Tytu oryginau ALL THE SECRETS OF MAGIC REYEALED

Projekt okadki i stron tytuowych Elbieta Pietras Zdjcie na okadce FREE

Redakcja Ewa Mironkin

Redakcja techniczna Lidia Lamparska

Korekta Magorzata Juras Scan By Bug dla Torrenty.org

Copyright 1994 by Herbert L. Becker

Copyright for the Polish book club edition by wiat Ksiki", Warszawa 1996 Copyright for the Polish translation by Hanna Zalewska-Turczyn, 1996

wiat Ksiki, Warszawa 1996 Druk i oprawa: Drukarnia Naukowo-Techniczna Warszawa, ul. Miska 65

ISBN 83-7129-281-3

Nr 1510

Od Autora

Wielu mistrzw magii, iluzjonistw-amatorw, a nawet ludzi zajmujcych si magi tylko z przypadku, prosio mnie, bym nie publikowa tej ksiki. Uwaali bowiem, e wielkie sekrety sztuki iluzji powinny pozosta tym, czym s - tajemnic.

Oczywicie, istniej na ten temat setki ksiek* dostpnych w kadej bibliotece, ale kady, kto si z nimi zetkn, moe potwierdzi, e opisuj tylko drobne triki. A co ze sztuk wielkiej iluzji? Dostp do tajnikw nowych lub aktualnie prezentowanych numerw nie jest atwy, poniewa koryfeusze magii nie ycz sobie, by wykonywali je szeregowi iluzjonici. Pragn jak najduej pozosta jedynymi dostawcami owej rozrywki.

Kiedy wiele lat temu rozpoczynaem karier iluzjonisty jako Kardeen, chciaem pokazywa take i te lepsze triki. Niestety, dziesicioletni chopak nie mg otrzyma wskazwek dotyczcych numerw wartych od tysica do dziesiciu tysicy dolarw. W efekcie byem zmuszony robi sztuczki, ktre wykonywali wszyscy inni pocztkujcy magicy. Co za nuda! Pomylcie tylko, gdybym tak, majc dziesi lat, potrafi zademonstrowa zig-zag albo przenikanie przez mur. To byoby naprawd co. Wtedy jednak nie istniaa moliwo, bym mg posi sekrety wielkich mistrzw.

w niepisany kodeks iluzjonistw sprawi, e zdecydowaem si zawrze w niniejszej ksice sekrety najwspanialszych trikw magii. Uwaam zreszt, e nie sam trik, ale sposb jego prezentacji stwarza wielkiego iluzjonist. Ile to razy zdarzyo

* Pimiennictwo na ten temat w jzyku polskim nie jest a tak bogate (przyp. tum.).

5

Od Autora

nam si przecie oglda ten sam film lub telewizyjny show, ktry niezmiennie n a m si podoba, cho znalimy jego zakoczenie! Tym, co faktycznie sprawia n a m przyjemno, jest bowiem przede wszystkim jako prezentacji.

Sekretem magii jest wanie demonstracja triku, a nie mechanizm jego dziaania. Wszystkie znane mi w dziecistwie ksiki z dziedziny iluzji zawieray tylko surowe opisy przebiegych i sprytnych chwytw. Zanim si zorientowaem, zaczem tworzy wok nich swj wasny show. To wanie jest owo co, co odrnia mistrza od zwykego wykonawcy, cho, prawd mwic, sam uwaam si raczej za wykonawc.

Piszc t ksik, staraem si nie pomin niczego, co mogoby zachci czytelnika do wprowadzenia wasnych elementw pokazu. Nie obawiaj si nada charakterystycznego pitna wszystkiemu, co wykonujesz, i zrb z danego numeru wasne wielkie przedstawienie.

Czytajc o wielkich mistrzach magii, miej na uwadze jedno: oni wszyscy zaczynali tak jak ty. Jako dzieciaki borykali si z wielkim zadaniem wyprowadzenia innych w pole. Tych paru, ktrzy odnieli sukces, toczyo walk z ignorancj agentw przedsibiorstw rozrywkowych i organizacjami wyszukujcymi nowe talenty, gdy wszystkie te instytucje wci uwaaj sztuk magii za element varietes. Nikt nie waha si zaangaowa nawet piciu komediantw na jeden wieczr, ale nigdy nie zaprasza si wicej ni jednego iluzjonist w miesicu. Nie widzi si w magii tego, czym naprawd jest, a przecie nie trzeba mie wielkich zdolnoci, aby powiedzie dowcip albo zapiewa piosenk. Za to demonstracja iluzji wielkiej klasy wymaga caych lat praktyki i mnstwa pienidzy.

Wielu iluzjonistom ciy inercja agencji rozrywkowych i panujca w tym wzgldzie rutyna, wic zaczli sami szuka moliwoci zatrudnienia. Nie bd zbyt daleki od prawdy, twierdzc, e czyni tak dziewidziesit dziewi procent wykonawcw. Niestety, to wanie moe okaza si dla nich pocztkiem koca. Piosenkarze maj piewa, tancerze ta-

6

Od Autora

czy, iluzjonici prezentowa sztuki magiczne, a ich wystpy powinni organizowa menederowie.

Jeli chcesz by naprawd dobry w sztuce iluzji, skoncentruj si tylko na niej, a organizowanie zostaw profesjonalistom. Z pocztku zajmowanie si tym samemu moe by jedynym wyjciem, ale mam nadziej, e od pewnego momentu sta ci bdzie na impresaria z prawdziwego zdarzenia. Przy pewnej dozie szczcia, moesz wprawdzie bez trudu sam organizowa swoje wystpy, jednak dla wikszoci ludzi penienie obowizkw wasnego menedera to wielki kopot. W obu wypadkach lepiej woy wicej wysiku w doskonalenie swojej sztuki, organizowanie wystpw odsuwajc na pniej. To prawda, e bardzo trudno znale odpowiedni agencj, ktra bdzie ci reprezentowa, ale nie zniechcaj si. Postaraj si ich przekona, jak wiele mog zyska, zatrudniajc wanie ciebie.

W show-biznesie bardzo wane jest, by mie odpowiednio dobrany zesp ludzi. Dlatego w wiele wysiku w doskonalenie swojej sztuki, ale jeszcze wicej w znalezienie odpowiedniego impresaria.

Czytajc t ksik, staraj si zrozumie, e sztuka magii jest przede wszystkim sztuk przedstawiania i e wykonujc swj numer, musisz woy w to cae serce. I to wszystko.

Przypomnienie: zawarte w tej ksice instrukcje i sekrety to tylko jedna z niezliczonych wersji wykonania danych iluzji, a jest ich tyle, ilu iluzjonistw. Ja opisaem te triki tak, jak je poznaem albo wykonywaem.

Dobrej zabawy! Herbert L. Becker

Uwaga: Herbert L. Becker wystpowa jako Wielki Kardeen.

Podzikowania

Ksika ta powstaa dziki pomocy i wskazwkom wielu ludzi. Wymieniam tylko nielicznych, ktrym chciabym podzikowa: David Copperfield, Garry Ouellet, David Bohem ze Sterling Publishing, klown Boo, Gene Wright, Ksiga Guinnessa, Sid Lorraine, John i Sally Paolucci, Johnny Carson, Lorraine Becker, Randi, Adam, Brian i Jessa. Nieodaowanej pamici Burling Volta Hull i Walter Gibson.

Specjalne podzikowania dla redaktorw: Davida Kohna i Briana Feinbluma, ilustratorki Joann Carrery oraz personelu pomocniczego Lifetime Books. Ksice tej wielce przysuy si take wydawca Don Lessne, ktry rzuci pomys jej opub-

likowania. Dziki im wszystkim, a take i tym, ktrych nie wymieniam. Wasza pomoc i wskazwki doprowadziy mnie do tego

szczeglnego przystanku w podry mojego ycia.

Dla Shelly

Dziki ci za zacht, mio i przyja.

To twoja inspiracja powoaa t ksik do istnienia.

Sowo wstpne

Zrobie ju pierwszy krok do zrozumienia wiata magii i iluzji. Na kartach tej ksiki zawarto najgbsze sekrety wspczesnej sztuki magii. Oczywicie, jeste jej bardzo ciekaw, pragniesz jak najszybciej si w niej zanurzy, poznajc tajniki ulubionych trikw. Jest jednak par rzeczy, ktre musisz przedtem wiedzie. Triki magiczne przedstawiono tu w powizaniu z nazwiskami tych iluzjonistw, ktrzy uczynili z nich istotn cz swojej sztuki. Na przykad, mimo i wielu mistrzw wykonywao chiskie obrcze, aden z nich nie robi tego w tak niezapomniany sposb, jak artysta wymieniony w tej ksice.

Wikszo opisanych tu sztuk to iluzje wielkiej klasy, prezentowane na ogromnych scenach przez najwikszych mistrzw magii. Znalazy si tu jednak i takie, ktre, jak na przykad Pea shell game (dos.: gra strczkw grochu) Houdiniego, nale do kategorii magii salonowej. Rozmiar sceny nie ma tu wszake specjalnego znaczenia, gdy opanowanie kadej iluzji wymaga ogromnej inwencji twrczej, a take indywidualnoci. Wikszo tych sztuk autor sam wykonywa wedug podanego opisu i nie jest jego intencj zdradzanie czytelnikowi wszystkich zawodowych tajemnic. Poniewa nie ma zwyczaju powielania ani patentowania sztuk magicznych, istnieje wiele sposobw osignicia zamierzonego efektu. Szuka magiczna, podobnie jak piosenka, moe by wykonana w jedyny, tobie tylko waciwy sposb, ktrego nikt inny nie potrafi naladowa. Kady iluzjonista ma wasny, niepowtarzalny styl prezentowania iluzji, a tu przedstawiono jedn z tych moliwoci.

Kiedy byem modziecem, Burling Volta Hull uczy mnie rozumie, e dla zagadki, jak jest kada iluzja, istnieje wiele

10

Sowo wstpne

rnych rozwiza. Hull, wielki mistrz magii, cay czas stwarza i opracowywa coraz to nowe znakomite arcydziea iluzji i uczy mnie doskonalenia wasnej sztuki. By on przyjacielem Houdi-niego, Dunningera, Thurstona, Blackstone'a i wielu innych, a ja spdzaem niezliczone godziny, przetrzsajc jego torby pene rekwizytw i trikw*. Kiedy pokaza mi dziesi rnych sposobw wykonania jednej ze swoich sztuk. Ku memu zdumieniu kady z wariantw dawa identyczny efekt kocowy.

Wikszo przedstawionych tu iluzji bya miliony razy wykonywana przez tysice iluzjonistw na caym wiecie. Jednak ludzie wci tumnie przychodz na pokazy, by ujrze swoich ulubionych artystw, nie baczc na to, e mnstwo razy widzieli ju ich wystpy.

Dla tych z was, ktrzy pragn powici si sztuce magii, oznacza to, e najwiksze iluzje wiata mog sta si wasz prywatn wasnoci, gdy moecie im nada charakter tak niepowtarzalny, jak niepowtarzalne s odciski waszych palcw. Jednake pieczci takiej nie da si odcisn w cigu jednego popoudnia. Najpierw trzeba studiowa trik tak dugo, a wie si o nim wszystko. Musi sta si tak sam czci was samych jak prawa rka. Powinnicie zna go od wewntrz i od zewntrz. Dopiero wtedy moecie nada mu swj charakterystyczny, unikalny rys.

Burling uwielbia intrygowa swoich kolegw magikw. Pokazywa im jaki trik, po czym ich zostawia, by gorczkowo zgbiali w sekret. Jednake myl, e dzisiejsi iluzjonici s zbyt zajci zaskakiwaniem siebie nawzajem i zapominaj, jak zabawi publiczno. Trzeba stale pamita o widzach i nie da si zbytnio wcign w zabawy midzy kolegami z brany. Kiedy bowiem iluzja zbytnio si komplikuje lub staje si zbyt toporna, moe si to skoczy utrat publicznoci. Gdyby tak si zdarzyo, wypracuj inny sposb wykonania triku.

* Trik - tu zestaw rekwizytw do wykonania danej iluzji (przyp. tum.)

11

Sowo wstpne

Nawet najprostsze nich, takie jak passy, jeli s wykonane z klas, wci jeszcze zadziwiaj publiczno. Ostatnio pokazywaem to przed kamerami telewizji i prowadzcy by tak zachwycony, e baga mnie o powtrzenie. Nie zgodziem si i wyszedem, zostawiajc nie tylko jego, ale i publiczno spragnionych dalszego pokazu. Passa to iluzja manipulacyjna, polegajca na zrcznych ruchach doni, przez co manipulator powoduje zniknicie monety lub innego maego przedmiotu. Iluzjonista pokazuje monet w jednej doni, a nastpnie drug rk na pozr j stamtd usuwa. Moneta w tajemniczy sposb powraca jednak do pierwszej doni lub znajduje si za uchem ktrego z widzw, zwykle kogo siedzcego blisko iluzjonisty. Przez ostatnie dwadziecia lat pokazywaem te triki tysice razy i uwielbiam reakcj, jak budz wrd widowni.

Kiedy zaczynaem wykonywa uwalnianie si z kaftana bezpieczestwa (patrz: rozdzia o Kardeenie), pocztkowo robiem to tak, jak wszyscy przede mn. Tempo tego pokazu byo dotd do wolne, a ja postanowiem je przypieszy. Udao mi si to tak doskonale, e z tego zasynem. Wkrtce dowiedzia si o tym cay wiat. Widzc znakomit reakcj publicznoci na ten szczeglny sposb wykonania, wielu iluzjonistw kupio kaftany bezpieczestwa i zaczo naladowa moj metod. Do tej pory przychodz do mnie iluzjonici i przechwalaj si, e potrafi dokona tej sztuki szybciej ni ja. Nawet jeli tak jest, to nikt inny nie osign dziki niej takiej sawy jak ja.

