Upload
others
View
0
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
SEYIL FALUWASCH
~ TRIAL VERSION META M.'\r'!G-~.11- r~G Ml?
-- '--- -
- '----'"·-- - '-------. -
- __:::- ----;;-- - -'--· . ...,_ - ---- --·-
- ----.. -- -- -·--·---==.=.. ~------ --- ----- - --- - ----==- -==- == --- - ---
CaVM 15
NOTICE THESE PILOT TEST MATERIALS ARE FOR EXPERIMENTAL
L:SE OHLY AND MAY NOT BE REPRODUCED WITHOUT WRITTEN PERMISSION FROM THE PALM DEVELOPMENT CENTER
MAY'82
The content• of th••• in•tructioul uteriala were developed vith financial •••iatance trcm the Office of Bilinqual Education. Departmient of Health, Education, and Welfare. The funda were provided throuqh the Bilinqual Education A.ct, Title VII of the El..,.nt.a.ry and Secondary Educ"tion A.ct of 1965 &• a...nded .by Public Law 95-561. However the contents do not nec:eaaarily repreaent the poeition or policy of that ·a9ency .. nd a reader should not infer endora-nt by the Federal Govern81nt.
oevo loped by ,
PALM Pacific Arttfl Ll.nquaqea Kateriala o.veloi-ent Center Soc.u1l Science Heaearch Inetitute 2424 Kaile way 1 R009 713, Univeraity of Hawaii at MAnoa Honolulu, Hawaii 96822
SEYIL FALUWASCH
TOLD BY
Tony Piailug & David Marciano
WRITTEN BY
Ben F. Mettao
ILLUSTRATED BY
Douglas Rankin
Ighiwe nge waa sseragh schagh taayeer
Refaluwasch. Re yaaya waa igha rebwe 16 leeset.
E weewe schagh re 16 lugh, ttow iigh me ngere rebwe
sussubw woong. Reel sussubwul woong nge aa ghal
yoor faluw ye re ghal subwuriir meiye.
Refaluwasch re bwal sesseraghel6 w661 akkaaw
faluw bwe rebwe bweibwogh milikka ese ghal yoor
mew661 falaweer. Sibwe ira mwey kkewe e 16 nge s6w
sseragh re fasul tottoori faluw kka 1161 Marianas
bwe rebwe bweibwogh suubwa. Eyoor eew tittillap ye
e bwal aweeweey bwe yaar produkkto suubwa Marianas
nge e ghi ghatch. Ese bwal dibwaddi suubwa kkaal
igha re ghal bwughi bwe re bwal bweibwogh bwiil me
ngere teer bwe rebwe liwilil ngali. Aweey selaapi
kka si yaaya tempo kkeey ngere sibwe akkame meta me
1161 tenda.
Waa nge bwal malaweer Refaluwasch. Refaluwasch
ngere sibwe aweeweey faluw kka re sapeto meiye nge
e ghi schaapaap. Reer Englis nge re ghal ira Low
Islands. Iwe, Low Islands nge malamal e ghi
mwetemwet ebwe feereey. Mwey we Espeiyool raa lo
faleey nge eew gurupuur Refaluwasch re seito w661
waa sseragh. Gurupuur Refaluwasch kkaal nge r e
suusangi falaweer igha e ffeirel6 alangal mwungool
reel malamal. Ese bwal mmwel schagh rebwe ff6t
mwungo 1161 bweel bwe saat aa ghulaalong. Iwe waa
taayeer Refaluwasch igha rebwe tooto fal e ey.
1
Ngere eyoor samwooluur Refaluwasch ye e maa
nge bwal waa schagh re yaaya bwe rebwe umwuumw w661
igha rebwe 16 libwali w661 faluw ghitighiit ye
es66r aramasal. Mille sch661 ighiwe re feeri tap
yeel bweigha ess6bw yoor le ebwe bwuu fetal w66J
peiyal. Mali iyeel bwulul aal libwalibwitiw
samwooluur Refaluwasch w661 Ghalaghaal reel.
