68

Shikshak Monthly शिक्षक मासिकhimalaya.socanth.cam.ac.uk/collections/journals/shikshak/pdf/... · Shikshak Monthly शिक्षक मासिक ... lzIfs

Embed Size (px)

Citation preview

lz Ifs r}t @)^$ 1

dfl;s

rf}yf] cÍ

lxdfn P;f]l;P;gsf nflua;Gt yfkfåf/f ;Dkflbt

tyf k|sflzt

;Dks{Mlxdfn P;f]l;P;gkf6g9f]sf, nlntk'/kf]=a=g+= !^^, nlntk'/kmf]gM %%$#@%@÷%%$@%$$

km\ofS;M %%$!!(^Od][email protected]

j]aMwww.teacher.org.np

klqsf k|flKt tyflaqmL–ljt/0f;DaGwL;f]wvf]hsf lglDtcz' sf]O/fnf

d'b|0fMhubDaf k|];

xfQLjg, nlntk'/

x]/fO a'‰ffO #

k|ltlqmof / ;'‰ffj $

lzIfsnfO{ ;dfrf/ *

;+:d/0fM uf]7fnf] ufpFdf u'?sf] b]g !%

JolQmTjM lzIfsd} ;Gt'i6 !*

cg'zf;g / ;hfoM Joy{ 5 58L @)

l/kf]6{M xtf/sf lzIfs cyf{t\ …x]Nd]6 l6r/Ú @#

cfj/0f÷l/kf]6{M ;+ljwfg;efdf lzIfs #!

jftf{M /fHon] lzIffnfO{ pRr k|fyldstf lbg'k5{ ##

ljrf/M ;Daf]wg ug}{ kg]{ lzIffsf Ph]08f #&

ljZn]if0fM …/fi6«ktLoÚ eGbf nlrnf] …;+;bLoÚ $)

cfj/0f÷/fHosf] :j?kM ;+3Lo k|0ffnL $#

ax;÷z}lIfs nufgLM hxfF w]/} ljBfyL{=== $(

ax;÷z}lIfs nufgLM s;n] ug]{, s;/L ug]{ < %@

km';{bdfM l;;fsndsf] kf7 %%

;Gbe{ ;fdu|LM t]nsf] Oltxf;, e"uf]n=== %^

;dLIff÷k':tsM efiffx¿sf] cfjfh ^@

rnlrqM Tolta]nfsf] g]kfn b]vfpg] lkmNd ^$

SHIKSHAK Monthlyj}zfv @)^% April 2008

cfj/0fM /ljg ;fo\ld .

kf6L{sf 3f]if0ffkq

gf/f rsf{u'bL sd

Pp6f z}lIfs–;qdf @@) lbg ljBfnov'Ng} kg]{ / sDtLdf klg !*) lbg k9fOx'g'k5{ . t/, b]ze/sf sl/a #) xhf/lghL tyf ;/sf/L÷;fd'bflosljBfnox¿dWo] ax';ª\Vos ljBfnodf of]jif{ !*) lbg klg k9fO ePg .

l/kf]6{ I !)

a9\bf] labf / aGb36\bf] sIff / k9fO

kf6L{x¿n] 3f]if0ffkqdf h]h] n]v]sf ePklg ;+ljwfg;efdfkm{t gofF g]kfn lgdf{0fsf] yfngL ug{sfnflu pgLx¿n] lzIff If]qsf] ;'wf/nfO{ klxnf] k|fyldstfdf /fVg} k5{ . pgLx¿sf] sfo{;"rLdf–

• lzIff If]qnfO{ /fhgLlts k|efjaf6 s;/L d'Qm kfg]{ <• lghL / ;/sf/L ljBfnosf] lzIffdf pTkGg vf8n s;/L k'g]{ <• ;a} afnaflnsfnfO{ s;/L :s"nleq k;fP/ l6sfO/fVg] <• cfwf/e"t / Jofj;flos lzIffsf lglDt kof{Kt cfly{s ;|f]t sxfFaf6 / s;/L h'6fpg] <

;+ljwfg;ef / kf6L{x¿sf] ef]lnsf] Ph]08fdf lzIff;DaGwL oL / o:tf ljifon] pRrk|fyldstf kfpg' h?/L 5 . cfj/0f I @^

lz Ifs j}zfv @)^%2

;+ljwfg;efM cj;/ / r'gf}tL

;DkfbsLo

/f i6«–/fHosf ¿kdf g]kfnsf] hu cfheGbf ‰08} c9fO{;o jif{ klxn] a;]sf] xf] . blIf0f Plzofsf cfhsf

/fi6«x¿ t Ps–Ps ub}{ s]xL bzscl3 dfq cl:tTjdf cfPsfx'g\ . pgLx¿sf t'ngfdf g]kfnsf] Oltxf; cljl5Ì / lgs}k|frLg /x]sf] 5 . t/ ;+j}wflgs k/Dk/fsf] ;Gbe{df eg] g]kfnsf]Oltxf; ck]Iffs[t 5f]6f] 5 . ;f7L jif{ dfq k'Ub}5 g]kfnn]klxnf] ;+ljwfg k|fKt u/]sf], Tof] klg lg/ª\s'z zf;sx¿sf]lgufxsf ¿kdf . as;:j¿k ldn]sf] To; ;+ljwfgn] hgtfsfk|hftflGqs rfxgf / cfsfª\Iffx¿nfO{ k"/f ug{ g;Sg' :jfefljslyof] . @))& ;fnsf] klxnf] hgqmflGt j:t'tM ToxL c;Gt'li6sf]k|:km'6g lyof] . To; hgqmflGtsf] ;kmntfkZrft hgrfxgfcg'¿k ;+ljwfg lgdf{0fsf nflu Pp6f ;+ljwfg;efsf] lgjf{rgug]{ ;ÍNk p;} avt ul/Psf] xf] . Tof] ;ÍNk ck"/f] g} /Xof] .d'n'sn] ljleÌ ;dodf ljleÌ ;+ljwfg kfof] h;nfO{ hf]8\g] xf]eg] clxn];Dddf ltgsf] ;ª\Vof kfFr k'lu;s]sf] 5 . ;ª\Vofn]dfq} hgrfxgfnfO{ lgwf{/0f ug]{ xf] eg] of] ;ª\Vof sd xf]Og .t/ tL ;+ljwfgx¿ ;dosf] s;Ldf vf]6f ;fljt eP . lsgeg]ltgsf] lgdf{0fdf hgtfsf] ;xeflutf lyPg / ltgdf hgtfsf]cfsfª\Iff k|ltlalDjt x'g;s]sf] lyPg . @)$^ sf] hgcfGbf]ngsf]k|ltkmn:j?k ag]sf] ;+ljwfgnfO{ ;d]t ;don] ck"0f{ / cfhsf]oyfy{l;t c;Ët 7x/ u¥of] .

xhf/f}+ g]kfnL gful/sx¿sf] hLjg pT;u{kl5 aNn oyfy{df;+ljwfg;efsf] kl/sNkgf ;fsf/ ePsf] 5 / g]kfnL hgtfnfO{cfˆg} xftn] cfˆgf] eljiosf] af6f] sf]g]{ cj;/ ldn]sf] 5 .;+ljwfg;efsf] lgjf{rg P]ltxfl;s / g]kfnsf] ;Gbe{df Pso'ufGtsf/L 36gf xf] . o;df ljjfb x'g ;Qm}g . Tolt x'Fbfx'Fb}klg of] ;xL uGtJotkm{sf] klxnf] kfOnf dfq xf] . of] Pp6fk|:yfglaGb' xf] hxfFaf6 Pp6f gofF ofqf z'? ePsf] 5 . caTo; dfu{df lagf s'g} ljrng / cGof]n ofqf ;DkÌ ug{'clxn]sf] ;a}eGbf 7"nf] r'gf}tL xf] .

pbf/ nf]stflGqs k4ltk|ltsf] k|lta4tfaf6 /fi6« lsdfy{ljd'v x'g ;Qm}g . j:t'tM gofF g]kfnsf] csf6\o cfwf/lznfof]eGbf c¿ x'g ;Sb}g . ca aÌ] ;+ljwfgn] ToxL cfwf/lznfdflylgdf{0f x'g] gofF g]kfnsf] ;+/rgfsf] d"t{ :j?k tof/ kfg{'kg]{5–o:tf] gjLg / o'ufg's"n ;+/rgf hxfF x/]s ;d"x / ;d'bfo cfTd–;Ddfg;lxt c6fpg ;s"g\ . hxfFsf] jftfj/0f ;dtfd"ns / Gofo–k"0f{ xf];\ / hxfF cdg–r}g, v'zL / l;h{gzLntfsf] ;+efjgfoy]i6 xf];\ .

t/ o:tf] cfbz{ nIo k|fKt ug{ Tolt ;lhnf] 5}g .lgjf{rgkl5 hLtsf] pGdfb / xf/sf] ljzfbaf6 b'is/ kl/l:yltpTkÌ x'g;Sg] ;+efjgfnfO{ klg gsfg{ ;lsÌ . wfFwnL/lxt /:jR5 /x];Dd lgjf{rgsf] kl/0ffdnfO{ ;sfg]{ / r'gfjnfO{ :j:y

k|lt:kwf{sf ¿kdf :jLsfg]{ ljj]s / ;lxi0f'tf /fhgLlts d~rsf;du| kfqx¿n] k|bz{g ug{ ;Sg'k5{ . r'gfjL ho–k/fhoaf6pQ]lht jf cfGbf]lnt geO{ /fi6«sf] a[xQ/ lxtlglDt h'6\g ;Sg'k5{ .

d'n'sdf axfn /x]sf] cGtl/d ;+ljwfgn] ;+ljwfg;efnfO{bf]xf]/f] lhDd]jf/L ;'Dk]sf] tYonfO{ :d/0f ug{' klg oxfF ;fGble{sx'g]5 . ca u7g x'g nfu]sf] ;+ljwfg;efn] Psflt/ cGtl/d;+;bsf] sfo{ ug]{5 eg] csf{lt/ b]zsf] gofF ;+ljwfg n]Vg]5 .

c9fO{ s/f]8 g]kfnLsf cfzf / cfsfª\IffnfO{ PsfËL b[li6/ ;f]r /fv]/ k|ltlglwTj ug{ ;lsFb}g . t;y{, ;+;bdf lht]sf];L6sf] uGtLnfO{ eGbf ;dosf] dfunfO{ a'‰]/ ;s];Dd ;dfj]zL/ Pstfa4 ;/sf/ agfpg' b]zdf zflGt axfn /fVg] / ;+ljwfglgdf{0f sfo{nfO{ ;'lglZrttf k|bfg ug]{ klxnf] k|fyldstf x'g;S5 .;+ljwfg h:tf] /fi6«sf] jt{dfg / eljionfO{ lgwf{/0f ug]{ b:tfj]h/ftf/ft tof/ x'g] lnvt xf]Og . o;sf nflu Jofks ;fj{hlgs5nkmn, ax;, jfbljjfbsf] vfFrf] k5{ . ;+ljwfg lgdf{0f xtfl/P/ug{ gx'g] nfdf] ;do nfUg] k|lqmof xf] h;sf] cEof; lglDthgtfsf] ;+od / kl/kSjtf tyf hgtfn] 5fg]sf k|ltlglwx¿sf]b"/b[li6, ljj]szLntf / g]t[Tj Ifdtfsf] cfjZostf kb{5 .5/l5d]s / To;eGbf klt{/sf cGt/f{li6«ohutsf cg'ejaf6l;Sg] s'/f klg w]/} x'g;S5g\ .

cGtl/d ;+ljwfgn] g} ;+ljwfg;efsf nflu b'O{ jif{sf] cjlwtf]s]sf] 5 . lgwf{l/t ;do;Ldfleq cfkm"nfO{ ;'Dk]sf] lhDd]jf/L;DkÌ ul/;Sg' ;+ljwfg;efsf] g}lts bfloTj aGb5 . t/cg]s Jofjxfl/s hl6ntfsf sf/0f Tof] ;dofjlw nlDagklg ;Sg]5 . o; cy{df ;+ljwfg lgdf{0fsf] cEof;lglDt xfd|f];fd'lgs} nfdf] ;do 5 .

;+ljwfg;efsf] ljlwk"j{s u7g x'Fb}df of] cEof; ;lsFb}g .of] cgj/t rln/xg] k|lqmof xf] . xfdLn] cfˆgf] dt lbP/k|ltlglw k7fpFb}df xfd|f] lhDd]jf/L k"/f ePsf] dfÌ'x'Fb}g . xfdLn]lg/Gt/ rgfvf] /xL r'g]/ k7fPsf k|ltlglwx¿n] st} af6f]la/fPsf 5g\ ls eg]/ lgu/fgL /flv/xg'kb{5 . ;fy{s, o'lQm;Ët/ ljj]sk"0f{ 5nkmn rnfO/fVg'kb{5 .

elg/xg k/f]Og lzIfsx¿ xfd|f] ;dfhsf] af}l4s hdftsf]dxŒjk"0f{ tyf cGt/Ë lx:;f x'g\ . d'n'ssf] ‰08} cfwf hg;ª\Vofc‰} lg/If/ /x]sf] cj:yfdf lzIfsx¿n] kl7t dfq xf]Og;'lzlIft / ;';"lrt ju{sf] klg k|ltlglwTj u5{g\ . pgLx¿sf]b]zJofkL ;ª\Vof, ;fË7lgs ;~hfn, kx'Fr / Ifdtfn] ubf{pgLx¿n] ;+ljwfg lgdf{0f af/]sf] ax;nfO{ k|efjsf/L agfpFb};sf/fTds of]ubfg lbg ;Sg]5g\ .

lzIfs ju{n] klg of] 38Lsf] pkof]u cfkm"nfO{ kl/jt{gsf];+jfxs xf] eg]/ k|dfl0ft ug]{ cj;/ / r'gf}tLsf ¿kdf u|x0fug'{ ;fGble{s x'G5 . gj jif{ @)^% sf] z'esfdgf .

lz Ifs j}zfv @)^% 3

x]/fO / a'‰ffO

;+;f/sf dflg; ckmuflg:tfgdf eO/x]sf ckx/0f,xTof, ck/fw / cnsfobf h:tf ;d:of ;dfwfgxf]pg\ eGg] rfxG5g\ eg] ltgn] ckmuflg:tfgsf] lzIffdfnufgL ug{ yfNg'k5{ .

u'nfd xh/t tGxf, lgb{]zs

lzIff ljefu, x]/ft, ckmuflg:tfg

xfdLn] ef]Ug' k/]sf x/]s ;d:ofsf] ;dfwfgsf] ;'?cftlzIffaf6 x'G5 .

cd]l/sL /fi6«klt hh{ a';

;/sf/L lzIffn] ;a} /ªsf, ;a} vfnsf cf:yf /ljZjf; af]s]sf tyf ;a} ju{sf dflg;sf nflu ;dfg7fpFdf pleP/ k|lt:kwf{ ug{] cj;/ k|bfg u5{ .

h'lnOg le= 6]Dkf]g]

jif{ o'js k'/:sf/ ljh]tf, @))^, cd]l/sf

hf] dfG5]n] /fd|f lstfa k9\b}g, pm lg/If/eGbf a9Lof]Uo x'Fb}g .

dfs{ 6'Og

ælzIff Tolta]nfdfq} k|efjsf/Lx'G5 hlta]nf:s"nsf] k9fO;Sg] x/]sljBfyL{n]cfkm"n] s] s]s'/f hfg]sf]/x]g5' eGg]yfxf kfpF5 /tL s'/f yfxfkfpg p;dfhLjge/rfxgf hfu[tx'G5 .

ljlnod x]NoL

>L gf/fo0fL k|fylds ljBfno, d's'Gbk'/ gjnk/f;L

lzIff xf], hxfF eP klg=== ls/0f kf08]Æ

lz Ifs j}zfv @)^%4

k|ltlqmof / ;'‰ffj

x:tfGt/0f clGtdljsNk xf]OglzIfs t];|f] cÍ k9\g] cj;/ kfPF . g]kfnlzIfs o'lgogsf] k'g;{+/rgf x'g nfu]sf];dfrf/ k9\g kfpFbf v'zL nfUof] . o;}cÍdf lzIfs cfrf/af/] hfgsf/L kfOof] .;fy} c;n lzIfssf ljz]iftf klg k9\gkfOof] .

x]g}{ kg{] lkmNd;d;fdlos /fhgLlts tyf ;flxlTos klqsfsf]kl/lw aflx/ /x]/ ljz'4 z}lIfs If]qsf] ljifoj:t';d]6L klqsf k|sflzt ug]{ lxdfn P;f]l;P;gwGojfbsf] kfq 5 . o;n] g]kfnsf] z}lIfs If]qdf;'wf/ Nofpg] ck]Iff ug{ ;lsG5 . lzIfs klqsfsf]u|fxs ;a} lJfBfno tyf lzIfs aGg ;s]dflgZro g} g]kfnsf] z}lIfs If]qsf] :t/ dfly p7\g]5 .x]/fO / a'‰fO :tDe Hofb} g} 1fga4{s 5 .

;d'bfodf ljBfno x:tfGt/0f ljifon] clxn]cfnf]rgf ;xg'sf ;fy} :ofAaf;L klg kfO/x]sf]5 . oxL ljifonfO{ lr/kmf/ ug{ ;kmn ePsf] 5bf];|f] cÍsf] d"n n]vn] . x/]s ljifosf ;sf/fTds/ gsf/fTds b'j} kf6f x'G5g\ . To;nfO{ ;xL9Ën] k|of]u ug{ hfGg'k5{ eGg] tYonfO{ d"n n]vleqsf bLks1jfnL / ljhoz]v/ e§/fO{sf 6'qm] n]vn] k|:6 kf/]sf 5g\ .a}+ssf] hflu/ 5f8]/ lzIf0f k]zfdf ;dlk{t x'g] u'?cfdf g"tgkf}8]nsf] cg's/0fLo sfo{nfO{ ;a}n] cfTd;ft\ u/] xfd|f] b]zsf]z}lIfs:t/ klg hfkfg, l;Ëfk'/, lkmgNof08, xªsª, blIf0fsf]l/of/ Go'lhNof08sf] ‰}+ x'g]lyof] .

hfkfgL lzIfsn] ‰}+ g]kfnL lzIfsn] klg d]xgt ug]{ xf] /;/sf/n] klg lzIfsnfO{ jf:tljs ¿kd} ;Ddfg ug]{ xf] eg] gofFg]kfn ;fFlRrs} gofF aGg] lyof] . ljdns'df/ km'Fofnsf] n]vn] eg]

‰}+ lzIf0f k]zf cfbz{ k]zf geP/ …bf; k]zfÚag]sf] tLtf] kIf phfu/ u/]sf] 5 . ;fd'bflosljBfnodf ;/sf/ / bnsf] bf; / ;+:yfutljBfnodf ;+:yfks / ;~rfnssf] bf; . km'Fofnn]ca lng'kg]{ af6f] egL b]vfPsf ( a'FbfnfO{cfTd;ft ubf{ ;/sf/nfO{ 3f6f x'G5 / < s]xfdLn] klg ljBfyL{sf] :d/0fzlQmsf] dfq geP/ljrf/sf] / ljZn]if0fsf] hfFr lng ;Sb}gf}+ / <

zf/Ll/s b08 lj/f]wL rnlrq …jL :ofncf]e/sdÚ ;a} lzIfsn] x]g}{kg]{ rnlrq /x]5 .8]gdfs{ / g]kfnsf] ljBfyL{nfO{ b08 lbg] tyfb08 lbg] ;Ddflgt x'g] Pp6} kl/kf6L /x]5lzIff If]qdf . cGt/f{li6«o kj{tLo dxf]T;j @))*df w/fgdf ;f] rnlrq x]g{ gkfPsf] t[i0ff

;dLIff k9]/} k"/f eof] .…;dfrf/df lzIfsÚ :tDe gfd cg';f/ ePg . lsgls 5f]/L

k9fpg a9L nufgL, lstfa la:tf/} cfpF5 hfFr lbOxfn, zx/dfeGbf ufpFdf /fd|f] k9fO, ufgsf] w'g rflxof], gofF g]kfn gofFkl/efiff cflb zLif{ssf ;dfrf/df …lzIfsÚ k/]sf] 5}g . To;}n]…;dfrf/df lzIffÚ jf cGo zLif{s ;'xfpnf ls <

v]drGb| clwsf/L:gftsf]Q/ tx k|yd jif{g]kfnL ljefu, lqlj sLlt{k'/

lgZro klg ;fd'bflos ljBfnox¿sf]v:sFbf] z}lIfs u'0f:t/ dfly psf:gljBfnosf] Joj:yfkg ;d'bfonfO{x:tfGt/0f ug'{ pko'Qm ljsNk xf] t/clGtd ljsNk eg] xf]Og . of] s'/fcfj/0fdf ;d]l6Psf] ;fdu|Ln] k'li6 u/]sf]5 . s]xL u/f}+ eGg] c7f]6 af]s]sf], b[9,ljZjfl;nf], g]t[Tj Ifdtf ePsf] ;fd'lxsefjgf hufpg ;Sg] pT;fxL / cg'zfl;tk|wfgfWofks ePdf klg ljBfnosf] ;Dk"0f{kIfdf sfofkn6 g} x'G5 .

t];|f] cÍdf sf6'{g gx'Fbf s]xL gk'u]h:tf] nfUof] . sf6'{g lgoldt ;+nUgul/of];\ . sIff sf]7f cGtu{t sljtfsf]:jfb lzIfs / afnaflnsf b'j}sf nflunfek|b 5 .

d h:tf] b'u{d ufpFsf kf7sn] lgoldt¿kdf lzIfs k9\g kfpg] Joj:yf ug{u|fxs of]hgf Nofpg' k¥of] .

/d]z ljsn, tgx'F

x:tfGt/0fsf cfwf/…lzIfsÚ kmfu'g cÍdf ;d'bfodf ljBfnox:tfGt/0fM cfsif{0f / cfklQ ljifoslj:t[t Pj+ ljZn]if0ffTds ;fdu|L k9\gkfOof] . ;du|df s] eGg ;lsG5 eg]

ljBfno x:tfGt/0f k|lqmof cfkm}+df /fd|f]eP klg o;nfO{ a'‰]/ ;kmntfk"j{s /;lqmotfk"j{s ;~rfng ug]{ r]tg:t/dfxfd|f] ;dfh k'u]sf] 5}g . To;}n] s'g}ljBfno kl/jf/n] Tof] lhDd]jf/L lnG5'eg]/ cl3 ;f/] klg Tof] If]qsf hgtfsf]hLjg:t/Ù z}lIfs ;"rsfÍ OToflbsf]cfsng u/]/ dfq} ljBfno x:tfGt/0ful/g'k5{, lsgeg] y'k|} ljBfnosfJoj:yfkg ;ldltn] ;d]t cfˆgf] sfd,st{Jo / clwsf/ a'‰]sf 5}gg\ . d'Vos'/f x:tfGt/0fsf] cfwf/ lgwf{l/tx'g'k¥of] .

sdnf >]i7lbofn] #, cFw]/L, cf]vn9'Ëf

/dfOnf] ;dfrf/…lzIfsÚ kmfu'g @)^$ df k|sflzt…;dfrf/df lzIfsÚ ;fdu|Ldf y'k|}cfZro{hgs 36gfx¿ ;d]l6Psf /x]5g\ .s'g} ;'vbfoL s'g} b'MvbfoL . …c9fO;oljBfyL{sf nflu Ps lzIfsÚ, …rf/ hgfljBfyL{sf] nflu Ps lzIfsÚ, :s"n gk'uL:s"n g} gvf]nL, k9fpFb} gk9fO, hfFr}glnO{ ljBfyL{x¿nfO{ kf; u/fpg ;Sg]a]hf]8 k|ltefsf wgL lzIfs h:tf

lz Ifs j}zfv @)^% 5

kqfrf/sf] 7]ufgf

lzIfs dfl;s, lxdfn P;f]l;P;g, kf6g9f]sf, nlntk'/kf]=a=g+= !^^, nlntk'/, kmf]gM %%$#@%@, km\ofS;M %%$!!(^

Od]nM [email protected]

;dfrf/x¿ ;a}n] k9\g ¿rfpg] g} eP .t/, o:tf s'/fx¿nfO{ ;dfrf/df k9]/ dfq/dfO/xg' ls ;dfrf/ 5flkPkl5 To;tkm{s'g} ;'wf/ klg xf]nf < plNnlvt ;dfrf/k9]kl5 sltko lzIfsx¿nfO{ o:tf] klgnfUbf] xf], To;/L t ljBfno rN5 eg]xfdLn] lsg 3f]l6P/ k9fO/xg] <

sdnf /fhe08f/L -lzIfs_u'/fF; k|flj lbAbLhn]Zj/L (, vf]6fª

plrt tfnd]n…lzIfsÚ leqsf k|To]s ;fdu|Lx¿ rrf{,l6Kk0fL / ax;of]Uo 5g\ . bf];|f] cÍdfk|:t't :t/Lo lzIff;DaGwL ljZj cg'ejn]s] b]vfof] eg] ;/sf/sf] z}lIfs nufgLk|fylds txnfO{ g} sGb|laGb' dfg]/ul/Psf] x'g'k5{ . :gfts geP klgGo"gtd k|jL0ftf k|df0fkq tx pQL0f{u/]sf] JolQmnfO{ dfq k|fylds lzIfsdflgo'Qm ug{'kg]{ / ltgLx¿nfO{ a]nfavttflnd÷k|lzIf0fsf] Joj:yf dfq} ug{ ;lsPklg z}lIfs :t/ a9\g]lyof] . k|To]slzIfsn] k|fKt u/]sf] k|lzIf0fnfO{Jojxf/df ptfl//x]sf] 5, 5}g To;sf];'k/Lj]If0f ug]{ lgsfo klg ;lqmox'g'k¥of] . clg x'g'k¥of] k'/:sf/ / b08sf]Joj:yf, s'zn g]t[Tjsf] rog, hfu¿s;dfh .

w]/} s'/fx¿df plrt tfnd]n /Joj:yf geOsg lzIffn] ;fy{stf kfpg;Qm}g . v'zLsf] s'/f s] eg],lzIff;DaGwL s;}n] s]xL s'/f n]Vg'k/]dfuf]/vfkqsf] ;DkfbsnfO{ lr¶L jfsflGtk'/sf] kf7sd~rlt/ hfg'kYof]{ .dGqfno / ljefusf a'n]l6gx¿ klg;a}lt/ k'Ug ;Dej gePkl5 k9\ggkfOg] . ca lzIfs cÍ l;Ë} ePkl5lzIff ;DaGwL ;f/f lh1f;f, u'gf;f /ljrf/x¿ k9\g n]Vg ;lsg] eOof] .

6foGb| >]i7 -lzIfs_;u/dfyf hgtf pdfljcf]vn9'Ëf

/fd|f] ;'¿cftlzIfsx¿ r]tgfsf jfxs, ;dfhsfkyk|bz{s, b]zsf eljio / Oltxf;s}lgdf{tf klg x'g\ . oxL tYonfO{ x[boËdu/L lxdfn P;f]l;P;gn] dfl;s ¿kdflzIfs sf] k|sfzg z'? u/]sf]df Hofb}v'zL nfu]sf] 5 . klxnf] cÍsf] cfj/0f

k[i7d} c;'/lIft / pk]lIft zLif{s kfOg'n]lzIfsx¿sf] dd{ / kL8fnfO{ lzIfs n]7Dofpg ;s]sf] a'l‰G5 .

ljz]iftM lzIfs sf] ;DkfbsLo,k|sfzsLodf plNnlvt klqsf k|sfzg ug{yflng'sf] ;ft ;"qLo p2]Zo Hofb} ;fy{s,k|z+;gLo / plrt 5 . x'g klg jt{dfg;dodf b]lvPsf] z}lIfs l:ylt, …s]xL ug{g;Sg]x¿ k9fp clg k9fpg klg g;Sg]:s"n rnfpÚs} cj:yfaf6 u'lh|/x]sf] 5 .o; cj:yfnfO{ x6fpg lzIfs ;Ifd x'g]5eGg] cfzf u/]sf] 5' .

klqsfnfO{ lzIfssf lqmofsnfksf]a'n]l6gsf ¿kdf k|:t't ul/g'eGbf klglzIfs / lj1x¿åf/f n]lvPsf ;fdu|Lsf]¿kdf pkl:yt u/fpg' a]; xf]nf . o;cÍdf ;dflji6 ;fdu|Lx¿ ;a} :t/Lo /k7gLo 5g\ . To;df klg lzIff /lzIfssf] ;DaGwdf cf]zf]åf/f JoQmljrf/ Hofbf k|efjsf/L Pj+ ax;of]Uo5g\ . lzIf0f ;+:yfsf] s]Gb| lzIfs dfqgeP/ ljBfyL{ klg x'g'kg]{ cf]zf]sf] ljrf/gx'g'kg]{ nfUof] . t/ cfhsfn o:tf]k|j[lQn] ubf{ ljBfyL{x¿df p208tf /c/fhs k|j[lQsf] ljsf; ePsf] 5 . o;n]ubf{ lzIfsdf klg k9] k9 gk9] gk9sf]efjgf hfUg ;S5 . t/ :jo+ lzIfsx¿

1fgsf e08f/, ljgoL / rl/qjfgx'g}k5{ .

…lzIfsÚ sf] bf];|f] cÍ -@)^$kmfu'g_ df 5flkPsf] :t/Lo lzIffM ljZjcg'ej -ta kf] /fd|f] x'G5 k9fO_ k9\bfdg} nf]leP/ cfof] . lkmgNof08df lzIfsaGgsf] nflu :gftsf]Q/ kf; u/]s} x'g'kg]{,blIf0f sf]l/ofdf lzIfs x'g vf]Hg]n]sn]hdf pTs[i6 kfFr k|ltztljBfyL{dWo]df k/]sf] x'g'kg]{ / ToxfFdfWoldseGbf klg k|fylds lzIfs x'grfxg]x¿ a9L x'g], l;Ëfk'/df s'nljBfyL{dWo] sdhf]/ aL; k|ltztnfO{cltl/St sIffsf] Joj:yf ul/g] rng/x]5 . To; k|sf/sf] zt{ / cj:yf xfd|f]b]zdf slxn] cfpnf <

xfdLsxfF t ckjfbafx]s cGoq cIfdJolQmx¿nfO{ lzIfs agfpg], lzIfslgo'lQmdf /fhgLlts k|efj /xg], ;¿jf,a9'jfdf e|i6frf/ x'g], cf/If0f, pTyfg,clwsf/, ;dfj]zL OToflbsf gfddfnDkm"x¿nfO{ lzIf0f ;]jfdf k|j]z u/fP/l6sfO/fVg], :yfoL lgo'lQmsf nflucfof]uaf6 lnOg] k/LIffdf Jofks wfFwnLx'g] h:tf k|j[lQn] lg/Gt/tf kfO/x]sf5g\ .

oltdfq x}g, ;kmn lzIfs sxlngsfnflu P;Pn;L k/LIffdf rf]/fpg hfg'kg]{,;kmn x]8df:6/ x'gsf nflu ljifolzIfsx¿nfO{ k/LIff s]Gb|df ;lqmou/fpg'kg{] rng 5 . lzIffdf nufgLcg'¿ksf] pknlAw b]vfP/ lzIff If]qdf;kmn /fi6« sxnfO{ a9LeGbf a9L ljb]zLcg'bfg k|fKt ug{sf nflu z}lIfs tYofÍa9fpg'kg]{ b]zsf] afWotf 5 . o:tf]ePkl5 s;/L kf] x'G5 /fd|f] k9fO <

cGTodf lzIfs sf] k|sfzgn] g]kfnsf]z}lIfs If]qnfO{ u'0f:t/Lo agfpg]5 . of]cToGt /fd|f] ;'?cft xf] .

OGb|s'df/ >]i7 -lzIfs_;/:jtL pRr dfljvfgLeGHofª, cf]vn9'Ëf

lz Ifs j}zfv @)^%6

b]lvOPsf] xf] . ;/sf/L ;+oGqsf] dftxtdf geO{ clwsf/;DkGgljBfno Joj:yfkg ;ldltsf] dftxtdf ljBfno ;~rfng eof] eg]dfq ljBfnodf /fd|f]l;t k9fO x'g;S5 . ljBfnosf] :t/ psfl;Fb}hfG5 . oxL sf/0f kfFr jif{b]lv ;fd'bflos ljBfnosf] Joj:yfkgsf]lhDd]jf/L ;d'bfo jf :yfgLo lgsfonfO{ lbg] sfo{qmd ;/sf/n] ;~rfngub}{ cfPsf] 5 . o;sf] dd{ ca cleefjs / ;/f]sf/jfnfx¿n]a'l‰;s]sf sf/0f xfn;Dd sl/a kfFr xhf/ ljBfno÷tx ;d'bfosf]Joj:yfkgdf uO;s]sf] hfgsf/L lzIff ljefun] lbPsf] 5 .

t/ lzIfs g]tfx¿sf] s'/f ;'Gbf nfU5, pgLx¿ cfkm"nfO{ s]Gb|Ls[tzf;g k4ltsf] Ps k|zf;ssf ¿kdf klxrfg u/fpg rflx/x]sf5g\ . ;fd'bflos ljBfnodf sfo{/t lzIfsnfO{ tkfOF s;sf] dftxtdfsfo{/t lzIfs xf] < egL k|Zg ug]{ xf] eg] lzIfsaf6 ;s];Dd s'g}pQ/ g} gcfpnf . cfof] eg] klg lhNnf lzIff clwsf/Lsf] dftxtdfeGg] cfpF5 . pxfFx¿ lhNnf:t/Lo jf s]Gb|Lo:t/sf lgsfo jf clwsf/Lsf]

dftxtsf] eGgdf uj{ ug'{x'G5 . oxLdfgl;stfaf6 pxfFx¿ kl/rflnt klgx'g'x'G5 . o; cj:yfsf] l;h{gf z}lIfsk|zf;g k|0ffnLsf] ljBdfg ;+/rgfn] ubf{ePsf] xf] . æxfdL NofKr]jfnf Joj:yfkg;ldltsf kbflwsf/Lx¿sf] dftxtdf a:g;Sb}gf}FÆ eGg] cleJolQm lzIfsx¿sf]k]zfut ;+:yfsf lhDd]jf/ kbflwsf/Lsf]xf] . lzIfs cyf{t\ u'? eGg] zAb g}cfb/0fLo 5 . t/ ltg} cfb/0fLolzIfsaf6 cleefjsnfO{ slt pk]Iff

ul/Psf] 5 eGg] s'/f a'‰fpg pQm cleJolQm kof{Kt 5 . ;a}eGbfhfGg] / a'́ g] d} x'F / cfkm"eGbf sdhf]/ ju{ ;w}F cfˆgf] dftxtdf/xg'k5{ eGg] ;f]rfO klg ;fdGtjfb xf] . lzIfsx¿n] o; lsl;dsf]k'/fgf] ;f]rfOaf6 hlt ;Sof] l56f] cfkm"nfO{ d'Qm kfg'{ cfjZos 5 .gq pgLx¿ ;dfhdf c;fGble{s x'Fb} hfG5g\ .

;+ljwfg;efdfkm{t /fHo k'g;{+/rgf x'g uO/x]sf] 5 . s]Gb|Lo;/sf/sf] dftxtdf /x]sf] clwsf/ tNnf] tx cyf{t\ ;d'bfo;Ddk'Ug'k5{ eGg] cfhsf] dfu xf] . ToxL sf/0f k|d'v kf6L{x¿n] klg;+3Lo zf;gk|0ffnL cËLsf/ ug]{ 3f]if0ff u/]sf 5g\ . o:tf] l:yltdf;fd'bflos ljBfnodf sfo{/t lzIfsx¿n] s]Gb|Lo txsf] ;/sf/L;+oGqsf] dftxtdf /x]/} sfd sfh ug{ kfpg'k5{ eGg] ;f]r /fVg';+3Lo l;4fGt ljk/Lt x'G5 . ;+3Lo ;+/rgfsf] ;f/ :j–zf;g xf]/ o; k|0ffnLdf s]Gb|af6 k|ToIf lgoGq0f /xFb}g . ca d'n's PsfTds/fHo k|0ffnLdf /xg] cj:yf b]lvFb}g . tbg'?k ljBfnosf] Joj:yfkgsf]clwsf/ klg :yfgLo txd} x:tfGtl/t x'g]5 .

cf]d zdf{>L l;tnf ;fd'bflos pRr df=lj=, af]xf]/f6f/, afnfh', sf7df8f}+

Gbe{ ljBfnosf] Joj:yfkg ;d'bfodf x:tfGt/0f ;DaGwL;fdu|L -lzIfs kmfu'g–@)^$_ xf] . pQm cÍdf k|sflzt

ljZn]if0ffTds ;fdu|Ln] of] ljifodf s]xL xb;Dd gLltut cGof]ntfx6fOlbPsf] 5 . of] k|ltlqmof rflxF To; cÍdf k|sflzt s]zjk|;fbe§/fO{sf] ljrf/k|lt s]lGb|t /x]sf] 5 . pxfFsf] ;du| ljrf/nfO{d"NofÍg ubf{Ù ljBfnosf] Joj:yfkg ;d'bfonfO{ ;'lDkg'k5{ eGg];a} JolQm jf kbflwsf/Lx¿ :jfy{sf k5fl8 lxF8]sf 5g\ eGg]b]lvG5 . Ps lx;fan] of] cf/f]kdf ;Totf klg 5, lsgeg] ;d'bfosfkIfw/x¿ :jfy{sf k5fl8 lxF8]s} x'g\Ù t/ JolQmut geO{ ;d'bfo/ ;Da4 ljBfnosf] lxtsf vflt/ . of] s'/fnfO{ ;d'bfosf] Joj:yfkgdfuPsf ljBfnosf] ;'wf/sf] k|ltkmnn] k|dfl0ft g} ul/;s]sf] 5 .olb s'g} k|wfgfWofks jf lzIfs ju{ ;d'bfosf] Joj:yfkgdf /xgtof/ x'G5g\ cyjf s'g} ;d'bfo …of] ljBfno xfd|f] xf], xfdLn]rnfpF5f}F, ;/sf/n] cfly{s bfloTj dfq k"/f u/f];\Ú egL Joj:yfksLolhDd]jf/L lng tof/ x'G5 eg] To;nfO{/f]Sg' ;fdflhs cGofo 7x5{ . lzIfso'lgogsf kbflwsf/Lsf] o;;DaGwL;f]rfOdf ;fdGtjfbsf] uGw cfpF5 .…;d'bfo /x]df ljBfno /xG5, ljBfno/x]df ljBfyL{ /xG5g\, ljBfyL{ /x]dfcfˆgf] k]zf /xG5 / To;kl5 dfq;]jf, zt{ / ;'ljwfsf s'/f cfpF5g\ÚeGg] efjgf pxfFx¿df /x]sf] kfOFb}g .

g]kfndf ljBfno lzIffsf ]ljsf;df ;d'bfosf] dxŒjk"0f{ e"ldsf/x]sf] 5 . t/ cfh ljBfno :yfkgf ug]{ ;d'bfo g} lzIfsju{af6 pk]lIft ePsf] cj:yf 5 . xf], lzIff /fHos} bfloTjxf] . Tof] bfloTj k"/f ug]{ ju{df k|ToIftM lzIfs kb{5g\ . ;fd'bflosljBfnodf sfo{/t w]/}h;f] lzIfs ljleGg /fhgLlts bnsf ;lqmo;b:osf ¿kdf lqmofzLn 5g\ . kmn:j¿k cfˆgf] k]zfut sfddfeGbf kf6L{ut sfddf pgLx¿sf] a9L ;do vlr{Psf] 5 .lzIfsx¿n] /fhgLlts ljrf/ af]Sg kfpg'x'Gg eGg] cfzo xf]Og .cfˆgf] k]zfsf] dd{cg';f/ sfd ug'{ k¥of] eGg] s'/fdf hf]8 lbgvf]lhPsf] dfq xf] .

ljBfnosf] ;'k/Lj]If0f, lg/LIf0f / cg'udgdf sfo{/t ;|f]tJolQm/ ljBfno lg/LIfsx¿sf] sfdn] ljBfnodf s'g} ;sf/fTds k|efjkfg{ ;s]g . ;/sf/n] ltgLx¿nfO{ k|efjsf/L 9Ën] kl/rfng ug{klg ;s]g . ;/f]sf/jfnfx¿nfO{ ljBfnok|lt ckgTjsf] efjgf gx'g'/ lgoldt cg'udg tyf lg/LIf0f k|0ffnL lkmtnf] ePsf sf/0f;fd'bflos ljBfnosf] :t/ ‰g\‰g\ lub}{ uof] . o;} tYonfO{ dWogh//fvL ljBfnosf] ;'wf/df ;d'bfonfO{ g} cg'udg / lg/LIf0f Pj+/]vb]vsf] clwsf/;lxtsf] Joj:yfkgsf] lhDd]jf/L lbg'kg]{ cfjZostf

lzIfssf] ;f]r ablng' k¥of];fd'bflos ljBfnodf sfo{/t lzIfsx¿n] s]Gb|Lo txsf] ;/sf/L ;+oGqsf] dftxtdf /x]/}

sfdsfh ug{ kfpg'k5{ eGg] ;f]r /fVg' ;+3Lo l;4fGt ljk/Lt x'G5 .

k|ltlqmof / ;'emfj

;a}eGbf hfGg]–a'́ g] d} x'F / cfkm"eGbfsdhf]/ ju{ ;w}F cfˆgf] dftxtdf/xg'k5{ eGg] ;f]rfO ;fdGtjfb xf] .lzIfsx¿n] o; lsl;dsf] k'/fgf]

;f]rfOaf6 cfkm"nfO{ hlt ;Sof] l56f]d'Qm kfg'{ cfjZos 5 .

