SESÇİL ABECE

2008-2009

GÜZ DÖNEMİ

I. SINIF

Serkan KOÇ

Önceki Sunumlar

Yazının gelişim sürecine genel bir bakış yapıldı;

• Piktogramlar• İdeogramlar• Syllabic yazı• Phonographic-Sesçil yazı

Yazının gelişimi & Araç Gereç Gelişimi

• O çağlarda kullanılan mürekkep de Romalıların ya da Mısırlıların kullandıkları mürekkepten ayrıydı.

• Yeni yazma satıhları• Yeni mürekkepler

Sesçil Abece

• TDK sesçil yazıyı şu şekilde tanımlar“Bir kelimeyi, bir yazılı metni veya bir konuşmayı, onların telâffuzdaki ses değerlerini dikkate alan özel alfabe işaretleri kullanarak yazıya geçirme. ÖRN: Yazı dilimizdeki gelecek misin, kelimelerinin bazı Anadolu ağızlarındaki söylenişlerine göre; gelcemin? gelecaññi? Geliyom şekillerinde yazılması gibi”

Sesçil Abece

• Bir başka genel tanım ise:

“Bir dildeki kelimelerin seslerini, o dilde kullanılan ve her biri belirli işaretlere bağlı harflerle gösteren yazı türü. Bu yazı türü kısmen göreceli ses değerlerine dayanır.”

Ortaya Çıkış Nedenleri

• Eski yazıların yazım zorluğu.• Katiplerin/Yazıcıların birçok simge ve yazı-yapısını öğrenme

zorunluluğu• Yazıların karmaşıklığı• Yazıların farklı dilleri kullanan dil kullanıcıları tarafından ortak

bir biçimde anlaşılamaması.• Farklı dillere sahip bireylerin aynı yazıdan farklı anlamlar

çıkarmaları.• Karmaşık ve uzun yazıların kısaltılması zorunluluğu.• Her bilginin uygun ve düzgün bir biçimde iletilememesi.

• AKADCADillerin yapısı:

• Dü => inşa etmek• İ-dü => o inşa etti• Nu mu du => o inşa etmedi

TARİHSEL SÜREÇ

• Sesçil yazının icadı ile ilgili kesin kaynaklar bulunmamaktadır.

• Ancak kaynakların verdiği bilgilere göre; yazının icadı çok daha eski olmasına rağmen sesçil alfabelerin ortaya çıkışı, M.Ö. 15. yüzyıl dolaylarındadır.

TARİHSEL SÜREÇ

• İlk alfabeler; Suriye-Filistin kıyılarının yakınlarında, o zaman Yakın Doğu’da kullanılmakta olan Mısır veya Asur-Babil yazıları gibi karmaşık yazılardan kurtulmak için kısaltmak amacıyla Kuzeybatı Samilerince yapılmıştır.

• Yakındoğu’da 30’un altında harften oluşan fonetik alfabe MÖ 14. yy’da Ugarit’te görülür. Bu ilk alfabedeki harflerin biçimi Mısır hiyerogliflerine benzer. Bu ilk alfabe gelişerek aynı bölgede ortaya çıkan Fenike alfabesine dönüşür. Bugün dünyada kullanılan alfabelerin tümü Yakındoğu’da ortaya çıkan bu ilk alfabeden türemiştir.

• Bu yazının temelini Kenanice oluşturur.• Ünlü harfler yoktur.

TARİHSEL SÜREÇ

Yapılan değişiklikler;

• Kesik yazıları birleştirme• Çivi yazısına ilaveler• Yeniden türetmeler

TARİHSEL SÜREÇ

Yayılma Süreci:

1.Fenikeliler (22 Harf, sesli yok)2.Yunanlar3.İbraniler ve Aramiler4.Akdeniz Havzası

TARİHSEL SÜREÇ

FENİKE

* Yunan * İbranice * Arapça* Latin * Süryanice

* Hintçe

Paleo- İbrani AramiYunan

TARİHSEL SÜREÇ

• 4. yüzyılda yavaş yavaş, Atina’nın 403’te kendi yerel yazısının yerine onu benimsemeye resmen karar vermesinden sonradır. İlk yazıtlar çoğu kez sağdan sola doğrudur. Bazen de bir sağdan sola, bir soldan sağadır). 500 yılından sonra artık hep soldan sağa olmuştur.

• Klasik Fenike alfabesindeki harfler, yazının yazılış yönüne bakılırsa, sağdan sola doğrudur. Nitekim Samî yazısı da ilk Yunan alfabesinde de yazılış yönü sağdan soladır.

TARİHSEL SÜREÇ

TARİHSEL SÜREÇ

• Yunanlıların Aram alfabesinden aldıkları ünsüz harfler ünlü harfler olarak kullanılmıştır. Yunanca çok sayıda ünlü içerir ve alfabedeki üzsüz düzen Yunanca için uygun olmamıştır. Bu nedenle Aram alfabesinden harfleri devşirerek A Alfa E Epsilon O omikron Y upsilon

• Gibi harfleri türetmişlerdir. 17 ünsüz ve 7 ünlüden oluşan bir alfabe oluşturulmuştur.

TARİHSEL SÜREÇ

• Latince ilk olarak

– Forum’un – “kara taş”ı üzerinde kendini göstermeye başlar. – Kökenleri henüz tam olarak tespit edilememiş de olsa İÖ 3.

Yüzyıllarda 19 harflik Latin alfabesi ortaya çıkmıştır.

TARİHSEL SÜREÇ

• İÖ. 8. Yüzyıllar civarında ise bugünkü Suriye bölgesinde (Aram) birkaç harf dışında Fenikleilerin kullandığı alfabeye çok benzeyen Aram Alfabesi ortaya çıkar.

• Aram Alfabesinin önemi Eski Ahit’in bu yazı ile yazılmış olmasıdır. Aramca ile ortaklık taşıyan dil olan İbranice ise yine bu alfabe ile yazılmıştır. Bu yazıda da ünlü harf yoktur ve sağdan sola okunur.

• Birkaç değişikliğe rağmen günümüze değin ulaşmış ve bugünkü İsrailde halen kullanılmaktadır.

Hint Sesçil Yazısı

• İÖ 3. Yy. da Hint yarımadasında iki temel yazı kullanılmaktaydı:– Karosti– Brahmi

• Hindistanın büyük bölümünün kutsal dili Sanskritçe en yaygın dil olan Hinduca bu yazılar ile kaydedilmekteydi. Bütünüyle alfabetik olan Brahmi yazısında ünlüler ve ünsüzler bulunmaktaydı.

Kiril Abecesi

Makedonca: Кирилица,Bulgarca: Кирилица,Rusça: Кириллица,)

• Yaygın olarak Slav dillerinde kullanılır• Bulgaristan çıkışlıdır• Kiril ve Metodius• 9. yy civarında dini nedenler ile geliştirdiler.• Yunancada bulunmayan kimi Slav seslerini de ekleyerek

oluşturmuşlardır.

• Yunan alfabesi ise • İtalik alfabelere(Osk, Umria, Etrüsk), • ardından Latin alfabesine, • sonra da Got, Ermeni, Gürcü ve Kiril(Rus) alfabelerine

öncülük etmiştir. • Özetle bütün dünyada kullanılmakta olan alfabelerin

hemen hemen hepsi Fenike alfabesinin az çok doğrudan torunlarıdır”.