Serat Kidungan Kaweda3

7/21/2019 Serat Kidungan Kaweda3

1/80

SERAT KIDUNGANKAWEDAR

KIDUNG KAWEDAR SAKING

AKSARA JAWI KASALIN/

KABABAR AKSARA LATIN

KIDUNGAN PUNIKA SERAT KINA PRALAMBANG

NGELMI ISLAM INGKANG SEJATI, TUWIN

MINONGKO WEWARAH TUWIN PAMUJINING

KAWULO DHATENG GUSTI, IKETANIPUN

KANJENG SUNAN KALIJAGA

WALIYULLAH NUSA JAWI

KASAMBETAN IKETANIPUN

KYAI RONGGO SUTRASNO

PUJONGGO AGENG

KERATON DALEM SURAKARTA HADININGRAT

KAWEDARAKEN DENING :

R. WIRYA PANITRA KUSUMA DININGRAT,

SURAKARTA

Penerbit : TAN KOEN SWI

KEDIRI 1912

1


2/80

Sekar Dhandhang gula Tinggalanipun para leluhur Yasa dalem

kanjeng sunan Kalijaga mugi saget dados tambahingseserepan.

Kaping 01 :

Ana kidung rumekso ing wengi,

Teguh ayu luputa ing lara,

Luputa bilahi kabeh,

Jim setan datan purun,

Paneluhan tan ana wani,

Miwah penggawe ala,

Gunane wong luput,

Genitinemahan tirto,

Maling adoh datan ana ngarah ing mami,

Guna duduk pan sirno.

Kawedaraken suraosipun makaten :

Wonten puji ingkang kanggenipun manawi ing wanci dalu. Inggih

punika : mugi-mugi pinaringan teguh, rahayu, linepatna ing

sesakit, uwin linepatno sakathahing bilahi. Puji makaten punika,

katindakna ing saben wanci dalu.

Anggadhahi daya : Jim setan, paneluhan sedaya mbotenwonten ingkang angrencana :

Tiyang ingkang sumedya mendamel piawon tuwin ingkang

anggunani sacara dhesti utawi japa mantra, sedaya mboten saget

tumomo. Tiyang ingkang sengit dados tresno, bangsanipun

2


3/80

pandung sami nebih mboten wonten ingkang sumedyo ngarah

dateng kita, tuwin tuju duduk sami cabar.

Menggah ingkang katembangaken ana kidung rumeksa ing wengipunika miturut wewatoning ngelmi namung kangge sanepa. Dene

sejatosipun inggih punika SANG SABDA KUN (sang guru jati)

panjenenganipun wau inggih ingkang rumeksa ing dalu. Tegesipun

: SANG GURU JATI wau manawi wanci dalu andum sandang tedha

tuwin ingkang mundhi papesthen sadaya lelampahaning

manungsa, sarta ingkang anggadhahi daya panguaos ingkang

semanten agengipun. Pramila cundhukipun kalian tiyang ingkang

sampun anggadhahi ngelmi.

Menawi ing wanci dalu punika namung perlu anjejeraken

cumadhong dhawuh kados pundhi ingkang badhe kita lampahi

saben dintenipun. Kenging damel ancer-ancer tekad. Dados ing

wancinipun siang punika kantun tumindak ngupaya boga punapa

ingkang sampun dados tanggel jawabipun, kanti awas tuwin enget

wau.

Manawi pangestinipun wau saget gambuh kalian GURU JATI, kita

inggih kadunungan daya panguaos kados inggih ingkang

kapretalaken ing nginggil.

Kaping 02 :

Sakehing lara pan samya bali,

Sakehing ama pan samya miruna,

Welas asihpandulune,

Sakehing braja luput,

Kadi kapuk tiba ingwesi,

Sakehing wisa tawa,

3


4/80

Sata galaktutut,

Kayu aeng lemah sangar songing landhak,

Guwaning wong lemah miring,

Myang pakiponing merak.


Tuwin saking dayanipun kidung wau, sakathahing penyakit

ingkang badhe dhateng lajeng sami wangsul. Sak kathahing ama

ingkang andadosaken karibetan ing lelampahan sami sumingkir

tebih. Sedaya wau namung anggadhahi raos welas lan asih.Saupami wonten ingkang badhe sumedya anamani dedamel,

inggih sampun ndilalah mesti lepatipun, saupami kengingo inggih

mboten kraos punapa-punapa.

Pepindhanipun kados dene kapuk dumawah wonten tosan.

Saupami kenging wisa saget tawar. Saupami kepethuk sato kewan

ingkang galak inggih nboten purun mangsa, kewang wau dados

tutut.

Punapa dene manawi ngambah ing wit-witan ingkang angker,tuwin siti ingkang sangar inggih lajeng dados cabar.

Samanten agengipun daya panguosipun kidung sak lampah-

lampah kita tansah jinangkung ingkang wilujeng ing kawilujengan

sarta kaleresan. Wondene inkang katembungaken songing

landhak, guwaning wong lemah miring myang pakiponing merak,

punika namung pralambang, miturut wewaton ngelmi.

Tegesipun : anedhahaken wiwitanipun dumadosanipun manungsa,

lantaran saking kakung tuwin wanita (bapa tuwin biyung)

Katranganipun : Bapa anggenipun anitisaken wiji dhateng biyung

korud dening kama wonten salebeting mani, madi, wadi tuwin

maningkem. Ingriku punika anggenipun sang Hyang Maha Suci

4


5/80

amardeng titah. Nanging wiji wau taksih dumunung ing nukatGaib

awujud cahyawening.

Kaping 03 :

Pagupakaning warak sakalir,

Yen winaca ing segara asat,

Temahanrahayukabeh,

Apan sari rahayu,

Ingideran kang widodari,

Rineksa malaekat,

Sakathahing rasul,

Pan dadi sarirotunggal,

Ati Adam utegku bagenda Esis,

Pangucapku yaMusa.


Pagupakaning warak sakalir,

Inkang makaten punika namung pralambang, katranganipun :

Wijining manungsa wau sagetipun dados wujut asalipun saking

dayawarni-warnikadosto.

- Titipanipun bapabiyung.

- Tuwin anasir ALLAH wolung prakawis inggih punika : ingkang

sekawan prakawis dados prakawis anasiring badan kang alus. 1.

Surya, 2 Candra, 3 Kartika, 4 Swasana. Dene ingkang sekawan

Prakawis dados anasiring badan kuwadhagan, 1 Geni, 2 Angin, 3

Banyu, 4 Bumi.

5


6/80

Yen winaca ing segara asat,

Ingkang makaten punika namung paribasan, katranganipun :

Sedaya anasir wau namung kapendhet sarinipun, saking dayapanguaosipun SANG SABDO KUN, utawi namung kasabdaaken

kemawon sampun sagetdados.

Temahan rahayu kabeh,

Katranganipun : Satunggal-satunggaling anasir wau,dumadosipun

dados praboting manungsa kalayan sampurna.

Apan sari rahayu,

Katranganipun : Lajeng saget wujud janggerenganing sariro

Ingideran kang widodari,

Katranganipun : Sasampuning wujud Janggerengingsariro, lajeng

kapanjingan 5 prakawis inggih punika, 1. NUR, 2 RAHSA, 3 ROH, 4

NAPSU, 5BUDI.

Rineksa malaekat,

Tegesipun : manungsa punika ugi rineksa ing malaekat

Katranganipun : Malaekat ingkang rumeksa salebeting badan

punika miturut wewaton ngelmi cacahipun wonte 4, dene

lenggahipun wonten.

1. Jabarail lenggahiun wonte ing kulit.

2. Mikail lenggahiun wonte ingbalung.

3. Isrofil lenggahipun wonten ingotot.

4. Ngijroil lenggahipun wonten ingdaging.

6


7/80

Tegesipun : Tuwin rineksa sakathahing utusanipun Gusti Allah.

Dene ingkang ingaken utusan punika, katranganipun RASUL,

menggah raos ingkang dumunung ing manungsa, punika

peranganipun wonten 3 golongan.

1. RAOS SEJATI, dumunung satelenging manah kawastanan :

Rahsaning Sukma. Inggih punika ingkang dados pangretosan

tumprapingGAIB.

2. RAOS KADIM , Dumunung ing MANAH, dados raos pangraos,

inggih punika ingkang saget ambedaaken LERES tuwin LEPAT.

3. RAOS NJAWI : Dumunung wonten PANCA DRIYO. Inggih punika

pucuking driji saget anedhaakena barang kasar tuwin alus. TUTUKsaget ngraosaken legi gurih GRONO saget angraosaken wangi

tuwin bacin, NETRO saget angraosaken padhang tuwin peteng,

KARNO saget angraosaken suwanten sora tuwin lirih.

Pan dadi sariro tunggal,

Tegesipun : sadoyo wau dumunung dados satunggal wonten ing

badaning manungsa. Wondene ingkang katembungaken : ATI

ADAM UTEGKU BAGENDHO ESIS punika kateranganipunanerangaken gelaran mumukaning prabot kita.

Ati Adam utegku bagenda Esis,

Kadosta : ATI ADAM Tegesipun : Ati punika asilipun saking

titipanipun biyung. Saget dados ratuning badan , manawi kurang

satiti saget dumawah sangsara lelampahanipun.

Dene ati punika peranganipun wonten 3 prakawis, inggihpunika:

1. ATI SANUBARI . Pakartinipun kangge angrimati kawruh

pancadriya utawi kangge angraos-raosaken.

Sakathahing rasul,

2. ATI SIRI. Pakartinipun anuwuhaken karep ingkang dereng

kawedalkrentekutawiniat.

7


8/80

3. ATI MAKNAWI. Pakartinipun anuwuhaken raosing pangertosan

dhateng GAIB (karsa ingkang wiwitan).Ingkang makaten waudipun

sanepaaken NABI ADAM inggih dados manungsa ingkang wiwitan.

Wondene UTEGKU BAGENDHO ESIS tegesipun : uteg punika

asalipun saking titipanipun biyung kenging kangge mikir-mikir

utawi imbang-imbang sedaya lelampahan ingkang badhe kita

lampahi sageta katetepan iman eling. Dados makaten punika

dipun sanepaaken BAGENDHO ESIS inggih katetepaken iman eling,

saget dados panutanipun para nabi.

Pangucapku ya Musa,

Tegesipun : Pangandika asalipun saking jantung, ewodene manawi

saget sampurna, inggih dumugi ing insan kamil (dumununging

pagesangan ingkang leres) ingkang makaten punika dipun

sanepaaken NABI MUSA, inggih tansah mundhi dhawuh

pangandikaning ALLAH, lajeng saget dados panutanipun tiyang

golongan bani Israel saking tanah mesir dateng tanah kenangan.

Namung saking dayaning pangandikanipun kemawon, lajengsaget

dipun pitados ing tetiyang kathah.

Kaping 04 :

Napasku nabi Ngisa linuwih,

Nabi Yakub pamiarso ningwang,

Yusuf ing rupaku mangke,

Nabi Dhawud swaraku,

JengSoleman kasekten mami,

Nabi Ibrahim nyawa,

Idris ing rambutku,

Bagendho Li kulit ingwang,

8


9/80

Getih daging Abubakar NgumarSinggih,

Balung bagendho Ngusman.

