H.MI204 Óóðõàíé ìàëòàëò íýâòðýëò áýõýëãýý Ñåìèíàð-15

1. Нэвтрэлтийн ажлын зохион байгуулалт

Олборлолтын ажлыг эрчимтэй, жигд явуулах үндсэн гол нөхцлүүдийн нэг нь нэвтрэлтийн ажлыг цаг хугацаанд нь гүйцэтгэх явдал юм. Энд үндсэн, бэлтгэл, огтлолын болон хайгуулын малталт нэвтрэх ажлууд орно. Нэвтрэлтийн ажлын зохион байгуулалтыг сонгохдоо уулын малталтын зориулалт, ашиглагдах хугацаа, түүний хэлбэр хэмжээ, байрлал нэвтрэлтийн чиглэл, чулуулгийн шинж чанар, хэрэглэж буй материал, техник хангамжийн байдал, малталт нэвтрэлтийн хурд зэргийг харгалзан үзнэ. Далд уурхайд нэвтрэлтийн ажлыг ихэнх тохиолдолд мөчлөгөөр зохион байгуулах боломжтой байдаг. Нэвтрэлтийн ажлын мөчлөг нь тодорхой хэмжээгээр мөргөцөг ахихын тулд зохих дараалал хэмжээтэй хийгдэж буй бүх процессийн нийлбэр цогцос юм. Нэвтрэлтийн ажлын мөчлөгийн бүтэц, бүрэлдэхүүн нь тодорхой нөхцөл бүрт уул геологи, үйлдвэрлэлийн нөхцлүүдээр тодорхойлог-доно.Жишээлбэл: өрөмдлөг тэсэлгээний ажлаар тээврийн малталт нэвтэрнэ гэж үзвэл ажлын мөчлөг нь шпур өрөмдөх цэнэглэх, тэслэх, мөргөцгийг агааржуулах, нураагдсан уулын цулыг ачих,малталтыг бэхлэх, зам тавих (төмөр замаар явдаг ачигч машин хэрэглэж байвал) г.м процессуудаас бүрдэнэ. Янз бүрийн малталт нэвтрэх үед ажлын мөчлөг нь малталт нэвтрэх аргуудын онцлогоос хамаарч өөр өөр байж болно. Нэвтрэлтийн ажлыг мөчлөгөөр зохион байгуулахад тэнд хийгдэх процессуудын хэмжээ, агуулгыг тодорхойлж тэдгээрийг гүйцэтгэх хугацаа, орон зайн уялдаа холбоог тооцох шаардлагатай. Нэвтрэлтийн ажлын зохион байгуулалтын график дүрслэлийн гол 2 арга болох хугацааны хувьд ажлын явцыг харуулсан циклограмм, орон зай, цаг хугацааны хувьд ажлын явцыг харуулсан планограммыг хэрэглэж байна. Циклограмм нь үйлдвэрлэлийн тусгай процессуудыг тодорхой масштабаар зурж хэвтээ шугаман хэлбэрээр харуулж, тэдгээр процессуудыг гүйцэтгэх дэс дараалал, хугацааг тусгасан график дүрслэл юм. Нэвтрэлтийн мөчлөгийн процессуудыг гүйцэтгэхдээ хугацааны хувьд дэс дараалан, зэрэгцээ, давхцуулан гүйцэтгэж болно.Тусгайлан гүйцэтгэж буй процессуудыг хугацааны хувьд давхцуулан гүйцэтгэх нь мөчлөгийн үргэлжлэх хугацааг багасгаж эцсийн дүнд нэвтрэлтийн ажлын хурдыг ихэсгэдэг. Гэвч ажлыг зэрэгцээ гүйцэтгэх нь нэвтрэлтийн хөдөлмөрийн бүтээмжийг бууруулж болох сул талтай. Энэ нь комбайнаар малталт нэвтрэх үед тохирохгүй юм. Комбайнаар малталт нэвтрэх үед бүх процессууд нь нэг хугацаанд тасралтгүй явагдана. Энэ үед нэвтрэлтийн ажлын тасралтгүй зохион байгуулалт хэрэглэгдэнэ. Өрөмдлөг тэсэлгээний аргаар малталт нэвтрэх үед нэвтрэлтийн мөчлөгийн зохион байгуулалтанд шийдвэрлэх нөлөө үзүүлэх гол хүчин зүйлүүдийн нэг нь шпурын урт юм.Шпурын урт нь мөчлөг дэх бүх про-цессуудын хөдөлмөр зарцуулалтыг тодорхойлдог. Жишээ нь шпурын урт ихсэх нь өрөмдлөгийн хурдыг багасгаж. өрөмдлөгийн үндсэн ажилбаруудыг гүйцэтгэх хөдөлмөр зарцуулалтын хэмжээг ихэсгэнэ.Гэвч энэ нь нөгөө талаар мөчлөг дэх нэвтрэлтийн ажлын хэмжээг ихэсгэж нийт ажлын цагийн баланс дахь бэлтгэл- төгсгөлийн ажилбарын хувийн жинг багасгаж, нэвтрэлтийн тоног төхөөрөмжүүдийн ашиглалтыг сайжруулна. Нэвтрэлтийн ажлын мөчлөгийн графикийг зохиох тооцоонд анхдагч өгөгдөл болгон чулуулгийн физик механикийн шинж чанар, машин, тоног төхөөрөмжийн техникийн тодорхойлолт, тухайн хэсэг дэх ажлын горим (сарын ажлын өдрийн тоо, хоногийн ажлын ээлжийн тоо, ээлжийн үргэлжлэх хугацаа) нэвтрэлтийн өгөгдсөн хурд, бэхэлгээний паспорт зэргийг ашиглана. Тооцоог дараах дарааллаар гүйцэтгэнэ.