Sch66kka re feffeer waa nge re bwuluuw aar
akkabwung igha schagh re schiwel yaat. Sibwe ira
atte mwaal kka raa ghula fisuuw raagh mwetta.
Tappal aar akkabwung nge re amwuri schagh sch661
falawa e faisul aar kke falafal. Eyoor igha re
bwal tepengiir sameer reel angaang yeel. Re
t6tt6mw6gh616 atte kkaal nge emmwel rebwele bwal
falafal nge sch66 kkewe mesteruur re pwal lo schagh
bwelle mille rese weleeti nge iir rebwe afalaar. E
bwal yoor sch66kka re akkabwung sangiir tuuf ay kkewe
tuufeiyeer. Mwaal ye e ghi mwuschal akkabwung nge
ebwele aiyeghiir malakka re ghukkule bwe rebwe
abwungu. Sch661 falawa ngere e tipeli aa faffay
scheeleer reel falafal. Emmwel ebwe bwal ghulaar
raagh. Saabw ffeerul schagh waa re akkabwung bwe
re bwal akkabwung bwaay, meta tappal mwungo kka ese
mmwel rebwe angi me meta piliir. Alangeer mwaal
kka re paluw nge re ghukkule ffeerul waa, nge ikka
saabw paluw nge akkaaschay meleyir re ghukkule.
Iwe ngere rebwele bwuluuw aar ffeer waa nge
re bwal abwungubwung f engal w66r ebwe faisul
t6mw6ghol waa ye rebwe feeri. Ngere ebwe waa
sseragh fitoow aramas emmwel ebwe kkaaraghaali, pat
meta waa yeel rebwe yaaya ngali. Ngere raa takk
nge rebwele amwuril bw6bwul maay kkewe cyoor bwe
rebwe fili mille e ghatch bwe rebwe fala bwe waa.
Sibwe ira bw6bwul maay kka e ghatch nge ikka e
2
--
·,
' ' . :1
.· . .. •
,':·
·.« .
... ..
... ... . ·:,.,
. :~ : \
't" -, ,•
. ': i ...... (, ..
welewel, es66r malul me milikka aa ghi maaw. Iwe
sch661 falafal rebwele faliitiw bw6bwul we bwe
iyeel scheescheel saghurul waa. Llapal aramas kka
re tepengi sch661 f alawa nge e bwal dipendi ngere
ebwe t6mw6gh waa ye rebwe feeri. Waa kka e maas
ghikkitil6 reel feeriyeer Refaluwasch nge e ghal
eschay ngere ruschay aramas kka emmwel rebwe
atakkaal6 1161 ruwoow maram. E bwal ssoghol6 waa
ghikkit me mmwal waa t6tt6mw6gh kka e kke asseragh.
3
=
Bweigha eew iye e mescheragh ffeerul feera reer
malakka raa ghukkule nge bwal reer aramas kkewe re
ppung 1161 aar akkabwungul ffeerul waa t6tt6mw6gh,
waa sseragh. Waa sseragh, nge e ghal ghula eew
pat es6bw raagh bwe ebwe takk. Iwe mali emmwel
sibwe ira bwe mwey we e 16 nge alangeer Refaluwasch
nge re ghuleey ff eerul waa inaamwo ese weey aar
ffeer me sch66 kkewe raa ghi angaghatch.
Malakka raa ghi mwoot 1161 falafalal waa nge
paluw. Waa kkaal igha re ghal feeru nge e bwal
s6bw6s6bw. Paap ye re s6bweey ngali bwe mmwal waa
ngere mwiir nge re ghal ira bwe patch. Meschel waa
kkaal nge re bwal aweey ngali aschepel asaf. Patch
ye si kke aweeweey nge re bwal falaawow mereel maay.
Re bwal ayoora ngaat meschel patch me waa bwelle
rebwe gheelu fengalliiy. Mille Refaluwasch re
yaaya bwe rebwe ghalagh66laay aschuuschuul paap me
lees6bw nge appaschal maay.
