Prawdy i mity o nauczaniu ucznia zdolnego, czyli „Co ułatwia, a co

utrudnia pracę nauczyciela?”

Edyta Bugaj-Brauze

Magdalena Nadolska

Cele spotkania

Cel główny to zmierzenie się z mitem mówiącym o łatwości pracy z uczniem zdolnym;

Cele szczegółowe to znalezienie odpowiedzi na trzy pytania:

Kim jest uczeń zdolny?

Kto jest jego nauczycielem?

Co ułatwia, a co utrudnia pracę na zajęciach z uczniem zdolnym?

ZS UMK Gimnazjum i Liceum Akademickie (GiLA) w Toruniu w liczbach:

328 uczniów (z czego 139 z GA i 189 z LA);

165 mieszkańców internatu (w tym 49 z GA i 116 z LA);

65 nauczycieli (w tym 11 wychowawców internatu).

Od eksperymentu do ZS UMK Gimnazjum i Liceum Akademickie:

szkoła funkcjonuje od 1998 r.;

łączymy tradycję z nowoczesnością (wileńskie korzenie,eksperymentalne rozwiązania);

historia szkoły w nazwach („Gimnazjum Akademickie”, ZSO„Gimnazjum Akademickie”, ZSO „Gimnazjum i LiceumAkademickie”, ZS UMK Gimnazjum i Liceum Akademickie);

sukcesy (olimpiady międzynarodowe, ranking „Perspektyw”,EWD).

Perła na rynku edukacyjnym

GiLA dziś – szkoła, w której chcemy pracować

Fundament szkoły:cel główny (samorealizacja) polegający na stworzeniu dzieciom najlepszych

warunków dla osobistego rozwoju zgodnego z zainteresowaniami i tempem rozwoju;

programy nauczania (zróżnicowanie), które kształtują się możliwie blisko

ucznia, uwzględniają jego potrzeby oraz odpowiadają aktualnym wyzwaniom cywilizacyjnym, relacje uczeń-nauczyciel (mistrzostwo);

zarządzanie (struktura otwarta), osoby zarządzające szkołą powinny być otwarte

na nowatorstwo i eksperyment.

Fasada szkoły:zróżnicowana - treści nauczania, metody nauczania i metody oceniania; wynika to

naszym zdaniem ze specyfiki pracy nauczycieli poszczególnych przedmiotów.

Dach szkoły:miłość, intelekt i ... umocowanie szkoły w systemie oświaty.

Kim jest uczeń zdolny w GiLA?

1. Zdobywa wiedzę i umiejętności opisane w PP dla III i IV etapu edukacyjnego.

2. Rozwija zainteresowania i zdolności w czasie różnorodnych zajęć pozalekcyjnych (w GA) oraz w czasie lekcji i zajęć uniwersyteckich z przedmiotów, których kształcenie jest prowadzone w zakresie rozszerzonym (w LA) .

Kim jest uczeń zdolny w GiLA?

3. Kształci się na jednym z następujących poziomów:

1. poziom pierwszy obejmujących uczniówklas 1. i 2. GA;

2. poziom drugi, do którego należą uczniowieklas 3. GA oraz 1. i 2. LA;

3. poziom trzeci, który reprezentują uczniowieklas 3. LA.

Kim jest uczeń zdolny w GiLA?

4. Charakterystyka porównawcza uczniów na wyróżnionych poziomach:

4.1. Nauczyciel w oczach ucznia:• poziom 1.: nauczyciel to źródło wiedzy, nie popełnia błędów,

pomaga rozpoznawać zainteresowania i zdolności, pełni funkcję dydaktyczną i opiekuńczą;

• poziom 2.: nauczyciel to towarzysz podróży naukowej, może popełniać błędy (powinien się do nich przyznać), wspiera uczniów w rozwijaniu pasji i uzdolnień;

• poziom 3.: nauczyciel to pasjonat przedmiotu, partner w dyskusji i przyjaciel w czasie lekcji, szanuje decyzje i wybory uczniów wynikające z pasji i uzdolnień.

Kim jest uczeń zdolny w GiLA?