Kawedharaken suraosipun makaten:

Napasku nabi Ngisa linuwih,

Tegesipun : napas menika dados tetangsuling badan , asalipun

saking anasir angina mahanani 4 perkawis inggih punika : 1.

NAPAS 2. ANPAS 3. TAN NAPAS 4. NUPUS.

Menawi kita saget anggumelengaken lampahing napas ingkang

saking lebet utawi njawi, saestunipun saget anuwuhaken

kanyataning karsa ingkang linagkung. Ingkang makaten wau

kaupameaken kados dene NABI NGISA inggih dados tetangsuling

agami.

Nabi Yakub pamiarso ningwang,

Tegesipun : Nabi Yakup punika satunggaling nabi ingkang tetep

pangabektinipun dating Gusti Alla sarta tansah remen niling-

nilingaken sasmita dhawuhing pangeran. Amila dipun sanepaaken

pamiarsa kita, ing sasaget-saget kita ugi kepareng aniling-

nilingaken dhateng piwulang ingkang sae utawi samitaning

pangeran.

Yusuf ing rupaku mangke,

Tegesipun : Nabi Yusup punika lelampahanipun wiwit alit nandang

papa sangsarajalaran kenging panganiaya, namung sangsaranipunwau namung dados sarananing kaleresan. Inggih punika lajeng

saget jumeneng adipati wonten negariMesir.

Pramila dipun sanepaaken rupi kita, amargi rupi punika, dados

9


10/80

warananing warna. Dene warna punika dados warananing GAIB.

Dados rupi kita kita punika sadaya dados warananing gaib ingkang

linangkung utawi titipaning Allah.

Nabi Dhawud swaraku,

Tegesipun : Nabi Dhawud punika wiwit alit namung dados juru

pangen mendha. Katarik saking kamursidanipun tuwin swaranipun

sae, lajeng saget jumeneng Nabi utawi ugi jumeneng nata. Pramila

dipun sanepaaken swara kita, amargi swara kita punika inggih

dados kanyataning gaib.

Jeng Soleman kasekten mami,

Tegesipun : Kanjeng Nabi Soleman punika inggih jumeneng nabi

inggih jumeneng nata. Kagungan kasekten ingkang linangkung

inggih punika : Dipun luluti para nata ing sakiwa tengenipun, sarta

para wadya balanipun sadaya sami setya tuhu sumungkem ing

gusti. Namung katarik saking pangaribawanipun sarta

kawicaksananipun pramila dipun sanepaaken kasekten kita.

Amargi kita menika sejatosipun inggih gadhah kasekten

kadosdene kanjeng Nabi Soleman wau. Inggih punika bilih kita

saget gambuh kalian GAIB.

Nabi Ibrahim nyawa,

Tegesipun : Nabi Ibrahim punika satunggaling nabi ingkang

santosa kapitadosanipun dumateng gusti Allah . salampah-

lampahipun namung mituhu dhateng dhawuh pangandikaning

Allah . Pramila dipun sanepaaken nyawa kita. Amargi nyawa

wahananing SUKSMA dene SUKSMA punika dados kanyataningsun,

dados inggih kedah gegandengan loroning atunggal supadossaget gesang ingkang kaleresan.

10


11/80

Katranganipun : namung anedahaken bilih rambut punika asalipun

saking titipanipun Bapa.

Bagendho Li kulit ingwang,

Katranganipun : namung anedahaken bilih kulit punika asalipun


Getih daging Abubakar Ngumar Singgih,

Katranganipun : namung anedahaken bilih getih tuwin daging

punika asalipun saking titipanipunBIYUNG.

Balung bagendho Ngusman,

Katranganipun : namung anedahaken bilih balung punika asalipun


Kaping 05 :

Sungsumingsun Patimah linuwih,

Kang minangka rahayuning angga,

Ayub minangka ususe,

Nabi nuh ing jejantung,

Nabi yunus ing otot mami,

Netraku yaMukammad,

Panduluku rasul,

Pinayungan Adam sarak,

Sampun pepak sakathahing para nabi,

Dadyo sarirotunggal.

Idris ing rambutku,

11


12/80

Kawedarakensuraosipun makaten :

Sungsumingsun Patimah linuwih,

Katranganipun : namung anedahaken bilih sungsum punika

asalipun saking titipanipun BIYUNG.

Kang minangka rahayuning angga,

Tegesipun : sungsum punika ingkang andadosaken kesegeraning

badan.

Ayub minangka ususe,

Katranganipun : namung anedahaken bilih usus punika asalipun

saking titipanipun BIYUNG.

Nabi nuh ing jejantung,

Tegesipun : Nabi Nuh punika dados plawanganing Allah nalika

andhawuhaken jagad badhe dipun kelem. Pramila dipun

sanepaaken jantung amargi jantung punika ugi dados

plawanganing dhawuhipun sang Guru Jatiutawi anedhahaken bilih

asalipun saking titipanipun biyung.

Nabi yunus ing otot mami,

Katranganipun : namung anedahaken bilih otot punika asalipun

saking titipanipun BAPA.

Netraku ya Mukammad,

Tegesipun : Namung anedhahaken bilih salebeting netro ingkang

pethak punika wonten gaibipun awujud CAHYA. Kawastanan : NUR

MUKAMMAD, inggih punika ingkang minangka awasing paningal.

12


13/80

Panduluku rasul,

Tegesipun : naming anedhahaken bilih raos punika lenggahipun

wonten ing netra ingkang cemeng. Katitik saking emating raoslajeng kiyer-kiyer. Katranganipun : Rasul punika utusan.

Menggahing ngelmi ingkang ingaken utusan punika raos.

Pinayungan Adam sarak,

Tegesipun : Jabang bayi punika bilih badhe lair anampeni

prajanjian dening Allah.utawi kinucungan ing wewaler.

Katranganipun : Benjing tumindakipun wonten ing alam donya

manawi purun angestoaken dhawuhipun Gusti Allah inggih badhemanggih wilujeng sak lami-laminipun. Nangin manawi namung

miturut pambujuking sadherek sekawan gangsal pancer inggih

badhe nandhang papa sangsara sak lami-laminipun.

Sampun pepak sakathahing para nabi,

Dadyo sariro tunggal.

Tegesipun : Sedaya ingkang dipun gelaraken ing nginggil wau,

sampun jangkep praboting manungsa, ngalempak dadossatunggal, awujud jenggerenging Jabangbayi.

Kaping 06 :

Wiji-sawiji mulane dadi,

Apan pencar saisine jagad,

Kasamadan deningdate,

Kang maca kang angrungu,

Kang anurut miwah nyimpeni,

Dadi ayuning badan,

13


14/80

Kinaryasesembur,

Yen winacakna neng toya,

Kinarya dus rara tuwa angles rabi,

Wong edan nuli waras.


Wiji-sawiji mulane dadi,

Tegesipun : Manungsa punika asalipun saking wiji satunggal,

inggih punika gesang ingkang jumeneng pribadi.

Apan pencar saisine jagad,

Tegesipun : Lajeng saget pencar (tumangkar) dados pinten-pinten

ewu angebaki jagad. Punika asalipun naming peranganing

satunggal.

Kasamadan dening date,

Tegesipun : Gesanging titah punika sedaya kasamadan dening

dating pangeran.


Kang anurut miwah nyimpeni,

Dadi ayuning badan,

Tegesipun : tiyang ingkang maos, ingkang mirengaken, ingkang

nyerat tuwin ingkang ngrimati serat kidungan punika, sedaya sami

angsal sawab wilujeng sak lampah-lampahipun.

14


15/80

Katranganipun : sedaya wau bakunipun kita kedah pitados ingkang

saestu, bebasanipun sapatemon-tinemenan, amargi ing atasipun

gusti Allah manawi sumedya mitulungi dhateng kawulanipun

punika sanadyan mawi sarana wujud punapa kemawon,

saestunipun inggih anggadhahi daya utawisebab.

Nanging manawi tiyang ingkang pitados kados makaten punika,

namanipun tiyang ingkang ngelminipun saweg setengah.Dene

menawi tumprap tiyang ingkang sampun pana dateng gaib,

kapitadosanipun punika boten kandeg namung wonten ing

warono, nanging perlu macung piyambak, sagetasapatemon.

Kinarya sesembur,

Yen winacakna neng toya,

Kinarya dus rara tuwa angles rabi,

Wong edan nuli waras.

Tegesipun : serat kidungan wau, manawi kawategaken ing toya,

lajeng kasemburaken idunipun, toya wau anggadhahi sawab

manawi kaangge siram ing prawan ingkang sampun kasep, lajengtumunten saget angsal jodho. Manawi kangge siram tiyang

ingkang sakit ewah, nggih tumunten saras.

Katranganipun : t umprapipun tiyang ngelmi ingkang

katembungaken kidung puika sanepanipun SANG GURU JATI.

Amila daya wau inggih kapendhetaken saking panguaosing sang

guru jati. Dados langkung perlu punika sageda gambuh kaliyan

sang GURU JATI supados saged ngampilpanguaosipun.

Kaping 07 :

Lamun ana wong kadhendho kaki,

15


16/80

Wong kabonda lan kabotan utang,

Yogya wacanen den age,

Ing wanci tengah dalu pingselawe,

Wacanen ririh,

Luar ingkang kabanda,

Kang kadendha wurung,

Anglis nuli sinauran mring Yang Suksma,

Kang utang punikusinggih,

Kang agring dadi waras.

Kawedharaken suraosipun makaten :

Lamun ana wong kadhendho kaki,

Tegesipun : paring pangertosan dhateng tiyang anem, mbok

menawi wonten tiyang ingkang kadhendho ing nagari.

Kateranganipun : tiyang ingkang ukum dhendha .

Wong kabonda lan kabotan utang,

Tegesipun : sarta tiyang ingkang kabonda prakawis pulisi, tuwin

tiyang ingkang kekathahen sambutan nanging ngrekaos

panyauripun.

Yogya wacanen den age,

Tegesipun : tiyang ingkang kataman wau tumuntena maos seratkidungan wau .

Katranganipun : ingkang kawaos naming pujian ingkang angka 1,

nanging manawi tiyang ngelmi langkung perlu Sang GuruJati.

16


17/80

Ing wanci tengah dalu ping selawe,

Wacanen ririh,

Tegesipun : anggenipun maos wau ing wanci tengah dalu kalayan

ririh-ririh kemawon, rambah kaping selawe. Katranganipun :

manawi lampahipun tiyang mangesti Sang Guru Jati menika

mboten perlu mawi sarana ucap-ucapan, nanging sampun kacekap

wonten ing niyate mawon. Sarana angulataken lebet wedaling

napas ingkang ngantos angler utawi kasupen.

Luar ingkang kabanda,

Tegesipun : Manawi katrimah ing pamujinipun tiyang ingkang

kabanda wau saget luar. Katranganipun : saget dipun luar wau

inggih saking saran reko daya , nanging reka daya punika wau

sampun kaparingan berkah ing Allah. Dados inggih saget

antrenyuhaken penggalihanipun nagari.

Kang kadendha wurung,

Tegesipun : sata upami tiyang ingkang kadhendha inggih saget

wurung.