Ireiral waa sseragh nge taam, waa amara, ayu,
lira sch66bwut, epiyep, salil mweel, saliis6bw me
alap, foo, ammat me fatul. Saal kka w661 waa ikka
re yaaya reel saliis6bw, salil mweel me alap nge e
ffeerul faluwasch schagh. Peiraagh kka akkaaw nge re
bwal yaaya schagh walawal we re ghal fala bwe waa.
Taam nge eweey uluulul bwal waa nge e loowow peigh
mwaa1. T6mw6ghol re apeew sangi lughalapal waa. , Ura kka ruf6sch ikka e mwetewow mell61 waa nge
ghiy6. Ghiy6 kkaal mille sibwe ira e amwuschu
fengalliiy waa me taam. E bwal lo w661 yaamw kka
ruwoow ikka e f6t6f6t6long 1161 taam. E bwal yoor
ura ye e itil6 w661 meschel ghiy6 kka ruf6sch. Re
ghal ii·a waaliyang. 6ra yeel e gh66gh6etiw w661
ghiy6 16ff6schetiw w661 taam. Refaluwasch re bwal
faffaifay faasch ighiwe bwe rebwe yaaya bwe amara .
Igha aa yoor canvas nge re saa kke faifaylo faasch
Canvas igha re ghommwal yaaya nge re schuungi bwe e
4
ghatchel6 schagh me mmwal amara kkewe re faiwow
mereel faasch. Eew ghatchul iye ese tch6w ngere e
tchogh nge inaamwo igha e bwal punguschow. Amara
faasch nge Refaluwasch re airuutiw ngere aa
punguschow bwe ete ghi tchoghol6. Ngere canvas nge
1161 malamal schagh mille re airuutiw.
Ayu nge e lo 1161 f6t6f6t yeel nge ital
166bwu ye e lo lughalapal waa. E amwuschuuta amara
me schuuschu mwaal. Tolol ye e lo meschel ayu
meweilang nge e kkang me re bwal ngateli bwe salil
uruur ebwe mmwelil tililong 1161. Saal yeel mille
e kke taita amara. Ngere rebwe soreey waa sseragh
kkaal nge lira mwaal yeel schagh mille re owughiil6
mwiir 1161 eew s661 f f6t bwe rebwele bwal feeru
bwe mmwal waa.
Ref aluwasch re bwal kke ayuuw uut bwe imwal
waar bwe ebwe mw61 sangi alet. Ll61 uut yeel nge
ighaal igha mwaal re sow feeru aar angaang. Sibwe
ira, ngere ffeerul al661, uu me peiraaghiir.
Alangal raagh nge 1161 uut yeel schagh mille re kke
amwala ffeiril waa sseragh kkaal, me waa ghikkit
kka aa ghal bweil6. Bwal ighaal schagh igha re
ghal itto atakkaalo aar feeru waa kka re faffala
meiye. Sch66bwut re bwal ghal itto 1161 uut ngere
eyoor yeelagh me ngere re ghal bweibwoghoto mwungo
bwe ilitiir mwaal. Olighat nge re itto ukkur fetal
5
1161 me lughul uut, me ngere rebwele mw66tol
asseling aar tittillap tuufey. Ll61 uut yeel nge
aliyal re kke mayur iye. Waa kkaal ngere ese lo
1161 uut bwe iye ngere re ffeetagheli schagh 1161
saat nge Refaluwasch re bwaluuw ngali pailu bwe ete
tilingaghel6 reel alet.
