İLK OKUMA­YAZMA ÖĞRETİMİ

. 224

F. İLK OKUMA – YAZMA ÖĞRETİMİ İlk okuma yazma öğretiminin öğrencilere okuma ve yazma becerilerini kazandırmaktan

daha geniş bir içeriği bulunmaktadır. Bu süreçte sadece okuma ve yazma becerilerinin kazandırılması değil aynı zamanda Türkçeyi doğru, etkili ve güzel kullanma, iletişim kurma, problem çözme, karar verme gibi temel becerilerin de geliştirilmesi amaçlanmaktadır.

İlk okuma­yazma öğretimi, öğrencilerin zihinsel, duygusal ve sosyal becerilerinde önemli değişimlere neden olmaktadır. Bu değişimler öğrencinin hayat boyu kullanacağı anlama, sıralama, sorgulama, ilişki kurma, tahmin etme gibi zihinsel becerileri de geliştirmektedir.

Öğrencilere yukarıda belirtilen nitelikleri kazandırmada ilk okuma­yazma öğretim yöntem ve uygulamalarının büyük rolü vardır.

1. İlk Okuma Yazma Öğretim Yöntemi

Bu programda ilk okuma­yazma öğretiminde Ses Temelli Cümle Yöntemi’nin uygulanması benimsenmiştir. Ses temelli cümle yönteminde, ilk okuma­yazma öğretimine seslerle başlanmaktadır. Anlamlı bütün oluşturacak birkaç ses verildikten sonra seslerden hecelere, kelimelere ve cümlelere ulaşılmaktadır. İlk okuma­yazma öğretimi, kısa sürede cümlelere ulaşılacak şekilde düzenlenmektedir.

İlk okuma­yazma öğretimi boyunca okuma ve yazma birlikte sürdürülmektedir. Okunan her öge yazılmakta; yazılanlar da okunmaktadır. Yazı öğretiminde, öğrencilerin gelişimine uygun olan bitişik eğik yazı harfleri kullanılmaktadır.

Bu yöntemin özellikleri, ilkeleri, aşamaları ve bitişik eğik yazıya ilişkin bilgiler aşağıda verilmektedir:

a. Ses Temelli Cümle Yönteminin Özellikleri

Ses Temelli Cümle Yönteminin özellikleri şöyle sıralanabilir:

• Ses Temelli Cümle Yönteminde ilk okuma­yazma öğretimi, dinleme, konuşma becerilerinden kopuk sadece okuma­yazma becerilerini geliştirme olarak değil Türkçe öğretiminin beş öğrenme alanı ile birlikte yürütülmektedir.

• İlk okuma­yazma öğretimine seslerle başlanması, seslerin birleştirilmesi ile anlamlı heceler, kelimeler oluşturulması ve cümlelere ulaşılması öğrencinin bilgileri yapılandırmasını kolaylaştırmaktadır. Bu yönüyle Ses Temelli Cümle Yöntemi, yapılandırıcı öğrenme yaklaşımına uygun bir yöntemdir.

• Türkçede her harf bir sesi karşıladığından bu yöntem Türkçenin ses yapısına uygundur.

. 225

• Bu yöntem öğrencilerin duyduğu ve çıkardığı seslerin bilincine varmasını sağlamaktadır. Böylece öğrencilerin dil gelişimine (doğru telâffuz, akıcılık, sesleri ayırt etme vb.) katkıda bulunmaktadır.

• Öğrencilerin bütün sesleri öğrenmesi, yazma sürecinde kelimeleri doğru yazmalarını sağlamaktadır.

• Öğrenci yazı ile konuşma arasındaki benzerlikleri görmekte, yazının harflerin birleştirilmesiyle; konuşmanın ise seslerin birleştirilmesiyle yapıldığını anlamaktadır.

• Öğrencilerin sözlü dilden yazılı dile geçmesini kolaylaştırmaktadır. Bu yöntem ilk okuma­yazmayı öğrenme sürecinde öğrencilerin bireysel, zihinsel ve sosyal gelişimlerine katkı sağlamaktadır.

b. Ses Temelli Cümle Yönteminin İlkeleri

İlk okuma­yazma öğretim sürecinde dikkat edilecek ilkeler şunlardır:

İlk okuma­yazma öğretiminde; 1. Öğrencinin ön bilgilerinden hareket edilmelidir.

2. Özellikle ve öncelikle anlamlı heceler elde edilmelidir.

3. Oluşturulacak hecelerde aşağıdaki ölçütlere dikkat edilmelidir.

• Kolay okunması. • Dilde kullanım sıklığına sahip olması. • Anlamının açık ve somut olması. • Anlamı görselleştirilebilir olması (canlandırılabilir, resmedilebilir vb.). • İşlek hece yapısına sahip olması.