;

lz Ifs j}zfv @)^% 7

Iff lgodfjnL @)%( sf] lgod (# cg';f/ k|wfgfWofks-k|c_ lgo'Qm ubf{ h'g txsf] ljBfno xf], ;f]xL txdf

sfo{/t :yfoL lzIfs dWo]af6 Joj:yfkg ;ldltn] lglZrt cfwf/cg';f/ 5gf}6 u/]sf] lzIfsnfO{ lhNnf lzIff sfof{no -lhlzsf_ n]k|c lgo'Qm ug]{ k|fjwfg 5 . t/ of] Jojxf/df rflxF dflyNnf] z}lIfsof]Uotf, tx / >]0fL ePsfx¿n] nfe k|fKt gug]{ To;sf] ljk/Ltslgi7 of]Uotf, tx / >]0fLsf lzIfsx¿ k|cdf lgo'Qm x'g] l:yltb]lvPsf] 5 .

lzIfssf] ;]jf k|j]z t[tLo >]0fLaf6 x'g] ub{5 . a9'jf ePdfqmdzM låtLo / k|yd >]0fLdf kbf]Gglt x'g] k|fjwfg 5 . kbf]GgltePsf lzIfssf] s'g} lsl;dsf] lhDd]jf/Lgylkg], k9fpg] kf7\oef/ g36\g] / k|cklg slgi7 lzIfsn] kfO/xg] k|fjwfgsfsf/0f lzIfsx¿sf] kbf]Ggltn] tna j[l4afx]s s'g} cfsif{0f yKg ;s]sf] 5}g .l:ylt slt;Dd nHhfhgs 5 eg] s'g}s'g} ljBfnodf ljBfno Joj:yfkg ;ldlttyf slgi7 k|csf] ldrfxf k|j[lQsf sf/0flzIfsx¿sf] gfd qmdfg';f/ n]Vbf ;d]tdflyNnf] >]0fLsf lzIfsx¿sf] gfd c¿tNnf >]0fLsf lzIfs eGbf klg tnlt/n]Vg] u/]sf] kfOG5 . To;}sf/0f clwsf+z ljBfnodf slgi7 k|cePs} sf/0f dgf]dflnGo al9/x]sf 5g\ . dflyNnf] >]0fLsf lzIfsx¿laNs'n lg/f; 5g\ . o:tf] kl/l:yltn] :s"n k7gkf7gsf] jftfj/0fnfO{klg k|efljt t'NofPsf] b]lvG5 .

lzIfs ;]jf cfof]un] lgoldt ¿kdf cfˆgf] sfd ul//x]sf sf/0fljutsf] bzs ‰}F dflyNnf] tx / >]0fLsf] lzIfs gkfpg] cj:yf klg5}g . Tolt x'Fbfx'Fb} klg kbf]Gglt ePsf lzIfsnfO{ lhDd]jf/L ylkg]Joj:yf 5}g . lzIff lgodfjnLdf /x]sf oL Joj:yfsf] nfe p7fP/of]Uotf gePsf, tNnf] tx / >]0fLsf, hfnL k|df0fkqsf cfwf/dflgo'lQm kfPsf lzIfsn] rfs8L, rDrflu/L tyf cg'lrt k|efjdfkf/]s} cfwf/df k|csf] l;kmfl/; xTofpg ;kmn ag]sf] b]lvG5 . o:tf]clgoldt / cg}lts sfdsf] k|df0fLs/0f ug]{ sfd lhlzsfn] ub}{cfPsf] 5 . df]/ª lhNnfdf To:tf dfWolds txsf dfq ljBfnosf];ªVof Go"gtd kRrL; 5 . txut lzIfs gePsf 7fpFdf dfq} o:tf]ljs[lt xf]Og, dfWolds tx låtLo >]0fLsf lzIfs /x]sf] lhlzsf;Fu;fFw hf]l8Psf] nufotsf w]/} ljBfnox¿df klg ToxL xfn 5 .lhlzsf eg] k|c l;kmfl/; ug]{ lhDdf Joj:yfkg ;ldltsf] ePsf]eGb} o:tf ljs[ltnfO{ lg?k0f ug]{ sfo{af6 klG5Fb} cfPsf] 5 . ptf

lzIfssf ;+3, ;Ë7g, o'lgogdf To:t} k|csf] ks8 dha"t ePs}sf/0f ltgn] klg lzIfssf] of] ;d:of lg?k0f ug{ vf;} WofglbPsf 5}gg\ .

lzIfsx¿n] cfˆgf] ;]jf cjlwdf k|fKt ug]{ ;a}eGbf 7"nf] kbeg]s} k|wfgfWofks xf], t/ dflyNnf] z}lIfs of]Uotf, sfo{Ifdtf,pkNnf] >]0fL / nfdf] ;]jf cjlw eP klg ;f] cfwf/df k|c aGg;lsg] k|fjwfg xfn;Dd 5}g . dfWolds tx k|yd >]0fL txdf -/fhkqflÍt k|yd >]0fLsf clws[t;/xsf] tna eQf vfg]_ kbdfk'u] klg s'g} lhDd]jf/L gkfpg] / cfkm"eGbf b'O{ tx d'lgsf yf]/}z}lIfs of]Uotf ePsf k|wfgfWofkssf] dftxtdf sfo{ ug'{kg]{ o:Tff]

a]OHhtLk"0f{ lzIff lgodfjnLsf]k|fjwfgnfO{ lzIfsx¿n] slxn];Ddv]Kg'kg]{ xf], yfxf 5}g .

;/sf/, bft [ /fi6 « tyf;+3;+:yfn] g]kfnsf] u'0f:t/LolzIffsf nflu g} nufgL u/]sf] xf] .t;y{, nufgLsf] clwstd k|ltkmnk|fKt ug{ lzIfssf] dgf]an v:sg;Sg] k|fjwfgnfO{ /fd|/L s]nfP/x]g'{kb{5 . ;d'bfonfO{ x/]s s'/flhDdf lbFbf ;a} ljs[lt x6\5 eGg]

dfgl;stfdf kl/jt{g u/L lzIf0f ;]jfnfO{ s;/L dof{lbt, cfb/0fLo/ cfsif{s kfg{ ;lsG5 < dflyNnf] z}lIfs of]Uotf ePsflzIfsx¿nfO{ a9LeGbf a9L s;/L lqmofzLn agfpg ;lsG5 <hfnL k|df0fkq ePsf lzIfsx¿nfO{ s;/L cjsfz lbg / sf/afxLug{ ;lsG5 < k|cnfO{ s;/L cfˆgf] sfo{ s'zntfsf ;fy ;Dkfbgug{ clek|]l/t ug]{ < kbf]Gglt ePsf lzIfsx¿nfO{ s]–s] lhDd]jf/LyKg ;lsG5 < o:tf uDeL/ ;d:ofx¿nfO{ xn gu/L :s"nsf] :t/psf:g sl7g 5 .

j:t'tM ljBfnosf lzIfsaf6 ljBfyL{n] cTolws l;Sg kfpg\eGg] rfxgf xfdL ;a} ;/f]sf/jfnf kIfx¿sf] d"n d'2f xf] .To;lglDt ljBdfg ;d:of / lg/fzfx¿nfO{ ;Daf]wg ug{ ;Sg'kb{5 .z}lIfs If]qdf z}lIfs of]Uotf g} k|d'v kIf ePsf] x'Fbf dflyNnf]z}lIfs of]UotfnfO{ a9L k|fyldstf lbOg'sf ;fy} pkNnf] >]0fL,nfdf] ;]jf cjlw cflbaf6 of]Uo 7xl/Psf lzIfsnfO{ k|c aGgkfpg] cj;/ sfg"gL ¿kd} ;'lglZrt ul/g'k5{ . clg sfof{GjogkIf klg alnof] x'g'kb{5 .

>LrGb| zdf{ -lzIfs_lj/f6gu/–!%, df]/ª

k|c lgo'lQmsf] cfwf/ km]l/g'k5{

lz

of]Uotf gePsf, tNnf] tx / >]0fLsf,hfnL k|df0fkqsf cfwf/df lgo'lQm

kfPsf lzIfsn] rfs8L, rDrflu/L tyfcg'lrt k|efjdf kf/]s} cfwf/df k|csf]l;kmfl/; xTofpg ;kmn ag]sf] b]lvG5 .

z}lIfs of]Uotf, sfo{Ifdtfsf] cfwf/df k|wfgfWofks aGg ;lsg] k|fjwfg xfn;Dd5}g . ;f];{kmf];{ / rfs8Lsf] e/df ag]sf yf]/} z}lIfs of]Uotf ePsf k|csf]

dftxtdf sfo{ ug'{kg]{ a]OHhtL of]Uo lzIfsx¿n] v]lk/x]sf 5g\ .

lz Ifs j}zfv @)^%8

lzIfsnfO{ ;dfrf/

tyf cfˆgf] ljrf/ nfb\g] k|j[lQ /x]sf]eGb} k|fylds lzIffdf ;/sf/L x:tIf]kn]k'¥ofPsf] lg/fzfhgs tl:a/ lrq0f u/]sfo;cl3sf !* j6f k|ltj]bgnfO{ ;dy{gub}{ of] cg';Gwfgn] lgisif{ lgsfn]sf] 5,æ;g\ !((& kl5 ;/sf/L k|efj o;/Lcufl8 a9\of] ls a]nfotL k|fyldsljBfnox¿ ca …l;sfOsf] /fHo l;4fGtÚ-:6]6 Yof]/L ckm nlg{ª_ cg';/0f ug{afWo eP, hxfF lzIfsx¿nfO{ s] k9fpg]dfq xf]Og ls s;/L k9fpg] eGg] s'/f;d]t lgb]{z ul/of] .Æ

ækl5Nnf aL; jif{df kf7\oqmdsf];ª\s'rg tyf k/LIffsf] tof/Lsf] uxgtfsfsf/0f k|fylds lzIffsf] u'0f:t/ vl:sPsf]5Æ, cg';Gwfgn] r]tfjgL lbFb} eg]sf] 5,ælzIfsx¿ k9fpg 5f8]/ k/LIffsf] lglDtljBfyL{nfO{ s;/L tof/ kfg]{ eGg]tkm{ nfu]sf5g\, kl/0ffdtM z}lIfs:t/ 36]sf] 5 .Æ

of] cg';Gwfgn] s] :ki6;Fu b]vfPsf]5 eg] æljBfnodf ;/sf/L x:tIf]k Go"gx'g'k5{ .Æ k|ltj]bgsf] cGTodf elgPsf]5, æk|fylds sIffsf ]7fdf ;/sf/L

hgLlts x:tIf]kn] k|fylds lzIffWj:t ÛÆ of] g]kfn jf c¿ s'g}

ljsf;f]Gd'v b]zsf] cvaf/sf] zLif{sxf]Og . of] t SoflDa|h ljZjljBfnon]a]nfotsf] k|fylds lzIffdf u/]sf] a[xb\cg';Gwfgsf] lgisif{ xf] . @* km]a|'c/L@))* df ;f] ljZjljBfnoåf/f ;fj{hlgsul/Psf rf/ j6f cg';Gwfgsf] lgisif{Pp6} 5, ækl5Nnf !) jif{df ePsf/fhgLlts x:tIf]kn] a]nfotL k|fyldslzIff sdhf]/ ePsf] 5 .Æ

ljut $) jif{sf] lzIff–gLlt s]nfOPsf];f] cg';Gwfgsf] k|ltj]bgdf elgPsf] 5,æn]a/ kf6L{n] lnPsf] sl;s;fp tyfs]Gb|Lo lgoGq0fsf] gLltn] a]nfotsf]k|fylds lzIffdf uDeL/ c;/ kf/]sf]5 . ;"Id Joj:yfkg / dGqLsf] cglws[tx:tIf]kn] sIffsf]7fsf] hLjGttfnfO{ d[tk|foMt'NofPsf] 5 . lzIfssf] :jljj]sLoclwsf/ vf];]sf] 5 .Æ æa? ;/sf/n]s]xL gu/]sf] eP /fd|f] x'GYof]Æ, cg';Gwfgsf]lgisif{df elgPsf] 5 .

dGqLx¿df cfˆgf] sfndf gofF k|of]u

/fhgLlts x:tIf]kn]k|fylds lzIff Wj:t Û/f

OG6/g]6 tl:a/

lgoGq0fsf] ;'?cft ;g\ !(** dfsGh/e]l6e kf6L{n] k|:t't u/]sf] …/fli6«okf7\oqmdÚ af6 ePsf] xf] . t/ of] qmdn]a/ kf6L{ ;g\ !((& df ;Qfdf cfPb]lveg] cTolws a9]/ uof] .Æ

SoflDa|h ljZjljBfnos} 8f]ldlgsjfOh / Olng Dofslqm/L Pj+ DofGr]i6/d]6«f]kf]ln6g ljZjljBfnosf Xof/L 6f]/]G;n];+o'Qm ¿kdf u/]sf] csf{] cg';Gwfgsf]lgisif{ 5, ævf;u/L ;g\ !((& b]lvkf7\oqmd tyf k/LIffdf ;/sf/L lgoGq0fcTolws j[l4 ePsf] 5 .Æ

n]a/ ;/sf/n] ;g\ !((* df nfu"u/]sf] k|fylds lzIff ;DaGwL /fli6«o/0fgLltsf sf/0f ljBfyL{ / lzIfs aLrsf]cGt/lqmofsf] u'0f:t/df ;d]t gsf/fTdsc;/ k/]sf] 5 . o; /0fgLltn] lzIfsnfO{k|fylds ljBfnodf zAb / ;ª\Vofsf]lzIf0f s;/L ug]{ eGg] dfq l;sfpg]lgisif{ cWoogsf] 5 . cWoog cufl8eG5, lzIfs vf; cj:yfdf cfjZostfcg';f/ s;/L lzIf0f ug]{ eGbf klgsIffsf]7fsf] ultljlw XjfO6xn -lzIffdGqfno_sf] lgb]{zg adf]lhd gfRg] u/]sf]5 .

t/ kl/jf/, afnaflnsf tyf ljBfno;DaGwL dGqfnon] eg] cWoogsf]kl/0ffdnfO{ :jLsf/ gug]{ atfPsf] 5 .dGqfnosL k|jQmf elG5g\, æof] k"jf{u|xL/ Dofb gfl3;s]sf] s'/f xf] .Æ pgL cufl8elG5g\, æxfdL of] bfjL :jLsf/ ub}{gf}F .xfdL clxn] …afnaflnsf of]hgfÚ cGtu{tk|fylds kf7\oqmdsf] d"NofÍgsf] qmddf5f}+ h;n] lzIffsf] dfkb08 psf:g d2tu5{ . o;nfO{ y'k|} :jtGq lj1x¿n];d ]t ;dy{g u/ ]sf 5g \ . xfd | fafnaflnsfx¿ k/LIf} k/LIffsf] df/df 5g\eGg] s'/f :jLsf/ ug{ ;/sf/ tof/5}g .Æ

afa'/fd cof{n-@( km]a|'c/L, @))*, b Ol08k]08]06 df cfwfl/t_

lz Ifs j}zfv @)^% 9

/f]g Snfs{ cd]l/sfsf] gy{ s]/f]lngf/fHosf] Pp6f k|fylds Olnd]G6«L :s"ndfk9fpFy] . Pp6f sfo{qmd x]g]{ qmddf pgn]Go"of]s{ zx/sf] Pp6f /fd|f] :s"n xfn{]dn] bIf lzIfs kfpg g;s]sf] eGg] hfgsf/LkfP . tTsfn} pgL To; :s"ndf k9fpghfG5' eg]/ lxF8] . xfn{]d :s"nn] pgnfO{tTsfn :jLsf/ klg u¥of] .

lzIfssf ¿kdf lgo'QmePkl5 Snfs{n ] :s"nsf;a}eGbf sdhf]/ ljBfyL{ ePsf]sIffdf k9fpg kfpF eGg] cfu|xu/] . t/ :s"nn] pgnfO{pTs[i6 ljBfyL{ ePsf] sIffdfk9fpg eGof] . pgn] sdhf]/ljBfyL{ ePs} sIffdf k9fpg]lh2L u/]kl5 :s"nn] klg To;}u¥of] . Ps jif{kl5 pgn]k9fPsf] sdhf]/ sIffn] pTs[i6ljBfyL{ ePsf] sIffnfO{ pl5Gof] . Snfs{jif{–lzIfs 3f]lift eP, kl5 uP/ pgL;a}eGbf a9L kl9g] n]vs eP . /f]gSnfs{ :6f]/L lkmNd aGof] . pgL ;'k/:6f/eP .

kmfo/ b]d ck sf n]vs sfld{gufnf]n] ;f] k':ts n]Vg] a]nfdf ;f]r]5g\–Snfs{n] sdhf]/ ljBfyL{nfO{ pTs[i6 agfpgckgfPsf pkfo ljleGg sDkgLsf d]g]h/n]

ckgfP eg] cfˆgf] l6dnfO{ /fd|f] agfpg;S5g\ ls < Snfs{;Fusf] 5nkmnkl5 pgn]ljBfyL{ / sd{rf/LnfO{ /fd|f] sfd ug{pTk|]l/t ug{ tnsf sfd ug{ ;lsG5eGg] lgisif{ lgsfn]M

cfzf hufOb]pmM r'gf}tL b]vfOlbof] eg]ljBfyL{ / sd{rf/Ln] cfˆgf] sfd ;'wf5{g\ .

Snfs{n] xfn{]d :s"nsf] sIffdfk:g] lalQs} of] sIffn] c¿n]c;Dej 7fg]sf] pknlAw xfl;nug{'k5{ eg] . pgn] of] s'/fVofnVofndf eg]sf xf]Ogg\ eGg]yfxf kfPkl5 ljBfyL{x¿ uDeL/eP/ cfkm"n] ;Sbf] k|of; ug{yfn] . dlxgf lbgkl5 Snfs{ljZj:t eP– Ps jif{leqdfpgn] k9fPsf ljBfyL{ :s"ne/sf/fd|f] ljBfyL{ aGg]5g\ .

lzIfs eg]sf] ljBfyL{ / lzIfs ldn]/ag]sf] 6f]nLsf] g]tf xf] . p;n] ;a}eGbfcufl8 a9]/ nIo lgwf{/0f ug{'k5{ / cfˆgf]6f]nLnfO{ To; nIodf k'Ugsf nflu rflxg]pks/0f / cfTdljZjf; lbg'k5{ .

To:tf] lsg ug{' k¥of] t eGg] klgatfOlbg'k5{ . Snfs{ eG5g\, ænIo /fv]/dfq} k'Ub}g . nIodf lsg k'Ug' k¥of]eGg] s'/f klg ljBfyL{nfO{ atfpg'k5{ .

d}n] eg] cg';f/ u/]df ljBfyL{nfO{pgLx¿sf] eljio /fd|f] x'g] atfPsf]lyPF . pgLx¿nfO{ …of] s'/f hfGof}eg] ltdLx¿sf] hLjg /fd|f] x'G5Ú klgelgPsf] lyof] .

k|z+;f u/M sIff s;/L /fd|f] agfpg]eGg] ljifosf] k':ts b O;]lG;on

lkmK6LkmfOe df Snfs{n] n]v]sf 5g\MæsIffdf s;}n] v]n lhTof] jf s]xL /fd|f]sfd u¥of] eg] p;nfO{ awfO b]pm .Æpgn] sIffsf] s;}n] /fd|f] sfd ubf{ c¿ljBfyL{nfO{ klg cfˆgf ;fyLsf] ;kmntfdfv'zL x'g k|f]T;fxg lbP / cfˆgf] 6f]nLnfO{Pp6f kl/jf/ h:tf] agfP .

æcfˆgf] 6f]nLnfO{ ;kmn agfpgsf nfluo:tf] jftfj/0f agfpg'k5{ hxfF Ps hgfsf];kmntfdf c¿ ;a}n] uj{ u?g\ . nIolgwf{/0f u/]/ To; nIodf k'Ug ;a}PSnfPSn} nfu] / ;fd"lxs ¿kdf nfu]gg\eg] To;n] xflg u5{ . cfkm"n] u/]sf]sfddf k"/} l6dn] ;xof]u u5{ eGg] nfu]dfhlt 7"nf] nIo /fv] klg ToxfF k'luG5 .Æ

c¿sf] ljrf/ a'‰M æc¿sf] ljrf/ a'́ g]dfG5]nfO{ ;a}n] dg k/fpF5g\ / cfb/u5{g\Æ, Snfs{n] n]v]sf 5g\ .

cfF6 u/ / /dfpmM Snfs{n] ljBfyL{x¿nfO{x¿jf s'/f ug{ lbPgg\ . h:tf ;'s} ;d:ofcfpFbf klg Snfs{ lg/fz ePgg\ . lg/fzx'g glbg] pgsf] afgLn] ljBfyL{nfO{ ultnf]x'g /f]Sg] afwf–c8\rgaf6 d'lQm lbnfof] .

Snfs{sf] k':tssf] ;fgf] c+z / pgsf] k':tsn] p7fPsfs'/f ;DaGwL yk hfgsf/L of] j]a;fO6df kfOG5M

http://teachers.net/gazette/JUL03/clark.html

sdhf]/ ljBfyL{nfO{;an agfpg] ;"q

dfG5] O{Zj/ lsg dfG5 < Oltxf;s} Pp6f /x:odo o;k|Zgsf] pQ/ vf]Hg] k|of;df 5 a]nfotsf] cS;kmf]8{ljZjljBfno . ljZjljBfnon] of] k|Zgsf] hjfkm vf]Hg]lhDdf Oofg /fd;] ;]G6/ km/ ;fOG; P08 l/lnhg tyf;]G6/ km/ PGy|f]kf]nf]hL PG8 dfOG8 sf lj1x¿sf] Ps6f]nLnfO{ ;'Dk]sf] 5 . o;lglDt hf]g 6]DKnG6g kmfpG8]zgn] ljZjljBfnonfO{ !( nfv kfp08 -?=@% s/f]8_ pknAwu/fPsf] 5 . ædfG5]n] eujfg dfGg'sf] sf/0f k|fs[lts xf]ls dfG5]sf] Jojxf/df ljsf; ePsf] cg'dfg dfq xf]Æ eGg]

k|Zgdf cg';Gwfg 6f]nLn] ljz]if Wofg s]lGb|t ug]{5 . t/,6f]nLn] eujfgsf] cl:tTjsf] af/]df eg] s'g} k/LIf0f eg]gug]{ atfPsf] 5 . pgLx¿n] O{Zj/k|ltsf] cf:yfn] dfgjhfltsf]ljsf;df s'g} ;sf/fTds of]ubfg k'¥ofP gk'¥ofPsf] s'/fsf]k/LIf0f rflxF ug]{5g\ .

dgf]j}1flgs 8f= hl:6g af/]6 eG5g\, ævf; s'g cy{dfeujfgk|ltsf] cf:yf k|fs[lts xf] eGg] kQf nufpg' xfd|f] rf;f]xf] . xfdLnfO{ nfU5 clwsf+z dfG5]n] cg'dfg u/]eGbf cnUu}k|s[ltdf g} To:tf u'0fx¿ 5g\ h;sf sf/0f dfG5] eujfgdfcf:yf /fV5 .Æ

wd{sf] cfwf/df x'g] åGåsf sf/0f tyf k'gh{Gd ;DaGwLljZjf;sf af/]df klg cWoog ul/g] atfOPsf] 5 .

dfG5] O{Zj/ lsg dfG5 <

lz Ifs j}zfv @)^%10

l/kf]6{M aGbsf] c;/8Da/s[i0f >]i7

nlntk'/sf] nugv]nl:yt PD; :s"naf6 P;Pn;LlbPsL ;D‰gf bfxfnnfO{ /fd|};Fu pQL0f{ eOg] cfzf5 . t/ sf];{ k"/f ug{ pgn] w]/} d]xgt ug'{ k/]sf]lyof] . ;D‰gf / pgsf ;fyLx¿n] aGb–x8\tfnsfsf/0f sf];{ k"/f ug{ yk sIff / b}lgs laxfg &ah]b]lv ;fF‰;Dd ljBfnodf k9\g' k¥of] . jif{el/ g}yk sIff k9\bf dfl;s ?=#)) sf b/n] z'Ns ;d]tltg'{ k¥of] . ;f]xL ljBfnodf * sIffdf k9\g] pgsLalxgL ;ljtf eg] lhNnf :t/Lo k/LIff lbFbf;Ddlj1fg ljifosf] tLg j6f …n];gÚsf] k9fOg} x'ggkfPsf] atfpFl5g\ . pgL elG5g\, æwGg k9fOgePsf kf7sf] k|Zg cfPg .Æ

a9\bf] labf / aGb

36\bf] sIff / k9fO

l/kf]6{M aGbsf] c;/

dfcf]jfbLn] g]kfnuGhdf u/]sf] Ps k|bz{gdf :s"n 8«];d} ufpFufpFaf6NofOPsf ljBfyL{ . /fhgLlts bnx¿n] ljBfno g} aGb u/fP/ljBfyL{nfO{ k|foM h'n';df ;xefuL u/fpg] u/]sf 5g\ .

/fd]Zj/

af]x/f

8Da/s[i0f >]i7

lz Ifs j}zfv @)^% 11

Iff lgodfjnL–@)%( cg';f/ Pp6f z}lIfs–;qdf @@) lbg ljBfno v'Ng} kg]{ /

sDtLdf klg !*) lbg k9fO x'g'k5{ . t/, b]ze/sfsl/a #) xhf/ lghL tyf ;/sf/L÷;fd'bflosljBfnox¿dWo] ax';ª\Vos ljBfnodf of] jif{ !*)lbg klg k9fO ePg .

g]kfnu~hsf ;/sf/L ljBfnodf uPsf] z}lIfs;qdf ;/b/ sl/a !)) lbg dfq} k9fO ePsf] 5 .g]kfnu~hsf] wDaf]‰L dfljsf lzIfs jfdb]j ;'j]bLeG5g\, æljBfnon] tYofÍ lbg ufx|f] dfGnfg\ t/,xfdL k9fpg] lzIfssf] cg'ej 5, oxfFsf ljBfnodfof] z}lIfs–;qdf () lbgeGbf a9L k9fO ePs} 5}g .ÆlzIfs ;'j]bLsf] egfOnfO{ kTofpFbf g]kfnu~hsfljBfnodf uPsf] z}lIfs–;qdf cfwf dfq} k9fO eof] .

nlntk'/sf lhNnf lzIff clwsf/L afa'sfhL sfsL{@)^# ;fndf lhNnfsf clwsf+z ljBfnodf cf};t!^) lbg dfq k9fO ePsf]df @)^$ df s]xL ;'wf/eP/ !&) lbg k'u]sf] atfpF5g\ . pgL eG5g\, ækf7\oqmdagfpFbf @@) lbgsf] nflu agfOP klg !*) lbgk9fO eP sf];{ k"/f x'G5 t/ Tolt lbg klg ljBfnov'Ng kfpFb}g .Æ ljBfnodf k9fO gx'Fbf nlntk'/dfdfq Ps lbgdf ?=!% nfv Iflt x'g] sfsL{ atfpF5g\ .ljBfno nfu]sf] lbg klg ljleGg axfgfdf lzIfsx¿n]k"/f ;do gk9fpg] u/]sfn] x'g'kg]{ sf];{ klg k"/fgx'g] u/]sf] pgL atfpF5g\ .

@)^$ ;fndf dfcf]jfbL lgs6 clvn g]kfn lzIfs;Ë7g, u0ftflGqs lzIfs ;Ë7g tyf c:yfoL lzIfscfGbf]ng d~rsf gfddf b'O{;ftf eGbf a9L ljBfnosf]k7gkf7g 7Kk ePsf] lyof] . To:t} t/fO{–dw]zcfGbf]ngsf qmddf k6s–k6s u/]/ ‰08} Ps dlxgfljBfno aGb /x] . r'/] efj/ Pstf ;dfhsf sf/0fTo; If]qsf ljBfno !% lbg hlt v'n]gg\ . o;/LljleGg axfgfdf pkTosf / zx/L If]qdf ‰08} Psdlxgf / t/fO{–dw]zdf ^) lbg hlt ljBfnodfk9fO x'g kfPg . o; afx]s lxpFb]–av]{ ljbf %)lbg, bz}F–ltxf/ / cGo rf8 kj{ u/L Ps dlxgf /

%@ lbg zlgaf/sf] ljbf 36fpFbf @)^$ df ljBfnov'n]sf lbg lgSs} sd x'g cfpF5g\ .

lghL tyf cfjf;Lo ljBfno cu{gfOh]zg g]kfn-KofA;g_sf s]Gb|Lo cWoIf ef]haxfb'/ zfx uPsf]z}lIfs ;qdf pkTosfsf lghL ljBfnox¿df !%)b]lv !*) lbg;Dd k9fO ePsf] / t/fO{–dw]zsfljBfnox¿ () b]lv !@) lbg;Dd dfq ljBfnov'n]sf] atfpF5g\ . pgL eG5g\, æsf7df8f}+d} hDdf@( lbg ljBfno aGb eP . w]/} ljBfnosf] sf];{;lsPg, k9fO cw'/f] eof] . P;Pn;Ldf w]/} ljBfyL{n]k|Zgkq k"/f ug{ g;s]sfn] glthfdf klg c;/ kg]{b]lvPsf] 5 .Æ

lzIff ljefusf lgb]{zs dxf>d zdf{ @)^$ ;fndfnIo cg';f/ k9fO gePsf] :jLsf5{g\ . pgL eG5g\æs'g} sf/0fn] aGb eP/ @@) lbg k9fpg gkfPlxpFb / av]{ ljbfaf6 s6f}tL u/]/ k9fpg] eGg] lgb]{zglbPsf] eP klg ;a}n] To;f] u/]sf] kfOFb}g .Æ

k9fO rf}k6ljBfyL{n] k"/f kf7 k9]/ / 9'Sssf] jftfj/0fdf hfFrlbg gkfpg] cj:yf …clwsf/sf nfluÚ cfGbf]ng/tljleGg /fhgLlts bn / To:t} k|s[ltsf ;+3–;Ë7gx¿n]g} l;h{gf ub}{ cfO/x]sf 5g\ . w]/} k9\g] ;kgf af]s]sLlj/f6gu/sL ef/tL ;fx cfˆgf] ;kgf ;kg} /xg] xf]ls egL lrlGtt l5g\ . ev{/} P;Pn;L lbPsL ;fxelG5g\, æxtf/df lstfa ;Sg] u/L k9fpFbf w]/} kf7a'l‰Pg, hfFrdf s] n]Vg] n]Vg] eof] . /fd|/L k9fOeOlbPsf] eP /fd|f] glthf NofpFy] t/ To;f] ePg .Æ

g]kfnu~h If]qdf eg]af/Daf/sf] aGbn] k|foM ;a}ljBfno kf7\oqmd cg';f/sf]k9fO k"/f ug{ g;sL k/LIfflng afWo eP . P;Pn;L lbg]w]/}h;f] ljBfyL{n] klg sf];{k"/f ug{ kfPgg\ . ælj1fg,n]vfh:tf ljifo cfwf dfq}k9fO eP, s'g} ljifosf] sf];{/fd|f];Fu k"/f ePgÆ dx]Gb| pRrdflj g]kfnuGhaf6o;jif{sf] P;Pn;L lbPsf ;+ud /fpt b'Mv];f] u5{g\æk9\b} gk9]kl5 sxfFaf6 k/LIff /fd|f] x'g' <Æ

!$ kmfu'g, kmnfd] 9f]sfdflgg] @)^$ sf]P;Pn;L k/LIff ;lsPsf]lbg . lj/f6gu/ j8fg+=!^ sL dw' s'df/Lsfdt k/LIff ;lsPsf]dfv'zL lyOgg\ . k6s–k6sljBfno aGb ePsfn]/fd|/L k9\g gkfPsfsf/0f k/LIff /fd|f]gePsf]df pgL lrlGttlyOg\ .

lzdw' s'df/L sfdt elG5g\ æk9fO x'g w]/} kf7 g} afFsLlyof], hfFrdf gk9]s}af6 cfof] clg n]Vg} ;lsPg .Æ

””

lz Ifs j}zfv @)^%12

l/kf]6{M aGbsf] c;/

g]kfnu~hsf dx]Gb| dfljaf6P;Pn;L k/LIff lbPsf cd[taf]x/f eG5g\, æg;lsPsf] sf];{6\o';gaf6 klg k"/f ug{ kfOPg,cfˆg} ana'tfn] dfq} k/LIfflbg' k¥of] .Æ ;f] :s"nsflzIfsn] ljBfyL{nfO{ eg]sf lyP,æxfdLn] k"/f k9fpg ;s]gf}+, 3/d}d]xgt u/]/ efUo agfpg" .Æ

P;Pn;L / jflif{s k/LIffsf] d'v}df ut kmfu'gdlxgfdf dw]z cfGbf]ngsf sf/0f afFs]sf lzIf0f ;+:yf!^ lbg;Dd aGb /x] . To; cjlwdf sf]lrª /6\o';g sIffx¿ klg rNg lbOPg . o;n] ubf{ w]/}ljBfyL{x¿ k"/f kf7\qmd gk9]/ k/LIff lbg afWo eP .

dx]Gb | cfbz{ dflj Odf8f ]n, nlntk'/sfk|wfgfWofks ;"o{axfb'/ eG5g\, æaLr aLrdf x'g] aGb/ x8\tfnsf sf/0f k9fOn] Ps?ktf gkfpFbf jif{el/g} c;/ k5{ .Æ nlntk'/s} lghL ljBfno Ol/zPs]8]dLsf k|wfgfWofks x/]Gb| nfjtL aGbsf sf/0fljBfyL{x¿df k9fOk|lt pbf;Lgtf, hfFu/ sd / dfgl;s

c;/ ;d]t kg]{ u/]sf] atfpF5g\ . pgL eG5g\,æcleefjsx¿ s'g} klg a]nf ljBfno aGb gxf];\eGg] rfxG5g\ t/ x8\tfnsf a]nf vt/f x'g] 8/n]5f]/f–5f]/LnfO{ ljBfno k7fpg rfxFb}gg\ .Æ afFs]sflhNnf lzIff clwsf/L r"8fdl0f kf}8]nsf cg';f/ sf];{l;Wofpg w]/} ufx|f] ePsfn] #–$ lbgdf ;Sg'kg]{ sf];{Ps}lbgdf l;Wofpg'kg]{ cj:yf cfPsfn] k9fO g/fd|f];Fuk|efljt eof] .

;Togf/fo0f dflj df]/ªsL ljBfyL{ dw' s'df/L sfdtelG5g\ æk9fO x'g w]/} kf7 g} afFsL lyof], hfFrdfgk9]s}af6 cfof] clg n]Vg} ;lsPg .Æ df]/ªsf lhNnflzIff clwsf/L ch'{g lg/f}nf eG5g\, æ‰08} @% k|ltzteGbfa9L sf];{ ;Sg afFsL x'Fb} z}lIfs ;q ;lsPsf] b]lvG5 .Æ

;'g;/L lji0f'kfb'sfsf] Hjfnfd'vL lgdfljaf6 ev{/}dfq sIff * sf] k/LIff l;WofPsL ;ljgf /fO{ ul0ft,;fdflhs / k"j{ Jofj;flosdf ;/n] gk9fPsf s'/fhfFrdf cfPsf]n] h] kfof] ToxL n]v]sf] atfpFl5g\ .

pgn] elgg\, æls k"/} k9fpg' lsgk9fPsf g;f]Wg' lg ÛÆ ;f] ljBfnosfk|wfgfWofks e/t vqL aGbn] k9fOk"/f x'g g;Sbf o; jif{sf] sIff *sf] lhNnf:t/Lo k/LIffsf] kl/0ffddf;d]t c;/ k'u]sf] atfpF5g\ . pgLsIff cf7df k"/} kf7 k9\g g;Sbfo;n] sIff gf}df k|efj kfg]{ / Pj+k|sf/n] dflysf cGo sIffx¿dfgsf/fTds k|efj kfg]{ vt/f /x]sf]cf}+NofpF5g\ . ufpFdf Psk6s km]nePsf ljBfyL{ bf]xf]¥ofP/ k9\g];Defjgf sd} /x]sfn] klg ljBfno

clxn];Dd %@ zlgaf/ / ljleGg rf8kj{ ;d]t u/L *$ lbg ljbfx'Fb} cfPsf]df @)^% ;fnb]lv o:tf] ljbf (& lbg k'¥ofOPsf] 5 .lhNnf lzIff sfof{no nlntk'/sf] jflif{s Sofn]08/ @)^% cg';f/zlgaf/;lxt !)! lbg ljBfno aGb /xg] 5g\ . o; afx]s lxpFb–av]{ ljbf yk ubf{ ‰08} !$) lbg ljBfnox¿ aGb x'g] b]lvG5 .#^% lbgdf !$) lbg ljbf g} ePkl5 c¿ aGb–x8\tfn geP klg@@) lbg s'g} klg xfntdf k9fO g;Sg] lzIfsx¿ atfpF5g\ .dxfFsfn pRr dflj, uf]§L v]n, nlntk'/sf k|wfgfWofks uf]ljGbk|;fbk/fh'nL ljBfnosf] cw{–jflif{s, jflif{s k/LIffx¿ afx]s g} @!) lbgsIffsf]7fdf k9fO x'g] u/L z}lIfs Sofn]08/ tof/ ug'{kg]{ atfpF5g\ .pgL eG5g\, æ;a}sf /fli6«o kj{df ljbf lbg'sf] ;f6f] If]qsf] lx;fan]ljbf lbg] / cgfjZos ljbfx¿ x6fpg] clg av]{ / lxpFb eg]/ %)lbgsf] ljbf g/fv] x'G5 .Æ

‰g\ a9L ljbf Û

ækf7\oqmd agfpFbf @@) lbgsf] nfluagfOP klg !*) lbg k9fO ePsf];{ k"/f x'G5 t/ Tolt lbg klgljBfno v'Ng kfpFb}g .Æ

afa'sfhL sfsL{, lhlzc, nlntk'/

/ljg lu/L

lz Ifs j}zfv @)^% 13

clgjfo{ ;~rfng x'g'kg]{ ;f]xL ljBfnosf csf{ lzIfsnId0f clwsf/L atfpF5g\ .

g]kfn lzIfs o'lgogsf dxf;lrj s[i0fk|;fb 9sfnut jif{ P;Pn;Ldf pQL0f{ ;ª\Vof j[l4 ePsf]df cfZro{k|s6 ub}{ eG5g\, æljBfnodf k9fOsf] lbg 36\bf] 5,t/ P;Pn;L pQL0f{ b/ a9\bf] 5 .Æ a9L ljBfyL{kf; xf]pg\ eg]/ P;Pn;Ldf ( sIffsf] k|Zg ;f]Wg}5fl8Psf] / k/LIf0f klg v's'nf] ug{ yflnPsf] pgsf]a'‰fO 5 .

ha/h:tL …sf];{ slDKn6Úsltko ljBfnon] P;Pn;Lsf nflu cltl/St sIff;~rfng u/]/ ePklg h;f]t;f] sf];{ l;Wofpg] sfdu/], km';{b geP klg pgLx¿sf] Wofg P;Pn;LsfljBfyL{nfO{ k9fpg]lt/ s]lGb|t eof] . t/, jflif{s k/LIfflbO/x]sf ( sIffeGbf tNnf] sIffsf ljBfyL{n] eg]Tolt klg k9\g kfPgg\ . k|foM ;a} ljBfnodf tNnf]sIffsf] sf];{ k"/f geO{ k/LIff lnOPsf] 5 .