Ngere rebwele bwughiiwow waa sseragh 1161 saat
nge re yaaya ura apputey bwe rebwe at6gholuuwow
w6() 1 . Eyoor aramas kka raa gh a 1 bwugh i ura l~ka c~
ghal 16ff6schel6 mwiir bwe rebwele bwal 16 isili
mmwal waa mefaal. Igha Refaluwasch raa ghal takkal
f6eru waar nge raa bwal ghal bwughiiwow leeset bwe
rebwele tatta fetal. Reer Refaluwasch nge re
bwughiiwow bwe rebwe 16 afeifeiyiil6. E bwal weewe
meiye ngere raa takkal akkayu uut. Sch66bwut
rebwele ffeer mwungo bwe sefaaliir sch66 kkewe me
16 afeifeiyi waa rebwe ilitiir.
' ~ /
/
---- C__ c__ if ~~t ~ --=--=·--::~~;_;-·~ ---------· ----c___
Ff eerul waa nge e bwal ssogh kkapasal me
aitiitil mereer Refaluwasch. Iit kkaal nge falawa
re s6w yaaya iye ngere re kke aweewe me ngere re
kke kkapasal waa. Sch66kka re kke akkabwung
ffeerul waa nge re bwal akkabwung iit kkaal igha re
ghal feeru angaang yeel. Sch661 falawa raa ghal
afala sch66kka re kke akkabwung ifa ireiral waa ye
rcbwv f~~ru ngure schuuschu mwaa1 I taam, me ngare
mesap.
6
Ikkaal akkaaw ital ireiral waa:
1. Leekkeyangil mesal waa - L161 diinga kka
e lo meschel waa.
2. Mw6ngoresch - 6ra kka e itta dingaal6 me
meschel waa.
3. S661 ff6t - F6t6f6t - Gheleghel kka ruwow
ikka e lo mmwal me mwiir w661 waa. Ighaal
igha sch66sch6 mwaal e f6t6f6tolong 1161.
4. Me sap - Paap ye e lo ruwapeighil waa iye
e itil6 bwe atippal 166.
5. Paraf , ,
aitchigh kka itil6 w661 - ura e
ghiy6 kka ruwow wolopeighil waa, iye
bwete ebwe weey p66.
6. Leeparasal waa - Faal mesap mepeigh ye
paraf e lo iye.
7. Ur66r - ngaat ye e lo meschel ay6.
8. Salil 6r66r - Saal ye re ghal attilong
1161 6r66r.
9. Tolol - meschel ay6.
10. Leefolap - leeliyel iigh 1161 waa faal
ghiy6.
11. Leefo - Ll61 waa
Sile
7
9
'B'Bft\ In InM8 . t:
a11:s · z a1-i:s 1uq:)sa · 1
1. L6ngol uu 2. Feelakk 3. Mes al fang 4. Lees6bw
5. Paraf
6. Epiyep
7. Ta am
8. Leeparasal waa
9
3
" ;.
' .. " •; ..
1 .
2.
3.
4.
... l
.. ... ·'!,.
··"! .. ·:: \
" t ,• ..... ''.: .. ·
"•,,· ..
"""-Z.~. :%W~$..;.~.((.•/: .. ;=-::y~~' . ..,,.. ···- ~ ~ -.,;,f'-~~~~£]2~ -''°"L ==-
---=~==-= ~ --- -... ~ -------
Amara 5. Saliis6bw
Ayu 6. Salil mweel
6ra (schuuschu) mwaal 7. Payul fatul ,
Ura (schuuschu) Sch66bwut 8. Alaµ
10
1. To101 , 2. Uruur
, 3. Salil Uruur 4. Leekkiyangi1
mesa1 waa 5.
Mwongoresch 6. 8661 1'1'6 t - i'otofot 7. Mesap
8. Ss6 9. A lap
10. Saliis6bw 11
11. Ayu
J
11
1. A lap
I 5. Ghiy6 2. Paraf
6. Waische 3. waaliyang
7. S66s661 waa 4. Yaamw
8. Ta am
12
2
, /
· .. :·:
:.':' ' r I
6
13
1.
2.
3.
4.
5.
6.
, Ura mwaal
Saljis6bw , Ura seh66bwut
Fatul
Mw6ngoresch
Ammat
· ' " I•