H.MI204 Óóðõàéí ìàëòàëò íýâòðýëò áýõýëãýý Ñåìèíàð-4

1. Восстаюшийн хөндлөн огтлолын талбайг

тодорхойлох тооцоо

Хүдэр буулгах малталт болон Восстаюшийн налуугийн өнцгийг чулуулагт 60

нягтраагүй хүдэрт 60-70 0 -аас багагүй авдаг. Хүдэр болон чулуулаг буулагх зориулалттай

үндсэн малталтыг хүн явах хэсэггүй хийдэг. Хэсгийн Восстаюшийг ачаа буулгах болон хүн

явах гэсэн 2 хэсэгтэй хийдэг. Восстаюшийн хүдэр буулгах хэсгийн хөндлөн огтлолын

хамгийн бага хэмжээг тээвэрлэж буй хамгийн том хэсгийн диаметрийг 3 дахин ихэсгэн авч

тооцно. Гэхдээ энэ хэмжээ 1000х 1500мм-ээс багагүй байх ёстой.

0

Хүн явах хэсмэгт 400мм өргөнтэй шатыг 80 -ихгүй өнцгөөр байрлуулана.Тавцан уруу

гарх нүхний хэмжээ 600х700 мм-ээс багагүй байна. Шатны суурийг Восстаюшийн ханнаас

600мм-ээс багагүй байна. Шатны төгсгөл тавцангаас дээш 1мм-эс багагүй хэмжээгээр дээш

илүү гарсан байх ёстой. Энэ нь хүн тавцан уруу гарахад зориулагдана.Тавцангууд хоорондоо

3-4 м зайтай байна. Восстаюшийн хүн явах хэсгийн хамгийн бага зайг Восстаюшийн богино

талаар дараах томъёогоор тодорхойлж болно.

0

1.580

80)(0

0

tgBtghaA +−

=

Үүний :

h- тавцангуудын хоорондох зай , м

а-шатны тавцангаас дээш илүү гарсан хэсгийн урт , м\1метрээс багагүй \

в-шатны сууринаас Восстаюшийн хана хүртлэх зай, м \0.6 м-ээс багагүй\

−α шатны налуугийн өнцөг. 80 0

Хүн явах хэсгийн хамгийн бага зайг “гэрлээр” Восстаюшийн урт талаар тавцан уруу

гарах нүхний өнцөгийг 2 дахин ихэсгэж авдаг. Ө\х 1200 мм байна. Ачаа тээвэрлэх хэсгийн

хамгийн бага хэмжээ “гэрлээр ” Восстаюшийн урт талаар 3d-тэй тэнцүү байна.\d-тээвэрлэж

байгаа ачааны хамгийн том хэсгийн диаметр, мм\

\А\ хэмжээ нь 1500мм багагүй байна. Восстаюшийн материал зөөх агааржуулах

хэсгийн хамгийн бага хэмжээ түүний урт талын дагуу зориулалтаасаа хамааран 400÷1000мм-

т хэлбэлздэг. Богино талаар (А) хэмжээтэй тэнцүү байна. Восстаюшийн хөндлөн огтлолын

талбайг түүний хэсгүүдийн тоо бэхэлгээний төрөл нэвтрэх арга ашиглалтын нөхцөл зэрэг

хүчин зүйлүүдээс хамааруулан график тооцооны аргаар тодорхойлно.

- 1 -

H.MI204 Óóðõàéí ìàëòàëò íýâòðýëò áýõýëãýý Ñåìèíàð-4

Жишээ 1:

Тогтвортой чулуулаг дундуур нэвтэрсэн Восстаюшийн хөндлөн огтлолын талбайг

тодорхойл.Восстаюшийг КПВ-1А маркийн комплекс төхөөрөмжөөр нэвтэрнэ. Восстаюший

нь хүдэр буулгах болон хүн явах 2 хэсэгтэй байх ба буулгах хэсэг нь d=400мм хэмжээтэй

хүдэр буулгах зориулалттай .

Бодолт:

Хүн явах хэсгийн хамгийн бага хэмжээг Восстаюшийн богино талаар дараах

томъёогоор тодорхойлно.Тавцангуудын хоорондох зайг h=3000мм (шатны урт 4м) а=1000мм

, в=600мм

130080

80600)10003000(0

0

=++

=tg

tgA мм

КПВ-1А комплекс төхөөрөмжийн техникийн тодорхойлолтоор түүний өргөн 1500м.

