 1 voor 23% de verschijning op een later tijdstip in het journaal. Slechts het effect van

de première in actualiteitenprogramma’s op een vervolg in het journaal is niet significant.

In Tabel 11 staan de resultaten van een regressie-analyse waarbij het effect van de ‘Première’-

variabelen wordt weergegeven op het vervolg van een onderwerp op een krantensite. Het

effect van de premières in de nieuwsmedia op het vervolg ervan op krantensites is significant,

F(7,252) = 2.36, p < .05, R² = .06. Dit geeft aan dat 6% van de variantie in een vervolg van

een onderwerp op een krantensite wordt verklaard door de première van de onderwerpen

tezamen. Met andere woorden verklaart de verschijning van een onderwerp op tijdstip 1 voor

6% de verschijning op een later tijdstip in het journaal. Slechts het effect van de première in

de krant en op krantensites is significant.

Tabel 11

Regressie-analyse met als afhankelijke variabele een vervolg van onderwerpen op krantensites

B SE B β TPremière Krant .24 .10 .23 2.28*Première Journaal -.01 .20 -.00 -0.03Première Actualiteitenprogramma’s

-.41 .35 -.07 -1.17

Première Teletekst .33 .17 .14 1.89Première Krantensite .24 .09 .24 2.61*Première Journaalsite -.15 .13 -.09 -1.17Première Onafhankelijke site .07 .07 .07 0.96R² .06F 2.37*

* p < .05

In Tabel 12 wordt een overzicht gegeven van de uitkomsten van de afzonderlijke regressie-

analyses, waarbij de ‘Première’-variabelen onafhankelijk zijn en hun effect op het verdere

verloop van een onderwerp in andere media afzonderlijk wordt bepaald.

Tabel 12

Het effect van de ‘Première’-variabelen op het vervolg in verschillende media

Vervolg (afhankelijk) F(7,252) R²

30

Krant 1.51 .04Journaal 10.81* .23Actualiteitenprogramma

0.64 .02

Teletekst 1.85 .05Krantensite 2.37* .06Journaalsite 1.33 .04Onafhankelijke site 1.22 .03

* p < .05

Zoals in Tabel 7 wordt weergegeven, is het effect van de premières in de nieuwsmedia op het

vervolg ervan in het journaal significant, F(7,252) = 10.81, p < .05, R² = .23. Er bestaat

daarnaast ook een significant effect op het vervolg op een krantensite, F(7,252) = 2.37, p

< .05, R² = .06. Dit betekent dat een verschijning van een onderwerp op tijdstip 1 in een

medium alleen het vervolg ervan in het journaal en op krantensites beïnvloedt. De grootte van

dit effect is voor het journaal, zoals eerder aangegeven, 23% en voor krantensites 6%. De

variantie in het vervolg van onderwerpen in het journaal wordt voor 23% verklaard door de

onafhankelijke variabelen. De variantie in het vervolg van de onderwerpen op krantensites

wordt voor 6% hierdoor verklaard. Het effect van de onafhankelijke variabelen op andere

media is niet significant. Dit betekent dat de variantie in deze media niet significant kan

worden verklaard door de onderwerpen op tijdstip 1.

4.5 De rol van persberichten

Persberichten die door het ANP worden gegenereerd zijn een bron van nieuws voor

journalisten. Het zijn geen nieuwsmedia op zich, het publiek heeft er geen toegang toe. Echter

is het van belang om naast de invloed van media onderling, ook de invloed van een

persbericht te bepalen. Gemiddeld komt een onderwerp waarover een persbericht is

verschenen in zes verschillende media voor (M = 6.00, SD = 5.22). Dit is een groot verschil

met een onderwerp waarover geen persbericht is verschenen. Deze komt gemiddeld maar in

twee media terug (M = 2.00, SD = 1.24). Uit Tabel 13 blijkt dat dit verschil significant is.

Hierbij is een alpha-niveau gehanteerd van .05.

Tabel 13

T-toets van het gemiddelde aantal media dat verslag doet over een onderwerp waarover wel

of niet een persbericht is verschenen

31

Persbericht Geen persbericht

M SD M SD T Df Sign.

Aantal media 6.00 5.22 2.00 1.2

4

-15.50 600 0.00*

* p < .05.

Er bestaat dus een verschil in het aantal media met betrekking tot persberichten. Echter moet

ook de rol van persberichten worden beschouwd ten aanzien van het inhoudelijke verloop van

een onderwerp in de media. Deze rol zal worden besproken in het kwalitatieve gedeelte van

dit onderzoek.

5. Resultaten kwalitatieve inhoudsanalyse

In hoofdstuk 4 is naar voren gekomen in welke mate nieuwsmedia elkaars agenda

beïnvloeden qua onderwerpen. Hoe dit in de praktijk verloopt qua inhoud komt in dit

hoofdstuk aan de orde. Aan de hand van een kwalitatieve analyse van drie willekeurige

onderwerpen wordt ingegaan op de inhoudelijke kenmerken van nieuws. Het eerste

onderwerp verschijnt in eerste instantie in de vorm van een persbericht. Op latere tijdstippen

doen vijf media verslag van het onderwerp. Het tweede onderwerp wordt in twaalf

verschillende nieuwsmedia beschreven. Bovendien verschijnen er twee persberichten over.

Het derde onderwerp heef de meeste media-aandacht gekregen van de drie: twintig media

brengen verslag erover uit en twee persberichten zijn erover opgemaakt. Per onderwerp wordt

boven water gehaald wat de verschillende media doen om, ondanks de hoge mate van

homogenisatie in het medialandschap, een eigen draai te geven aan het nieuws (Schultz,

2007).

5.1 Onderwerp 1: Amsterdamse verkrachter slaat elf keer toe

Het Algemeen Nederlands Perbureau (ANP) verzendt een aantal maal per dag een bericht

naar haar abonnees, waarin belangrijk nieuws wordt weergegeven dat andere media (kranten,

32

radio, televisie en internet) brengen. Deze dienst van het ANP heet ‘MediaWatch’. Op

dinsdag 6 oktober om tien over half negen ‘s avonds wordt een MediaWatch verstuurd. Hierin

wordt melding gedaan van een serieverkrachter die vorig jaar in Amsterdam in drie maanden

tijd elf vrouwen verkracht en aangerand heeft. Het ANP vermeldt hierbij dat het gaat om een

nieuwsbericht van de regionale televisiezender AT5. AT5 heeft op basis van stukken en

gesprekken met een slachtoffer de informatie opgedaan. De verkrachter is opgepakt en moet

deze week voor de rechter verschijnen. Volgens AT5 kon de verkrachter na een aangifte

opnieuw toeslaan in dezelfde straat omdat er problemen waren met diezelfde aangifte. De

politie onderzoekt of de verdachte ook bij andere verkrachtingszaken betrokken is geweest.

Op de website van De Pers verschijnt ongeveer twee uur later om 22:50 een bericht over de

serieverkrachter. In dit bericht wordt de serieverkrachter bij naam genoemd, Florian K. Hij is

een Amsterdamse DJ. De Pers vermeldt dat dit nieuws afkomstig is van AT5. Het bericht lijkt

sterk op het persbericht van het ANP, met uitzondering van de naam en het beroep van de

serieverkrachter.

De volgende ochtend, op woensdag, staat in de Metro een kort bericht over de

serieverkrachter. AT5 wordt genoemd als bron, maar het artikel biedt geen nieuwe of verdere

informatie. Om 12:25 wordt op de website GeenStijl een artikel geplaatst over de

serieverkrachter samen met een foto onder de titel ‘Alle 11 fout met DJ Funky Flo’ (zie

Figuur 2). De DJ draaide platen onder de naam Funky Flo en zijn echte naam is Florian

Koorndijk. GeenStijl meldt dat AT5 haar bron is. Verder worden links gegeven naar de

website van de DJ en naar AT5, waar het interview met één van de slachtoffers te zien is.

33

Alle 11 fout met DJ Funky Flo

Wanneer je als DJ in Amsterdam vrouwen moet dwingen tot seks, dan weet je echt zeker dat je kut draait. Het weerhield DJ Funky Flo aka Florian Koorndijk er niet van om in drie maanden tijd maar liefst elf vrouwen te verkrachten. Stadszender AT5 kreeg inzage in pliesiedossiers en sprak met een van zijn slachtoffers. Video HIER. Uiteraard heeft deze Carl Cox wannabee

een website die welhaast (spiegel) nog harder zuigt dan zijn muziek. Oh ja: "bovendien werd duidelijk dat Florian door problemen met de aangifte nogmaals kon toeslaan in dezelfde straat". Inmiddels zit Florian de Rape DJ achter de tralies. Gelukkig hebben we de foto's nog.

InstantUpdate: Zeg BUMA! Doe Florian eens aanpakken vanwege die illegale MP3's op zijn website! Die verkrachtingen zijn tot daar aan toe, maar dat kan

Figuur 3. Nieuwsbericht op GeenStijl.

Na ongeveer 20 minuten publiceert de website van De Telegraaf ook een artikel over het

onderwerp onder de titel ‘DJ blijkt serieverkrachter’. AT5 wordt genoemd als bron. De

Telegraaf noemt de verdachte Florian K., evenals zijn artiestennaam DJ Funky Flona. Deze

komt niet overeen met de artiestennaam die genoemd is door GeenStijl. De Telegraaf meldt

dat Florian K. ook een baan op Schiphol had.

Op televisie besteedt alleen Hart van Nederland op SBS6 in de vroege editie om 19:00

aandacht aan het nieuws op woensdag. Een verslaggever vertelt vanuit de redactie over het

voorval. Eén van de slachtoffers vertelt anoniem haar verhaal. Ook haar advocaat komt aan

het woord. AT5 wordt wederom genoemd bij het uitzenden van de beelden. In Hart van

Nederland wordt duidelijk dat de dag bekend is waarop de DJ voor de rechter moet

verschijnen, namelijk donderdag 8 oktober.

In Figuur 4 wordt schematisch weergegeven hoe het nieuws over de Amsterdamse

serieverkrachter verloopt. Met uitzondering van Metro, voegt ieder nieuwsmedium dat verslag

doet van het onderwerp een extra nieuwsfeit toe naarmate de tijd vordert. Alle nieuwsitems

zijn gebaseerd op het eerste ANP-bericht, dat op zijn beurt weer gebaseerd is op het AT5-

34

nieuws.

20:30 (ANP)

22:50 (Website De

Pers)

6:00 (Metro)

12:25 (GeenStijl)

12:45 (Website De Telegraaf)

19:00 (Hart van

Nederland)

RechtszaakBijbaan SchipholBijnaamNaamANP

Figuur 4. Schematische weergave van het verloop van onderwerp 1.