;/sf/L ljBfnosf] t'ngfdf lghL ljBfnodf eg]k9fO s]xL a9L ePsf] lyof] . lghL ljBfnox¿n]sf];{ ;Sgs} nflu laxfg a]n'sf ePklg cltl/StsIff lnP, sf]lrª / 6\o';gdf a9L hf]8 lbP . o;afx]saGbsf ;dodf cGo kf]zfsd} ePklg ljBfnodfcWofkg u/fpg ;d]t tL ljBfnox¿ kl5 k/]gg\ .lghLIf]qsf] a|fO6Nof08 dfljaf6 P;Pn;L k/LIff lbPsL;'lgtf /fgf elG5g\, æaGbsf a]nf :s"n gv'n] klg;/x¿n] laxfga]n 'sf cfp6 8« ];df af ]nfP/k9fpg'x'GYof]] . Psflt/ k9fO g;lsPnf eGg] kL/,csf]{lt/ aGbdf s]xL eOxfNg] xf] ls eGg] 8/eO/xGYof] .Æ g]zgn KofA;g afFs]sf cWoIf jfdb]j

Gof}kfg] eG5g\, æaGb / x8\tfnn] sf];{ klg k"/fgePkl5 ljBfyL{n] rf}tkmL{ qf;aLr k/LIff lbP, o;sf]bL3{sfnLg c;/ pgLx¿sf] eljio / oxfFsf] lzIffIf]qdfklg k5{ .Æ

w/fgs} o'/]sf cfjf;Lo pRrdfljsf PnPn;LsfljBfyL{ cflzif >]i7n] eg] æ:s"n ;lsP/ klg sf]lrª,6\o';g wfpFbf wfpFbf dfq} sf];{ ;lsof]Ù :s"n gnfUbfcfp6 8«];d} :s"n hfg' k¥of]] .Æ bLk]Gb| k|x/L dfljw/fgsf k|wfgfWofks u0f]z e08f/L h;/L klg sf];{;Sg]lt/ cfkm"x¿ nfu]sf] atfpF5g\ . pgn] eg] æh]u/]/ x'G5, sf];{ rflxF h;f]t;f] ;s]sf lyof}+, xfdL;Fuof] afx]s c¿ ljsNk lyPg .Æ

lghL ljBfnosf t'ngfdf ef}lts ;'ljwfb]lv k9fOsf]:t/;Dddf kl5k/]sf ] ;/sf/L :jfldTjsf oLljBfnox¿n] glhs}sf] P;Pn;Lsf] ;dodf ljBfnoaGb x'Fbf ;d]t ljBfyL{nfO{ ;xfg'e"lt l;jfo s]xLafF8\g ;s]gg\ . hgtf cfbz{ dflj, afFs]sf k|wfgfWofksdx]zs'df/ zdf{ eG5g\, æP;Pn;LnfO{ t h;f]t;f]kf/ nfpg] sfd eof], c¿ sIffsf] sf];{cg';f/sf]k9fO k"/f ug{ ;lsPg .Æ dx]Gb| pRrdflj g]kfnuGhaf6P;Pn;L lbPsf ;Ëd /fpt eG5g\, æ6\o';g klgaGbn] ubf{ k9\g kfOPg, !@ lbgdfq} 6\o';g sIffrNof], To;kl5 k/LIff z'? eOxfNof] .Æ w]/}h;f]ljBfnon] kmfu'g dlxgfe/ 6\o';g / sf]lrª sIff;~rfng u/]/ g;lsPsf] sf];{ k"/f ug]{ of]hgf agfPsflyP t/, !–!^ kmfu'g;Dd g]kfnu~h / cf;kf;sf]If]q nuftf/ aGb / sˆo"{sf] rk]6fdf k¥of] .

w/fgsf] 1fgf]bo dfljaf6 P;Pn;L lbPsf k|bLkv8\sfsf cg';f/ ljBfno aGb ePsfn] slt ljifosf]k9fO ;Sg afFsL /xFbf klg ljBfnon] vf;} jf:tfu/]g . pgL eG5g\, æh:tf] hfg]+ To:t} u/], k"/} k9\gkfPsf] eP c‰} /fd|f] ug]{ lyPF .Æ ;'g;/L, Og?jfsf]zf/bf pRr dfljsf lZfIfs af]w/fh l3ld/]sf cg';f/k/LIff x'Fbf;Dd klg ‰08} tL; k|ltzt k9fO ;lsPs}lyPg . /fhlj/fhsf lzIfs Jof;zÍ/ pkfWofoljBfno aGb x'Fbf klg ljBfyL{x¿nfO{ k9\g] jftfj/0fagfpg g;Sbf ljBfyL{x¿ cfGbf]ngdf hfg], 9'Ëf xfGg]/ 6fo/ afNg l;Sg]tkm{ nfUg yfn]sf] atfpF5g\ .pgL eG5g\, æof] qmd a9\b} hfg] xf] eg] pgLx¿ c¿

lzIfs o'lgogsf dxf;lrj s[i0fk|;fb 9sfn eG5g\,æljBfyL{sf] eljio laufg'{ x'Gg eg]/ aGbsf] sfo{qmdslxNo} ub}{gf}F .Æ dw]zsf cfGbf]ngsf/Lx¿ / bnx¿;d]tnfO{ xfdLn] ljBfno aGb gug{ k6sk6s cg'/f]wu/]sf 5f}F, t/ o;tkm{ s;}sf] Wofg uPsf] b]lvGg .Æ

P;Pn;Lk/LIff ;s]sfljBfyL{x¿, w/fg .

lz Ifs j}zfv @)^%14

l/kf]6{M aGbsf] c;/

cfu|x 5, æcfˆgf] clwsf/sf nflu cfGbf]ng ug]{x¿n]caf]w afnaflnsfsf] eljio laufg]{ sfd ul/lbg'ePg .Æ

;'g;/Lsf lhNnf lzIff clwsf/L bLks sfˆn]ljleGg /fhgLlts p2]Zoaf6 k|]l/t eP/ ul/g] cfGbf]ngn]slnnf ljBfyL{sf] eljio 8fdf8f]n aGb} uPsf] atfpF5g\ .pgLx¿s} l;sf] u/]/ lxhf]cfh /fhdfu{df ;jf/L b'3{6gfePklg ljBfno g} aGb ug]{ h:tf] sfo{ a9\g yfn]sf]5, a]n}df of] z}nL g/f]lsP l:ylt ‰g} eofjx aGg;S5,sfˆn]sf] egfO lyof] .

nuftf/sf] ljBfno aGbaf6 k"jL{ If]qaf6 ljBfyL{knfog x'g yfn]sf 5g\ . KofA;g df]/ªsf cWoIf6Lsf k'/L lj/f6gu/sf sltko ljBfyL{x¿ ;LdfjtL{ef/tsf] laxf/sf] /fd|f ljBfnodf egf{ x'g yfn]sf]atfpF5g\ . k'/L eG5g\, æo;cl3 otf k9fO /fd|f]ePsfn] ptfaf6 otf ef/tLo ljBfyL{x¿ cfpFy] t/clxn] 7Ls pN6f] eO/x]sf] 5 .Æ :t/Lo lzIffsf nfluo;If]qsf ljBfyL{x¿ ef/tsf] bfhL{lnª, v;f{ª,sfn]Dkf]ª, l;nu'9Ldf hfg] qmd klg /f]lsPsf] 5}g .xf]6n P;f]l;P;g, w/fgsf k"j{ cWoIf zÍ/dfg zfSoeG5g\ æoxfFsf] aGb, x8\tfnn] xfdL h:tf dfG5] g};'/lIft x'g] cj:yf 5}g, ljBfyL{ s;/L k9\5g\ eg]/ptf k7fPsf] x'F .Æ

lzIff If]qnfO{ zflGtIf]q 3f]if0ff ul/g'kg]{ / ToxfFaGb, x8\tfnh:tf /fhgLlts p2]Zok|]l/t s'g} lj/f]w/ cfGbf]ngsf sfo{qmd ug{ gx'g] cfjfh nfdf] ;dob]lvp7\b} cfP klg s;}sf] Wofg o;df k'Ug;s]sf] 5}g .lzIff ljefusf lgb]{zs dxf>d zdf{ /fhgLlts bn/ cGo ;+3–;Ë7gn] ug]{ aGb / x8\tfnsf ;dodfklg ljBfnodf c;/ gk/f];\ eg]/ ljefun] cleefjs,gful/s ;dfh, lzIfs ;a};Fu ldn]/ ckLn ul//x]sf]atfpF5g\ . KofA;gsf cWoIf ef]haxfb'/ zfx klgbn / ;/sf/nfO{ af/Daf/ eGbf klg s]xL x'g g;s]sf]atfpFb} eG5g\, ægful/s ;dfh;Fu ldn]/ ljBfnozflGt If]qsf ¿kdf 3f]if0ff ug{ bafa lbg / caaGg] ;+ljwfgd} n]Vg nufpg] k|of; ul//x]sf 5f}F .Æ

;fydf, /fd]Zj/ af]x/f, g]kfnu~h, /ljg lu/L,w/fg, dgf]h >]i7, lj/f6gu/df

unt af6f]df klg nfUg ;Sg]tkm{ ;/sf/,cfGbf]ngsf/L, cleefjs / ljBfno;d]t ;r]tgeO{ x'Gg .Æ

rflxof] s8f sfg"g/fhgLlts / cfˆgf] k]zfut lxtsf nflucfGbf]ngdf plqPsf w]/}n] aGbsf] cfof]hgf ubf{ljBfyL{x¿sf] eljio eg] cGwsf/ x'Fb} uPsf] tkm{eg] s;}sf] Wofg uPsf] kfOFb}g . lzIfsx¿ ;d]tljleGg axfgfdf ljBfno aGb ug{ cu|;/ b]lvPsf5g\ .

g]kfn lzIfs o'lgogsf dxf;lrj s[i0fk|;fb9sfn cfkm"x¿n] eg] ljBfnosf] k7gkf7g aGbu/]/ ljBfyL{sf] eljio cGwsf/ agfpg] sfdug{ 5fl8;s]sf] atfpF5g\ . eG5g\, æo'lgog hGd]sf]rf/ jif{otf xfdLn] ljBfno aGb u/]sf 5}gf}FÆ9sfnsf cg';f/ @)%#÷)%$ ;fnlt/ lzIfs;+3–;Ë7gx¿n] lzIfs b/aGbL, ;'ljwf, b'u{deQf cflb cg]s dfu /fv]/ cfGbf]ng ubf{ &%b]lv *) k|ltzt;Dd k9fOdf c;/ kb{Yof] .pgL eG5g\, æklxn] lzIfsn] cfˆg} :jfy{sf nfluw]/} aGb uy]{ t/ caf]w ljBfyL{sf] eljio laufg'{

x'Gg eg]/ aGbsf] sfo{qmd slxNo} ub}{gf}F .Æ pgLyK5g\, ædw]zsf cfGbf]ngsf/Lx¿ / bnx¿ ;d]tnfO{xfdLn] ljBfno aGb gug{ k6sk6s cg'/f]w u/]sf5f}F, t/ o;tkm{ s;}sf] Wofg uPsf] b]lvGg .Æ

ljBfyL{x¿n] k9\g gkfPsfdf cleefjsx¿ lrlGtt5g\ . /fli6«o cleefjs ;+3sf cWoIf jfG5] z]kf{eG5g\, æca aGg] ;+ljwfg;efd} o;af/] 5nkmn u/]/s8f gLlt gNofP b]zsf] z}lIfs l:ylt slxNo} ;'w|Fb}g .Æ/fhgLlts ;+3–;Ë7gsf] aGb, x8\tfnsf] tf/f] ljBfnoaGg] u/]sf] / ljBfnox¿n] klg jif{sf] cfwfeGbf a9L;do ljbfd} ;Sg] u/]sf]df z]kf{ cfqmf]z JoQm u5{g\ .pgL k|Zg u5{g\, æ!@ dlxgfsf] lkm lng], !@ dlxgfg} tna vfg] clg hDdf $ dlxgf dfq ljBfyL{k9fpg ldN5 < jif{df @@) lbg x}g, @&) lbgk9fO x'g'k5{ .Æ z}lIfs Sofn]08/df lbOg] ljleGgrf8–kj{ / lgoldt ljbfx¿df s6f}tL ul/g'kg]{ pgsf];'‰fj 5 . lrof k;n u/]/} ePklg cfˆgf] ;GtfgnfO{/fd|f] lzIff lbP/ 7'nf] dfG5] agfpg]] rfxgf af]s]sLdw'sL cfdf lj/f6gu/sL a'lrof b]jL sfdtsf] k|Zg5, æb'Mv u/]/ :s"n k7fpFbf klg k9fO g} xF'b}g cas] ug]{ <Æ g]kfnu~hsf cleefjs lbnf/fd /fgfsf]

cleefjs ;+3sf cWoIf jfG5] z]kf{ eG5g\, æ!@ dlxgfsf]lkm lng], !@ dlxgf g} tna vfg] clg hDdf rf/ dlxgfdfq ljBfyL{ k9fpg ldN5 < jif{df @@) lbg x}g, @&) lbgk9fO x'g'k5{ .Æ

æljBfnon] tYofÍ lbg ufx|f] dfGnfg\t/, xfdL k9fpg] lzIfssf] cg'ej 5,oxfFsf ljBfnodf of] z}lIfs–;qdf ()lbgeGbf a9L k9fO ePs} 5}g .Æ lzIfs;'j]bLsf] egfOnfO{ kTofpFbf g]kfnu~hsfljBfnodf uPsf] z}lIfs–;qdf cfwfdfq} k9fO eof] .

ljhok'/ pRrdf=lj= w/fgdfsIff * sL5fqf ld?gfdu/ .

/ljg lu/L

lz Ifs j}zfv @)^% 15

k'?iff]Qd bfxfn

uf]7fnf] ufpFdf

vn9'Ëf ;b/d'sfd;Fu} hf]l8Psf] lju'6f/ufpF;Fu /fdk'/ -xfn j?0f]Zj/_ s'Gtfb]jL,

/fFufbLk, hGt/vfgL, ?Dhf6f/, k|fKrf / xs{k'/sf]cf–cfˆg} lsl;dsf] ;DaGw /x]sf] 5 . /f8L–kfvLsf]s'/f p7\bf ?Dhf6f/, jg–hËn j:t'kfng / >dsf sf/0fhGt/vfgL, jL/tfsf nflu /fFufbLk, cfk;L ;fdflhs;DaGwsf sf/0f k|fKrf–xs{k'/;Fu lju'6f/ hf]l8P klglzIff, r]tgf / /Qm–;DaGwsf cfwf/df Hofbf h;f]/fdk'/;Fu hf]l8Psf] 5 . df]n'ª vf]nfsf] k"j{kl§ /x]sftLg j6f 6f/x¿ ?Dhf6f/, /fdk'/6f/ / lju'6f/x'g\ . lju'6f/leq klg ̂ j6f 6f/ 5g\– ;;{]k', kmGbk',lju'6f/, ;'s{], lkNk'6f/ / 6S;f/ . b'O{–c9fO{ ;ojif{cl3 nfdL8fF8fsf afl;Gbfn] a]+;Lsf ¿kdf /fdk'/6f/

/ 3fF;–bfp/f, uf]7sf nflu lju'6f/nfO{ pkof]u ug]{u/]sf] b]lvG5 .

lju'6f/sf] gfds/0fsf af/]df cg]s egfO k|rlnt5g\ . n]ssf] 7fpF ePsfn] 3'gk'TnL gnfUg] / aLphf]lug] ePsfn] of] ufpFsf] gfd} aLp6f/ x'gk'Uof] eGg]Pp6f egfO 5 . csf{] egfOdf k[YjLgf/fo0f zfxn]k"j{ lht] klg /fO{x¿nfO{ ;'Aaf bhf{ lbO{ ^ k};f;Dd6s sf6\g] clwsf/ lbOPsf] lyof] / 6S;f/df 6ssf6\g] sfd x'gyfn]kl5 o;sf] gfpF lju'6S;f/ x'gk'Uof] .6s sf6\g] l;nl;nfdf hGt/vfgL / n]vvfgLtkm{tfdf vfgL z'? eof] / To;sf] ljuf] ljp6f/df a'‰fpgyflnPkl5 ufpFs} gfd ljuf]6f/ x'Fb} lju'6f/ x'gk'Uof]eGg] klg csf]{ egfO 5 .

u'?sf] b]g

cf]

ljBfyL{x¿ cf–cfˆgf 3/af6u'Gb|L, u'Gb|'s, ;fdn–t'dn /sk8f af]s]/ lju'6f/df k9\gcfpFy] . a]n'sf pHofnf] lglDtlxpFbdf 9f]8 a6'Ng], ;L6f l6Kg] /bfp/f hDdf ug{] sfd x'GYof] .To;}sf] pHofnf]df /flt bz–P3f/ah];Dd k9fO rNYof] .

;+:d/0f

lju'6f/ ufpF .

lz Ifs j}zfv @)^%16

;+:d/0f

clxn] To; If]qsf pT;fxL o'jfx¿n] lj/fh ;dfhu7g u/L …lj/fh :dfl/sfÚ dfkm{t ToxfFsf] Oltxf; /;+:s[ltsf ljljw kIf pTvgg ug{ yfn]sf 5g\ . cd]l/sLgful/s 8f= lk6/ xh lk|G8nn] lju'6f/sf] a[xb\ cWoogcg';Gwfg u/L …jg{ Og lju'6f/, g]kfn, -;f]l;of]–Osf]gf]lds l/n]zgl;k ckm P a|fXd0f e'h]n len]h!(&!–@))!_ gfds s[lt klg k|sflzt u/]sf 5g\ .

;f7L–;Q/L jif{cl3;Dd uf]7fnfx¿sf] ufpF eg]/lrlgg] lju'6f/df clxn] Pp6f dfWolds ljBfno /kfFr j6f k|fljx¿ 5g\ . P;Pn;L pQL0f{x¿ Ps ;ohgf k'u]sf 5g\, k|jL0ftf k|df0fkq k"/f ug{]x¿ #),:gfts !% / :gftsf]Q/ ug{] !@ hgf k'lu;s]sf5g\ . b]zsf] :jf:Yo, lzIff, sfg"g Joj;fo / ;~rf/If]qdf klg of] ufpFsf] of]ubfg pNn]Vo 5 . o;sf]hudf k}+tfnL; jif{eGbf a9L ;]jf u/L @)%$ r}t

@& df lbjËt x'g'ePsf cfb/0fLo u'? k'0ok|;fbbfxfn To; If]qsf lglDt ;bf :d/0fLo x'g'x'G5 .

k'0ok|;fb bfxfnnfO{ ;a}n] u'?af eGg] uy{] . u'?sf]cy{ ljBf, 1fg, lzIff, snf, a'l4, ;Lk, sd{, pkb]zlbg] JolQm eGg] x'G5, h;n] 1fg, k'/:sf/ / b08lbg] ;fdYo{ /fV5 . u'? l;sfO–;wfO ug{], k9fpg],n]vfpg], tflnd lbg] JolQm klg xf] . Pp6f s'gfsf]ufpFdf hGd]sf Pshgf ;fdfGo o'js …u'?afÚ aGg'sfk5fl8 k|lta4tfsf] Pp6f k|]/s syf 5 .

lj=;+= !(&% r}t $ ut] lktf afnfgGb / dftfozf]bfsf dflxnf 5f]/fsf ¿kdf /fdk'/, cf]vn9'ËfdfhlGdPsf k'0ok|;fbn] ;+:s[tsf] k|yd 1fg cfˆg} lktfaf6kfpg'ePsf] lyof] . k'0ok|;fb lj=;+=!((@ b]lv sf7df8f}Fsf]/fgLkf]v/L k|wfg kf7zfnfdf k9\g yfNg'eof] . To;}a]nflju'6f/sf /Tgk|;fb bfxfn sf7df8f}+sf] d[u:ynLl:ytcf>ddf a;]/ lzjk'/L afaf;Fu ;+:s[t kl9/xg'ePsf]lyof] . k'0ok|;fb / pxfFsf efO v8\uk|;fb;Fu/Tgk|;fbsf] afn;vfsf] k'/fg} ;DaGw /x]sf] lyof] .

lju'6f/ To; ;do;Dd ljNs'n} lg/If/ lyof] .ToxfFsf dflg;x¿sf] lbgrof{df 3fF;kft, ufO{j:t',v]tLkftL afx]s c¿ s]xL lyPg . cfˆgf] ufpFnfO{s;/L ;fIf/ agfpg ;lsG5 eGg] af/]df /Tgk|;fb /k'0ok|;fbsf] ;/;Nnfx eof] / k'0ok|;fb s]xL ;dolju'6f/ ufpFdf uP/ o'jf / afnsx¿nfO{ k9fpg

tl:a/ ;fef/M 8f= lk6/ xh lk|G8n÷jg{ Og lju'6f/ g]kfnaf6

kl08t k'0ok|;fbsf]u'?s'n sIff .

^ dlxgf l9F8f] / ^ dlxgf sf]bfsf] vf]n] vfP/ hLjglgjf{x ug]{ lju'6f/ qmdzM ;xh hLjgofkgsf] dfu{dfcu|;/ 5 . ToxfF lah'nL k'u]sf] 5 . 3§ / d]lzgaf6s'6fgL–lk;fgL x'g yfn]sf] 5 . dflg;x¿ jif{el/ g} k]6e/Lvfg] ePsf 5g\ .

lz Ifs j}zfv @)^% 17

/fhL x'g'eof] . /Tgk|;fbsf] k|:tfj / k'0ok|;fbsf]Tof] ;xdltn] cf]vn9'Ëfsf] Tof] lg/If/ ufpF dfqxf]Og, To; jl/kl/sf s'Gtfb]jL, nfdL8fF8f, /fdk'/,xs{k'/, k|fKrf, s6'~h]b]lv ;f]n'sf] ;Nofg / k~rg;DdsfufpFdf lzIffsf] pHofnf] km}lng k|f/De eof] .

z'?df k'0ok|;fbn] s;}sf] dtfgdf a;]/ w'nf}6f]dfw"nf] eb{} / 5]:sfn] sf]b{} …s, v==Ú sf] k|f/De u/fpg'eof] .To;kl5 pxfFn] /Tgk|;fbsf] ;fgf] b'O{kfv] v/sf] 3/dfk9fpg yfNg'eof] . lj=;+= !((& df ;NsfPsf] lzIffsf]Tof] aQL clxn] klg lg/Gt/ aln/x]sf] 5 / To;sf]cfef ‰g\‰g\ km}nFb} uPsf] 5 .

ljBfyL{x¿ cf–cfˆgf ufpF3/af6 u'Gb|L, u'Gb|'s,;fdn–t'dn / sk8f af]s]/ lju'6f/df k9\g cfpFy] .a]n'sf pHofnf] lglDt lxpFbdf 9f]8 a6'Ng], ;L6f l6Kg]/ bfp/f hDdf ug{] sfd x'GYof] . To;}sf] pHofnf]df/flt bz–P3f/ ah];Dd k9fO rNYof] . laxfg e'se's]b]lvgf} ah];Dd k'/fgf] kf7 cfj[lQ u/fOGYof] / s]xLl5gvfhfsf] ;do 5'6\ofP/ km]l/ ;a} k9\g yfNy] . lbpF;f]tLg–rf/ ah]lt/ 5'§L x'GYof] / ljBfyL{x¿ 3/sf] bfp/f,3fF;sf] sfd ;Sy] . clg ;fF‰ kg{ nfu]kl5 3/dfds}–e6df;, sf]bfsf] /f]6L, l9F8f], ds}sf] eft h] 5vfP/ /flqsIffdf k9\g h'l6xfNy] . u'? cToGt s7f]/x'g'x'GYof] . ;"q, j[lQ / zAb ;fWg] sfdnfO{ s07:yu/fpg], s07 u/L g;'gfP;Dd cl3Nnf] kf7 glbg]pxfFsf] afgL lyof] . pxfFn] u'?s'nLo lzIffs} z}nLckgfpg'ePsf] lyof] .

dWodf k/LIff pQL0f{ u/]kl5 ))$ ;fndf ;/sf/LlzIfssf] ?kdf pxfFsf] lgo'lQm cf]vn9'Ëf ;b/d'sfdsf];/sf/L :s"ndf eof] . )!# ;fndf lju'6f/ efiffk7fzfnf :yflkt ePkl5 pxfF ToxfF k9fpg yfNg'eof] .o;kl5 u'?sf] cWofkgsf b'O{ leGg :yfg / If]qeP . pxfF lbgel/ efiff k7fzfnfdf k9fpg'x'GYof] .lbpF;f] Ps 306fsf] 5'§Ldf n3'sf}d'bL / ;+:s[t k9\g]5fqx¿nfO{ rp/df a;]/ k9fpg'x'GYof] . laxfg a]n'sf;+:s[tsf ljBfyL{x¿ pxfF;Fu k9\g] uy{] . slxn] j/sf]km]bdf, s'g} rf}tf/f]df rp/df cyjf s;}sf] dtfgdfpxfFsf ljBfyL{x¿ kf7 3f]Sg Jo:t x'Gy] . ;+:s[tk9\g] ljBfyL{x¿n] tLg jif{df n3'sf}d'bL, cd/sf]z //3'j+z dxfsfJo kl9;Sg'kYof]{ / To;afkt ?=#))cyjf ;f] a/fa/sf] ds}–sf]bf], blIf0ffsf ¿kdf u'?nfO{lbg'kYof]{ . ljBfyL{x¿sf x'ndf u'?sf 5f]/f elthfx¿klg x'Gy] .

lju'6f/ lxpFbdf cToGt lr;f] x'g] / jiff{df h'sfnfUg] 7fpF xf] . ToxfF wfg v]tL sd x'G5 . ds}sf]bf], ToxfFsf] d'Vo cGg xf] . To; ufpFdf h;s;}n]klg ds} / sf]bf] g} vfP/ u'hf/f ug'{kYof]{ . b"w,bxL, df]xL, l3p / ;fu;AhL eg] ToxfF k|z:t kfOGYof] .u'? / aflx/sf ljBfyL{x¿nfO{ ufpFn]n] w]/} s'/f l;Q}FdflbGy] klg . lbgel/ xnL–uf]7fnf], bfp/f–3fF;, d]nfkftug{]x¿ klg /flt u'?;Fu k9\g cfpFy] . h;sf sf/0fufpFdf ;fIf/x¿sf] ;ª\Vof a9\b} uof] .

xfdL w]/} hgf uf]7fnf ufpFsf, ul/a k"j{h uf]7fnfsf;Gtfgx¿sf] r]tgf / hLjg–ofqfnfO{ lj:tfl/t ug{]tL dxfg u'? ca o; ;+;f/df x'g'x'Gg . cfh tL…u'?afÚ nfO{ :d/0f ug]{ d h:tf ljBfyL{x¿ xhf/sf]xf/fxf/Ldf 5g\ . To; uf]7fnf] ufpFsf ;wF} v;|' /nfª\7]sf ¿vdf ‰'l08g], eL/—kx/f ub}{ lxF8\g], s6f/Lb]lvef/L af]s]/ ;f]n'sf] bf]k"{ k'¥ofpg] dhb'/sf ;Gtfgx¿;dy{ / lzlIft eP/ k}mnFb} uPsf 5g\ . ^ dlxgfl9F8f] / ^ dlxgf sf]bfsf] vf]n] vfP/ hLjg lgjf{xug]{ lju'6f/ qmdzM ;xh hLjgofkgsf] dfu{df cu|;/5 . ToxfF lah'nL k'u]sf] 5 . 3§ / d]lzgaf6 s'6fgL–lk;fgL x'g yfn]sf] 5 . dflg;x¿ jif{el/ g} k]6e/Lvfg] ePsf 5g\ .

dnfO{ ;D‰gf 5— d]/f lktfhL /Tgk|;fbn]@)@!÷@@ ;fnlt/, ^÷& jif{sf] pd]/df dnfO{k'0ok|;fbsf] /]vb]vdf k9fpg yfNg'ePsf] lyof] . w]/}h;f] l9F8f] / sf]bfsf] vf]n] vfP/, e'6]sf yf]/} ds}n]/ft u'hf/]/ d k9\g uO/x]F . /flt slxn] u'?af a:g]

7fpF, slxn]— df]tLnfnsf] yf]qf] 3/, slxn] ;'s'6La"9Lsf] vfnL dtfg, slxn] a;fOF ;/]sf j+z]sf] 3/,slxn] ;]t' bfxfn / b]jLk|;fb l3ld/]sf dtfgx¿df;b}{ xfd|f] k9fO lg/Gt/ rln/Xof] . To;/L k9]sfx¿clxn] sf]xL sn]hdf k9fpFb} 5g\, sf]xL /fd|f] hflu/df5g\, sf]xL 3/–u[x:yLd} klg …;r]tÚ eP/ nfu]sf 5g\ .

)!# ;fndf z'? ePsf] efiff kf7zfnfsf] 3/)!*—)!( lt/ dfq aGof] . ufpFn]x¿sf] ;xof]udfcln—cln s';L{, a]~r ag] . t/, :s"nsf ljBfyL{x¿klg rL;f] rp/ / 9'Ëfdf g} a;]/ k9\g afWo lyP .s]xL sIff;Dd d}n] klg lbpF;f] efiff kf7zfnf /;fF‰—laxfg, u'?;Fu ;+:s[t k9]+ . 3fdkfgLsf] kL8fxfdL ;—;fgf j/sf ¿vsf k]mbdf ls kf7zfnfsf]k]6Ldf a;]/ ‰]Ng] uYof}{+ . xfd|f v'§fdf h'Qf—rKknlyPgg\ . sk8fsf gfpFdf bf}/f / ef]6f], 6f]kLdf xfdLx'GYof}+ . hfF8f]df n'u\n'u\ sfDg' / udL{df /fkn] lklN;g'xfd|f b}glGbg lyP . lju'6f/sf ;a} hft / ju{sfljBfyL{x¿n] oL ;a} x08/ v]k]sf lyP / …u'?afÚ tLx08/x¿dfly ljho k|fKt ug{ ;bf k|]/0ff lbO/xg'x'GYof] .yfxf 5}g xfdL sltn] …x08/Ú dfly ljho kfof}+ /xfdL sltnfO{ x08/x¿n] lht] . t/ clxn];Dd klglju'6f/sf k|To]s 3/df kl08t k'0ok|;fb bfxfnsf]gfd >4f;fy lng] ul/G5 .

lbpF;f] Ps 306fsf] 5'§Ldf n3'sf}d'bL / ;+:s[t k9\g] 5fqx¿nfO{rp/df a;]/ k9fpg'x'GYof] . laxfg–a]n'sf ;+:s[tsf ljBfyL{x¿pxfF;Fu k9\g] uy{] . slxn] j/sf] km]bdf, s'g} rf}tf/f]dfrp/df cyjf s;}sf] dtfgdf pxfFsf ljBfyL{x¿ kf7 3f]SgJo:t x'Gy] .

lz Ifs j}zfv @)^%18

JolQmTj a'l4gfy ltjf/L

p6f lzIfssf] ;'of]Uotfsf] klxnf] ;"rs xf]Mpm;Fu s]6fs]6L ´oflDdg' . d'u'sf] ;b/d'sfd

udu9Lsf] Pp6f :s"nsf] k|fª\u0fdf ;'Gg] zlQmaf6jl~rt afnaflnsfx¿ Pshgf JolQmsf] jl/kl/ ‰'lDdP/rn]sf] b]Vbf dnfO{ tL JolQm lzIfs xf]nfg\ h:tf]nfu]sf] lyPg . kl5 yfxf eof] pgL dxfsfnL pRrdfWolds ljBfnosf ljz]if–lzIff lzIfs /x]5g\ .j}zfv–h]7 dlxgfsf] ;'Vvf df};ddf udu9Laf6 /f/ftfnk'Ubf h:t} cfgGb k|fKt eof] !) hgf alx/f s]6fs]6L/ pgsf lzIfs–cleefjs a'l4gfy ltjf/LnfO{ e]6\bf .klxnf] e]6]sf] ;f9] b'O{ jif{kl5 dfq ;Dej eof] oLlzIfssf] JolQmTj leq k:g .

sf:sLsf] a]ugf;df @)@% ;fndf hlGdPsfa'l4gfy ;fg}df 6'x'/f ePsf lyP . dfjnLn] pgnfO{P;Pn;L eGbf a9L k9fpg ;s]gg\ . pgsf dfjnLnfO{Tolt a]nfb]lv clxn];Dd d'u'd} k9fO/x]sL l5d]sLsfsL OGb|s'df/Ln] d'u'df lzIfs agfpg ;Nnfx lbOg\ .Toltv]/ pgL @) jif{sf dfq lyP . pgL ;'v]{taf6^ lbg lxF8]/ @)$% ;fnsf] ;fpg # ut] udu9Lk'u] . pgL ;D‰G5g\, æcf7 hgf lzIfs rflxPsf]/x]5, hfFr lbg] lyof}F @! hgf .Æ pgsf] gfd rf}yf]gDa/df lgl:sof] .

z'?df a'l4gfynfO{ olt w]/} ;do d'u' a:5' h:tf]nfu]sf] lyPg . Psb'O{ jif{df k9fO vr{ lgsfn]kl5kms{g] ljrf/ lyof] . t/ pgL ot} a;] . @) jif{sf]lzIfs hLjgdf pgn] lhNnfsf &÷* j6f :s"n

rxfl/;s]sf 5g\ . j}jflxs ;DaGwdf k}bf ePsf]ptf/r9fjn] ubf{ zx/ kms]{/ yk cWoog ug]{ pgsf];kgf ;fsf/ x'g ;s]g . pgL ljgf Unflg eG5g\,æd]/f] klxnf] lax] @)$) ;fndf ePsf] lyof] . t/Tof] cgd]n lyof] .Æ kl5 @)$& ;fndf d~h' kf}8]n;Fupgsf] bf];|f] laxf eof] . clxn] pgsf l;h{gf /cho u/L b'O{ ;Gtfg 5g\ .

udu9Ld} a;]/ pgn] cª\u|]hLdf aLP8 / g]kfnLdfPdP ul/;s]sf 5g\ . pgL eG5g\, æ@)$( ;fndfk|fylds lzIfssf] tflndsf nflu ;f]?af6 udu9LcfPsf] lyPF . dxfsfnL df=lj= Tolta]nf ev{/} pRrdf=lj= ePsf] lyof] . tflnd cjlwe/ lbpF;f] tflnd/ laxfg !! sIffdf k9\g yfn]F .Æ lzIfs tflndsflglDt cfPsf a]nfotL :jo+;]js DofuL / :ofnL;Fusf];Ëtn] cª\u|]hL /fd|f] agfpg kfP . To;}n] ubf{cª\u|]hLdf aLP8 ug]{ cfF6 knfof] . t/ Pd=P= rflxFcª\u|]hLdf ug{] cfF6 cfPg . To;}n] @)%& ;fndfg]kfnLdf PdP u/] . pgsf] k9fOdf d'u'sf ljBfyL{n]d"No ltg'{ k/]sf] eP klg Pp6f ;dlk{t lZfIfs eP/pgn] Tof] C0f /fd|};Fu r'Stf u/]sf 5g\ .

o; aLrdf s0ff{nLdf w]/} km]/abn cfPsf] 5 .o;} jif{b]lv d'u'df /f/f lzIff SofDk; :yfkgf ePsf]

6Lsf e§/fO{

lzIfs eP/ s]xL u'dfOgF . clnslt cfFvf a]nfdf hFrfpgkfPsf] eP s]xL x'GYof] ls eGg] nfU5 t/ Tolta]nf To;f]ug{ klg k};f t lyPg lg Û u'dfPsf] t'ngfdf kfPsf] stfxf] stf a9L 5 . ldqtf, ;Ddfg / ;b\efj TolQs} kfPsf]5' . d Ps lzIfss} ¿kdf ;Gt'i6 5' .

P

lzIfsd}

;Gt'i6

lz Ifs j}zfv @)^% 19

æckfËx¿sf lglDt ;s];Dd ckfËnfO{ g} ;|f]t lzIfs /fVg]gLlt ePsf sf/0f klg d oxfF sfhdf cfOk'u]sf] x'F .Æ

””

6Lsf e§/fO{

5 hxfF pgL cf+lzs lzIfs 5g\ . tLg jif{kl5k|flj låtLo txsf] :yfoL hflu/af6 :j]lR5s cjsfzlnP/ SofDk;df k"0f{sfnLg lzIfs x'g] pgsf] OR5f5 . æt/ oxfF /fd|f] aGbf]a:t gu/L oL alx/fs]6fs]6Lx¿nfO{ d r6Ss 5f8\lbgFÚ, pgL eG5g\ .;s];Dd :yfgLo ckfª\unfO{ g} tflnd lbP/ cfˆgf]pQ/flwsf/ 5f8\g] of]hgf agfPsf 5g\ pgn] . of]sfd ug{ Psfw dlxnf lzIfsn] rf;f] b]vfPsfn]pgL lgs} cfzfjfbL 5g\ .

pgsf cToGt sdhf]/ cfFvfn] pgnfO{ ljz]if–lzIff lzIfs aGg d2t k'¥ofPsf x'g\ . dfOg; @=%sf] r:df nufpFbf klg pgnfO{ /ftdf b]Vg xDd]k5{ . alx/f s]6f]s]6L;Fu a:g c¿ lzIfsx¿ tof/gePkl5 a'l4nfO{ pQm lhDd]jf/L cfOk/]sf] xf] . pgLeG5g\, æckfËx¿sf lglDt ;s];Dd ckfËnfO{ g} ;|f]tlzIfs /fVg] gLlt ePsf sf/0f klg d oxfF sfhdfcfOk'u]sf] x'F .Æ

cfˆgf alx/f ljBfyL{x¿ af/] pgL eG5g\, ælogLx¿Psbd rnfv 5g\ . vfg–a:g / k9fOdf clnsltWofg lbg] xf] eg] /fd|f] k|ult ug{ ;S5g\ .Æ pgn]s]6fs]6LnfO{ nfpg–vfgsf nflu ;d]t ;xof]u h'6fPsf5g\ . lhNnf lzIff sfof{no ;sf/fTds ePsf]df pgLv'zL 5g\ . s]6fs]6L la/fdL eP pgL cfkm}F c:ktfnk'¥ofpF5g\ .

a? pgnfO{ s]6fs]6Lsf] vfglkg aGbf]a:t ug]{Pshf]8L /fh' / pgsL kTgL geP kl5 s;/L To:tfnugzLn / OdfGbf/ JolQm kfpg] eGg] rf;f] 5 .aflx/af6 uPsf slt hflu/]x¿ …of] 7fpF o:tf], p:tf],oxfFsf dflg; o:tf, p:tfÚ eGg] u5{g\ . t/ pgn]eg] ædnfO{ of] 7fpF dg k5{, oxfFsf w]/}h;f] dflg;;Lwf / ;Hhg 5g\ . oxfF leHg, ldNg cK7]/f] 5}g .Æ

cfˆgf] afNosfn / o'jfj:yfsf ;kgf tyf /x/;D‰Fb} a'l4 eG5g\, æslj of j}1flgs x'G5' h:tf]nfUYof] . 9'Ëf ;d]Ng, jghËn 8'Ng /dfOnf] nfUYof] .:s"ndf OR5fwLg ul0ft klg lnPsf] lyPF t/ ddWod vfnsf] ljBfyL{ lyPF . t/ /fd|/L k9\g kfOPgÙhljg o:t} eof] .Æ

…tkfO{+ oxfF lzIfs eP/ s] u'dfpg'eof] s] kfpg'eof] <ÚeGg] k|Zgsf] ;Lwf hjfkm lbG5g\ pgL, æcxF vf;}s]xL u'dfOgF . clnslt cfFvf a]nfdf hFrfpg kfPsf]eP s]xL x'GYof] ls eGg] nfU5 t/ To;f] ug{ k};ft lyPg lg Û oxfF cfP/ d]/f] cfly{s, z}lIfs pGglteof] . u'dfPsf] t'ngfdf kfPsf] stf xf] stf a9L5 . ldqtf, ;Ddfg / ;b\efj TolQs} kfPsf] 5' .d Ps lzIfss} ¿kdf ;Gt'i6 5' .Æ

lz Ifs j}zfv @)^%20

cg'zf;g / ;hfou'? d}gfnL

nfotLx¿ hxfF uP klg ltgLn] b'O{ j6fs'/f ;fy} lnP/ uPsf] x'g'k5{– klxnf]

o'jfx¿sf nflu lqms]6 / bf];|f]Ù lzIfssf nflu58L . clxn] klg o'jfx¿df lqms]6 / lzIfsx¿df58L ltg} b]zdf nf]slk|o 5, hxfF Psk6s a]nfotL;fd|fHo lyof] . g]kfndf a]nfotLx¿sf] k|ToIf zf;g/x]g, To;}n] oxfF lqms]6 klg Tolt nf]slk|o ePgt/ lzIfssf nflu 58L eg] hËaxfb'/n] a]nfotofqfkl5 ;g\ !(!) df leœofP/} 5f8] .

To;avt 5fqx¿nfO{ cg'zf;gdf /fvL k9fpg],abdf;L u/L lxF8\g] 5fqx¿nfO{ tx nufpg] / pgLx¿sf]b[i6fGtaf6 efO5f]/fx¿nfO{ klg tx nufpg] x]t'n] :s"ndfegf{ eO{ ;dodf sIffdf xflh/ gx'g], :s"naf6 efUg]/ c¿ ab\df;L ug]{ 5fqx¿nfO{ b08sf] ¿kdf y'g]/k9fpg] Joj:yf /x]sf] / ;f] sfdsf nflu tLg b/aGbL;d]t /x]sf] s'/f uf]kLgfy zdf{n] g]kfndf z}lIfsk|zf;gsf] ljsf; k':tsdf pNn]v u/]sf 5g\ . pQmJoj:yf ;+jt\ !(*^ ;Dd sfod lyof] .

To; avtsf] a]nfotL lzIffsf] d"n p2]Zo a]nfot/ o;sf pklgj]zx¿df /fHo ;~rfngsf nfluxflsdLkg / an k|of]u ug{ ;Sg] dfG5] tof/ ug{'/x]sf] lyof] . To;sf nflu hfFul/nf, ;xgzLn, zf/Ll/s¿kn] tGb'?:t JolQmx¿ rflxGy] . To;avtsf] a]nfotLlzIffn] af}l4stf, ;xfg'e"lt, bofefj tyf l;h{gzLntfnfO{clnslt klg dxŒj glbPsf] s'/f a6«fG8 /;]nn]pNn]v u/]sf 5g\ .

xfdLn] ToxL lzIffsf] gSsn u/]sf] x'Fbf Tof]eGbfkm/s lsl;dsf] pTkfbg x'g] s'/} cfPg . kmntMxf]das{ ga'‰fpFbf, rsrs ubf{, rf]/L ubf{, kf]zfs;kmf gx'Fbf, ;dodf ljBfno gk'Ubf, cZnLn zAbaf]Nbf jf n]Vbf, tf]s]sf] kf7 ga'‰fpFbf, efUbf, ljgfsf/0fljBfnodf cg'kl:yt x'Fbf, ;fyLnfO{ lh:SofpFbf, sIffdfxNnf jf ‰u8f ubf{, cIf/ g/fd|f x'Fbf, lzIfsn]eg]sf] gdfGbf, ;f]w]sf] s'/fsf] hjfkm lbg g;Sbf,lgbfpFbf cyjf cgfxsd} klg ljBfyL{ s'6\g] rngg]kfndf htftt} 5 . s'g} lzIfsx¿sf] d"8sf cfwf/df;d]t ljBfyL{n] ;hfo kfpF5g\ . s'g} lzIfssf] cg'xf/cFWof/f] ePsf] lbg s;} g s;}n] To; lbg s'6fOvfg ;S5 egL ljBfyL{n] ;lhn};Fu cg'dfg nufpg;S5g\ .

zf/Ll/s ;hfo lbg ljleGg tl/sf ckgfOG5Mxft, :s]n, 8:6/ jf 58Ln] z/L/sf ljleÌ efudf

Joy{ 5 58L Ûa]

zf/Ll/s ;hfo ljBfyL{x¿nfO{cg'zf;gdf /fVg / ;'wfg{

eg]/ lbg] ul/G5 . t/ of] Pp6fe|d dfq xf] . lj1x¿sf cg';f/cg'zf;g / zf/Ll/s ;hfo aLruf]? a]r]sf] ;fOgf] klg kb}{g .

lz Ifs j}zfv @)^% 21

s'6\g], a]~rdfly pEofpg], sfg lgdf]7\g], slG;/L tfÌ],huN6\ofpg], sfg ;dft]/ p7\a; u/fpg], Psv'§] nufpg],3'F8f 6]sfpg], ufnf / kfv'/fdf lrdf]6\g], cf}+nfsfaLrdf k]lG;n jf 58L /fvL r]Kg], s'v'/f agfpg],uf]v]{nf}/L nufpg], rkL{ jf sf]7fdf y'Ì] / l;:g'kfgLnufpg] cflb .

o:tf ;hfoaf6 ljBfyL{x¿df zf/Ll/s tyf dfgl;s;d:of k}bf x'g] u/]sf 5g\, h;dWo] ;d:of k|d'v

x'g\M sfg g;'Ì], zf/Ll/s ¿kdf ckfË x'g],l;h{gzLntfdf x|f; cfpg], lg/f; x'g], c;'/lIft dx;';ug{], cfkm"nfO{ ckx]lnt / c;xfo 7fGg], 8/fpg],‰l:sg], dfgl;s ladf/L kg{ ], cfTdxTof ug] {,cfTdljZjf;df sdL cfpg], k9fOdf c?lr k}bf x'g],lgb|f gnfUg], kL/ dfÌ], lbSbf/L, Psfu|tfdf sdLcfpg], ;kgfdf aa{/fpg] cflb .