Dlaczego? Bo potrafiem uczyni z tego triku moj wasno. W jaki sposb pasowa on do mojej osobowoci. To wanie: odcinicie na sztuce wasnej osobowoci, jest prawdziwym sekretem magii, ktrego iluzjonici, chepicy si, e potrafi szybciej ni ja oswobodzi si z kaftana bezpieczestwa, mog nigdy nie poj. Sztuka iluzji nie polega na ciganiu si. To jest sztuka demonstracji i to demonstracji, ktra si liczy.

Udowodni to Doug Henning. Przed nim wielu magikw wykonywao zig-zag, ale kiedy zrobi to Doug, cay wiat go

12

Sowo wstpne

podziwia. Doug wykonywa ten numer tak, jak nikt inny do tej pory.

Kiedy natomiast gwiazda telewizji, komik i iluzjonista Harry Anderson zaskakuje kogo jakim trikiem, posuguje si przy tym dowcipem lub dykteryjk. Czsto sam trik wcale nie jest mieszny, ale Harry Anderson tak. To jego styl. David Copper-field jest inny. Nawet najmniejszy salonowy trik manipulacyjny otacza wspania opraw sceniczn, tak sam jak przy najwikszych numerach, i dlatego tak wielu ludzi uwielbia jego pokazy.

Publiczno potrafi wyczu wykonawc, ktry nie ma wasnego stylu. Przewanie s to ci, ktrzy kupili nowy trik, a nastpnie wykonali go cile wedug zaczonej instrukcji. Nawet dla niefachowca sowa te (zalecane w instrukcji przykadowo) brzmi dziwacznie w ustach iluzjonisty, ktry nie wypowiada ich z gbi serca. Zawsze pozostan cudze. Jeli chcesz zosta iluzjonist, mw od siebie, oddziauj wasn osobowoci, a bdziesz stwarzajcym cuda wykonawc, a nie tylko widzem, wok ktrego dzieje si magia.

Kiedy ogldam katalog, ksik albo magazyn powicone magii, irytuj mnie zamieszczane tam reklamy. Zachwalaj one i promuj triki, podajc nazwiska wielkich iluzjonistw, dziki ktrym triki te stay si znane. Nastpnie jacy nieszcznicy kupuj taki przepis i zastanawiaj si, dlaczego im magia" nie wychodzi. A magia nie tkwi w samym triku, pojawia si dopiero podczas jego wykonania.

Zbyt wielu artystw zasania si w czasie wystpw muzyk, odgrywajc na jej tle pantomim. Takie postpowanie staje si w kocu usprawiedliwieniem dla zaniechania gry scenicznej. Pamitaj, e przede wszystkim jeste aktorem, wykonawc scenicznym. Ilu artystw pantomimy lub milczcych magikw zachowao si w ludzkiej pamici? Gdyby Houdini podczas wystpw nie mwi, dzi nikt by go nie zna. Cay show Houdiniego to jego zdolno do przechwalania si, a robi to wietnie. Mj przyjaciel Burling Hull powiedziaby, e Houdini

13

Sowo wstpne

by okropny, nie potrafi niczego zrobi z gracj. Mimo to jego gadanie sprawiao, e publiczno bya nim urzeczona.

Chcc jednak zosta naprawd wielkim artyst, musisz wystpowa, i to bardzo czsto. Ta uwaga moe wydawa si oczywista, lecz naley to podkreli. Wszdzie bowiem, gdzie jad, spotykam iluzjonistw, wyposaonych w setki rekwizytw, ktrzy bardzo rzadko wystpowali. Przewanie dlatego, e, jak twierdz, proponuje im si zbyt mae honorarium.

- Po co pracowa, kiedy daj tylko pidziesit dolcw za wystp? - mwi. - Nie opaca mi si taszczy mojego kosztownego wyposaenia, jeli m a m dosta tylko pidziesitaka.

- Dlaczego wic od razu kupie to wszystko? - pytam. Mwi im, e jeli nie pracuj, to po co im ten sprzt? Jeli

chc by artystami, musz wystpowa. Ty take. Powiniene wystpowa stale, przy kadej okazji i za kade wynagrodzenie. Gdy si sprawdzisz, zadasz wikszej stawki. Jeli jednak nie wystpujesz, nigdy nie bdziesz wystarczajco dobry.

Czy potraficie wyobrazi sobie kapel rockow, ktra nie przyjmuje propozycji, bo muzycy musieliby przynie instrumenty? Ich sprzt kosztuje mas pienidzy, ale bez niego kapela nie moe wystpi. Komicy powicaj mnstwo czasu i pienidzy na materiay. Gdyby nie wystpowali, czy sta by ich byo na kupowanie zabawnych rekwizytw?

Ostatnio jeden z przyjaci opowiedzia mi o pewnym klow-nie-magiku, ktry sprawi sobie rekwizyty za szesnacie tysicy dolarw i nie wiedzia, co z tym pocz. Mojemu przyjacielowi chodzio o to, czy miabym ochot nauczy owego artyst, jak ma wykonywa swj nowy numer. Ten tak zwany iluzjonista postawi ca spraw na gowie. To nie trik si liczy, ale wykonanie.

Jednake musisz je stale korygowa. Nie moesz pozwoli, by twoja gra bya przez duszy czas taka sama. Ja zawsze patrz na to, co dzieje si w przemyle muzycznym, i t am szukam sposobw podniesienia mojej sztuki na wyszy poziom. Wydaje si bowiem, e muzycy s na bieco z trendami

14

Sowo wstpne

w showbiznesie. W latach siedemdziesitych na przykad tacy muzycy, jak Kiss i David Bowie, nosili maski i makija, a ich wystpy byy drobiazgowo opracowane. Na scenie zmieniali si w kogo innego, a ich show stawa si tajemnicz podr przez inscenizacj i scenariusz.

Natomiast w latach dziewidziesitych, poczwszy od ostatniego z Beatlesw, Paula McCartneya, wiele kapel wystpuje bliej publicznoci, bez wielkiego scenariusza i przy skromnym owietleniu - styl zdecydowanie odmienny od poprzedniego.

Nie wydaje si, by iluzjonici dostrzegali t zmian. A przynajmniej bardzo rzadko. Kiedy Doug Henning wyszed na scen w dinsach i koszulce, mylaem, e frak i smoking to ju tylko relikty przeszoci. I tak byo a do teraz. Obecnie wydaj si wraca, cho nie ma po temu specjalnych powodw. W adnej innej dziedzinie show-biznesu nie wystpuje si w tym starowieckim wieczorowym stroju. A jak wygldayby wystpy Davida Lettermana, gdyby kadego wieczoru wkada frak? Jednake iluzjonici chwal kadego z brany, kto nosi to nieciekawe oficjalne ubranie.

Pynie z tego pewna nauka: nie spdzaj zbyt wiele czasu z innymi iluzjonistami. Jedn z rzeczy, ktre mnie najbardziej irytuj, jest magik popisujcy si przed kolegami. Wydawaoby si, e takie audytorium najtrudniej zadowoli. W rzeczywistoci jest ono pod tym wzgldem najatwiejsze. Przecie to jakby czonkowie twojej rodziny; chc, by ci si udao. Bd klaska i wiwatowa, cokolwiek im pokaesz. Jeli pragniesz trudnej publicznoci, sprbuj wystpi przed koncertem kapeli rockowej. Tacy widzowie czst s albo pijani, albo na zupenym odlocie. Oni chc muzyki, a nie magii. To wanie jest trudna, nie przyjmujca byle czego publiczno; przezwycienie tego samo w sobie jest nie lada sztuk.

Kiedy zaczynasz wystpowa, staraj si o pewn rozmaito. Niekoniecznie, jeli chodzi o liczb trikw, raczej o sposb ich wykonania. Czasami moesz poprosi kogo z widowni, eby

15

Sowo wstpne

asystowa ci przy chiskich obrczach. Kiedy indziej wywoasz lepsz reakcj, pokazujc ten cud bez pomocnika. Jedynie metod prb i bdw mona dowiedzie si, co wybra i kiedy. Staraj si take zmienia sposb prowadzenia programu. Czasem niech bdzie troch komiczny, czasem bardzo serio. By moe, nie zawsze dobrze trafisz, ale jeli nie sprbujesz, nigdy si tego nie dowiesz.

Praca z publicznoci to take sztuka. Nigdy nie wiesz, czy widownia bdzie gadatliwa czy spokojna, smutna czy powana. Ale zawsze, jeli taki jest twj styl, staraj si z ni wsppracowa. W poszukiwaniu inspiracji lubi przyglda si komikom albo konferansjerom kabaretowym. Zwykle czy ich z publicznoci cisa wi, co zapewnia gadki, zabawny przebieg przedstawienia. Naczelnym zadaniem iluzjonisty jest przecie zabawianie publicznoci, a jeli pozna ci ona jako niepowtarzaln osobowo, to zrobie w tym kierunku ogromny krok.

Prawd mwic, dialog midzy wykonawc a jednym z widzw czsto sam w sobie jest dobrym elementem pokazu. W takim wypadku inni widzowie mog w peni identyfikowa si z tym spord nich, ktry stoi na scenie i artuje lub rozmawia z iluzjonist. Im bardziej publiczn bawi si t konwersacj, tym bardziej bdzie jej si podoba wykonawca. Oczywicie, kade przedstawienie jest inne, poniewa nigdy nie wiadomo, co powie publiczno ani jak zareaguje na twoj kwesti.

Iluzjonici-amatorzy czsto dziwi si, dlaczego bez trudnoci radz sobie z pokazem dla maej grupki przyjaci, a nie potrafi zatryumfowa nad wiksz widowni. Powd jest prosty: w maej grupie znajomych czujesz si bezpiecznie, ale kiedy publiczno jest ci obca, nie wiesz, jak si do niej zbliy. To problem wszystkich wystpujcych, nie tylko iluzjonistw. Mona temu zaradzi, zwracajc si do widzw tak, jakby to bya maa grupka znajomych i jakby kadego z nich zna osobicie. To sprawi, e wszyscy razem poczujecie si o wiele swobodniej.

16

Sowo wstpne

Kiedy jeste na scenie, musisz dba o to, by pokaz przebiega gadko od jednego tr iku do drugiego. Nie staraj si zrobi wszystkiego naraz: na przykad sztuk z gobiami, potem zaraz krliki, chustki, linki i acuchy. Mniej trikw wykonanych dobrze i we waciwym porzdku sprawia znacznie lepsze wraenie ni wiele, ciasno upakowanych w krtkim czasie. Nie posuguj si te trikiem, ktry jest zbyt skomplikowany lub toporny. Moesz przez to utraci publiczno. Gdyby tak si stao, warto byoby inaczej dobra repertuar.

Postaraj si narzuci sobie i swojej grze odpowiednie tempo. Jeli masz kogo, kto nagraby twj wystp na wideo, popro, by to zrobi. Nastpnie przejrzyj tamy, szukajc zarwno sabych, jak i mocnych punktw. Niech twoja praca sprawia ci jak najwicej radoci. Jeli nie bdziesz lubi tego, co robisz, jeli nie zaakceptujesz siebie na scenie, publicznoci take si nie spodobasz. Przegldajc tam, zwr uwag na reakcj widowni. Jeli widzowie nie klaszcz, zastanw si dlaczego i zapamitaj. Kamera wideo to dobra inwestycja. Nagrywaj kady wystp i ogldaj go, a tamy ze wszystkich pokazw opatrz datami i przechowuj.

Miejsce wystpu rwnie wymaga duej uwagi. Musi by tak przygotowane, by twj popis mg by wykonany na najwyszym poziomie. eby si upewni, czy jest wszystko, czego potrzebujesz, zawsze przed pokazem obejrzyj sal. Ostatnio syszaem histori o iluzjonicie, ktrego zaproszono, by dla zareklamowania programu rozrywkowego wykona uwalnianie si z kaftana bezpieczestwa. Artysta w przyby na miejsce gotw do wystpu, ale nigdzie nie byo wida wacicieli. W kocu pokazali si, lecz na krtko. Nie przygotowano na czas odpowiedniej sceny i zmuszono iluzjonist do czekania. Na to wszystko przyjechali zaproszeni dziennikarze, ktrzy take byli rozczarowani, e nikt z wacicieli ich nie powita. Niedugo potem wszyscy odjechali, nie wyczajc iluzjonisty, ktry koniec kocw nie wystpi.

Jednake nie powiniene uzalenia si od lokalu, jeli

17

Sowo wstpne

chodzi o owietlenie, nagonienie i dekoracje. Gdy tylko bdzie ci na to sta, postaraj si o wasny sprzt. Cho koszt takiej inwestycji jest wysoki, bdziesz mia pewno, e osigniesz efekt, jaki sobie yczysz. Wasne wyposaenie ogromnie podnosi twoje moliwoci, pozwalajc zaplanowa spektakl na profesjonalnym poziomie.

To bdzie waciwy wydatek. Pamitaj bowiem, e due gae dostaj ci iluzjonici, ktrych wystpy stoj na wysokim poziomie. Niech zapadnie ci w pami: twj image, cao twojego programu, a take sposb jego prezentowania, wszystko to jest towarem, ktry sprzedajesz kupcom rozrywki i publicznoci. Zgodnie z danymi Forbesa, w roku 1993 i 1994 David Copper-field zarobi pidziesit pi milionw dolarw. Ty take moesz zrobi nieze pienidze na tym interesie, jeli bdziesz swoj prac traktowa jako interes.