4. Charakterystyka porównawcza uczniów na wyróżnionych poziomach:

4.2. Proces oceniania z perspektywy ucznia:

• poziom 1.: oceny to ważny czynnik motywujący; często uczeń uczy się dla ocen;

• poziom 2.: tym co motywuje do nauki są zarówno oceny jak i chęć zdobycia wiedzy i umiejętności oraz odpowiedzi na nurtujące pytania;

• poziom 3.: oceny przestają być istotnym czynnikiem motywującym, ważniejszy staje się wynik egzaminu maturalnego.

Główne wyznaczniki w pracy z uczniem zdolnym na pierwszym poziomie:

rozpoznawanie zainteresowań i zdolności;

pogłębiona diagnoza zdolności;

rozwijanie zainteresowań i zdolności (zachęcanie uczniów do próbowania swoich sił w różnych dziedzinach);

realizowanie zajęć lekcyjnych w oparciu o podstawę programową;

udzielanie wsparcia uczniowi, który tego potrzebuje.

Główne wyznaczniki w pracy z uczniem zdolnym na drugim poziomie:

indywidualizacja systemu kształcenia w klasach 3. GA przez: ofertę zajęć pozalekcyjnych, wspieranie uczniów w razie niepowodzeń, przygotowanie uczniów do egzaminu gimnazjalnego;

indywidualizacja kształcenia w klasach 1. i 2. LA przez: system klas profilowanych, nauczanie matematyki na poziomie rozszerzonym we wszystkich klasach niezależnie od profilu, z wyróżnieniem poziomu rozszerzenia akademickiego dla uczniów wybitnie uzdolnionych matematycznie, zajęcia uniwersyteckie dla chętnych oraz obowiązkowe zajęcia uniwersyteckie dedykowane uczniom w poszczególnych profilach.

Główne wyznaczniki w pracy z uczniem zdolnym na trzecim poziomie:

analiza oferty edukacyjnej szkół wyższych w Polsce i za granicą;

wspieranie w wyborach kierunków kształcenia oraz pisanie referencji i opinii uczniom planującym studia za granicą;

stwarzanie jak najlepszych warunków do przygotowania się do matury zarówno na poziomie podstawowym, jak i rozszerzonym z wybranych przedmiotów.

Kim jest uczeń zdolny na lekcjach języków obcych w GiLA?

uczy się w jednej z grup międzyoddziałowych;

wznosi się na wyższy poziom językowy - płynnie komunikuje się w języku obcym w sytuacjach życia codziennego;

wykorzystuje język do przekazania informacji umieszczonej w kontekście;

uczestniczy w wyjazdach, wymianach, debatach i innych projektach naukowych w języku obcym;

pisze artykuły, rozprawy naukowe, wygłasza wykłady, referaty i prezentacje w języku obcym.

Co łączy uczniów zdolnych w GiLA?

duży potencjał intelektualny;

uzdolnienia, głównie matematyczne;

dobry poziom znajomości języków obcych;

szerokie zainteresowania i chęć uczenia się;

dociekliwość;

duża wrażliwość;

brak odporności na krytykę;

poczucie humoru.

Cytat z lekcji:

[na sprawdzianie]:

U1: Gdzie była ostatnia bitwa w kampanii wrześniowej?

Prof.: Zaczyna się na „K” …

U2: I kończy się na „K”!

[U1 myśli …]

Prof.: A co to jest Lego?

U3: Klocki!

U1: Kłock … Klock … bitwa pod Kłockiem?

Źródło: tomik absolwencki...

Kto jest nauczycielem ucznia zdolnego?

ZS UMK Gimnazjum i Liceum Akademickie tworzą: uczniowie, nauczyciele poszczególnych przedmiotów,

wychowawcy klas, wychowawcy w internacie, pedagog, psycholog, pracownicy administracji i obsługi oraz

rodzice.

Zespół nauczycieli ZS UMK GiLA można śmiało nazwać „szkołą uczącą się”.

Warsztat - pole siłowe

Jest to „miękka” („alternatywna”) metoda ewaluacji pomagająca w identyfikacji przeszkód.