5.2 Onderwerp 2: Nieuwe overheidscampagne voor orgaandonatie van start

Op maandag 5 oktober verschijnt er onder de titel ‘Gezocht: 7 miljoen orgaandonoren’ een

bericht in de Metro over een nieuwe overheidscampagne. Minister van Volksgezondheid Ab

Klink geeft samen met onder andere de Nierstichting het startschot van deze campagne. Doel

is om Nederlanders te bewegen hun keuze wel of geen donor te zijn, kenbaar te maken. Op dit

moment zijn er nog 7 miljoen Nederlanders die nog niet hebben gekozen en dus nog niet

geregistreerd staan. 5,4 miljoen mensen hebben zich al wel geregistreerd, bijna dertig procent

zegt nee tegen donorschap. Een automatische registratie gaat volgens het kabinet en een

kamermeerderheid te ver. Patiëntenorganisaties vinden dat Klink te positief is over het aantal

orgaandonaties. De stijging waarvan hij melding maakt wordt betwijfeld. Bij het artikel

worden nog een aantal statistieken gegeven, bijvoorbeeld dat de gemiddelde wachttijd voor

een nier ruim vier jaar is. Naast het artikel is een foto geplaatst van de directeur van BNN,

Patrick Lodiers, die zich ook hard maakt voor orgaandonatie.

Om kwart voor 7 publiceert de website van De Pers een bericht over de campagne. Hierin

wordt niet meer nieuws gebracht dan in het artikel in de Metro. Wel wordt duidelijk dat

minister Klink de aftrap geeft samen met Paul Beerkens van de Nierstichting. Het NOS-

journaal van 07:00 bevat ook een item over de nieuwe donorcampagne. Hetzelfde geldt voor

het RTL-nieuws van 07:00. De website van De Telegraaf publiceert om kwart over zeven een

35

artikel over de nieuwe campagne. Het artikel geeft geen nieuwe informatie, maar is identiek

aan het bericht op de website van De Pers. Een kwartier later volgt de website van het AD met

een artikel. De tekst hiervan is identiek aan het bericht op de site van De Pers en De

Telegraaf. Verschil is dat er een link in het artikel is verwerkt naar de website van de

campagne. Bovendien geeft de site van het AD aan, dat de informatie gebaseerd is op een

persbericht van het ANP. Dit betekent dat ook De Pers en De Telegraaf dit persbericht

gebruikt hebben. Het persbericht is verschenen in de nacht van zondag op maandag en daarom

helaas niet meegenomen in de analyse. Om 08:00 en 09:00 besteedt het NOS-journaal

opnieuw aandacht aan het onderwerp met hetzelfde item als een uur eerder.

Om half 12 geeft het ANP een persbericht uit onder de titel ‘Klink foldert voor orgaandonatie’

met een foto van de minister in actie. In het persbericht staat dat de minister maandagochtend

vroeg op de schaarse mensen op terrasjes bij de Tweede Kamer in Den Haag is afgestapt om

ze folders over orgaandonatie uit te delen. Verder geeft het dezelfde informatie over het

donorprobleem in Nederland als in eerdere artikelen: 7 miljoen mensen hebben hun keuze nog

niet kenbaar gemaakt, terwijl volgens cijfers van de Nederlandse Transplantatie Stichting

bijna 1300 mensen wachten op een orgaan. Anderhalf uur later verschijnt een artikel

gebaseerd op het ANP-bericht van half 12 op de website van het RTL nieuws met eenzelfde

soort foto van de minister die folders uitdeelt in Den Haag. De informatie die gegeven wordt

is beknopter, maar er wordt wel aangegeven dat het ANP als bron dient. Het NRC

Handelsblad, dat in de namiddag verkrijgbaar is, wijdt ook een artikel met een foto aan het

onderwerp. In het artikel staat geen andere informatie dan al bekend. Het heeft grote

overeenkomsten met het ANP-bericht van half 12, zoals de cijfers die de Nederlandse

Transplantatie Stichting verstrekt. Op de televisie wordt in de vroege editie van Hart van

Nederland de start van de overheidscampagne ook genoemd in een item.

De volgende dag openen de ochtendkranten wederom met dit onderwerp. In het AD, De

Metro, Spits en Trouw wordt melding gemaakt van de orgaancampagne. Het AD plaatst een

grote foto van de flyerende minister. De naam van de campagne wordt voor het eerst

genoemd in het onderschrift: ‘Nederland zegt ja!’. De rest van de tekst is gebaseerd op het

ANP-bericht van maandagmiddag. Het artikel in Spits is op een aantal woordkeuzes na

hetzelfde, inclusief de foto. Nadat Metro op maandag al een artikel plaatste over de

campagne, wordt op dinsdag ook eenzelfde soort foto geplaatst als die in andere media met

een onderschrift. In Trouw is het artikel uitgebreider dan in de andere drie ochtendkranten.

Naast informatie over de campagne die hetzelfde is als in eerdere nieuwsberichten, wordt ook

36

het donorsysteem in Nederland besproken en vergeleken met andere Europese landen.

Bovendien wordt aangegeven dat: “een ‘ja’ voor orgaandonatie niet automatisch betekent dat

de organen van het overlijden van de betrokkenen inderdaad voor transplantatie worden

gebruikt. Dat is van vele factoren afhankelijk. In de praktijk betekent dit dat er zeker 10.000

potentiële donoren nodig zijn voor één orgaan. De laatste jaren wordt die verhouding zelfs

ongunstiger, doordat het aantal verkeersslachtoffers afneemt en de behandeling van mensen

met een beroerte steeds beter wordt”.

In Figuur 5 wordt het verloop geschetst van het nieuws over de start van de

orgaandonatiecampagne. De basis van alle nieuwsitems wordt waarschijnlijk gevormd door

het eerste ANP-persbericht, dat vanwege het tijdstip van verschijnen helaas nog niet is

meegenomen in dit onderzoek. Deze informatie wordt in de legenda weergegeven met ‘Start’.

6:00 (Metr

o)

6:45 (Web

site D

e Pers

)

7:00 (NOS J

ournaa

l)

7:00 (RTL

Journaa

l)

7:15 (Web

site D

e Tele

graaf)

7:30 (Web

site A

D)

8:00 (NOS J

ournaa

l)

9:00 (NOS J

ournaa

l)

11:30 (ANP)

13:00 (Site

RTL)

16:00 (NRC Han

delsblad

)

19:00 (Hart

van Ned

erlan

d)

06:00 (AD)

06:00 (Spits

)

06:00 (Metr

o)

06:00 (Tro

uw)

DiscussieInfo ANP-berichtBeeldenWebsiteStart

Figuur 5. Schematische weergave van het verloop van onderwerp 2.

Pas na het verschijnen van het tweede, uitgebreidere persbericht met foto, worden in de

nieuwsitems foto’s getoond van de minister die de campagne startte in Den Haag. Naar het

uitgebreidere persbericht wordt verwezen in de legenda met de kleur paars (‘Info ANP-

bericht’). De informatie die het tweede, uitgebreidere ANP-bericht geeft, wordt door de media

die er daarna over berichten, gebruikt. Alleen de website van het AD kiest ervoor om de

website van de orgaandonatiecampagne uitdrukkelijk te noemen in een artikel. De andere

media noemen de website niet. Bovendien is het artikel in Trouw het enige artikel waarin

wordt ingegaan op de daadwerkelijke gevolgen en het nut van de overheidscampagne. Deze

kritische noot ontbreekt in de andere media.

37

5.3 Onderwerp 3: Foto’s van verdachte relschoppers van het incident bij Hoek van

Holland in Opsporing Verzocht

Op maandag 5 oktober om 12:50 geeft het ANP een persbericht uit waarin staat dat de eerste

foto’s van nog niet opgepakte verdachten van de strandrellen in Hoek van Holland

dinsdagavond in het televisieprogramma Opsporing Verzocht worden getoond. Tien foto’s

zullen in beeld komen naar aanleiding van het ontspoorde dancefeest van 22 augustus. Dit

maakt de politie Rotterdam-Rijnmond bekend. Bijna tegelijkertijd staat een bericht op NOS

Teletekst met hetzelfde nieuws. Dit bericht is te zien in Figuur 6. In de daarop volgende tien

minuten verschijnt hetzelfde ANP-persbericht op de website van De Pers, de website van De

Telegraaf, de website van de Volkskrant en de website van het AD. Op de website van

nieuws.nl en Trouw staat qua inhoud ongeveer hetzelfde bericht, maar daar wordt aangegeven

dat zij het nieuws hebben overgenomen van het persbureau Novum.

Figuur 6. Bericht over onderwerp 3 op NOS Teletekst.

Om tien over één wordt het ANP-bericht uitgebreid met meer informatie over de foto’s. De

identiteit van de verdachten op de foto’s is nog niet bekend, hoewel de foto’s al eerder op

interne politiesites stonden. Ze zullen nu ook op de site van www.politie.nl verschijnen. Na

dinsdag zullen nog meer foto’s van verdachten in opsporingsprogramma’s en op de site

worden gezet. Eveneens wordt een telefoonnummer van het rechercheteam genoemd in het

artikel. Dit uitgebreide persbericht wordt overgenomen op de nieuwssite nu.nl. Dit artikel

verschijnt om half twee.

Gebaseerd op het allereerste persbericht over dit onderwerp, verschijnt om tien voor twee, op

de website van het RTL-nieuws, een soortgelijk bericht. Op de website van het NRC

Handelsblad verschijnt het onderwerp een uur later. Het NRC Handelsblad zelf, dat in de

38

namiddag verkrijgbaar is, is de eerste krant die verslag doet van het onderwerp, in bijna exact

dezelfde bewoordingen als het persbericht van het ANP.

’s Avonds om tien over negen verschijnt voor de tweede keer op de website van de

Volkskrant een artikel over het onderwerp. Het artikel verhaalt nu wel over het feit dat naast

de uitzending van Opsporing Verzocht, de foto’s ook nog te zien zullen zijn op internet op de

website www.politie.nl. Dit was natuurlijk al eerder bekend gemaakt in het uitgebreide

persbericht van het ANP.

De volgende ochtend staat het nieuws ook in de kranten. Het AD heeft een artikel met als titel

‘Politie toont foto’s hooligans op tv’. In het artikel komt officier van justitie Ernst Pols aan het

woord die stelt dat ‘de interne middelen een beetje zijn uitgeput’. Pols wil zich niet wagen aan

een voorspelling van het aantal te verwachten aanhoudingen. Burgemeester van Rotterdam

Ahmed Aboutaleb zei eerder twee- tot driehonderd arrestaties te verwachten. Pols zegt verder

nog: ,,Het tonen van foto's heeft in het verleden resultaat gehad. Bovendien was niet iedereen

binnen bijvoorbeeld de hooligangroepen het eens met wat er op het strand is gebeurd. Ik denk

dat er uit de kringen van de relschoppers ook tips te verwachten zijn.'' Het AD meldt dat Pols

niet durft te zeggen of er binnenkort meer foto’s worden getoond.

Het artikel over het onderwerp in NRC Next is veel beknopter en identiek aan het uitgebreide

persbericht van het ANP. De Telegraaf meldt in haar artikel niet dat de foto’s zullen worden

getoond door Opsporing Verzocht, slechts dat de foto’s door de politie zullen worden

verspreid. Bovendien wordt in het artikel gezegd dat het politiekorps de komende week ook

nog foto’s zal verspreiden van andere verdachten. In het artikel wordt ook nog gemeld dat het

vermoedelijk Feyenoord-hooligans zijn die verdacht worden.