Pierwszy krok to czytanie wszystkiego, co moesz znale, na temat marketingu, reklamy, promocji i zarzdzania. Powiniene mie dokadne rozeznanie w tym biznesie. Jednake bez wzgldu na to, ile o nim wiesz, bdziesz potrzebowa pomocy przy sprzedawaniu zarwno swojego programu, jak i swojego wizerunku scenicznego. Powiniene mie jednego agenta lub nawet dwch. To konieczno. Impresariowie zwykle s wacicielami agencji rozrywkowych. Kada z nich ma list wielu wykonawcw. Moesz by jednym z piciu, dziesiciu, a nawet wikszej liczby iluzjonistw danej agencji.

Agencja to jakby sklep z rozrywk, ktry zajmuje si reklam, promocj i sprzeda. Kiedy kto zgosi zapotrzebowanie na iluzjonist, impresario zaproponuje kogo ze swojej listy. Jeli zapiszesz si w agencji, musisz odda od dziesiciu do pitnastu procent swojego zarobku jako zapat za znalezienie kontrahenta. Sprbuj figurowa w kilku agencjach, a twoje szanse na wystp znacznie wzrosn.

Jeli uda ci si wynaj dobrego impresaria, tym lepiej. Ale nawet jeli nie masz takiej moliwoci i na to jest rada. Wymyl go. Wymyl sobie jakie nazwisko i posuguj si nim, wy-

18

Sowo wstpne

stpujc jako wasny impresario. Dlaczego korzystne jest dziaanie pod fikcyjnym nazwiskiem? Poniewa menederowi atwiej jest zdoby dla ciebie prac, ni gdyby ty sam mia to zrobi.

Wystpujc pod przybranym nazwiskiem, moesz w rozmowach z potencjalnymi klientami bardziej przekonujco zachwala swoje talenty. Znam wielu ludzi z brany rozrywkowej, ktrzy w cigu caej swej kariery mieli wymylonego menedera. W kocu wikszo twoich klientw nigdy nie spotka owego impresaria". Rozmawiaj z nim telefonicznie i dostaj od niego faksy oraz listy. (Posugiwanie si fikcyjnym nazwiskiem jako meneder" pozwala take uwolni si od przymusu wystpowania pod pseudonimem - to zy pomys. Pseudonim brzmi faszywie i jest kopotliwy, jeli chcesz zrealizowa czek.) Najwaniejsz korzyci, jak daje bycie wasnym impresariem, jest to, e nie musisz nikomu paci za t usug.

Mimo to, szczerze mwic, wikszo artystw woli mie kogo innego do wykonywania pracy menedera. Kiedy dobrze ci si wiedzie, sprbuj wynaj kogo do zdobywania kontraktw. Powiniene to zrobi. Szukanie klientw i wystpowanie to dwie rne rzeczy i wikszo iluzjonistw nie potrafi dobrze wykonywa obu zawodw naraz.

Innym aspektem sprzedawania swojego programu i wizerunku scenicznego jest reklama i promocja. Jeli nie potrafisz sprawi, by poprzez telewizj, gazety i radio twoje nazwisko stao si znane w dobrych salach, nie dziw si, e nie otrzymujesz interesujcych kontraktw. Pamitaj jednak: im lepszy kontrakt, tym wysza suma na twoim czeku. Dla celw reklamowych wycinaj i przechowuj wszystko, co na twj temat napisano. Zawsze staraj si, eby prasa wiedziaa, gdzie odbywa si twj wystp. aden pokaz nie jest na to zbyt may.

Promowanie siebie nie jest jednak tanie. Zwykle rachunek za reklam zamyka si sum porwnywaln z honorarium za wystp. Zarwno fotografie, jak i biografia musz by przygoto-

19

Sowo wstpne

wane profesjonalnie. Zwykle bowiem najpierw one trafiaj do potencjalnego nabywcy twojej sztuki. Dopki wic nie s na najwyszym poziomie, moesz nie dosta adnego kontraktu. Zbyt czsto iluzjonici zaniedbuj t wan cz caego przedstawienia.

Od czasu do czasu dobrym rodkiem reklamowym i marketingowym s kasety wideo z pokazw. Jeli kto chce zobaczy twoj gr, polij mu co najwyej kopi, nigdy orygina, poniewa zdarza si, e kasety nie wracaj.

adna wszake organizacja ani wiedza na temat biznesu nie zrobi z ciebie wietnego wykonawcy, jeli nie bdziesz doskonali swej sztuki. Miar prawdziwego artysty jest sposb, w jaki wykonuje program. Wszystko inne jest drugorzdne. Pamitam, jak kto kiedy opowiada mi swoje wraenia z wystpu wielkiego iluzjonisty, ktrego oglda podczas wakacji. Artysta wykonywa sztuk z pojawianiem si i znikaniem lww i tygrysw.

- Kto to by? - spytaem. - Nie mam pojcia - brzmiaa odpowied. - Ale ten numer

z tygrysem by wietny. Sta si swoim n u m e r e m z tygrysem! Sta si niezapo

mnian czci przedstawienia. Nie chowaj si za scenariuszem, rekwizytami i trikami. Ujawnij si i zahipnotyzuj swoj publiczno. Pamitaj, e robienie trikw to nie wszystko, e najbardziej liczy si bycie wykonawc z prawdziego zdarzenia, bycie tym elementem programu, ktry ludzie zapamitaj. To wanie ma sta si twoj najwaniejsz cech. To take przesdza o ostatecznej ekspresji i magii iluzjonisty.

DAVID COPPERFIELD

Mistrz magii wszech czasw.

Jest chyba najdoniolejsz postaci wrd iluzjonistw swoich dni, nowatorem, ktry ponownie wyznaczy granice moliwoci. Zaj si magi i przeksztaci j w form sztuki, z ktrej nastpnie zrobi wielki sceniczny show - poczenie, jakiego dotd jeszcze nie widziano. W wykonaniu Copperfielda magia to wielka wyprzeda rozrywki. Ten wielki magik - mistrzowski showman - wynis sztuk i biznes iluzji na niespotykane wyyny.

Hollywood Reporter, 1994

Ksika ta nie byaby kompletna, gdybym nie umieci na jej kartach Davida Copperfielda.

Urodzi si 16 wrzenia 1956 r. w Metuchen w stanie New Jersey. Jak sam mwi: Dokadnie o smej szesnacie". Mody David Seth Kotkin, jedyny syn Hymana i Rebecki Kotkinw, wystpowa, majc lat dziesi. Jego rodzice, waciciele sklepu z konfekcj msk, stanowili dla pocztkujcego artysty znakomit, niezawodn publiczno.

Pewnego dnia wybra si do Nowego Jorku do sklepu z magicznymi akcesoriami, w przekonaniu, e wystarczy mu odpowiednia marionetka, a zdobdzie saw i fortun jako brzuchomwca. Jednake sklep zaskoczy go bogactwem re-

21

David Copperfield

kwizytw i ksiek, a kiedy waciciel pokazywa potencjalnym nabywcom rne sztuki, David by zauroczony. Ten cay magiczny interes to o wiele fajniejsze ni brzuchomwstwo - pomyla sobie. Wsik wtedy z kretesem. Postanowi zosta iluzjonist i drugim Houdinim.

Czyta wszystko, co tylko mg, na temat magii i wielkich mistrzw. Odgadywa lub kupowa kady trik, jaki mg znale, i nie opuci adnego wystpu iluzjonisty w okolicy. wiat magii pochon go zupenie.

Wiedzia, e show-biznes bdzie jego yciem. Myla, by zosta tancerzem jak Gene Kelly albo producentem filmowym jak Walt Disney lub Orson Welles. Gdybym dzi nie by iluzjonist, znalazbym si w tym interesie po stronie producentw" -mwi. Ju majc lat dziesi, by pewien, e stanie si sawny w dziedzinie rozrywki.

Jako dwunastolatek zacz karier zawodowego iluzjonisty i bra pi dolarw za wystp. W 1968 r. zosta najmodszym czonkiem Stowarzyszenia Iluzjonistw Amerykaskich, a jako szesnastolatek przez cay semestr uczy iluzji studentw Wydziau Dramatycznego Uniwersytetu Nowojorskiego.

Mody artysta przyj z pocztku pseudonim ,,Davino", ale kiedy nastolatek, spotka si na zjedzie iluzjonistw z nowojorskim dziennikarzem Barrym Cunninghamem, ten zasugerowa, by przybra nazwisko David Copperfield. Po prostu dobrze brzmiao" - mwi David.

Jego zainteresowanie rnymi aspektami rozrywki wzroso w tym czasie ogromnie. W przerwach midzy swoimi wystpami czsto odwiedza Manhattan i zakrada si do teatrw, by przypatrywa si artystom przy pracy.

Wlizgiwaem si na przestawienia jak w i razem z Benem Vereenem przygldaem si wystpom Boba Fosse'a" - powiada David Copperfield. Wikszo tego, co robi, bierze si z mojego zamiowania do teatru" .

Kiedy wiek mu na to pozwoli, rozpocz nauk w college'u, ale studia te trway zaledwie kilka tygodni. Prawd mwic,

22

Mistrz magii wszech czasw

chodzio mu tylko o to, by sprawi przyjemno rodzicom. Jego rzeczywistym celem byo cakowite powicenie si wystpom.

Przybrawszy nazwisko Copperfield, David trafi na scen. Dosta rol w chicagowskim przedstawieniu The Magie Man. By to musical komediowy, w ktrym mody magik nie tylko wykonywa sztuki iluzjonistyczne, lecz take piewa, taczy i gra jedn z rl. Uwielbia wielk scen - mia wtedy zaledwie osiemancie lat.

To wanie The Magie Man zaszczepi w nim zamiowanie do teatralnego stylu wystpowania, ktry nie by ani sztywny, ani tak konwencjonalny jak dotd. Kada jego iluzja stawaa si prawdziwym maym show. Pomidzy numerami nawizywa bliski kontakt z widzami. Porzuca wtedy swj image iluzjonisty i swobodnie rozmawia z publicznoci.

Zauwayem, e-ludziom chodzi o co naturalnego, bardziej relaksujcego, wic dawaem im to, i to naprawd chwycio".

Odtd David niezmordowanie dy do tego, by sta si najwikszym iluzjonist wiata. Cho wielu przed nim, jak Doug Henning czy Mark Wilson, take prbowao tego dokona, jedynie David Copperfield wznis si rzeczywicie na najwyszy szczyt.

Kiedy producent telewizyjny Joe Cates usysza o Davidzie i jego roli w The Magie Man, obsadzi go w widowisku re-wiowym telewizji ABC, przygotowanym na otwarcie sezonu. Ten wanie show, The Magie of ABC - sta si punktem zwrotnym w karierze wielkiego iluzjonisty. Pokazanie si szerokiej publicznoci byo dokadnie tym, czego potrzebowa mody artysta, by naprawd wystartowa.

David Copperfield zacz wcza do swoich pokazw muzyk rockow, ktra do dzi - czy to jest Phi l Collins, czy Peter Gabriel - stanowi integraln cz jego show.

Nastpny wielki przeom w karierze to kontrakt z sieci CBS, ktra zaprosia Davida, by zrobi dla niej telewizyjny spektakl. Mg teraz pokaza sztuk iluzji dokadnie tak, jak pragn, by

23

David Copperfield

j ogldano. Sprawa zakoczya si zrobieniem dla CBS pitnastu programw, a nie jednego.

W 1994 r. David Copperfield robi dla CBS telewizyjny program, bdcy przegldem poprzednich.

Zaczynajc sw artystyczn podr, nie spodziewa si, e w wieku trzydziestu siedmiu lat zostanie obdarzony przez przemys rozrywkowy tak wielkim szacunkiem i zarobi (za Forbes Magazine) zawrotn sum pidziesiciu piciu milionw dolarw w cigu roku. Nie musz dodawa, e aden inny iluzjonista nigdy nie zarobi tylu pienidzy w tak krtkim czasie. Stawia go to w rzdzie takich asw rozrywki, jak Madonna, Janet Jackson czy Phil Collins. Wielki Harry Houdini przez ca swoj karier nie zarobi nawet jednej dziesitej tej sumy.

Przez ponad dekad David by w podry co najmniej czterdzieci osiem tygodni kadego roku, wystpujc czsto dwa razy dziennie. Przyjazd Copperfielda do Europy pod koniec 1994 r. wiza si z wystpami w wyprzedanych do ostatniego miejsca teatrach Parya, Londynu, Mediolanu, Wiednia, Zurychu i innych wielkich miast. Rok wczeniej mia rekordow, jak na niego, dwumiesiczn przerw i sto pitnacie wystpw w Niemczech, ktre przyniosy mu wedug szacunkw trzydzieci pi milionw dolarw. Taki wyczerpujcy harmonogram zaj zdaje si dodawa Copperfieldowi si. Jako perfekcjonista z wyboru, zawsze stara si przystosowa do tego, czego pragnie jego publiczno. Sam mwi o sobie: Nigdy nie jestem z siebie zadowolony i zawsze na nowo przepracowuj swoje numery. To cigy, nieustajcy proces".

Za wszystkim tym stoi prawdziwy zesp menederski i cho David nie ma agenta, zesp ten jest lepszy od wszystkich impresariw razem wzitych.