Anglis nuli sinauran mring Yang Suksma,

Kang utang puniku singgih,

Tegesipun : Tuwin upami tiyang ingkang kekathahen sambutan

wau, inggih lajeng dipun sauri dening Allah. Katranganipun :

Gutsti Allah anggening nyauri sambutaning tiyang punika

saestunipun inggih mawi warono ing tiyang sanes ingkang gadhaharta katrenyuhaken manahipun lajeng amelasi lajeng paring arta

dhateng ingkang nyambut wau, lajeng kenging kangge nyauri.

17


18/80

Katranganipun : upami tiyang ingkang ketaman sakit, inggih lajeng

dados saras. Katranganipun : sagetipun saras wau saestunipun

inggih mawi sarono jampi nanging jampinipun sampun angsal

berkah.

Kaping 08 :

Sapa reke bisaanglakoni,

Amutiha lawan anawa a,

Patangpuluh dina wae,

Lan tangi wektusubuh,

Lan den sabar sukuri ingwidhi,

Insya Allah tinekan sakarsanireku,

Tumrap sanak rayatira,

Awit saking sawab pangiketing ngelmi,

Duk aneng kali jaga.

Kawedharaken suraosipun makaten : milanipun sinten ingkang

saget anglampahi dhateng wigatosing ngelmi, keparenga methak

kawan dasa dinten, menawi kirang sedinten sedalu lajeng

ngeblenga. Salebeting nglampahi wau, manawi wungu sare

kaangkaho wanci jam 4.30enjing.

Ing saben dintenipun kadamel ajeg. Punapa malih sak tindak-

tanduk kita, katingalo ingkang narimo kanti sabar penggalih,

naming sumarah ing sak keparengipun.

Sarana tumindak ingkang makaten punika, manawi temen-temen

inggih saget tinarimah dening Allah, saget kadumugen punapa ing

pangestinipun sarta kenging kagem mitulungi dhateng

karibetaning sanak sederek, putra wayah tuwin sane-sanesipun.

Kang agring dadi waras,

17

18


19/80

Ingkang makaten wau katarik saking sawabing ngelmi ingkang

sampun dipun lampahi sarta sampun dipun anggit kanjeng Sunan

nalika wonten dhusun KALIJAGA. Menggah ngelmi ingkang saget

wiyar t ebanipun kenging kaagem mitulungi ing karibetan warni-

warni wau. Dene golonganing ngelmi ingkang kados makaten

punika, sagetipun manjing anggadhahi daya kedah anglampahi

SISIRIH.

Kaping 09 :

Lamun arsa tulus nandur pari,

Puasa a sawengi sadina,

Ideranagalengane,

Wacanen kidung iki,

Kabeh ama pan samyawedi,

Yen sira lunga aprang,

Wateken ingsekul,

Antuk a tigangpulukan,

Mungsuhira sirep datan nedya wani,

Rahayu ing payudan.


Lamun arsa tulus nandur pari,

Tegesipun : wondene manawi badhe nenanem pantun sagetipunlestari wilujeng mboten katrajangama.

19


20/80

Tegesipun : Nglampahana siam sadinten sadalu boten dhahar

punapa-punapa.

Iderana galengane,

Tegesipun : ing saderengipun pantun katanem sasampunipun

sadinten mboten dhahar, dalunipun lajeng ngiderana galengan

sabin.

Katranganipun : raosing penggalih ingkang melengpanyuwunipun.

Wacanen kidung iki,

Tegesipun : kanthi amujia, dene pamujinipun , mirsanana sekar

nomer : 1.

Kabeh ama pan samya wedi,

Tegesipun : kadadosan sak kathahing ama lajeng mboten purun

angrisak taneman pantun.

Yen sira lunga aprang,

Tegesipun : saupami kita badhe mengsah perang.

Wateken ing sekul,

Antuka tigang pulukan,

Tegesipun : puji wau kawatekna ing sekul kadamela tigang

pulukan lajeng kadhahar .

Mungsuhira sirep datan nedya wani,

Puasa a sawengi sadina,

Tegesipun : anggadhahi sawab mengsah kita wau lajeng rumaos

giris sami sirep mboten wanton / mboten wonten ingkang

sumedyaanglawan.

20


21/80

Rahayu ing payudan.

Tegesipun : boten saestu peperangan ing wasana wilujeng sedaya.

Kaping 10 :

Ana kidung rekeki aryati,

Sapa weruh reke araningwang,

Duk ingsun ana ing ngare,

Miwah duk anenggunung,

Kisamurta lan ki Samarti,

Ngalih aran ping tiga,

Arta dayatengsun,

Araningsun duk jejaka,

Ki artati mengko araningsun,

Ngalih sapa wruh araningwang.


Ana kidung rekeki aryati,

Tegesipun : wonten kidung punika sejatosipun inggih ki ARTATI

Katranganipun : ingkang dipun wastani kidung punika sang sabda,

inggih karsa ingkang linangkung utawi dhawuh pangandikaning

Pangeran.

Sapa weruh reke araningwang,

Duk ingsun ana ing ngare,

21


22/80

Tegesipun : sinten ingkang mangertos nama kita, (kidung) nalika

kita taksih jumeneng ing ngare.

Katranganipun : ingkang dipun sanepaaken ngare punika miturut

wewaton ing ngelmi wonten ing BETAL MUKARAM.

Miwah duk aneng gunung,

Tegesipun : tuwin nalika taksih jumeneng wonten ing redi.

Katranganipun : ingkang dipun sanepaaken redi menika miturut

wewatoning ngelmi BETAL MAKMUR.

Kisamurta lan ki Samarti,

Tegesipun : inggih punika sampun awujud kempalipun ki Samarta,

kaliyan ki Samarti.

Katranganipun : ingkang dipun sanepaaken ki Samarta punika

ingsun. Dene ki Samarti punika TRI MURTI. Kadadosan saking

sarining tirta Kamandanu, sarining Surya, tuwin sarining Candra.

Kempal dados satunggal mahanani CAHYA kawastanan ROH ILAPI,

inggih punika wujuding ANASIRSEJATI.Warananipuningsun.

Ngalih aran ping tiga,

Tegesipun : Saben pindah panggenan santun nama, ngantos

rambah kaping tiga.

Katranganipun: inggih punika jumenenganipun wonten TRILOKA

Tegesipun : panggenan tetiga ingkan manunggal, kadosta :

wonten ing BETAL MAKMUR anggadhahi praban piyambak, wonten

ing BETAL MUKARAM santun paraban,tuwin wonten ing BETAL

MUKADAS ugi santun paraban malih.

BETAL MAKMUR jumeneng ana sirahing Adam. Kang ana sajroning

sirah iku dimak, yaiku utek, kang ana antaraning utek iku manik,

sajroning manik iku budi, sajroning budi iku napsu, sajroning

22


23/80

napsu iku suksma, sajroning suksma iku rahsa, sajroning rahsa iku

Ingsun, ora ana Pangeran anging Ingsun, dat kang nglimputi ing

kahanan jati.

BETAL MUKARAM jumeneng ana ing dhadha ning adam. Kang ana

sajroning dhadha iku ati, kang ana antaraning ati iku jantung,

sajroning jantung iku budi, sajroning budi iku jinem , yaikuangen-

angen, sajroning angen-angen iku suksma, sajroning suksma iku

rahsa, sajroning rahsa iku Ingsun. Ora ana pangeran

angingIngsun dat kang anglimputi ing kaanan jati.

BETAL MUKADAS jumeneng ana ing kemaluaning adam. Kang ana

sajroning kemaluan iku pringsilan, kang ana ing antaraningpringsilan iku nutpah, yaiku mani, sajroning mani iku madi,

sajroning madi iku wadi, sajroning wadi iku manikem, sajroning

manikem iku rahsa, sajroning rahsa iku Ingsun. Ora ana pangeran

anging Ingsun dat kang anglimputi ing kaanan jati, jumeneng

sajroning nukat gaib, tumurun dadi johar awal, ing kono

wahananing alam akadiyat, wahdat, wakidiyat, alam arwah, alam

misal, alam ajsam, alam insan kamil, dadining manungsa

sampurna yaiku sajatiningsipatIngsun.

Arta daya tengsun,

Tegesipun : wonten ing Bental Mukaram parabanipun ARTA

ingkang dipun sanepaaken arta punika pangretosaning

kawicaksanan.

Daya tengsun tegesipun jumenengipun wonten ing BETAL

MUKADAS dipun parabi daya ingkang dipun sanepaaken daya

punika ingsun ingkang kuwasa utawi WISESA. Dene kanyatanipun

anggadhahi daya kuwasa damel gesanging manungsa.

Araningsun duk jejaka,

Tegesipun : paraban kita (kidung) nalika taksih jaka.

23


24/80

Lamun dipun apalna,

Katranganipun : ingkang dipun sanepaaken Jaka punika , nalika

wiji taksih dumunung ing bapa, dereng katetesaken ingbiyung.

Ki artati mengko araningsunngalih,

Tegesipun : inggih punika KI ARTATI (karsa ingkang linangkung)

nanging sareng sampun katitisaken, lajeng santun asma/paraban.

Sapa wruh araningwang,

Tegesipun : sinten ingkang mangertos sejatosing nami kita

(kidung) wau.

Katranganipun : inking dipun parapi Arta Daya, Artati, punikawujudipun namung satunggal mboten sanes : inggih namung

ingsun.

Pepindhanipun kados dene sesebutan sang NATA, inggih punika

ratu ingkang saweg jumeneng wonten ing sitinggilSANG PRABU

punika ratu ingkang saweg jumeneng ing pandhapi SRI

NARENDRA punika ratu ingkang saweg jumeneng wonten ing

kedhaton. Sesebutan tiga wau inggih ingkang dipun sebut inggih

namung satunggal utawi anggadhahi teges ANERANGAKEN

KUWAJ

IBANIPUN.

Kaping 11 :

Sapa weruh kembang tepus kaki,

Sasat weruh rek ke artadaya,

Tunggal pancer ing uripe,

Sapa wruh ing panuju,

Sasat sugih pagere wesi,

Rineksa wong sak jagad,

Kang angidung iku,

24


25/80

Kidung iku den tutug sedasawengi,

Adoh panggawe ala.

Kawedharakensuraosipun makaten :

Sapa weruh kembang tepus kaki,

Tegesipun: sinten ingkang saget mangertos dhateng tepa sariro.

Katranganipun : tumindak ingkang kanti ukuran raosing

kamanungsan.

Sasat weruh rek ke artadaya,

Tegesipun : prasasat saget sapatemon kaliyan sang guru jati

piyambak.

Katranganipun : tumindak ingkang mawi tepo sariro punika

asalipun saking daya pakartining sang guruJati(ingsun).

Tunggal pancer ing uripe,

Tegesipun: manungsa sak jagad punika panceripun namung

satunggal, inggih punika ingsun kang nglimputi kahanan jati.

Katranganipun : raosing manungsa punika sageta rik-tinarik

satunggal kaliyan satunggalipun dados sami.

Sapa wruh ing panuju,

Tegesipun : sinten ingkang saget nuju karepingsanes.

Katranganipun : upami tiyang ungkang nami A katamuan tiyang

nama B pun B wau anggenipun mara tamu namung lugu

katarik saking sayahipun tuwin kalaib (kaluwen), amargi mentas

saking kekesahan, ewodene mboten purun nembung punapa-

punapa. Ingkang gadhah griya pun A mangertas dhateng

pasemoning

25


26/80

tamunipun, lajeng gita-gita anggenipun anyugata wedang,

panganan tuwin sekul.