Plzofsf] dfgj ljsf; k|ltj]bg !((* n] s'6fOsfsf/0f ljBfno 5f]8\g] ljBfyL{x¿sf] dfqf s'n ljBfno5f]8\g]sf] !$ k|ltzt b]vfPsf] 5 . o;n] ;fdflhsIflt eO/x]sf] k'li6 u5{ . o:tf] ;hfo kfPsf ljBfyL{x¿;dfhlj/f]wL ultljlwdf ;fd]n x'g] ub{5g\ . o:tfultljlwx¿df x'nx'Hht ug]{, ;fj{hlgs ;DklQdf xflgk'¥ofpg], abnfsf] efjgf lng], lzIfs, cleefjs /dfGohgn] eg]sf] gdfÌ] tyf pgLx¿sf] cgfb/ ug]{,k9fO 5f]8\g], nfu" kbfy{sf] s'ntdf km:g], kl/jf/tyf ;dfhdf ;fd~h:o Nofpg g;Sg], cleefjs /lzIfsaLr tgfj k}bf x'g] cflb kb{5g\ .

zf/Ll/s ;hfosf] c;/ ljBfyL{df dfq ;Lldt5}g . slxn]sfxLF lzIfsx¿n] cfˆgf] k]zfaf6 xftw'g'kg]{ cj:yf ;d]t k}bf x'g], ljBfyL{ tyf cleefjsaf6wDsL cfO{ cgfjZos lrGtf Joxf]g{'kg]{ x'G5 .

o:tf zf/Ll/s ;hfo ljBfyL{x¿nfO{ cg'zf;gdf/fVg / ;'wfg{ eg]/ lbg] ul/G5 . t/ of] Pp6f e|ddfq xf] . xfdLn] cg'zf;g / zf/Ll/s ;hfonfO{kof{osf ¿kdf a'‰]sf 5f}+ . k|f=8f= uf]ljGb/fh e§/fO{n]@)^$ sflQs !^ ut]sf] sf]lknf df eg]sf lyP,æbfhL{lnªsf u'?s} sf/0f xf]nf /fd|f x:tfIf/ n]Vg,306L aHbf :s"n k'Ug, kf7 a'‰fpg xfdL afgL kb}{lyofF} . cfh x]/L cg'zf;g s8f lyof] . s'/f] lalu|of]eg] dg]{ u/L r'6\y], p7a;, 3'F8f 6]sfO, xft r]kfO,slG;/L pv]NofO To;}a]nf b]v]F ef]u]F .Æ

t/, lj1x¿sf cg';f/ cg'zf;g / zf/Ll/s;hfo aLr uf]? a]r]sf] ;fOgf] klg kb}{g . cg'zf;ghLjgnfO{ ;'vdo / pkof]uL agfpg cfdfafa', lzIfs/ ;dfhaf6 l;Sg] hLjgk4lt xf] . dfGohgsfJojxf/sf] cg's/0faf6 ;dfhdf :jLs[lt kfpg] /c;fdflhs lqmofsnfkaf6 c:jLs[t x'g] x'Fbf pgLx¿;dfh cg's"nsf afgLJoxf]/f / cfr/0fx¿ l;Sg] ub{5g\ .cg'zf;g leq rf/ tTjx¿ /xG5g\– lgod, lgoddfPs?ktf, ;hfo / k'/:sf/ . km]l/ ;hfo eÌ] ljlQs}zf/Ll/s ;hfo g} xf] eÌ] a'́ g' ;d]t uNtL x'G5 .;hfosf ;DaGwdf /;]nn] eg]sf 5g\M ælzIffdf ;hfosf];f/} yf]/} dfq :yfg /xG5 . s7f]/ vfnsf] ;hforflxG5 eGg] s'/fdf dnfO{ zÍf nfUb5 . d]/f] ljrf/dfltvf] :j/df af]Ng' klg ;hfo xf] . l/;fPsf] cg'xf/g} ;a}eGbf s7f]/ ;hfo xf] hf] cfjZos 5 .Æ

zf/Ll/s ;hfosf af/]df /;]nsf] yk egfO 5,æd]/f] ljrf/df zf/Ll/s ;hfo slxNo} klg plrtx'Fb}g . ;fdfGo lsl;dsf] ;hfon] xflg sd un{ft/ kmfObf t ub}{ ub}{g . lgd{d ;hfon] dflg;nfO{

ljutdf y'k|}dflg;x¿

rl/q lgdf{0fug]{ ;fwg;hfo g} xf]eÌ] 7fGby] .klZrdL;dfhdfnf}/f]n]glk6]sfs]6fs]6L

lau|G5g\ eGg]pvfg} rn]sf]

lyof] .

lz Ifs j}zfv @)^%22

cg'zf;g / ;hfo

lgb{oL / kz' agfpF5 .Æljutdf y'k|} dflg;x¿ rl/q

lgdf{0f ug]{ ;fwg ;hfo g} xf]eÌ] 7fGby] . klZrdL ;dfhdfnf}/f]n] glk6]sf s]6fs]6L lau|G5g\eGg] pvfg} rn]sf] lyof] . k"jL{o;dfh klg o; dfldnfdf sdlyPg . Pp6f ;+:s[t Znf]sdfelgPsf] 5M 5f]/fnfO{ kfFr jif{b]lv!) jif{;Dd nf8Kof/df /fVg',!) b]lv !^ jif{;Dd yKk8 xfGg'/ !^ jif{eGbf dfly ;fyL;/xJojxf/ ug'{ . csf]{ Znf]sn] eg]sf]5– nf8Kof/df bf]if 5g\, yKk8dfu'0f 5g\ . To;}n] 5f]/f / lzionfO{nf8Kof/ x}g, yKk8 lbg'k5{ .

Jojxf/jfbLx¿ ;hfon] tLgdxŒjk"0f{ e"ldsf lgjf{x ug]{s'/fdf ljZjf; ub{5g\– untJojxf/nfO{ bf ]xf ] l/g glbg,

lgodx¿ a'´g'eGbf klxnf s:tf Jojxf/x¿ :jLsfo{/ s:tf Jojxf/x¿ c:jLsfo{ x'G5g\ eÌ] hfgsf/Lu/fpg tyf ;dfhåf/f c:jLs[t Jojxf/x¿k|lt c?lrk}bf ug{ . t/ ;w}Fel/ o:tf] cj:yf g/xg ;S5 .k|mfo8sf] dgf]ljZn]if0fn] s] b]vfPsf] 5 eg] ;hfolbP/ lgoGq0f ul/Psf ;+j]ux¿ k"0f{ ¿kn] x6\5geÌ] 5}g a? ltgLx¿n] cleJoQm x'g] cs}{ af6f] vf]H5g\h'g af6f] klxnfsf] eGbf klg a9L xflgsf/s x'g;S5 .

cfh ;do ablnO;s]sf] 5 . lxhf]sf ;fdflhstyf sfg"gL dfGotfx¿ cfh pxL 5}gg\ . ljZjsf!)# b]zn] ljBfnodf lbOg] zf/Ll/s ;hfonfO{u}/sfg"gL 7x¥ofpg] ;lGwdf x:tfIf/ ul/;s]sf 5g\ .@# j6f b]zn] t 3/df cfdfafa'n] lbg] zf/Ll/s;hfonfO{ ;d]t u}/ sfg"gL / cj}w 3f]lift u/]]sf 5g\ .

t/ xfdL eg] c‰} ablng ;s]sf 5}gf}}+ . afnaflnsf

P]g @)$* sf] bkmf & o;sf] pbfx/0f xf] . o;bkmfdf elgPsf] 5, æafnsk|lt qm"/ / oftgfk"0f{Jojxf/ ug{'xF'b}g t/ afa', cfdf, kl/jf/sf] ;b:o,;+/Ifs jf lzIfsn] afnssf] lxtsf] nflu xKsfPsf]jf ;fdfGo lk6fO u/]sf]df o; bkmfsf] pNnª\3gu/]sf] dflgg] 5}g .Æ o; bkmfsf] æjf ;fdfGo lk6fOu/]sf]Æ eÌ] c+z ;jf]{Rr cbfntn] cdfGo / ab/3f]lift ug{'sf ;fy} afnaflnsfdfly eO/x]sf / x'g;Sg]zf/Ll/s ;hfo Pj+ cGo qm"/, cdfgjLo jf ckdfghgsJojxf/ jf ;hfo jf b'Jo{jxf/ /f]Sg pko'Qm / k|efjsf/Lpkfo cjnDjg ug{' egL ;/sf/sf gfddf lgb]{zfTdscfb]z ;d]t hf/L ul/;s]sf] 5 . casf lbgdfcg'zf;gsf gfddf lbOg] o:tf ;hfox¿ cfkm}F cg'zf;gljk/Lt 7xl/g]5g\ .

lzIff lgodfjnLsf] rf}yf] ;+zf]wgn] lzIfsx¿sf]cfrf/;+lxtfdf afnaflnsfx¿nfO{ ljBfnodf s'g} klglsl;dsf] zf/Ll/s ;hfo lbg gkfOg] k|fjwfg /fv]sf]5 . lzIff dGqfnon] lzIff ljefudfkm{t @)^@ ;fnd}lhNnf lzIff sfof{nox¿nfO{ o:tf] lgb]{zg lbPsf] lyof]–afnaflnsfx¿nfO{ cg'zf;g jf cGo s'g} axfgfaf6klg oftgf lbg' jf df}lvs b'Jo{jxf/ ug{' gx'g], olbafnaflnsfnfO{ oftgf jf b'Jo{jxf/ ul/Pdf b08gLox'g]5 eÌ] Joxf]/fsf] hfgsf/L ljBfnox¿nfO{ u/fpg] .o:tf ultljlwsf] cg'udg tyf cfjZos sf/afxLug{–u/fpg klg kl/kqn] eg]sf] lyof] .

;flxTosf/ k|]d 5f]6fn] cgfxsdf s'6fO vfPkl5k9fO 5f]8] / To;sf] rf/ jif{kl5 k'gM ToxL :s"ndfk9fO z'? u/] . csf{ ;flxTosf/ lji0f'lje' l3ld/]n]ul0ft lzIfssf] s'6fOsf] sf/0f ljifo kl/jt{g u/] .t/ ;a} dflg;x¿ pgLx¿ h:t} efUozfnL x'Fb}gg\ .clg k|]d 5f]6f / lji0f'lje'nfO{ ;hfo lbg] h:tfu'?x¿n] klg casf lbgdf 5'6 kfpFb}gg\ . t;y{;hfo glbOsg lbOg] lzIff s:tf] x'G5 / To;nfO{ljBfnodf s;/L nfu" ug{ ;lsG5 eÌ] af/]df casf]5nkmn x'g' h?/L b]lvG5 .

d cln rsrs] s]6f] lyPF . k9\g plQsf] dg ulb{gy]F .u[xsfo{ w]/} lbg] rng lyof] . d rflxF ulb{gy]F . To;a]nfs'6fO v'a vfg'kYof]{ . ljBfyL{ lk6\g] rng lyof] . 58LglnO{ ;/x¿ lxF8]sf] b]lvÌYof] .

hos'df/ gfy zfx

sIff $ df k9\bf csf]{ ;fyLn] u/]sf] uNtLdf d}n] ;hfoef]u]F . cfkm" lgbf]{if x'Fbfx'Fb} ;hfo kfPkl5 lg/f;f hfu]/cfof] / d}n] $ sIffd} k9fO 5f8]F . k9fO 5f8]sf] rf/jif{kl5 sIff ^ af6 ljBfdlGb/d} k9fO yfn]F .

k|]d 5f]6f

htftt} s'6fOPsk6s 306L ahfpg] kfnf] d]/f] lyof] . 5fgfdf r9]/306L ahfPF . ;]tLkfl/;Dd ;'lgof] . ;a}n] :ki6 ;'g] .s;/L 306L ahfOof] eÌ] eof] . d}n] 5fgfdfly r9]sf] s'/f;'gfpFbf v'a lk6fO vfPF .

gGbs[i0f hf]zL

kßf]bodf k9\bf rsrs] ePF . :s"naf6 efUy]F . sIffdfhfÌy]F . Pslbg x]8;/n] @÷# yKk8 xfg]/ y'lglbg'eof] .drflxF kfOk ;dfTb} tn pq]/ efu]F . To;kl5 d}n] klg;/nfO{ lk6\5' eÌ] ;f]r]F . d To;a]nf !$÷!% jif{sf] lyPF .

xl/j+z cfrfo{

;|f]tM sflGtk'/ sf]lknf sf ljleGg cÍx¿

k|sfz z

fx

lz Ifs j}zfv @)^% 23

gf/fo0f cd[t

l/kf]6{

xtf/sf lzIfscyf{t\

…x]Nd]6l6r/Ú

nlntk'/sf] s'k08f]nl:yt P8\efG; Ps]8]dLsf rf/hgflzIfsx¿ xftdf df]6/;fOsnsf] x]Nd]6 ‰'08\ofP/;Fu;Fu} 9f]sfaf6 lg:sFb} lyP . pgLx¿ xtf/dfb]lvGy] . uf]bfj/Lb]lv cfP/ laxfg} b'O{ lkl/o8k9fO;s]sf lgd{n/fh Gof}kfg]n] eg], ædnfO{ Hofb}xtf/ 5 . csf]{ b'O{ j6f sn]h Eofpg' 5 .ÆGof}kfg]sf] af]nL g6'lËb} csf{ lzIfsn] df]6/;fOsn:6f6{ ub}{ eg], æd]/f] klg xfnt ToxL t xf] lg ÛÆ

lbgsf] gf} lkl/o8;Dd k9fpg] lzIfs lzjxl/aufn]nfO{ slxn]sfxLF t cfˆgf] xfnt b]v]/ lbSsnfU5 . laxfg nf]sGynLaf6 rfalxn k'u]/ s}nfzs"6ax'd'vL SofDk;df rf/ lkl/o8 k9fpF5g\ / lbpF;f]ç 1fgdlGb/ ljBfno, eQmk'/df csf]{ kfFrlkl/o8 . lbg 9NsFbf;Dd pgL un]/ ny|Ss}x'G5g\ . eG5g\, æbf}8w'k / ysfg t 5Fb}5, oltubf{ klg k};fn] 3/kl/jf/ y]Ub}g .Æ

lz Ifs j}zfv @)^%/ljg ;fo\ld

lz Ifs j}zfv @)^%24

l/kf]6{

…p kTosfsf pRr dflj / SofDk;sf w]/}h;f]lzIfsx¿sf] lbg o;}u/L laT5 . ha lbg

9NsFb} hfG5 Tolta]nf aufn]h:t} ;a} lzIfs SnfGt/ ylst x'G5g\ .

o;/L b'O{ jf b'O{eGbf w]/} lzIf0f ;+:yfdf k9fpg]lzIfsx¿n] otf cfP/ …x]Nd]6 l6r/Ú sf] ;+1f kfpgyfn]sf 5g\ . æw]/} sn]h k9fpg xtf/f]df b]lvg] /df]6/;fOsnnfO{ ;jf/L ;fwg agfpg] x'gfn] xfdLnfO{…x]Nd]6 l6r/Ú elgPsf] xf]Æ– laxfg kfFr ah]b]lvsn]hlt/ s'b\g] j]Nx]D; Ps]8]dLsf lzIfs l8NnL cfrfo{eG5g\, æx]Nd]6 l6r/sf cfˆg} syf–Joyf 5g\ . b]Vbfxtf/df b]lvPh:t} dg klg slxNo} l:y/ x'Gg .Æ

sf7df8f}Fdf z}lIfs ;+:yf a9\b} uPkl5 pRr dfljtyf sn]hsf lzIfsx¿ a9L Jo:t x'g yfn]sf x'g\ .o:tf pRr dflj / sn]hdf tLgy/L lzIfs 5g\–klxnf]M k"0f{sfnLg, bf];|f]M cf+lzs / t];|f] c¿ sfdsf;fy} k9fpg] sfd klg ug]{ . lbpF;f] sflGtk'/6]lnlehgsf nflu …l/kf]l6{ªÚsf] sfd ug]{ / laxfglghL sn]hdf k9fpg] e'jg s];L eG5g\, æd h:tfsltko ;fyLx¿n] laxfgsf] ;do ;b'kof]u klg x'g]/ k};f klg sdfOg] eg]/ of] k]zf /f]h]sf 5g\ .Æs];Lsf] cg'ejdf tLgy/L lzIfssf km/s–km/s u'gf;f5g\ . cf+lzs ¿kdf dfq k9fpg] lzIfssf] u'gf;f]

kfl/>lds;Fu ufFl;Psf] x'G5 eg] EofO{–gEofO{ lkl/o8lng]x¿ ;do ldnfpg g;s]sf] u'gf;f] u5{g\ .

laxfg SofDk;df latfpg] l;? ;fOlgË dfWoldsljBfno, eQmk'/sf cy{zf:q ljifosf lzIfs dxfzdf{sf] u'gf;f] cyf]{kfh{g;Fu hf]l8Psf] 5 . pgL eG5g\,æ:yfoL cfosf] ;'/lIft af6f] gePkl5 h] ;Dej 5ToxL t ug'{ k¥of] lg, xf]Og / ÛÆ

o:tf lzIfsx¿ Joj:yfkgn] cfˆgf] >d zf]if0fu/]sf] u'gf;f] klg u5{g\ . ægfd rn]sf pRr dfljx¿n]klg ;:tf]df lzIfs kfOof] eg] hlta]nf klg lgsfNg;S5g\Æ– k'/fgf] afg]Zj/sf] Pp6f pRr dfljn] cfkm"nfO{lagfsf/0f ljbf u/]sf] tLtf] cg'ej ;'gfpFb} lzIfslbg]z zdf{n] eg], æclwsf+z Joj:yfksx¿nfO{ :t/LolzIffsf] jf:tf 5}g . pgLx¿ k"/} k};fd'vL 5g\ .Æ

lghL sn]hdf Ps lkl/o8 k9fpg] lzIfsn] dfl;sb'O{ xhf/b]lv k}FtfnL; ;o ?k}ofF;Dd klg kfl/>ldslnG5g\ . Ps lbgdf rf/÷kfFr lkl/o8 k9fpg] lzIfsn];fdfGotof dlxgfsf] ?=!@ xhf/b]lv ?=!% xhf/;Ddsdfpg ;S5 .

c;Gt'li6sf] c;/lzIfsnfO{ lzIffsf] hu elgG5 . hu g} sdhf]/ /ljrlnt 5 eg] To;n] ux|'Ëf] ;+/rgf y]Ug ;Sb}g .dgf]j}1flgs 8f= clgn ‰fsf cg';f/ xtf/, xtf; /c;'/Iffsf] dgl:yltdf sf]xL klg dfG5] ;fdfGo xF'b}g .‰f eG5g\, æ‰g\ lzIf0f eg]sf] Psvfnsf] snfsd{ xf],hxfF l;h{gzLn x'g'k5{ . dfgl;s, k]zfut l:y/tfPj+ ;Gt'li6 geOsg dflg; l;h{gzLn x'g;Sb}g .Æ

xfn g]kfndf !%$% pRr dflj ;~rflnt 5g\ .ltgdf (^$ j6f ;fd'bflos 5g\ eg] afFsL lghL . pRrdfWolds lzIff kl/ifb\sf ;x;lrj b'uf{k|;fb cof{nsfcg';f/ pRr dfljdf !! xhf/sf] xf/fxf/Ldf lzIfsx¿sfo{/t 5g\Ù t/ tLdWo] sf]xL klg :yfoL 5}gg\ .

;/sf/n] pdflj lzIfssf] b/aGbL af/]df :ki6gLlt Nofpg g;s]sf] cf/f]k lzIfsx¿sf] 5 . æha;Ddo;af/] ;/sf/ ;r]t x'Fb}g ta;Dd ultnf] lzIfs /:t/Lo lzIff rflxof] eGg' a]sf/ 5Æ, g]kfn lzIfs;+3sf cWoIf df]xg 1jfnL eG5g\ .

:ki6 ;/sf/L gLlt gePsfn] >d zf]if0f ePsflzIfsn] sfg"gL pkrf/sf] af6f] kfPsf 5}gg\ . lghLIf]qsf pRr dfljx¿n] lzIfsnfO{ sd kfl/>ldsdfsfd nufPsf] dfq xf]Og ToxL yf]/} kfl/>lds klga]nfdf glbg] rng a9\b} uPsf] u'gf;f] lzIfsx¿n]u/]sf 5g\ .

:t/Lo lzIffsf gfddf ljBfyL{af6 pRr z'Nsc;'Ng] s]xL lghL pRr dfljn] eg] lzIfsx¿nfO{/fd|} kfl/>lds lbg] u/]sf] kfOG5 . t/ ToxfF klglzIfsx¿sf] k]zfut ;'/Iff eg] x'Fb}g . To:tf clwsf+zpRr dfljx¿n] lzIfsnfO{ g t lgo'lQmkq lbG5g\ gs'g} ;D‰f}tfkq g} x'G5 . sf7df8f}Fsf pRr dfljx¿n]b}lgs Ps 306L k9fpg] lzIfsnfO{ dfl;s b'O{ xhf/b]lvkfFr xhf/ ?k}ofF;Dd kfl/>lds lbg] u/]sf 5g\ .

pRr dfljdf sfo{/t lzIfsx¿sf] ;]jf, zt{ /;'ljwf ;DaGwdf ;'‰fj k]z ug{ ;/sf/n] r}tGo zdf{sf];+of]hsTjdf ut ;fn u7g u/]sf] ;ldltn] k|ltj]bga'‰fO;s]sf] 5 . t/ To;nfO{ kN6fP/ x]g]{ hdsf]{;/sf/n] c‰};Dd u/]sf] b]lvFb}g . ;x;lrj cof{neG5g\, æTo;sf ;'‰fj sfof{Gjog ug{ ;s] pRrdflj/ ToxfF sfo{/t lzIfs b'j}sf nflu lxts/ x'GYof] .Æ

;fd'bflos pRr dfljnfO{ eg]/ b'O{hgf lzIfssfnflu cg'bfg:j¿k ;/sf/n] /sd pknAw u/fpFb}cfPsf] 5 . t/ Tof] klg cl3Nnf] jif{ btf{ ePsfnfO{dfq . ljBfyL{sf] dfl;s z'Ns / rGbfaf6} w]/}h;f]pRrdfljx¿ rln/x]sf 5g\ . æo;}sf/0f lzIfssf]kfl/>lds klg cGosf] t'ngfdf sd x'g' :jfefljs5Æ cof{n ts{ u5{g\ .

;dfwfg s] <pRr dfWolds ljBfnosf ;a} ;d:ofx¿sf;dfwfgsf nflu kxn ul//x]sf] bfjL ug]{ ;x;lrjcof{n gLlt–lgods} cefjdf dfq} ;d:of v8f ePsf]

w]/} lzIf0f ;+:yfdf k9fpg] lzIfsx¿n] clxn] …x]Nd]6 l6r/Úsf] ;+1f kfpg yfn]sf 5g\ .

””

lz Ifs j}zfv @)^% 25

:jLsfb}{gg\ . pgsf] ljrf/df sn]h / :jo+lzIfsx¿ klg ;d:ofk|lt lhDd]jf/ x'g'k5{ .lzIffljb\x¿sf ljrf/df eg] …x]Nd]6 l6r/Úsf;d:ofnfO{ PSNofP/ ;dfwfg ug{ ;Dej 5}g .æ;d:ofx¿ gLltut ¿kd} z'? ePsf 5g\ .lzIfssf]  lgo'lQm,  kfl/>lds,  sn]hsf]Joj:yfkg cflb s'/fx¿ klg ;d:of 5g\ÆlzIffljb\ tLy{ vlgofF eG5g\, æ;d'Rr ;d:ofx¿qmdzM ;dfwfg ub}{ n}hfg] xf] eg] of] ;d:ofklg  ljnfpFb}  hfG5 .  To;sf  nflu  lzIffx]g]{ ultnf] dfG5] 7fpFdf k'Ug'k5{ .Æ :t/LolzIffdf ljBfyL{n] vf]h]sf a]nf hlt a]nf klglzIfssf]  pknJwtf  dxŒjk"0f{  x'g]  atfpFb}lzIffljb\ vlgof yK5g\, æx]Nd]6 l6r/sf sf/0fdfq}  ;d:of  b]lvof]  eGg'  cGofo  x'G5 .ÆlzIfs;Da4 ;+3–;Ë7gx¿ of] ;d:ofnfO{ l;Ëf]z}lIfs gLlt  / jftfj/0f;Fu hf]8]/  x]5{g\ .ælgo'lQmb]lv  >d–zf]if0f;Ddsf  ;d:ofx¿;dfwfg  gu/L  sn]h  k9fpg]  lzIfsx¿n]vf]h]h:tf] cWofkg ug{ ;Sb}gg\Æ lzIfs ;+3sfcWoIf 1jfnL eG5g\, æo;sf] ;dfwfg lzIfs;Fuxf]Og ;/sf/;Fu 5 .Æ 

dfGotof  laxfg  $M#)ah]b]lv  d]/f]  b}lgsL  z'?

x'G5 .  p7]/  lgTosd{  /  lrofkfgkl5laxfg ^ ah] sf]6]Zj/ ax'd'vL SofDk;k'U5' . P3f/ sIff / :gfts txdf tLglkl/o8 lnFbf cf7 alh;S5 . To;kl5d nfU5' k'/fgf] afg]Zj/ cf]/fnf]df /x]sf]PlDa;g  Ps]8]dLtkm{ .  PlDa;gdf  Pslkl/o8 dfq} k9fpF5' . To;kl5 dnfO{(M#) df sfnf]k'nl:yt h]leo;{ sn]hdfsIff lng k'Ug'k5{ . ToxfF eg] b'O{ 306Lk9fpF5' .

olta]nf;Dd laxfgsf] vfgfsf] ;doeO;S5 . l;gfdËnl:yt lgjf; k'U5' /vfgf vfG5' . To;kl5 d pk–k|fWofks/x]sf]  jfNdLls  SofDk;  k'U5' .  jfNdLlsdf  :yfoL  pk–k|fWofks  ePsf]  x'gfn]  Tolt  w]/}  v6\g'kb}{g  hlt  lghLsn]hx¿df  v6\g'k5{ .  slxn]sfxLF  clns  l9nf;Dd  klgjfNdLlsdf  a:g'k5{ .

;fF‰ 3/ kms]{kl5 ef]lnkN6sf sIffsf nflu tof/L /cfˆg}  l;h{gzLn n]vg Pj+ cWoogsf] sfd x'G5 . d]/f]h:t} ultdf k9fpg] gofF lzIfsx¿nfO{ eg] tof/Lsf nflukof{Kt ;do gx'g ;S5 . t/ lgoldt ¿kdf s;}n] tLg÷rf/

Ps …x]nd]6Ú lzIfssf] lbgrof{jif{;Dd b'O{ jf b'O{eGbf w]/} sn]h k9fpFbfpm cEo:t eO;S5 . cg'ejLx¿nfO{ clns;lhnf] k5{ . clxn] klg sn]hx¿df gofFlzIfsx¿n] k9fpg] rng a9\bf] 5 .

;+of]un]  d}n]  k9fpg]  sn]hx¿sf]…nf]s];gÚ ldn]sf] x'gfn] Pp6f sn]hb]lvcsf]{ sn]h;Ddsf] ;do ldnfpg dnfO{Tolt  ufx|f]  k/]sf]  5}g .  t/  sltkolzIfsx¿n] eg] Pp6f sn]hdf lnFb} u/]sf]lkl/o8sf] kfFr ldg]6 s6f}tL u5{g\ /csf]{  sn]hdf  kfFr  ldg]6  l9nf]  k'u]/klg  sIff  rnfO/x]sf  5g\ .  lglZrt¿kdf Ps lbgsf] kfFr ldg]6n] jif{el/nfO{c;/ ul//x]sf] x'G5 . o;n] ubf{ ;dod}sf];{  l;Wofpg  wf}–wf}  k5{ .  /,  o:tf]

xtf/f]n] lzIf0fdf s'g} g s'g} c;/ ul//x]sf] x'G5 .b'O{ jf b'O{eGbf a9L sn]h k9fpg' lzIfsx¿sf] afWotf

xf] . Pp6f sn]h k9fP/ 5fs 6fg{ g;lsg] ePkl5 lzIfsx¿n]ljsNksf ¿kdf a9LeGbf a9L sn]h k9fpg'k5{ . To;dfklg lghL sn]hx¿ clns a9L lj1fkgd'vL 5g\ . lj1fkgdfa9L vr{ ug]{ / bIf  lzIfsnfO{ kof{Kt kfl/>lds glbg];d:of lghL sn]hx¿df 5 .Æ 

b]jL g]kfn

æ;f

lgaGw k|ltof]lutfljBfyL{x¿df cfXjfg

ænf]stGqdf d]/f] lhDd]bf/L / clwsf/Æ ljifodf g]kfn k|]; OlG:6Ro"6åf/f cfof]lhtlgaGw k|ltof]lutfdf efu lng dfWolds tyf pRr dfWolds÷k|jL0ftf k|df0fkq txdf

cWoog/t ljBfyL{x¿nfO{ cfXjfg ul/G5 .

lgaGwsf] zLif{s Pp6} eP tfklg b'j} txsf ljBfyL{x¿sf nflu 5'§} d"Nof+sg /k'/:sf/;lxtsf k|ltof]lutf x'g]5g\ .

zAb ;LdfM !%)) b]lv @))) zAb .lgaGw k|fKt x'g'kg]{ clGtd ldltM @)^% j}zfv d;fGt .

lgaGw k7fpg] dfWodM x'nfs, Od]n jf km\ofS; .k'/:sf/M n]vg / ;~rf/sf If]qdf pkof]uL x'g]

sDKo'6/nufotsf ljleGg pks/0fx¿ .

lgaGwdf cfkm\gf] gfd, 7]ufgf, z}lIfs of]Uotf / ;Dks{ 6]lnkmf]g gDa/ :ki6n]lvPsf] x'g'kg]{5 .

lgaGw k7fpg] 7]ufgfg]kfn k|]; OlG:6Ro"6

k|;"ltu[x dfu{, yfkfynL, kf]i6 aS; g+= $!@*, sf7df8f}+, g]kfnkmf]g g+= $@^$!%%÷$@^^$!*, km\ofS; g+= $@^$!%$

Od]nM [email protected]

lz Ifs j}zfv @)^%26

cfj/0f

3f]if0ffkqdf lzIff

gf/f rsf{ u'bL sd;/sf/L / lghL If]qsf lzIffnoaLrsf] a9\bf] vf8n sd ug{ /fHon];/sf/L If]qsf] :t/ j[l4 ug{ Wofg lbg]5 eg] lghL If]qnfO{ ;fdflhsbfloTj jxg ug{ clgjfo{ ul/g]5 .

g]kfnL sfª\u|];

ljBfnox¿sf] Joj:yfkgdf ;DalGwt If]qsf hgtfsf] kx'FrnfO{ ;'b[9 ug'{sf;fy} lzIffsf] ljsf;df /fHosf] bfloTj lj:tf/ ub}{ d'n'sel/ Pp6} :t/sf]lzIff ljsf;sf] ;'lglZrttf ul/g]5 .

g]skf Pdfn]

;+3Lo nf]stflGqs u0ftGqsf] sfo{;"rL cg's"n ;fdflhs ?kfGt/0fsf nfluof]Uo gful/sx¿ tof/ ug]{ lx;fan] gofF lzIff gLlt lgdf{0f ul/g]5 . xfnlzIffdf JofKt Jofkf/Ls/0fsf] cGTo ul/g]5 .

g]skf dfcf]jfbL

lghL If]qn] t'ngfTds ¿kdf u'0f:t/Lo lzIff k|bfg ul//x]sf] eP tfklg a9LdxFuf] ePsf sf/0f Go"g cfly{s cj:yf ePsfx¿sf] kx'FreGbf aflx/ /x]sf] 5 .o;k|sf/ Pp6} d'n'sdf b'O{k|sf/sf] lzlIft hgzlQm tof/ eO/x]sf 5g\ .

/fli6«o k|hftGq kf6L{

/fHon] u|fdL0f If]qsf] lzIff / To;df klg ljkGg / lk5l8Psf ju{nfO{cfslif{t ug{ ljz]if of]hgf ;~rfng ug'{kb{5 . …a[xb\ hftLo PstfÚsf] k|f/DelaGb' g} lzIff / :jf:Yosf] kxF'r of] ju{;Dd k'¥ofpg] sfo{qmd x'g'kb{5 .

t/fO{ dw]z nf]stflGqs kf6L{

dflysf x/kmx¿ ;DalGwt kf6L {n ];+ljwfg;efsf] r'gfjsf lglDt ;fj{hlgsu/]sf 3f]if0ffkqaf6 pb\w[t ul/Psf x'g\ .dw]zL hgclwsf/ kmf]/d / /fli6«ok|hftGq kf6L{ -g]kfn_sf] 3f]if0ffkqdflzIff;DaGwL gLlt / k|lta4tfaf/] s]xLklg pNn]v 5}g . c¿ s}of}+ bnsf t3f]if0ffkq km]nf kfg{ klg sl7g eof] .

kf6L{x¿sf] r'gfjL 3f]if0ffkq ;/;tL{x]gf{;fy dgdf pl7xfNg] k|Zg xf]– of];+ljwfg;efsf] 3f]if0ffkq xf] ls ;+;bLor'gfjsf] < lsgls ;+ljwfg;efsf] r'gfjgofF ;+ljwfg agfpgfsf nflu x'g] xf] /lzIffsf] k|;Ë Tolt dfq pNn]v ubf{x'G5, h'g k|fjwfg efjL ;+ljwfgdf /fVg}k5{ eGg] 7flgG5 . To; b[li6n] x]bf{

df]6fdf]6L b'O{ j6f s'/f dfq ;+ljwfgdf/fVbf k'U5 . klxnf], df}lns xs / /fHosflgb]{zs l;4fGtdf lzIff / bf];|f] s]Gb|,; +3Lo /fHo / :yfgLo lgsfosf ]lzIff;DaGwL clwsf/ / lhDd]jf/L . t/h'g kf6L{x¿n] lzIffsf] af/]df 3f]if0ffkqdf5'§} :yfg lbPsf 5g\, ltgLx¿ oltdf;Lldt /x]sf 5}gg\ . pgLx¿n] ;+;bLor'gfjdf ‰}F lzIff gLlt tyf sfo{qmdx¿sf]km]xl/:t g} agfPsf 5g\ -x]= s;sf]3f]if0ffkqdf s] 5 <_ .

cGtl/d ;+ljwfgdf g} …; +3Lonf]stflGqs u0ftGqÚ pNn]v ug{ ;xdtkf6L{x¿n] ;f]xLcg'?k s]Gb| / ;+3Lo/fHonfO{ clwsf/ afF8kmfF8af/] Psxb;DdWofg k'¥ofPsf 5g\ . pgLx¿n] s]Gb| /

tNnf lgsfoaLrsf] clwsf/sf] afF8kmfF8sf]qmddf lzIff;DaGwL clwsf/ / lhDd]jf/Lklg afF8\g] k|of; u/]sf 5g\ . To; qmddfPdfn] / dfcf]jfbLsf] gLltdf ;fb[Zo 5 .b'j}n] ;Ldf ;'/Iff, ;}Goan, df}lb|s–gLlt,xjfO{dfu{, /fli6«o dfu{x¿ ‰}F s]Gb|LoljZjljBfnonfO{ s]Gb|Lo ;/sf/sf] dftxt/ lzIffsf afFsL ;a} clwsf/ / lhDd]jf/L;+3Lo /fHox¿nfO{ lbPsf 5g\ . oLegfOaf6 ljZjljBfno rflxF s]Gb| / /fHo–;/sf/ b'j}n] vf]Ng ;S5g\ eGg] b]lvG5 .To;}u/L b'j} bnn] :yfgLo oftfoft, :yfgLos/, :jf:Yo, :yfgLo ;fwg–;|f ]tsf]kl/rfng ‰}F :yfgLo txsf] lzIffsf]clwsf/ klg :yfgLo lgsfonfO{ lbg]k|lta4tf hgfPsf 5g\ .

g]kfnL sfª\u|];n] rflxF lzIffnfO{ k|b]z/ :yfgLo txsf] lhDdf 5fl8lbPsf] 5 .oBlk p;n] /fli6«o dxŒj / :j?ksf]cfwf/df sltko ljifoj:t' s]Gb|Lo txdfklg /xg;S5g\ eg]/ cfkm" htf klghfg ;Sg] 7fpF /fv]sf] 5 . t/fO{–dw]znf]stflGqs kf6L{ -tdnf]kf_ n] rflxF o;af/]df s]xL klg pNn]v u/]sf] 5}g .…; +3Lo /fHo ljZjdf g} c;kmn/fHoJoj:yf ePsf]Ú 7x/ ug]{ / …g]kfnnfO{;+3Lo 9fFrfdf nu] ef/tdf ljno x'g;Sg]vt/fÚ b]Vg] /fli6«o hgdf]rf{, hf] e"ldutg]skf d;fnsf] v'nf /fhgLlts df]rf{xf], n] rflxF PsfTds zf;g k|0ffnLsf]jsfnt u/]sfn] ;a} lhDd]jf/L s]Gb|Lo;/sf/sf] cwLgdf 5fl8lbPsf] 5 .