Podr z miasta do miasta uatwiaj trzy luksusowe autobusy i trzy pitnastometrowe ciarwki. Umieszczone na kadej z nich nazwisko Davida i jego ponad dwuipmetrowej wysokoci fotografie sprawiaj, e nikt nie moe przeoczy tej t rupy na autostradzie.

24

Mistrz magii wszech czasw

\Sukces nie uderzy Davidowi do gowy. Jasne, e podruje on pierwsz klas, ma limuzyny, lata prywatnymi odrzutowcami itp., ale take prawie po kadym wystpie rozmawia z publicznoci i rozdaje autografy. Czsto te widzowie mog zrobi sobie z nim pamitkowe zdjcie.

Wydaje si, e zawsze ma czas, by idc po wystpie do samochodu, zamieni par sw z modym entuzjast jego kunsztu. Roczny harmonogram artysty zawiera blisko piset wystpw i tysice kilometrw do przebycia. David zarabia przy tym miliony dolarw, lecz pozostaje mu niewiele czasu na jakiekolwiek ycie prywatne. Bardzo niewiele gwiazd jego

i kalibru, jeli ktokolwiek w ogle, zdobyoby si na taki ogrom pracy, by zabawi publiczno.

,,David to najwikszy mistrz magii na wiecie i niedocigniony showman" - mwi szef dziau rozrywki CBS, Peter Tortorici. Ma charyzm i wyobrani przekraczajc moliwoci pojmowania, a take niesamowity kontakt z publicznoci".

Najbardziej zdumiewajc cech wystpu Copperfielda jest jego umiejtno zaprezentowania si. Na przykad w Orlando na Florydzie, podczas tournee w 1994 r., na zakoczenie pokazu w sali teatru pada nieg, a historia, ktr David opowiedzia podczas tego numeru, urzeka publiczno. Ja natomiast prag-nbym, eby kiedy, podczas styczniowego wystpu w Nowym Jorku, zmaterializowa na sali piasek z play. Ale z drugiej strony, komu chciaoby si pniej wychodzi z teatru penego piasku?

David dokonuje cudw, robic rzeczy niezwyke przy uyciu rnorodnych rodkw. Spowodowa na przykad zniknicie autentycznej Statui Wolnoci, na oczach milionw telewidzw. Jest to z pewnoci jedna z najsynniejszych iluzji, jakie kiedykolwiek przedstawi. Sztuk t obserwoway miliony ludzi przed telewizorami i wielu widzw bezporednio obecnych przy pokazie. Statua, jasno owietlona wiatami umieszczonymi zarwno na niej, jak i u podstawy, rysowaa si

25

David Copperfield

wyranie na tle nocnego nieba. Widzowie usiedli na podium naprzeciw kurtyny. Kurtyn na chwil zasunito, a kiedy j ponownie odsonito, statui nie byo. Tylko wiata nie znikny i wieciy jak przedtem. W powietrzu unosi si helikopter, ale statua znikna. W chwil pniej ponownie zasunito kurtyn, a po jej odsoniciu Staua Wolnoci znw staa na swoim miejscu.

Obecnie staym elementem pokazu Davida jest sztuka zwana lataniem. W numerze tym mag unosi si do gry i fruwa wok widowni. Co wicej, trzyma w ramionach dziewczyn, ktra dla postaci przedstawianego przeze Supermana spenia rol Louis Lane. Publiczno to uwielbia. Dla mnie jest to tak, jakby za kadym razem na koniec programu znikaa Statua Wolnoci.

Jako dziecko, podziwiaem Piotrusia Pana i zawsze zdumiewao mnie, e nie tylko sam lata, ale zabiera ze sob Wendy, a take innych. Ja rwnie staraem si mie dobre myli i skakaem z ka, ale nigdy nie udao mi si pofrun. David Copperfield jest wci na tyle mody, by lata jak Piotru Pan.

David jest wci w formie. Powiada, e sekret jego sukcesu to niczego nie uwaa z gry za niemoliwe, a moliwe traktowa jak pewne".

Ostatnio w Orlando, koczc drugie tego wieczora przedstawienie, David (zapomniawszy o czekajcej limuzynie i gotowym do odlotu samolocie, ktry mia zabra go do Nowego Jorku na kilkudniowy odpoczynek) powici troch czasu na rozdanie autografw swoim modym fanom. Dopiero potem wsiad do samochodu i odjecha w ciemno. W cigu tych kilku chwil pokaza, e wci jest tym, kim by zawsze: zwykym chopcem z ssiedztwa, nawet jeli teraz znamy go jako najwikszego mistrza magii wszech czasw. Oto wspaniay David Copperfield!

Muzeum Copperfielda

Muzeum Copperfielda: Ratowanie zabytkw magii

Ogldanie Davida Copperfielda w jego prywatnym muzeum sztuk magicznych to waciwie obserwowanie dziecka w sklepie ze sodyczami - sklepie, ktrego jest wacicielem.

Tylko e Copperfield nie jest dzieckiem i duo czasu upyno do chwili, kiedy po raz pierwszy przechadza si pord tych niezwykych zbiorw. Wci jednak, gdy buszuje wrd rekwizytw, przerzuca karty rkopisu Harry'ego Houdiniego czy wprawia w ruch kolekcj jego dziewitnastowiecznych automatw, podzielacie entuzjazm Davida. Jak wiele innych rzeczy, take i to robi z pasj i zainteresowaniem, ktre staj si zaraliwe. Ten prywatny skarbiec, ukryty w dwch salach na tyach budynku w Newa-dzie, peen jest najznakomitszych zabytkw sztuki magii.

Hollywood Reporter, 1994

David Copperfield ma ukryt pasj: ratowanie od zapomnienia historii sztuki iluzji i zachowanie jej dla nas i nastpnych pokole. Swoj wielk kolekcj rekwizytw, ksiek i innych pamitek zwizanych z magi oraz sztukami pokrewnymi gromadzi w specjalnie przygotowanym, bezpiecznym miejscu w Newadzie.

27

David Copperfield

Wszystko zaczo si kilka lat temu, kiedy David za cen dwch milionw dwustu tysicy dolarw naby na aukcji ca Bibliotek Sztuk Czarnoksiskich i Pokrewnych. Ta synna kolekcja Mulhollanda, liczca okoo osiemdziesiciu tysicy woluminw, w tym pitnacie tysicy ksig dotyczcych magii (niektre z nich nawet z XVI w.), zawiera niesychanie rzadkie egzemplarze pierwszych ksig magicznych Nowego wiata, pamitniki Houdiniego i inne bezcenne biae kruki.

Dlaczego David j kupi? Jak sam mwi: ,,Tu znajdowa si najwaniejszy istniejcy testament niewiarygodnie bogatej spucizny sztuki magicznej, ktrej powiciem ycie. Chciaem by pewny, e ta bezcenna biblioteka nie zostanie rozproszona".

Niedugo potem zbiory Davida wzbogaciy si o kilka dalszych kolekcji, a take o pojedyncze eksponaty, i dzi znane s jako International Museum and Library of the Conjuring Arts (Midzynadrodowe Muzeum i Biblioteka Sztuk Magicznych).

Celem wielkiego iluzjonisty byo zbudowanie monumentu historii magii jako sztuki przedstawiajcej, muzeum, ktre przeyje nas wszystkich. Magia jest prawdopodobnie najstarsz i najbardziej uniwersaln ze wszystkich odmian owej sztuki, a International Museum and Library of the Conjuring Arts dzisiaj gwnym zbiorem dokumentacji historycznej i artefaktw sztuk magicznych, iluzyjnych oraz pokrewnych.

Ostatnim nabytkiem muzeum jest Cole Collection - najwiksza kolekcja tego typu w Wielkiej Brytanii. W jej skad wchodzi blisko 1000 m3 dokumentw i artefaktw zwizanych ze sztuk iluzji, znajdujcych si przedtem u Sotheby'ego w Londynie. Wkrtce te pod dachem muzeum znajdzie si kolekcja dr. Roberta J., prawdopodobnie najwiksze jak dotd prywatne zbiory rekwizytw i aparatw do wykonywania szuk magicznych. Najwiesze nabytki to take kolekcja plakatw zebrana przez Jawa Marshalla oraz kolekcja Dante'a-Thurstona. Wszystko to wymaga rozbudowy muzeum i architekci ju opracowuj odpowiednie plany.

28

Muzeum Copperfielda

Wrd tych niezwykle cennych eksponatw znajduje si kufer Houdiniego do jego synnej sztuki Metamorphosis (przo

dek dzisiejszego rekwizytu do tej najpopularniejszej ze wspczesnych iluzji); znikajce i pojawiajce si lampy tego samego artysty (wci jeszcze sprawne); latajca kula Okita (ktra w swoim czasie zdumiewaa nawet iluzjonistw); rekwizyty Channinga Pollocka (sztuka Eda Sullivana z pojawianiem* gobi, ktra zainspirowaa tysice podobnych); listy Houdinie-go i Kellara (fascynujca trzyletnia wymiana dowiadcze, pomysw i opinii midzy dwoma legendarnymi iluzjonistami); turban nalecy kiedy do Alexandera - Czowieka, ktry wie

Wszystko" (turban ten rzeczywicie bezbdnie sugeruje, co takiego wiedzia" Alexander); smoking i monokl Cardiniego oraz jego osobiste rekwizyty do manipulowania; karabin Chung Ling Soo (prawdopodobnie ta sama bro, przez ktr Zgin podczas wykonywania synnego numeru z chwytaniem kul karabinowych); gabinet duchw Dante 'a (prekursora penych napicia iluzji z wywoywaniem duchw o pnocy, co w latach czterdziestych i pidziesitych przyprawiao o dreszcz grozy wczesnych poszukiwaczy mocnych wrae); nalece do Maskelyne'a krzeso citej ksiniczki; maa elektryczna pia tarczowa do sztuki Orsona Wellesa (przygotowanej dla Rity Hayworth, a wykonywanej z udziaem Marleny Dietrich) i wiele podobnych akcesoriw.

Na cz biblioteczn kolekcji skadaj si dziea w ponad dwudziestu jzykach, poczwszy od wieku XVI do czasw Wspczesnych. Materiay te wi si z takimi postaciami, jak Heller, Bosco, LeRoy, Goldin, Cazaneuve, Vanek, Dobler, Okito, Blitz, Dante, Herrmann, Chung Ling Soo, Thurston, Blackstone i tysicem innych artystw.

W zbiorach s te dziesitki tysicy rysunkw, drukw, plakatw, afiszw i fotografii, stanowicych kronik cudotwr-

* Pojawianie - termin okrelajcy efekt wyonienia si osoby, zwierzcia lub przedmiotu z pustego pojemnika bd miejsca (przyp. tum.).

29

David Copperfield

cw minionych czasw, od najskromniejszych wykonawcw ulicznych do iluzjonistw wystpujcych na scenie z najwiksz pomp, a take niezliczone oryginalne listy, rkopisy i zeszyty z wycinkami prasowymi wiodcych mistrzw magii.

S tam te setki przedmiotw nalecych do Houdiniego (dar dla kolekcji Mulhollanda od samego Harry'ego Houdiniego), w tym oryginalne walce Edisona z jedynym znanym nam zapisem gosu wielkiego iluzjonisty.

Wrd skarbw muzeum nie zabrako niewiarygodnych automatw skonstruowanych przez Roberta Houdina, ojca nowoczesnej magii, od ktrego Houdini przybra swj pseudonim.

Moemy tam te podziwia rekwizyty Profesora Hoffmanna do sztuk ze szklankami i kulami, czarodziejskie monety, te same, ktre za spraw Wymana Czarodzieja przenikny przez donie prezydenta Abrahama Lincolna, oraz prywatne zapiski Houdiniego dotyczce wykonania jego synnej iluzji Metamor-phosis.

ciany muzeum pokryte s wspaniale zachowanymi litografiami, ukazujcymi mistrzw magii dokonujcych swoich niewiarygodnych wyczynw. Plakaty te czsto przedstawiaj rekwizyty stojce zaledwie par metrw dalej w tym samym muzeum.

Niektre z najwczeniejszych wanych dzie publikowanych na temat magii to midzy innymi: Wydanie z 1584 r. ksiki Scotta The Discoveries of Witch-

craft (Odkrycia na temat sztuki czarnoksiskiej) - pierwsze wane angielskojzyczne dzieo na temat chwytw stosowanych przez czarownikw (napisane w owym czasie dla ratowania ich przed spaleniem na stosie).

Hocus Pocus Jr. WholeArt of Legermain, or Hocus Pocus in Perfection Deana

- I wyd. z 1722 r. Nalece do Profesora Hoffmanna egzemplarze Modern Ma

gic, More Magic i Later Magie z jego wasnorcznymi notatkami. Ksiki te zrewolucjonizoway iluzj koca XIX w.

30

Nieco wicej faktw i uwag o Davidzie Copperfieldzie

Zabezpieczanie owych bezcennych zabytkw jest jednym z naczelnych celw muzeum. Tysice dokumentw, plakatw i ksiek zostao uratowanych od zniszcznia dziki prowadzonej tam nieustannej konserwacji i renowacji.

Copperfield mwi: Kady wspczesny iluzjonista stoi na barkach olbrzymw, a muzeum jest widomym wiadectwem bogatej spucizny, jak we wszystkich dziedzinach tej sztuki zostawili po sobie mczyni i kobiety wszystkich epok".

International Museum and Library of Conjuring Arts to prywatna kolekcja przygotowana do naukowego opracowania przez historykw zainteresowanych iluzj i zaproszonych przez archiwist.