- 1 -

H.MI204 Óóðõàíé ìàëòàëò íýâòðýëò áýõýëãýý Ñåìèíàð-15

1.Хоногийн мөргөцгийн ахилт

,nV

icap

capx = м (1)

Үүний: lx-мөрөгцгийн хоногийн ахилт, м Vсар- малталт нэвтрэлтийн сарын хурд, м nсар-сарын ажлын өдрийн тоо

2.Нэг мөчлөг дэх мөргөцгийн ахилт :

η∗= øì ll ,м (2)

Үүний: lм-мөчлөг дэх мөргөцгийн ахилт,м lш-шпурын урт η - шпур ашиглалтын коэффициент

3.Хоногийн мөчлөгийн тоо

ì

x

ll

m = (3)

4.Мөргөцөг нэг метр ахихад хийгдэх ажлын хэмжээ, нэвтрэлтийн мөчлөгийн ажлын бүрэлдхүүнийг тодорхойлно 5.Нэг метр малталт нэвтрэх ажлын хугацааны нэгдсэн норм:

∑ ∑=== =

n

1i

n

1i

ixx H

qHH

σ (4)

Үүний: Hх-1м малталт нэвтрэх ажлын хугацааны нэгдсэн норм, хүн – ээлж Нх i -ажлын процесс бүрийн гүйцэтгэх хугацааны норм хүн- ээлж -ажлын процесс бүрээр гүйцэтгэх ажлын хэмжээ Hб i - ажлын процесс бүрийн бүтээлийн норм

6.Нэг метр малталт нэвтрэх хөдөлмөр зарцуулалт :

∑=∑===

n

1i

xn

1ii K

HTT

σ (5)

Үүний: Ti -ажлын процесс бүрийн хөдөлмөр зарцуулалт, хүн –ээлж Kб - ажлын процесс бүрийн нормын биелэлтийг коэффициент

- 2 -

H.MI204 Óóðõàíé ìàëòàëò íýâòðýëò áýõýëãýý Ñåìèíàð-15

7.Хоногийн хөдөлмөр зарцуулалт :

mlÒÒ ìõ ∗∗= (6)

8.Процесс бүрээр мөчлөгт хийгдэх ажлын хэмжээ:

iìi QQ = (7) Жишээ-1: Бат бэхийн коэффициент нь f=10 чулуулагт S=10.2м2 хөндлөн огтлолын

талбай бүхий нэг замтай тээврийн штрек нэвтрэх ажлын зохион байгуулалтын график байгуулах

1.Мөргөцгийн хоног, ээлжийн ахилтын хэмжээ:

ì925225

a

ll ðñàõ ===

Үүний : lх-нэвтрэлтийн сарын хурд, м/сар а-сарын өдрийн тоо

ì339

nl

l õý ===

Үүний: n-хоногийн ээлжийн тоо,3

2.Мөргөцгийн мөчлөг дэх ахилт:

ì5.123

ml

l ýì ===

Үүний: m-ээлж дэх мөчлөгийн тоо,2

Малталт нэвтрэхэд ПК-50 маркийн перфоратортой СБКНС-2П маркийн өрмийн машин, СП4-18 бэхэлгээтэй ППН-3 маркийн ачигч машин хэрэглэнэ.1-р хүснэгтэнд мөчлөг дэх хөдөлмөрийн бүтээмж, нормуудын тооцоог харуулав.