Pun B inggih lajeng ngrahapi lajeng katingal binger, rumaos

nikmat sanget anggenipun dhahar, dados pasugatan wau katrimah

sanget. B lajeng pamitan wangsul. Menggah pakartinipu A

anggenipun anyugata mboten sarana ditembungi, sarta mboten

amengku pamrih. Punika ingkang dipun wastani nuju kareping

sanes, tuwin tumindak sanes-sanesipun ingkang sairib makaten

wau.

Sasat sugih pagere wesi,

Ingkang makaten punika namung paribasan .

Dene katranganipun : tiyang ingkang sampun lebet luangipun,

inggih punika tiyang ingkang tumindakipun kerep anyaenidhateng

ing sanes ingkang mboten amengku pamrih (tumindak kautaman)

sak lampah-lampahipun mesti tansah jinangkung ing kaleresan.

Dados penggalihipun tansah teteg kemawon.

Rineksa wong sak jagad,

Kang angidung iku,

Tegesipun : tiyang ingkang pangangen-angenipun wiji sae, sarta

karsa tumindak kautaman punika uwohing pandamel sae wau, ing

sakenggen-enggen tansah dipun tresnani ingsanes.

Lamun dipun apalna,

Tegesipun : manawi dipun apalaken.

Katranganipun : ingkang dipun apalaken punika pujian ingkang

kawrat ing sekar angka 1.

26


27/80

Tegesipun ing saben dalu angapalaken pujian wau.

Adoh panggawe ala.

Tegesipun : tebih saking /dhateng pandamelawon.

Katranganipun : saklampah-lampahipun saget sumingkir saking

pandamelawon.

Kaping 12 :

Lawan rineksa dening hyangwidi,

Sasedyane tineka dening hyang,

Kinedhep mring janwoakeh,


Kang anurat miwah nyimpeni,

Yen ora bisa maca,

Simpenana iki,

Temah ayu kang sariro,Yen linakon dinulursasedyoneki,

Lan rineksa dene hyang.

Kawedaraken suraosipun makaten : Punapa malih sak lamapah-

lampahipuntansanh jinangkung dening pangeran. Sarta saget

dumugen punapa sedyanipun, tuwin linulutan ing sasami.

Tumprap ingkang maos, ingkang mirengaken, ingkang nyerat

tuwin ingkang ngrimati serat kidungan wau.

Anggadhahi sawab, saget amilujengaken badanipun, wondene

menawi mboten saget maos, inggih karimata kemawon inggih

sampun anggadhahi sawab wilujeng. Langkung-langkung bilih

kersa anglampahi TARAK BROTO. Sawabipun saget sempulur

anggening ngupajiwa, sarta tansah jinangkung dening pangeran.

Kidung iku den tutug sedasa wengi,

27


28/80

Kaping 13 :

Kang sinedya tinekan hyangWidi,

Kang kinarsan dumadakan kena,

Tursinihan pangerane,

Najan tan weruh iku,

Lamun nedya mujasemedi,

Sasaji ing sagara,

Dadya ngumbar

eku,Dumadi sarirotunggal,

Tunggal jati swara awor ing artati,

Aran sekarjempina.


Kang sinedya tinekan hyang Widi,

Tegesipun : puapa ingkang dipun gayuh saget kadumugen.

Katranganipun : Ingkang dipun wastani penggayuh punika betahan

ingkang kanggenipun ing kala mangsa.

Kang kinarsan dumadakan kena,

Tegesipun : inggih sampun dilalah kersanipun ing saben dinten

kerep kalegan.

Tursinihan pangerane,

Tegesipun : Punapa malih ugi jinangkung ing pangeranipun.

28


29/80

Katranganipun : ingkang dipun wastani penggayuh punika

kabetahan ingkang kanggenipun ing kala mangsa. Tumindak

ingkang tansah kaleresan punika tegesipun saking berkahing

pangeran.

Najan tan weruh iku,

Katranganipun : tiyang punika sanajan dereng mangertos gelaring

ngelmi ( asal wijining manungsa).

Lamun nedya muja semedi,

Tegesipun : lamun niyat nindaaken mujasemedi.

Katranganipun : seserepanipun wau namung mligi seserepan

tumindak mujasemedi.

Sasaji ing sagara,

Ingkang mekaten punika naming pasemon, dene katranganipun,

jumenengipun hyang Pramana wonten ing betal makmur. Saget

amikani alam Panca Maya.

Dadya ngumbareku,

Katranganipun : ingkang dipun wastani ngumbara punika

lenggahing hyang pramana wonten ing Bental Mukaram. Ing

wusana lajeng jumeneng ing Betal Makmur. Kadosanipun oncat

saking palenggahan.

Dumadi sariro tunggal,

Katranganipun : melenging pramana kajumbuhaken kaliyan

weninging karsa, gumeleng dados satunggal. Saget mahanani

kabikaing raos lajeng katingalipun sang GURU JATI .

29


30/80

Katranganipun : Sang Guru Jati wau inggih punika sang sabda

sarta inggih karsa ingkang linangkung.

Aran sekar jempina,

Katranganipun : anedhahaken bilih sang guru jati punika kenging

kawastanansesekaring jampi ingkang mesti saget anyarasaken.

Kaping 14 :

Semahira ingaran senjari,

Melu urip lawan melu pejah,

Tan pisah ing saparane,

Pari purna satuhu,

Anirmala waluya jati,

Kena ing kene kana,

Ing wasananipun,

Ajejuluk adisuksma,

Cahya ening jumeneng ing artati,

Anom tan kena tuwa.


Semahira ingaran senjari,

Tegesipun : ingkang minangka kancuhanipun dipun wastanirahsa.. inggih punika rahsaningsuksma.

Tunggal jati swara awor ing artati,

30


31/80

Tegesipun : rahsa punika inggih kangge nalika gesang utawi ugi

kangge benjing nalika pejah.

Katranganipun : nalika gesang rahsa punika dados angertosaningkang gaib-gaib. Wondene benjing manawi pejah, rahsa punika

dados katetepanipun kayektosan. Dumunung ing rasa jati.

Tan pisah ing saparane,

Tegesipun : dados dhateng ing pundi kemawon rahsa wau ugi

tumut boten pisah.

Pari purna satuhu,

Tegesipun : gesang ingkang tanpa sangsaya.

Katranganipun : tiyang ingkang tumindakipun kanthi landhesan

raosing kamanungsan, punapa ngakunipun saget wilujeng.

Anirmala waluya jati,

Tegesipun : ing wusana saget suci utawi saras lairbatosipun.

Kena ing kene kana,

Tegesipun : kapitadosan ingkang makaten wau kenging kangge

gesang donya tuwin ing akir.

Ing wasananipun,

Ajejuluk adi suksma,

Tegesipun : dene kedadosanipun boten sanes inggih namungjumenengipun pribadi (sejatining ingsun).

Melu urip lawan melu pejah,

31


32/80

Tegesipun : ing alam ngriki ugi wonten cahyo wening kang

katingal.

Anom tan kena tuwa,

Tegesipun : boten anem tuwin boten saget sepuh, namung

langgeng kawontenanipun.

Kaping 15 :

Panunggale kawula lan gusti,

Nila ening arane dukgesang,

Duk mati nila arane,

Lan suksma ngumbareku,

Ing asmara mung ragayekti,

During darbe paparab,

Duk rarene iku,

Awayah bisadedolanan,

Aran sang hyang jati Iya sang artati,

Yeku sang arta daya.


Panunggale kawula lan gusti,

Tegesipun : inggih mekaten menika

ngempale kawula-gusti.

ingkang dipun wastani

Cahya ening jumeneng ing artati,

32


33/80

Tegesipun : wekdal gesang wonten ing ndonya, tumprap kabikaing

raos kaweningan punika mesthi saking pitulunganing cahya.

Duk mati nila arane,

Tegesipun : nanging manawi wonten ing jamane pejah mboten

perlu dipun pitulungi dening cahya.

Lan suksma ngumbareku,

Katranganipun : ingkang katembungaken suksma ngumbara

punika konosipun ingsun, inggih punika wujudipun satunggal

saget angebaki jagad, ing pundi dunung kita ing grikuwonten.

Ing asmara mung raga yekti,

Tegesipun : sejatosipun tumprap kaalusan, inggih punika ingkang

mengkoni raga.

Katranganipun : ingsun punika ingkang dados guruning raga,

tuwin pangeraning raga.

During darbe paparab,

Duk rarene iku,

Tegesipun, ingsun wau nalika wijining manungsa dereng

katitisaken, ugi dereng anggadhahi paraban, amargi taksih nunggil

kaliyan GUSTI ALLAH, dados ingkang wonten namung gesang

pribadi.

Awayah bisa dedolanan,

Tegesipun : manawi sampun dumugi ing titi mangsanipun ,

ingsung wau katinggal dados lantaraning wiji. Bapa saweg

anggadhahi karsa nitisaken wiji dhateng biyung.

Nila ening arane duk gesang,

33


34/80

Aran sang hyang jati Iya sang artati,

Yeku sang arta daya,

Tegesipun : saksampunipun wiji wau dumados ing guwa garbaning

biyung ingsun wau kenging dipun wastani SANG YHANG JATI, sang

ARTATI, arta tuwin daya, inggih punika wuninga karsa; daya.

Kaping 16 :

Dadya wisa mangkya amartani,

Lamun marta atemahan wisa,

Marma arta daya rane,

Duk lagya anenggunung,

Ngalih aran asmara jati,

Wayah tumeking tuwa emut ibunipun,

Nyi Pancari lunga ngetan,

Ki Artati nurut gigiring Merapi,

Anulya mring sundara.


Dadya wisa mangkya amartani,

Lamun marta atemahan wisa,

Mara arta daya rane,

Tegesipun : milanipun asma karya utawi daya , punika

tumprapipun gesang ing akir dados wisa.

34


35/80

Katranganipun : tujuawing tiyang pejah punika menawi

mangerandhateng wujudipun ingsun, naminipun kesasar (dados

wisa).

Mangkya amartani,

Tegesipun : tumprapipun gesang ing donya manawi mangeran

dhateng daya punika gesangipun dados utami (dados marta).

Kosok wangsulipun ingkang utami dados kesasar. Ingkang

makaten punika sageto nata tumindakipun, sampun ngantos salah

penampi utawi kerem.

Duk lagya aneng gunung,

Ngalih aran asmara jati,

Wayah tumeking tuwa emut ibunipun,

Tegesipun : Nalika wijining jabang bayi saweg dumados ing Betal

Makmur asmanipun santun sang Hyang Jati, amargi bapa dereng

anitisaken dhatengbiyung.

Nyi Pancari lunga ngetan,

Katranganipun : rahsanipun lajeng jumeneng wonten ing BETAL

MAKADAS inggih punika campuhing kakung tuwin wanita (bapa

tuwin biyung) wijinipun lajeng dumunung ing maningkem.

Ki Artati nurut gigiring Merapi,

Ingkang dipun sanepaaken gigiring merapi punika ula-ula.