Nieco wicej faktw i uwag o Davidzie Copperfieldzie

Znacznie bardziej ni inni, poprzedzajcy go mistrzowie David Copperfield rozumie natur uprawianej sztuki. Zanim pojawi si magia, musi istnie ciekawo. W moim pokazie prbuj zabra ludzi w podr wyobrani w taki sam sposb, jak robi to wielki reyser filmowy". Jednake w iluzji Davida Copperfielda cud jest rzeczywisty. Dzieje si na ywo, w obecnoci wiadkw.

David Copperfield na nowo zapisa karty ksigi magii. Podnis sztuk iluzji na taki poziom artyzmu, o jakim nie nio si dawnym magom i ich publicznoci. Jego sztuki to zarwno widowiskowe misteria, jak i dobra zabawa. David miesza misterium i romans w iluzj zmysw, ktra omamia umys i porusza serce. Jednake prawdziw magi jest sam czowiek: David Copperfield, ktry po wsze czasy zmieni nasz pogld na to, czym jest i czym moe by magia. W 1982 r na oczach osupiaych widzw, spowodowa znik

nicie samolotu.

31

David Copperfield

Nastpnego roku za jego spraw sprzed oczu oszoomionych nowojorczykw i milionw telewidzw znikna Statua Wolnoci.

smy z dorocznych pokazw zawid Davida do Chin. Tutaj scen wykonanej przez niego sztuki, ktra odmienia histori magii, bya duga na cztery i p tysica kilometrw, budzca podziw i zachwyt budowla - jak to widziay tysice osb, Davidowi Copperfieldowi udao si przenikn przez Chiski Mur.

W 1987 r. uciek ze synnego wizienia w Alcatraz - sztuka, ktrej nikt przed nim nie dokona.

On take sprawi, e siedemdziesiciotonowy wagon Orient Expressu unis si w powietrze nad gowy zdumionych widzw, po czym si zdematerializowa.

Mistrzostwo Davida Copperfielda ujawnia si nie tylko podczas tych wielkich superiluzji. Jest on niezrwnany take w sztuce manipulacji i w kadym pokazie na ywo oraz programie telewizyjnym znajdzie si miejsce na wymykajce si rozumieniu triki mikromagii. W swoim pitnastym programie dla CBS podar i na powrt scali synn kart baseballow Honusa Wagnera, najnowszy rarytas kolekcjonerw sportowych wart piset tysicy dolarw. Zrobi to na oczach zdenerwowanego waciciela, hokejowego super-gwiazdora Wayne'a Gretzky'ego.

David Copperfield jest wacicielem International Museum and Library of Conjuring Arts, najwikszego na wiecie zbioru dawnych ksig, rekwizytw i innych zabytkw magii oraz sztuk pokrewnych.

Stworzenie nowej iluzji, od pomysu do wykonania przed publicznoci, zabiera mu rednio dwa i p roku. Jednak niektre z nich, jak na przykad latanie, wymagay ponad siedmiu lat pracy.

Rok 1994 zaowocowa szesnastym programem Davida Copperfielda dla CBS - to wicej ni udao si dokona ktremu-kolwiek iluzjonicie w historii.

32

Sekrety Project Magie Davida Copperfielda

David Copperfield w towarzystwie trzydziestu piciu osb staego personelu i co najmniej trzydziestu dodatkowych z ochrony i obsugi odby prawie sto tournee zagranicznych. Wielki iluzjonista siedem razy wystpowa przed prezydentem Stanw Zjednoczonych. Fanklub Davida: David Copperfield International, prowadzi ojciec Davida! Klub wydaje kwartalnik Backstage With David.

Sekrety Project Magie Davida Copperfielda _

,,Project Magie to program, ktry wprowadza magi do leczenia ludzi uomnych. Iluzjonici, terapeuci i lekarze ucz pacjentw magii, by dziki opanowaniu sztuki manipulownia przedmiotami pomc im w przywrceniu sprawnoci i koordynacji ruchowej. Ponadto sztuka iluzji daje pacjentowi poczucie wasnej wartoci, pozwalajc opanowa umiejtno, jakiej nie maj osoby penosprawne.

Pacjenci ucz si magii, by poprawi zdolno planowania, zachowania kolejnoci ruchw, rozpoznawania kolorw, poruszania si i umiejtnoci matematyczne, a take poprawi jako komunikacji.

Project Magie jest na stae wprowadzony do ponad tysica szpitali w trzydziestu krajach na caym wiecie. Po raz pierwszy szeroka publiczno moe zapozna si z niektrymi sekretami tego programu. ycz wspaniaej zabawy".

33

David Copperfield

Supe nie do zawizania Iluzjonista chwyta link rkami za koce i prosi jednego

z widzw, by uczyni to samo z innym kawakiem linki. Nastpnie mwic, e nie da si zawiza supa, jeli si nie puci jednego z kocw, zaczyna ukada link wok przegubw, wykonujc kilka prostych ptli. Robi to powoli, nie wypuszczajc kocw linki z palcw, tak aby widz bez trudu powtrzy kady ruch. Na zakoczenie, wci trzymajc oba koce linki, strzsa j z przegubw - na jej rodku w magiczny sposb pojawia si supe. Niestety, na lince widza nie ma supa, cho jest on pewny, e dokadnie powtrzy kady ruch rk iluzjonisty.

David Copperfield mwi: Triki typu Rb to, co ja s zawsze skuteczne, a ten naley do najlepszych. Wystarczy niewielka praktyka i jeden sekretny ruch, a raz za razem moesz zbija publiczno z t ropu".

SEKRET: Potrzebujesz dwch kawakw linki, kady okoo stu dwudziestu centymetrw dugoci: jeden dla ciebie, drugi dla widza. 1. Palcami wkazujcymi i kciukami chwy link w pobliu

kocw, tak by reszta zwisaa swobodnie. 2. Praw rk przesu ku sobie i prze link przez lewy

przegub, tak jak pokazano na rysunku. 3. Pocignij prawy koniec linki w d, poniej zwisajcej ptli.

To podzieli j na dwie czci, praw i lew. 4. Prze praw do, nie puszczajc prawego koca linki,

przez lew cz ptli i pynnym ruchem wsu pod praw ptl, przecigajc link w punkcie A. W ten sposb przekadasz cz linki oznaczon liter A przez swj prawy nadgarstek. Przecigajc j w prawo, otrzymasz ukad pokazany na rysunku 5.

34

Supe nie do zawizania

35

2)

David Copperfield

6)

7)

36

Supe nie do zawizania

37

8)

9)

David Copperfield

5. Wci trzymajc koce linki, przesu praw do bardziej w prawo i nacignij link. Punkt A spoczywa obecnie na twoim prawym nadgarstku. (Uwaga: to jedyny moment tej wspaniaej magicznej amigwki, ktry trudno zilustrowa. Wykonuj ten ruch tak dugo, a uzyskasz ukad pokazany na rysunku 5.)

6. Podnie obie donie na t sam wysoko i pocignij link tak, by midzy nadgarstkami powstao skrzyowanie jak na rysunku 6. Zwr uwag, e na ilustracji oznaczono nastpny punkt - punkt B. Znajduje si on tu pod twoim prawym nadgarstkiem, w pobliu prawego koca linki. Teraz zmniejsz naprenie linki i pochyl obie donie do przodu i w d, tak by zewntrzne ptle zaczy zelizgiwa si z nadgarstkw.

7. Oto nadszed czas na sekretny ruch. Kiedy linka zaczyna zsuwa si z nadgarstkw, twoja prawa do przygotowuje si do puszczenia koca liny i chwycenia jej w punkcie B w sposb opisany dalej.

8. Kiedy ptle zupenie si zelizn, rozsu donie i w tej samej chwili wypu prawy koniec linki spomidzy kciuka i palca wskazujcego, a trzema pozostaymi palcami schwy j w punkcie B. Poniewa dzieje si to podczas zrzucania linki z doni, publiczno jest zupenie niewiadoma owego drobnego ruchu, stanowicego cay sekret sztuki.

9. Kiedy rozsuwasz donie, prawy koniec linki automatycznie przesunie si przez ma ptl, co spowoduje powstanie supa porodku linki.

10. Kciuk i palec wskazujcy prawej doni musz natychmiast wrci na poprzednie miejsce przy kocu linki, i wszystko wyglda tak jak na pocztku.

DODATKOWA RADA: Przez cay czas podkrelaj, e nie wypuszczasz z rki kocw linki. Mimo to jednak pojawia si na niej supe. To wanie jest supe nie do zawizania. wicz

38

Przeskakujca gumka

ruchy tak dugo, a stan si pynne i naturalne. Podczas pokazu wykonuj je powoli, krok po kroku, by widzowie z atwoci mogli ci naladowa. Twoim celem jest dokadne pokazanie publicznoci, jak wykona sztuk - z wyjtkiem ostatniego momentu, kiedy niepostrzeenie puszczasz prawy koniec linki, wykonujc supe, ktrego innym nie uda si zawiza. Wprawdzie widzowie powtarzaj kady twj ruch, ale zawsze przeocz najistotniejszy moment, co spowoduje, e bd coraz bardziej zbici z tropu.

Przeskakujca gumka Iluzjonista zakada gumow opask na palec wskazujcy

i rodkowy, po czym zgina wszystkie palce. Kiedy je prostuje, gumka w czarodziejski sposb przeskakuje na palce may i serdeczny.

David Copperfield mwi: Magia nie zawsze wymaga wymylnego sprztu i doskonale zrcznych doni. Sztuka z gumk to bardzo prosty numer, ktry zawsze wprawia publiczno w zdumienie".

Trik ten stanowi doskonay wstp do programu. Potrzeba do niego jedynie najprostszych umiejtnoci - wykonania trzech ruchw w odpowiedniej kolejnoci. W miar nabywania praktyki mona wykonywa go jedn rk. Taki sposb manipulowania gumow opask wymaga jednak duej zrcznoci i opanowania ruchw doni. Przy mniej sprawnych doniach trik wykonuje si oburcz.

WARIANTY: Aby wykona sztuk jedn rk, zacznij od zaoenia opaski na palce may i serdeczny. Wsu kciuk pod opask i odcignij j od palcw. Teraz zamknij do, pozwalajc, by koce pozostaych palcw znalazy si pod opask.

39

David Copperfield

Widok od strony publicznoci

40

Przeskakujca gumka

Widok od strony wykonawcy

2)

3)

Wycignij z opaski kciuk i otwrz do, powodujc przeskok k u m k i . I Jeli nie potrafisz cakiem wyprostowa palcw, moesz i tak

wykona ten trik, nakadajc gumow opask na palce wskaujcy i rodkowy. Po wsuniciu pod gumk koniuszkw

41

1)

4)

David Copperfield

pozostaych palcw uderz lub nacinij j kciukiem. To wystarczajco napry gumk i spowoduje jej przeskok na inne palce. SEKRET: 1. Za gumow opask na palce wskazujcy i rodkowy lewej

rki, tu u nasady. Jeli jest zbyt luna, moesz j zawin dwa razy. Eksperymentuj z rnymi gumkami, eby uzyska odpowiednie naprenie. Grzbiet rki powinien by zwrcony ku publicznoci, a jej wntrze ku wykonawcy.

2. Zegnij palce lewej rki. W tym samym czasie palcem wskazujcym prawej niepostrzeenie pocignij gumk w d, tak eby koce wszystkich czterech palcw znalazy si pod opask.

3. Od twojej strony wyglda to tak, jak pokazano na rysunku. 4. Teraz wyprostuj palce, a gumka automatycznie przeskoczy

na nastpne palce - may i serdeczny.

Sprytna gumka Iluzjonista mwi, e aby uniemoliwi gumce przeskoczenie

z palcw na palce jak to si stao w przeskakujcej gumce, ktr wanie przed chwil pokazywa, owinie koce wszystkich palcw dodatkow gumk, blokujc w ten sposb ruch pierwszej, znajdujcej si na palcach wskazujcym i rodkowym. Nastpnie zgina palce lewej doni i cho w tej sytuacji przeskok gumowej opaski wydaje si niemoliwy, kiedy je prostuje, zablokowana" gumka pojawia si na palcach maym i serdecznym. Aby wykona ten trik trzeba posuy si obiema domi, zwaszcza przy owijaniu kocw palcw dodatkow gumk.

David Copperfield mwi: Sztuk t mona pokaza zaraz po przeskakujcej gumce. Dodanie jeszcze jednej, blokujcej,

42

Sprytna gumka

opaski jest sprytnym posuniciem, ktre sprawia, e ten nieskomplikowany trik wywiera bardzo silne wraenie".

SEKRET: 1. Owi dodatkow gumk koce palcw lewej doni, tak jak pokazano na rysunku. (Pierwsza gumowa opaska ju jest na swoim miejscu u podstawy wskazujcego i rodkowego

43

David Copperfield

palca. Blisze szczegy znajdziesz w opisie triku przeskakujca gumka.)

2. Dalej postpuj dokadnie tak jak poprzednio: zamknij do, wsuwajc koce palcw pod opask, ktra ma przeskoczy; teraz wyprostuj palce, a opaska przeskoczy tak samo jak przedtem.

Zaczarowane spinacze Do banknotu zostaj przypite kolejno dwa spinacze. Poci

gamy koce banknotu i spinacze zeskakuj. Po dokadnym ich obejrzeniu stwierdzamy jednak, e s ze sob poczone.

SEKRET: 1. Z banknot na trzy czci, jak pokazano na rysunku. 2. Wycignij z kieszeni kilka lunych spinaczy i jednym z nich

zepnij pierwsz i drug cz. Nastpnym spinaczem zepnij cz drug i trzeci.