In de Spits staan twee foto’s van de verdachten, met een oproep of mensen die iemand op de

foto’s herkennen zich willen melden bij de politie. Tevens wordt verwezen naar het

programma Opsporing Verzocht van die avond, telefoonnummers en voor meer informatie

naar de website van de krant.

In Trouw komt politiewoordvoerder Huub Veeneman aan het woord. Hij zegt dat de zaak van

Hoek van Holland een zaak is die we alleen met z’n allen kunnen oplossen. Hij hoopt dat

mensen na het zien van de foto’s in Opsporing Verzocht niet schromen om de politie te tippen

over de identiteit van de verdachten. Ook Trouw meldt dat de komende weken meer foto’s

van verdachte relschoppers zullen worden getoond. De woordvoerder van de politie wijst er

39

ten slotte nog op dat het tonen van foto’s nauw aan privacyregels gebonden is. De Volkskrant

brengt geen nieuws dat nog niet bekend is, maar maakt wel melding van de website van de

politie. In de Volkskrant staat dat er binnenkort meer foto’s van verdachten zullen verschijnen

op internet en de televisie volgens een woordvoerder van het Rotterdamse korps. Zijn naam

wordt echter niet genoemd.

Om kwart over 12 ’s middags verschijnt op de Telegraaf een bericht dat de eerste foto's van

nog niet opgepakte verdachten van de strandrellen die avond in het televisieprogramma

Opsporing Verzocht worden getoond. Het artikel zegt niets meer dan wat eerder in de kranten

stond. Het internetartikel geeft wel aan dat de politie onderzoek naar de ongeregeldheden in

Hoek van Holland doet onder leiding van twee officieren van justitie.

Om kwart voor drie ‘s middags meldt de website van Spits dat de politie twee foto’s heeft

vrijgegeven van de relschoppers. De foto’s zijn opgenomen in het artikel met de titel ‘Wie

herkent de HvH hoolies?’. Uiteraard wordt gevraagd wie de verdachte personen op de foto’s

herkent. Het artikel geeft echter geen informatie over de manier waarop mensen hun

informatie kwijt kunnen aan de politie. Er worden geen verwijzingen gedaan naar politiesites

of telefoonnummers. De uitzending van Opsporing Verzocht start om tien voor tien. De

website van De Telegraaf plaatst nog tijdens de uitzending, om tien uur, twee foto’s met een

link naar de website van Opsporing Verzocht waar alle tien verdachten op de foto staan.

Verder staat in het bericht geen nieuwe informatie. De website GeenStijl plaatst pas na de

uitzending van Opsporing Verzocht de foto’s van de tien relschoppers op hun website met

daarbij een link naar de politie Rijnmond, waar mensen tips kwijt kunnen. Dit bericht

verschijnt iets na elven. Het NOS-journaal van een uur later, meldt dat er massaal gebeld is

naar Opsporing Verzocht met tips over de tien relschoppers.

Het AD brengt de volgende ochtend, op woensdag, een artikel op de voorpagina met de foto’s

van de tien verdachten. Ze melden dat het gaat om negen mannen en één vrouw. Drie van de

tien al eerder gearresteerde relschoppers wordt naast ordeverstoring ook deelname aan

criminele organisatie verweten. Eén van die drie verdachten, een 19-jarige man uit Katwijk,

wordt hiervan verdacht omdat hij bij hem thuis documenten zijn gevonden waaruit zou blijken

dat hij met anderen afgelopen weekend een rel wilde veroorzaken bij de festiviteiten rond het

Leidens Ontzet.

In Figuur 7 wordt de informatie over het onderwerp weergegeven voor dag 1. De informatie

uit het eerste persbericht wordt aangegeven in de legenda onder de naam ‘Start’. De extra

40

informatie uit het uitgebreidere persbericht wat later op de dag verschijnt, staat in de legenda

onder de naam ‘Info ANP’. Uit Figuur 7 blijkt dat de meerderheid van de nieuwsmedia zich

baseren op het eerste ANP-bericht. Drie media gebruiken in hun items een combinatie van de

informatie van zowel het eerste als het tweede persbericht.

12:50 (ANP)

12:52 (Tele

tekst)

13:00 (Web

site D

e Pers

)

13:00 (Web

site D

e Tele

graaf)

13:00 (Web

site D

e Volks

krant)

13:00 (Web

site A

D)

13:00 (Nieu

ws.nl)

13:00 (Web

site T

rouw)

13:10 (ANP)

13:30 (Nu.nl)

13:50 (Web

site R

TL)

16:00 (Web

site D

e Volks

krant

Resultaat10 foto's

Figuur 7. Schematische weergave van het verloop van onderwerp 3 op dag 1.

Aanvullende informatie met betrekking tot de daders of de verdere gang van zaken wordt op

de eerste dag niet verstrekt. Dat is op dag 2 en dag 3 wel anders. Uit Figuur 8 blijkt dat

verschillende media allerlei extra informatie gaan toevoegen. Het AD en de Trouw

bijvoorbeeld sieren hun krantenartikel op met een interview met de betrokken officier van

justitie en de politiewoordvoerder. De Telegraaf en het AD geven ook meer informatie over

de verdachten van het incident bij Hoek van Holland. Verder is te zien dat in eerste instantie

door een aantal media twee foto’s worden getoond van de mogelijke daders. Na de uitzending

van Opsporing Verzocht publiceren de website GeenStijl en het AD de volgende ochtend alle

tien de foto’s. Alleen het NOS Journaal maakt melding van het feit dat er massaal gebeld is na

het zien van de uitzending van Opsporing Verzocht.

41

06:00 (AD)

06:00 (NRC Nex

t)

06:00 (De T

elegra

af)

06:00 (Spits

)

06:00 (Tro

uw)

06:00 (De V

olkskra

nt)

12:15 (Web

site D

e Tele

graaf)

14:45 (Web

site S

pits)

22:00 (Web

site D

e Tele

graaf)

23:00 (Gee

nStijl)

24:00 (NOS J

ournaa

l)

06:00 (AD)

Resultaat10 foto's2 foto'sDaderInterviewInfo ANPStart

Figuur 8. Schematische weergave van het verloop van onderwerp 3 op dag 2 en 3.

6. Conclusie en discussie

De hoofdvraag van dit onderzoek luidt: ‘In welke mate is er sprake van homogenisatie van de

inhoud van de Nederlandse nieuwsmedia en welke rol speelt intermedia agendasetting

daarbij?’ De resultaten van dit onderzoek tonen aan dat er sprake is van een hoge mate van

homogenisatie in het Nederlandse nieuws. Ten eerste blijkt dit uit het feit dat ruim

42

drieënzestig procent van het nieuws ‘oud nieuws’ is. Dit is nieuws dat al eerder in een

nieuwsmedium is verschenen. Hierbij moet opgemerkt worden dat het percentage oud nieuws

in werkelijkheid mogelijk groter is, omdat het nieuws voor het begin van de meting onbekend

is. Sommige onderwerpen zouden al voor de meting in het nieuws geweest kunnen zijn. Het

hoge percentage geeft hoe dan ook aan dat het Nederlandse nieuws zich concentreert rond een

relatief beperkt aantal onderwerpen. Ten tweede vertonen de afzonderlijke nieuwsmedia-

agenda’s grote samenhang. De grootste samenhang is gevonden tussen de onderwerpen in het

journaal, op teletekst en op de website van het journaal. Deze samenhang kan verklaard

worden door de gemeenschappelijke organisatie waar de nieuwsmedia onder vallen: de NOS

is verantwoordelijk voor zowel teletekst als het journaal van de publieke omroep als de

bijbehorende website. Op de commerciële zender is RTL de producent van het journaal als

ook van de website. Ook tussen de kranten en hun online versies bestaat een grote significante

samenhang: zij vallen onder dezelfde uitgever. Deze verklaring voor de gevonden samenhang

geeft meteen een kritiek punt aan in het onderzoek: de samenhang is bepaald tussen

mediatypen: kranten, journaals, actualiteitenprogramma’s, krantensites, onafhankelijke sites,

teletekst en journaalsites. De relaties tussen afzonderlijke merken die al dan niet een

gemeenschappelijke organisatie achter zich hebben, bijvoorbeeld tussen De Telegraaf en het

RTL-journaal, komen niet aan het licht. In vervolgonderzoek zou hierop dieper kunnen

worden ingegaan om de mate van homogenisatie beter te kunnen lokaliseren.

De grote mate van homogenisatie die blijkt uit dit onderzoek kan gedeeltelijk worden

verklaard door de intermedia agendasettingtheorie. Slechts twee nieuwsmedia laten hun

onderwerpenselectie afhangen van andere media, dit zijn het journaal en de krantensites. De

krant oefent een grote invloed uit op de onderwerpen in het journaal. Eerdere empirische

onderzoeken worden daarmee bevestigd. Daarnaast wordt de onderwerpkeuze van

krantensites ook beïnvloed door de krant. Tussen andere nieuwsmedia is geen intermedia

agendasetting effect aantoonbaar.

Nieuwssites bijvoorbeeld die geen banden hebben met traditionele media laten zich niet

beïnvloeden door de onderwerpen op een eerder tijdstip in andere media, ondanks de

samenhang die er tussen de agenda’s bestaat. De online nieuwsmedia zijn in de meeste

gevallen de eerste die van een onderwerp verslag doen. Dit is natuurlijk inherent aan de

mogelijkheden die het internet biedt om op ieder gewenst tijdstip een item te publiceren.

Traditionele media zijn gebonden aan deadlines, uitzendtijden en beperkingen in ruimte. De

43

bewering van de hoofdredacteur van Adformatie, dat Nu.nl een ‘digitale dief’ zou zijn, zoals

in de inleiding van dit onderzoek wordt aangehaald, is in zekere zin dus waar.

Er treedt ook geen intermedia agendasetting effect op bij de onderwerpkeuze in

actualiteitenprogramma’s ondanks de samenhang met de onderwerpenagenda’s van andere

media. Het is opmerkelijk dat deze programma’s op televisie niet of nauwelijks beïnvloed

worden door de onderwerpen in andere media. Actualiteitenprogramma’s pretenderen immers

de achtergronden bij het nieuws te verzorgen. Van alle media blijken

actualiteitenprogramma’s dan ook het minst vaak een onderwerp als eerste medium te

brengen. Dat er geen intermedia agendasetting wordt gevonden, kan gedeeltelijk worden

verklaard door het feit dat actualiteitenprogramma’s, zoals Hart van Nederland, een relatief

hoog percentage nieuws brengen dat uniek is. Bovendien zijn in dit onderzoek alleen

binnenlandse nieuwsitems geselecteerd. Wanneer ook buitenlands nieuws in

vervolgonderzoek zou worden opgenomen, dat een substantieel deel uitmaakt van sommige

actualiteitenprogramma’s, zouden andere patronen en relaties zichtbaar kunnen worden tussen

de verschillende media.