Katranganipun : redi Merapi punika redi latu miturut hakekatingngelmi latu punika erah.Dene lampahing erah ingkang punika

medal ing ula-ula.

Pramila saksampunipun wiji tumitis ing biyung wonten saklebeting

mani, madi, maningkem, rahsa ingsun lajeng lumampah minggah

nurutula-ula.

35


36/80

Anulya mring sundara,

Ingkang dipun sanepaaken sundara punika guwa garbaningbiyung

(wadah bebayi) dunungipun wonten ing tengah-tengah antawisipunBetal Mukadas kaliyan Betal Makmur. Mila wiji wau lajeng wadhag

bayi.

Kaping 17 :

Ana pandhitaakaryawangsit,

Mindha kumbang ngajab ing tawang,

Susuh angina ngendi nggone,

Lawan galihing kangkung,

Wekasane langit jaladri,

Isine wuluh wung wang,

Lan gigire panglu,

Tapaking kuntul anglayang,

Manuk miber uluke ngungkuli langit,

Kusuma jrah ing tawang.


Ana pandhita akarya wangsit,

Mindha kumbang ngajab ing tawang,

Ingkang makaten punika SU ALAN tegesipun cipta utawibudi.

Susuh angina ngendi nggone,

Pitakenan punika katranganipun jantung.

36


37/80

Lawan galihing kangkung,

Katranganipun Suksma.

Wekasane langit jaladri,

Katranganipun : soroting cahya sumrambah ing njawi tuwin ing

lebeting sipat kita, dene wekasane jaladri katranganipun segara

jinem (panca maya).

Isine wuluh wung wang,

Katranganipun Angen-angen.

Lan gigire panglu,

Katranganipun : dat ing pundi-pundi wonten.

Tapaking kuntul anglayang,

Katranganipun angen-angen.

Manuk miber uluke ngungkuli langit,


Kusuma jrah ing tawang.


Kaping 18 :

Ngambil banyu apikulan warih,

Kodhok ngemuli lenge,

37


38/80

Miwah kang banyu den kum,

Myang dahana murub kabesmi,

Bumi pinetak ingkang,

Wawono katiyub,

Tanggal pisan kapurnaman,

Yen anenun sentek pisan anigasi,

Kuda ngrap ingpandengan.


Ngambil banyu apikulan warih,

Katranganipun : raos inggih punika tiyang ingkang marsudi

dhateng kaleresan kedah sampun pawitan sageta wening

penggalihe.

Kodhok ngemuli lenge,

Katranganipun nyawa; inggih punika gesange raga saestunipunsaking nyawa.

Miwah kang banyu den kum,

Katranganipun : katentreman inggih punika tiyang ingkang

anggayuh dhateng katentreman kedah angempali guru-guru

ingkang sampun sampurna ngelminipun.

Myang dahana murub kabesmi,

Katranganipun : kanepson inggih punika tiyang ingkang saget

duka lajeng dipun aduli supados sayasanget.

38


39/80

Katranganipun : jisim kapendhem ing siti inggih punikadumadose

anasir bumi mahanani raga.

Wawono katiyub,

Katranganipun : lebet wedaling napas punika katarik dening

swasana.

Tanggal pisan kapurnaman,

Katranganipun : roh ilapi inggih punika kaweninganing manah

punika manawi angsal pitulunganing roh ilapi. Lajeng sami

sanalika, saget gadhah pangertosan ingkang linangkung.

Yen anenun sentek pisan anigasi,

Katranganipun : wenganing raos inggih punika suraosing raos

ingkang wening punika saget ameca ingkang mesthi cocog tumrap

badhe kedadosanipun.

Kuda ngrap ing pandengan,

Katranganipun : angen-angen.

Kaping 19 :

Ana kayu apurwa sawiji,

Wit buwana epang keblat papat,

Agodhong mego rumembe,

Aprada paku kuwung,

Kembang lintang salaga langit,

Semi andaru kilat,

Woh surya lantengsu,

Bumi pinetak ingkang,

39


40/80

Asirat bun lawan udan,

Apapucak angkasa bungkah pratiwi,

Oyote bayu bajra.


Ana kayu apurwa sawiji,

Katranganipun : kayusajaratulyakin.

Wit buwana epang keblat papat,

Katranganipun : jumenegipun suksma kaliyan raga, kanthi

prabotipun sekawan inggih punika : kandha, warna, ambu, rasa.

Agodhong mego rumembe,

Katranganipun : dumununging napsu wonten ing badan sakojur.

Aprada paku kuwung,

Katranganipun : hyang Pramono.

Kembang lintang salaga langit,

Katranganipun : cahya ingkang alit-alit.

Semi andaru kilat,

Katranganipun : panunggilanipun cahya.

Woh surya lan tengsu,

Katranganipun : cahya ingkang ageng (roh ilapi tuwin lintang

johar).

40


41/80

Asirat bun lawan udan,

Katranganipun : toya gesang, saget anggesangi raosing panca

driya.

Apapucak angkasa bungkah pratiwi,

Katranganipun : kempaling jiwa tuwin raga saestunipun daya

dinaya.

Oyote bayu bajra.

Katranganipun : napas punika dados tetangsuling raga.

Kaping 20 :

Wiwitane duk anemucandi,

Gegedhongan miwah mawarangkan,

Sih ing hyang kabesmi kabeh,

Tan ana jalma kang wruh,

Yen weruh apurwane dadi,

Candi sagara wetan,

Ing ngobar karuhun,

Kayangane sangtunggal,

Sapareke kang jumeneng mung artati,

Katon tengahing tawang.


Wiwitane duk anemu candi,

41


42/80

Ingkang dipun sanepaaken candhi punikasipat.

Katranganipun : anedhahaken purwaning dumadosipun manungsa

punika wiwitanipun saweg awujud cahya wening kawastanan

NUKAD GAIB; Tegesipun : wiji ingkang taksih samar.

Gegedhongan miwah mawarangkan,

Tegesipun : kadadosaning sipat punika asalipun saking golong-

golongan, inggih punika : sipating kaalusan saking anasir sejati,

dene sipating kuwadhagan saking anasir.

Sih ing hyang kabesmi kabeh,

Katranganipun : sedaya anasir wau sareng kataman soroting cahya

nukad gaib, lajeng sami katarik urun daya mahananisipat.

Tan ana jalma kang wruh,

Tegesipun : kedadosan ingkang makaten wau mboten wonten

manungsa ingkangsumerep.

Yen weruh apurwane dadi,

Katranganipun : namung wonten seserepan dhateng purwaning

dumados, punika dudununganipun namung pangertosan.

Candi sagara wetan,

Ingkang dipun upameaken makaten wau katranganipun surya.

Ing ngobar karuhun,

Kayangane sang tunggal,

Katranganipun : wiwitanipun wonten sipat inggih punika : anasir

sejati wau kataman soroting cahyo nukad gaib, lajeng mahanani

sipating kaalusan awujud cahya, kawastanan roh ilapi.

42


43/80

Sapareke kang jumeneng mung artati.

Tegesipun :sinten ingkang jumeneng ing cahya wau, sejatosipun

mboten sanes inggih namung ingsun.

Katon tengahing tawang.

Tegesipun : saget katingal sarana netra kaalusan dumunung

satengahing tawang.

Kaping 21 :

Gunung agung segara serandil,

Langit ingkang amengku buwana,

Kawruhana ing ngartine,

Gunung segara umung,

Guntur sirna amangkubumi,

Duk kang langit buwana,

Dadya weruh iki,

Mudya madyaning ngawiyat,

Mangasrama ing gunung agungsabumi,

Sandhi-candhi sagara.


Gunung agung segara serandil,

Ingkang makaten punika namungbebasan.

Katranganipun : andahaken pamarsudi dhateng kawruh ingkang

linangkung ingkang mboten kenging dipun saranani ngakaltuwin

43


44/80

nalar, nanging kedah kagandengan kaliyan wahyu. Punika pancen

ngrekaos sarta langkung ngrungil.

Langit ingkang amengku buwana,

Katranganipun : dununging kawruh kawicaksanan punika saget

amengkoni sawarnaning kaperluan.

Kawruhana ing ngartine,

Tegesipun : sadaya wau mangertos sakingtegesipun.

Gunung segara umung,

Katranganipun : ubaling pancadriya ingkang tansah angambra-

ambra.

Guntur sirna amangku bumi,

Katranganipun : nyirep ubaling pancadriya sampun ngantos tuwuh

gagasan sakedhik kemawon.

Duk kang langit buwana,

Katranganipun : sadaya wau kakukut dados satunggal, jagad

agung ginulung ing jagad alit.

Dadya weruh iki,

Mudya madyaning ngawiyat,

Tegesipun : manawi mangertos dhateng ing nginggil wau nggihugi ngertos dhateng lampahing mangesthi (muja semedi) wonten

ing satelenging cipta. Lajeng saget anuwuhaken kanusing

kaalusanipun.

44


45/80

Katranganipun : Anedhahaken lenggahipun muja semedi punika

kedah anjumenengaken wonten ing BENTAL MAKMUR.

Sandhi-candhi sagara,

Katranganipun : lajeng saget amikani kawontenaning alam :

pancabaya ingkang isi wewujudanipun prabot kita ingkang dados

bebegalan.

Kaping 22 :

Gunung luhure kagiri-giri,

Segara agung datan pasama,

Pan sampun kawruhan reke,

Arta dayapuneku,

Datan kena cinakrengbudi,

Nanging kang sampun prapta,

Ing kuasanipun,

Angadeg tengahing jagad wetan kulon lor kidul,

Mandhap myang nginggil,

Kapurba wasesa.

Kawedharaken katranganipun :

Gunung luhure kagiri-giri,

Segara agung datan pasama,

Pan sampun kawruhan reke,

Mangasrama ing gunung agung sabumi,

45


46/80

Katranganipun : Sarehning sapunika sampun mangertositegesipun

babasan : redi ingkang inggilipun anggegirisi, sarta seganten

ingkang wiyar tanpa watesan.

Arta daya puneku,

Datan kena cinakreng budi,

Tegesipun : ingkang makaten wau anedhahaken panguaosipun

sang arta daya (guru jati) boten kenging pinurba ing manungsa.

Katranganipun : Dumadosing lelampahaning manungsa punika

sadaya, kapurba dening sang guru jati. Dados paguaosipun sang

guru jati wau mboten wonten ingkang nandingi agengipun .

Nanging kang sampun prapta,

Tegesipun : nanging manawi tumprap tiyang ingkang sampun

aged dumugi ing ngayunanipun guru jati wau, (sapatemon).

Ing kuasanipun,

Tegesipun : anggadhahi daya pangertosan ingkang linangkung.

Angadeg tengahing jagad,

Katranganipun : tekatipun mboten ela-elu, sarta mboten gugon

tuhon : nanging sampun gadhah katetepaning kawruh ingkang

tumuju ing kaleresan.

Wetan kulon lor kidul,

Mandhap myang nginggil,

Kapurba wasesa.

Katranganipun : dados tumindaking tiyang wau, anggening badhe

lumampah ngetan, ngaler, ngilen, ngidul , mandhap tuwin

manginggil, naming nuruti sakkarsanipun piyambak. Nanging

46


47/80

karsanipun wau sampun dados paugeran ingkang leres, inggih

punika wewaton dhawuhing sang guru jati.