3. Teraz, jeli szybkim ruchem pocigniesz grne rogi banknotu, spinacze pocz si i upadn na st.

Do triku mona doczy dodatkowe elementy: 4. Skadajc banknot, za na gumow opask w miejscu

jednego ze zgi. Nastpnie umocuj spinacze, jak opisano wyej.

5. Tym razem, kiedy pocigniesz rogi banknotu, spinacze nie tylko pocz si ze sob, lecz take zawisn na opasce.

44

Zaczarowane spinacze

45

3)

2)

David Copperfield

Wariant

2)

IC

ROBERT HOUDIN

Ojciec nowoczesnej magii Urodzi si w 1805 r. jako Jean Eugene Robert i bdc jeszcze

chopcem, zacz terminowa u zegarmistrza. Pewnego razu, szukajc w ksigarni ksiki o reperacji zegarkw, omykowo sign po tom na temat magii. Ca nastpn noc czyta przy wiecy, wiczc i wyprbowujc niesamowite, cho niesprzecz-ne z nauk sztuki magiczne.

Odtd, kiedy tylko nie pracowa w warsztacie, wiczy zwinno doni, onglerk i manipulowanie kartami. Nade wszystko te pragn zademonstrowa swoje umiejtnoci przed publicznoci. Potrafi stworzy trik, ale nie wiedzia, jak go zaprezentowa.

Po jakim czasie oeni si z mod dziewczyn nazwiskiem Houdin. wczesne prawo pozwalao, by Jean zmieni nazwisko na Jean Eugene Robert-Houdin. Po lubie nadal zajmowa si magi i w kocu zacz wystpowa w swojej ojczynie, Francji.

Wyposaenie, ktrego uywa na scenie, cechowaa prostota, nie tak jak u wikszoci wczesnych iluzjonistw, cho i on uywa eleganckich mebli oraz zastawy. Podczas wystpw nosi frak, strj, ktry zwykli zakada mczyni jego epoki, idc na tego typu pokaz. Houdin stworzy taki styl wystroju sceny, by uwaga widzw skupiaa si na wykonawcy, a nie na iluzji. Inni magicy tych czasw zazwyczaj bogato dekorowali i meblowali scen, czsto w stylu orientalnym, na przykad chiskim. Nosili te wymylne kostiumy i otaczali si wielk liczb pomocnikw.

47

Robert Houdin

Wykorzystujc swoje umiejtnoci zegarmistrzowskie, mody Jean Eugene zacz konstruowa i budowa aparatur mechaniczn, ktr wykorzystywa w prezentowanych sztukach. W jednej z iluzji pomocnikiem by jego synek. Chopiec stawa na maym taborecie, a Houdin udawa, e go hipnotyzuje, po czym pod pachami dziecka umieszcza dugie laski. W pewnej chwili kopniakiem usuwa taboret i jedn z lasek. Jeszcze wikszy efekt wywoywaa dalsza cz sztuki, kiedy Houdin ujmowa chopca za stopy i unosi jego ciao tak, e tworzyo z pionem kt dziewidziesiciu stopni. Chopiec wydawa si unosi rwnolegle do podogi. Na domiar wszystkiego mistrz przesuwa wzdu niego i laski sztywn obrcz. Dzi wielu iluzjonistw wykonuje t sztuk, ale zamiast lasek uywaj miote (patrz: zawieszenie* na miotle).

Houdin wymyli setki trikw i konstrukcji, ale jedn z najsynniejszych bya siedzca przy maym pulpicie lalka w stylu Ludwika XV, ktra rysowaa wiele skomplikowanych postaci zwierzt, podpisywaa si, a nawet pisaa biec dat i godzin. Ten mechaniczny robot" o twarzy podobnej do twarzy Houdina dziaa na podstawie mechanizmu zegarowego. Houdin sprzeda lalk cyrkowi Barnuma i Baileya. Niestety, ulega ona zniszczeniu podczas poaru.

Cho iluzje te stay si synne na cay wiat, Houdini uzna, e ludzi nie zadziwiaj ju proste czynnoci, jakie potrafi wykonywa jego automaty. W 1844 r. stworzy wic robota, ktrego nazwa Cukiernikiem". Lalka ta bya nieco wiksza od przecitnego dziecka i miaa do dyspozycji may domek, w ktrym znajdowaa si piekarnia. Widzowie mogli zamawia rne rodzaje ciast, a kucharz wchodzi do domku i wraca z zamwionym deserem. Sztuk mona byo powtarza w nieskoczo-

* W terminologii angielskiej terminem tym okrela si lewitacj, w ktrej lewitowana osoba znajduje si stale na tej samej wysokoci (przyp. tum.).

48

Kufer obfitoci

no. Cukiernik" przyjmowa nawet zapat i przynosi dokadnie odliczon reszt.

Lalka suya take za pomocnika w innych sztukach. Na przykad, kiedy Houdin powodowa zniknicie czyjego piercionka, kucharz wchodzi do domku i wynosi z niego ciasto, Przekroiwszy je, znajdowano wewntrz zaginiony klejnot. Houdin skonstruowa wiele automatw cakowicie mechanicznych, ale ten kry w swoim wntrzu maego chopca, ktry stanowi napd" i wykonywa magiczne" sztuki.

Najbardziej niezapomnian iluzj Houdina byo chwytanie pocisku. W sztuce tej kto z widowni podpisywa pocisk swymi Inicjaami, adowa go do strzelby i strzela na drugi koniec sceny, w Houdina. Ten za chwyta kul zbami. Przy sprawdzaniu okazywao si, i inicjay znajdoway si na swoim miejscu, a Houdin nie by nawet dranity.

Wielkiemu iluzjonicie przez cay czas, a do chwili wycofania si ze sceny, towarzyszy niesabncy sukces. Swoje ostatnie lata spdzi, czytajc, piszc ksiki i pracujc w zaoonym przez siebie teatrze. W jego posiadoci dziaao wiele zegarw o napdzie elektrycznym. Jest to tym bardziej zdumiewajce, e, jak atwo policzy, byo to sto pidziesit lat temu. Houdin zmar mierci naturaln w 1871 r., przeywszy szedziesit sze lat.

Kufer obfitoci Efekt ten mona stosowa przy rnych sztukach, ktrych

celem jest wielokrotne nawet znikanie lub ukazywanie si przedmiotw, ludzi albo zwierzt. Jest to jedna z iluzji, ktre wykonuje si wycznie na duej scenie; tylna kulisa musi by oddalona od publicznoci co najmniej o sze metrw, a boki sceny osonite specjaln dekoracj kamuflujc sekret.

49

Robert Houdin

Na przd sceny wtacza si platform z umieszczonym na niej duym kufrem lub skrzyni. Kufer ma najmniej metr wysokoci, metr dwadziecia dugoci i p metra gbokoci. Wyposaona w koa platforma czy si z nim za pomoc zawiasw. Dziki takiej konstrukcji wykonawca moe przewrci kufer na bok, a nastpnie, podnoszc wieko, pokaza publicznoci jego wntrze. Widzowie naocznie przekonuj si, e kufer jest zupenie pusty.

W chwil pniej kufer wraca do pierwotnej pozycji, a jego wieko natychmiast si podnosi i z wntrza wychodzi asystent. Publicznoci, jak poprzednio, pokazuje si pusty kufer, po czym wychodzi z niego nastpny asystent lub inna dowolna posta, zgodnie z yczeniem iluzjonisty. Rekwizyt mona przygotowa w taki sposb, eby mogli w nim take znika ludzie, tygrysy i wszystko, co zechcemy.

SEKRET: Kufer to w rzeczywistoci skrzynka-wywrotka. Nie ma on dna, a do platformy, w miejscu gdzie znajduj si zawiasy, przymocowano na stae pionow przegrod rwnoleg do duszych cian kufra. Kiedy wykonawca przewraca kufer i podnosi wieko, publiczno bierze t przegrod za dno kufra. W rzeczywistoci zasania ona przed oczami widzw siedzcego na platformie asystenta lub asystentw. Wszystko to mona jednak dojrze, patrzc na kufer z boku i dlatego numer ten wymaga szczeglnie starannego przygotowania sceny.

Czasami po obu stronach platformy ustawia si inne rekwizyty, co nie pozwala rozszyfrowa triku, kiedy kufer zostanie przewrcony. Jest to zreszt jedyny moment, w ktrym moe do tego doj, bo kiedy kufer wrci do poprzedniej pozycji, asystent (lub rzecz schowana za przegrod) zostaje ukryty w jego wntrzu. Wtedy te mona obrci platform i pokaza kufer ze wszystkich stron.

Do wykonania tego numeru nadaj si rozmaite, odpowiednio przygotowane skrzynie i pojemniki. Platform zwykle

50

Kufer obfitoci

prostopada cianka (linia przerywana)

platforma

skrzynia

prostopada cianka (linia przerywana)

Przewrcona skrzynia wydaje si pusta, a pionowa cianka wyglda od strony widowni jak dno.

Skrzynia nie ma waciwego dna i jest przymocowana do platformy na zawiasach dokadnie w miejscu, gdzie znajduje si cianka.

Asystent po prostu siedzi na platformie na zewntrz skrzyni, ukryty za faszywym dnem (linia przerywana)

51

Robert Houdin

wykonuje si z dykty i ustawia na specjalnych obracajcych si w rne strony kkach. W miejscu gdzie powinno znajdowa si dno kufra, naley na stae przymocowa do platformy przegrod (patrz: rysunek). W tym samym miejscu przymocowujemy take krawd skrzyni, tyle e na zawiasach. Gdy tak spreparowan skrzyni przewracamy, wieko otwiera si i publiczno bez trudu moe zajrze do wntrza. Kiedy asystent wydostaje si na zewntrz, musi stan na krawdzi skrzyni. Dlatego czasami wycina si z boku mae drzwiczki i ukazujca si osoba nie musi wyskakiwa, tylko spokojnie wychodzi.

Wykonujc t sztuk, staraj si, by twj rekwizyt nie wyglda zbyt piknie i elegancko. Wrcz przeciwnie, niech si wydaje, e to stary, wysuony kufer lub skrzynia. W tym celu pooklejaj go nalepkami pocztowymi z rnych krajw, starymi kartami pocztowymi, pomaluj w esy-floresy, niech jak najdokadniej przypomina wysuony kufer podrny, ktrym ma by. Taka dekoracja zwikszy efekt iluzji. Kiedy co jest zbyt byszczce i zbyt nowe, publiczno skonna jest sdzi, e zostao w odpowiedni sposb sfabrykowane. Musisz wywoa zudzenie, e potrafisz dokona cudu, posugujc si najlichszymi nawet przedmiotami - w tym wypadku starym, zniszczonym kufrem.

Zawieszenie na miotle Sztuka ta jest podobna do zawieszenia na lasce, ktre wy

konywa Houdin, i stanowi unowoczenion wersj jego numeru. Na scen wnosi si dwie jednakowe mioty i ustawia kijkami w d. Pomidzy miotami iluzjonista stawia may taboret. Odlego midzy miotami wynosi okoo szedziesiciu centymetrw. Iluzjonista prosi modego asystenta (najlepiej dziecko), by stan na taborecie i umieci mioty pod pachami.

52

Zawieszenie na miotle

; Nastpnie asystent poddawany jest w widoczny sposb Ipnozie. Po jakim czasie usuwa si taboret i dziecko pozostaje Iwieszone na miotach. Wtedy iluzjonista usuwa jedn miot, hwyta stopy asystenta i unosi je tak, e jego ciao przyjmuje bzycj horyzontaln i tworzy z pionowo stojc miot kt rosty. Aby pokaza, e nie ma adnych podprek, iluzjonista rzesuwas obrcz wzdu mioty i ciaa asystenta, po czym puszcza chopca do pozycji pionowej. Taboret wraca na swoje le j sce pomidzy miotami, a astystent zostaje wyprowadzony

stanu hipnozy i schodzi z podestu na podog. Trik ten jest niezy, ale aby by naprawd dobry, jego pokaza-

wymaga wielkiej wirtuozerii. Gwnie dlatego, e wykony-o go ju bardzo wielu iluzjonistw, a w dodatku tak czsto, i

si troch nudny. Rzadko kiedy dzisiejsza publiczno rzy, e astystent jest naprawd zahipnotyzowany: wikszo

dzw zdaje sobie take spraw, e miota jest odpowiednio brykowana. Myl jednak, e wykonanie tego numeru w sty-Copperfielda przywrcioby tej iluzji jej dawn wietno.

KRET: Asystent jest ubrany w lun szat, pod ktr ma ecjaln uprz z umieszczonym pod pach uchwytem, pasu-~ym do zcza ukrytego w szczecinie mioty. Kij tej mioty jest

talowy i tak pomalowany, by przypomina drewno. Specjal-urzdzenie zapadkowe, umieszczone w miejscu zaczepienia,

rawia, e iluzjonista moe unie stopy dziecka w gr, tak by go ciao przybrao pozycj poziom (tors niezmiennie tkwi uprzy przymocowanej do mioty). Niezbdne jest podium z otworami, w ktre wstawia si ioty. Poczenia uprzy z kijem i urzdzeniem zapad-

owym dokonuje asystent w momencie przewieszania rk rzez mioty, a opisane urzdzenia i wszelkie manipulacje krywa powiewna szata, ktr ma na sobie. Kiedy wszystko t ju gotowe, zarwno taboret, jak i druga miota staj si dne, jednake publiczno tego nie wie. Iluzjonista usuwa 'pierw taboret, a nastpnie niepotrzebn miot.