Samengevat kan intermedia agendasetting dus voor slechts twee mediumtypen dienen als

verklaring voor de grote overeenkomsten in de onderwerpenagenda. De meerderheid van de

onderwerpenagenda’s van Nederlandse nieuwsmedia beïnvloedt elkaar niet. Van een grote

mate van homogenisatie in de onderwerpen in het Nederlandse nieuws is wel duidelijk sprake.

Deze mate moet echter genuanceerd worden wanneer inhoudelijk wordt gekeken naar de

overeenkomsten en verschillen. Uit de kwalitatieve analyse blijkt namelijk dat nieuwsmedia

vaak een eigen draai geven aan het nieuws, zoals Schultz (2007) in haar onderzoek stelt. De

krant Trouw is daar een goed voorbeeld van. Door het toevoegen van interviews of een

uitgebreidere discussie aan het onderwerp, wordt nieuws anders dan dat van de concurrent. De

inhoudelijke variaties maken dat ondanks de homogenisatie van nieuws, verschillende

invalshoeken aan bod komen. Desondanks blijkt ook uit de kwalitatieve analyse, dat sommige

nieuwsmedia de berichten van het Algemeen Nederlands Persbureau in bijna dezelfde

bewoordingen overnemen. Dit onderzoek toont aan dat de rol van persberichten groot is:

wanneer over een onderwerp een ANP-persbericht verschijnt, krijgt het onderwerp gemiddeld

drie keer meer media-aandacht. De verklaring die hiervoor wordt gegeven in de theorie is de

toegenomen werkdruk van journalisten die maakt dat zij steeds afhankelijker zijn van

materiaal van persbureaus. Vervolgonderzoek dat bestaat uit veldwerk op nieuwsredacties zou

meer licht kunnen werpen op deze ontwikkeling en nagaan hoe in de praktijk door

44

journalisten wordt omgegaan met persberichten en hoe deze en andere media worden

gemonitord. In dit onderzoek is immers alleen de uitwerking ervan te zien in de totale

nieuwsvoorziening.

Al met al is er sprake van een grote mate van homogenisatie in de Nederlandse nieuwsmedia.

Nieuwsmedia brengen verslag uit van dezelfde onderwerpen. Het journaal en de

krantenwebsites laten zich hierbij voornamelijk leiden door andere media en dan met name de

krant. Een mogelijke consequentie van homogenisatie die in de inleiding wordt genoemd is

meer van hetzelfde en minder diversiteit qua onderwerpen. Dit onderzoek geeft een

genuanceerder beeld. Wanneer de kwalitatieve analyse in ogenschouw wordt genomen, blijkt

namelijk dat binnen dezelfde onderwerpen ook grote verschillen qua invalshoeken en

informatie te vinden zijn. Daarbij is homogenisatie als proces voor het publiek minder

zichtbaar dan dit onderzoek doet voorkomen. Het publiek maakt namelijk geen gebruik van

alle nieuwsmedia. Hierdoor zou vervolgonderzoek dat niet gericht is op mediumtypen, maar

op afzonderlijke media, zoals eerder aangegeven, gecombineerd met onderzoek naar

mediagebruik van het publiek, de gevolgen van homogenisatie beter kunnen weergeven.

Literatuur

Atwater, T., Fico, F. & Pizante, G. (1987). Reporting on the state legislature: a case study of

inter-media agenda-setting. Newspaper Research Journal, 8(2), 53-62.

Benjamin, J. (2009, 12 mei). Nu.nl heeft de nieuwsvoorziening in Nederland veranderd. NRC

Handelsblad. Gedownload van

45

http://www.nrc.nl/media/article2239133.ece/Nu.nl_heeft_de_nieuwsvoorziening_in_Nederlan

d_veranderd.

Boczkowski, P. J. (2009). Technology, monitoring and imitation in contemporary news work.

Communication, Culture & Critique, 2, 39-59.

Boczkowski, P.J. & De Santos, M. (2007). When more media equals less news: patterns of

content homogenization in Argentina’s leading print and online newspapers. Political

Communication, 24, 167-180.

Boer, C. de. & Brennecke, S. (2003). Media en publiek: theorieën over media-impact.

Amsterdam: Boom.

Boyle, T.P. (2001). Intermedia agenda setting in the 1996 presidential election. Journalism &

Mass Communication Quarterly, 78(1), 26-44.

Breed, W. (1955). Social control in the newsroom: a functional analysis. Social Forces, 33(4),

326-335.

Breen, M.J. (1997). A cook, a cardinal, his priests and the press: deviance as a trigger for

intermedia agenda setting. Journalism & Mass Communiciation Quarterley, 74(2), 348-356.

Galtung, J. & Ruge, M.H. (1965). The structure of foreign news. Journal of Peace Research,

2(1), 64-91.

Gans, H.J. (1979/2004). Deciding what΄s news: a study of CBS Evening News, NBC Nightly

News, Newsweek and Time 25th anniversary edition. New York: Pantheon Books.

Golan, G. (2006). Inter-media agenda setting and global news coverage: assessing the

influence of the New York Times on three network television evening news programs.

Journalism Studies, 7(2), 323-333.

Golan, G. & Wanta, W. (2003). International elections on US network news: an examination

of factors. International Communication Gazette, 65(1), 25-39.

Harcup, T. & O’Neill, D. (2001). What is news? Galtung and Ruge revisited. Journalism

Studies, 2(2), 261-280.

Hijmans, E., Buijs, K. & Schafraad, P. (2009). Nieuwsbronnen en de kwaliteit van de

journalistiek. Een verkennende analyse van binnenlandse nieuwsonderwerpen in vier

Nederlandse dagbladen. Nijmegen. (Paper voor het Etmaal van de

Communicatiewetenschap).

46

Keith, S., Schwalbe, C.B. & Silcock, B.W. (2009). Visualizing cross-media coverage:

picturing war across platforms during the U.S.-led invasion of Iraq. Atlantic Journal of

Communication, 17, 1-18.

Lewis, J., Williams, A. & Franklin, B. (2008). Four rumours and an explanation: a political

economic account of journalists’ changing newsgathering and reporting practices. Journalism

Practice, 2(1), 27-45.

Lim, J. (2006). A cross-lagged analysis of agenda setting among online news media.

Journalism & Mass Communication Quarterly, 83(2), 298-312.

Lopez-Escobar, E., Llamas, J.P., McCombs, M. & Lennon, F.R. (1998). Two levels of agenda

setting among advertising and news in the 1995 Spanish elections. Political Communication,

15, 225-238.

Machin, D. & Niblock, S. (2006). News production: theory and practice. Londen/ New York:

Routledge.

McCombs, M. (2005). A look at agenda-setting: past, present and future. Journalism Studies,

6(4), 543-557.

Pavlik, J. (2000). The impact of technology on journalism. Journalism Studies, 1(2), 229-237.

Preston, P. (2009). Making the news: journalism and news cultures in Europe. Londen/New

York: Routledge.

Reinemann, C. (2004). Routine reliance revisited: exploring media importance for German

political journalists. Journalism & Communication Quarterly, 81(4), 857-876.

Roberts, M. & McCombs, M. (1994). Agenda setting and political advertising: origins of the

news agenda. Political Communication, 11, 249-262.

Roos, L. (2009, 20 mei). Nu.nl: snelle en innovatieve ‘digitale dief’. De Journalist.

Gedownload van http://www.dejournalist.nl/achtergronden/bericht/nu.nl-snelle-en-

innovatieve-digitale-dief/.

Schultz, I. (2007). The journalistic gut feeling: journalistic doxa, news habitus and orthodox

news values. Journalism Practice, 1(2), 190-207.

Smith, L.K., Tanner, A.H. & Forte Duhé, S. (2007). Convergence concerns in local television:

conflicting views from the newsroom. Journal of Broadcasting & Electronic Media, 51(4),

555-574.

47

Sweetser, K.D., Golan, G.J. & Wanta, W. (2008). Intermedia agenda setting in television,

advertising and blogs during the 2004 election. Mass Communication & Society, 11, 197-216.

Tameling, K. (2008). Www.convergentie.nos. Mediaconvergentie binnen de NOS: van beleid

tot praktijk. Gedownload van http://www.nrc.nl/redactie/doc/nos.pdf.

Tuchman, G. (1978). Making news: a study in the construction of reality. New York: The

Free Press.

Van Belle, D.A. (2000). New York Times and network TV news coverage of foreign

disasters: the significance of the insignificant variables. Journalism & Mass Communication

Quarterly, 77(1), 50-70.

Vasterman, P.L.M. (2005). Media-hype: self-reinforcing news waves, journalistic standards

and the Construction of social problems. European Journal of Communication, 20(4), 508-

530.

Vliegenthart, R. & Walgrave, S. (2008). The contingency of intermedia agenda setting: a

longitudinal study in Belgium. Journalism & Mass Communication Quarterly, 85(4), 860-

877.

Wien, C. & Elmelund-Praestekaer, C. (2009). An anatomy of media hypes: developing a

model for the dynamics and structure of intense media coverage of single issues. European

Journal of Communication, 24(2), 183-201.

Bijlage I

Uitgebreide beschrijving nieuwsmedia

Kranten

Krantentitel Verspreide oplage AD 453.039De Pers 307.522Metro 530.428NRC Handelsblad 211.597NRC Next 81.408Spits 459.770

48

De Telegraaf 658.218Trouw 108.294Volkskrant 263.551

Noot. Verspreide oplagecijfers hebben betrekking op het 1ste kwartaal 2009 (bron: HOI).

Televisie

NOS Journaal. Het NOS-journaal bestaat sinds 1956 (toen nog NTS-journaal) en mag zich het eerste televisiejournaal van Nederland noemen. De NOS is als publieke omroep verantwoordelijk voor het dagelijkse programma. Van 07:00 ’s morgens tot 17:00 ’s middags worden ieder uur bulletins uitgezonden, deels op Nederland 1 en deels op Nederland 2. De meest uitgebreide worden uitgezonden om 18:00 en 20:00 op Nederland 1. Het late nieuws om 22:00 is te zien op Nederland 2 en de laatste nieuwsuitzending is rond 24:00 op Nederland 1. Gemiste uitzendingen zijn te bekijken op http://www.nos.nl.

RTL Journaal. Het RTL-journaal bestaat sinds 1989. De commerciële omroep RTL is verantwoordelijk voor het dagelijkse programma. Het ontbijtnieuws wordt uitgezonden om 07:00, verder zijn er bulletins om 16:00, 18:00, 19:30 en 23:30 op RTL4. Het journaal van 19:30 is het belangrijkste bulletin. Gemiste uitzendingen zijn te bekijken op http://www.rtl.nl.

EénVandaag. EénVandaag is een dagelijkse actualiteitenrubriek die wordt uitgezonden op de publieke omroep, op Nederland 1 om 18:20. Het is een samenwerkingsverband tussen de omroepen TROS en AVRO. Het programma is te zien sinds 1993. Gemiste uitzendingen zijn te bekijken op http://www.eenvandaag.nl.