Kaping 23 :

Bumi gunung segara myang kali,

Sagung ingkang sesining bawana,

Kasor ing arta dayane,

Sagarasat kanggunung,

Guntur sirna guwa samya ning,

Singa wruh arta daya,

Dadya teguh timbul,

Lan dadi paliyas ing prang,

Yen lelungan kang kapapag widi asih,

Sato galaksuminggah.


Bumi gunung segara myang kali,

Sagung ingkang sesining bawana,

Tegesipun : menggah daya pigunanipun ; bumi, redi, seganten,

lepen tuwin sedaya isen-isening bawana.

Kasor ing arta dayane,

Tegesipun :Sedaya wau pangupaosipun kawon kalian SANG GURU

JATI.

47


48/80

Katranganipun : sedaya para titah wau wontenipun saget

anggadhahi daya katarik saking kaprabawan daya pangupaosing

pun Sang GuruJati.

Sagara sat kang gunung,

Ingkang makaten punikabebasan.

Katranganipun : Sirnaning panca maya.

Guntur sirna guwa samya ning,

Katranganipun : kedah gegandhengan saget anyirep sekathahing

suwanten sarana nutupi babahan hawa sanga punika sedaya ugisaking daya panguasosipun Sang GuruJati.

Singa wruh arta daya,

Tegesipun : pramila sinten ingkang saged sapatemon sang Guru

Jati.

Dadya teguh timbul,

Tegesipun : saget wiyono tanpa japa mantra.

Lan dadi paliyas ing prang,

Tegesipun : tuwin ugi saget dados sarono panulaking supados

mboten wonten paprangan .

Yen lelungan kang kapapag widi asih,

Tegesipun : manawi ngleresi kekesahan sinten ingkang kepethuk

sami rumaos ering utawiwelas.

48


49/80

Tegesipun : upami ingkang kepethuk wau sato galak inggih lajeng

sumingkir tiyambak.Jim peri perayangan padhawedi.

Kaping 24 :

Mendhak asih sakehing drubiksa,

Rumeksa siyangdalune,

Singa anempuh lumpuh,

Tan tumama ing awak mami,

Kang nedya tan raharja,

Kabeh pan lebur,

Sakehing nedya ala,

Larut sirna kang nedya becikbasuki,

Kang sinedya waluya.


Upami kepethuk jim peri perayangan inggih rumaos ajrih

piyambak punapa malih sakathahing dubriksa, sami mendhak

piyambak utawi rumaos welas, dados malah reumeksa sak rinten

dalunipun, temahipun lumpuh piyambak, mboten saget tumama

ing badan kita. Ingkang ngarah amrih pejah kita sadaya

sampun dipun lebur dening pangeran. Sak kathahing tiyang

ingkang semedya mandamel awon,sedaya ugi

kasirnaaken.Namung ingkang sumedya sae saget lestari, amargi

ketarik sakingadheping penggalih namung dhateng kawilujengan.

Kaping 25 :

Siang dalu rumeksa ingwidhi,

Dinulur saking karseng hyangsukma,

Sato galak suminggah.

49


50/80

Kaidhep ing janmaakeh,

ran wikuning wiku,

Wikan liring mujasemedi,

Dadi sasedyanira,

Mangunah linuhung,

Peparap hyang Tega Lana,

Kang kasempen yen tuwajuh,

Jroningngati,

Kalis ing panca baya.


Siang dalu rumeksa ingwidhi,

Tegesipun : salampah-lampahipun siyang tuwin dalu tansanh

jinangkung dening pangeran. Katranganipun : Tansah dhumawah

ing kaleresan.

Dinulur saking karseng hyang sukma,

Tegesipun : pagesanganipun saget sempulur saking berkahing

pangeran.

Kaidhep ing janma akeh,

Tegesipun : linulutan ing janmo akeh (sesame).

Aran wikuning wiku,

Tegesipun : Ingkang kadunungan daya kados makaten punika

kinging kawastanan guruning para guru.

50


51/80

Wikan liring muja semedi,

Tegesipun : Amargi saget mangertos tuwin saget nindakaken

trapipun muja semedi. Katranganipun : Sampun saget gambuhtuwin wicksanasaestu.

Dadi sasedyanira,

Tegesipun : punapa ingkang sakersanipun saget kadadosan.

Katranganipun : Karsanipun tiyang ingkang sampun anggadhahi

ngelmi punika mboten badhe nguja hawa kamurka- murkanipun.

Nanging sampun saget anglenggahaken ingkang dados

pramesthiyanipun.

Mangunah linuhung,

Tegesipun : tuwin saget andhatengaken mangunah ingkang utami

inggih punika anggening tetulung dhateng sesami mboten

amengku pamrih ing wusana ingkang dipun tulungi sarehning

sampun legan penggalihipun lajeng nyaosi bebingah saking

kersaning piyambak.

Peparap hyang Tega Lana,

Tegesipun : Tiyang wau kenging sinebat hyang Tega Lana.

Katranganipun : sepisan, tiyang wau dedasaring penggalih tegan

utawi iklas dhateng kadonyanipun. Kaping kalih, penggalihipun

jujur tuwin tulus , mila ngantos paraban hyang Tega Lana.

Kang kasempen yen tuwajuh,

Jroning ngati,

Tegesipun : Tiyang ingkang Aggadhahi ngelmi ingkang makaten

wau manawi tekadipun saget tumemen ingsalaminipun.

51


52/80

Kalis ing panca baya.

Tegesipun : Saget pinaringan linepataken ingpakewet.

Kaping 26 :

Yen kinarya atunggu wong sakit,

Ejim setan datan wani ngambah,

Rineksa malaekate,

Nabi waliangepung,

Sakeh lara padhasumingkir,

Ingkang sedya mitenah,

Marang awakingsun,

Rinusak dening pangeran,

Eblis lanak sato mara mara mati,

Tumpes tapis sadaya.


Yen kinarya atunggu wong sakit,

Tegesipun : menawi kangge anenggani tiyang sakit.

Katranganipun : tiyang ingkang gadhah ngelmi wau salebetipun

anenggani tiyang sakit kanthiamatrapaken semedi.

Ejim setan datan wani ngambah,

Tegesipun : Anggadhahi daya ejim setan lajeng boten purun

ngambah ing griku.

52


53/80

Rineksa malaekate,

Tegesipun : Amargi dipun reksa dening malaekatipun.

Nabi wali angepung,

Tegesipun : Nabi Wali punika minangka sanepaning prabot kita

piyambak, dados sedaya prabot kita sami sayuk rumaket rumeksa.

Sakeh lara padha sumingkir,

Tegesipun : Sesakitipun wau lajeng sami sumingkir sadaya.

Katranganipun : Katarik tiyang ingkang saget gambuh dhateng

Gaib wau, ing wusana saget gampil angsaljampinipun.

Ingkang sedya mitenah,

Marang awakingsun,

Tegesipun : Ingkang sumedya mitenah dhateng badanipun

ingkang sakit wau .

Rinusak dening pangeran,

Tegesipun : Lajeng dipun lebur dening pangeran.

Eblis lanak sato mara mara mati,

Tumpes tapis sadaya.

Ingkang makaten punika namung paribasan.

Katranganipun : saking agenging dayanipun Gaib saget keneringan

sagunging titah wusana saget teguh tuwin rahayu.

53


54/80

Ana kidung angidung ingwengi,

Bebaratanduk ampreh winaca,

Sang hyang Gurupangadeke,

Lumaku sang Hyang Ayu,

Alembehan asmaraening,

Ngadek pangawak teja,

Kang angidung iku,

Yen kinarya angawula,

Myang lelungan gusti gething dadi asih,

Sato setansumimpang.


Ana kidung angidung ing wengi,

Tegesipun : Wonten puji ingkang katindaken ing wanci dalu.

Bebaratan duk ampreh winaca,

Tegesipun : Tumindak salat daim.

Katranganipun : Netra merem liyep-liyep adheping penggalih

mungel : HU-ALLAH. Kanthi katurutaken lampahing napas ingkang

malebet, tuwin medal saking grono ingkang ajeg.

Sang hyang Guru pangadeke,

Lumaku sang Hyang Ayu,

Katranganipun : Gagasaning angen-angen sampun ngantos

ngambyang-ambyang.

Kaping 27 :

54


55/80

Alembehan asmara ening,

Katranganipun : Melenging ciptasaranaeneng ening.

Ngadek pangawak teja,

Tegesipun : Patraping sariro jumeneng jejeg kados dene teja.

Kang angidung iku,

Tegesipun : ingkang nglampahi muji wau.

Yen kinarya angawula,

Tegesipun : Sasampunipun tumindak makaten wau ing saben dalu

manawi kangge ngabdi.

Myang lelungan gusti gething dadi asih,

Sato setan sumimpang,

Tegesipun : menawi kesah utawi ngabdi bendoro gething dados

asih utawi manawi kapethuk sato tuwin setan sedaya wau sami

sumingkir tiyambak.

Kaping 28 :

Sakathahing upas tawa sami,

Lara raga waluya nirmala,

Tulak tanggul kang manggawe,

Duduk samya kawangsul,

Akawuryansagunging sikir,

Ngadam makmum sadaya,

55


56/80

Datan paja ngrungu,

Pangucap lawan pangrasa,

Myang tumingal kangsedya,

Tumekeng napi,

Pangreksaning malekat.


Sakathahing upas tawa sami,

Tegesipun sadaya upas upasan ingkang angengenani ing sarirosami tawar.

Lara raga waluya nirmala,

Tegesipun sesakiting sariro tumunten saras kados ing wingi uni

malih.

Tulak tanggul kang manggawe,

Tegesipun : amargi sampun dipun tulak utawi sampun mawi pager

mila sesakitipun lajeng wangsul dhateng asalipun ingkang

mendamel.

Katranganipun : Tiyang ingkang gadhah ngelmi punika kenging

kawastanan sariranipun sampun dipun pageri. Mila sinten ingkang

sumedya ngawoni lajeng wangsul wonten ing margi.

Duduk samya kawangsul,

Tegesipun : upami dipun tuju duduk dening sanes ugi mboten

saget dumugi nanging malah wangsul dateng ingkang ndamel.

56


57/80

Tegesipun : upami wonten tiyang ingkang nanduaken

ngelmunipun sikir (sulap) lajeng mboten saget dados (cabar)

amargi kawon daya.

Ngadam makmum sadaya,

Datan paja ngrungu,

Pangucap lawan pangrasa,

Myang tumingal kang sedya,

Tumekeng napi,

Tegesipun : sedaya tiyang ingkang ngangge ngelmi ngadam

makdum, kadosta donga, puji, raos pangraos, tuwin ingkang

ngempalaken ciptanipun, sedaya wau lajeng mboten paja-paja

mangertos (ciptanipun mboten dados).

Pangreksaning malekat.

Tegesipun : daya ingkng ageng wau inggih punika wujuding

pangreksanipun malaekat (pagering badan).

Kaping 29 :

Jabarail ingkang animbangi,

Milanira katetepan iman,

Pan dadya kendel atine,

Ngijrailpunika,

Kang rumeksa ing atisuci,

Israfil dadi damar,

Madhangi jro kalbu,

Mikail kanga sung sandang,

Akawuryan sagunging sikir,

57


58/80

Lawan pangan tinekan ingkang kinapti,

Sabar lawan narimo.