- 3 -

H.MI204 Óóðõàíé ìàëòàëò íýâòðýëò áýõýëãýý Ñåìèíàð-15

Мөчлөг дэх хөдөлмөрийн бүтээмж, норм Хүснэгт 1

1м малталт нэвтрэх хүн ээлжийн тоо

Мөчлөгт

Мэргэжил

Бүтээлийн норм

Нормо

ор

бүтээмжээр

мөргөцгийн

ахилтаар

Нормо

ор

бүтээмжээр

СБКНС-2П-ийн машинч 4.3 0.23 0.21 1.5 0.34 0.30 ППН-3-ийн машинч 3.25 0.31 0.28 1.5 0.4 0.40 ППН-3-ийн туслах машинч 3.25 0.31 0.28 1.5 0.4 0.40 Бэхэлгээчин 2.56 0.39 0.35 1.5 0.58 0.50 Туслах бэхэлгээчин 2.56 0.39 0.35 1.5 0.58 0.50 Ахлах замчин 8.88 0.11 0.10 1.5 0.16 0.15 Туслах замчин 8.88 0.11 0.10 1.5 0.16 0.15

Дүн 1.85 2.40 Бүтээлийн нэгдсэн норм:

54.085.11

Hí == м/ээлж

Хүснэгтээс үзвэл мөчлөг дэх бүх ажлыг гүйцэтгэхэд 2.4 хүн/ээлж зарцуулна. Тусгай

процессуудыг гүйцэтгэхэд зарцуулах хөдөлмөр зарцуу-лалтын хэмжээг тодорхойльё. 1.Чулуулгийг ачих хугацаа:

tа=Tэ*q1=7.2 * 0.4=3цаг Үүний:

Tэ-ээлжийн үргэлжлэх хугацаа,7.2 цаг q1- ачихад зарцуулах хөдөлмөр зарцуулалтын хэмжээ

2.Түр зам тавих:

tз=Tэ*q2=7.2*0.15=1цаг

Үүний: q2- зам тавихад зарцуулагдах хөдөлмөр зарцуулалт,0.15хүн-цаг

3.Шпур өрөмдөх, тэслэх: tө=Тэ*q3=7.2*0.3=2 цаг q3- шпур өрөмдөхөд зарцуулах хөдөлмөр зарцуулалт,0.3 хүн-ээлж

- 4 -

H.MI204 Óóðõàíé ìàëòàëò íýâòðýëò áýõýëãýý Ñåìèíàð-15

Ээлж үргэлжлэх хугацаа Хийгдэх ажил Хугацаа, цаг 8 9 10 11 12 13 14

чулуулаг буулгах 1.5 Зам тавих 1.0 өрөмдөх тэслэх 1.0 Бэхэлгээ тавих 7.0 Агааржуулах 0.2

Зураг.1 Нэг замтай тээврийн штрек нэвтрэх ажлын зохион байгуулалтын график

Энэ графикаас үзэхэд өрөмдлөг ба ачилтыг тус бүр хоёр машинаар зэрэг гүйцэтгэвэл

ачих, өрөмдөх хугацааг багасгаж болно. Бэхэлгээг бусад процессуудтай зэрэгцээ гүйцэтгэхээр график зохиов. Мөчлөгийн үргэлжлэх хугацаа:

η∗∗∗∗

= ∋

ñ

øcapýì V

1nnTT ,цаг

Үүний: Tэ-ажлын ээлжийн үргэлжлэх цаг nэ -сарын ажлын өдрийн тоо

nсар-сарын ажлын өдрийн тоо lш-шпурын гүн,м Vc-малталт нэвтрэлтийн төлөвлөгөөт хурд, м/сар

Хоногийн мөчлөгийн тоо:

ì

õll

m =

Үүний : lх- хоногийн малталтын ахилт, м lм-мөчлөгт малталтын ахих хэмжээ, м

- 5 -