;+3Lo ;+/rgfdf hfg tTk/ kf6L{x¿n]lzIffsf] ;a} lhDd]jf/L :yfgLo ;/sf// dftxtsf lgsfonfO{ ;'Dkg] k|:tfju/]/ s]Gb|Lo ;/sf/sf] dxŒjk"0f{ e"ldsfnfO{gh/cGbfh u/]sf 5g\ . ;fdfGotM /fi6«sf]lzIffsf] Go"gtd :t/ lgwf{/0f ug]{ /To;lglDt /fHo jf :yfgLo ;/sf/x¿nfO{gk'u ;|f]t–;fwg h'6fpg] sfd ;+;f/el/

;'bz{g l3ld/]

lz Ifs j}zfv @)^% 27

/fhtGqsf] jsfnt ug]{ /fli6«o k|hftGqkf6L{Ù g]kfnn] klg lzIffnfO{ df}lnsclwsf/sf ¿kdf efjL ;+ljwfgdf /fVg]atfPsf] 5 . t/ dw]zL hgclwsf/ kmf]/d,t/fO{ dw]z nf]stflGqs kf6L{ h:tf If]qLobnx¿n] rflxF lzIffsf af/]df df}g a:g?rfPsf 5g\ .

lzIffnfO{ df}lns xssf] ¿kdf /fVg}kg]{ afWotf ;+ejtM ut jif{ hf/L ePsf]cGtl/d ;+ljwfgn] ;[hgf ul/lbPsf] xf] .cGtl/d ;+ljwfg @)^# n] dfWoldstx;Ddsf] lzIff …sfg"g adf]lhd lgMz'Nskfpg]Ú eg]/ df}lns xssf] ¿kdf :jLsf/]sf]5 . ;+ljwfg;efåf/f agfOg] gofF ;+ljwfgdfcu|ufdL b]lvg'kg]{ afWotfn] ubf{ klg bnx¿lzIffnfO{ df}lns xssf ¿kdf /fVg afWoePsf x'g;S5g\ . dfcf]jfbLsf] bafakl5cGtl/d ;+ljwfgdf pQm k|fjwfg /fVg;ft bn ;xdt ePsf lyP .

df}lns clwsf/sf] dxndf s'gtx;Ddsf] lzIffnfO{ s;/L /flvG5,To;lglDt t ;+ljwfg;efn] hf/L ug]{;+ljwfg g} s'g'{kg]{ x'G5 . tyflk bnx¿n]3f]if0ffkqdf pNn]v u/] ‰}F efjL ;+ljwfgdfklg cfwf/e"t lzIffnfO{ df}lns xssf]¿kdf /fVg ;kmn eP eg] Tof] lgSs}dxŒjk"0f{ pknlAw dflgg]5 . æTo;kl5s'g} klg gful/sn] lzIff kfOgF eg]/cbfntdf uof] eg] cbfntn] p;nfO{lzIffsf] Joj:yf ug{ ;/sf/nfO{ cfb]z

lbg]5Æ, clwjQmf z]/axfb'/ s]=;L= eG5g\ .t/ s]=;L= h'g tx;Ddsf] lzIff lgMz'Nsx'g] xf], Tof] tx;Ddsf] lzIffnfO{ df}lnsxsdf /fVbf Jofjxfl/s x'g] atfpF5g\ .df}lns xsdf /flvg] of] k|fjwfgn];/sf/sf] sfFwdf eg] 7"nf] lhDd]jf/Lylklbg]5 . lsgeg] kl5Nnf] hgu0fgfcg';f/ g]kfndf sl/a $^ k|ltzt dflg;lg/If/ 5g\ eg] ‰08} !# k|ltzt k|fyldsljBfno hfg] pd]/sf afnaflnsfn]:s"nsf] 9f]sf b]Vg kfPsf 5}gg\ . lzIffnfO{df}lns xs dflg;s]kl5 olt 7"nf];ª\Vofdf lzIffsf] cj;/af6 jl~rtdflg;x¿nfO{ cfwf/e"t lzIff lbg /fHoafWo x'g]5, p;n] ;|f]t–;fwg ePg eGg]axfgf agfpg kfpg] 5}g .

km]l/ lgMz'Nssf] gf/f@)$^ ;fndf ax'bnLo Joj:yf k'g:yf{kgfx'Fbf sIff % ;Dd dfq lgMz'Ns lyof] .@)$* ;fnsf] cfd r'gfjdf dt dfUgsfnflu sfª\u|]; Pdfn] b'j}n] lgMz'Ns lzIffsf]gf/f r'gfjL 3f]if0ffkqdf /fv] . ltgtfsfsfª\u|];sf] 5lj k|hftflGqs ;dfhjfbsf]cg'ofoLsf ¿kdf /x]sf] lyof] eg] Pdfn];fDojfbk|lt k|lta4 kf6L{ eg]/ lrlgGYof] .r'gfj lht]/ Psnf}6L ;/sf/ agfPkl5sfª\u|];sf] ;/sf/n] klxnf] jif{d} sIff^ af6 a;]{lg qmdzM lgMz'Ns ub}{ hfg]3f]if0ff u¥of] . @)%! ;fnsf] dWofjlw

g} s]Gb|Lo ;/sf/n] ug]{ u/]sf 5g\ .o;af/]df lzIffljb\ s]bf/eQm dfy]df eG5g\,æb]znfO{ ;+3Lo ;+/rgfdf n}hfg] xf] eg]klg s]Gb|n] cfˆgf] bfloTj / e"ldsfnfO{a]jf:tf ug'{x'Fb}g .Æ ‰08} ;jf b'O{ ;ojif{b]lv ;+3Lo /fHox¿sf] cEof; ub}{ cfPsf];+o'Qm /fHo cd]l/sfsf] s]Gb| ;/sf/n]lzIffsf] ljsf;sf nflu a;]{lg c/af}+ 8n/nufgL ug]{ u/]sf] 5 eg] g]kfn h:tf]d'n'sdf clwsf/sf] x:tfGt/0f ub}{df rflxg]hlt ;|f]t–;fwg :yfgLo:t/df cfkm}+ h'6\5g\eg]/ cg'dfg ug'{ Jofjxfl/s x'g] b]lvFb}g .

gofF k|lta4tfM df}lns xsdf lzIffd'Vo /fhgLlts bnx¿n] cf–cfˆgf]3f]if0ffkqdf lzIffnfO{ efjL ;+ljwfgdfdf}lns xssf] ¿kdf /fVg] k|lta4tf JoQmu/]sf 5g\ . g]kfnL sfª\u|];sf] 3f]if0ffkqdfelgPsf] 5, æcfwf/e"t lzIff k|fKt ug'{;a} g]kfnL gful/ssf] df}lns xs x'g]5 .Æt/ Pdfn] / dfcf]jfbLn] c‰ cufl8 a9]/lzIff;Fu} c¿ If]qnfO{ klg df}lns xsdf/fVg] k|lta4tf JoQm u/]sf 5g\ . Pdfn]n]lzIff, :jf:Yo, /f]huf/ / vfB ;Dk|e'tfsf]xsnfO{ df}lns xssf ¿kdf sfod ul/g]jfrf u/]sf] 5 eg] dfcf]jfbLn] cfjf;nfO{klg df}lns xssf] ¿kdf /fVg] c7f]6u/]sf] 5 . o;}u/L g]skf PsLs[tnufotsf ;fgf jfd bnx¿n] klg oxLkblrGxnfO{ k5\ofPsf 5g\ . ;+j}wflgs

/ljg ;fo\ld

lz Ifs j}zfv @)^%28

cfj/0f

lgjf{rgkl5 ;Qfdf k'u]sf] Pdfn]n]lgMz'Nssf] gLltnfO{ g} lg/Gt/tf lbof]/ dfWolds tx;Dd} lgMz'Ns eof] . t/;/sf/n] z}lIfs ;fdu|Lb]lv ljBfnosf]ejg lgdf{0f÷dd{t / kmlg{r/nufotsfsfdnfO{ rflxg] hlt cfly{s ;|f]t lbg;s]g . kl/0ffd:j?k Psflt/ ljBfnox¿s'g} g s'g} axfgfdf z'Ns p7fpg afWoeP eg] csf{lt/ lzIffsf] :t/ v:sFgyfNof] . lghL / ;fj{hlgs :s"n aLrsf]vf8n ‰g\ ulxl/ Fb } hfg yfNof ] .dfcf]jfbLsf] km}lnFbf] ;z:q ljb|f]xsf]cgk]lIft lj:tf/df lubf]{ ;fj{hlgs lzIffsf]dxŒjk"0f{ xft ePsf] lgisif{df k'u]kl5sfª\u|]; / Pdfn]n] @)%* ;fndf cfP/cfˆgf k"j{ k|lta4tfx¿sf afah"b ltg{;Sg];Fu sIff ̂ b]lv z'Ns p7fpg ldNg];xdlt u/] . lzIff P]gsf ] ;ftf } +;+zf]wgdfkm{t To;nfO{ sfg"gd} ;dflji6ul/of] . lgMz'Nsaf6 k'gM z'Ns nufpg]lg0f{osf] cfnf]rgf x'Fbf To;sf] arfp ub}{tTsfnLg lzIffdGqL cfdf]bk|;fb pkfWofon];fj{hlgs ¿kdf eg]sf lyP, æxfd|f];/sf/sf] h'g cfly{s cj:yf 5, To;n]lgMz'Ns lzIff wfGg ;Sb}g . ;Sg];Fulng], g;Sg]nfO{ lbg] gLlt nfu" u¥of}+eg] dfq ;d'bfo / ;/sf/ ldn]/ ;fwg–;|f]t h'6fpg ;S5f}+, lzIffsf] :t/ klgpsfl;Fb} hfG5 . xfdL oyfy{sf] w/ftndf

plqg vf]h]sf xf}+, hgtfnfO{ cNdNofpg]s'/f b]zelQm x'g ;Sb}g .Æ

t/ ;+ljwfg;efsf] r'gfjdf km]l/Psk6s lgMz'Ns lzIffsf ] gf/fn]kf6L{x¿sf 3f]if0ffkq /lËPsf 5g\ .dfcf]jfbL / Pdfn] b'j}n] !@ sIff;Ddsf]lzIff lgMz'Ns ug]{ jfrf u/]/ gf/fjfbLk|lt:kwf{df Psn] csf]{nfO{ pl5Gg] k|oTgu/]sf 5g\ . a? ;fgf] jfd kf6L{ hgdf]rf{n]rflxF sIff !) ;Dd dfq lgMz'Ns ug'{kg]{atfP/ yf]/} eP klg oyfy{jfbL x'g] k|oTgu/]sf] 5 . otf sfª\u|];n] rflxF htfklg cy{ nufpg ldNg] u/L lgMz'Nssf]…gÚ klg pNn]v gu/]/ a7\ofOF u/]sf] 5 .sfª\u|];sf] 3f]if0ffkqdf elgPsf] 5, æsIff!) ;Ddsf] ljBfno lzIffsf] k|aGw /fHosf]bfloTj x'g]5 .Æ

/fhgLlts bnx¿ ;:tf] nf]slk|otfsf]nflu / cfˆgf] k'/ftgjfbL ;f]raf6 d'Qmx'g g;s]sfn] lgMz'Ns lzIffsf] kl5nfu]sf] cf/f]k 5 . log} bnx¿n] rflxg]hlt ;|f]t–;fwgsf] Joj:yf gu/L dfWoldslzIff lgMz'Ns ubf{ ;fj{hlgs lzIff aaf{bx'g k'u]sf] tYo ;a}sf ;fd' 5 . /fHosf]cfly{s ;|f]t ;fwgaf6 c‰} s}og\ jif{;DdhgtfnfO{ lgMz'Ns lzIff lbg;Sg] ;Defjgfb]vf k/]sf] 5}g . sfª\u| ];, Pdfn],dfcf]jfbLnufotsf h'g kf6L{sf] 3f]if0ffkqk9\bf klg b]zn] lgs6 eljiodf pNn]Vo

cfly{s k|ult ug]{ cfzf ug]{ 7fpF e]l6Fb}g .ælgMz'Ns lzIff lbgsf nflu ;fwg–;|f]tsxfFaf6 cfpF5 eGg] s'/f s'g} klg kf6L{sf]3f ] i f0 f fkqdf b ] lv Fb }gÆ , sf7df8f } FljZjljBfnosf] lzIffzf:q ;+sfosf 8Lgk|f=8f= dgk|;fb jfUn] eG5g\, ælgMz'NselgPsf] k|fylds txsf nflu t rflxg]hlt cfly{s ;|f]tsf] Joj:yf ;/sf/n]ug{ ;s]sf] 5}g eg] gofF / ljZj;gLo;|f]t gvf]lhsg pRr dfWolds tx;DdlgMz'Ns lzIff lbG5' eGg' ;fx|} xr'jfs'/f xf] .Æ lzIfssf] tnasf] Joj:yfug'{ g} lzIff lgMz'Ns ug'{ xf] eGg] e|daf6d'Qm x'g kf6L{x¿nfO{ pgsf] ;'‰fj 5 .

x 'g klgÙ clwsf +z ;fj {hlgsljBfnox¿sf] ef}lts l:ylt bogLo 5 .ljBfnodf gfddfqsf z}lIfs ;fdu|L 5g\ .w]/}h;f] ljBfnodf k':tsfno 5}g, hxfF5 ToxfF klg kof{Kt lstfax¿ 5}gg\ .k|ljlwsf] of] o'udf ljsl;t b]zx¿dfsIffsf]7fdf k|efjsf/L 9Ën] lzIf0f ug]{dfWod g} ;"rgfk|ljlw eO;Sof] . t/xfd|f ax';ª\Vos ljBfnon] sDKo'6/sf]d'v g} b]v]sf 5}gg\ . l:ylt slt;Ddgfh's 5 eg] sl/a ^@ xhf/ lzIfsb/aGbLsf] vfFrf] 5, t/ kl5Nnf] ( jif{b]lv;/sf/n] Pp6f klg b/aGbL l;h{gf u/]sf]5}g . of] cj:yfdf pRr dfWolds xf]Og,dfWolds tx;Ddsf] lzIff lgMz'Ns u5'{

s;sf] 3f]if0ffkg]kfnL sfª\u|];• cfwf/e"t lzIff df}lns xs• lzIffnfO{ ;do;fk]If, ;j{;'ne / u'0f:t/Lo agfpg] bfloTj /fHosf]• sIff !) ;Ddsf] lzIff /fHosf] bfloTj• ;fj{hlgs / lghL lzIffno aLrsf] vf8n sd ug]{• ;/sf/Lsf] :t/ j[l4 / lghLnfO{ ;dflhs bfloTj jxg ug{ nufpg]• k|fljlws / /f]huf/Ld"ns lzIffsf] lj:tf/• k|fylds tx;Dd dft[efiffdf lzIff• ljZjljBfnosf] z}lIfs :t/ cGt/f{li6«o If]qdf k|lt:kwL{ agfpg]• lzIfs / k|fWofkssf k]zfut ;'/Iff / k|fl1s :jtGqtfsf] ;'lglZrttf• lzIfs 5gf]6, lgo'lQm / Joj:yfkgdf ;'wf/• dWo / ;'b"/klZrddf ax'd'vL ljZjljBfnosf] lgdf{0f

g]skf Pdfn]• df}lns xsdf lzIff• d'n'sel/ Pp6}:t/sf] lzIffsf] ;'lglZrttf• lzIffsf] nflu ljz]if s/• lg/If/tf pGd"ng ug{ /fli6«o cleofg• sIff * ;Dd clgjfo{ / !@ sIff;Ddsf] lzIff lgMz'Ns . dfWolds

txsf] lzIff qmdzM clgjfo{• pRr lzIff :t/Lo / ;'ne

/ljg ;fo\ld

lz Ifs j}zfv @)^% 29

dfcf]jfbLsf] ;z:q åGå;Fu} cf]/fnf] nfUof]/ clxn] Tof] @–# k|ltzt dfq 5 .b]zdf c‰} /fhgLlts l:y/tf / zflGtcfO;s]sf] 5}g . æb]zsf] cfly{s l:yltsd{rf/L, ;]gf, k|x/L / lzIfssf] tnav'jfpg klg c;Ifd 5 eg] dflj ofpRr dflj tx;Dd lgMz'Ns lzIff lbg]s'/f xfnnfO{ ;kgfsf] s'/f xf]Æ, Kofs'/]neG5g\, .

sbflrt\ b]zsf] cfly{s cj:yfn] ;fylbP klg …lgMz'Ns lzIff g]kfnsf] ;Gbe{dfslt pko'Qm 5Ú eGg] k]lrnf] k|Zg /lxg}/xg]5 . lzIffljb\ 8f= k"0f{sfGt clwsf/Lsf]ljrf/df ælgMz'Nssf] gf/f s]jn ;:tf]nf]slk|otfsf] nflu dfq nufOPsf] 5, To;n]lzIffnfO{ pFef] xf]Og, pFwf] dfq nufpF5 .Æclwsf/L eG5g\, æk};f lt/]kl5 dfqcleefjsn] cfˆgf afnaflnsfsf] k9fOsf]/fd|f] glthf vf]H5g\, gq vf]Hb}gg\ .Æ @)@*;fndf gofF lzIff nfu" ePkl5 ;d'bfoaf6/fHon] :s"n vf];]/ / kl5 ax'bn cfPkl5lgMz'Nssf] cJojxfl/s gf/f nufPsf sf/0fxfd|f] lzIff Wj:t ePsf] xf] . To;}n] of];f]r g} k|ltufdL 5 .Æ olb /fHo wgLeof] / lgMz'Ns lzIff lbg;Sg] eof] eg]klg xfd|f] ;dfhsf] ;f+:s[lts cj:yfnfO{Wofgdf /fv]/ /fHon] ef}r/ k|0ffnLsf]dfWodaf6 ljBfyL{sf] xft x'Fb} k};f ljBfnodfk7fpg'k5{, clxn] k|fylds txdf lbPsf]

eGg' klg xf:of:kb k|tLt x'G5 . lzIffdGqfnon] ut jif{ lgsfn]sf] cfFs8fcg';f/ dfWolds tx;Dd k"/} lgMz'Nsug]{ xf] eg] yk ?=!@ ca{ *$ s/f]8nfU5 . of] /sd h'6fpg g} oyfl:yltdfc;Dejk|foM g} b]lvG5 . sIff !! /!@ df /fHosf] nufgL gfddfqsf] 5 .;f] txdf () k|ltzteGbf a9L nufgLc leefjsx¿n ] g } u/ ]s f 5g \ .pRrdfWolds kl/ifb\n] clxn];Dd k|lt–ljBfyL{ nfutsf] lx;fa glgsfn]sf] ePklg of] tx;Ddsf] lzIff lgMz'Ns ug]{xf] eg] /fHon] yk 7"nf] wg/fzLsf] hf]xf]ug}}{ kg]{ x'G5 .

t/ /fHosf] cfly{s cj:yf rflxFkf6L{x¿sf] of] ;kgf;Fu d]n vfFb}g .cy{zf:qL k|f=8f= ljZjDe/ Kofs'/]nsfcg';f/, dfWolds tx;Ddsf] lzIfflgMz'Ns ug{ b]zsf] cfly{s j[l4b/ sDtLdf& k|ltzt x'g' h?/L x'G5 . æolb b]zdf/fhgLlts l:y/tf / k"0f{ zflGt 5 eg]/dfGg] xf] eg] klg ;g\ @)!@ ;Dddf%=&* k|ltzteGbf dfly cfly{s j[l4x'g;Sg] b]lvFb}gÆ, pgL eG5g\ . Kofs'/]nsf]cg'dfgnfO{ cfwf/ dfGbf g]kfnn] & k|ltztcfly{s j[l4b/ xfl;n ug{ ;a} s'/f /fd|}x'Fb} uPdf c‰ sDtLdf ^÷& jif{ nfUg]b]lvG5 . @)$^ sf] kl/jt{gkl5 qmdzMa9]/ & k|ltzt k'u]sf] cfly{s j[l4b/

h:tf] lgMz'Ns ug{ gx'g] clwsf/Lsf] ;'‰fj5 . pgL 9'Ss ;fy eG5g\, æ;Sg];Fuz'Ns lng], g;Sg]nfO{ ;/sf/n] lbg] gLltg} g]kfndf ;a}eGbf Jofjxfl/s / ;fy{sx'g] b]lvG5 .Æ

dxŒjk"0f{ d'2f cf]‰]ndflgMz'Ns lzIffsf] cljZj;gLo gf/fnufpg] kf6L{x¿n] ;Daf]wg ug}{kg]{ lzIffsfdxŒjk"0f{ d'2fx¿nfO{ rflxF ;w}F 5'6fpg]u/]sf 5g\ . ;/sf/L cfFs8f cg';f/ :s"nhfg] pd]/sf ‰08} !# k|ltzt afnaflnsfljBfnoeGbf aflx/ 5g\ . æclt g} u/La;d'bfosf g} x'g\ tL afnaflnsf . tLdWo]clwsf+z afnaflnsf ltgsf cleefjs;Fulaxfg–a]n'sfsf] 5fs 6fg{ ;Fu} sfd u5{g\ÆlzIffljb\ 8f= x[bo/Tg ah|frfo{ eG5g\,æs]xL afnaflnsf 3/glhs} ljBfnogePsfn] k9\g gkfPsf xf]nfg\ t/ 7"nf]lx:;f rflxF ltgsf cleefjsn] cfkm"x¿nfO{clxn]sf] lzIffsf] pkof]lutf gb]v]sfn]k9fOaf6 6f9f /flvPsf x'g\ .Æ To;}n]ltgsf cfdfafa'sf] hLjgofkgsf] nfluljz]if k|aGw u/]/} eP klg afnaflnsfnfO{:s"ndf Nofpg'kg]{ pgsf] wf/0ff 5 . o:tfljifodf kf6L{x¿ k"/} pbf;Lg 5g\ .

;fj{hlgs / lghL lzIffnoaLrsf]a9\bf] vf8n g]kfnsf] lzIffsf] ;a}eGbfdxŒjk"0f{ ;jfn xf] . cfly{s / ;fdflhs

fkqdf s] 5 < • k|fljlws / kf]ln6]lSgs lzIffdf ljz]if hf]8• v'nf ljBfno / ljZjljBfnosf] :yfkgf• k|To]s /fHodf sDtLdf Pp6f ljZjljBfnosf] :yfkgf• s[lif tyf jg, Ol~hlgol/ª, d]l8l;g, ;"rgfk|ljlw, Joj:yfkg

cflbdf cGt/f{li6«o:t/sf cg';Gwfg s]Gb|sf] :yfkgf

/fli6«o k|hftGq kf6L{• k|To]s afnaflnsfn] lzIff kfpg] clwsf/ ;+ljwfgd} ;'lglZrt• cfwf/e"t tyf k|fylds lzIff k"0f{ ¿kdf lgMz'Ns / clgjfo{• /fhgLlts x:tIf]kaf6 d'Qm lzIff If]q• lghL lzIf0f ;+:yfx¿sf] ;fdflhs bfloTj oyfy{df kl/0ft ul/g]• ljs]lGb|t, k|ltlglwd"ns, ;dfj]zL / nf]stflGqs z}lIfs Joj:yfkgsf]

cjwf/0ffnfO{ Jojxf/df ptfl/g]• cTofw'lgs 1fg, k|ljlw / ;Lko'Qm lzIffgLltsf] kl/sNkgf ;+ljwfgd}

t/fO{ dw]z nf]stflGqs kf6L{• lk5l8Psf / ljkGg ju{nfO{ lzIffdf cfslif{t ug{ ljz]if cleofg• …a[xb\ hftLo PstfÚsf] k|f/De laGb' g} lzIff• P;Pn;L;Ddsf] lzIff ;a}sf nflu lgMz'Ns• 5fqfnfO{ :gfts;Ddsf] lzIff lgMz'Ns• t/fO{÷dw]zdf k|fljlws lzIffsf] k"jf{wf/sf] ljsf;

• gofF lzIffk4ltsf] th'{df / ljsf;sf nflu pRr:t/Lo /fli6«o lzIffcfof]usf] u7g

• ax' ljZjljBfnosf] cjwf/0ffcg'?k s[lif, jg, k|fljlws tyf;'b"/klZrddf ljZjljBfnosf] :yfkgf

• /fli6«o cfjZostfcg';f/sf] pTkfbgzLn / Jofj;flos lzIff• cg';Gwfgdf hf]8• afnaflnsfx¿sf] k|f/lDes lzIffsf nflu k"j{ k|fylds ljBfno• b"/lzIffsf] ljsf; / lj:tf/ . v'nf ljBfno / ljZjljBfnosf] :yfkgf

g]skf dfcf]jfbL• lzIffnfO{ ;+ljwfgdf df}lns clwsf/df /flvg]• nf]stflGqs u0ftGq cg's"n gofF lzIff gLltsf] lgdf{0f• lzIffdf JofKt Jofkf/Ls/0fsf] cGTo• ;a}nfO{ !@ sIff;Ddsf] lgMz'Ns lzIff• pRr lzIffdf lagf lwtf] ;/n C0f• kfFr jif{leq lg/If/tf pGd"ng• lzIffnfO{ hLjg / pTkfbg;Fu hf]l8g]

fo\ld

lz Ifs j}zfv @)^%30

cfj/0f

ljifdtf cGTo ug]{ dfWod aGg'kg]{df lzIff:jo+ To;sf] sf/s ag]sf] 5 / To;k|ltc;Gt'li6 / lj/f]wsf :j/x¿ klg pl7g}/x]sf 5g\ . d'Vo kf6L{x¿ klg b]zsf]of] ;d:of;Fu kl/lrt b]lvG5g\ . t/pgLx¿;Fu of] ;d:of xn ug]{ ljZj;gLo/ :ki6 gLlt tyf sfo{qmd 5}g .

;/sf/L cfFs8f cg';f/ sIff ! dfegf{ ePsf dWo] sl/a @) k|ltzt ljBfyL{n]dfq sIff !) kf/ u5{g\ . cfwfeGbfa9L afnaflnsfx¿n] k|fylds tx kf/gub}{ ljBfno 5f8\5g\ / Tof]eGbf klgsdn] dfq lgDg dfWolds tx k"/fu5{g\ . olt w]/} afnaflnsfn] aLr}dfk9fO 5f8\g' ljBfno lzIffsf] 7"nf]c;kmntf xf ] . ; Fu; Fu } ;/sf/–cleefjssf] 7"nf] nufgL v]/ uPsf] 5 .lsg olt w]/} afnaflnsfn] ljBfno5f8]sf xf]nfg\ < kf6L{x¿n] o;sf] sf/0fvf]tNg] k|of; u/]sf 5}gg\ . To:tfafnaflnsfnfO{ ljBfnod} l6sfpg' / of]Uogful/s agfpg' g]kfnsf] lzIff If]q;fd'/x]sf] ;a}eGbf 7"nf] r'gf}tL xf] . t/ of];d:ofsf] klxrfg ug{ klg kf6L{x¿c;kmn ePsf 5g\ .

;g\ @))! df hgu0fgf x'Fbf sl/a$^ k|ltzt g]kfnL lg/If/ lyP . clxn]klg sl/a $) k|ltzt dflg;x¿ lg/If//x]sf] cg'dfg ul/G5 . lg/If/ x'FbfltgLx¿sf] ul/aL 36\g] s'/f ‰g\ b'?xx'g uPsf]] 5 . olt w]/} dflg;nfO{ s;/Ll56} ;fIf/ agfpg] < of] cfkm}+df 7"nf]r'gf}tL xf] . dfcf]jfbLn] /fli6«o cleofgrnfP/ kfFr jif{leq lg/If/tf pGd"ngug]{ ;kgf t b]v]sf] 5 t/ pm;Fu o;sf]7f]; sfo{qmd eg] 5}g . Pdfn]n] lg/If/tfpGd"ng ug{ cleofg ;~rfng ug]{ bfaLu/]sf] 5 . t/ ljutdf To:tf] cleofglsg rnfOPg eGg] k|Zg p;}tkm{ kms{g;S5 . sfª\u|];n] t of] d'2fnfO{ 5f]Ps}5}g . kf6L{x¿n] Jofj;flos / k|fljlwslzIffsf] d'2fnfO{ pNn]v t u/]sf 5g\t/ 7f]; ¿kdf oxL u5'{ eGg] ljZj;gLogLlt / sfo{qmd lbPsf 5}gg\ . Jofj;flos/ k|fljlws lzIff kfPdf 7"nf] o'jfzlQmn]b]z–ljb]z htf uP/ eP klg ul/vfgkfpFYof], ;dfh / b]zsf] cfly{snufot;du| ljsf;df klg 7"nf] of]ubfg ug{;SYof] . æ;/sf/n] cfh;Dd ;a}eGbfa9L pk]Iff u/]sf] If]q ePsfn] o;sf]ljsf;df ca ;a}eGbf a9L Wofg

lbg'k5{ .Æ 8f= clwsf/L eG5g\, æcfly{sqmflGt ug]{ xf] eg] Jofj;flos lzIffdfljz]if hf]8 lbg}k5{ .Æ

otfsf jif{x¿df pRr lzIffsf af/]dfklg u'gf;f / c;Gt'li6sf :j/x¿ ‰g\ltVv/ eP/ cfPsf 5g\ . k"/} /fHosf];|f]tdf lge{/ lqe'jg ljZjljBfnosf] :t/‰g\ v:sFb} uO/x]sf] / c¿ ljZjljBfnox¿klg b]zsf] cfjZostf cg'?k grn]sf]u 'gf;f ] oqtqaf6 cfO/x ]sf ] 5 .ljZjljBfnon] lzIff, :jf:Yo, /fhgLlt,k|zf;g, s"6gLlt, ;'/Iff, s[lifnufot ;dfh/ /fi6«sf nflu rflxg] bIf hgzlQm dfqpTkfbg gu/L, tL If]qx¿df /fi6«nfO{dfu{bz{g ug{ ;Sg'kg]{ xf] . æt/ xfd|fljZjljBfnox¿n] Tof] sfd ug{ ;ls/x]sf5}gg\ . ;/sf/n] klg ljZjljBfnosf]e"ldsfnfO{ /fd|f];Fu cfTd;ft ug{ ;s]sf]b]lvFb}gÆ, lqe'jg ljZjljBfnosf k"j{pks'nklt s]bf/eQm dfy]df eG5g\ .ljZjljBfnosf] kbflwsf/Ldf bnx¿n]…cfˆgf] x}g, /fd|f] dfG5]Ú 5gf}6 ug]{ k4lta;fP/ / bnLo /fhgLltsf] qmL8f:ynagfpg aGb u/]/ g} pRr lzIff ;'wf/sf]sfd yfNg'kg]{ pgsf] ;'‰fj 5 .

b]z ;+3Lo k|0ffnLdf uPdf x/]s/fHodf sDtLdf ljZjljBfno :yfkgf ug]{s'/f dfcf]jfbLn] pNn]v u/]sf] 5 eg]

sfª\u|]; / Pdfn]n] klg yk ljZjljBfnox¿vf]lng' cfjZos ePsf] s'/f 3f]if0ffkqdfpNn]v u/]sf 5g\ . t/ lzIffljb\ 8f=ah|frfo{ ;ª\Vof dfq a9fpg] vfnsf]ljZjljBfno x }g , gof F lji fodfljZjljBfno vf]Ng'kg]{ cfjZostf b]V5g\ .pgL eG5g\, æca g]kfnnfO{ ljZjd} lrgfpg]k|s[ltsf ljZjljBfnox¿ vf]Ng'k5{ . lbuf]ljsf;, dfp06]g / hn;|f]t cWoog,lrlsT;fzf:q, jg:kltnufotsf gofFIf]qdf ljZjljBfno vf]lnPdf g]kfnnfO{ljZjdf g} lrgfpg] gofF cj;/ ldN5 .Æg]kfnsf] xfjfkfgL, /xg;xg, eflifs /;f + :s [ lts lji fodf klg cWoogcg';Gwfgsf nflu ljZjljBfno vf]Nbfljb]zLx¿ klg cWoogsf nflu cfslif{tx'g] pgsf] cg'dfg 5 .

w]/} dflg;x¿ rflxF ljBfno /ljZjljBfnonfO{ bnLo /fhgLltsf ]v]nd}bfgaf6 hlt l56f] d'Qm ug{ ;lsof],plt g} l56f] ltgsf] :t/ psfl;g] s'/fdfljZj:t e]l6G5g\ . kf6L{x¿n] lzIffsf] :t/psf:g] s'/f t u/]sf 5g\, t/ bnLobnbnaf6 lzIff If]qnfO{ dfly /fVg ;Sg];fdYo{ c¿ s;};Fu 5}g, s]jn pgLx¿;Fu}dfq 5 . t/ of] d'2fdf 7"nf kf6L{x¿df}g 5g\ . o;sf] cy{ pgLx¿ To;f] ug{tof/ 5}gg\ eGg] g} nfU5 .

lj1nfO{ 7fpF 5}gk|f=8f dgk|;fb jfUn] lzIffdGqL k|bLk g]kfnn] cfˆg} ;+of]hsTjdf agfPsf]lzIff gLlt lgdf{0f ug]{ ;/sf/L ;ldltdf lzIffljb\sf] x}l;otdf ;b:o 5g\ . t/ltg} jfUn];Fu lzIffdGqL g]kfnsf] kf6L{ Pdfn]n] 3f]if0ffkqdf lzIffsf Ph]08fsfaf/]df 5nkmn ug{ cfjZos 7fg]g . æd;Fu Pdfn]n] dfq xf]Og, s'g} klg 7"nfkf6L{n] ;'‰fj dfu]gg\Æ, jfUn] eG5g\ . lqe'jg ljZjljBfnosf k"j{ pks'nklts]bf/eQm dfy]df, 8f= x[bo/Tg a|hfrfo{, 8f= k"0f{sfGt clwsf/L, 8f= tLy{/fhvlgof, 8f= ljBfgfy sf]O/fnf h:tf gfd rn]sf lzIffljb\;Fu klg kf6L{x¿n] gofFg]kfn agfpg s:tf] vfnsf] lzIff gLlt cFufNg'knf{ eg]/ ;f]Wg] cfjZostfb]v]gg\ . 8f= tLy{/fh vlgofF t g]kfnL sfª\u|];sf dxf;ldlt ;b:o g} x'g\ .pgL / g]kfn lzIfs o'lgogsf cWoIf s]zj e§/fO{n] ;+o'Qm ¿kdf sfª\u|];sf]3f]if0ffkqdf ;Daf]wg x'g'kg]{ lzIffsf Ph]08fsf af/]df lnlvt ;'‰fj 3f]if0ffkqd:of}bf ;ldltnfO{ a'‰fPsf] lyof] .

kf6L{x¿n] ;DalGwt If]qsf ljz]if1 / e'Qmef]uLsf ljrf/x¿nfO{ a]jf:tf ug'{sf]sf/0faf/] lzIffljb\ dfy]df eG5g\, æxfdLn] t !@ sIff;Dd lgMz'Ns ug'{k5{ eGg]s'/f 7Ls / Jofjxfl/s 5 eGg] lyPgf}+ lg Û kf6L{x¿n] s] s] ug'{ cfjZos 5/ s] s] ug{ ;S5f}+ eGg] sf]0faf6 ;f]Rb} ;f]r]gg\ . pgLx¿n] hgtfnfO{ s]cfZjf;g lbFbf xfO{–xfO{ x'G5 eGg] dfq} ;f]r] .Æ kf6L{x¿n] hgtfnfO{ ‰'Sofpg]s'/f ug'{eGbf ;To s'/f af]lnlbP b]zsf] sNof0f x'g] pgsf] wf/0ff 5 .

lz Ifs j}zfv @)^% 31

k'?iff]Qd ;'j]bLagfpg] eGg] ljifodf cfkm"x¿n] ljz]if kxn ug]{atfpF5g\ . g]kfnL sfª\u]|;af6 ;dfg'kfltsdf l6s6kfPsf dL7f/fd ljZjsdf{ hLjgel/ lzIff;DaGwLaf]ln/x]sf]n] ;+ljwfg;efsf] a}7sdf klg lzIffs} d'2fnfO{ljz]if ¿kdf p7fpg] hfgsf/L lbG5g\ . æd;+ljwfg;efdf ;dfhjfbL lzIffsf] nflu jsfnt ug]{5'ÆpgL eG5g\, æaLkL sf]O/fnfn] h'g ;dfhsf] kl/sNkgfug'{ePsf] lyof], Tof] ;dfh k|flKt x'g] lzIffsf] jsfntug'{ d]/f] p2]Zo x'g]5 . d h'g ;d'bfoaf6 cfPF Tof];d'bfonfO{ s;/L k|lt:kwf{Tds lzIffsf] d"nwf/dfNofpg] / e]befj/lxt ;dtfd"ns ;dfhsf] lgdf{0fug]]{ eGg] klg d]/f] ax;sf] ljifo x'g]5 .Æ

cfkm"h:t} lzIfsn] bnsf] tkm{af6 pDd]bjf/ aGg]cj;/ kfPsf] b]Vbf /fhgLltdf nfu]sf c¿ lzIfsx¿klg bË 5g\ . lzIfs o'lgogsf ;lrj s]zj lg/f}nfeG5g\, æt/ pgLx¿ kf6L{sf] sfo{stf{ dfq} rflxFgalglbpg\ .Æ sltko lzIfs g]tf rflxF c‰} klg;+ljwfg;efdf z}lIfs d'2f p7fpg cfjZos lzIfsg]tfn] l6s6 gkfPsf] u'gf;f] JoQm u5{g\ . kf6L{x¿n]lzIfssf] e"ldsf / dxŒj a'‰]/ pDd]bjf/ agfPsfgeP/ kf6L{ sfo{stf{sf] x}l;otn] l6s6 lbPsf] cf/f]kpgLx¿ nufpF5g\ . lzIfs ;+3 ;Da4 Ps g]tfsfcg';f/ ;+3n] ;+ljwfg;efsf] r'gfjdf l6s6 lbgsf]nflu lzIfs o'lgogsf cWoIf s]zj e§/fO{, dfwjLs6jfn, hutgf/fo0f 7fs'/nufotsf !@ hgf lzIfsg]tfsf] gfd g]kfnL sfª\u|];;dIf k|:t't u/]sf] lyof] .t/ l;kmfl/;df k/]sf w]/}nfO{ kf6L{n] l6s6 lbPg .kf6L{ sfo{stf{sf] x}l;otdf l6s6 kfPsf]n] ubf{;+ljwfg;efdf lgjf{lrt ePklg kf6L{ut bfo/feGbf dflyp7]/ lzIffsf] d'2fdf ;+ljwfg;efdf e"ldsf lgjf{x ug{;Sg] ;Defjgf cToGt Go"g x'g] pgLx¿sf] syg 5 .

of] k6s a'y sd{rf/L klglgjf{rg clws[tsf] sfof{no, /;'jfsf cg';f/ ;f]lhNnfsf $( dtbfg s]Gb|df @*& sd{rf/L vl6Psf]df$$ hgf lzIfs 5g\ . tLdWo] tLg hgf dtbfgclws[t, !& hgf ;xfos dtbfg clws[t / $$hgf ;xfos sd{rf/Lsf] e"ldsfdf 5g\ .

88]nw'/fdf sl/a ;f9] & ;o dtbfg sd{rf/L5gf}6 ul/Psf]df ‰08} tLg;o hgf lzIfs lyP .ætflndsf] qmddf lzIfsx¿ lh1f;'' b]lvPsf lyPÆ,88]nw'/fsf d'Vo lgjf{rg clws[t dfwj]Gb| /]UdLn]6]lnkmf]gdf lzIfs ;Fu eg] æpgLx¿n] dtbfg s]Gb|dfdxŒjk"0f{ e"ldsf lgjf{x u/]sf 5g\ .Æ o:t}u/L,l;Gw'kfNrf]s lhNnfsf] If]q g+ @ df sl/a !( ;odtbfg sd{rf/L vl6Psf]df sl/a tLg ;o lzIfslyP . o;/L lhNnf–lhNnfdf dtbfg sd{rf/Lsf] ¿kdfvl6g]dWo] lzIfs !% b]lv $) k|ltzt;Dd lyP .

cl3Nnf r'gfjdf lghfdtL sd{rf/L dfq dtbfgclwsf/Lsf] ¿kdf vl6Gy] eg] o;k6s lgjf{rg cfof]un]lzIfsnfO{ klg v6fPsf] 5 . lgjf{rg cfof]usf k|jQmf

IfsnfO{ ufpF3/df …j}rfl/s g]t[Tjstf{Ú-cf]lklgog ln8/_ sf ¿kdf lnOG5 .

;+ljwfg;efsf] r'gfjdf lzIfsx¿ leGg–leGg e"ldsfdfb]vf k/]– pDd]bjf/, dtbfg sd{rf/L, ko{j]Ifs /dtbftf lzIfs . 7"nf /fhgLlts bnn] !)–!@ hgflzIfsnfO{ pDd]bjf/ agfP/ r'gfjL d}bfgdf ptf/]sf5g\ . lgjf{rg cfof]un] xhf/f}+ lzIfsnfO{ dtbfgsd{rf/Lsf ¿kdf v6fPsf] 5 . cfof]un] lzIfsnfO{klxNo} g} dtbftf lzIffsf nflu ;d]t v6fPsf] lyof] .lzIfs ; +3, ;Ë7gn ] cfˆg } tkm {a f6 klg;+ljwfg;ef;DaGwL ;ef–uf]i7L / k|rf/k|;f/ u/] .

lzIfs pDd]bjf/ / ltgsf Ph]08f7"nf /fhgLlts bnn] lzIfsnfO{ k|ToIfdf eGbf;dfg'kflts lgjf{rgdf a9L p7fPsf 5g\ . lzIfsnfO{pDd]bjf/ agfpg]df g]skf Pdfn] ;a}eGbf cufl8 5 .g]kfnL sfª\u|]; / dfcf]jfbLn] klg s]xL lzIfsnfO{pDd]bjf/ agfPsf 5g\ .

dfcf]jfbLsf pDd]bjf/ lzIfs u'0f/fh nf]xgL z}lIfsk|0ffnL s:tf] agfpg] / lzIf0f k]zfnfO{ s;/L dof{lbt

;+ljwfg;efdf

lzIfs• nlntk'/sf] kf6g pRr dfWolds ljBfnosf

lzIfs /d]zs'df/ l/hfn kmfu'g !) b]lvnlntk'/ pkdxfgu/kflnsf j8f g+= !^ df dtbftflzIffdf h'6]sf lyP . pgsf] sfd j8fsf cu'jf,6f]n ;'wf/ ;ldltsf kbflwsf/L, o'jf Sna,dlxnf ;d"x cflbnfO{ ;+ljwfg;ef eg]sf] s]xf] < ;+ljwfg;efsf] r'gfjdf lsg ef]6 xfNg] <ef]6 s;/L xfNg] < lsg b'O{{y/L dtkq ePsf] <dtsf] uf]kgLotf lsg cfjZos 5 < h:tfljifodf hfgsf/L lbg'lyof] .