4. Kısa sürede cümlelere ulaşılmalıdır.

5. İmkânlar ölçüsünde görsellere başvurulmalıdır.

6. Somut ögelerden yararlanmaya ağırlık verilmelidir.

7. Hece tablosu hiçbir şekilde kullanılmamalıdır.

8. Öğrenilenlerin kalıcılığı sağlanmalıdır. Bu amaçla aşağıdaki etkinlikler kullanılabilir.

• Yeni öğrenilenleri önceki öğrenilenlerle ilişkilendirme.

• Öğrenci defterlerine yazma.

• Okuma ve yazılanları sergileme.

• Çalışma kitaplarında yer alan etkinlikleri yapma.

. 226

c. Ses Temelli Cümle Yönteminin Aşamaları Ses Temelli Cümle Yöntemine göre ilk okuma­yazma öğretimi aşağıdaki aşamalar

izlenerek gerçekleştirilir.

1. İlk okuma­yazmaya hazırlık 2. İlk okuma­yazmaya başlama ve ilerleme § Sesi hissetme ve tanıma § Sesi okuma ve yazma § Sesten heceler, hecelerden kelimeler, kelimelerden cümleler oluşturma § Metin oluşturma

3. Okur yazarlığa ulaşma

İlk okuma­yazma çalışmalarında dinleme, konuşma, okuma, yazma ve görsel okuma­ görsel sunu birlikte ele alınmalıdır. Bütün çalışmalar, Türkçe öğretim programının 1. sınıf düzeyindeki kazanımların gerçekleştirilmesine yönelik düzenlenmelidir.

d. Bitişik Eğik Yazı

İlk okuma­yazma öğretimine bitişik eğik yazı ile başlanacaktır. Bitişik eğik yazı kullanımına ilişkin açıklamalar aşağıda verilmektedir.

1. İlk okuma­yazma öğrenmeye başlayan öğrencilerin, kalemi ellerine ilk aldıklarında eğik ve dairesel çizgiler çizdikleri gözlenmektedir.

2. Öğrenciler anatomik yapıları gereği kalemi eğik olarak tutmaktadırlar.

3. Bitişik eğik yazının akıcı ve kesintisiz olması, soldan sağa doğru yazı yönünü desteklemektedir.

4. Bitişik eğik yazı geri dönüşlere izin vermemektedir. Bu durum yazının akıcı ve doğru yönde gelişimini sağlamaktadır.

5. Bitişik eğik yazı, harflerin doğru yazımını desteklemektedir. Harflerin yazılış yönlerinin karıştırılması sorununun ortaya çıkmasını önlemektedir.

6. Bitişik eğik yazıdaki süreklilik düşüncelerdeki sürekliliğe yansımakta, birbirlerini desteklemektedir. Yazıda kazanılan bu akıcılık okuma becerisine de yansımaktadır.

7. Dik temel harflerin ardından bitişik eğik yazı harfleri ile yazmaya başlayan öğrenciler bitişik eğik yazıya geçişte güçlük çekmektedirler. Bu nedenle ilk okuma­yazma öğretimine bitişik eğik yazı ile başlanmaktadır.

8. Yapılan araştırmalar, öğrencilerin bitişik eğik yazı harflerini yazmada bir problemle karşılaşmadıklarını ve bu yazı türünden zevk aldıklarını göstermektedir.

9. Bitişik eğik yazının estetik görünümü, öğrencilerin estetik bakış açısı geliştirmelerine yardımcı olmaktadır. Bitişik eğik yazı öğretimi ile resim ve müzik derslerinin öğretimleri arasında ilişki bulunmaktadır.

. 227

10. Bitişik eğik yazı alışkanlığı, öğrencilerin diğer yazı karakterleriyle yazılmış metinleri okumalarında problem çıkarmamaktadır. Deneysel çalışmalar, öğrencilerin değişik stillerde yazılmış harfleri tanımakta ve okumakta güçlük çekmediklerini ortaya koymuştur.

2. İlk Okuma­Yazmaya Hazır lık İlk okuma­yazmaya hazırlık aşamasında genel hazırlık, okumaya ve yazmaya hazırlık

olmak üzere üç tür çalışma yapılmalıdır.

a. Genel Hazırlık

Öğrencilerin sınıf ortamına, arkadaşlarına alışmaları için okulun ilk gününden itibaren onlara rahat iletişim kurabilecekleri bir ortam sunulmalıdır. Ayrıca sınıfını ve sırasını bulmaya, sınıfına, sırasına, arkadaşlarına ve öğretmenine de alışmaları için gerekli çalışmalar yapılmalıdır. Bu çalışmalarda oyunlar, dramalar, şarkılar, bilmeceler birer araç olarak kullanılabilir. Böylece öğrencilerin, ilk okuma­yazma çalışmalarına yönelik olumlu tutum geliştirmeleri sağlanmalıdır.