Jabarail ingkang animbangi,

Tegesipun : kejawi kaparingan daya saking panguaosanipun sang

guruJatimalaikatJabarailugi animbangi paring daya.

Milanira katetepan iman,

Tegesipun : milanira tiyang wau saget kadunungan iman.

Katranganipun : Penggalihipun tansah enget dhateng kaweningan.

Pan dadya kendel atine,

Tegsipun : ing wusana tekadipun lajeng dadossantosa.

Ngijrail punika,

Kang rumeksa ing ati suci,

Tegesipun : Sucining penggalihipun wau katarik dipun reksa

dening ngijroil.

Israfil dadi damar,

Madhangi jro kalbu,

Tegesipun : Isrofil ingkang dados damaripun amadhangisalebetingpenggalih.

Mikail kanga sung sandang,

Lawan pangan tinekan ingkang kinapti,

58


59/80

Tegesipun : tuwin mikail ingkang paring sandhang tedha sarta

saget andhatengaken punapa ing karsanipun.

Sabar lawan narimo,

Tegesipun : Nanging dedadosing penggalih kedah narimahan sarta

sabar.

Kaping 30 :

Yahu datyeng pamujiningwengi,

Bale alas sesakaning mulya,

Kiran saka tengen nggone,

Wana kerun kangtunggu,

Saka kiwa gadanewesi,

Nulak panggawe ala,

Satru lawan mungsuh,

Pangeretenga julriyal,

Ander-ander kulhu balik linuwih,

Ambalik lara raga.


Yahu datyeng pamujining wengi,

Tegesipun : Ya, punika Muhammad, HU,: punika urip,DatyengPunika Allah. Dados sarananipun manawi dalu kanti amuji : YA,

HU, ALLAH.

Katranganipun : salat daim. Nanging manawi tumprap ing

Kalijagan, mawi dipun tambahi Ya.

59


60/80

Bale alas sesakaning mulya,

Tegesipun : Anggening muji shalat Daim wau, kanthi angawasaken

pucuking grana, sarta anggumelengaken lebet wedaling napas,inggih punika tujuan ingkang mulya.

Kiran saka tengen nggone,

Tegesipun : Malaekat Kirun, manggen ing bolongan grana ingkang

sisih tengen.

Wana kerun kang tunggu,

Saka kiwa gadane wesi,

Tegesipun : dene Wana Kirun ingkang rumeksa ing bolongan grana

sisih kiwa. Kanthi amundhi gada tosan katranganipu : godo tosan

punika ing sejatosipun namung awujud daya.

Nulak panggawe ala,

Tegesipun : Panguaosing wana kirun wau, anulak pandamel

ingkang sumedya ngawoni.

Satru lawan mungsuh,

Tegesipun : punapa malih satru tuwin mungsuh.

Pangeretenga julriyal,

Ingkang makaten menikasanepo.

Katranganipun : Lampahing Sholat Daim wau, mawi gandhengan

lampahing nupus, inggih punika angin ingkang anjok ing netra.

60


61/80

Katranganipun : Ingkang dipun sanepaaken ander-ander punika

Githok. Dados malebeting angin ing grana manawi sampun

dumugi ing tenggok lajeng kaputera manginggil anjogipun

dhateng ing netra wau. Makaten wau wongsal-wangsul, inggihpunika puji ingkang linangkung.

Ambalik lara raga.

Tegesipun : saget amangsulaken sesakiting badan.

Kaping 31 :

Dudur molo teng ayatul kursi,

Lungguh ing surat ngam-ngam,

Pangleburan lara kabeh,

Usuk-usuk ing luhur,

Ingkang aran wesi ngalarik,

Nenggih nabiMuhammad,

Kang wekasan iku,

Atungguratrilansiang,

Kenedhepan ingtumuwuh padha asih,

Tundhuk mendhak marang wang.

Kawedharaken suraosipun makten :

Dudur molo teng ayatul kursi,

Ingkang makaten punika sanepan.

Katranganipun : Anedhahaken palenggahan ing ngaras kursi utawi

Bental Makmur. Dados perlu kajumenengaken ing griki.

Ander-ander kulhu balik linuwih,

61


62/80

Lungguh ing surat ngam-ngam,

Katranganipun : Ingkang anggadhahi panguaos ageng wau

lenggahipun wonten salebeting jantung.

Pangleburan lara kabeh,

Tegesipun : dayanipun saget dados panulaking sadaya sakit.

Usuk-usuk ing luhur,

Katranganipun : Rencana ingkang dumunung ing nginggil ingging

menika ubaling panca driya.

Ingkang aran wesi ngalarik,

Katranganipun : menika dipun wastani sak golongan dumunung

ingangen-angen.

Nenggih nabi Muhammad,

Katranganipun : miturut hakekating ngelmi : CAHYA.

Kang wekasan iku,

Tegesipun : Cahya wau ingkang saget amungkasi sakathahing

rencana.

Atunggu ratri lan siang,

Tegesipun : kauwajibanipun reumeksa ing siang dalu.

Kenedhepan ingtumuwuh padha asih,

Tegesipun : Anggadhahi daya dipun luluti sagunging tumuwuh

padha welas asih.

62


63/80

Tundhuk mendhak marang wang.

Tegesipun : sami ruamaos ering utawi ajrih dhateng kita.

Kaping 32 :

Satru mungsuh mundur padhawedi,

Sami dhanganeng betal mukadas,

Tulak balik pangreksane,

Pan nabi patangpuluh,

Paring wahyu mring awak mami,

Apan nabi wekasan,

Sabda nabi Dawud,

Apetak Bagendha ambyah,

Kenaweden belis laknat lawan ejim,

Tan ana wani perak.


Satru mungsuh mundur padha wedi,

Tegesipun : inggih punika satru tuwin mengsah sami mundur

rumaos ajrih.

Sami dhanganeng betal mukadas,

Tegesipun : Punapa malih manawi kita anjumenengaken wonten

ing bental mikadas.

63


64/80

Tegesipun : Ugi rumeksa anulak dhateng satru tuwin mengsah wau

sami wangsul piyambak.

Pan nabi patang puluh,

Katranganipun : Ingkang katembungaken nabi punikasanepanipun

prabot kita piyambak inggih punika anasir 4 prakawis.

Paring wahyu mring awak mami,

Katranganipun : sami urun daya mahanani wujuding sariro

saprabotipun.

Apan nabi wekasan,

Tegesipun : NambiMuhammad.

Katranganipun : Cahyo ingkang rumuhun piyambak punika dados

kekandhanganing wijinipun manungsa.

Sabda nabi Dawud,

Tegesipun : Sabda ingkang luhur punika dipun sanepaaken NabiDawud

Katranganipun : SabdaKUN.

Apetak Bagendha ambyah,

Katranganipun : Anedhahaken agenging panguaosipun sang sabda

kun saget angrampungi ing dame inggih punika saget amardeng

titah namungsaranasabda kemawon.

Kinaweden belis laknat lawan ejim,

Katranganipun : Pakaryanipun sang sabda wau mestidadosipun.

Tulak balik pangreksane,

64


65/80

Tan ana wani perak.

Tegesipun : Sedaya wau mboten wonten ingkang wani celak.

Katranganipun : Kawon dayaprabowo.

Kaping 33 :

Pepayone godhong dhukut langit,

Tali barat kumendhung ing tawang,

Tinundha tan katon mangke,

Arajek gunungsewu,

Jalasutra ing luhur mami,

Kabeh padha rumeksa,

Angadhangi mungsuh,

Anulak panggawe ala,

Lara roga sumingkir kalangkungtebih,

Luput kang wisa guna.


Pepayone godhong dhukut langit,

Tegesipun : Ingkang makaten punika ibarate ngelmi anedhahaken

dumadosing anasir sejati. Inggih punika : SURYA, CANDRA, TUWIN,

KARTIKA.

Tali barat kumendhung ing tawang,

Katranganipun : Swasana.

65


66/80

Tinundha tan katon mangke,

Tegesipun : Anasir wau namung kapendhet sarinipun kemawon,

dados boten katingal wujudipun lugunipun, nangin sampun santunwarni wujud cahya.

Arajek gunung sewu,

Tegesipun : Anedhahaken santosaning kedadosan (santosaning

piyandel).

Jala sutra ing luhur mami Kabeh padha rumeksa,

Tegesipun : Sadaya wau sami rumeksa ing kawilujengan.

Angadhangi mungsuh,

Tegesipun : ingkang nulak manawi wonten mengsah andhatengi.

Anulak panggawe ala,

Tegesipun : utawi anulak ingkang sumedya mendamel awon.

Lara roga sumingkir kalangkung tebih,

Tegesipun : tumpraping sesakit ingkang tumuju dhateng sariro

sami sumingkirtebih.

Luput kang wisa guna,

Tegesipun : Sanajan dipun gunani ing japa mantra tuwin kengingwisa, inggih mboten saget tumama.

Kaping 34 :

Gunung sewu dadya pager mami,

66


67/80

Katon murub kang samya tumingal,

Sakeh lara sirna kabeh,

Luputing tujuteluh,

Taragyanatenung jalengki,

Bubar ambyarsuminggah,

Sri sadana lulut,

Punika sih rahmatullah,

Rahmat jati jumeneng wali jasmani,

Iya sang jati mulya.


Santosaning piyandel kala wau kaupamaaken kados dene gadhah

pager gunung sewu. Sinten ingkang mirsani dhateng kita katingal

murub. Sakathahing sesakit sirna sadaya, sarta linepataken saking

ing tuju, teluh, taragyana, tenung, jalengki ( bangsaning

brekasakan). Sami minger andhelik ing panggenanipun piyambak-piyambak. Namung Sri Sadana (lampahing sandhang tedha)

ingkang sih lulut menggah ingkang mekaten punika tegesipun :

namung sih rahmatullah inggih rahmat jati. Punika ingkang

sejatosipun ingkang jumeneng Pangeraning Raga inggih peparab

SANG JATIMULYA.

Kaping 35 :

Ingaranan RaraSubaningsih,

Katumingal samya sih sedaya,

Kedhep saparipolahe,

Ken lara sirna larut,

67


68/80

Tan tumama ing awak mami,

Kang sangar dadi tawar,

Kang gething sih lulut,

Saking dhawuh sipat rahman,

Iya rahmad rahayu rineksa neki,

Saranakangge methak.


Inggih punika dipun wastani Rara Subangsih (samading Pangeran)sinten ingkang mirsani sami asih sadaya.Satindak-tandukipun

dipun remeni ingakathah.

Kathah sakit sami sirna larut, boten saget tumama ing badan kita.

Siti ingkang sangar dados tawar, sinten ingkang gething dados

tresna.

Sedaya wau katarik saking daya sabda pangandikaning ingkang

sipat Rahman (langgeng).

Inggih sipat Rohmad ingkang rumeksa dhateng karahayon.

Sinten ingkang kepengin kadunungan daya ingkang makaten wau,

sarananipun anglampahi methak.

Kaping 36 :

Yen lumampah kang mulat awing wring,

Singa barong kang padha rumeksa,

Gajah meta neng wurine,

Macan gembong ing ngayun,

68


69/80

Nagarajaing kanan kering,

Singa mulat jrih tresna,

Jim setan lawan manusa,

Padha kedhep teluh lawan hantubumi,

Ajrih lumayu ngindhar.