Netwerk. Netwerk is een dagelijks actualiteitenprogramma dat wordt uitgezonden op de publieke omroep, op Nederland 2 om 20:25. Het is een samenwerking tussen de omroepen EO (verzorgt de uitzending op dinsdag en donderdag) en NCRV (verzorgt de uitzending op maandag, woensdag en vrijdag). Het programma bestaat sinds 1996 en wordt live gebracht. Gemiste uitzendingen zijn te bekijken op http://www.netwerk.tv.

NOVA. NOVA is een actualiteitenrubriek die wordt uitgezonden door de publieke omroepen VARA en NPS, in samenwerking met de NOS. Het programma bestaat sinds 1992 en wordt dagelijks uitgezonden op Nederland 2 om 22:15. De zelfstandige onderzoeksredactie van NOVA zorgt regelmatig voor eigen nieuws. Gemiste uitzendingen zijn te bekijken op http://www.novatv.nl.

Editie NL. Editie NL is een dagelijks nieuwsprogramma van de commerciële omroep, RTL. In het programma komen voornamelijk binnenlands nieuws en achtergronden naar voren. Sinds 2003 bestaat het programma, dat uitgezonden wordt om 18:15 op RTL4. Gemiste uitzendingen zijn te bekijken op http://www.rtl.nl/actueel/editienl.

Pauw & Witteman. Pauw & Witteman is een praatprogramma van de publieke omroepen NPS en VARA, waarin gasten discussiëren over actuele nieuwsonderwerpen . De naam verwijst naar de twee presentatoren, Jeroen Pauw en Paul Witteman. Het programma wordt sinds 2006 elke werkdag live uitgezonden om 23:00 op Nederland 1. Gemiste uitzendingen zijn te bekijken op http://pauwenwitteman.vara.nl.

Hart van Nederland. Hart Van Nederland is het dagelijkse nieuwsprogramma van de commerciële omroep SBS, met oog voor het kleine en het grote nieuws van eigen bodem. Het programma bestaat sinds 1995. Hart van Nederland kent twee edities: de vroege editie om 19:00 en de late editie om 22:30. Deze worden uitgezonden op SBS6. Op zaterdag en zondag

49

is er alleen een late editie. Gemiste uitzendingen zijn te bekijken op http://www.hartvannederland.nl.

Programma Tijdstip Kijkcijfers maandag

Kijkcijfers Dinsdag

Kijkcijfers woensdag

NOS Journaal 07:00 120 115 14308:00 187 236 27109:00 209 55 17810:00 79 111 9711:00 63 52 4912:00 136 111 14113:00 113 160 14314:00 64 - 5315:00 100 108 4316:00 152 159 9217:00 220 167 17018:00 1063 957 107920:00 1909 1700 185322:00 521 607 71924:00 613 553 80

RTL Journaal 07:00 166 191 15916:00 154 188 16018:00 764 626 52219:30 1139 1062 121823:30 265 141 248

EénVandaag 18:15 994 882 960Netwerk 20:25 569 546 448Nova 22:15 704 582 512Editie NL 18:15 1049 942 881Pauw & Witteman 23:00 1181 1188 985Hart van Nederland 19:00 518 421 390

22:30 944 929 1229Noot. Kijkcijfers x 1000, berekend door Stichting Kijkonderzoek (SKO).

Internet

Krantensite Bezoekersaantal BijzonderhedenAd.nl 21.022Depers.nl 3.822Metronieuws.nl 666Nrc.nl 4.217 Als eerste krant

actief op internet sinds 1995.

Nrcnext.nl 657 Weblogformaat.Spitsnieuws.nl 5.659Telegraaf.nl 59.928

50

Trouw.nl 2.781Volkskrant.nl 6.215Televisiesite Bezoekersaantal BijzonderhedenNos.nl 33.446Rtl.nl 5407Onafhankelijke site Bezoekersaantal BijzonderhedenNu.nl 98.581 Sinds 1999.Nieuws.nl 2.253 Sinds 2002.Blikopnieuws.nl Onbekend Sinds 2005.Geenstijl.nl 8.422 Sinds 2003.

Noot. Bezoekersaantal = aantal unieke pageviews x 1000 in de maand juli 2009 (bron: STIR).

Bijlage II

Codeboek Nieuwsitem

A. Algemene informatie

51

1. Itemnummer:

2. Onderwerpnummer:

3. Trefwoord(en):

B. Publicatiekenmerken

52

4. Mediumtype:

5. Tijdstip:

6. Dag:

Uitleg Codeboek Nieuwsitem

A. Algemene informatie

1. Itemnummer: Het itemnummer geeft aan welk nummer is toegekend aan het item. Een item kan nooit meer dan één onderwerp bevatten.

2. Onderwerpnummer: Het onderwerpnummer geeft aan welk nummer is toegekend aan het onderwerp van het item. Voorbeelden van een onderwerp zijn bijvoorbeeld: ‘Ongeluk in Amsterdam’, ‘Kamervragen PvdA’ of ‘Meer basisscholen’.

1. Woensdag staking FNV, kort geding aangespannen en gewonnen door vervoerders

2. PVV wil verbod op immigratie3. Agenten tonen te weinig lef4. Ongeluk Erp was niet de eerste poging

verdachte5. Ongeval Ketelbrug6. Dierenheld van het jaar7. Klink geeft startschot borstkankermaand8. 50 baby’s na bevalling weg door bepaling

rechter9. Met wratten gratis naar Hellendoorn10. NK Flipperen11. Bejaard echtpaar omgekomen bij

verkeersongeval Uithoorn12. Broer van 101 feliciteert zus van 106 in

Klaaswaal13. Lichttherapie in strijd tegen overgewicht14. 7 auto’s in brand gestoken in

Leidschendam15. Inbraak dupeert Rotterdamse

hulporganisatie Shatir16. Containers van schip gevallen, inhoud

spoelt aan op Waddeneilanden17. Vroege Vogels zoekt beste zangvogel18. 2 jongeren dood bij ongeluk Wassenaar19. ChristenUnie eist respect voor Balkenende20. Leers mogelijk slachtoffer Bulgaarse

maffia, oproep integriteit Limburg (Frissen, Driessen)

21. Jeltje van Nieuwenhoven lijsttrekker PvdA in Den Haag

22. Succesvolle brommobielhandel 17-jarige23. Rita Verdonk op nul zetels24. Actie van piloten tegen werktijden op

Schiphol25. Paard in het water in Boskoop26. KLM viert 90-jarig bestaan; KLM-huisje27. ChristenUnie laat tanden zien op

partijcongres28. Agent uit Nieuw-Roden krijgt klap

29. Brand op school in Almere30. Agent uit Maastricht in buik geschopt31. 2 roven in één uur in Sittard32. Brandbom in woning Vught33. Beloning schietincident

wethouderswoning in Weert34. Overvaller lijnbus in Geldrop gezocht35. Feest in Winschoten gestopt36. Meer boetes geïnd van vervuilende

vrachtwagens in Amsterdam37. IJssculpturenfestival van Zwolle naar

Roermond38. Vrouw mishandeld in Zeist39. Meubelhal in Terneuzen nog dicht40. Leidens ontzet trekt 120.000 bezoekers41. Defensie heeft aantal burgerdoden in

Afghanistan verzwegen, GroenLinks wil opheldering

42. Bel-me-niet-register is een succes43. Seinen moeten veiliger worden volgens

Pieter van Vollenhoven44. CDA draait op volle toeren, Balkenende

vraagt dienstbaarheid45. Bij scheiding hulp van overheid in

gezinsnota Rouvoet46. Najaarsrush op gezondheidszorg47. Steeds meer spinnen48. Noord-Brabant mogelijkheid eigen

natuurproject49. Fruittelers vrezen problemen50. Zuidasbankiers en jongeren Slotervaart

ontmoeten elkaar51. Problemen met fietsenstallingen52. Peiling politieke partijen over verhoging

AOW-leeftijd53. Herdenking Bijlmerramp54. Politie beëindigt houseparty in Heusden55. Campagne orgaandonatie van start56. Huisdieren worden in Nederland goed

verzorgd57. Nieuwe lerarenvakbond LIA gestart; start

van de onderwijsweek

53

58. Iets minder bedrijven failliet in Nederland59. Start actie ‘Heel Nederland deelt uit’60. Notarissen luiden noodklok,

minimumtarief61. Ajaxdirecteur van den Boog in opspraak62. René van der Linden voorzitter Eerste

Kamer63. Politiek biedt sluiproute voor dure tweede

studie64. Foto’s verdachten strandfeest Hoek van

Holland in Opsporing Verzocht65. Docters van Leeuwen toezicht op

advocatuur66. Oranjeverenigingen zijn tegen

vakantievilla kroonprins, meningen politieke partijen, onderzoek

67. 1e lepelaars in 30 jaar in Nederland68. Hennepdieven op heterdaad betrapt in

Hoogerheide69. PVV klaagt minister Van der Laan aan,

niet antwoorden is ambtsmisdrijf70. Heffing op internetfilmpjes Buma/Stemra,

reacties71. Aanvragen deeltijd WW kleiner dan

verwacht72. Crisis beperkt loonstijging73. Nominaties AKO-literatuurprijs bekend74. Files voorspellen met nieuwe fileradar75. Tekort beta’s, harde vakken nemen aan

populariteit af op het HBO76. Dogwalk Scheveningen77. Aanhoudingen Tilburg na steekpartij van

tieners78. Brandstichter Weesp meldt zich79. Opening tentoonstelling ‘Beesten aan

boord’ in het Maritiem Museum80. Woonbeurs trekt 80.000 bezoekers81. Ralf naar Junior Songfestival in Kiev82. Granaat WOII tot ontploffing gebracht in

Lent (Gelderland)83. Bewoners tehuis Hornhoeve in Dirkshorn

nog niet terug na brand84. Man verdrinkt in zee, zoon Bolkestein

verdronken85. Gesjoemel bij The Entertainment Group

van Marco Borsato86. Keurmerk gezinsvriendelijke bedrijven

van minister Rouvoet87. Stijging betalingsachterstanden,

hypotheken, schulden, reactie staatssecretaris Klijnsma

88. Buurt helpt supermarkt in Deil

89. Moordonderzoek naar miljonair dreigt te stoppen door zuinig OM

90. Kudde schapen in Ferwert (Friesland) verdronken door hoog water

91. Eicellen invriezen in AMC, reactie Bussemaker

92. Spullen van kampslachtoffers WOII naar nabestaanden

93. Samenleven zonder contract kan zorgen voor mislopen erfenis

94. Saban B.95. Ouderen pesten in bejaardentehuizen96. Nieuw geboortecentrum in het Sophia

Kinderziekenhuis in Rotterdam97. Nederland draagt niemand voor als EU-

president98. Branden in Schoorl99. Polenhotel gaat te ver in Woerdense

Verlaat100. SER aan zijlijn in AOW-debat101. SOA-test bij mannen door

urineonderzoek102. Website 113 hulp voor suïcidale mensen103.12 jaar geëist tegen Erik-Jan Q. 104.6 op 10 Nederlanders vertrouwt elkaar

niet105.Bij overval bloemenzaak Amsterdam rijdt

politie onschuldige klem106.3 maanden voor medewerkster TBS-

kliniek voor seks met patiënt107.Film in één zin, nieuw boek van regisseur

Paul Ruven108.Amsterdamse GGD: niet meer eenden

voeren109.Herdenking dood Euromast-meisje110.Nederlanders gaan niet goed om met

privacy-gevoelige informatie111.25-jarige man doodgeschoten in

Amsterdam Geuzenveld112.Vrijspraak voor rammer tankstation113.Redding van de spitssnuitdolfijn114.Brand in een voormalig slachterij in