53

Zawieszenie na miotle

Nastpnie asystent poddawany jest w widoczny sposb hipnozie. Po jakim czasie usuwa si taboret i dziecko pozostaje zawieszone na miotach. Wtedy iluzjonista usuwa jedn miot, chwyta stopy asystenta i unosi je tak, e jego ciao przyjmuje pozycj horyzontaln i tworzy z pionowo stojc miot kt prosty. Aby pokaza, e nie ma adnych podprek, iluzjonista przesuwas obrcz wzdu mioty i ciaa asystenta, po czym opuszcza chopca do pozycji pionowej. Taboret wraca na swoje miejsce pomidzy miotami, a astystent zostaje wyprowadzony ze stanu hipnozy i schodzi z podestu na podog.

Trik ten jest niezy, ale aby by naprawd dobry, jego pokazanie wymaga wielkiej wirtuozerii. Gwnie dlatego, e wykonywao go ju bardzo wielu iluzjonistw, a w dodatku tak czsto, i sta si troch nudny. Rzadko kiedy dzisiejsza publiczno wierzy, e astystent jest naprawd zahipnotyzowany: wikszo widzw zdaje sobie take spraw, e miota jest odpowiednio sfabrykowana. Myl jednak, e wykonanie tego numeru w stylu Copperfielda przywrcioby tej iluzji jej dawn wietno.

SEKRET: Asystent jest ubrany w lun szat, pod ktr ma specjaln uprz z umieszczonym pod pach uchwytem, pasujcym do zcza ukrytego w szczecinie mioty. Kij tej mioty jest metalowy i tak pomalowany, by przypomina drewno. Specjalne urzdzenie zapadkowe, umieszczone w miejscu zaczepienia, sprawia, e iluzjonista moe unie stopy dziecka w gr, tak by jego ciao przybrao pozycj poziom (tors niezmiennie tkwi w uprzy przymocowanej do mioty).

Niezbdne jest podium z otworami, w ktre wstawia si mioty. Poczenia uprzy z kijem i urzdzeniem zapadkowym dokonuje asystent w momencie przewieszania rk przez mioty, a opisane urzdzenia i wszelkie manipulacje zakrywa powiewna szata, ktr ma na sobie. Kiedy wszystko jest ju gotowe, zarwno taboret, jak i druga miota staj si zbdne, jednake publiczno tego nie wie. Iluzjonista usuwa najpierw taboret, a nastpnie niepotrzebn miot.

53

Robert Houdin

Poniewa zcze wyposaone jest w zapadk, wystarczy tylko podnie asystenta do poziomu, a urzdzenie samo zablokuje si w odpowiedniej pozycji. Teraz czas na prb z obrcz, ktr bez adnej magii przesuwa si wzdu ciaa asystenta i utrzymujcej go mioty. Na zakoczenie iluzjonista zwalnia zapadk i opuszcza asystenta do pionu. I to ju koniec numeru.

O czym trzeba pamita: sekret ley w mechanizmie zapadkowym, ktry mona naby w wikszoci sklepw z zaopatrzeniem dla iluzjonistw* lub zleci jego wykonanie zrcznemu lusarzowi. Mechanizm ten musi by bardzo cichy, gdy inaczej publiczno usyszaaby szczk opadajcej zapadki.

Metalowa miota bdzie oczywicie znacznie cisza od drewnianej. Pamitaj wic, by sposb jej trzymania i wnoszenia na scen nie pozwoli publicznoci domyli si tego dodatkowego ciaru.

Uprz musi by tak wykonana, by mechanizm czcy j z miot dziaa niezawodnie i z atwoci. Cao powinna by ukryta pod lun odzie. W tej wanie uprzy, pod pach asystenta, znajduje si trzpie czcy j z miot.

Do wczesnych lat dwudziestych sztuka ta bya gwodziem programu kadego nowoczesnego iluzjonisty. Dzi mona j jeszcze zobaczy jako uzupenienie programu innych artystw.

Lina fakira lub indyjski sznur Sztuk t, niezwykle popularn na przeomie wiekw, uwa

am za zapomniany klejnot pokazw magii - dzi aden ze wpczesnych iluzjonistw nie ma jej w swoim repertuarze. Stao si tak dlatego, e trik ten niezbyt interesuje publiczno

W Polsce nie ma takich sklepw (przyp. tum.).

54

Lina fakira lub indyjski sznur

(widzowie go po prostu nie lubi) i wykonawcy zrezygnowali z jego pokazywania.

Iluzj t mona wykonywa zarwno na otwartej przestrzeni, jak i wewntrz budynku, na scenie.

Wykonawca przynosi may wiklinowy koszyk i stawia go na rodku sceny. Wyciga z niego lin i rzuca w gr. Nastpnie rzuca j jeszcze raz, a za trzecim razem lina nie tylko pozostaje w powietrzu, ale nadal unosi si w gr, coraz wyej i wyej.

W kocu jest ju tak duga, e publiczno nie moe dostrzec jej grnego koca. Nastpnie po linie wspina si mody asystent i take znika widzom z oczu. W tym momencie iluzjonista strzela z pistoletu, a lina opada na scen. Niestety, sama. Asystent znik.

SEKRET: Jak ju zauwaye na przykadzie innych iluzji opisanych w tej ksice, numer ten ma kilka wariantw.

Wydaje si, e w rzeczywistoci nikt nigdy nie widzia pierwotnej wersji owej sztuki. Wiadomo tylko, e wykonujcy j faszywy wity, w rzeczywistoci by to iluzjonista, twierdzi, i rzecz dzieje si tak, jak opisano, bez adnego triku. Nie potrafi wyrokowa, czy mwi prawd, ale mog z ca pewnoci owiadczy, e nigdy nie udao mi si odszuka ani jednej autentycznej relacji naocznego wiadka tego pokazu*.

Cay trik polega na tym, e jeden koniec liny jest wyposaony w hak. Natomiast nad scen rozpina si cienki metalowy drut, wystarczajco jednak mocny, eby utrzyma ciar zarwno liny, jak i asystenta. W przytoczonej wersji lina zaczepia si o ten drut podczas jednego z rzutw. Dokonanie tego jest atwiejsze, ni moe si wydawa z samego tylko opisu.

W innej, nowoczeniejszej wersji koniec liny od samego pocztku jest poczony z drutem, przy czym poczenie to nie

* Trik ten z pozycji naocznego wiadka opisuje teozofka Helena Bawatska, ale nie daje przekonujcego dowodu jego autentycznoci (przyp. tum.).

55

Robert Houdin

przeszkadza w manewrowaniu koszykiem. W tym przypadku rzucanie liny tak naprawd nie jest konieczne, ale pozwala zdezorientowa publiczno.

A oto, jak to rzeczywicie dziaa: Drut jest sprzgnity z koowrotem - w odpowiednim momencie pomocnik za kulisami uruchamia go, pocigajc lin w gr. Natomiast wspinajcy si po napronej linie asystent pod oson kurtyny szybko przechodzi na rusztowanie nad scen. W sztuce tej czsto wykorzystuje si zason dymn, w wyniku czego grna cz liny jest niewidoczna. W tym przypadku znikajcy asystent rozpywa si w chmurze dymu.

Czasami dla spotgowania efektu iluzjonista, zamiast wyciga lin z koszyka i rzuca w powietrze, zaklina j, jakby bya wem, albo asystent zaczyna wspinaczk ju wtedy, gdy lina uniesie si z koszyka zaledwie na jeden, dwa metry - lina za dalej unosi si w gr. Przygotowanie tego wariantu jest znacznie atwiejsze ni znalezienie kogo na tyle silnego, by naprawd wspi si na lin.

Asystent nie musi take znika w grze nad scen, zwaszcza gdy warunki nie pozwalaj mu si ukry. W takim wypadku moe on po prostu zelizn si z liny, ktra stanowi dobry trik sama w sobie.

Opisana iluzja naley do tego rodzaju sztuk, o ktrych wielu syszao, ale prawie nikt ich nie widzia. Czsto pokazuje sie j w filmach takich jak Aladyn czy Alibaba i czterdziestu rozbjnikw.

Cho do podcigania liny potrzebne jest odpowiednie urzdzenie, sztuka ta jest prosta i robi due wraenie, pod warunkiem, e nikt nie odkryje tajemnicy triku.

HOWARD THURSTON

Odrodzenie magii Howard Thurston y w latach 1869-1936. Cho zacz karier

jako drobny zodziejaszek, sta si jednym z najbardziej podziwianych iluzjonistw naszego wieku. To wanie on kupi teatrzyk Kellara (patrz: rozdzia powicony Kellarowi) i kontynuowa rozpoczte przez niego dzieo.

Mwi si o Thurstonie, e w pocigu, ktrym jecha, by zapisa si na jaki uniwersytet, dostrzeg plakat zapowiadaj-cy wystpy iluzjonisty Hermanna. Z miejsca go to zaintrygowao. Prawdopodobnie z racji dawniejszej profesji, Thurston sta si ekspertem w dziedzinie manipulacji monetami i kartami. Jego donie byy bardzo zwinne i potrafi palmowa* monet dowolnych rozmiarw.

Kiedy w 1908 r. naby rekwizyty Kellara, doda do jego pokazu wiele nowych wspaniaych trikw. Pierwszy zademonstrowa znikanie automobili z kompletem pasaerw. Potrafi te spowodowa unoszenie si fortepianu, na ktrym wanie kto gra. Jego wystp by prawdziwym cudem.

Jednake Thurston wznis swoj sztuk na wyyny w cza-sie, kiedy wodewil traci na popularnoci na rzecz nowej

rozrywki - ruchomych obrazw. Cho wic wystpy artysty przycigay na caym wiecie rekordow liczb widzw, on take musia kiedy odej. Wkrtce magia podzielia los wodewilu. Thurston wyszed z tego wprawdzie obronn rk

i dalej odbywa tournee, lecz jego widownia bardzo zmalaa.

* Palmowanie lub palma - trzymanie przedmiotu w doni w taki sposb, by nie by on widoczny dla publicznoci, przy zachowaniu swobodnego uoenia palcw (przyp. tum.).

57

Howard Thurston

Jedn z najwikszych sztuk Thurstona bya lewitujca kula (patrz: str. 128). Ta wielkosceniczna iluzja polegaa na magicznym pojawieniu si maej metalowej kuli. Dalsza cz tego blisko dwudziestominutowego pokazu upywaa na obserwowaniu, jak zaczarowana kula pywa w powietrzu, koysze si i taczy" przy dwikach muzyki. Na koniec kula, wprost na oczach widzw, po prostu znikaa.

Lewitacja kobiety Jednym z najbardziej zdumiewajcych efektw bya w sztu

ce magii iluzja zwana lewitacja kobiety. Niezalenie od tego, czy bdziecie unosi asystentk, konia czy samochd, magiczna lewitacja zawsze zachwyca publiczno. Tu wyjani sekret tej iluzji w odniesieniu do kobiety, ale podana zasada dziaa bez wzgldu na wielko i rodzaj unoszonego obiektu.

Asystentka zostaje przyniesiona na rodek sceny i umieszczona w pozycji plecej na kanapie, a nastpnie przykryta wielk kap. Iluzjonista kae kobiecie unie si w powietrze. Kiedy asystentka uniesie si na wysoko okoo trzydziestu centymetrw, pomocnicy wynosz kanap, a wykonawca obchodzi kobiet wokoo.

Ona natomiast unosi si coraz wyej, a znajdzie si nad gow wykonawcy - wtedy powoli opada na wysoko jego twarzy. W chwili gdy znw zaczyna si unosi, iluzjonista przytrzymuje brzeg tkaniny, ktra opada na scen. Jednake pod tkanin nie ma nikogo. Kobieta, na oczach publicznoci, znikna.

SEKRET: Sekretem jest kanapa. (Pamitasz kanap z podanego wyej opisu?) Reszt zaatwia sztywna siatka wymodelowana zgodnie z ksztatem ciaa asystentki.

Gdy tylko asystentka zostanie uoona na kanapie, iluzjonista bierze w rce tkanin i unosi j, by przykry kobiet. W tym

58

Lewitacja kobiety

momencie na niewidocznych sznurach opuszcza si z gry siatkowy ekran i okrywa lec. Jest tak zrobiony, e publiczno go nie widzi. Cao wisi na czterech linkach poruszanych przez pomocnika za kulisami. Kiedy wykonawca przykrywa kobiet, w rzeczywistoci przykrywa ju siatkowy ekran.

Zaraz potem kobieta dyskretnie zsuwa si do ukrytej przegrody i pomocnicy wynosz j wraz z kanap za kulisy, gdzie wydostaje si ze skrytki. Poniewa kanapa jest rekwizytem grajcym niewielk rol w caej sztuce, wikszo widzw nie zwraca na ni uwagi.

Ksztat ekranu wprowadza wszystkich w bd i kae myle, e kobieta wci znajduje si pod zason. Naprawd jednak trik zosta ju wykonany, a iluzjonista gra po prostu do koca swoj rol.

W tym czasie pomocnik za scen, ledzc ruchy iluzjonisty, na jego sygna obnia lub podnosi ekran przykryty tkanin. Kiedy za tkanina wreszcie si zelinie, ekran pozostaje niewidoczny dla publicznoci.

W tym celu, to, czyli kotara, z tyu sceny jest ciemne, najlepiej czarne. Poza tym siatka musi by nylonowa (przypomina poczoch), przezroczysta lub czarna. W adnym wypadku publiczno nie powinna jej odrni od ciemnego ta.

Dobrze jest, jeli na zakoczenie pokazu pomocnik za scen natychmiast uniesie odsonity ekran w gr, usuwajc go sprzed oczu publicznoci. Kiedy to nastpi, scena bdzie ju zupenie pusta.