Ayrıca öğrenciler çeşitli yönleriyle (görme, işitme, geçirdiği hastalıklar, aile ve sosyal durumu vb.) tanınmaya çalışılmalı, sınıf ortamının düzenlenmesinde ve ilk okuma­yazma öğretiminde bunlar dikkate alınmalıdır. Yapılacak çalışmalar hakkında aileler bilgilendirilmeli ve onların yardımları sağlanmalıdır. Düzenli aralıklarla çocukların gelişimi ve yapılması gerekenler hakkında bilgiler verilmelidir.

b. Okumaya Hazırlık

1. Oturma: İlk okuma­yazma çalışmalarında düşünce akışını artıran, anlamayı ve çalışmaları kolaylaştıran doğru oturma şekline dikkat edilmelidir. Öğrencilerin sırada yanlış oturmalarına ve eğilerek çalışmalarına izin verilmemelidir.

2. Kitap tutma ve açma: Öğrencilere kitabı nasıl tutmaları ve sayfaları nasıl açmaları gerektiği gösterilmelidir. Göz ile kitap arasındaki en uygun uzaklık sağlanmalıdır.

3. Görsel okuma: Okuma çalışmalarından önce öğrencilerin görselleri tanıma, anlama, yorumlama ve anlatma becerileri geliştirilmelidir. Bu amaçla şu çalışmalar yapılabilir. § Gördüğü bir resmi tanıma, diğerlerinden ayırt etme, § Görsellerde gördüğü ayrıntıları anlatma, § Söylenen kelimenin görsel karşılığını bulma, § Söylenen cümleye uygun resimleri bulma, § Sorulan bir soruyu görsellerden yararlanarak cevaplama, § Görsellerden yararlanarak hikâye oluşturma, § Görsellerden yararlanarak oluşturulan bir hikâyedeki kahraman, olay, yer,

zaman hakkında konuşma.

4. Okumaya özendirme: Öğretmen, örnek okuma yaparak öğrencileri okumaya özendirmelidir. Bu amaçla şu çalışmalar yapılabilir.

. 228

§ Hikâye, masal, fıkra, şiir, şarkı, tekerleme vb. okuma. § Öğrencilerin resimli hikâyeleri okuyormuş gibi anlatmalarını sağlama.

c. Yazmaya Hazır lık

a. El hareketleri: Yazmaya başlamadan önce öğrencilerin çeşitli oyunlarla el kol kasları geliştirilmelidir. Bu çalışmalarla öğrencilerin kas esnekliği sağlanmalıdır. Bu amaçla aşağıdaki etkinlikler yapılabilir.

§ Parmakları kullanarak şarkılar söyleme. Örneğin, “sağ elimde beş parmak, sol elimde beş parmak...” şarkısının söylenmesi.

§ Parmak uçları ile sıra üzerine vurarak yağmur yağma sesinin çıkartılması (hafif yağmur, şiddetli yağmur, gök gürültüsü taklitleri).

§ Direksiyon çevirme hareketiyle sağa ve sola doğru dönüşler yapma. § Elma, armut toplama veya parmaklarını açıp kapatarak far yakıp söndürme

taklidi yapma.

b. Boyama: Çeşitli boya kalemleriyle resim yapma etkinlikleri yapılabilir.

c. Kalem tutma: İlk okuma­yazma öğretimi açısından kalem tutmanın ayrı bir önemi bulunmaktadır. Öğrencilerin bu aşamada edinecekleri alışkanlıklar ömür boyu sürmektedir. Öğrencinin kalemi yanlış tutması, ellerinin çabuk yorulmasına neden olmakta ve güzel yazı yazmasını engellemektedir. Bunu önlemek için öğretmen her öğrencinin kalem tutuşunu gözlemelidir. Kalemi doğru tutma alışkanlığı kazanmalarını sağlamalıdır.

d. Serbest çizgi çalışmaları: Serbest çizgi çalışmaları bitişik eğik yazıya hazırlayıcı nitelikte olmalıdır. Öğrencilere çeşitli resimler yaptırılır. Yapılan bu çalışmalar çevrede görülen ve bilinen varlık ve nesnelerden örneklendirilerek öğrencinin çevresiyle bütünleşmesi ve yaptıklarını anlamlandırması bakımından önemlidir. Bu aşamada şu çalışmalar yapılabilir. § Karalama (kuş yuvası, çember, bulut yapma).

§ Sürekli ve eğik çizgiler çizme (dalga, yılan, halat vb.).

e. Düzenli çizgi çalışmaları: Bu aşamada yapılacak çizgi çalışmaları harfleri yazmaya hazırlık niteliğindedir. Bu amaçla şu çalışmalar yapılabilir.

§ İki çizgi tek aralıktan oluşan satır aralığına çizme. İki satır çizgisinin arası 2 cm olmalıdır.