Wykorzystywana jest do badania przeciwstawnych sił, popychających w kierunku osiągnięcia założonego celu lub odpychających od niego. Musimy te siły zdemaskować!

Zatem:

Źródło: materiały ze szkolenia „Nauczyciel-Badacz”

Warsztat – pole siłowe

Co ułatwia pracę z uczniem zdolnym?

Co utrudnia pracę z uczniem zdolnym?

Warsztat - podsumowanie pracy

NAGRODAŻARCIK

Na wiedzy o społeczeństwie pada retoryczne pytanie nauczycielki:

-Czy napiszemy pracę klasową?

-A mamy jakiś wybór? – uczniowie.

-Nie, ale staram się podać to tak, żebyście myśleli, że macie...

Złota myśl o. Waldemara

Najgorsze są grzechy myśli: grzech jest, a przyjemności nie ma.

0,0 20,0 40,0 60,0 80,0 100,0

przyjazną atmosferę

świadomość, że wierzą w moje mozliwości

przejkonania, że mogę się nauczyć nawet tegoco jest trudne

szansę poprawy w razie niepowodzenia

mozliwośc rozwoju zainteresowań

zrozumienie wobec nieprzygotowania do zajęć

zachętę do pomocy koleżeńskiej

stawianie przede mną knkretnych zadań

dobrą organizację pracy

inne

Jakie wsparcie otrzymujesz od nauczycieli w czasie zajęć?

Liceum

Gimnazjum

Odpowiedziuczniów:

0,0 20,0 40,0 60,0 80,0 100,0

pomagają mi się uczyć gdy mam trudności

troszczą się o mój rozwój, w przypadku gdy mozja widza i umiejętnościwykraczają poza nauczany materiał

dobieraja formy i metody pracy adekwatne do moich potrzeb i mozliwości

proponuja zadania o różnym stopniu trudności

przydzielają mnie do pracy w grupie, wuzględniajac mój poziom wiedzy iumiejętności

dobierają treści nauczania pod kątem moich ainteresowań

właczają mnie w prowadzenie zajeć

zachęcają mnie do dyskusji

stosują metodę projektu

inne

Jakie formy indywidualizacji pracy nauczyciele stosują w czasie zajęć? - odpowiedzi uczniów

0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 70,0 80,0 90,0 100,0

pomagają dziecku się uczyć gdy ma trudności

troszczą się rozwój dziecka, którego wiedza i umiejętnościwykraczają poza nauczany materiał

dobieraja formy i metody pracy adekwatne do potrzeb imozliwości dziecka

proponuja zadania o różnym stopniu trudności

przydzielają dziecko do pracy w grupie, uwzględniajac jegopoziom wiedzy i umiejętności

dobierają treści nauczania pod kątem zainteresowań dziecka

właczają dziecko w prowadzenie zajeć

zachęcają dziecko do dyskusji

stosują metodę projektu

inne

Jakie formy indywidualizacji pracy nauczyciele stosują w czasie zajęć? - odpowiedzi rodziców

0,0 20,0 40,0 60,0 80,0 100,0

pomagają dziecku się uczyć gdy ma trudności

troszczą się rozwój dziecka, którego wiedza i umiejętności wykraczająpoza nauczany materiał

dobieraja formy i metody pracy adekwatne do potrzeb i mozliwościdziecka

proponuja zadania o różnym stopniu trudności

przydzielają dziecko do pracy w grupie, uwzględniajac jego poziomwiedzy i umiejętności

dobierają treści nauczania pod kątem zainteresowań dziecka

właczają dziecko w prowadzenie zajeć

zachęcają dziecko do dyskusji

stosują metodę projektu

starają się, aby ocena była dla każdego ucznia źródłem informacji opostępach

inne

nie stosują żadnych form indywidualizacji

Jakie formy indywidualizacji nauczania stosujesz w czasie zajęć? -odpowiedzi nauczycieli

Podsumowanie

W oparciu o doświadczenia nauczycieli w GiLA wyróżniono cztery kategorie czynników ułatwiających i utrudniających pracę z uczniem zdolnym:

organizacja procesu nauczania i wychowania;

sylwetka ucznia i nauczyciela;

realizacja procesu nauczania i wychowania;

atmosfera w szkole.