W niektrych przypadkach siatkowy ksztat to waciwie odcisk postaci pokryty ciemnym welwetem, dokadnie pasujcym do kotary z tyu sceny. Taka skorupa" z czarnego welwetu jest niewidoczna dla publicznoci, jeli znajduje si na tle aksamitnej czarnej kotary.

SOWO PRZESTROGI: Sztuka ta jest trudna do pokazania w telewizji, poniewa kamera moe uchwyci ruch niewidocznych linek i siatki. Znakomicie jednak nadaje si na scen.

59

Howard Thurston

Powstae z byskawicy Sztuka ta jest iluzj opart na zasadzie podobnej do tej

z domku marionetki (patrz: str. 69). Na rodku sceny stoi wysoka na sto osiemdziesit centymetrw gablota, majca dno i przykryw. Przykrywa opiera si na czterech przytwierdzonych do podstawy metalowych supkach. Podstawa jest kwadratem o boku szedziesiciu centymetrw. Wykonawca przechodzi przez gablot, by pokaza, e jest pusta i nie spreparowana. Nastpnie, jedna po drugiej, spuszcza specjalne aluzje, zamykajc gablot ze wszystkich stron. Na wierzch nakada stromy daszek, pokazujc, e take i z tej strony nic nie moe dosta si wntrza.

Nagle rozlega si huk, wida bysk ognia i chmur dymu - przednia aluzja unosi si w gr. Wewntrz stoi asystent iluzjonisty.

SEKRET: Jest to sztuka prosta do przygotowania i wykonania. Jak wspomniaem na pocztku, dziaa na tej samej zasadzie, co domek marionetki. Asystent ukrywa si za stromym daszkiem ustawionym na scenie pionowo, tu obok gabloty. Podczas spuszczania przednich i bocznych aluzji, asystent zrcznie wpeza do wntrza. Kiedy spuszcza si tyln aluzj oraz nakada dach, ju jest w rodku. Bysk wiata i dym wywouje si dowolnym sposobem, najczciej za pomoc specjalnej maszynki do dymu.

Ten typ iluzji wspaniale nadaje si dla modych wykonawcw. Po pierwsze, potrzebne rekwizyty s atwe do wykonania i nieskomplikowane w uyciu. Po drugie, sama sztuka znakomicie bawi widzw. Czasem mona wykona j na urodziny i umieci w gablocie maego solenizanta lub jedno z jego rodzicw. Publiczno uwielbia, kiedy w sztuce wystpuje jeden z jej czonkw.

Podstawa i przykrywka gabloty s dokadnie takie same.

60

Powstae z byskawicy

Przewanie robi si je ze sklejki. W kadym rogu podstawy przykrca si klamry, ktre stanowi uchwyty dla naronych

Supkw. Mnie su w tym celu aluminiowe rury, dostpne W wikszoci sklepw z materiaami hydraulicznymi lub budowlanymi. Kady supek ma sto osiemdziesit centymetrw wysokoci i potrzeba ich cztery, po jednym w kadym rogu.

Jako ruchome cianki su zwyke okienne aluzje, cho widziaem wykorzystane w tym celu kawaki tkaniny, przymocowane u gry gabloty. Kiedy pojawi si bysk, przednia cianka moe zosta rozerwana przez asystenta znajdujcego si wewntrz gabloty lub pocignita w gr przez innego pomocnika ukrytego za scen.

Stromy daszek jest najczciej tym samym rekwizytem, ktrego uywa si w numerze zwanym domkiem marionetki, pod warunkiem, e nie zamierzasz pokazywa obu sztuk podczas jednego wystpu. Publiczno moe nabra podejrze, ponownie widzc ten sam dach. Naley postawi go pionowo obok gabloty w sposb niedbay. Nie zaley ci przecie, by zwrci uwag widzw na ten element pokazu.

Jest to jeden z przypadkw, kiedy zarwno wierzch, dno, jak i boki gabloty mog by bogato zdobione lub malowane w sposb dowcipny bd niezwyky. Jedn z moliwoci jest nadanie jej wygldu budki telefonicznej, cho oczywicie wszystko zaley od charakteru twojego pokazu.

Iluzje polegajce na pojawianiu czego to dobry chwyt na pocztek pokazu. Pamitaj jednak, e wszystko, co chcesz pojawi, musi by ukryte tak dugo, a przyjdzie kolej na ten trik.

Moesz take do podstawy gabloty przymocowa kka i kiedy asystent znajdzie si ju na zewntrz, obrci j wokoo, dodajc do pokazu jeszcze jeden element i powicajc wykonywanej sztuce troch wicej czasu.

61

Howard Thurston

Czarny teatr Iluzje tego rodzaju s bez wtpienia najblisze prawdziwej

magii, a take jednymi z najatwiejszych dla iluzjonisty. Wykonawca wychodzi na scen w biaym ubraniu. wiato

powoli przygasa, a w kocu publiczno widzi ju tylko jego, poniewa jasne ubranie wyranie odbija od ciemnego ta. Od tej chwili na rozkaz iluzjonisty na scenie mog pojawi si dowolne rzeczy, ktre unosz si przez chwil w powietrzu, po czym znikaj. Moe to by wszystko: ludzie, zwierzta, kwiaty, stoy, sowem wszystko co tylko si zamarzy wykonawcy i co zechce on stworzy z niczego, magicznie unie w powietrze, a nastpnie unicestwi. Przy tej okazji mona posun si znacznie dalej i na przykad na oczach publicznoci przeci na p asystentk, po czym sprawi, by obie czci poruszay si osobno, na zakoczenie za zoy je razem lub po prostu rozkaza im znikn.

W tej sztuce wprost nie ma granic dla inwencji wykonawcy. W kocu wiato staje si coraz janiejsze, a on stoi przed publicznoci na pustej scenie lub w gszczu przedmiotw magicznie zmaterializowanych podczas pokazu.

SEKRET: Ta dziedzina magii zostaa przez dzisiejszych wykonawcw zupenie zapomniana. Pewnie dlatego, e obecni iluzjonici szukaj trikw bardziej zmechanizowanych, dziki ktrym nie musz zbytnio si przemcza. Jednake by moe wkrtce kto zacznie pokazywa i ten rodzaj magii.

Wymaga to odpowiedniego przygotowania. Kotara z tyu sceny musi by zupenie czarna, natomiast kostium wykonawcy biay lub w jakim innym jasnym kolorze. Dobrze jest mie na twarzy mask albo bardzo mocny makija, a donie pomalowa lub zaoy rkawiczki. Wszystko to sprawi, e rce i twarz iluzjonisty bd take odcina si od czarnego ta. Pokaz opiera

62

Czarny teatr

si na zastosowaniu tak zwanego ciemnego wiata (niewidzialnej dla oka podczerwieni lub nadfioletu), dziki ktremu kada czarna rzecz jest niewidoczna dla publicznoci - widzi ona tylko to, co wieci pod wpywem niewidzialnych promieni.

W pnych latach szedziesitych i na pocztku siedemdziesitych wielki boom przeyway plakaty i obrazy, ktrych ifarba miaa takie waciwoci. Niektre z nich pod wpywem padajcego na nie niewidzialnego promieniowania wydaway si janie nawet w zupenej ciemnoci. Dziki tej technice uwidaczniay si take elementy, ktrych nie wida byo w wietle dziennym.

Aby sprawi, e jaka rzecz pojawi si na scenie, wystarczy ubra swoich pomocnikw w czer i kaza im wnie na scen wszystko, co ci potrzebne. Dziki czarnym strojom i uczer-nionym twarzom publiczno ich nie zobaczy, a wnoszone przez nich rekwizyty bd jakby pyn w powietrzu. Take ty moesz sign za kurtyn i sprawi, by pojawi si dowolny przedmiot.

Jeli jest on z jednej strony czarny, a z drugiej pomalowany specjaln farb, moesz postawi go na scenie i powodowa jego pojawianie si i znikanie, po prostu go przekrcajc. Na tej samej zasadzie, chowajc si za czarn zason lub przegrod, mog znika i pojawia si ludzie. Czasem dodaje si do tego wiato stroboskopowe, osigajc jeszcze bardziej zdumiewajce efekty. Jednake osobicie nie polecabym zbyt czstego i zbyt intensywnego uywania stroboskopu. Powtarzajce si byski podraniaj oczy, a ich naduywanie podczas pokazu przeobraa scen w ruchomy galimatias.

Aby spowodowa uniesienie kogo w powietrze, musisz pooy go na czarnej platformie ze sklejki, ktr nastpnie podnosi dwch ubranych na czarno, niewidocznych dla publicznoci pomocnikw. W ten sposb asystent pynie w powietrzu w kierunku ktrej kulisy.

Poniewa pokaz ten jest ograniczony jedynie twoj zdolnoci twrcz, daj si ponie wyobrani. Zapomnij o tradycyjnej

63

Howard Thurston

magii. Nie bdziesz potrzebowa spreparowanych rekwizytw. Po prostu spjrz na scen jak na krain wyobrani, miejsce, gdzie moe wydarzy si wszystko.

Miaem okazj wykonywa sztuki magiczne w promieniowaniu niewidzialnym, a take ogldaem wystpy innych iluzjonistw. Jest to nabardziej zdumiewajcy widok, jaki mona zobaczy. Magia przedmiotw pojawiajcych si i znikajcych, a take przerne obiekty unoszce si w powietrzu wprawiaj widowni w osupienie. To naprawd jest niesychane!

Dziwne jednak, e dla iluzjonisty efekt ten jest stracony. Wystpujc bowiem w tak specyficznym owietleniu, jeste zbyt blisko tego, co dzieje si na scenie, i wszystko dokadnie widzisz. Moesz nawet zapomnie, jak wielkie wraenie robi to widowisko na publicznoci. Postaraj si wic pamita, e sztuka czarnego teatru jest najwspanialsz form artystyczn iluzji. Bdziesz j znacznie bardziej ceni, jeli postarasz si, by nakrcono twj wystp na wideo. Nagranie takie pozwoli ci obejrze spektakl nie z perspektywy uczestnika wydarze, lecz widza.

Pokaz czarnego teatru znakomicie nadaje si do telewizji. Dlaczego? Poniewa wok ciebie moe panowa zupena ciemno, podczas gdy w domach ludzie siedz przy wietle, jakie im odpowiada. Wykonywanie tego teatru w telewizji to ponadto wietny sposb, by przechytrzy fotografi. Kamera widzi jedynie to, co chcesz, eby widziaa. Czarny teatr to naprawd najsprytniejsza i najatwiejsza do wykonania iluzja.

Ale uwaaj: iluzja ta z pewnoci nie nadaje si do kameralnego pokazu. Ponadto moliwoci regulowania wiata nie wszdzie s wystarczajce. Moesz mie take kopot ze znalezieniem klubu, ktry zgodzi si na taki stopie zaciemnienia, jakiego potrzebujesz.

Dobrym sposobem przezwycienia tego problemu jest wasne sabe owietlenie, ktre ustawia si tak, by wiato padao ze sceny na widowni. To wystarcza, by zapewni sztuce potrzebne warunki. Jednake dopiero wykonujc t iluzj

64

Czarny teatr

w cakowitej ciemnoci osiga si efekty rzeczywicie niesamo-wite.

Czarny teatr wymaga wysiku, lecz moesz go zminimalizowa, stosujc kotary, za ktrymi ukryte s rekwizyty.

Najlepsza z iluzji, jak daje magia tego typu, to stwarzanie i unoszenie w powietrzu ludzi i przedmiotw, a take powodowanie ich znikania i przenoszenie z miejsca na miejsce si magii. Pokaz moe zakoczy si stopniowym znikniciem samego wykonawcy lub po prostu jego odpyniciem ze sceny. Aby iluzjonista znikn sprzed oczu publicznoci, trzeba, by kto go zasoni - cakowicie lub czciowo - czarn minikur-tyn o rozmiarach duego kpielowego rcznika. Odbywa si to tak, e kurtyna ley na scenie, a iluzjonista staje za ni. Jeden z pomocnikw powoli podciga kurtyn w gr tak wysoko, jak yczy sobie wykonawca. W efekcie zasonita cz ciaa iluzjonisty po prostu znika.

Bez wzgldu na to, w jaki sposb zechcesz zakoczy swj pokaz, trzeba napisa jasny scenariusz, w ktrym zawrzesz sugestie co do przebiegu numeru; musisz si tego trzyma. Moesz nawet oprze si na jakiej baniowej opowieci dla dzieci. Podczas wystpu nie obawiaj si mwi do publicznoci tylko dlatego, e na scenie jest ciemno. Czer sceny dodatkowo spotguje oddziaywanie twojego gosu. Widzowie bardziej ni zwykle skupi si na tym, co mwisz, gdy ich moliwoci widzenia bd w pewnym sensie ograniczone. Wyczenie za jednego narzdu zmysw zwiksza wraliwo innych. Jest to fakt, ktry moesz zdyskontowa na swoj korzy.

HARRY KELLAR

Mistrz iluzji Jedenastoletni chopak, zmczony, z trudem przemierza

pieszo ostatnie p kilometra pylistej drogi w okolicach Buffalo w stanie Nowy Jork. By niespokojny. Nerwowo zerka na trzyman w doni pogniecion gazet, w ktrej napisano: Potrzebny chopiec jako pomocnik Fakira z Awy".

Ogoszenie wyszo ju par dni temu i chopiec wiedzia, e miejsce moe by zajte. Jeli tak, przyszed nadaremnie. Mimo to min otwar