. 229

§ Dört çizgi üç aralıktan oluşan satır aralığına çizme. Dış iki çizgi arası 2 cm olmalıdır.

§ Dört çizgi üç aralıktan oluşan standart yazı aralığında çalışma. Dış iki çizgi arası 1.3 cm olacak şekilde düzenlenmelidir.

. 230

. 231

3.İLK OKUMA­YAZMAYA BAŞLAMA VE İLERLEME

Bu aşamada sesi hissetme ve tanıma, sesi okuma ve yazma, sesten anlamlı heceler, kelimeler ve cümleler oluşturma ile metin oluşturma çalışmaları yapılmaktadır.

a. Sesi Hissetme ve Tanıma

Sesi hissetme ve tanıma aşaması tanıtılacak sesin öğrenciler tarafından fark edilmesini sağlamaya yöneliktir. Bu aşamada aşağıdaki çalışma ve etkinlikler yapılmalıdır.

1. Kısa öyküler anlatma, drama yapma, tekerleme ya da şarkı söyleme gibi etkinliklerle ses hissettirilir.

2. Sesin geçtiği kelimelere örnekler buldurulur. Örneğin tanıtılan sesin hangi öğrencilerin adında bulunduğu, hangi bitki, hayvan veya eşya adında olduğu sorulabilir.

3. (Bu kelimeler söylenirken ilgili ses vurgulanır. Öğrenciler örnekler vermeye özendirilir.)

4. Görsellerden yararlanılarak sesi ayırt etme çalışmaları yapılır (Sesin bulunduğu ve bulunmadığı kelimelerin resimleri gösterilerek bu kelimelerde ilgili sesin geçip geçmediğini belirlemeleri istenir).

b. Sesi Okuma ve Yazma

Sesin yazıdaki sembolü olan harf aşağıdaki sıraya göre yazılmalı ve okunmalıdır.

1. Öğretmen tahtada bu harfin nasıl yazıldığını göstermeli ve öğrencilerle birlikte okumalıdır.

2. Alıştırma kitabındaki büyükçe çizilmiş harfin üzerinden öğrenciler ok yönünde defalarca giderek harfin yazılışına hazırlanmalıdır.

3. Öğrencilerin, satır aralıklarına (dört çizgi üç aralık) yazılmış harf örneklerinin üstünden kalemleriyle gitmeleri sağlanmalıdır.

4. Dört çizgi üç aralıktan oluşan satır aralarına öğrenciler harfleri yazmalı; ne yazdıkları sorularak harfin doğru yazımı ve seslendirilmesine özen gösterilmelidir.

5. Yazılması zor olan (a, A, k, y, g, G, f, ) harflerinden önce, bu harflerin yazımına yönelik hazırlayıcı çizgi çalışmaları yapılabilir.

. 232

Tablo 3: Ses Grupları Tablosu

. 233

1. Büyük Harfler

Büyük harfler verilirken oluşturulan kelime ve cümlelerden yararlanılabilir. Bunun için özel adların yazım kuralından, cümleye büyük harfle başlama kuralından hareket edilebilir. Örneğin “ela” kelimesi üretildiğinde bu kelimenin farklı anlamları üzerinde durularak insan adı olan “Ela” kelimesinin yazım şekli gösterilmelidir. Elde edilen büyük harfin yazım şekli üzerinde durulmalıdır.

• Bitişik yazıda C,Ç,I,İ,J,O,Ö,P,S,Ş,U,Ü,V,Z harflerinin büyük ve küçükleri benzerdir.

• Bitişik eğik yazıda, harfler üstten bağlanır ve harflerin noktaları ve noktalama işaretleri kelime yazımı bittikten sonra konur.

• Bitişik yazıda “F, N, P, V, T ” harfleri yazılış özelliği bakımından kendinden sonra gelen küçük harfle bağlanmaz. Büyük harf yazıldıktan sonra kalem kaldırılır.

Örnek : Fatma, Nevin, Papatya, Vatan, Temel • Bitişik yazı büyük harfleri ile kelime yazılırken harfler birleştirilmez .

Örnek : A N K A R A

Sesler alfabedeki sıralarına göre değil aşağıda verilen sıraya göre ele alınmalıdır. Ayrıca, gruplardaki seslerin yerleri değiştirilerek farklı gruplamalar da yapılabilir. Ses gruplarının düzenlenmesinde, harflerin yazım kolaylığı ve anlamlı hece (kelime) üretmedeki işlekliği dikkate alınmalıdır.