Leeuwarden115.Haren doneren voor stichting Kika116.Bommen WOII ontdekt in Holtenbroek117.Aantal dakloze gezinnen in Nederland

stijgt118.Artis neemt afscheid van orang oetans119.Problemen met internetbankieren ING120.Bejaarde beroofd in Gorinchem121.Overheidsschuld loopt op naar 356 miljard

54

122.Vrouw rijdt met auto woonkamer in in Steenwijk

123.Hagenaar spot UFO124.Voetgangers hebben lak aan rood in

Rotterdam125.Miniatuur HSL in Madurodam126.Militairen bestraft voor geweld tegen

Somalische zwerver127.Storing meldingsnummer politie

Amsterdam128.Jongerius sluit mogelijk duivelspact met

PVV129.Moslimpartij bij verkiezingen in Venlo130.Doden in Emmen zijn fouten maagchirurg;

maagchirurg ontslagen, resultaten van onderzoek

131.Omstreden verlof Yilmaz tegen te houden volgens Albayrak

132.Na val motorrijder botsing van 6 auto’s op A13 bij Delft

133.Extra geld voor zwakke basisscholen in Friesland

134.Thuiszorgorganisatie medewerkers geïntimideerd

135.Man aangehouden die op politie inreed in Kesteren

136.Pardonners hebben eigen onderdak137.Amsterdam gezakt op ranglijst

aantrekkelijke zakensteden138.Thuis gevonden voor tot 4 keer toe ter

doodveroordeelde hond139.Rookontwikkeling scootmobiel in

Rotterdam140.Rotterdammers slaan man met glas in

gezicht in Heerlen141.Brand in Geleen142.Jongens vernielen politieauto Roermond;

straatterreur143.Twee lichtgewonden bij brand in Roggel144.Statenlid Frans Baron overleden145.Politie verbaasd over televisieprogramma

‘Het Zesde Zintuig’146.8 arrestaties van downloaders kinderporno147.Geen treinverkeer in Deventer in

herfstvakantie148.Katten met buks doodgeschoten in

Woerden149.Kadavers aangetroffen bij Brabantse

veehouder150.Aanhouding na woningoverval ’s

Gravenland

151.Dode vrouw gevonden in Eindhovensch Kanaal

152.Opening Perron 3 Rosmalen153.Brand in vrachtwagen op A37 bij

Hoogeveen154.Hond vergiftigd in Berg en Terblijt155.Auto rijdt tegen gevel van sporthal in

Reuver156.Weert pakt woninginbraken aan157.Politie onderzoekt vernielingen Roermond158.Voetganger Landgraaf overleden bij

ongeluk159.Slippartij Hellevoetsluit eindigt voor sloot160.Almeerder gearresteerd voor verdenking

van moord161.Automobilist onwel en rijdt bietenveld in

op A37162.Bejaarde beroofd in Emmen163.Viaduct Kampen bij N50 weer open164.Dode man gevonden op de Albert Cuyp165.Gewapende overval op tankstation in

Assen166.Tweede Kamerlid Besselink begaan met

lot kleine schooltjes167.Automobilist heeft zes keer teveel

gedronken in Leidschendam168.Hoogleraren geven mening over AOW-

leeftijd; liever arbeidsuitval omlaag169.Onderzoek naar blozen170.Slaapmiddelen beïnvloeden rijvaardigheid

negatief171.Zware aanrijding tussen twee auto’s op

kruispunt in Rotterdam172.Grote brand verwoest bedrijfspand in

Almere173.Vriesinstallatie in gebruik genomen bij

bouw Noord/Zuidlijn174.Apothekers gaan actie voeren in Den Haag175.Militairen veroordeeld voor afpersing in

Woensdrecht176.Tegen weekend in cel geweldplegers in

Leeuwarden177.Boeten voor het ontbreken van

energielabel van woning178.Snelheidsduivel ontvlucht Friese politie179.HSL Fyra rijdt woensdag weer, onderzoek

naar seinen180.Nepagent deelt kopstoot uit in Diemen181.Elvira Sweet problemen met Bijlmerjeugd,

geweld in Bijlmer182.Bureau Eerlijke Mededingen is een

overbodig orgaan

55

183.Kind moet vader kunnen vinden vindt ChristenUnie

184.PVV kreeg wel antwoord zegt minister Van der Laan

185.ChristenUnie heeft nieuw verkiezingsfilmpje

186.Koolviszaak hervat187.Hotels Delfzijl gedupeerd door The

Entertainment Group188.Ambulancebroeders oefenen in simulator189.Ambtenaar Amstelveen verdacht van

aannemen steekpenningen190.Gratieverzoek van Johnny B.191.Zwerafval langs kust is voornamelijk van

snoepgoed192.Waterstand Rijn gaat omhoog193.Man masturbeert bij meisjes in

Nieuwendijk194.Fries vecht voor Filippijnse dochter195.Boete voor doden ringslangen196.Belasting voor Amsterdammers omhoog197.Kerstboomverbod op Texel198.Vlaardingers boos om bromtoon199.Goochelaar Mario Magic door truc in cel200.Agenten ontkennen geweld Danceparade201.Vingerversnipperaar Zutphen202.Proef met onbemande bibliotheek in

Zeeuws-Vlaanderen203.Klikoschoonmaker teistert Rhenen204.Vodafone maakt bellen duurder205.Weer meer kijkers voor Boer Zoekt Vrouw206.Snellere compensatie universiteiten207.Folder over goedkope spelcomputers blijkt

leugen208.MBO-diploma kost het meeste geld209.Gratis groene stroom voor scooters in

Groningen210.Homojongeren kondigen geaardheid aan

op school211.Schoffelwerk is geen dwangarbeid212.Tweede Kamer stemt voor weg uit

Uruzgan213.‘Out gaan’ van nederwiet214.13 aanvragen voor religieuze omroepen215.Kiwimannetje blijkt vrouwtje in Avifauna216.Ouderen vluchten voor vleermuizen in

Beek217.Josje blijft Josje in K3218.Pyjamaman blijft mysterie219.Haagse moerwijk is overlast Antilianen

beu

220.Saskia moet land uit, ondanks Nederlandse moeder

221.Bel-me-wel-register concurrent van Bel-me-niet-register

222.Bank moet voor straf klanten schadeloos stellen zegt de PvdA

223.Visboeren die de Hollandsche Nieuwe te vroeg verkopen komen voor de rechter

224.Automobilist op z’n kant in droge sloot Zeerijp

225.Caissière in Spijkenisse deelt voor 50.000 euro aan boodschappen uit

226.Utrechtse vondeling Lilly blijft in pleeggezin

227.Resten gevonden van 11e-eeuwse boerderij in Dwingeloo

228.Ruigpootuil broedt229.Albino rosse muis gevonden in Emmen230.Nood bij voedselbank in Utrecht231.Aanpak van station in Lelystad232.Bewoners van Almere beslissen over wijk233.Kleine milieubelasting van Leeuwarden234.Geurhinder in Achtkarspelen235.Geloven door crisis in Gelderland236.Varsseveld droog in Achterhoek237.Zandsculpturen vernietigd in Doetinchem238.Motorclub Nijmegen is boos239.Onaangekondigd optreden Dex240.Trouwring teruggevonden in Gelderland241.Overrijssel organiseert moordwandeling242.Zelf hartcontrole bij Insala klinieken in

Zwolle243.Dronken Pool veroorzaakt auto-ongeluk244.Brant in trein tussen Zwolle en Ommen bij

Dalfsen245.Deventenaar twee keer aangehouden met

drank op 246.Chaos door trucks in Utrecht247.Overval Mijdrecht248.Drugsboetes in Breskens249.Brandbrief pinnen voor ouderen in

Middelburg250.Stenengooiers op auto’s in Ouderkerk251.Diefstal op markt in Leiden252.Marktwerking grindwinning uit de Maas253.Poging tot diefstal in Heiloo254.Forten in Den Helder worden opgeknapt255.Bezuinigingen op kauwgomschoonmaak in

Helmond256.Excuses van Prorail in Venlo257.Bezwaren tramlijn Groningen258.Geen kerstverlichting in Groningen

56

259.Omzetdaling van PriceWaterhouseCooper260.Loonsverhoging uitzendbureaus

afhankelijk van economie261.Bedrijven hebben databases vol informatie

over klanten262.Gezinsvriendelijke werkgevers top 10

gepresenteerd263.Nederlanders geven minder uit aan

meubels264.Brieven van Van Gogh gebundeld en

expositie in museum265.Landelijke Vergeten Dierendag266.Justitie helpt Chinezen bij Xiuzhu Y.267.Hedwigepolder opgeofferd268.Jan des Bouvrie levert 10% in269.PvdA wil crimitest voor winkeliers270.Kinderboek overleden moeder

gepresenteerd271.Baas zorginstellingen Twente is geldwolf272.De Telegraaf op de GSM273.Fiscus mist miljoenen aan drugsgelden in

zaak Marco Eijk274.60 jaar lid van De Telegraaf275.Zonnebloem blijft in Nederland bij

laagwater276.Verkeerspoppetjes zijn hulp voor kinderen277.Dokter in de klas project in Nieuwegein278.Advocaat mag op reis naar getuige Sjaak

M.279.Burgemeester Bunschoten up to date;

innovatieprijs280.84-jarige vrouw onder eigen wielen in

Hilversum281.Particuliere beveiliging ministers kost

kapitaal282.Loslopende Vos op N244 bij

Purmerend/Midden Beemster283.Meldpunt Discriminatie past beledigende

tekst aan284.Toestand PvdA is deplorabel, volgens

Diederik Samson285.Krakersruzie in bolwerk Vrankrijk286.Randen van Nederland lopen leeg287.Marokkanen op vakantie met politie288.Zwaargewonde man aangetroffen in auto

in Groningen289.Gemeente Den Haag heeft beste digitaal

loket290.Wolf komt naar Nederland291.Agroparken zijn duurzaam292.Waterstof te vinden in biomassa

293.Expertise software-architecten moet beter worden bewaakt

294.Jaarlijkse griepprik295.Drankreclames op internet moeten weg

van STAP296.Vaginale verzakking is taboe297.Energie verbruik van televisie, daar weten

verkopers niets van298.Architecten zijn zwaar getroffen door

crisis299.Eindhoven weert pedofiel300.Oude genocidezaken zijn strafbaar volgens

Hirsch Ballin301.Kindgerichte marketing302.Haagse raad is tegen sluiten van

coffeeshops303.Almere wil IJmeer laten groeien304.Nieuwe prikpil bij huisarts en apotheken305.Wetsvoorstel om kraken strafbaar te

maken306.Samenwerking om vrouwenhandel Noord-

Nederland tegen te gaan307.Alcoholmisbruik van jongeren tegengaan

door AgeViewer308.Staatsloterijreclame is niet misleidend309.112 krijgt andere tekst310.Streepjescode 311.Relschoppers strandfeest Hoek van