• clvn g]kfn lzIfs ;+3sf cWoIf u'0f/fhnf]xgL ;+ljwfg;efsf] r'gfj k|rf/df ‰fkfb]lvs}nfnL;Dd bf}l8P . pgL :jo+ rflxF g]skfdfcf]jfbLsf] ;dfg'kfltstkm{sf pDd]bjf/ x'g\ .

lz

lxhf] k~ragfpg] klglzIfs x'g\,sfª\u|];

tyf Pdfn]agfpg] klglzIfs x'g\,dfcf]jfbLklg

lzIfsn]agfP .

cfj/0f l/kf]6{

lz Ifs j}zfv @)^%32

cfj/0f l/kf]6{

nId0fk|;fb e§/fO{sf cg';f/, :yfgLo lgjf{rg sfof{non]cfjZostf cg';f/ lzIfsnfO{ kl/rfng u/]sf]n] /;f]sf] tYofÍnfO{ Ps 7fpFdf hDdf kfl/g;lsPsfn]olt g} ;ª\Vofdf lzIfsx¿ a'y sd{rf/Lsf ¿kdfvl6Psf lyP eGg] olsg 5}g . ælgjf{rg ;DkGg ug]{;jfndf lzIfssf] dxŒjk"0f{ e"ldsf /Xof]Æ, pgL eG5g\ .

dtbftf lzIfflgjf{rg cfof]un] clxn] b]zsf * xhf/eGbf a9LlzIfsnfO{ dtbftf lzIffsf nflu v6fPsf] lyof] .kmfu'g !) ut]b]lv z'? ePsf] $% lbg nfdf] dtbftflzIff sfo{qmdsf] d"n Wo]o dtbftfx¿nfO{ ;+ljwfg;efsf]lgjf{rg;Fu ;DalGwt ljifox¿df hfgsf/L lbg'lyof] .cfof]usf cg';f/ o;sf] nflu Ps uflj;df Ps hgfk'?if / Ps hgf dlxnf lzIfs v6fOPsf] lyof] .gu/kflnsfdf eg] cfjZostf cg';f/ Ps j8fdfb'O{eGbf a9L lzIfs kl/rfng ul/Psf] lyof] . cfof]usfcg';f/ dtbftf lzIffsf nflu vl6Psf lzIfsn]dtbftfsf] 3/3/df k'u]/ ;+ljwfg;efsf] dxŒj, k|ToIf/ ;dfg'kflts lgjf{rg k|lqmof, s]sf nflu ef]6 xfNg],

s;/L ef]6 xfNg], dt lsg uf]Ko /fVg];Dd l;sfPsflyP . yf]/} hg;ª\Vof ePsf] u|fdL0f If]qdf pgLx¿k|To]s 3/b}nf]df k'u]sf lyP eg] zx/L If]qdf ;a}3/6f]n ;d]6\g] u/L 6f]nsf cu'jf, lqmofzLn :yfgLo;fd'bflos ;+:yf, cfdf ;d"x, o'jf Sna;Dd uP /pgLx¿nfO{ cfˆgf] j/k/sf ;Dk"0f{ dtbftf;Dd k'u]/dtbftf lzIff lbg cg'/f]w u/] .

pgLx¿nfO{ lgjf{rg cfof]un] ljleGg !^ efiffsf]dtbftf lzIffsf] ;fdu|L klg pknAw u/fPsf] lyof] .dtbftf lzIffdf vl6Pafkt pgLx¿n] b}lgs ?=!%)eQf kfPsf lyP .

ptf ljleGg /fhgLlts kf6L{;Fu lgs6 lzIfsx¿sf];+:yf klg ;+ljwfg;ef ;DaGwL lzIff lbg ;lqmolyP . g]kfn /fli6«o lzIfs ;Ë7gsf dxf;lrj afa'/fdclwsf/Lsf cg';f/ ;+ljwfg;ef;DaGwL lzIff lbg;Ë7gsf lzIfsx¿nfO{ cg'/f]w u/]sf] lyof] . g]kfnlzIfs ;+3n] t ;+3sf cWoIf df]xg 1jfnLsf];+of]hsTjdf s]Gb|Lo:t/df !! ;b:oLo ;+ljwfg;eflgjf{rg dtbftf kl/rfng ;ldlt u7g u/]sf] lyof] .;+3sf cg';f/ lhNnfdf klg lhNnf cWoIfsf];+of]hsTjdf ;ldlt /x]sf] / To;n] ljBfno:t/df;ldlt u7g u/]/ dftxtsf lzIfsnfO{ 3/w'/L tf]s]/;+ljwfg;ef;DaGwL hfgsf/L lbOPsf] lyof] .

ko{j]If0fdf lzIfsw]/} lzIfsn] ;+ljwfg;efsf] r'gfjdf ko{j]If0f u/] ./fli6«o:t/df u7g ul/Psf] lgjf{rg cg'udg :f~hfndf;+nUg !$ j6f ;+:yfdWo] lzIfs o'lgog klg Psxf] . ;~hfnn] @# xhf/ hgfnfO{ r'gfjsf] ko{j]If0fdfv6fPsf] lyof] . To;df clwsf+z ko{j]Ifsdf lzIfsg} k/]sf lyP eG5g\ lzIfs o'lgogsf ;lrj s]zjlg/f}nf . pgsf cg';f/, lzIfs klxnf] k6s r'gfjLko{j]If0fdf ;xefuL ePsf lyP . lgjf{rg cg'udgsf]nflu :jLs[t cGo ;+3;+:yfn] klg lzIfsnfO{ ko{j]If0fdfv6fpg ;Sg] ePsf]n] olt g} ;ª\Vofdf lzIfs r'gfjsf]ko{j]If0fsf nflu vl6Psf lyP, Tof] eGg ufx|f] ePklglzIfsx¿sf] dxŒjk"0f{ lx:;f of] sfddf kl/rflntePsf] ;xh} cg'dfg ug{ ;lsG5 .

dt dfUg cufl8cGo k]zfdf ;+nUg x'g]x¿eGbf ufpF3/df lzIfsdfdt k|efljt ug{ ;Sg] Ifdtf a9L ePsf] dflgG5 .lsgls pgLx¿ ufpF3/sf] 6f7f]af7f] / /fhgLlts ¿kdf;r]t dflg; ePsf] s'/f ljBfnosf] ;doeGbf cl3kl5klg :yfgLo hgtf;Fusf] ;flGgWotfdf /x]/ sfdul//x]sf x'G5g\ . clvn g]kfn lzIfs ;Ë7gsf cWoIfu'0f/fh nf]xgL eG5g\, æufpFsf] ;fdflhs ;Qf lzIfssf]xftdf 5, To;}n] pgLx¿n] dt k|efljt kfg{ ;S5g\ .lxhf] k~r agfpg] klg lzIfs x'g\, sfª\u|]; tyfPdfn] agfpg] klg lzIfs x'g\, dfcf]jfbL klg lzIfsn]agfP, dt k|efljt gkfg]{ t s'/} ePg .Æ g]kfnlzIfs o'lgogsf k"Jf{ cWoIf dfwjk|;fb clwsf/LyK5g\, æul/df ePsf lzIfsn] dt k|efljt ug{ ;Sg]Ifdtf w]/} x'G5 . t/ h:tf];'s} lzIfsn] klg s]xLg s]xL dt t k|efljt u5{ g} .Æ

;fj{hlgs ljBfnodf hlt lzIfs 5g\, tLdWo]clwsf+z s'g} g s'g} kf6L{;Fu lgs6 /x]sf 5g\ .tyflk ;+ljwfg;efsf] r'gfjdf ljutdf h:tf] cfkm"lgs6sf] kf6L{nfO{ ef]6 dfUb} lxF8\g] k|j[lQdf sdLcfPsf] cg'dfg ul/Psf] 5 . lzIfsx¿sf] 5ftf ;+:yfg]kfn lzIfs o'lgogn] rflxF /fhgLlts ¿kdf sfo{stf{ag]/ lxF8\g] cg'dlt lbPsf] lyPg . o'lgogsf ;lrjlg/f}nf eG5g\, æcf–cfˆgf] cf:yf cg';f/ dt t ;a}lzIfsn] xfNg} k5{ . t/ vf; /fhgLlts bnsf]sfo{stf{ ag]/ lxF8\g 5'6 5 eg]/ xfdLn] eg]sflyPgf}+ .Æ ptf g]kfn /fli6«o lzIfs ;Ë7gsf dxf;lrjclwsf/L cfkm":fFu ljrf/ ldNg] pDd]bjf/nfO{ lagflxlRsrfx6 ;xof]u ug{ cg'/f]w ul/Psf] atfpF5g\ .æt/ dtbfg sd{rf/L eP/ vl6g] / ko{j]If0fdf ;+nUglzIfsnfO{ eg] OdfGbf/ eP/ sfd ug{ elgPsf] lyof]ÆpgL eG5g\ . lzIfsn] s'g} bnsf] kIfdf v'n]/ lxF8\bf;dfhdf p;sf] g}lts w/ftn sdhf]/ x'g] ePsfn]pm lgikIf a:g'k5{ eGg] wf/0ff klg ;dfhdf gePsf]xf]Og . t/ To;tkm{ of] r'gfjdf lzIfsx¿sf] Wofgsd} dfq uPsf] b]lvG5 .

””s]xL lzIfsn] kf6L{ sfo{stf{sf] x}l;otdf l6s6 kfPsf]n]

pgLx¿ lgjf{lrt eP klg lzIffsf] d'2fdf ;+ljwfg;efdflgikIf e"ldsf lgjf{x ug{ ;Sg] ;Defjgf sd 5 .

lz Ifs j}zfv @)^% 33

dfqf a9L x'G5 . To;dfly xfd|f]h:tf] sd ljsl;t b]zdf/fhgLlt cfkm}+df r]tgf lj:tf/sf] Pp6f ;zQm dfWod klgxf] . /fhgLltdf ljj]sL / lzlIft dflg;x¿sf] afx'No eP;dfh cufl8 a9\5 . ;dfh cufl8 a9] /fhgLltdf klglzlIftx¿sf] e"ldsf a9\5 . To;sf/0f g]kfnh:tf] b]zdf lzIff/ /fhgLltsf] ;DaGw ‰g\ cGof]Gofl>t 5 .

;+ljwfg;efsf] r'gfjsf] ;Gbe{df rflxF of] ljifo cln cf]‰]ndfk/]sf] 5 . /fHosf] :j?k / rl/q s:tf] x'g] eGg] g} d'Vod'2f ag]sf] 5 . ;Fu;Fu} klxrfg, k|ltlglwTj / kx'Frsf] s'/f;a}eGbf a9L p7]sf] 5 . /fhgLlt / /fHosf cËx¿df kx'Frsfnflu lzIffsf] ;a}eGbf dxŒjk"0f{ e"ldsf x'G5 . k|ltlglwTjsf]nflu lzIffsf] Tolt e"ldsf gx'g klg ;S5 . r'gfjdf pDd]bjf/

aGgsf nflu z}lIfs dfkb08 /flvPsf] 5}g . lg/If/ dflg;klg pDd]bjf/ x'g kfpF5 . t/ /fHodf kx'Fr a9fpgsf nflulzIff clgjfo{ tTj xf] .

@))& ;fnkl5sf] g]kfndf /fhgLlts kl/rfngsf] d"ndfWod g} lzIff ePsf] lyof] . ljBfnox¿ vf]Ng], To;sf] Joj:yfkgug]{, z}lIfs r]tgf km}nfpg] sfd /fhgLltsf] cToGt dxŒjk"0f{kIfsf] ¿kdf cfPsf] lyof] . t/kl5 lj:tf/} kl/l:ylt ablnguof], vf;u/L @)@* ;fndf ;/sf/n] /fli6«o lzIff k4ltsf]gfddf ;fd'bflos ljBfnox¿sf] ;/sf/Ls/0f u/]kl5 . Tolta]nfPp6} kf7\oqmd / kf7\ok':ts nfu" u/]/ Pp6}:t/sf] lzIff lbg]gLlt cFuflnof] . lzIfs ;/sf/L hflu/] eof] . To;n] ubf{ljBfnodf ;d'bfosf] ;+nUgtf sdhf]/ eof] . clg xfdL ljBfnolzIffsf] Joj:yfkgdf k5fl8 kg{ yfNof}+ . @)#^ sf] hgdt;ª\u|xkl5 lghL ljBfno vf]Ng] nx/ cfof] . /fHon] lzIffsf]Joj:yfkg ug{ ;s]g . jf:tjdf xfdLn] rflxg]eGbf a9L lgoGq0f

k|f= s[i0f vgfn, /fhgLltzf:qL

klxnf] sfd– lzIffnfO{ pRrk|fyldstfdf /fVg' xf]

cfj/0f jftf{M ;+ljwfg;ef / lzIff

xfdLsxfF /fhgLltn] clt g} a9L k|fyldstf kfof] . lzIffn] kfpg'kg]{hlt Go"gtd :yfg klg kfpg ;s]g . ca of] l:ylt ablng} k5{ .lzIff / lzIffnox¿nfO{ bnLo /fhgLltsf] rnv]naf6 d'Qm ug}{k5{ . bnx¿n] To;lglDt k|lta4tf JoQm ug'{k5{ / af]n]sf] s'/f k"/fklg ug'{k5{ .

lzIff / /fhgLltaLrsf] ;DaGwnfO{ s;/L a'´g] <lzIff / /fhgLltsf] cGof]Gofl>t ;DaGw x'G5 . /fhgLlts

r]tgf ;fdflhs ljsf;sf] Pp6f cToGt dxŒjk"0f{ kIf xf] ./fhgLltn] ;dfhdf kl/jt{g / pGgogsf] nIo /fv]sf] x'G5 .lzIffn] 1fg, ljj]s / ;"rgfsf] lj:tf/ ub{5, l;h{gfsf gofF9f]sf vf]N5, ;Eo / ;d'Ggt ;dfhsf] cfwf/nfO{ dha"tagfpF5 . /fhgLlt eg]sf] zf;g ul//x]sf / ug{ rfxg]x¿dWo]Psn] csf]{nfO{ pl5Gg ckgfpg] / pNnª\3g ug]{ gLlt, ljlw/ k|lqmofsf] v]n xf] . o;sf v]nf8Lx¿ hlt 1fgL / lzlIft

eP Tolt g} /fhgLlt klg ljj]sk"0f{x'G5 . t/ /fhgLlt Pp6f kmf]xf]/Lv]n klg xf] / o;df v]nsf]tl:a/x¿M slkn >]i7

lz Ifs j}zfv @)^%34

cfj/0f jftf{M ;+ljwfg;ef / lzIff

ug{ vf]h]5f}+ / rflxg]eGbf a9L cfkm}+u5' { eg]5f} + . kl/0ffd:j?k To;sf]ljsNksf] ¿kdf lghL ljBfnosf] k|f/Deeof] . kl5 o;n] Jofkfl/s ?k wf/0fu¥of] . clxn] t lghL ljBfnonfO{ k|fOe]6sDkgL P]gcGtu{t btf{ ug'{kg]{ agfOPsf]5 . s'g cleefjsn] a9L ltg{ ;S5,pgLx¿sf] vfFrf] s] xf] eGg]lt/ Wofgs]lGb|t u¥of] lghL ljBfnon] . cyf{t\lghL ljBfno k"0f{tof ahf/d'vL eof] .h;n] ltg{ ;Sb}g p;sf afnaflnsfdfq ;/sf/L :s"ndf k9\g] eP . kl5Nnfjif{x¿df lzIffdf ;'wf/sf] s'/f /fhgLltsgf/fdf dfq ;Lldt eP . Jojxf/dfs]xL klg ePg . of] ;a}eGbf 7"nf]

b'ef{Uosf] s'/f xf] ./fhgLltn] xfd|f] lzIff If]qnfO{ s;/L k|efljt kf/]sf] 5 <

sltko s'/fx¿ /fd|f x'Fbfx'Fb} klg @)@* ;fnsf] gofFlzIffsf] d"n Wo]o k~rfotL /fhgLltsf] kIfkf]if0f ug'{ g} lyof] .k~rfot cg's"nsf] 1fgdf ;Lldt kfg]{ To;sf] d'Vo nIolyof] . t/ Jojxf/df Tof] ;kmnLe"t ePg . To;sf] 7LspN6f] eof] . k~rfotL /fhgLltnfO{ ;a}eGbf 7"nf] r'gf}tL lzIffIf]qaf6 cfof] . :s"n / sn]hsf lzIfs–ljBfyL{x¿n] g} k~rfotlj/f]wL cfGbf]ngnfO{ pmhf{ lbP / lg0ff{os agfP . k~rfotnfO{r'gf}tL lbg] /fhgLlts bnsf sfo{stf{ pTkfbg ug]{ d'Vo ynf]g} z}lIfs If]q eof] . sn]hsf] ljBfyL{ /fhgLltnfO{ lgoGq0fug{ vf]Hbfb]lv g} lzIffdf ;D‰f}tf x'g yfn]sf] xf] . k~rfotsfkl5Nnf jif{x¿df vf;u/L @)#^ ;fnb]lv t k~rfotsf] lj?4cfPsf] /fhgLlts bafanfO{ lgoGq0f ug{ ;/sf/df a;]sfx¿n]h:tf];'s} klg ;D‰f}tf ug{ yfn] .

lzIffnfO{ /fhgLlts k|of]hgsf nflu pkof]u ug{ vf]h]sf]b]lvof] . @)$^ ;fnkl5 kl/l:ylt ablnPsf] 5 . /fhgLltsk|of]hgsf nflu lzIffsf] pkof]u k|ToIf ¿kdf geP klg lzIf0f;+:yfx¿nfO{ kf6L{x¿n] lgoGq0f ug]{ / cfˆgf] k|efj lj:tf/ug]{ ynf]sf] ¿kdf lng yflnof] . of] s'/f ljBfno Joj:yfkg;ldltb]lv g} z'? x'G5 . ;/sf/L :s"nsf] Joj:yfkg ;ldltdf/fhgLlts bnsf sfo{stf{x¿ nfUg] / pgLx¿sf] d"n Wo]o:s"ndf /fd|f] k7gkf7gsf] jftfj/0f agfpg]eGbf cfkm" ;dy{sdflg;nfO{ lzIfsdf etL{ / :s"nsf] Joj:yfkgnfO{ cfˆgf] kIfdfpkof]u ug]{ sfddf a9L s]lGb|t eof] . :s"ndf clt bnLo/fhgLlt ePkl5 To;nfO{ Psxb;Dd ;Rofpg] k|of;:j?kcleefjs dWo]af6 g} Joj:yfkg ;ldltdf 5flgg] sfg"g agfOPsf]5 . pRr lzIffdf klg bnLo /fhgLltsf] pkqmd /lx/Xof] .x'Fbfx'Fbf ljZjljBfnosf kbflwsf/Lx¿sf] lgo'lQmdf 3f]lift ¿kd}

b'O{vfnsf] lzIff k|0ffnLnfO{ aGb u/]/ Pp6} lzIff k|0ffnL agfpg'k5{ . ;a}n] Pp6}:t/sf] lzIff kfpg]Joj:yf ug'{k5{ . ljBfnosf] Joj:yfkg ;d'bfonfO{ g} ug{ lbg'k5{ .

””

kf6L{sf] efuj08f x'g yfNof] . /fhgLltsbnx¿n] lzIffnonfO{ lzIffsf] :t/ psf:g]eGbf klg cfˆgf] /fhgLlts ;Ë7g lj:tf/ug]{ ynf]sf] ¿kdf lzIffnox¿ pkof]uul//x]sf 5g\ .lzIff–If]qnfO{ k|lts"n k|efj kfg] {bnx¿sf sfo { hfgfhfg x 'g \ jfc1fgtfjz <

hfgfhfg g} To;f] ul//x]sf 5g\ .g]kfndf kf6L{ /fhgLltsf] klxnf] cfwf/z}lIfs ;+:yf g} x'g\ . dfcf]jfbL dfqTof]eGbf aflx/af6 ;Ël7t / lj:tfl/tePsf x'g\ . zflGtk"0f{ /fhgLltdf kbfk{0fu/]kl5 dfcf]jfbLn] klg z}lIfs ;+:yfnfO{dxŒjk"0f{ s]Gb| agfPsf 5g\ . /fhgLlts

bnx¿n] cfˆgf] ljrf/wf/f af]Sg] dflg;x¿ tof/ ug]{ / k|efjlj:tf/ ug]{ d'Vo ynf] g} z}lIfs If]q xf] eGg] 7fg] . >d If]q/fhgLlts k|efj lj:tf/ ug]{ dxŒjk"0f{ 7fpF x'g;SYof] t/g]kfndf cf}Bf]lus lj:tf/ g} gePsfn] Tof] sfd x'g ;s]g .s[lifk|wfg b]z ePsfn] ubf{ ls;fgx¿nfO{ s]Gb|laGb'df /fv]/bnx¿ cufl8 a9\g ;Sy] . t/ of] If]q klg c;Ël7t /…l;hgnÚ 5, ;wF}el/ sfd lbFb}g . km]l/ of] If]q clwsf+z tufpFdf k5{ . To;}n] pknAwdWo] /fhgLlts k|efj lj:tf/sf]nflu z}lIfs If]q g} ;lhnf] ePsfn] pgLx¿n] o; If]qnfO{5fg]sf] b]lvG5 .

lzIffnfO{ s]Gb|laGb'df /fv]/ b]zsf] ;du| ljsf; ug{ ;Sb}gf}+eGg] /fhgLlts bnx¿sf] ;d‰bf/L /x]sf] b]lvG5 . JolQm;Ifd eof] eg] pm htf klg sfd nfU5 . ;[hgzLntf a9\5 .n}lËs ;dljsf;sf] s'/f xf];\ jf ul/aL lgjf/0fsf] ;jfn,cyjf ;d'bfosf] ljsf;– o;nfO{ ;xL lsl;dn] xn ug{ lzIffsf];a}eGbf klxnf] / dxŒjk"0f{ e"ldsf /x]sf] x'G5 . z}lIfs ljsf;n]dfq} ;du| ljsf;nfO{ cufl8 a9fpF5 . cfh h] ug{ klglzIff h?/L 5 . of] qm;sl6Ë O:o' g} xf] . ;}4flGts ¿kdfof] s'/fnfO{ a'‰] klg tTsfnsf] bnLo :jfy{nfO{ a9L dxŒjlbPsf sf/0f bnx¿n] lzIffnfO{ cufl8 a9fpg] s'/f cfˆgf]k|fylds Ph]08fleq /fv]gg\ .

lzIff dfq xf]Og, o; cjlwdf Pp6f dfq dGqfno klg/fd|f];Fu rn]sf] pbfx/0f xfdL kfpFb}gf}+ . ljsf;sf nflu xfdLljb]zL k};fdf e/ kg{ yfNof}+ . csf{lt/ xfdL cfˆgf] >dzlQmaflx/ k7fP/ /]ld6]G; Nofpg'df uj{ ug{ yfNof}+ . xfd|f] nfluToxL g} 7"nf] pknlAw eof] . xfdLn] Psbd} cbIf hgzlQmaflx/ k7fPsf 5f}+, cNksfnLg tflnd lbP/ dWod:t/sf] hgzlQmklg k7fpg] sfd u/]gf}+ . a? ltg} ul/a dflg;x¿sf] k};f7u]/ vfg'df g} xfdL bË kg{ yfNof}+ . tL dflg;x¿ eL;f /

lz Ifs j}zfv @)^% 35

cWofudg klg a'´g ;Sb}gg\ . tL dflg;x¿nfO{ Go"gtd lzIfflbg ;s]sf] eP ltgsf] xftdf ;Lk / lbdfudf 1fg ;d]tx'GYof] . ltgLx¿ ljb]zdf 7lug] ;Defjgf Go"g x'GYof], / w]/}n]/fd|f] sdfO uy]{ . o;af6 klg k|:6 x'G5, ;/sf/ / /fhgLltsbnx¿sf] k|fyldstfdf lzIff k/]sf] 5}g eGg] s'/f .lzIffsf] ;jfndf xfdL sxfF a9L r's]sf 5f}+ / sxfF rflxF;xL af6f]df 5f}+ <

lghL If]qsf] Joj:yfkgsf] cg'udg ug{ / To;nfO{ ;xLaf6f]df Nofpg ;/sf/ k"/} c;kmn 5 . Tolt dfq x}g, lghLIf]q h] eG5, ;/sf/ ToxL ul//x]sf] 5 . pRr lzIffdf klg‰08} To:t} xfnt 5 . ahf/sf] nflu vf]lnPsf lghL sn]hnfO{;DaGwg lbg' g} lqlj / gofF ljZjljBfnosf] sfd ePsf] 5 .k|fl1s cg';Gwfg / :t/Lo k9fOlt/ Wofg hfg ;s]sf] 5}g .clxn] cfP/ t ljb]zL z}lIfs ;+:yf;Fusf] ;DaGwgsf] cfj/0fdfoxfF cleefjs;Fu df]6f] /sd lng] sfd ;d]t x'g yfn]sf]5 . Ps ;]d]i6/ oxfF k9]sf ljBfyL{sf] afFsL ;]d]i6/ ljb]zLljZjljBfnodf k9\g] Joj:yf u/fPsf] e/df o;f] ul/Psf]5 . g]kfndf /fd|f] cWoog / /f]huf/Lsf] ;Defjgf sd b]lvPsfn]dfq xf]Og, dWod juL{o kl/jf/sf s]6fs]6L / afa'cfdf b'j}dfljb]z k|lt 7"nf] …qm]hÚ 5 . pgLx¿ h;/L eP klg ljb]lzgtlD;Psf 5g\ . o;sf lglDt /fHo ;a}eGbf a9L lhDd]jf/5 . ljsl;t ljZjdf hg;ª\Vofsf] j[l4b/ z"Goaf6 cf]/fnf]nfu]sf] 5 . To;af6 pTkGg vf8n k'g{ xfd|f] h:tf] ljsf;zLnb]zsf] dWod:t/sf] hgzlQm pgLx¿n] lng yfn]sf 5g\ .g]kfnsf wgL / /fd|f] kl/jf/sf clwsf+z o'jf ljb]zdf 5g\ .dWod:t/sf o'jfx¿sf] 7"nf] hdft klg ljb]lzO/x]sf] 5 .htf /fd|f] cj;/ kfof], pt} hfg'nfO{ ;fdfGotof cGoyflng'x'Fb}g t/ xfdL cfkm" rflxF s'g txsf] hgzlQm lnP/ sfdub}{5f}+ t eGg] k|Zgdf 3f]lTng l9nf]eO;s]sf] 5 .

;du|df eGg'kbf{ lzIffsf] pGgltsf]nflu /fhgLlt eGbf /fhgLltsf] b'gf];f]́ ofpgsf nflu lzIffsf] k|of]u a9LePsf] 5 . xf], ;dfhsf c¿ kIfx¿nfO{‰}F lzIffnfO{ klg g]t[Tj ug]{ t /fhgLltn]g} xf] . cfpg] %) jif{sf] g]kfnsf] nflus:tf] hgzlQm rflxG5 eGg] of]hgf agfP/tbg'?k lzIff If]qsf] gLlt tyf sfo{qmdx¿agfpg'kYof]{ . t/ b'ef{Uojz clxn];DdTo:tf] s]xL ePsf] 5}g . dfcf]jfbLn]g]kfnnfO{ cfufdL $) jif{leq ljZjsf]:t/df k'¥ofpg] s'/f u/]sf 5g\ . Tof]Hofb} /fd|f] xf] . To;lglDt t lzIffsf]

klg p:t} vfnsf] of]hgf rflxG5 lg Û t/ lzIffsf] af/]dfpgLx¿sf] ;f]rfO z"Go a/fa/ 5 . g]kfnsf] of]hgf / nIolgwf{/0f ubf{ Tof] k|fKt ug]{ k|d'v dfWod lzIff xf] eGg] s'/fclxn];Dd klg xfd|f] /fhgLltn] cfTd;ft\ ug{ ;s]sf] 5}g .g]kfnL ;dfhsf kl5Nnf d"No–dfGotfsf] lgdf{0fdf lzIffsf]e"ldsf s:tf] /x]sf] b]Vg'x'G5 <

lzIffn] d"No–dfGotf …;]6Ú u5{ . klAns …Eofn'Ú s]6fs]6Lpd]/b]lv g} lbg yfN5 lzIffn] . zx/sf] ljBfnodf lzIffkfPsf afnaflnsf / ufpF3/df lzIff kfPsf afnaflnsfsf]d"NodfGotf / ;f]rfOsf] tl/sfdf leGgtf x'G5 . oxfF;Dd lsufpF3/af6 P;Pn;L kf/ u/]/ sf7df8f}+df !! sIffdf egf{x'Fbfx'Fb} p;sf] d"NodfGotfdf km/s cfO;s]sf] x'G5 . zx/ahf/df k|rlnt clxn]sf] d"NodfGotf ljZjJofkLs/0f cg's"n5 . oxfFsf ;a}n] o'/f]k / cd]l/sf vf]Hg] d"Nok|0ffnLsf] ljsf;u¥of}+ xfdLn] . ;fdflhs / ;fj{hlgs hLjg s;/L Jolttug]{ eGg] s'/fdf g} xf] d"NodfGotfsf] cfFvfaf6 x]l/g] . To;/Lx]g]{ xf] eg] zx/sf o'jfo'jtLx¿sf] nflu g]kfnsf] cj;/ cltg} sd eof], pgLx¿ o'/f]k / cd]l/sf k'Ug} kg]{ eof] . csf]{Pp6f crDdsf] l:ylt klg alg/x]sf] 5 . oxfFaf6 hlt o'jfx¿o'/f]k / cd]l/sf k9\g hfG5g\, tLdWo] clwsf+zn] ToxfF sfdu/]/} k9\5g\ . ltgsf cleefjsn] lbg] eg]sf] ToxfF k'Ug] af6f]vr{ / s]xL dlxgfsf] nflu vfg]–a:g] vr{;Dd xf] . ToxfF ta]:;/L sfd u/]/ kl9/x]sf 5g\ . t/ ToxL dflg; oxfF To;/Lsfd u/]/ k9\g dfGb}g . ljb]zdf u/]sf cEof;nfO{ xfdL oxfFrflxF Jojxf/df ptfg{ tof/ 5}gf}+ .

jf:tjdf xfd|f] ;dfhdf k'/ftgjfbL dfGotfsf cjz]ifx¿c‰} ljBdfg 5g\ eGg] s'/fsf] k|df0f oxL xf] . >dk|ltsf];Ddfg 5}g eGg] s'/f o;n] bzf{pF5 . xfdL c‰} klg ;dfhdf

JolQmsf] x}l;ot / k|lti7f p;n] ug]{sfdsf] cfwf/df lgwf{/0f u5f}{+ . cfkm}+xft v'§f lvofP/ sfd ug]{nfO{ /fd|f]bhf{df /fVb}gf} + . of] cfhsf] s6';fdflhs oyfy{ xf] . lzIffn] of] unt/ k'/ftgjfbL ;f]rnfO{ abn]/ >dk|lt;Ddfg a9fpg'kg]{ xf] t/ Tof] ug{;s]sf] 5}g .

d"No kl/jt{gzLn s'/f klg xf] .lxhf] xfdL h'g d"NodfGotf af]SYof}+, Tof]cfh /x]g . ef]ln c‰ cs}{ d"NodfGotf:yflkt x'G5 . deGbf Ps k':tf gofF;fyLx¿;Fu a;]/ ha d 5nkmn ug{yfN5', ToxLF 7"nf] cGt/ dx;"; u5{' .d"Nodf h'g k|sf/n] kl/jt{gzLntf

;dfg / :t/Lo ljBfno lzIff eGg] g]kfnL sfª\u|]; clg hgjfbL lzIffsf] gf/f lbg] Pdfn]n] ;Qfdfx'Fbf lzIff k|0ffnLdf ?kfGt/0f Nofpg s] / slt sfd u/] < xfdLsxfF /fhgLltn] clt g} k|fyldstfkfof], t/ lzIffn] rflxF Go"gtd k|fyldstf klg kfpg ;s]g .

””

lz Ifs j}zfv @)^%36

cfj/0f jftf{M ;+ljwfg;ef / lzIff

b]vfk/]sf] 5, To;nfO{ xfdLn] ;xL 9Ën] a'́ g / cfTd;ft\ ug{;ls/x]sf 5}gf}+ .bnx¿sf] ;+ljwfg;efsf] lgjf{rg 3f]if0ffkqdf lzIffnfO{ s;/LlnPsf] kfpg'eof] <

cfˆgf] 3f]if0ffkqdf lzIffaf/] ;a} kf6L{n] s'g} g s'g} ¿kdfpNn]v u/]sf 5g\ . h:t} g]kfnL sfª\u|];sf] 3f]if0ffkqdf ljBfnotxsf] lzIffnfO{ ;dfg / :t/Lo agfpg] elgPsf] 5 . g]kfndfsl/a #) jif{b]lv ;fj{hlgs / lghL b'O{ j6f cnu–cnuljBfno k|0ffnL ;dfgfGt/ ¿kdf rln/x]sf 5g\ . ;fj{hlgs/ lghL ljBfno Joj:yfkgdf dfq km/s x}gg\, juL{o lx;fan]klg km/s 5g\ . ;DkGgtfsf nflu lghL / ljkGgtfsf nflu;fj{hlgs ljBfno . @)%^ ;fnsf] 3f]if0ffkqdf ;dfg /:t/Lo ljBfno lzIff eGg] g]kfnL sfª\u|];n] cfkm}+ ;QfdfePsf] a]nfdf To; lbzfdf slt sfd u¥of] t < sDo'lgi6kf6L{x¿n] hgjfbL lzIffsf] gf/f nfdf];dob]lv lbO/x]sf 5g\ . Pdfn];Qfdf x'Fbf lzIff k|0ffnLdf ?kfGt/0fNofpg slt sfd u¥of] < s]xL klgb]lvFb}g . xfdLsxfF /fhgLltn] cltg} k|fyldstf kfof], t/ lzIffn] rflxFGo"gtd k|fyldstf klg kfpg;s]g .To;f] eP 3f]if0ffkqdf ul/Psf jfrfs;/L k"/f xf]nfg\ t <

w]/} jfrfx¿ k"/f gx'g] ;Defjgf5 . lsgls ltgn] ;dfhsf] 7f]; oyfy{eGbf k/ k'u]/ ;:tf]nf]slk|otfsf] nflu s]xLn] dfWolds / s]xLn] t pRrdfWolds;Dd g} lgMz'Ns lzIffsf] cfZjf;g afF8]sf 5g\ .ltgnfO{ k"/f ug]{ vf;} gLlt / sfo{qmd b]lvGg . To; afx]s3f]if0ffkqdf ul/Psf] k|lta4tf Jojxf/df cg'jfb gx'g'sf] csf]{dxŒjk"0f{ sf/0f xf], bnx¿sf r'gfjL 3f]if0ffkq kf6L{sf] d'Vog]t[Tjn] tof/ ub}{g . g]kfnL sfª\u|];sf] r'gfj 3f]if0ffkq tof/ug]{ qmddf d}n] of] cg'ej u/]sf] 5' . d]/f] cg'ejdf, 3f]if0ffkqdfs] s] a'Fbf /flvg'k5{ < s] s] s'/fn] k|fyldstf kfpg'k5{ <eGg] s'/fdf zLif{:y g]t[Tjn] vf;} of]ubfg ug]{ u/]sf] kfOGg .d:of}bfsf/x¿sf] nfOg ckm lylÍu n] ToxfFsf] ljifoj:t' /efiffnfO{ klg k|efj kf/]sf] x'G5 . To;nfO{ g]t[Tjn] cfTd;ft\u/]sf] x'Fb}g . ToxL sf/0f xf], ljutsf 3f]if0ffkqdf n]lvPsfw]/} s'/f Jojxf/df cg"lbt ePg .;+ljwfg;efsf] u7gkl5 lzIffdf ug'{kg]{ gLltut ;'wf/ /kl/jt{gsf Ph]08fx¿ s] s] x'g\ <

a9LeGbf a9L s'/f ;+ljwfgdf n]Vg] km];g g} alg;Sof] .lzIffsf] clwsf/ ;+ljwfgd} Uof/]G6L ug'{k5{ eGg] efjgf cfddflg;df cfPsf] 5 . Tof] xb;Dd 7Ls} xf]nf . t/ ;a} s'/f;+ljwfgdf n]Vg cfjZos 5}g . ;+ljwfgdf n]Vb}df g]kfndflzIffsf] ljsf; x'G5 eGg] 7fGg' ;xL ;f]rfO xf]Og . lsgls…:t/Lo lzIff k|fKt ug]{ clwsf/ k|To]s g]kfnLnfO{ x'g]5Ú eg]/df}lns xsdf n]lvFb}df Tof] :jtM k|fKt x'g] s'/f xf]Og, h;/L;+ljwfgdf afFRg kfpg] xs x'Fbfx'Fb} klg dflg;x¿ dfl/O/x]sf5g\ . To;}n] d'Vo s'/f ef]lnsf lbgdf xfd|f] /fHon] cfkm"nfO{s;/L cufl8 a9fpF5, Tof] g} dxŒjk"0f{ s'/f xf] . pknlAw /

kl/jt{g ToxLFaf6 kfOG5, ;+ljwfgaf6 xf]Og . ;+ljwfgn] tafwf dfq gk'¥ofP x'G5 .

;+ljwfg;efsf] r'gfjkl5 /fHon] lzIffnfO{ ;a} eGbf pRrk|fyldstfsf] ;"rLdf /fVg'k5{ . To;df klg :s"n]–lzIffnfO{ljz]if k|fyldstfdf /fVg'k5{ . :s"n]–lzIff cyf{t\ !@ sIffpQL0f{ ul/;s]kl5 ;dfhsf] af/]df Ps xb;Ddsf] 1fg ePsf]/ cfkm}+ ul/vfg ;Ifd gful/s ag]sf] x'g'k5{ . To:tf] gful/stof/ x'g] lzIff lbg' /fHosf] k|fylds st{Jo xf] . of] tx;Ddsf]lzIffdf s'g} c;dfgtf x'g'x'Gg / of] :t/Lo klg x'g}k5{ . t/clxn] To;f] eO/x]sf] 5}g . s]xLn] cf};t lzIff kfPsf 5g\eg] ax';ª\Vosn] sfdrnfp lzIff klg kfPsf 5}gg\ . ljZjdfvf;u/L ljsl;t b]zx¿df :s"n]–lzIffdf ;/sf/n] k|fyldstfsf;fy 7"nf] nufgL u/]/ /fd|f] lzIff lbO/x]sf] x'G5 . ToxL eP/ljsl;t b]zsf] :s"n]–lzIff k|fKt u/]sf dflg;x¿ ul/vfg

;Sg] ePsf x'g\ . ctM oxfFb'O{vfnsf] lzIff k|0ffnLnfO{ aGbu/]/ Pp6} lzIff k|0ffnL agfpg'k5{ .of] sfd ;+ljwfg;efsf] u7gx'gf;fy z'? ug'{ cfjZos 5 .To;sf] cy{ lghL If]qnfO{ tTsfnaGb ug]{ eGg] xf]Og . kfFr jif{leqo;nfO{ ;N6\ofpg'k5{ / ;a}n]Pp6}:t/sf] lzIff kfpg] Joj:yfug'{k5{ .

lzIff gLltsf] sfof{GjogdfcToGt nrstf cfjZos 5 . s]Gb|af6 lgoGq0f ug]{ :s"nk|0ffnLn] sfd ub}{g . xfd|f] clxn];Ddsf] cg'ejn] of] s'/fl;4 u/]sf] 5 . ljBfnosf] Joj:yfkg ;d'bfonfO{ g} ug{lbg'k5{ . :yfgLo lgsfo / /fHo ;/sf/n] k5fl8 a;]/ ;fwg–;|f]tsf] Joj:yf ug'{k5{ . xf], /fli6«o dfkb08 s]Gb|Lo ;/sf/n]lgwf{/0f ul/lbg'k5{ . Tof] dfkb08leq /x]/ kf7\oqmd, kf7\k':ts,k/LIffnufot cGo s'/fx¿sf] Joj:yfkg If]qLo / lhNnf:t/af6ug{ lbg'k5{ . To;lglDt cfjZos k"jf{wf/ rflxF lgdf{0f ug}{k5{ .pbfx/0fsf] nflu k|fylds ljBfnosf] Joj:yfkg cg'udgsf]lhDdf uflj;nfO{ lbOof] eg] uflj;;lrjn] Tof] sfd ug{ ;S5 <;Sb}g . :jf:Yo, s[lif, jg, ;xsf/L ;a} uflj;n] x]g'{kg]{ x'G5 .tL ;a} s'/fnfO{ ;xL 9Ën] Joj:yfkg ug{sf nflu bIf hgzlQmuflj;nfO{ cfjZos k5{ . lgjf{lrt k|ltlglwn] of] sfd ug]{xf]Og . To;}n] lzIff x]g]{ …k|f]km];gn u|'kÚ g} rflxG5 . o;lglDtrflxg] ;|f]tx¿sf] Joj:yfkg ug{ ;do nfUg ;S5, s]xL uflj;nfO{x]g]{ u/L o:tf] ;|f]ts]Gb| / hgzlQm kl/rfng ug{ ;lsG5 .

csf]{ Ph]08f xf], lzIffnfO{ bnLo /fhgLltsf] bnbnaf6d'Qm ug]{ . xfdLsxfF ;w}+el/ nf]stGqsf nflu cfGbf]ng ug'{kg]{cj:yfn] ubf{ lzIffnox¿df bnLo /fhgLlt oltla£g 3';]sf]xf] . cfzf u/f}+, ;+ljwfg;efkl5 nf]stGq ;+:yfut ljsf;sf]af6f]df nfUg]5 . ca bnLo /fhgLltsf] rnv]n ug]{ 7fpFaf6lzIff / lzIffnox¿nfO{ d'Qm /fVg}k5{ . /fhgLlts bnx¿sf]o; ljifodf 7f]; k|lta4tfsf] vfFrf] 5 . bnx¿ ca oyfy{jfbLaGg} k5{ . ;:tf] nf]slk|otfsf] nflu ug{ gx'g] jfrf klgug'{x'Gg . h] af]lnG5, Tof] k"/f ug{ ;Sg'k5{ .

– ;'bz{g

xfdL c‰} klg cfkm}+ xft v'§f lvofP/ sfdug]{nfO{ /fd|f] bhf{df /fVb}gf}+ . of] cfhsf]s6' ;fdflhs oyfy{ xf] . lzIffn] of] unt/ k'/ftgjfbL ;f]rnfO{ abn]/ >dk|lt ;Ddfga9fpg'kg]{ xf] t/ Tof] ug{ ;s]sf] 5}g .

lz Ifs j}zfv @)^% 37

s]bf/eQm dfy]df

;Daf]wg ug}{ kg]{lzIffsf Ph]08f;f]Wgf];\ g d]/f] ;/sf/sf d'Vo tLg j6f k|fyldstfs] s] x'g]5g\ < d eG5', klxnf] k|fyldstf lzIff,bf];|f] k|fyldstf lzIff / t];|f] k|fyldstf klg lzIffg} xf] .