E,L,A,T İ,N,O,R,M U,K,I,Y,S,D Ö,B,Ü,Ş,Z,Ç G,C,P,H Ğ,V,F,J

1. Grup : e,l,a,t 2. Grup : i,n,o,r,m 3. Grup : u,k,ı,y,s,d 4. Grup : ö,b,ü,ş,z,ç 5. Grup : g,c,p,h 6. Grup : ğ,v,f,j

. 234

2. Rakamlar

Rakamlar Matematik Dersi programının gerektirdiği zamanda verilmelidir. Ancak rakamların yazılışları ses öğretimi tamamlandıktan sonra gösterilmelidir.

c. Heceler Kelimeler ve Cümleler Oluşturma

İlk okuma­yazma öğretiminin en önemli aşaması heceler üretme; hecelerden kelimeler, kelimelerden de cümleler oluşturmadır. Bu aşamada aşağıdaki çalışmalar yapılmalıdır.

1. Verilen ilk iki sesin ardından bu seslerden hecelere ulaşılmalıdır. 2. Elde edilen hecelerle okuma ve yazma çalışmaları yapılmalıdır. 3. Verilen her yeni ses, önceki öğrenilenlerle ilişkilendirilmeli yeni heceler ve

kelimeler oluşturulmalıdır. 4. Her ses grubu tamamlandıktan sonra yapılan çalışmalar gözden geçirilmeli ve

değerlendirilmelidir. Bir sonraki ses grubuna geçişte öğrencilerin daha önce verilenleri öğrenmiş olmalarına dikkat edilmelidir.

5. Sesler verildikçe üretilen heceler artacak bunlara bağlı olarak kelime ve cümle oluşturma süreci de kolaylaşacaktır. Bu süreçte elde edilen kelimelerden özel ad olanlar ile cümle başlarının yazımında büyük harf yazımı ve kullanımı eş zamanlı olarak verilmelidir.

6. Elde edilen kelime ve cümlelerin anlamları üzerinde durulmalıdır. 7. Öğrenciler, kelime ve cümle oluşturmaya özendirilmelidir. Oluşturulan kelime

ve cümleler okunmalı, yazılmalıdır.

d. Metin Oluşturma

Öğrenilen kelimelerden, yeni cümleler, cümlelerden yararlanılarak metin oluşturulmalıdır. Metin yazdırılırken doğru yazma ve yazı estetiğine özen gösterilmelidir. Öğrenciler yazılarını dört çizgi üç aralıktan oluşan satır çizgilerine yazmalıdırlar. Ayrıca kendi oluşturdukları farklı metinleri okumaları teşvik edilmelidir.

4. Okur Yazar lığa Ulaşma

Bu aşama ilk okuma­yazma öğretim sürecinin son aşamasıdır. Serbest okuma­yazma aşaması da denilmektedir. Bu aşamada öğrencilerin şiirleri, tekerlemeleri, hikâyeleri ve okuma kaynaklarından seçtikleri metinleri sınıftaki arkadaşlarına okumaları sağlanmalıdır. Ayrıca kendilerini yazılı olarak ifade etmeleri ve yazılanları okuyarak paylaşmaları sağlanmalıdır. Yazılarını tek çizgili defter satırı üzerinde yazmalıdırlar.

1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 0

. 235

5. Uygulamalar

“ e ” Sesi

a. Sesi Hissetme ve Tanıma

Bu aşamada tanıtılacak sesin öğrenciler tarafından fark edilmesi sağlanmalıdır. Bunun için tanıtılacak ses ile ilgili aşağıdaki etkinlikler yaptırılmalıdır:

§ Canlandırma, tekerleme, şarkı, öykü vb. etkinliklerle “e” sesi hissettirilmelidir. Örneğin: Bebeğini uyutmaya çalışan bir anne canlandırılabilir . Annenin bu sırada söylediği “eee….eee….” sesi çıkarılır .

§ Öğretmenin söylediği kelimelerden, öğrencilerin “e” sesinin olduğu kelimeleri belirlemeleri ve başka örnekler vermeleri istenmelidir. Örneğin; öğretmen “erik, etek, fare, kale, Emel, Ece, Elif vb.”

§ “e” sesinin olduğu ve olmadığı kelimelerin görsellerini kullanarak öğrencilerin sesi ayırt etmeleri sağlanmalıdır.

Adlarında “e” sesi geçen görsellerin altlarındaki kutuyu boyayınız.

Değer lendirme:

İçinde “ e “ sesinin geçtiği ve geçmediği resimlerden oluşan bir çalışma kağıdı düzenlenmelidir. Öğrencilerden “ e “ sesinin geçtiği resimleri belirlemeleri istenir.

b. Sesi Okuma ve Yazma

. 236

Bu aşamada tanıtılacak sesin sembolü olan harfin yazımı için aşağıdaki işlemler yapılmalıdır: Öğrencilerin harfin yazılış yönüne dikkat ederek üzerinden defalarca gitmelerini sağlayınız. Bunu yaparken keçeli kalem, boya kalemi vb. kalın uçlu kalemler kullanılabilir.