Organizacja procesu nauczania i wychowania:„Co ułatwia pracę z uczniem zdolnym?”

istnienie szkoły dla zdolnych,

koncepcja pracy, w której centrum jest uczeń,

kwalifikacje nauczycieli,

zajęcia w podziale na grupy,

oferta zajęć pozalekcyjnych, także na UMK,

pomoc psychologa i pedagoga

nowoczesna biblioteka

oferta edukacyjna uwzględniająca potrzeby uczniów i rynku

internat

aprobata rodziców

Organizacja procesu nauczania i wychowania:„Co utrudnia pracę z uczniem zdolnym?”

brak umocowania szkoły w systemie oświaty,

brak zewnętrznego systemu wsparcia nauczycieli,

zajęcia w systemie klasowo-lekcyjnym,

praca nauczyciela z klasami na różnym poziomie –trudność tzw. przestawienia się,

wysoka absencja uczniów, szczególnie w czasie olimpiad i konkursów.

Sylwetka ucznia i nauczyciela:„Co ułatwia pracę z uczniem zdolnym?”

duży potencjał intelektualny i wybitne zdolności kierunkowe uczniów,

wysokie kompetencja nauczycieli,

zamiłowanie uczniów i nauczycieli do nauki,

wzajemne stawianie sobie wysokich wymagań przez uczniów i nauczycieli,

wspieranie uczniów w rozwoju przez nauczycieli i rodziców.

Sylwetka ucznia i nauczyciela:„Co utrudnia pracę z uczniem zdolnym?”

szerokie zainteresowania uczniów, które czasami uniemożliwiają im skupienie się na wybranym kierunku, bądź w ogóle jego sprecyzowanie,

bardzo duża wrażliwość uczniów i nauczycieli,

brak odporności uczniów na krytykę (nawet konstruktywną).

Realizacja procesu nauczania i wychowania:„Co ułatwia pracę z uczniem zdolnym?”

szybka i trafna diagnoza zdolności i zainteresowań przedmiotowych,

indywidualizacja pracy w oparciu o wyniki diagnozy,

aktywizujące formy i metody pracy,

nauczanie matematyki i języków obcych na różnych poziomach zaawansowania,

wspieranie uczniów przez nauczycieli i rodzicóww uczeniu się,

pomoc koleżeńska,

skuteczny system motywowania uczniów do nauki.

Realizacja procesu nauczania i wychowania:„Co utrudnia pracę z uczniem zdolnym?”

praca w GA i LA w warunkach określonych dla typowego gimnazjum i liceum ogólnokształcącego,

brak gotowych narzędzi diagnozy zdolności uczniów,

trudność części uczniów z odnalezieniem sięw systemie egzaminów zewnętrznych, konkursów i olimpiad -zagrożenie syndromem nieadekwatnych osiągnięć,

uczniowie uczą się dla ocen,

nadmiar obowiązków i presja czasu – zagrożenie wypaleniem zawodowym nauczycieli.

Atmosfera w szkole:„Co ułatwia pracę z uczniem zdolnym?”

wspólne działania nauczycieli, uczniów i rodziców na rzecz szkoły,

przyjazne relacje między nauczycielami, uczniami i rodzicami,

tolerancja i otwartość na dialog,

wysokie poczucie bezpieczeństwa,

rozwijanie zainteresowań uczniów – prezentacja pasji na Koncertach Talentów,

silne związki absolwentów ze szkołą - tomiki absolwenckie jako kronika wydarzeń oraz funkcjonowanie Stowarzyszenia

Absolwentów.

Atmosfera w szkole:„Co utrudnia pracę z uczniem zdolnym?”

zbyt wysokie oczekiwania nauczycieli wobec uczniów: każdy uczeń jest zdolny w kierunku wszystkich przedmiotów,

zbyt wysokie oczekiwania uczniów i rodziców wobec nauczycieli i szkoły,

zbyt mało kół umożliwiających rozpoznawaniei rozwijanie zainteresowań pozaprzedmiotowych uczniów,

czasami brak wsparcia rówieśników dla uczniów podejmujących inicjatywy.