6f]gL An]o/, Ps bzs klxn] a]nfotsf] k|wfgdGqLx'g'cl3 cfˆgf] efjL ;/sf/sf] k|fyldstfaf/] af]Nb}

a]nfot h:tf] ljsl;t b]zdf lzIffnfO{ slt k|fyldstflbOPsf] 5 eGg] s'/f 6f]gL An]o/sf] pQm egfOaf65n{Ë x'G5 . An]o/ ;Qfdf cfPkl5 k"j{3f]if0ff cg'?klzIffnfO{ pRr k|fyldstf lbP . xfnsf a]nfotLk|wfgdGqL uf]8{g a|fpgn] klg lzIffnfO{ cfˆgf]k|fyldstfdf /fv]sf 5g\ . pgn] cfˆgf] sfo{sfndf

;/sf/L :s"ndf x'g] nufgLnfO{ bf]Aa/ ug]{ k|lta4tf;fj{hlgs u/]sf 5g\ .

t/ $) k|ltzteGbf a9L hgtf lg/If/ ePsf]g]kfn h:tf] ul/a / cljsl;t d'n'sdf rflxF lzIff;/sf/sf] k|fyldstfdf k/]s} 5}g . ax'bnsf] k'gM:yfkgfePb]lv g} ;/sf/ rnfpg] kf6L{x¿n] lzIffnfO{ cfˆgf]k|fyldstfsf] ;"rLdf slxNo} /fv]gg\ . lzIff pgLx¿sf]cf]7] k|lta4tfdf ;Lldt /Xof] . kl/0ffd:j?kM;fj{hlgs lzIffsf] :t/ ‰g\‰g\ v:sFb} uof] . ;dfhdf…x'g]vfg]Úsf nflu Psy/L / …x'Fbf vfg]Úsf nflu csf]{y/Lsf]lzIff eof] . lgMz'Ns lzIffsf] gf/f lkl6of] . t/cGt afF8]/ afFsL /x]sf] k};f dfq lzIffdf xflnof] .lzIfssf] tna lbg'nfO{ g} lgMz'Ns lzIff lbPsf]

slkn >]i7

efjL g]kfnsf] lzIff k|0ffnLn] /fp6] ;d'bfo -b}n]v_ sfoL afnaflnsfsf] cfjZostfnfO{ klg ;d]6\g ;Sg'k5{ .

cfj/0f ljrf/

lz Ifs j}zfv @)^%38

cfj/0f ljrf/

lzIffdf lghL If]qsf] nufgL

lzIffdf ;fj{hlgs If]qsf] nufgL

pRr

dfWolds

cfwf/e"t

cfwf/e"t txsf] lzIffdf nufgL ug{af6 /fHo k5fl8 x6\gkfpFb}g . tNnf] txsf] lzIffdf /fHosf] k"/f nufgL x'g'k5{,hlt dfly uof] lghL If]qnfO{ cfdGq0f ub}}{ nUg ;Sg'k5{ .k"FhLjfbsf] …dSsfÚ dflgg] cd]l/sfdf *( k|ltzt ljBfyL{klAns :s"ndf k9\5g\ . a]nfotdf clxn] klg () k|ltzteGbf a9L g} ljBfyL{x¿ klAns :s"n hfG5g\ .

/ < dWodjuL{o g]t[Tjsf] oxL :jfyL{ ;f]rfOaf6 l;Ëf];/sf/ u|l;t eof] . ;/sf/x¿n] cGt/dgn] ;fj{hlgslzIffnfO{ p7fpg'k5{ eGg] 7fg]gg\, lzIff ;a}sf] nfluPp6} :t/sf] x'g'k5{ ;f]r]gg\ . pgLx¿df o;k|sf/sf]/fhgLlts rfxgfsf] ;jyf{ cefj /Xof] . ToxLeP/ ax'bnkl5 ag]sf s'g} klg ;/sf/n]lzIffnfO{ k|fyldstf lbPgg\ . lzIffdGqLx¿klg s]jn hflu/] eP, dGqL, g]tf jf cu'jfx'g ;s]gg\ .

cfwf/e"t txsf] z}lIfs :t/ psf:g'casf] g]kfnsf] klxnf] Ph]08f x'g'k5{ .;j{k|yd of] txsf] lzIffdf /fHosf] nufgLg} k'u]sf] 5}g . of] txsf] lzIffdf nufgLug{af6 /fHo k5fl8 x6\g kfpFb}g . tNnf]txsf] lzIffdf /fHosf] k"/f nufgLx'g'k5{, hlt dfly uof] lghL If]qnfO{cfdGq0f ub}}{ nUg ;Sg'k5{ . cfh h'g–

h'g /fi6« ;d[4 ePsf 5g\, tL ;a}n] cfwf/e"t txsf]lzIffdf a]:;/L nufgL u/]sfn] ;d[4 ePsf x'g\ .k"FhLjfbsf] …dSsfÚ dflgg] cd]l/sfdf *( k|ltztljBfyL{ klAns :s"ndf k9\5g\ . a]nfotdf clxn]klg () k|ltzt eGbf a9L g} ljBfyL{x¿ klAns:s"n hfG5g\ . Sofg8fdf t ztk|ltzt afnaflnsfg} klAns :s"ndf k9\5g\ eg] klg x'G5 . To;}n]g]kfndf klg ;a} afnaflnsfn] klAns :s"ndf k9\g]jftfj/0f agfpg'k5{ .

cfwf/e"t lzIffsf] :t/ km/s kgf{n] g]kfnL ;dfhdf7"nf] ;d:of ;[hgf ePsf] 5 . cfwf/e"t lzIffdf…x'g]vfg]Úsf nflu Psy/L ljBfno / …x'Fbf vfg]Úsf nflucsf]{y/L ljBfno x'gfn] xfd|f] ;dfhdf w]/} ljs[lt /lj;Ëltx¿ k}bf ePsf 5g\ . klAns :s"nsf] sdhf]/cj:yf / ltgLx¿df vf;} ;'wf/ Nofpg g;Sbf pk]lIft/ ;LdfGts[t ju{sf afnaflnsfnfO{ d"nwf/df Nofpgw]/} sl7g x'g] b]lvG5 . klAns :s"nsf] ;'wf/df clxn]d'Vo afws eg]sf] ;/sf/sf] k|lta4tfsf] sdL g}xf] . To;sf] k5fl8sf] d'Vo sf/0f xf], ;'wf/sf] nfludWod juL{o bafasf] z"Gotf . klAns :s"ndf k|foh;f]cfly{s, ;fdflhs / /fhgLlts ¿kn] sdhf]/ ju{sfs]6fs]6Lx¿ hfg] ePsfn] o:tf :s"nsf] ;'wf/sf] nfluo; ju{n] vf;} kxn u/]g, bafa ;[hgf klg ug{;s]g . ;dfhdf vf; k|efj kfg{;Sg] dWod ju{ eg]lghL ljBfnox¿n] cfˆgf] :jfy{ k"lt{ ul/lbPsf]df klAns:s"nsf] gfh's l:ylt;Fu Tolt ;/f]sf/ g} /fVb}gg\ .To;f] t, lj:tf/} :jf:Yo tyf oftfoftsf] If]qdf klgt x'g]vfg] dflg;x¿sf] rf;f] 36\b} uO/x]sf] 5 .

lghL ljBfnox¿df dWod ju{sf] a9\bf] cfsf+IffnfO{dWogh/ /fv]/ ljBfyL{x¿nfO{ yk ;'ljwf lbg] gfddf:s"nx¿nfO{ ‰g\‰g\ dxFuf] kfb}{ nluPsf] 5 . ;/sf/Lcg'udg gx'gfn] slt lghL ljBfnox¿ v'nf Jofkf/L–s/0flt/ b|"tultdf a9\b}5g\ / o;n] klAns / lghLljBfnosf] vf8n ‰g\ km/flsnf] kfb}{ nu]sf] 5 .

7flgof] . k7gkf7gsf] /fd|f] jftfj/0f agfpgsf] nflurflxg] z}lIfs ;fdu|L, k':tsfno / k|of]uzfnf tyfGo"gtd ef}lts ;'ljwfsf] aGbf]a:t ug'{k5{ eGg]lt/;/sf/n] slxNo} Wofg k'¥ofPg . To:t}Ù lzIfsnfO{tflnd lbP/ dfq x'Fb}g, pko'Qm jftfj/0f agfP/k9fpg clek|]l/t ug'{k5{ . t/ of] sfd ePg .

k|fljlws tyf Jofj;flos lzIffdf t ;/sf/n]k"/} a]jf:tf u¥of] eg] klg x'G5 . ljZjljBfnosf]lzIffsf] xfnt klg ‰g\‰g\ lau|Fb} uPsf] 5 . w]/}ljBfyL{x¿ cWoog ug]{ lqe'jg ljZjljBfnodf k9fO/ k9fOsf] :t/ b'j} sd x'Fb} uPsf] dx;"; x'G5 .Ifdtf / of]Uotfsf cfwf/df x}g, kx'Fr / bnLocfwf/df ljZjljBfnodf ;+:yfut x'Fb} uPsf] lgo'lQmk4ltn] ljZjljBfno / sn]hx¿sf] z}lIfs jftfj/0flayf]lnlbPsf] 5 .

lzIff If]q o;/L lt/:s[t x'g'sf w]/} sf/0fx¿xf]nfg\ . t/ d]/f] ljrf/df o;sf] klxnf] sf/0f xf],xfd|f] g]t[Tjdf lzIffk|lt 7f]; k|lta4tfsf] cefj .x'gt g]t[Tjdf dWod ju{ xfjL ePsfn] :jfefljs¿kdf of] ju{n] cfˆgf afnaflnsfsf] lglDt /fd|f]k7gkf7gsf] nflu lghL ljBfnox¿sf] Joj:yf ul/;s]sf]5 . clg ltgn] ;/sf/L :s"nsf] lrGtf lsg ug'{k¥of]

lz Ifs j}zfv @)^% 39

Gofok"0f{ g]kfnsf] kl/sNkgf ubf{ b]zdf b'O{vfn]lzIff Joj:yf /xg'x'Gg . ;j{k|yd ;/sf/n] klAns:s"nsf] u'0f:t/ a9fpg c7f]6 ug'{kb{5 . o;sf] nflurflxg] /sd klg ;/sf/n] g} h'6fpg'k5{ . ;/sf/n]dflyNnf] tx -sn]h / ljZjljBfno_ df lghL If]qnfO{a9L k|f]T;fxg u/]/ cfwf/e"t lzIffdf ‰08} Psnf}6Lhdfpg ;Sg'k5{ . o;n] b]zsf ;a} s]6fs]6Lx¿nfO{Ps} lsl;dsf] / :t/sf] lzIff pknAw u/fpg d2tub{5 . lghL If]qsf] xsdf Jofkf/ ug]{ p2]Zon] g}pTk|]l/t :s"n afx]s plrt z'Ns lng] :s"nx¿nfO{;/sf/sf] lgu/fgLdf ;~rfng x'g lbg ;lsG5 .o;n] klAns :s"nnfO{ k|lt:kwf{df 8f]¥ofpF5 eg]cleefjsnfO{ klg cfˆgf] s]6fs]6Lsf] lglDt :s"n5fGg kfpg] clwsf/ lbG5 .

klAns :s"nsf] :t/ psf:g] s'/f ug{ ;lhnf] 5,sfd ug{ 7"nf] r'gf}tLk"0f{ 5 . klAns :s"nsf] ;'wf/sfsfdsf] ;'?cft x/]s :s"ndf bl/nf] g]t[Tjsf] rogug]{ k|lqmofaf6 x'G5 . w]/} cg';Gwfgx¿n] s] b]vfPsf5g\ eg] :s"nsf] k|efjsfl/tfsf] k|d'v sf/sk|wfgfWofks x'g\ . k|efjsf/L ljBfnox¿sf] g]t[Tjl:y/ / bl/nf] b]lvPsf] 5 eg] ck|efjsf/L :s"nx¿dfcl:y/ / lkmtnf] kfOPsf] 5 . x/]s :s"ndflzIfsx¿nfO{ ;xof]u, cg'udg / ;'k/Lj]If0f ug{ ;Sg]Ifdtfo'Qm JolQm k|wfgfWofksdf rog ug'{ cfjZos5 . k|wfgfWofkssf] lgo'lQm k|lqmofnfO{ cbnabnu/L p;nfO{ a9L clwsf/ Pj+ pQ/bfloTj lbg'k5{ .:s"nsf] cg'udg ;d'bfo / :yfgLo lzIff sfof{nob'j}af6 x'g'k5{ . :s"nsf] d"NofÍg ubf{{ s]6fs]6Lx¿sf]pkl:yltsf] /]s8{, k9fO ePsf] / gePsf] lbgsf]/]s8{, u[xsfo{sf] /]s8{, sdhf]/ ljBfyL{sf] k9fOdfljz]if ;xof]u k'¥ofPsf] /]s8{, ljBfyL{sf] pQL0f{ k|ltzta9]sf] /]s8{ cflbnfO{ cfwf/ agfpg'k5{ .

kf7\oqmddf kl/dfh{g csf]{ dxŒjk"0f{ ;jfn xf] .kf7\oqmddf ljleGg hft, efiff, wd{ tyf ;d'bfosfx/]s afnaflnsfn] cfˆgf] tl:a/ b]Vg ;Sg] x'g'k5{ .kf7\oqmddf :yfgLo hghLjg, cfjZostf, rfxgf,1fg tyf ;Lkx¿ k|ltlalDjt x'g'k5{ . k|f/lDes pd]/sfafnaflnsfn] cfkm" / cfˆgf] kl/j]zaf/] ;xL ;d‰bf/Lsf]ljsf; ug]{ u/L kf7\oqmd agfpg'k5{ . To;}u/LljBfyL{sf] df}lnstf, ;[hgzLntf a9fpg] / l;Sgsfnflu ;w}+ clek|]l/t ug]{ s'/fx¿nfO{ kf7\oqmdn] ljz]ifhf]8 lbPsf] x'g'k5{ . cfwf/e"t txsf] lzIffsf] /fli6«odfkb08 rflxF s]Gb|n] lgwf{/0f ug]{ / To;df cfwfl/t/x]/ tNnf] lgsfon] kf7\oqmd agfpg] sfd ug'{ a9Lpkof]uL / Jofjxfl/s x'G5 . g]kfnsf] ax';f+:s[lts,ax'eflifs / ax'hftLo rl/qnfO{ k|ltlalDjt ug]{kf7\oqmdsf] th'{df cfhsf] cfjZostf xf] .

dft[efiffdf lzIff lbg] s'/fdf /fhgLlts :t/df;a} ;xdt b]lvG5g\ . t/ Jojxf/df s;/L nfu"ug]{ eGg] ;Gbe{df nfu]sf] cGof]nsf] t'jfFnf] c‰}kmf6\g ;s]sf] 5}g . dnfO{ nfU5, g]kfnleqsf ;a}

eflifs ;d'bfoaLrsf] ;Dks{ efiffsf ¿kdf :yflkteO;s]sf] g]kfnLnfO{ la;{g] / lj:yfkg ug]{ u/Lxf]Og, c¿ :yfgLo efiffnfO{ arfpg] / ljsf; ug]{eflifs gLlt cg';/0f ug'{k5{ . k|f/lDes txsf s]xLsIffdf dft[efiffd} lzIff lbg'k5{ . To;kl5 dft[efiff/ g]kfnLdf ;Fu;Fu} / dfWolds txdf g]kfnL /cª\u|]hLdf lzIff lbg] kl/kf6L z'? ug'{ pko''Qm x'G5 .sn]h pk|fGt cª\u|]hL dfWodnfO{ hf]8 lbP xfd|fo'jfo'jtL cfhsf] e"d08nLs/0fsf] o'udf cGt/f{li6«ocj;/x¿nfO{ bf]xg ug{ / cGt/f{li6«o:t/df k|ltlglwTjug{ ;Ifd x'G5g\ .

lzIffdf ug'{kg]{ ;'wf/sf sfdx¿ c¿ klg 5g\ .k|fljlws tyf Jofj;flos lzIff cfwf/e"t lzIff kl5/fHosf] k|fyldstfdf kg'{kg]{ If]q xf] . t/ of] If]qcfh;Dd klg plQs} pk]lIft 5 . cgf}krfl/s lzIffsf]xfnt klg To:t} 5 . 7f]; ;'wf/ gul/sg g]kfnsf]pRr lzIffsf] :t/ psfl;g] 5fF6sfF6 5}g . oL If]q/ d'2fx¿df 7f]; gLlt cfjZos 5 . o; af/]dfkl5 ljrf/–ljdz{ u/f}+nf . t/ clxn] klAns :s"nsf]

:t/ p7fpg] / of] txdf JofKt b'O{vfnsf] lzIff cGToug]{ s'/f ;a}eGbf klxnf] Ph]08f x'g'k5{ . of] Ph]08fnfO{;Daf]wg ug]{ k|lqmofsf] ;'?cft ePkl5 lj:tf/} afFsLd'2fdf klg xft xfNg'k5{ . klxnf] Ph]08fnfO{ ;Daf]wgug{ ;+ljwfgdf w]/} s'/f n]Vg'kb}{g . d'Vo s'/f t;+ljwfg;efsf] u7gkl5 aGg] ;/sf/n] lng] gLlt /sfo{qmd g} xf] . klxnf ;+ljwfg hf/L xf];\, clggLlt tyf sfo{qmd agfcf}+nf eg]/ ;do v]/ kmfNg'x'Fb}g .bnx¿sf aLrdf lzIffsf af/]df 7f]; ;d‰bf/L agfpg]/ ;f]xL cfwf/df o;df gLltut ;'wf/ ug]{ sfdyflnxfNg'k5{ . t/ 3'ldlkm/L s'/f k|lta4tfd} cfpF5 .;+ljwfg;efsf ;b:ox¿ gofF / Gofok"0f{ g]kfn agfpgrfxG5g\ eg] ltgLx¿sf] k|lta4tf zAbdf xf]Og,Jojxf/df b]lvg'k5{ . a]nfotdf 6f]gL An]o/ / a|fpgn]‰}F cGt/dgaf6 k|lta4 eP/ lzIffnfO{ p7fpg nfUg'k5{ .g ]kfnsf d'Vo bnx¿ / ltgLx¿sf tkm {af6;+ljwfg;efdf k|ltlglwTj ug]{ g]tfx¿ ljutdf ‰}FzflAbs k|lta4tf dfq ;Lldt eP, Jojxf/df 7f];sbd p7fpg]lt/ nfu]gg\ eg] gofF g]kfn t aGnf t/Gofok"0f{ g]kfn rflxF aGb}g .

-jftf{df cfwfl/t_

klAns :s"nsf] :t/ p7fpg] / of] txdf JofKt b'O{vfnsf]lzIff cGTo ug]{ s'/f ;a}eGbf klxnf] Ph]08f x'g'k5{ .;+ljwfg;efsf ;b:ox¿ gofF / Gofok"0f{ g]kfn agfpgrfxG5g\ eg] ltgLx¿sf] k|lta4tf zAbdf xf]Og, Jojxf/dfb]lvg'k5{ .

lz Ifs j}zfv @)^%40

cfj/0f ljZn]if0f zf;g k|0ffnL

…/fi6«ktLoÚ eGbfnlrnf] …;+;bLoÚ

k|f= /d]z 7fs'/

sfo{sf/L /fi6«klt km]l/Fbf pRr txsf lghfdtL clwsf/Lx¿ klg km]l/g] x'gfn]of] k|0ffnL lghfdtL ;]jfsf nflu k|To'Tkfbs aGg hfG5 . To;}n], lg/Gt/tf tyf:yfloTjsf lx;fan] /fi6«ktLo k|0ffnL eGbf k|wfgdGqLo k|0ffnL alnof] x'G5 .

/f /fi6«kltn] ub{5 . k|wfgdGqLo k|0ffnLsf cfnf]rsx¿eG5g\, æof] k|0ffnLn] gLltdf ljrng / c;ËltNofpF5 .Æ /fi6«ktLo k|0ffnLsf ;dy{sx¿ /fi6«ktLok|0ffnLn] ;Í6df k/]sf] b]zdf ;'Joj:yf sfod u5{,/fhgLlts k|0ffnLdf /x]sf] e|i6frf/ sd u5{ /ljsf;sf] ult a9fpF5 eGg] bfaL u5{g\ .

ef/tsf] ;+ljwfg Odfgbf/ /fhgLlts g]t[Tjsfnflu agfOPsf] lyof] . t/ cfhsf w]/} ef/tLo/fhgLlt1x¿df ;+ljwfgn] ck]Iff u/]sf] of]Uotf, Ifdtftyf rl/qsf] cefj 5 . ;+;b ;b:o lgjf{lrt x'gul/g] vr{nfO{ ;f+;bx¿n] cfly{s nufgL 7fGg yfn]sf5g\ . ltgn] lghfdtL k|zf;gdf ax'n¶L tl/sfn] x:tIf]kug]{ u5{g\ . /fi6«ktLo k|0ffnL x'Fbf] xf] t /fi6«kltn]cfˆgf] k|zf;gdf Ifdtfjfg dflg;x¿ lgo'Qm kfpFYof] .

;+;bLo ;/sf/n] tTsfn lg0f{o ug{'kg{] s'/fdflg0f{o lng ;Sb}g eGg] s'/f k|dfl0ft eO;s]sf] 5 .o;sf] kmn:j?k k|zf;g ck|efjsf/L / nyflnË x'Fb}hfG5 . lj/f]wfef;k"0f{ :jfy{ af]s]sf zlQmx¿n] bafalbg] x'gfn] dlGqd08n ls+st{Joljd"9 aG5 . ptf/fi6«ktLo k|0ffnL rflxF b[9 / l:y/ x'G5 . cd]l/sLk|0ffnLdf zlQm /fi6«kltdf s]lGb|t x'gfn] of] k|efjsf/L5 . s] klg elgG5 eg], ljwflosfaf6 :jtGq /x]sf]sfo{kflnsf /fli6«o :jfy{ tyf cGo ;jfnx¿df PslrQn]nfUg ;S5 / ljleGg sf]0fx¿af6 cfpg] :jfy{x¿af6klg d'Qm x'G5 .

t/ of] ljZn]if0f klg sdhf]/Laf6 d'Qm 5}g .klxnf] sdhf]/LÙ cd]l/sL /fi6«ktLo k|0ffnLsf] hltpHofnf] tl:a/ k|:t't ug]{ ul/Psf] 5Ù Tof] a9fOr9fO

/fi6«kltn] hlt cª\s'z ‰]Ng'k5{Ù Tolt cª\s'z k|wfgdGqLn]‰]Ng'kb{}g . o:t}u/L, k|wfgdGqLo k|0ffnLdf dlGqkl/ifbnfO{cfˆgf gLlt tyf sfo{qmd nfu" ug{ rflxg] ax'dt ;f+;bx¿sf];dy{g k|fKt x'g] ;Defjgf /fi6«ktLo k|0ffnLdf eGbf a9L x'G5 .

i6«klt kbsf pDd]bjf/ rog ug]{ k|lqmofdfcd]l/sL gful/sx¿n] ug]{ a[xb\ k|hftflGqs

cEof; ef/tsf] ;+;bLo cEof; eGbf /fd|f] 5 eGbfs]xL dflg;x¿df ef/tLo k|0ffnL eGbf ;du|d} cd]l/sLk|0ffnL /fd|f] xf] eGg] e|d kg{ uPsf] d}n] kfPsf] 5' .

ef/tsf] k|wfgdGqLo k|0ffnLdf /x]sf sdhf]/Ln]s]xL k|Zg cjZo pAhfPsf 5g\ . /fi6«ktLo k|0ffnLckgfpg] b]z a9L pGgt x'G5 ls < /fi6«ktLo k|0ffnLn]6'lqmPsf kf6L{af6 l;lh{t eb|uf]n / hftLo /fhgLltn]NofPsf] ljgfz tyf SofG;/ ¿kL e|i6frf/af6 b]znfO{d'lQm lbnfpg ;SYof] ls < o:tf k|Zgx¿sf] pQ/vf]Hg' clxn] ;fGble{s / w]/} b]zsf nflu lzIffk|bklg x'g;S5 .

;+;bLo k|0ffnLdf ljwflosfdf ax'dt k|fKt s'g}kf6L{ jf u7aGwgsf] g]tf k|wfgdGqL x'G5 / ;/sf/sf]g]t[Tj p;}n] ub{5 . t/, /fi6«ktLo k|0ffnLdfsfo{kflnsfnfO{ ljwflosfaf6 cnu /flvPsf] x'G5 /sfo{kflnsfsf] g]t[Tj k|ToIf lgjf{rgaf6 cfPsf]

lz Ifs j}zfv @)^% 41

xf] . ToxfFsf ;+:yfut ;+/rgf c‰} klg :jfjnDaL5}gg\ . To:tf ;+/rgfn] k|hftflGqs / k|efjsf/Lzf;gJoj:yfsf nflu rflxg] cfwf/ agfpg ;s]sf5}gg\ . cd]l/sL ;+ljwfg lgdf{tfn] …;/sf/ c;Lldtclwsf/ ePsf] zlQmzfnL xf];\Ú eGg] rfx]sf lyPgg\ .a?, pgLx¿n] o:tf] zlQmnfO{ ;Lldt ug{ rfx]sf lyP .Tolta]nfsf] rf;f] ;/sf/ lgsDdf xf]nf eGg] eGbfklg ;/sf/ tfgfzfxL xf]nf ls eGg] lyof] .

bf];|f]M ;+ljwfg lgdf{tfx¿n] h] h:tf] gxf]cf];\ eGg];f]r]sf lyP, ToxfF klg nueu To:t} ePsf] 5 ./fi6«ktLo zf;gk|0ffnL ePsf] b]z cd]l/sf dfq xf]Og .;+j}wflgs lg/Gt/tfsf] dfdnfdf cd]l/sf /fi6«ktLok|0ffnL ckgfP/ klg ;kmn x'g] yf]/} b]zdWo] kb{5 ./fi6«ktLo k|0ffnL cFufNg] w]/} Nofl6g cd]l/sL b]zdfof] k|0ffnL pknlAwd"ns x'g;s]sf] 5}g . lkmlnlkG;tyf OG8f]g]lzof h:tf b]zsf /fi6«kltx¿ t ef/tsfPsbd} sdhf]/ elgPsf k|wfgdGqLx¿ eGbf klg sdhf]//xFb} cfPsf 5g\ .

t];|f]M w]/} ljZn]ifsx¿n] ef/tLo /fhgLltsf g/fd|fkIfnfO{ ;+;bLo Joj:yfsf] c;kmntfsf ¿kdf JofVofug]{ u/]sf 5g\ . t/ cd]l/sL k|0ffnLnfO{ a]nfoth:tf] k|efjsf/L ;+;bLo k|0ffnL;Fu t'ngf ug{] xf] eg]k|wfgdGqLo k|0ffnL klg /fd|f] ePsf] b]Vg ;lsG5 .klZrd o'/f]ksf k|foM ;a} b]zn] ;+;bLo k|0ffnLckgfPsf 5g\, s]xL ckjfbdf dfq /fi6«ktLo k|0ffnL5 . ci6«]lnof, Go'lhNof8, hfkfg / Sofg8f k|efjsf/L;+;bLo Joj:yfsf pbfx/0f x'g\Ù hxfFsf gful/sx¿sf]hLjg:t/ pRr 5 .

ef/tLo /fhgLltsf] g/fd|f] kIf eg]sf] kf6L{ /u7aGwgx¿aLr x'g] bnabn xf] . k|wfgdGqLo k|0ffnLdfo:tf] bnabnn] l:y/tfsf] ;d:of NofpF5 . t//fi6«ktLo k|0ffnLdf lg/Gt/tfsf] ;d:of x'Fb}g\ lsgeg]d[To', xTof / dxfleof]usf] k|:tfj kfl/t ePsf] cj:yfdfafx]s cd]l/sfsf h:tf sfo{sf/L /fi6«kltn] cfˆgf]k"0f{ sfo{sfn lglj{£g 9Ën] k"/f ug{ kfpF5g\ . t/of] s'/f alnof /fi6«kltsf] xsdf dfq} nfu" x'G5 .;a} /fi6«klt plQs} alnof x'Fb}gg\ . cd]l/sfsf s]xL/fi6«kltsf] xfnt t ef/tsf k|wfgdGqLsf] hlQs}gfh's lyof] .

cd]l/sfdf sfo{kflnsf, Gofokflnsf / Joj:yflksfu/L tLgj6f lgsfodf zlQm ljefhg ul/Psf] 5 .p2]Zo / sfdk|ltsf] k|lta4tfsf cfwf/df eGg] xf]eg] /fi6«kltn] hlt cª\s'z ‰]Ng'k5{Ù Tolt cª\s'zk|wfgdGqLn] ‰]Ng'kb{}g . o:t}u/L, k|wfgdGqLo k|0ffnLdfdlGqkl/ifbnfO{ cfˆgf gLlt tyf sfo{qmd nfu" ug{rflxg] ax'dt ;f+;bx¿sf] ;dy{g k|fKt x'g] ;Defjgf/fi6«ktLo k|0ffnLdf eGbf a9L x'G5 .

/fi6«ktLo k|0ffnLdf /fi6«klt / ;f+;b b'j}n] cfkm"dfa9L j}wflgs xs–clwsf/ /x]sf] s'/f p7fpg ;S5g\ .tL b'O{aLr c;d‰bf/L eof] eg] To;sf] gLltut ;dfwfgug]{ k|hftflGqs af6f] /xFb}g . ;+;bdf ljkIfL bnsf]

ax'dt 5 eg] t l:ylt c‰ gfh's x'g hfG5 .ljwflosf eGbf km/s zlQmsf] ;|f]t cyf{t\ hgtfaf6;Lw} r'lgPsf] x'Fbf /fi6«kltn] ;+;b :yug ug]{ vf;cfwf/ x'Fb}g . o;f] ug{ p;n] ;Sb}g eGg] ljZjf;klg ul/G5 .

o;sf] ljk/Lt ;+;bLo k|0ffnLdf ;+;bdf cljZjf;sf]dt / k|d'v k|ltkIfL bnsf] Joj:yf x'G5 . k|wfgdGqLok|0ffnLdf ljwflosf sfo{kflnsf eGbf yf]/} dfq dflyx'G5 . ;/sf/df ljleGg :jfy{÷ljrf/x¿n] ;+j}wflgsdfGotf kfPsf x'G5g\ .

/fi6«ktLo k|0ffnLdf sfo{sf/L /fi6«klt km]l/Fbf pRrtxsf lghfdtL clwsf/Lx¿ klg km]l/g] x'gfn] of]k|0ffnL lghfdtL ;]jfsf nflu k|To'Tkfbs aGg hfG5 .k|wfgdGqLo k|0ffnLdf o:tf] x'Fb}g . To;}n], lg/Gt/tftyf :yfloTjsf lx;fan] /fi6«ktLo k|0ffnL eGbfk|wfgdGqLo k|0ffnL alnof] x'G5 .

ef/tLo k|wfgdGqL / cd]l/sL /fi6«klt .

af/Daf/ ;/sf/ km]l/Fbf /fhgLlts cl:y/tf cfPh:tf] b]lvG5 .t/ ;+;bLo k|0ffnLsf] nrsbf/ k|lqmofn] s'g} ;/sf/ k|fljlws¿kdf ;Í6df k/]klg l;Ëf] k|0ffnL cK7\of/f]df kb}{g .

””

OG6/g]6 tl:a/

lz Ifs j}zfv @)^%42

cfj/0f ljZn]if0f zf;g k|0ffnL

w]/} o'/f]k]nL b]zdf /fi6«ktLo k|0ffnL eGbf ;+;bLok|0ffnL lsg a9L l6sfp ePsf] 5 eg] ToxfF /fi6«k|d'v/ ;/sf/ k|d'v cnu–cnu JolQm x'G5g\ . /fi6«ktLok|0ffnLsf] /fi6«klt s'g} kf6L{ljz]ifsf] x'g] x'gfn] ;fj{hlgsgLltsf ;jfndf p;n] kf6L{ut nfOg lnG5 . t/;+;bLo k|0ffnLsf] …;]/]df]lgonÚ /fi6«k|d'vn] eg] ;Dk"0f{b]znfO{ g} k|ltlglwTj u5{ . pm kf6L{ut l5gf‰k6Lsf]v]neGbf dfly /x]sf] x'G5 .

/fi6«ktLo k|0ffnLdf /fi6«kltnfO{ p;sf] kbaf6x6fpg dxfleof]u h:tf] Hofb} s8f / ljefhgsf/Lsbd rfNg'k5{ . cd]l/sL /fi6«klt lSnG6gsf kfnfdfNofOPsf] dxfleof]usf] k|:tfjsf] 6'Ëf] nufpg ckgfOPsf]nDa]tfg k|lqmof x]bf{ of] k|0ffnL 7Ls xf]Og eGg]lgisif{df hf]–sf]xL klg k'U5 . ;+;bLo k|0ffnLn]k|wfgdGqL x6fpgsf nflu ;+;bdf cljZjf;sf] k|:tfjh:tf] l56f] tyf ;lhnf] k|lqmof cËLsf/ u/]sf] 5 ./fhgLlts jf:tljstf tyf ;dLs/0fsf cfwf/df

;lhn};Fu ;/sf/ 9fNg / gofF ;/sf/ u7g ug{;lsG5 . ;;{tL{ x]bf{ af/Daf/ ;/sf/ km]l/Fbf /fhgLltscl:y/tf cfPh:tf] b]lvG5 . t/ o:tf] nrsbf//fhgLlts k|lqmofn] s'g} ;/sf/ k|fljlws ¿kdf;Í6df k/]klg l;Ëf] k|0ffnL ;Í6df kb}{g . s'g}k|wfgdGqL kbd'Qm x'Fbf k|hftflGqs k|0ffnLdfly ;Í6cfpFb}g .

;fdflhs tyf /fhgLlts ljefhg rsf{] ePsfb]zdf ;+;bLo k|hftGqn] c‰ a9L :yfloTj k|fKtub{5 . of] Joj:yfn] /fhgLlts ;Í6sf a]nfdf ldlnh'nL;/sf/ agfpg] 5"6 lbG5 . o:tf] Joj:yfn] zlQmafF8kmfF8sf] l;4fGt cg';f/ /fhgLlts ;Gt'ng Nofpgd2t ub{5 . ldlnh'nL ;/sf/n] b]zleq /x]sf cg]sgrfxgf÷:jfy{nfO{ k|efjsf/L ¿kdf Pp6} ;dLs/0fdfNofpg d2t ub{5 . t/ oL ljlzi6 s'/fx¿ /fi6«ktLok|0ffnLdf sNkgf ug{ ;lsFb}g . /fi6«ktLo k|0ffnLdfgePsf] csf{] Pp6f s'/f] klg ;+;bLo k|0ffnLdf 5 .Tof] xf]– ;fd"lxs pQ/bfloTjsf] efjgf h;n] ;fdflhstyf /fhgLlts ljljwtfnfO{ ‰NsfPsf] x'G5 .

;+;bLo k|0ffnLdf ;/sf/sf ;a} lg0f{ox¿dfSoflag]6 ;b:ox¿sf] ;fd"lxs lhDd]jf/L /xG5 .dGqLx¿ :jtGq /fhgLlts cl:tTj ePsf zlQm x'gfn]k |wfgdGqLn] /fhgLlts ;Í6sf a]nfdf dfqdlGqd08nsf ;b:ox¿nfO{ a]jf:tf ug{ ;S5 ./fi6«ktLo k|0ffnLdf :jtGq cl:tTj ePsf JolQmnfO{dlGqd08ndf lj/n} dfq lgo'Qm ul/G5 .

o;}u/L /fi6«ktLo k|0ffnLdf r'gfj lhTg]n] lglZrtcjlw;Dd ;a} zlQm PSn} pkof]u u5{ . /fi6«kltsf]lgjf{rgdf xf/]kl5 cd]l/sL pk–/fi6«klt cn uf]/sf]/fhgLlts hLjg ;dfKt eof] . ;+;bLo Joj:yfdfePsf] eP pgL ljwflosfdf k|ltkIfL bnsf] g]tfsf]e"ldsfdf Ps vfnsf] k|efj hdfO/xg ;Sy] .jftfj/0fLo s"6gLltdf /x]sf] pgsf] Ifdtf tyf bIftfsf]e/k'/ pkof]u x'g ;SYof] . Sof]6f] k|f]6f]sn h:tf;+j]bgzLn d'2fx¿df pgn] dxŒjk"0f{ e"ldsf lgjf{xug{ ;Sy] . t/ /fi6«ktLo k|0ffnL x'gfn] cd]l/sfdfo:tf] x'g kfPg . -cd]l/sfdf ;+;bLo k|0ffnL ePsf]eP s] rflxF a]kmfObf x'GYof] eg] cn uf]/n] r'gfjxf/]/ klg ;+;bdf k|efjsf/L e"ldsf v]Ng kfpFy] .To;f] ePsf] eP h] sfd u/] jfkt pgn] gf]a]nk'/:sf/ kfP Tof] rflxF ug{ kfpg] lyPgg\ ._

;+;bLo Joj:yfdf k|wfgdGqL ;db'/Lx¿sf aLrsf]k|d'v xf] t/ /fi6«kltsf] ;db'/L 5}g . v/fa /cIfd ;/sf/ k|d'vaf6 hf]lugsf nflu /fi6«ktLok|0ffnL eGbf ;+;bLo k|0ffnL;Fu s]xL alnof /Iffsjrx'G5g\ . otfsf lbgdf w]/} cd]l/sLx¿ klg o; s'/fnfO{:jLsfg{ yfn]sf 5g\ .

-o'lgel;{6L ckm jf6/n"sf /fhgLltzf:qL k|f= 7fs'/sf] of] n]v!% dfr{ @))* sf] b lxGb" b}lgs df k|sflzt 5 . ;+=_

cg'jfbM k'ik kf}8]n

w]/} ljZn]ifsx¿n] ef/tLo /fhgLltsf g/fd|f kIfnfO{;+;bLo Joj:yfsf] c;kmntfsf ¿kdf JofVof ug]{ u/]sf5g\ . t/ cd]l/sL k|0ffnLnfO{ a]nfot h:tf] k|efjsf/L;+;bLo k|0ffnL;Fu t'ngf ug{] xf] eg] k|wfgdGqLo k|0ffnLklg /fd|f] ePsf] b]Vg ;lsG5 .

k|mfG;]nL /fi6«klt/ a]nfotLk|wfgdGqL .

OG6/g]6 tl:a/

lz Ifs j}zfv @)^% 43

x'g ;Qm}g . o;}n] g]kfnL /fHonfO{ ;xL ¿kdf abNg' k¥of] /;a} hflt, If]q, ju{ of lnËsf] ;dfg'kflts k|ltlglwTj/fHoJoj:yfdf x'g ;Sg' k¥of] . k'g;{+/rgfsf] Ps d'Vo kIfzlQm / ;fwgsf] ;|f]tsf] Gofok"0f{ ljefhg u/L ;a} If]q /ju{aLr k'¥ofO{, ul/a, c;xfo g]kfnLnfO{ ;an kfg]{ ePsfn]sf7df8f}Fs]lGb|t zf;gJoj:yfnfO{ k|To]s If]qd'vL kfg{ ;+3Lok|0ffnLsf] cfjZostf dx;"; x'g uof] . @ ;o $) jif{;DdrNb} cfPsf] /fHoJoj:yfsf nIf0f kQf] nufO{ ltgdf ?kfGt/0fug]{ s'/fsf] vf]hL ;+3Lo k|0ffnL klg xf] . g]kfnsf] ef}uf]lns,If]qLo, ;fdflhs agf]6 / hgcfsfª\Iffn] ubf{ ;+3Lo 9fFrfcfjZos ePsf] 5 . lsgeg] g]kfnsf] PsfTds Joj:yf lgDgsf/0fn] c;kmn eof]Ms= cfh;Dd rn]sf] Joj:yf ;dfj]zL x'g ;s]gÙv= P]ltxfl;s ¿kdf clt s]Gb|Ls[t zf;gk|0ffnL ePsf] / cGo

If]q / ;d'bfo :jtM zlQm / ;fwg÷;|f]taf6 ljd'v ePsf]Ùu= r'gfjdf ;Lldt nf]stGq ;dfj]zL / k|ltlglwd"ns x'g

g;s]sf]Ù3= hgk|ltlglw sf7df8f}Fd'vL eO{ cfˆgf] If]qsf] ljsf;k|lt

pbf;Lg ePsf]n] r'gfjsf a]nfdf dfq lgjf{rgdf hfg] /h;/L x'G5 r'gfj lhTg] xTs08f k|of]u ug]{ k/Dk/f a;]sf]/ …nf]stGqÚ sf gfddf r'gfjL tGq (Electoralism) sf]cEof; ePsf]Ù /

;+3Lo k|0ffnLsf]cf}lrTo / ljz]iftf

k|f=8f= nf]s/fh a/fn

;|f] hgcfGbf]ng -@))^_ qmflGtsf/L k|s[ltsf] 5 .o;n] k'/fgf /fhgLlts dfGotf, ;+:yfk|ltsf] b[li6sf]0f,

nf]stGqsf] ;xL JofVof / k|of]usf lgldQ gofF ;f]rsf] vfFrf]cf}+NofPsf] 5 . o;n] /fhgLlts ¿kdf zlQmsf] ;|f]tsf] kl/jt{gu/]sf] / ;+:yfut lx;fan] k'/fgf wf/0ffdf u'0ffTds kl/jt{gvf]h]sf] 5 . ctM /fhgLlts, cfly{s, ;fdflhs, If]qLotf /cGo b[li6n] g]kfnL ;dfhsf] k"0f{ ?kfGt/0f vf]h]sf] 5 . cfh;DdlylrP/ a;]sf d'2f / hgrfxgf PsfPs aflx/ cfpFbf st}…KofG8f]/f aS;Ú -;d:o} ;d:ofsf] af9L_ v'n]sf] t xf]Og eGg]efg k/]sf] 5 . o; kl/jt{gsf d'Vo tTj lgDg 5g\Ms= zlQmsf] ;|f]t g]kfnL hgtfÙv= ;dfj]zL nf]stGqÙu= /fhtGqsf] c;fGble{stfÙ3= ;+3Lo k|0ffnL / If]qLo ;Gt'ngÙ /ª= ;}4flGts ldng / To;sf] ;xL ¿kdf k|of]u ul/g] oGq

/ z}nLsf] vf]hL .oL t eP hgcfGbf]ngn] lglb{i6 u/]sf ljifo, h;sf] k|flKt

/ k|of]usf nflu ToxL cg';f/sf] /fhgLlts ;+:sf/, ;+:yfutkl/kf6Lsf] ljsf;, hgd'vL ;fdflhs, cfly{s sfo{qmd /:yfloTjsf] vf]hL 5 . o;} kl/k|]Iodf cfh /fHosf] k'g;{+/rgfsf]s'/f p7]sf] 5 . lsgeg] @ ;o $) jif{ k/Dk/fjfbL -?9LjfbL_;+:sf/ / ;+:yfdf e/ k/]/ dfly elgPsf uxg ljifosf] k|of]u

cfj/0f /fHosf] :j?k

;a} hflt, If]qdf ;d'bfosf] ;dfg'kflts xslxtsf] olsg ePsfv08df dw]z dfq} cnu PsfOsf ¿kdf /xg'x'Fb}g . cfh dw]z,kxf8, lxdfnL ;a} If]q ldnL g]kfn ag]sf]n] Pscsf{sf ;fwg÷;|f]tsf];d'lrt ljt/0f ul/g'k5{ .

bf]

/ljg ;fo\ld

lz Ifs j}zfv @)^%44

cfj/0f /fHosf] :j?k

ª= a;fOF;/fOn] kxf8 / dw]zaLr s6'tf k}bf ePsf] / dw]z,hghflt, blnt, dlxnf / cGo ul/a, lkl;Psf / lylrPsfju{sf] pGgltdf /fHo kIfkftL ePsf] .