Tanıtılan sesin sembolünü (harf) satır aralığına yazdırınız ve okutturunuz.

eeeeeee e eee e eee e eee e eee e eee e eee e e

ee e ee e ee e ee e ee e ee e ee e e eeee e ee e ee e ee e e

Değer lendirme: Tanıtılan “ e “ sesini bir dizi sembol içinden seçmelerini sağlayınız.

e * + e + * * + * + * e

. 237

“ l ” Sesi a. Sesi Hissetme ve Tanıma

Bu aşamada tanıtılacak sesin öğrenciler tarafından fark edilmesi sağlanmalıdır. Bunun için tanıtılacak ses ile ilgili aşağıdaki etkinlikler yaptırılmalıdır:

§ Canlandırma, tekerleme, şarkı, öykü vb. etkinliklerle “ l ” sesi hissettirilmelidir.

Örneğin: Öğrencilerin bildiği bir şarkının melodisini “lal la lal la lal ...” şeklinde söyleyebilirsiniz.

§ Öğretmenin söylediği kelimelerden, öğrencilerin “ l ” sesinin geçtiği kelimeleri belirlemeleri ve başka örnekler vermeleri istenmelidir. Sessiz harflerin tanıtılmasında kelimelerde harfin aşamalı olarak sonda, ortada ve başta olduğu örnekler seçilmelidir.

Örneğin; “kol, gül, bal, zil, elma, kelebek, gelin, kale, limon, lale vb.”

§ “ l ” sesinin olduğu ve olmadığı kelimelerin görsellerini kullanarak öğrencilerin sesi ayırt etmeleri sağlanmalıdır.

Adlarında “ l ” sesi geçen görsellerin altlarındaki kutuyu boyayınız.

Değer lendirme: İçinde “l “ sesinin geçtiği ve geçmediği resimlerden oluşan bir çalışma kâğıdı düzenlenmelidir. Öğrencilerden “l “ sesinin geçtiği resimleri belirlemeleri istenir.

. 238

b. Sesi Okuma ve Yazma

Bu aşamada harfin yazımı için aşağıdaki işlemler yapılmalıdır:

Harfin yazılış yönüne dikkat ederek üzerinden defalarca gitmelerini sağlayınız. Bunu yaparken keçeli kalem, boya kalemi vb. kalın uçlu kalemler kullanılabilir.

llllll l lll l lll l lll l lll l lll l lll l lll l lll l ll

ll l ll l ll l ll l ll l ll l ll l ll l ll l l llllllll l ll l l

. 239

c. Sesten Hece ve Kelime Oluşturma

e el

l

Önce “e ” ve ardından “ l ” sesleri yan yana getirilerek birlikte okunur. Bu süreçte şu işlemler yapılmalıdır.

1. “ e “ sesi tahtaya yazılarak öğrencilerden okumaları istenir. Harfi defterlerine yazmaları istenir.

2. “ l ” sesi tahtada yazılarak birkaç defa öğrencilere okutulur. Öğretmen, doğru seslendirme yapılabilmesi için örnek seslendirme yapmalıdır.

3. “ e ” ve “ l ” sesi yan yana getirilerek her ikisinin birlikte nasıl okunabileceği sorulur.

. 240

4. Öğrencilerin cevapları dikkate alınarak “el ” okunur ve yazılır. Öğretmen okumanın doğruluğunu kontrol etmeli, kendisi örnek okumalar yapmalıdır.

el el el e e el l l e e el l l e e el l l

e e el l l e e el l l e e el l l el el el el

Değer lendirme: Oluşturulan kelimeyi öğrencilere yazdırınız ve okutunuz.

1. Kelime Üretme

Öğrenilenlerin kalıcılığını sağlamaya yönelik etkinliklerin ardından aşağıdaki uygulama sırası izlenerek açık heceye ulaşılmalıdır.

el

e

Bu süreçte şu işlemler yapılmalıdır:

ele

. 241

!

1. “ el ” kelimesi gösterilerek öğrencilerden okumaları istenir. 2. “ e ” sesi gösterilerek okumaları istenir. 3. Önce “ el ” sonra “ e ” sesi aralarında boşluk bırakılmaksızın yazılarak oluşan yeni kelimenin nasıl okunabileceği sorulur.

4. Öğrencilerin okuma denemelerinin ardından doğru okumayı yaparak

tekrarlamaları istenir. “ el ” kelimesine “ e ” sesi eklenerek oluşturulan yeni kelime hecelemeden okunmalıdır.

5. “ ele ” kelimesi birkaç defa okunarak yazılır.

Elde edilen kelimelerden yararlanarak cümle oluşturulabilir ve okutturulabilir. Cümleler oluşturulurken görsellerden yararlanılmalıdır. Örneğin:

el ele.