Аюулгүин зай тал бүрдээ 100мм-ээс багагүй байх ёстой.

А=1500+200=1700мм

Хүн явах хэсгийн өргөн 1200мм,

Хүдэр буулгах хэсгийн өргөн:

3d=3*400=1200мм

Зураг1.Хоер хэсэгтэй Восстаюшийн хөндлөн огтлол А-тоноглосны дараа, б-нэвтрэлтийн үед

- 2 -

H.MI204 Óóðõàéí ìàëòàëò íýâòðýëò áýõýëãýý Ñåìèíàð-4

Тавцангууд 180мм –ийн диаметртэй 2 тэлүүрэн бэхэлгээгээр бэхлэгдсэн байна. Чигжээ

банзны зузаан 40мм \17-р зураг\

Бэхэлгээгүй үеийн Восстаюшийн өргөн:

B=2*1200+2*180+40+50=2850мм

50 - тэлүүрэн бэхэлгээ тогтооход зориулан өргөтгөсөн хэмжээ.

Бэхэлгээгүй үеийн Восстаюшийн хөндлөн огтлолийн талбай (Sб.г), м 2

Sб.г=1.7*2.85=4.85м 2

2. Уурхайн босоо гол амны хөндлөн огтлолын үндсэн

параметрүүдийг тодорхойлох тооцоо

Босоо гол амны \ствол\ диаметрийг түүнд байрлуулсан кабель, хоолой, шаттай

хэсэгийн тоноглол эсрэг жин, ачаа зөөх савны байрлалыг тооцон үзэж графикийн аргаар

тодорхойлдог. Тооцож олсон талбайн хэмжээг уурхайн агааржуулалтын нөхцөлөөр шалгана.

Туслах босоо амны диаметрт цахилгаан шатны \клеть\ овор хэмжээнээс хамаардаг. Энэ шат

туслах материал ачаатай тэргэнцэр мөн түүнчлэн хүмүүсийг оруулж гаргахад

зориулагдана.Босоо гол амны хамгийн өргөн тархасан хэлбэр нь дугуй огтлол юм. Босоо гол

амаар ачаа тээвэрлэх шат \скип\ болон цахилгаан шатны төрөл тоо хэмжээ нь нэг удааг

ийн өрөглтөөр тээвэрлэх ачааны хэмжээнээс хамаарна.Ачаа тээвэрлэх шатанд байрлуулсан

савны оновчтой даацыг проф. Г.М.Еланчкийн томъёогоор тодорхойлж болно.

Хоёр бадьяагаар өргөх үед:

xa

ж

nnTHKA

Q**3600

)4(2

−= )1(

Нэг бадьяагаар өргөх үед:

хa

ж

nnTHKА

Q**3600

)4(21

+⋅= )2(

Үүний:

Аж- уурхайн үйллдвэрлэлийн жилийн хүчин чадал т\жил

К-жигд бус ажиллагааны коэффицент к=1.1÷1.3

H-өрөглтйн өндөр, м

Т-хоёр өргөлтийн хооронд засварлах хугацаа, с

Энэ цахилгаан клетьнд -15÷20с ачаа тээвэрлэх скипэнд –30с

-жилийн ажлийн өдрийн тоо \засварлагтай долоо хоногоор ажиллах үед han a=300

хоног\

- 3 -

H.MI204 Óóðõàéí ìàëòàëò íýâòðýëò áýõýëãýý Ñåìèíàð-4

-өргөлтийн төхөөрөмжийн нэг хоногт ажиллах цаг 1-р хүснэгтэт хөмөрдөггүй

тэвштэй ачаа тээвэрлэх спикийн үндсэн параметрүүдийг үзүүлэв.

хn

Хүснэгт 1.

Овор хэмжээ мм № Ачаа тээвэрлэх скипийн эзэлхүүн м3

Урт Өргөн

1 5;7;9.5;11 1850 1540

2 11;15;20 2230 1740

3 20;25;35 2000 1900

4 20;25;35 2800 2000

2-р хүснэгтэд хөмөрдөггүй цахилгаан клетийн үндсэн параметрүүдийг үзүүлэв.