Holland melden zich na tonen foto’s312.Delano P. vrijgesproken van loverboy

praktijken Mandy Peijnenburg313.1 dode en twee gewonden bij ongeval in

Breda op A58314.84-jarige dood bij ongeval Winschoten315.Pyromaan teistert coniferen in Helmond316.Paard in sloot in Bleiswijk317.Internetdatingsites floreren318.Kamer wil waarde van het dier weten319.Goud Griffel voor Peter Verhelst320.Crisiswet mag langer duren321.Staatsloterij moet hele jackpot uitkeren322.Vuurwerkvondst en boete in Nuland 323.Geen vervolging agenten Pernis324.3 miljard minder voor gemeenten mogelijk325.Geen hulp aan notarissen van Albayrak326.Vliegveld Lelystad mag uitbreiden tot

Oostvaardersplassen327.Stroeve start uitzetting huiselijk geweld328.Financiële tussenpersonen schimmig over

salaris329.Bioscoopbezoek stijgt met 10 procent330.Co2 wordt in de Noordzee gepompt

57

331.Goede doelen verwachten minder inkomsten

332.Moslimomroepen heffen zichzelf op333.Voortvluchtige stuit op marechaussee bij

Eijsden334.6 jaar cel voor hamermoord in Amersfoort335.Onderzoek naar tekort plastisch chirurgen336.Minder kuikens per vierkante meter337.Levenslang voor cokemoord in Utrecht338.Lichte straf voor doodrijden tiener in Den

Dungen339.Gravers veroorzaken gaslek in Groningen340.Files door mist en ongelukken341.Cardioloog Dunning overleden342.Wetsvoorstel over taakstraf naar de

Tweede Kamer343.Rode Kruis opent gironummer voor

slachtoffers Zuid-Oost-Azië344.Webwinkels zetten meer om345.Eerherstel voor Spinoza346.Nieuw online nieuwskanaal VJmovement347.Ouderschapsverlof348.Grondstof voor baksteen uit kleiwinning349.Werkgever mag langer nadenken over

verzekering350.OV-jaarkaart zorgt voor problemen bij

chippalen metro351.Begrafenis eigen huisdier in tuin moet

mogelijk zijn352.TBS en cel voor moordpoging kinderen

Almelo353.Bedrijven gaan slordig om met privacy-

gevoelige informatie354.Oorzaak van hartinfarcten bij jongeren

gevonden355.Bedrijven houden hand op de knip 356.Vakbonden in actie voor timmerfabrieken

in Bergambacht357.Sonja Bakker is een doorzetter358.Gebitssimulator voor

tandheelkundestudenten359.Studeren naast werken360.Publiek positief over winkelketens361.Serotonine afgifte speelt rol bij agressief

gedrag362.Oogbussen voor gratis oogtest ouderen in

Rotterdam363.Straatcoaches in Culemborg aangesteld364.Blikvrij Nieuwerburg365.Parochie Oudewater opgeheven366.Amsterdamse verkrachter sloeg 11 keer

toe

367.Borsato: ik word gedemoniseerd368.Heffingen inwoners Rotterdam omhoog369.IJmeertunnel370.Vakbonden moeten nullijn accepteren van

Van Geel371.11 jaar geëist bij drugszaak Schiphol372.Verdachte van moord duivenman vrijdag 373.Lantaarnpalen weg uit het noorden van het

land374.Politie waarschuwt voor babbeltruc in

Heusden375.Gastouder zonder diploma moet betalen376.Mega uitkeringen voor slachtoffers

Turkish Airlines377.Dochter Schaeffer kiest voor de VVD378.Rekentoets verplicht op eindexamen379.Smokkelwaar in kokosnoot uit

Dominicaanse Republiek ontdekt op Schiphol

380.Oude allochtone vrouwen vervoerd in eigen busje

381.Stop met flitsen in de spits stelt de ANWB382.Vandalen vernielen kunstdrol in Breda383.Straf voor laserstraal wordt bekeken door

Eurlings384.Oeroud bos in Abcoude ontdekt385.1/3 van de automobilisten doet mee aan

filevrije dag volgens ANWB386.File op A29 door defecte Haringvliegbrug387.Ludieke actie Veolia bij 65-minuten acties388.Werkstraf voor doodrijder jongen

Marnixplein Amsterdam389.5 aanhoudingen belastingfraude390.Dood door tegen boom rijden in

Oudkarspel391.Woordenboek voor gebarentaal392.Valkuilverdachte Helden nu vast voor

brand393.Automobilist Zeewolde rijdt op stilstaande

truck394.Stroomstoring Zwijndrecht395.Dode door aanrijding boom tussen Doorn

en Maarn396.Straatrover Zoetermeer opgepakt397.Geen treinen tussen Amersfoort en

Veenendaal398.Torenstra neemt afscheid als voorzitter

ACT399.Begin kinderboekenweek; de wraak van

het spruitje400.2e verdachte aangehouden voor moord op

crèchehoudster Amsterdam

58

401.Prins Carlos gaat trouwen402.Vervolging neuroloog Twente403.Oorzaak treinongeluk Barendregt door

rood rijden404.Militairen in Breda onderscheiden voor

heldendaden405.Ouders hebben problemen met opvoeden406.Tom Poes zaak407.Wateroverlast in Roermond408.Nieuw Amsterdams instituut voor

ontwikkelingshulp in Afrika409.Onderzoek naar de Punt in Drenthe; betere

brandweeropleiding410.Ketelbrug vrijdag even open411.Campagne tegen asociaal gedrag in OV

Limburg412.File door drukke ochtendspits413.Bond stelt DHL ultimatum414.Hoofd openbare ruimte Winsum op non-

actief415.Illegale fuiken Terschelling416.Vrouw stal overschrijfbewijzen bejaarde

Borne417.Aantal werkzoekenden in Overrijssel

toegenomen418.Zandsuppletie Nolle-Westduin van start419.Monument verdronken dorpen Zeeland420.Bestemmingsplan Daam’s Molen Vaassen

vrijgegeven421.Kettingbotsing Axel en Westdorpe422.Gemeente steunt initiatief Eendracht in

Winterswijk423.Voortgezet Speciaal Onderwijs van der

Reeschool in Assen424.Wandelroute langs oorlogsmonumenten425.Heffing afvalstoffen omlaag in Tynaarlo426.De Wolden breidt fietspadennet uit427.Convenant over samenwerking door

gemeente Westerkwartier428.Sobere begroting 2010 gemeente Zuidhorn429.Opening VVV Bedum dorpswandeling430.Uniek gezondheidsproject Fitleven in

Hoogeveen431.De Wolden blijft investering, ondanks

krimpende begroting432.Containers in brand gestoken Midwolda433.Energiebesparing kost 48 miljard434.Meevaller belastingparadijs de Jager435.Extreemrechts laat moslimradicaal koud436.Veteraan ziet acties voor Bosnië stranden437.Gesloten psychiatrische instellingen Beilen

in Drenthe

438.Christenen mogen prostituees helpen in Haarlem

439.CDA: ambtenarenlonen kunnen niet stijgen

440.Buurtzorg met laptop is winst441.Vangstverbod paling442.Rolmodel hoogopgeleide allochtone

vrouwen443.Schrijfster op 1e rij Chanel444.Eftelingnostalgie445.Vluchteling na half jaar aan de slag

volgens Lubbers446.Michael Jackson fans447.Polen oogsten ijsbergsla448.Rijbewijs brommer kan goedkoper volgens

SP449.Crisis treft vooral grote winkelketens450.Naturalisatieviering is veel te exotisch451.BNN’ers dagen rokers uit te stoppen452.Workshops om jonge werklozen van de

bank af te krijgen453.Taalkennis slecht in hoger onderwijs454.Woonikbrandveilig.nl455.KPN trekt stekker uit Het Net456.Griepflex: immune hoogopgeleide

studenten inzetten bij griepgolf457.Eerste restaurant voor afhaalstamppot458.Beautydag ambtenaren Steenbergen459.Vliegend griepteam helpt verplegers bij

griepgolf460.Bestuurslid ziekenhuis in Hoorn stapt op461.Legerkleding als haute couture462.Nominatie Nederlandse acteur De Hoog

voor Emmy Award463.Politiek pakt 3 skimmers op met behulp

van burgers in Dordrecht464.Door hoofd geschoten inbreker eist

veroordeling van agenten465.Patiënte met hoofddoekje geweigerd op

sportschool in Den Haag466.Herniateckel Choco loopt op rolletjes467.Eurlings treuzelt met veilig spoor volgens

van Heijningen468.Helft van zorgpersoneel is plezier in het

werk kwijt469.Canon van Drenthe is klaar en werd

gepresenteerd in Assen470.Oud-topman Bart van V. van Icare berecht

in Meppel471.Weer vernielingen aan Joods monument in

Meppel

59

472.Door de sluiting van de Ketelbrug komen rondvaarten in Kampen in problemen

473.Overval bank in Lelystad474.Nepontvoering van studenten in Dronten475.Mooiste Friese meren wedstrijd476.Meer obesitashulp in Leeuwarden477.Weer auto in brand in Apeldoorn478.Horloge voor inzet van scholieren in

Winterswijk479.Nieuwe kop voor beeld in Arnhem480.Kogel voor herten op de Veluwe481.De Meer heeft buik vol van hardrijders482.Stroomstoring bij de kaartautomaten op

Leiden Centraal483.Straatroof in Moerwijk Den Haag484.Asielzoekers krijgen goed onderdak in

Enschede485.Geiten dood door gulzigheid in Ollster486.Celstraf voor man die dreigde

gemeentehuis in te rijden in Enschede487.Staking bij Douwe Egberts in Utrecht

dreigt488.Graat WOII tot ontploffing gebracht in

Bunschoten489.Onderhoud en afsluiting van de N447 bij

Leiden490.Minder ongelukken in de Alblasserwaard491.Klachten over de opleiding verpleegkunde

in Rotterdam492.Oefening in de gevangenis in Middelburg493.Korps Middelburg wil zelfstandig blijven494.Standbeeld in Vlissingen wordt opgeknapt495.Actiecomité ‘ZeeuwsVlaams Protest’ is

opgeheven496.Schreeuwen voor gezond eten497.Studenten in Groningen opgepakt498.Eerste buitenpoli cardiologie geopend in

Groningen499.Milieuzak wint recycling award500.Gratis hout storten in Vaals501.Virtueel concert in Roermond502.Geen weg in tuin in Valkenswaard503.Meppende meisjes in Helmond504.Vermiste man uit Krommenie is terecht505.3 jaar cel geëist bij steekpartij in Haarlem506.Bedrijvne moeten volgens de Erasmus