Öğrencilerinizden bu farklı isimler vermelerini isteyiniz.

Cümlenin anlamlı hale getirilmesinde şarkı, tekerleme ve görseller kullanılmalıdır.

El ele tutuşan çocukların resmi yapılabilir.

“El ele, el ele verin çocuklar “ şarkısı söylenebilir.

Değer lendirme: Öğrencilere “ ele “ kelimesini yazdırınız ve okutunuz.

2. Açık Heceye Ulaşma

“ ele ” kelimesinden yararlanarak le hecesine ulaşmak için aşağıdaki sıra takip edilmelidir.

1. “ ele ” kelimesini tahtaya yazınız. Öğrencilerinizin de defterlerine yazmalarını isteyiniz.

2. “ ele ” kelimesini okumalarını isteyiniz.

. 242

3. “ ele ” kelimesinde heceler vurgulu okunarak öğrencilerin bu heceleri hissetmelerini sağlayınız.

4. “ ele ” kelimesinde “ e “ açıkta kalacak şekilde “ le ” hecesinin üstü kapatılarak okumalarını isteyiniz.

5. “ ele ” kelimesinde “ e ” nin üstünü kapatarak “ le ” hecesinin nasıl okunabileceğini sorunuz. Okuma denemelerinin ardından sizden sonra tekrar etmelerini isteyerek “ le ” hecesini birlikte okuyunuz.

6. Farklı metinlerde bu hecenin geçtiği yerleri belirlemelerini, göstermelerini ve okumalarını isteyiniz.

7. “ el ” ve “ le ” hecelerini karıştırmamaları için aşağıdaki çalışmaları yaptırınız.

§ Karışık olarak verilen heceleri okumaları, § Söylenilen heceyi göstermeleri, § Söylenen heceleri yazmaları § Farklı metinlerde bu heceleri bulup okumaları sağlanabilir.

3. Metin oluşturma: Elde edilen kelimelerden yararlanarak cümle, cümlelerden metin oluşturunuz. Üretilenleri okumalarını ve yazmalarını sağlayınız.

. 243

4. Hece, Kelime ve Cümle Oluşturma

Ses Hece Oluşturma

Hece ve ses kaynaştırma Kelime Oluşturma Cümle Oluşturma Metin Oluşturma

“e ”

“l ”

“a ”

“t ”

e el

l a

al l a

at t e

et t

el e = ele el ele e, le le

al a = ala al ala a, la la

at a = ata at ata a, ta ta

et e = ete et ete e, te te

ele Not: Büyük harfler özel adlarla birlikte verilmelidir. ela , Ela, E, e atata, Ata A, a atla

Cümleler oluştururken öğrencilerinizin adlarından yararlanabilirsiniz.

el ele. Görsellerden yararlanabilirsiniz.

Ela al.

Ela at.

Tahmin yaptırabilirsiniz. Ela ………atla.

. 244

“i ”

“n ”

i il

l

e en

n a

an n i

in n

il i = ili il ili i li li

en e = ene en ene e ne ne

an a = ana an ana a na na

in i = ini in ini i ni ni

eli,, ile, ali, Ali A, a eti

ana anne anla enli neli tane, taneli, etli teni, elli,

Ali ile Ela Ali ile Ela el ele. Ali et al. Ali at al.

Anne et al.

Ela elli tane al.

6. Ölçme ve Değer lendirme

Ölçme ve değerlendirme, yapılan bütün çalışmaların bir parçası olarak düşünülmelidir. Hazırlık aşamasından başlayarak okur yazarlığa ulaşıncaya kadar bütün aşamalar değerlendirilmelidir. Öğretmen ilk okuma­yazma değerlendirme formunda yer alan değerlendirme başlıklarını temel alarak her öğrencinin gelişim düzeyini gösteren ayrıntılı değerlendirme formları hazırlamalıdır. Ölçme ve değerlendirme için aşağıda verilen okuma­ yazma değerlendirme formlarından yararlanabilirsiniz.

YAZMA BECERİSİNİ DEĞERLENDİRME FORMU

Adı­Soyadı:……………………………… Numarası:………

Eylül

Ekim

Kasım

Aralık

Ocak

Şubat

Mart

Nisan

Mayıs

Haziran

1. Yazı Düzeni a. Dik b. Eğik c. Sola Yatık ç. Düzensiz

. 245

2. Yazı Büyüklüğü a. Büyük b. Orta c. Küçük ç. Düzensiz 3. Satır Çizgiler ine Yazma a. Düzgün b. Alta Kaymış c. Üste Çıkmış ç. Düzensiz 4. Kelimeler Arasındaki Açıklık a. Bitişik b. Normal c. Çok Açık ç. Düzensiz 5. Har fler in Yazılış Biçimi a. Tam Yazılmış b. Eksik Yazılmış c. Kuralsız Yazılmış ç. Düzensiz 6. Yazının Temizliği a. Temiz b. Normal c. Çok Silinmiş d. Düzensiz