Õ¿ñíýãò 2.

Овор хэмжээ мм

Тэргэнцрийн төрөл Урт өргөн

BГ-0.7 /дугуйны өргөн 600мм/ 2550 1022

BГ-2.2 /дугуйны өргөн 750мм/ 3600 1400

BГ-2.5 /дугуйны өргөн 900мм/ 4000 1500

BГ-4.5 /дугуйны өргөн 750, 900мм/ 4500 1500

Жишээ2:

Босоо гол амны хөндлөн огтлолын хэмжээг тодорхойл. Тус амаар жилд 2500 мян тн

уулын цул / 2300 мян тн хүдэр, 200 мян тн чулуулаг тээвэрлэгдэнэ. Хүдрийн нягт

Үх=2900кг/м3 чулуулагын нягт Үч=2750кг/м3 ачаа тээвэрлэх шатанд ачилт хийх үед

сийрэгжилтийн коэффициент К=1,9, өргөлтийн өндөр Н=792м /гол амны гүн 650м/ болно.

Бодолт:

Үндсэн гол аманд цахилгаан клеть болон хүн явах хэсэг байхгүй. Хүдэр гаргахад 2

скип, чулуулаг гаргахад 1 скип хэрэглэнэ.

1. Хоёр саваар өргөлт хийх ачаа тээвэрлэх скипийн даац:

Q2= TnnTHKA

цa

ж 19.2814*300*3600

)30792(3.1*10*3.2**3600

)4( 6

=+

=+

Үүний:

- 4 -

H.MI204 Óóðõàéí ìàëòàëò íýâòðýëò áýõýëãýý Ñåìèíàð-4

Аж=2300000т, =14цаг, К=1,3, Т=30с, Н=792, =300хоног Цn an

2. Нэг скипээр чулуулаг зөөх шатны даац:

TQ 9.414*300*3600

)307924(3.1*10*2.215

=+

=

3. Ачаа тээвэрлэх скипийн эзэлхүүн

V2=Q2/KC=2819/1.9=14.8м3 (хүдэрт)

V1=4.9/1.9=2.6м3 (чулуулагт)

1-р хүснэгтээс 15м3 хүдэр зөөхөд зориулан 2230*1740,5м3 чулуулаг зөөхөд зориулсан

1850*1540 гэсэн хэмжээтэй ачаа тээвэрлэх скипийг сонгон авъя. Босоо гол амыг тоноглоход

зориулсан 250*100*10 хэмжээтэй голдоо тэгш өнцөгт хэлбэрийн нүхтэй металл хийцийн

хөндлөвч төмөр, 200*19*16, 160*160*12мм-ийн хэмжээтэй багана төмрийг сонгон авъя. Ачаа

тээвэрлэх схем болон хөндлөвч төмрийн хоорондох аюулгүйн зайг аюулгүй ажилгааны

дүрмээр тогтооно. Босоо гол амны тойргийн төвийг тогтоохын тулд өргөлтийн скипийг

мохоо өнцөгт булангаас гол амны хана хүртлэх зайг бэхэлгээтэй үед 200мм-ээс багагүй

авдаг.Мохоо булангийн эсрэг талд А цэгүүдийг тэмдэглэнэ. 2-р зурагт босоо гол амны

диаметрийг тодорхойлох схемийг харуулав.

Зураг 2 Босоо гол амны диаметрийг тодорхойлох схем

- 5 -

H.MI204 Óóðõàéí ìàëòàëò íýâòðýëò áýõýëãýý Ñåìèíàð-4

А цэгүүдийг 1-1 гэсэн шулуунуудад холбож тэдгээр шулуунуудын огтолцол дээр гол

амны тойргийн төв О цэг оршино. Дээрхи зургийн график дүрслэлээс үзэхэд гол амны

диаметр 6000мм байна. Гол амны диаметрийг “хараар” тодорхойлохын тулд бэхэлгээний

зузаан болон бэхэлгээний бусад төрлүүдийг тооцож үзэх хэрэгтэй. Зураг 2 үзүүлсэн шиг

огтлолтой үед хүдэр тээвэрлэхэд 11 ба 20м3 чулуулаг тээвэрлэхэд 7;9,5;11м3 багтаамжтай

скип хэрэглэх нь тохиромжтой.

- 6 -