Manawi angleresi lumampah ingkang mirsa rumaos giris.

Bebasanipun singa barong sami rumeksa, gajah ingkang saweg

ngamuk ingkang rumeksa ing wingking, sima gembong ing

ngajeng. Rajane sawer ingkang wonten ing kiwatengen.

Dados sinten ingkang mirsa dhateng kita rumaos ajrih kaliyan

tresna.

Jim setan, sesamining tiyang sedaya sami kedhep,paneluhan tuwin

hantu bumi sami lumajeng sipat kuping.

Kaping 37 :

Yen sumimpen tawa barang kalir,

Upas bruwang racun banjur sirna,

Temak kalis sabarang reh,

Jemparingtowokputung,

Pan angleyang tumibeng siti,

Miwah saliring braja,

Tan tumama mringsun,

Cendhak cupet dawa tuna,

69


70/80

Miwah sambaing setan tenung padha bali,

Kedhep wedi maring wang.


Tumprap ingkang anggadhahi ngelmi wau, sanadyan mboten

kaesthi, ugi sampun anggadhahi daya tawa sakaliring upas, racun

trawang sedaya sami sirna wisanipun. Ing wusana saget kalis

dhateng samukawis sipatdamel.

Upami dipun jemparing, dipun towok, sami putung lajeng samiangleyang dhawah ing siti. Tuwin sakkathahing dedamel boten

tumama dhateng badhan kita .

Ingkang dedamelipun celak cupet, ingkang panjang mboten

dumugi, tuwin tumprap setan, tenung sami wangsul piyambak.

Sami rumaos ajrih asih dhateng kita.

Kaping 38 :

Ana peksi mangku bumi langit,

Manuk iku indah warnanira,

Sagoro erob wastane,

Uripe manuk iku,

Amimbuhi ing jagad iki,

Warnanipun sekawan,

Sikile wawolu,

Kulite iku sarengat,

Getihipun tarekat ingkang sejati,

70


71/80

Ototipun hakekat.


Ana peksi mangku bumi langit,

Ingkang ngaten menika sualaning ngelmi,

Katranganipun : Ingsun : inggih punika panguaosipun amurba

bumi tuwin langit.

Manuk iku indah warnanira,

Katranganipun : Wujuding cahya nukat Gaib (wiji ingkang samar).

Sagoro erob wastane,

Katranganipun : Dumunung ing jagad sunya ruri.

Uripe manuk iku, Amimbuhi ing jagad iki,

Katranganipun : Ingsun wau gesangipun saged murakabi ing jagad

sak isinipun sadaya.

Warnanipun sekawan,

Katranganipun Anasir 4 prakawis ingkang minangka embanan.

Sikile wawolu,

Katranganipun : Roh ilapi punika, Anggadhahi sorot 8 prekawis

ingih punika : Cahya :1. cemeng,2. abrit, 3. Jene, 4. pethak, 5.

ijem. 6. ijem nem, 7. jambon, 8. wungu.

71


72/80

Katranganipun : Anedhahaken praboting ngelmi kedah mawi

sarengat (tumindak raga).

Getihipun tarekat ingkang sejati,

Katranganipun : praboting ngelmi kedah mawi tarekat (lampahinh

manah).

Ototipun hakekat,

Katranganipun : praboting ngelmi kedah mawi tarekat (lampahinh

jiwa).

Kaping 39 :

Dagingipun makripat sejati,

Cucukipun sejatining sadad,

Eledan tokid wastane,

Ana dene kang manuk,

Pupusuhe supiyah nenggih,

Amperune amarah,

Mutmainah jantung,

Luamah wadhuke ika,

Manuk iku anyawa papatwinilis,

Nenggih manukpunika.


Dagingipun makripat sejati,

Kulite iku sarengat,

72


73/80

Katranganipun : Praboting ngelmi kedah mawi makripat

(lampahing raos).

Cucukipun sejatining sadad,

Katranganipun : Kapitadosanipun panggalih angesthi kempaling

kawula-gusti.

Eledan tokid wastane,

Katranganipun : Dedasaring tekatipun mawitokid.

Ana dene kang manuk,

Pupusuhe supiyah nenggih,

Katranganipun : Wondene praboting manungsa

1. panggenanipun ing limpa.

; hawa nepsu.

Amperune amarah.

Katranganipun :

2. Amarah : pamanggenipun ing rempelo.

Mutmainah jantung.

Katranganipun :

3. Mutmainah : pamanggenipun ingginjel.

Luamah wadhuke ika.

Katranganipun :

4. Aluamah : Pamanggenipun ing wadhuk.

73


74/80

Manuk iku anyawa papat winilis,

Nenggih manuk punika.

Katranganipun : Manungsa punika anggadhahi roh 4 perkawis

inggih punika : 1. Roh Jasmani, 2. Roh Nurani, 3. Roh Nabati, 4.

Roh Hewani.

Kaping 40 :

Uninipun Jabarailsinggih,

Socanipun punika kumala,

Anetra wulansrengege,

Napas Nurani iku,

Grananipun tursina nenggih,

Angaup soring aras,

Karma kalihipun,

Ing gunung arpatpunika,

Uluwiyah ingloh kalam wastaneki,

Ing gunng manik maya.


Uninipun Jabarail singgih,

Katranganipun : Manungsa punika pangandikanipun ingkangrumeksa Jabarail.

74


75/80

Katranganipun : Manikipun manik kumala inggih punika

jumenengipun sang guru jati.

Anetra wulan srengege,

Katranganipun : Ingkang jumeneng wonten ing netra punika cahya

NurMuhammad.

Napas Nurani iku,

Katranganipun : Roh nurani punika pamanggenipun ing napas.

Grananipun tursina nenggih,

Tegesipun : Grana punika ibaratipun gunung Tursina.

Angaup soring aras,

Tegesipun : Dumunung sangandhaping pangarasan.

Karma kalihipun,

Ing gunung arpat punika,

Katranganipun : Karna kalih punika ibaratipun redi Arpat.

Uluwiyah ingloh kalam wastaneki,

Ing gunng manik maya.

Katranganipun : Uluwiyah punika papan wiyar ingkang padhang,

ingkang jumeneng kawastanan ingsun.

Kaping 41 :

Ana kidung akadang premadi,

Among tuwuh ing kawasanira,

Socanipun punika kumala,

75


76/80

Nganakaken sakciptane,

Kakang kawahpunika,

Kang rumeksa ing wak mami,

Anekaaken sedya,

Ing kawasanipun,

Adhi ari-ari,

Kang mayungi ing laku kawasaneki,

Anekaaken pangarah.

Kawedharaken suraosipun makaten:

Wonten puji tumprap dhateng sedherek kita piyambak. Menggah

kuawajibanipun amomong dhateng gesang kita. Inggih punika

ingkang saget angawontenipun sacipta kita.

Kadosta : Kakang kawah punika ingkang rumeksa ing badan kita.Anggadhahi panguaos saget andhatengaken ing karsanipun. Adhi

ari-ari punika kuaosipun angayomi ing salampah-lampah kita,

saget andhatengaken ing panggayuh kita.

Kaping 42 :

Punang getih ing raina,

Ngrerewangi Allah kang kuwasa,

Andadeaken kersane,

Puser kawasanipun,

Nguyu-uyu sabawa mami,

Nuruti ing panedha,

76


77/80

Kawasani reku,

Jangkepkadangingsun papat,

Kalimane pancer wus dadi sawiji,

Tunggal sawujuding wang.


Dene tumprap erah, atas kuasanipun Gusti Allah, ing sarinten

dalunipun angrerencangi andadosaken punapa ingkang

sakersanipun. Tumprap puser kuasanipun nguyun-uyun ing sak

solah bawa kita, inggih punika anuruti ing panyuwun kita. Sampunjangkep panguasanipun sedherek kita sekawan. Jangkepipun

gangsal dumunung ing pancer sampun dados satunggal kempal

kaliyan wujud kita.

Kaping 43 :

Yeku kadangingsun kang umijil,

Saking marga ina sareng samya,

Sadina aworenggone,

Sakawan kadangingsun,

Ingkang ora umijilsaking,

Marga inapunika,

Kumpule lan ingsun,

Dadya makdum sarpin sira,

Wewayangan ing dad samya dadya kanthi,

Saparandatan pisah.

77


78/80

Sederek kita ingkang sekawan, inggih punika : ingkang lair sareng

sedinten saking ing marga ina (Baga). Wondene ingkang mboten

medal ing marga ina piyambakipun dados makdum sarpin.Jumenengipun dados wewayangan kita, sedaya wau saget dados

rencang, dhateng pundi purug kita mboten pisah.

Kaping 44 :

Yen angidung poma den memetri,

Memule sega golong lima,

Takir ponthang wewadhahe,

Ulam-ulamanipun,

Ulam Tasik rawa lan kali,

Ping pat iwak bengawan,

Mawa gantal ku,

Rong supit binungkus samya,

Apan dadi nyawungkus artasadhuwit,

Sawungkuse punika.

Kaping 45 :

Tumpangnya neng ponthangnya,

Dadya limang wungkus semi ponthang lima,

Simung sekarcempakane,

Lorosaponthangipun,

Kembang boreh dupa way lali,

Memetri ujub ira,

DonganiraMahmud,


78


79/80

Poma dipun lakonana,

Saben dina nuju kelairan neki,

Agung sawabe ika.


Sinten ingkang nindaaken pujian angesti dhateng sedherekipun

piyambak wau, manawi ngleresi dinten tingalanipun, mugi damel

kawilujengan, memetri utawi amemule sekul golong gangsal jodho

dipun wadhahi takir ponthang dados gangsal takir. Dene ulam-

ulamipun, ulam loh ingkang wedalan : Tasik, l epen,tuwin

bengawan. Sarta mawi sekar gantal kalih supit dipun wungkusi

dados gangsal. Ing sawungkusipun dipun sukani arta sabribil,

lajeng katumpangaken ing takir pontang wau. Tuwin malih dipun

sukani sekar cempaka. Mugi sami dipun lampahono ageng

sawabipun.

Kaping 46 :

Balik lamun nora den lakoni,

Kadangira pan padha ngrencana,

Temah ura sakciptane,

Sasedyanira wurung,

Lawan luput sak ngarah neki,

Akarepira wigar,

Gagar datan antuk,

Saking kurang temenira,

Madhep laku iku den awas deneling,

Tamat ingkang kidungan.

79


80/80


Kosok wangsulipun manawi mboten dipun lampahi wilujenganwau, sedherek gangsal lajeng angrencana.

Amargi mboten dipun sumerapi inggih punika saget kedadosan

pikiranipun lajeng ura mboten kanten-kantenan. Ing wusana

punapa ingkang dipun gayuh lepat, tuwin punapa kersanipun

wigar, mboten sagetdumugen.

Menggah kedadosan ingkang makaten wau namung saking kirangtemenipun dating piwulang. Mila ngagesang wajib madhep manteb

dhateng lampah, nanging kedah kanthi lampah awas tuwin enget.

Dugi samanten sampun tamat ingkang kawastanan.

Documents

Serat Kidungan Kaweda3