Öğretmen: Tarih: İmza:

OKUMA BECERİSİNİ DEĞERLENDİRME FORMU

Adı­Soyadı:……………………………… Numarası:………

Eylül

Ekim

Kasım

Aralık

Ocak

Şubat

Mart

Nisan

Mayıs

Haziran

1. Atlayarak Okuma a. Normal okuma b. Harf­hece atlama c. Kelime atlama ç. Satır atlama 2. Ekleyerek Okuma a. Normal okuma b. Harf­hece ekleme c. Kelime ekleme ç. Satır ekleme 3. Tekrarlayarak Okuma a. Normal okuma b.Harf­hece tekrarlama c. Kelime tekrarlama ç. Satır tekrarlama 4. İzleyerek Okuma

. 246

a. Normal okuma b. Parmakla izleme c. İki eliyle izleme ç. Cetvel, kalem vb. izleme 5. Oturma Biçimi a. Dik oturarak okuma b. Öne eğik oturarak okuma c. Geriye dayanarak okuma ç. Öne arkaya gidip gelerek okuma 6. Okumada Ses Tonu a. Yüksek b. Alçak c. Normal ç. Düzensiz 7. Okuma Hızı a. Çok yavaş b. Yavaş c. Normal d. Hızlı 8. Okuma Kurallar ı a. Noktada durma b. Virgülde durma c. Vurgu yapma ç. Tonlama yapma 9. Nefes Kontrolü a. Mırıltı çıkarma b. Düzensiz nefes alıp verme c. Okuma aralığı uzun d. Normal Okuma

İLK OKUMA­YAZMA ÖĞRETİM SÜRECİNİ DEĞERLENDİRME FORMU

Aşağıda yer alan formda değerlendirmelerinizi 1 (yapamıyor), ile 5 (mükemmel yapıyor) arasında bulunan değerleri dikkate alarak yapınız.

Öğretmen: Tarih: İmza:

. 247

7. İlk Okuma­Yazma Öğretimi İle İlgili Türkçe (1­5) Öğretim Programında Yer Alan Kazanımlar

Hazır lık § Dinlemeye hazırlık yapar. § Yazmaya hazırlık yapar. § Okumaya hazırlık yapar.

Sesi Hissetme ve Tanıma § Duyduğu sesleri ayırt eder. § Dinlediğine dikkatini yoğunlaştırır. § Seçici dinler.

Adı Soyadı:

Eylül

Ekim

Kasım

Aralık

Ocak

Şubat

Mart

Nisan

Mayıs

Haziran

Duyduğu sesi ayırt etme Görsellerle sesi eşleştirme Sesi okuma Sesi yazma Seslerden hece oluşturma Heceleri okuma Heceleri yazma Hecelerden kelimeler oluşturma Kelimeleri okuma Kelimeleri yazma Kelimeleri görsellerle eşleştirme Cümleler oluşturma Cümleleri okuma Cümleler yazma Cümleleri görsellerle ifade etme Metin oluşturma Metin okuma Kendini yazılı ifade etme

. 248

Sesi Okuma ve Yazma § Ön bilgilerini kullanarak okuduğunu anlamlandırır. § Okuduğunu anlamlandırmada görsellerden yararlanır. § Yankılayıcı okur. § Rehber yardımıyla okur. § Bitişik eğik yazı harflerini kurallarına uygun yazar.

Seslerden Heceler, Kelimeler ve Cümleler Oluşturma § Seslerden heceler, hecelerden kelimeler, kelimelerden cümleler oluşturarak okur. § Seslerden heceler, hecelerden kelimeler, kelimelerden cümleler oluşturarak

yazar. § Yankılayıcı okur. § Rehber yardımıyla okur. § Bütün yazılarını bitişik eğik yazı ile yazar. § Dikte etme çalışmalarına katılır.

Metin Oluşturma § Kelimeleri doğru telâffuz eder. § Bütün yazılarını bitişik eğik yazı ile yazar. § Dikte etme çalışmalarına katılır.

Okur Yazar lığa Ulaşma Bu aşamada 1. sınıf dinleme, konuşma, okuma, yazma, görsel okuma­sunu kazanımlarının tümü kullanılmalıdır.

. 249

10 mm

5mm m

15 mm

7mm

Ek 1: Kılavuz çizgili yazı defteri örneği

. 250

A B C Ç D E F G Ğ H I İ J K L M N O Ö P R S Ş T U Ü V Y Z a b c ç d e f g ğ h ı i j k l m n o ö p r s ş t u ü v y z

Ek 2 : Kılavuz çizgili defter üzerinde bitişik eğik yazı harflerinin yazımı