Universiteit blijven investeren507.Ga carpoolen zegt een leasebedrijf508.Loonstrookje is voor Nederlanders

onbegrijpelijk509.Nederland is een dropland; export510.Carrièremaker is generalist

511.Scholten van Havenbedrijf Rotterdam vervalste volgens Justitie

512.Paspoort kwijt na zwaar misdrijft zegt Hirsch Ballin

513.Tekort in Amsterdam dreigt op de begroting

514.CDA staat open voor aanpak ritueel slachten

515.Robbie Williams in bioscoop Cinemec in Ede

516.Scooterrijdster gewond door haas in Buuren

517.Risico schok door fout in elektrische vliegenmepper

518.Brandweer 0,2 minuten sneller bij brand519.Wilde staking bij buschauffeurs in Meppel

en Hoogeveen520.A27 dicht na ongeval521.Verloskundigen krijgen meer geld522.Eerder aandacht voor gezondheid

asielzoeker523.Dodelijke schietpartij in Spijkenisse524.Gewonde bij explosie op vrachtschip in

Stein525.Partners worden in de toekomst ook

mantelzorger526.Nederland kan extra gas winnen uit

Noordzee527.Prins Floris huis uit vanwege brand528.Halskraag helpt ’t best bij nekhernia529.Eurlings trakteert jarig Nationaal Lucht en

Ruimtevaartlaboratorium530.Bosatlas blundert met Baltische staten531.Nationaal coördinator

Terrorismebestrijding alerter op beveiliging

532.Slager maakt reclame op koeien533.Brandweer laat tbs-kliniek wachten in

Hardenburg534.Geen duidelijke richtlijn griep535.Jongeren terroriseren zwembad Maastricht536.Man slaat dochter met fietsketting537.Bejaarde vrouw van scootmobiel geduwd

en beroofd in Apeldoorn538.Drietal Assen en Deurne terecht voor

tientallen oplichtingen539.11 tips in moordzaak echtpaar Vis in

Vollenhove540.7 jongeren staan terecht voor 70 strafzaken

in Dordrecht541.Groningen deelt eeuwenoude keitjes uit542.Koningin wordt niet gekort

60

543.Automobilist rijdt lichtinstallatie vliegveld Rotterdam omver

544.Schrijver Rico Bulthuis (98) overleden545.Bussemaker dreigt met sluiting

verslaafdenopvang in Leiden546.In Utrecht wordt heel wat af gezoend547.Eerste slooppremie betaald in Amsterdam548.Motoragent in Maastricht gewond549.Naast reken- ook taaltoets bij eindexamen550.3 otters doodgereden551.Groenste dorp van Nederland is

Helenaveen552.Zelfmoord door imitatie en opkroppen553.Zuiplappen als gids voor kroegentocht

Amsterdam554.Faillissement Kroymans auto’s555.Stichting Kindsoldaat hoopt op

filmrechten Witlicht556.Laat Oranjes zelf de privévluchten betalen

zegt de SP557.Reactor in Petten wordt gesloopt558.Bescherming informatiesystemen overheid

moet beter559.Justitie vaker onderuit door

tapegesprekken560.Delfzijl geterroriseerd door Antilianen561.Ziekenhuis in Maastricht stopt met te dure

operaties562.Illegale moeder uit Kaapverdië mag

blijven563.Wanroy schrikt van houten klavotz564.Keyl gaat interviewprogramma’s maken

voor de EO565.Hulpgiro voor Borsato gestaakt na

bedreiging566.Etiquette op sociale netwerken567.Handvest burgerschap568.Alle verhoren op de band, volgens

advocaten569.Gemeente Epe weigert kritische columnist570.Klimaatdoelen worden niet gehaald

volgens Planbureau voor de Leefomgeving571.Ergernis over wervingsmethoden

energiebedrijven572.Oprichten schuldendatabase stilgelegd573.Gezinscentra rukken op574.Compositieprijs voor Boudewijn

Tarenskeen575.Drietal onwel door penetrante lucht in

school Breda576.Gemeenten willen meer geld voor aanpak

zigeuners

577.Ex-agent vijf jaar cel in voor cocaïnesmokkel

578.Prinses Christina’s geldroute via Eindhoven

579.Ex-topman Ballast Nedam moet betalen580.Frans van Vught commissaris van

ziekenhuis in Twente581.Steeds meer anesthesisten komen uit het

buitenland582.Verontreinigd grondwater verwarmt

woonhuizen in Apeldoorn583.Wodka voorkomt hartziekten584.Bergambachter drukte peuken uit op

vrouwen585.TBS voor moord op leraar Knoop586.Vormfout in Utrechtse executiezaak587.Bedrijfsresultaat grote bedrijven

gehalveerd588.Zes gewonden bij aanrijding Zeewolde589.Staasbosbeheer verrast kinderdagverblijf590.Waterschap en gemeente Meppel pakken

samen mogelijke wateroverlast aan591.Drie aanhoudingen door oplettende

pompbediende in Ter Aard592.Eén verdacht in Veendammer moordzaak

op vrije voeten593.Drogisterij voor 4e keer overvallen in

Roermond594.Politie int voor ruim 16.000 euro aan

boetes in Venlo595.Financiering restauratie Lambertuskerk in

Maastricht596.Aanhouding na inbraak met geweld in

Goes597.Vrouw afgetuigd door partner in Vaals598.Burgemeester sluit growshop in Weert599.Man gewond door overstekende kat 600.Medailles voor uitgezonden militairen

uitgereikt in Apeldoorn601.Uitschelden agenten in Zutphen kost 500

euro602.Geen Groninger sportgala dit jaar

61

3. Trefwoord(en): In één of meerdere steekwoorden wordt omschreven waar het nieuwsitem over gaat.

B. Publicatiekenmerken

4. Mediumtype: Deze variabele geeft in welk medium een nieuwsitem is verschenen. Eén nieuwsitem kan in slechts één medium verschijnen.

NX = NRC Next SP = Spits

53

Kranten

AD = AD (1) SP = Spits (6)

DP = De Pers (2) TG = De Telegraaf (7)

ME = Metro (3) TR = Trouw (8)

NRC = NRC Handelsblad (4) VK = De Volkskrant (9)

NX = NRC Next (5)

Televisiejournaals

NOS = NOS Journaal (10)

RTL = RTL Journaal (11)

Actualiteitenprogramma’s

ED = Editie NL (12)

EEN = EénVandaag (13)

HVN = Hart van Nederland (14)

NET = Netwerk (15)

NOV = NOVA (16)

P&W = Pauw & Witteman (17)

Teletekst

TLTK = Bericht op NOS Teletekst (18)

5. Tijdstip: Deze variabele geeft aan op welk tijdstip het nieuwsitem gepubliceerd of uitgezonden is. De tijdstippen zijn ingedeeld per uur, te zien in Tabel A op de volgende bladzijde. Voorbeeld: Over onderwerp X verschijnt een teletekstbericht om 10:50. In de tabel kan worden afgelezen dat dit nieuwsitem dan op de variabele tijdstip waarde 5 scoort.

6. Dag: Deze variabele geeft aan op welke dag een nieuwsitem wordt gepubliceerd, te weten maandag (1), dinsdag (2) en woensdag (3).

54

Krantensites

OAD = www.ad.nl (19) OSP = www.spitsnieuws.nl (24)

ODP = www.depers.nl (20) OTG = www.telegraaf.nl (25)

OME = www.metronieuws.nl (21) OTR = www.trouw.nl (26)

ONRC = www.nrc.nl (22) OVK = www.volkskrant.nl (27)

ONX = www.nrcnext.nl (23)

Journaalsites

ONOS = www.nos.nl (28)

ORTL = www.rtl.nl (29)

Onafhankelijke nieuwssites

BLIK = www.blikopnieuws.nl (30)

GST = www.geenstijl.nl (31)

NI = www.nieuws.nl (32)

NU = www.nu.nl (33)

Tabel A

Indeling tijdsvariabele.

55

Dag 1 (1) Dag 2 (2) Dag 3 (3)Uur Tijd Uur Tijd Uur Tijd1 06:00 tot 07:00 20 06:00 tot 07:00 39 06:00 tot 07:002 07:00 tot 08:00 21 07:00 tot 08:00 40 07:00 tot 08:003 08:00 tot 09:00 22 08:00 tot 09:00 41 08:00 tot 09:004 09:00 tot 10:00 23 09:00 tot 10:00 42 09:00 tot 10:005 10:00 tot 11:00 24 10:00 tot 11:00 43 10:00 tot 11:006 11:00 tot 12:00 25 11:00 tot 12:00 44 11:00 tot 12:007 12:00 tot 13:00 26 12:00 tot 13:00 45 12:00 tot 13:008 13:00 tot 14:00 27 13:00 tot 14:00 46 13:00 tot 14:009 14:00 tot 15:00 28 14:00 tot 15:00 47 14:00 tot 15:0010 15:00 tot 16:00 29 15:00 tot 16:00 48 15:00 tot 16:0011 16:00 tot 17:00 30 16:00 tot 17:00 49 16:00 tot 17:0012 17:00 tot 18:00 31 17:00 tot 18:00 50 17:00 tot 18:0013 18:00 tot 19:00 32 18:00 tot 19:00 51 18:00 tot 19:0014 19:00 tot 20:00 33 19:00 tot 20:00 52 19:00 tot 20:0015 20:00 tot 21:00 34 20:00 tot 21:00 53 20:00 tot 21:0016 21:00 tot 22:00 35 21:00 tot 22:00 54 21:00 tot 22:0017 22:00 tot 23:00 36 22:00 tot 23:00 55 22:00 tot 23:0018 23:00 tot 24:00 37 23:00 tot 24:00 56 23:00 tot 24:0019 24:00 tot 06:00 38 24:00 tot 06:00 57 24:00 tot 06:00

Bijlage III

Verdeling van nieuwsitems over media

In Tabel B wordt een verdeling weergegeven van het aantal nieuwsitems per medium in de steekproef. De verhoudingen hiertussen kunnen van invloed zijn op de statistische berekeningen in het hoofdstuk 4.

Tabel B

Verdeling nieuwsitems per medium

Medium N %Kranten 713 27.3Journaal 327 12.5Actualiteitenprogramma’s

79 3.0

Teletekst 55 2.1Krantensites 924 35.4Journaalsites 153 5.9Onafhankelijke websites 360 13.8Totaal 2611 100

In Tabel C wordt per medium aangegeven hoeveel nieuwsitems uniek zijn van het totaal aantal nieuwsitems, dat wil zeggen in geen enkel ander medium op een ander tijdstip weergegeven.

Tabel C

Percentage unieke nieuwsitems van het totaal aantal nieuwsitems per medium

Medium Totaal

Uniek %

Kranten 713 161 22.5Journaal 327 1 0.3Actualiteitenprogramma’s 79 11 14.0Teletekst 55 0 0Krantensites 924 62 6.7Journaalsites 153 0 0Onafhankelijke websites 360 64 17.7Totaal 2611 299 11.5

56