;+3Lo k|0ffnLsf] cfjZostfs] ;+3Lo k|0ffnLn] lje]bsf] pko'{Qm ;d:ofsf] lgSof]{n ug{;S5 < cflv/ ;+3Lo k|0ffnL eg]sf] s] xf] < s] o;sf cfwf/g]kfndf alnof 5g\ < ;Dej slt 5 / o;n] Nofpg] gsf/fTdskIf s] x'g;S5g\ < oL ;a} kIfsf] n]vfhf]vf t uxg u[xsfo{/ cWoogaf6 x'g;S5 . t/ ;+3Lo k|0ffnLsf] ;fGble{stfsfljifodf ;+lIfKt ljZn]if0f ug{ eg] ;lsG5 .

;+3Lo k|0ffnL nf]stGqsf] cEof; ug]{ qmddf ;a} kIf /If]qsf hgtfsf] kx'Fr, zlQm / ;fwg÷;|f]tdf k'Ugsf nflua[xt\ /fli6«o Pstf sfod ug]{ kl/kf6L xf] . PsfTds k|0ffnLnfO{dfGbf klg ;a} b]zdf Ps} lsl;dn] nfu" ug{ ;lsFb}g .

;fwf/0ftof Ps}vfn], efiff, hflt / ;+:s[lt ePsf] If]qdfa;f]af; ug]{ gful/ssf] klxrfg /fVg / To; cg'?ksf] ;xeflutfu/fpgsf nflu b]zleq If]qLotfsf] cfwf/ vf]lhG5 . o;/Lklxrfg /fVg] / clwsf/ ;'/lIft ug{ zf;goGqnfO{ s]Gb|, If]q/ :yfgLo txdf ljefhg ul/G5 . t/ d'Vo ¿kdf s]Gb| /If]q÷k|b]z ;/sf/df zlQm / sfo{ ljefhg eg]s} ;+3Lo k|0ffnLxf] . :yfgLo klxrfg / If]qLotfk|lt a9L elQm (Sub-nation-alism) n] ubf{ PsfTds /fHosf] ;f6f] If]qLo k|0ffnLsf] rfxgfa9]sf] xf] .

o;/L ;+3Lo k|0ffnLdf s]Gb| / k|fGtaLr zlQmsf] afF8kmfF8x'G5 . k|fGt, lhNnf / u|fdL0f tx;Dd zlQm, ;fwg, ;|f]tafF8L ldlnh'nL zf;g ug]{ k|0ffnLnfO{ ;+3fTds k|0ffnL elgG5 .sfn{ h]= k|m8l/s\sf egfOdf ;+3Lo k|0ffnL eGgfn] ;+j}wflgszlQmsf] ljefhg s]Gb| / cGo tnsf ;/sf/aLr x'g] k|0ffnLxf] . o;n] Pscsf{sf zlQmdf x:tIf]k ug{ ldNb}g t/ sltko

d'n'sdf ;+3Lo k|0ffnL leq} klg s]Gb|sf] d"n e"ldsf /xg]k|fjwfg /fv]sf] kfOG5 . PsfTds zf;g k|0ffnLdf ;a} zlQm-tnb]lv dfly;Dd_ Ps} 7fpFdf ;Lldt x'g] t/ ;+3Lo k|0ffnLdfk|b]z ;/sf/df klg s]xL d'Vo ljifo afx]s cGodf k|fb]lzsof If]qLo ;/sf/sf] e"ldsf /xG5 .

o;sf] d"n cfwf/ ;d‰bf/L / ;xdlt xf] . ctM ;+3fTdsJoj:yfsf s]xL d'Vo ljz]iftfx¿ 5g\Ms= s]Gb| / cGo k|fb]lzs PsfOsf aLr ;d‰bf/Ldf cfwfl/t

sfo{ ljefhg x'G5 . s]Gb| / k|fb]lzs ;/sf/aLr zlQm /sfd afFl8G5 .

v= ;+3Lo k|0ffnL s]Gb|n] v6fP/ lbg] Joj:yf xf]Og, g t of]g]kfnn] eGb} cfPsf] ljs]lGb|t Joj:yf xf] . ljs]Gb|Ls/0fdfs]Gb|n] s]xL clwsf/ :yfgLo lgsfonfO{ lbPsf] x'G5 /ToxL cg';f/sf] ;fwg÷;|f]tsf] aGbf]a:t u/]sf] x'G5 . ;+3Lok|0ffnL cGtu{tsf] zlQmsf] afF8kmfF8df cfˆgf] :jfoQtfx'G5 / s]Gb|n] x:tIf]k ug]{ ;Defjgf x'Fb}g .

u= ;+3Lo k|0ffnLsf] pNn]v ;+ljwfgn] u/]sf] x'G5 / s'g–s'gzlQm / sfo{ s;sf] lhDdf eGg] klg k|:6 kfl/G5 .

3= s]Gb| / k|b]z of k|fGtaLr s'g} s'/fdf ljjfb ePdfGofokflnsfn] To:tf] ljjfbsf] 6'Ëf] nufpF5 .

ª= ;+3Lo k|0ffnLdf s]Gb|n] zlQm lbg] geP/ ;+ljwfgåf/f g}k|fb]lzs lgsfonfO{ zlQm lbOG5 . ef/tdf o:tf zlQmsf]afF8kmfF8 tLg lsl;dn] ul/Psf] 5M s]Gb|df dfq /flvPsfzlQm / sfo{, k|fGtdf /flvPsf zlQm / s]Gb| / k|fGtldlnh'nL k|of]u ul/g] zlQm . s]Gb|n] o'4sf] 3f]if0ff ug{;Sg], ;'/Iff, cy{, k//fi6« gLlt / cGo sltko ljifodfclwsf/ /fv]sf] x'G5 . c¿ d'n'sl;t zflGt ;D‰f}tf ug'{kbf{of cf0fljs dfldnf cflbdf s]Gb|n] zlQm /fv]sf] x'G5 .t/ ljsf;sf sfd ug{, ljb]zL k"FhL leœofpg of cfsif{0fug{, cfh k|fGtLo ;/sf/ klg ;+nUg ePsf] kfOG5 .

g]kfn /fHosf] k'g;{+/rgfM :juL{o 8f= xs{ u'?ªn] kl/sNkgfu/]sf] gofF g]kfn . h;df pgn] :yfgLo÷If]qLo jf k|fb]lzs;/sf/nfO{ a9L clwsf/ lbg] k|:tfj u/]sf lyP . ;+3Lotfsf;DaGwdf xfn;Dd ;fj{hlgs ePsf k|:tfjx¿dWo] 8f= u'?ªsf]of] k|:tfj ;a}eGbf a9L Jofjxfl/s / lg/k]If dflgG5 .

;fef/M lxdfn va/klqsf, !^ kmfu'g @)%*

lz Ifs j}zfv @)^% 45

s]Gb| / k|fGtaLr ;DaGws]Gb| / PsfOaLrsf] ;DaGw ;a} 7fpFdf Ps} lsl;dsf] x'Fb}g .;+o'Qm /fHo cd]l/sfsf] ;+3Lo k|0ffnLn] k|fGt -/fHo_ nfO{ w]/}:jfoQtf lbPsf] 5 . t/ pgLx¿sf] cfzo cnlUug] b]lvFb}g .Sofg8fsf] ;+3Lo k|0ffnL klg cd]l/sfsf] h:tf] 5}g . ax'efiff,ax';+:s[lt, ax'hflt ePsf] ;dfhdf Ps} cfwf/ kfpg ufx|f]x'G5 . To;}n] ;+3Lo k|0ffnL ldNbf]h'Nbf] (Symmetrical) /gldNbf] (Asymmetrical) x'G5 . g]kfnsf] ;Gbe{df a9L gldNbf]dfq xf]Og, cgf}7f] ;fdflhs agf]6 kfOG5 . hghflt / dw]zsf]cfˆg} vfnsf] klxrfg / leGgtf 5 . s'g} Ps hflt jf;d'bfosf] jr{:j g/xFbf jf ;f‰f ef}uf]lns If]q gx'Fbf ;+3Lok|0ffnL lgwf{/0f ug]{ cfwf/ kfpg cK7\of/f] k/]sf] 5 . cfhPsflt/ ;+3Lo k|0ffnLk|lt d'n's k|lta4 ePsf] 5 eg] csf{lt/g]kfnsf] ef}uf]lns agfj6 hftLo / eflifs cfwf/ ljeflht5 . To;df klg oltsf jif{sf] /fHosf] ;fF3'/f] ;f]r / sfo{n]If]q, ju{, hfltaLr ljZj;gLotf 36]sf] 5 . ;+3Lo k|0ffnLnfO{rflxg] h'g ;xsfo{ / cfk;L ljZjf; xf], Tof] algg;Sbf;+3Lo k|0ffnLdf hfg] cfwf/ klxNofpg ufx|f] eO/fv]sf] kfOG5 .

k|fGtLo klxrfgsf lgldQ klg ;a}l;tsf] cfk;L ljZjf;/ ;d‰bf/L rflxG5 . gful/ssf cg]s kl/ro x'G5g\ . klxnf]t pm cfˆgf] kl/jf/ clg ufpF, lhNnf, k|b]z / /fHosf] ;a}sf];f‰f kl/ro xf] . o:tf] tx–txdf afFl8Psf] kl/rosf] a[xt\kl/ro gful/stf xf] . t/ olb Jofks kl/ro lbg] /fHolje]bsf/L eOlbof] eg] gful/s cfˆgf] xs, lxt, If]qsf] pGgltcflbk|lt ;r]t x'g yfN5 . o;n] dfGotf / kl/ro vf]H5 .:jfoQtfsf] s'/f, zlQm / ;|f]tdf kx'Frsf] s'/f cfpF5 //fHol;t ‰u8f ug{ yfN5 .

g]kfndf ;+3Lo k|0ffnLsf] dfusf k5fl8 d"n sf/0f clts]Gb|Ls[t /fHoJoj:yfsf] cGTo / /fHosf] ;j{;fwf/0f hgtfzlQm / ;|f]tdf k'Ug] k|lqmofsf] vf]hL x'g\ .

;a} hfthflt, efiff, efifL, ;+:s[ltsf] klxrfg ;fy} g]kfn/fHosf] Pstf / cv08tf sfod} /fVg dw]z, efj/ k|b]z /kxf8 cnUu} PsfOdf afF8\g ;lsFb}g . dw]z k|b]z eg]/ :jfoQk|b]z dflgFbf leqL–dw]zsf] -efj/_ cl:tTj /xg ufx|f] k5{ .jf:tjdf dw]z, kxf8 / cGo If]qsf] klxrfg / g]kfnsf]Pstf / cv08tf agfO/fVg dw]z / kxf8sf] ;d‰bf/L sfod/fVg}k5{ . dw]zLsf rfxgf / cfsfª\Iffsf ;fy} pgLx¿n]hg;ª\Vof cg's"nsf] zlQm / ;fwg;|f]tdf lx:;f kfpg'k5{ .o;sf] ;dfof]hg ug{ dw]znfO{ cnUu} PsfOsf ¿kdf g/fvLg]kfn /fHonfO{ tLgb]lv kfFr ef}uf]lns k|b]zdf ljefhg ug{;lsG5 . o:tf] ljefhg pQ/–blIf0f (Vertical) / k"j{–klZrd(Horizontal) cfwf/df ug{ ;lsG5 . Ps ljåfg\sf] k|:tfjdfkfFr k|b]zdf ljefhg ul/Psf] kfOG5 . tL x'g\M k"jf{~rnk|b]z, dWodf~rn k|b]z, klZrdf~rn k|b]z, ;'b"/klZrdf~rnk|b]z / s0ff{nL k|b]z . o;df k|z:t /fhgLlts u[xsfo{ x'g'k5{/ ;a}sf] xslxtsf] n]vfhf]vf u/L ;d‰bf/Ldf k'Ug ;Sg'k5{ .;a} hflt, If]qdf ;d'bfosf] ;dfg'kflts xslxtsf] olsgePsf v08df dw]z dfq} cnu PsfOsf ¿kdf /xg'x'Fb}g .cfh dw]z, kxf8, lxdfnL ;a} If]q ldnL g]kfn ag]sf]n]Pscsf{sf ;fwg÷;|f]tsf] ;d'lrt ljt/0f ul/g'k5{ . kxf8sfgbLgfnf / cGo hDd} k|fs[lts ;fwg Pscsf{df ;DalGwt

5g\ . ltgsf] ldlnh'nL pkof]u ug'{k5{ . o;nfO{ …;xof]ufTds;+3jfbÚ sf] clt pQd gd'gf dflgg]5 . casf] g]kfndf kxf8]hfltsf s]xL ;De|fGt ju{n] dfq /fHosf] zlQm / ;|f]t÷;fwgsf]pkof]u ug]{ eGg] s'/f x'Fb}g . cfh nf]stGqsf] ;xL ;dfj]zLs/0f/ Jojxf/ ;zlQms/0fsf] l;4fGt / Jojxf/sf] sfof{Gjogdfb]lvg}k5{ .

;+3Lo k|0ffnLdf Wofg lbg'kg{] s'/fg]kfnn] cfh ;+3Lo k|0ffnLdf hfg] k|lta4tf hgfPsf] 5 .o; ljifodf ljleGg df]8n -gd'gf_ klg gcfPsf xf]Ogg\ .t/ w]/}h;f] df]8n ls t hftLotf ls t If]qLotfdf cfwfl/t5g\ . t/ h'g;'s} gd'gf -df]8n_ cGtu{tsf] ;+3Lo k|0ffnLn]lgDg kIfdf Wofg k'¥ofpg'k5{M!_ g]kfnsf] Pstf / cIf'00ftfdf cfFr gcfpg]Ù@_ ;a} ;d'bfo / If]qaLr ;d‰bf/L / Pstf sfod x'g'kg]{Ù#_ ;+3Lo k|0ffnL th'{df ul/Fbf cfly{s / k|zf;sLo ;Defjgf

x]l/g'kg]{Ù /

$_ s]Gb| / ;+3Lo OsfOsf aLr s;/L ;fwg÷;|f]tsf] afF8kmfF8ug]{ <o;f] ul/Fbf g]kfnsf] ;f+:slts, hfltut, wfld{s / If]qLo

ljleGgtf (Diversities) sf] klg x]Ssf /flvg'k5{ . jf:tjdf;+3jfb eg]s} b'O{ cnu k|j[lQaLr– Jofks ;f‰f :jfy{ /:yfgLo :jfoQtfsf]– ;d‰bf/L xf] . cfh;Ddsf] g]kfnsf] cg'ejn]s] b]vfpF5 eg] :yfgLo of If]qLo ;|f]t÷;fwg of k"FhL a9L¿kdf s]Gb|sf nflu vr{ ul/Psf] 5 / tnsf ljsf; ;w}Fdflysf lgufxdf e/ k/]sf 5g\ . ;fgf–;fgf ljsf;sf nfluklg s]Gb|s} d'v tfSg] afgL a;]sf] 5 . To:t} 5, k|zf;g If]qklg . g]kfnsf] Oltxf;, zf;gtGqsf] ;+:sf/ / ;/sf/L z}nLclt s]lGb|t ePsf]n] ljs]Gb|Ls/0f vfnL gfddfqsf] /Xof] .ctM /fhf dx]Gb|n] rnfPsf] tyfslyt …ljs]lb|t k|hftGqÚ df/ xfn;Ddsf cGo k|of]udf klg s]Gb|Ls/0fsf] ;+:sf/n] k|e'TjhdfPsf] kfOG5 .

o;} ;Gbe{df, c¿ b]zsf gd'gf klg x]l/g'k5{ . ef/tsf];+3Lo k|0ffnL cGo b]zsf] h:tf] 5}g . ef/tdf ;+ljwfg lgdf{0fljifodf k|z:t 5nkmn ePsf] kfOG5 . ToxfFsf] efiff, hflt,wd{ / cGo sltko ljljwtfn] ;+3Lotfsf] cfwf/ kfPsf] 5 .t/ ef/tdf ;f]leot ;+3 aGbfv]l/ lbPsf] …cfTdlg0f{osf] clwsf/Úk|fGtnfO{ lbPsf] 5}g . ctM ef/tsf] ;+3Lo k|0ffnLdf klgPsfTds k|0ffnLsf] afx'No 5 / sltn] o;nfO{ …s]Gb|Ls[t ;+3jfbÚ(Centralized federalism) klg eg]sf 5g\ . s]=;L= xj]/n]eg] …cw{–;+3jfbÚ (Quasi-federalism) eg]sf 5g\ . o;n]ubf{ cfjZostf kbf{ s]Gb|n] /fHosf] zlQmdf x:tIf]k u/]sf]

cK7\of/f] ;fdflhs, ef}uf]lns, /fhgLlts kl/j]zdfs;/L ;+3Lo k|0ffnL ;Dej x'g;S5 eGg] k|Zg;a}sf ;fd' 5 . olt w]/} 9fFrf cfO/x]sf 5g\ t/7f]; ;dfwfg eg] c‰} lgsfNg ;lsPsf] 5}g .

lz Ifs j}zfv @)^%46

cfj/0f /fHosf] :j?k

k|df0f oqtq kfOG5 . t/ lxhf]cfh eg] ef/tsf] /fhgLltsgS;f ablnPsf] / s]Gb| klg c¿ If]qLo bnsf] andf l6s]sfn]s]Gb|n] hyfefjL /fHo ;/sf/nfO{ x6fpg 5f]8]sf] 5 . o;n]ubf{ ;xsfl/tfd"ns ;+3jfb (Cooperative Federalism) sf]efjgf j[l4 x'Fb} uPsf] kfOG5 . x'g t s'g} klg ;+3Lo k|0ffnLcfk;L ;xof]udf rNg'kg]{ x'G5, lsgeg] cfk;L cljZjf; /snxn] d'n's g} 6'lqmg] 8/ x'G5 . ;f]leot ;+3sf] cGTo;Fu}k'/fgf OsfOx¿n] cfTdlg0f{osf] clwsf/ k|of]u ub}{ cnlUuP/!% b]z x'g k'u] . oL klg n]lggl;t u/]s} ;d‰bf/Lsf cfwf/df;f]leot ;+3sf] lx:;f ag]sf lyP .

;+3Lo :j?kg]kfndf s:tf] ;+3Lo k|0ffnL rflxG5 < g]kfnsf] ef}uf]lns jgfj6,hftLo, eflifs / If]qLo ljleGgtf Psflt/ kfOG5 eg] cfk;Ld]nldnfk / ;xjf;sf] ;+:sf/ csf]{lt/ 5 . t/ zf;gdfPsflwsf/jfbL k/Dk/fn] ubf{ cfh s]xL c;d‰bf/L a9]sf]5 . k'/fg} vfn] ;f]r /fVg]sf] nflu of] ljv08gsf/L b]lvPsf]5 eg] c¿sf nflu g]kfnnfO{ ;xL ¿kdf ;dfj]zL nf]stGqsfdfWodåf/f PsLs/0f ug]{ kl/kf6Lsf] yfngL . t/ zf;s ju{of bnsf g]tfdf gofF ;f]r, c7f]6 / dfu{bz{g ug]{ Ifdtfljsf; x'g ;s]g eg] of] ljv08gsf/L klg x'g;S5 . ;+3Lok|0ffnLsf k|f/lDes ?k ljleGg sf]0faf6 cfO/x]sf 5g\ t/s'g rflxF plrt ;dfwfgsf] af6f] xf] eGg rflxF ;lsPsf]5}g . lsgeg] cfj]u of efjgfdf au]/ dfq 7f]; ;dfwfg

cfpg ;Qm}g . ;a} ju{, If]q of ;d'bfosf] :jfy{sf] /Iff klgxf];\ / g]kfnL /fHosf] zlQm klg o;} cfwf/df a9\g ;sf];\eGg] cfwf/ g} cfhsf] cfjZostf xf] . o;} kl/k|]Iodf ljleGg:jfoQ If]qsf s'/f p7]sf 5g\ . dfcf]jfbLn] g]kfnnfO{ hftLo /If]qLotfsf cfwf/df gf} If]qdf ljefhg u/]sf 5g\ -x]=tl:a/_ .tL x'g\Ms= ls/fFt :jfoQ If]qÙv= tfdfª :jfoQ If]qÙu= td'jfg :jfoQ If]qÙ3= g]jf/ :jfoQ If]qÙª= du/ft :jfoQ If]qÙr= y?jfg :jfoQ If]qÙ5= dw]z :jfoQ If]qÙh= e]/L–s0ff{nL :jfoQ If]qÙ /‰= ;]tL–dxfsfnL :jfoQ If]q .

kl5Nnf b'O{sf] eg] If]qLotfsf (Territorial) cfwf/df ljefhgul/Psf] 5 . dfcf]jfbL df]8ndf ;+3Lo k|0ffnL Toltv]/ geg]klg cfh of] bn ;+3Lo k|0ffnLk|lt k|lta4 5 . c¿ bn klgs'g} g s'g} k|sf/sf] ;+3Lo k|0ffnL x'g'kg]{ s'/fdf Psdtb]lvG5g\ .

hftLo, efiffut of cGo ;f+:s[lts cfwf/df ;+3 k|0ffnLgaGg] xf]Og . jf:tjdf s'g} If]qdf o:tf] afx'No /x]s} cfwf/dfk|fb]lzs ;/sf/ agfOPsf] kfOG5 . ef/tdf /fHosf] -k|fb]lzs_ljefhg efiffut cfwf/df ePsf] kfOG5 . t/ g]kfndf k|To]s

dfcf]jfbLsf] r'gfjL 3f]if0ffkqdfk|:tfljt ;+3Lo g]kfnsf] gS;f .

lz Ifs j}zfv @)^% 47

If]q (Region) sf] hftLo jgfj6 x]bf{ s'g} klg hfltsf]jr{:j ePsf] kfOFb}g . ‰g\ b]zsf] ;Dk"0f{ hg;ª\Vofsf] lx;fan]t k|To]s hghfltsf] ;ª\Vof !) k|ltzt eGbf sd 5 . If]qL–afx'gsf] hg;ª\Vof sl/a #) k|ltzt / cGo hflt, If]qLo /cGosf] -d';ndfg nufot_ &) k|ltzt 5 . hghfltsf cfwf/dfx]l/Fbf ls/fFt :JffoQ If]qdf /fO{ / lnDa" $* k|ltzt / cGokxf8] hft / hfltsf] ;ª\Vof qmdzM !$=^ k|ltzt / #&=@k|ltzt 5 . o;n] /fO{ / lnDa"sf] ;ª\VofnfO{ pl5g]sf] kfOG5 .efiffut ¿kdf /fO{ / lnDa" @(=$ k|ltzt / cGo !# k|ltzt5g\ . o; If]qdf g]kfnL efiff af]Ng] %&=$ k|ltzt k5{g\ .To;df klg /fO{leq cg]syl/sf ;–;fgf xfFuflaFuf 5g\ . o;n]s;/L ls/fFt If]q eg]/ Ps cnUu} :jzfl;t If]q aGg ;S5 <tfdfª a;f]af; u/]sf] If]qdf h;nfO{ tfd;flnª :jzfl;tIf]q elgPsf] 5, $@=* k|ltzt tfdfª / !%=# k|ltzt cGohfthflt k5{g\ . To;leq $!=& k|ltzt hftdf ljeflht;d"x k5{g\ . g]jf/ :jzfl;t If]qdf $#=( k|ltzt g]jf/,!!=! k|ltzt c¿ hghflt ;d"x / $$=( k|ltzt pRr hft-afx'g÷If]qL_ k5{g\ . td'jfg If]qdf @#=* k|ltzt u'?ª, !&=(k|ltzt cGo hghflt ;d"x / %#=& k|ltzt du/, !@=$k|ltzt blnt / %!=& k|ltzt afx'g÷If]qL k5{g\ .

csf]{ If]q y?jfg xf], h;df $&=^ k|ltzt yf¿, !@=&cGo / #( k|ltzt kxf8] afx'g÷If]qL k5{g\ . dw]zL :jzfl;tIf]qdf @*=* k|ltzt t/fO{sf hftdf ljeflht ;d"x -blntnufot_, !&=! k|ltzt dw]zL hflt, kxf8] afx'g÷If]qL@^=( k|ltzt k5{g\ . d}lynL, ef]hk'/L / cjlw efiff af]Ng]sf]^(=( k|ltzt ;ª\Vof 5 eg] g]kfnL efiff af]Ng] @% k|ltzt .afFsL $# k|ltzt 5g\ .

e]/L÷s0ff{nL :jfoQ If]qdf, kxf8] afx'g÷If]qLsf] ;ª\Vof^&=% k|ltzt, blntsf] !@=% k|ltzt / cGo hflt !@=(k|ltzt 5g\ . To:t} ;]tL / dxfsfnL If]qdf, kxf8] afx'g÷If]qLsf];ª\Vof *%=& k|ltzt 5 eg] blntsf] !$=@ k|ltzt / (*=#k|ltztn] g]kfnL efiff af]N5g\ . ctM dflysf :jfoQ If]qdWo]oL kl5Nnf b'O{ j6fdf dfq Ps?ktf (Homogeneous) /:jfoQ If]qsf] 7f]; cfwf/ kfOG5 . c¿ w]/} df]8n -gd'gf_ n]ls t dfcf]jfbL 9fFrfdf yk36 u/]sf] 5 ls t If]qLo ljefhgnfO{c‰ kl/dfh{g ub}{ /fHosf] ;|f]t÷;fwg / zlQmsf] Gofof]lrtafF8kmfF8 u/L ;+3Lo k|0ffnLdf ;f]‰} gk'Ubf x'G5 eGg] ts{lbPsf] kfOG5 . s;}n] xfnsf] &% lhNnfnfO{ 36fO{ @% kfg]{/ ljs]Gb|Ls/0f ;xL ?kdf nfu" ubf{ x'g] s'/f p7fPsf 5g\ eg]s;}n] If]qsf] ;ª\Vof %÷& kfg'{kg]]{ s'/f p7fPsf 5g\ . g/xl/cfrfo{, xs{ u'?ª, kLtfDa/ zdf{, s]=aL= u'?ª, kl/ yfkf,s'df/ of]~hg, uf]ljGb g]pkfg], ejfgL a/fn, r}tGo ld>,z+s/ kf]v|]n, s[i0f vgfn, dx]Gb| nfjtL, /fh]Gb| >]i7, xl//f]sf, cd/]zgf/fo0f ‰f / cd/]zs'df/ l;+xn] ls t hftLols t If]qLo cfwf/ b]vfPsf 5g\ . cfnf]s af]x/f / nf]s/fha/fnsf] wf/0ff clns km/s 5 . dw]z / kxf8sf] ;Gt'lnt;DaGwdf pgLx¿sf] hf]8 5 . t}klg hfltut hg;ª\Vof, e"ld/ If]q, efiffut If]qLo klxrfg cyf{t\ ;f+:s[lts jr{:j / To;If]qleqsf] pTkLl8t ju{sf] cfwf/df g} /fHosf] k'g;{+/rgfx'g'k5{ eGg] ts{ 5 . o:tf cfwf/ vf;u/L ;+3Lo k|0ffnLsfnflu plrt x'g ;S5g\ g ls ljs]lGb|t Joj:yfsf nflu .

g]kfn Ps …ax'hftLo, ax'eflifs, ax';f+:s[lts / ax'wfld{sb]z xf] .Ú ;g\ !(() sf] ;+ljwfgn] g} o:tf] ljljwtfnfO{:jLsf/]sf] lyof] . t/ g]kfn …lxGb"/fHoÚ eGg] ;+j}wflgs :jLsf/f]lQmn]ljleGg hghflt, cGo wfld{s ;d'bfonfO{ :jLsfo{ ePsf] lyPg .ctM g]kfn wd{ lg/k]If /fHo g} x'g'kg]{ s'/fdf hf]8 lyof] .cfh of] dfu k"/f ePsf] 5 t/ oL gofF dfGotf / l;4fGtnfO{s;/L Jojxf/df ptfg]{ xfFs eg] 7"nf] 5 .

ljleGg hfthflt / wfld{s ;d'bfo lxGb", d';ndfg, lqm:tfg,a'4dfuL{ cflb g]kfnsf ;a} If]qdf 5l/Psf 5g\ . s'g} Ps;d"xsf] hg;ª\Vofsf] jr{:j 5}g . &% lhNnfdWo] If]qL gjf}FlhNnfdf, du/, yf¿, tfdfª, g]jf/ / u'?ª !$ lhNnfdfc¿eGbf clws 5g\ (Majority), kxf8] hghflt, hft ;d"xsf]@* lhNnfdf afx'No 5 eg] cf7 lhNnfdf hghflt, dw]zL;d"x / Ps lhNnfdf hghflt ax';ª\Vofdf 5g\ . afFsL /x]sf!) lhNnfdf kxf8] / dw]zL ;d"x k|To]s tLg lhNnfdf /

rf/ lhNnfdf s'g} ;d"x klg ax';ª\Vos 5}gg\ . ctM g]kfndfcNk;ª\Vosn] g} ax'hftLo /fi6« rnfO/x]5g\ .

o:tf] cK7\of/f] ;fdflhs, ef}uf]lns, /fhgLlts kl/j]zdfs;/L ;+3Lo k|0ffnL ;Dej x'g;S5 eGg] k|Zg ;a}sf ;fd'5 . olt w]/} 9fFrf cfO/x]sf 5g\ t/ 7f]; ;dfwfg eg] c‰}lgsfNg ;lsPsf] 5}g . olta]nf ax; / efif0f w]/} rn]sf5g\ / of] x'g' cfjZos klg 5 . t/ /fHo / bnx¿n] uxgcWoog / lrGtg ug{ ;s]sf 5}gg\ . g t cf7 bnsf] ldlnh'nLrn]sf] ;/sf/n] dw]z, hghflt, blnt, dlxnf / cGo pTkLl8tju{sf] ;+3Lo k|0ffnLsf] dfusf] plrt ;dfwfg vf]Hg ;s]sf]5 . ctM dw]z, hghflt, blnt ;a} cf–cfˆgf] 7fpF vf]Hg]sfddf nfUbf cfGbf]lnt ePsf 5g\ .

ef/tsf] cg'ejs] g]kfnn] ef/tsf] cg'ej lng ;S5 < o;sf s]xL kIfg]kfnsf nflu klg ;sf/fTds b]lvG5g\ . s'g} ¿kdf klgg]kfnL ;+3Lo k|0ffnL ;d‰bf/L / ljZjf;af6} cfpg'k5{ g lscfGbf]ng / bafaaf6 . o;sf nflu ;xsfo{, jftf{ rNg' /ulx/f] cWoog x'g'k5{ .

s] ;+3Lo k|0ffnLn] oL ;d:ofsf] ;dfwfg lgsfNnf < of]k|Zg ca k'/fgf] ePsf] 5 lsgeg] s'g} k|sf/sf] ;+3Lo k|0ffnLcfhsf] c7f]6 ePsf] 5 . g]kfnsf] ljz]if kl/l:yltn] ubf{ /ljZjsf ;a} df]8n lgofNbf ;xof]ufTds ;+3jfb (Coopera-

cfw'lgs g]kfndf rn]sf] clt s]Gb|Lo zf;g tGq,clwgfosjfbL / ;fdGtL ;f]rn] u|l;t jftfj/0fdf;+3Lo k|0ffnL rnfpg ;xL ¿kdf /fHosf] ?kfGt/0fsf]cfjZostf 5 . xf]Og eg] k'/fg} /S;L gofFaf]tndf /fv]sf] h:tf] dfq x'G5 . o;n] /fi6«lgdf{0fsf] ;f6f] /fi6« ljv08gsf] l:ylt klgcfpg ;S5 .

lz Ifs j}zfv @)^%48

cfj/0f /fHosf] :j?k

tive Federalism) s} ;+/rgf agfpgkl§ nfUg'k5{ . ef/tsf];+3Lo k|0ffnL g]kfnsf nflu Ps pQd gd'gf x'g;S5 t/g]kfnsf] ;fdflhs, ef}uf]lns / /fhgLlts kl/j]z eg] ef/tsf]eGbf leGg 5 . ef/tdf efiffut cfwf/nfO{ d"n ¿kdf lnOof]lsgeg] To:tf If]q -/fHo_ cjl:yt lyP . x'g t cGo ;–;fgf/fHo klg 5g\ tLdWo] slt ;/sf/sf cwLgdf k5{g\ . ctM/fHosf] ljefhgn] ubf{ ;+3Lo k|0ffnL cFufNg ;lhnf] kf/]sf]xf] . sltn] ef/tsf] h:tf] clt ljeflht ;dfhsf nflu;xsfl/tfdf cfwfl/t (Consociational) Joj:yfsf] cfjZostfk/]sf] dfG5g\ . o; df]8nn] ;a} eflifs, wfld{s, ;d"xx¿nfO{;dfj]z u5{, ;a}nfO{ ;f+:s[lts :jtGqtf (Autonomy) lbG5,/fhgLlts / k|zf;sLo lgo'lQmdf ;dfg'kfltsdf b]lvG5 /cNk;ª\VosnfO{ cfˆgf d'Vo clwsf/ / :jfoQtfsf nfluljz]if clwsf/ (Veto Power) lbG5 . t/ w]/}n] sG;f]l;o;gndf]8nsf cfwf/df dfq cdgrog sfod x'g ;Qm}g eGg] ts{plQs} alnof] ¿kdf /fv]sf] kfOG5 . lsgeg] ef/tdf cNk;ª\Vosd';ndfg hlxn] klg ax';ª\Vos lxGb"af6 ql;t 5g\ . cg]slxGb", d';ndfg bËf klg eO/xG5g\ .

g]kfnL ;+3sf ljz]iftfhg;ª\Vofsf] jgfj6, dw]z, kxf8sf] g5'6\g] ;DaGw (Inte-gral Part), ;+:s[lt, wd{ / cfly{s ?kn] Pscsf{df e/kg]{k/Dk/fn] g]kfnL ;+3Lo k|0ffnL ;xof]ufTds g} x'g'k5{ . o:tf]ljZjf; / ;d‰bf/LnfO{ /fli6«o k"FhLsf ¿kdf lnOg'k5{ g lsk|lt:kwf{Tds ;+3jfb . ctM ;xof]ufTds ;+3jfbsf] efjgf;+3Lo k|0ffnLsf] cfwf/ xf] . t/ o; l;4fGtnfO{ cfˆg} ;Gbe{dfJofVof / k|of]u u/]sf] kfOG5 . g]kfnsf ;Gbe{df ;xof]ufTds;+3jfbsf lgDg ljz]iftf x'g;S5g\Ms= ;+3Lo PsfOsf] cfwf/ …cfTdlg0f{osf] clwsf/Ú (Right to

self determination) geO{ s]Gb| / k|b]zsf aLr zlQmljefhg x'g'k5{ . lsgeg] clt ljeflht b]zsf nflu of]/fli6«o ljv08gsf] cfwf/ x'g;S5 . ;+ljwfg cw{–;+3Lo /cfjZos kbf{ s]Gb|n] ljz]if clwsf/ k|of]u ug{;Sg] x'FbfJofjxfl/s x'g;S5 . t/ o;f] ubf{ e/;s k|fb]lzs;/sf/l;t k/fdz{ ug'{k5{ tfls ;xof]ufTds ;+3jfbsf]efjgfsf] pNnª\3g gxf];\ .

v= Ps :jtGq /fli6«o cfof]usf] u7g ug]{, h;df b]zdf k|ltli7t,OdfGbf/of]Uo ;b:o /xg ;s"g\ . o; cfof]un] k|b]z /s]Gb|sf aLr kg]{ ;d:of ;dfwfg ug{ e"ldsf v]Ng ;sf];\ .

u= dw]zL, hghflt / cGo ;a} kIfaLr c‰ a9L ;d‰bf/La9fpg] ultljlw x'g'k5{ . Pscsf{nfO{ ;Ddfg ug]{ / ;xsfo{

ug]{ kl/kf6Lsf] ljsf; ub}{ n}hfg x/ g]kfnsf] nf]stflGqs/fhgLltnfO{ u'0ffTds kl/jt{g ug{ ;dfg'kflts lgjf{rgk|0ffnL cFufNg'k5{ . hghflt, dw]zL / cGo ju{ / If]qsf]dfu k"/f x'g] / ldlnh'nL ;/sf/ rnfpg] kl/kf6LnfO{c‰ ljsl;t kfg]{ . ca k'/fgf] vfnsf] ;f]r / ;+:sf/n];/sf/ rnfpg ;lsFb}g . gofF kl/kf6L cFufNg'kg]{ kl/l:yltalg;s]sf] 5 .

ª= g]kfnsf] Pstf / If]qLo cIf'00ftf ;a}sf] ;/f]sf/sf] ljifox'g'k5{ . o;sf nflu ;a} If]q / ju{n] ;+ljwfg lgdf{0fubf{ k|lta4tf hgfpg'k5{ .

r= bnsf g]tf / c¿n] ;+3Lo k|0ffnLsf] dxŒj / dfGotfa'´g'k5{ . k'/fgf dfGotf / ;f]rn] ;+3Lo k|0ffnL rNgufx|f] x'G5 .

5= dw]z / kxf8nfO{ Pscsf{l;t ;xof]ufTds ;DaGw sfod/fVg kfFr efudf pQ/–blIf0f (Vertical) / k"j{–klZrd(Horizontal) If]qLo ljefhg ug{ ;lsG5 . t/ tL If]qleqkg]{ k|To]s lhNnf (District) df ;fwg–;|f]tsf] hg;ª\Vofsfcfwf/df ;dfg'kflts 9Ën] ljefhg x'g'k5{ . t/ k|To]stNnf] OsfOn] cfˆgf] Onfsf ljsf; ug{ / cGo ultljlwug{ kfpg] k|fjwfg x'g'k5{ . o;/L k|fb]lzs / lhNnf lgsfoagfpg ;lsG5 .g]kfnL /fHo k'g;{+/rgfsf ;Gbe{df ;+3Lo k|0ffnLnfO{ Ps

cfjZos kIfsf ¿kdf ;a}n] dfg]sf 5g\ . /fHodf cNk;ª\Vos/ ax';ª\Vossf] ljefhg c¿ d'n'ssf] h:tf] gePsf]n] klg;lhnf] k/]sf] 5 . cGo hfthflt eGbf If]qL–afx'gsf] ;ª\Vofa9L 5 / of] hft b]zel/ kfOG5 klg t/ ca x'g] k|fb]lzsljefhg -;+3Lo PsfO_ sf] cfwf/ ;DalGwt PsfOleqsf]hfthfltsf] agfj6 cg';f/ lgdf{0f x'g;S5 . t/ ;a} ;d'bfon];dfg'kflts cfwf/df To; k|b]zleqsf] ;fwg÷;|f]t / zlQmsf]k|of]u ug{ kfpg'k5{ . o;f] ubf{ hftLo cfwf/d} klg k|b]zlgdf{0f ug{ ;lsG5 t/ o; cGtu{t s;}n] klg cfkm" jl~rtePsf] cg'ej ug]{ jftfj/0f agfOg'x'Gg .

cGTodf ;+3Lo k|0ffnL v8f ug{ lgDg kIf x]l/g'k5{Ms= ;+3Lo PsfOsf] cfwf/ (Size),v= sfo{sfl/0fL / Joj:yfksLo clwsf/sf] afF8kmfF8sf] k|s[lt,u= cfly{s cfh{gsf] ;|f]tsf] ljefhg,3= Goflos / k|zf;sLo ;]jfsf] ;f‰]bf/L,ª= s]Gb| / If]qLo ;/sf/aLr ;xh kfg]{ oGqsf] lgdf{0f,r= s]Gb|sf ;+:yfx¿sf] k|s[lt, /5= ;+ljwfg ;+zf]wg ug]{ k|lqmofsf] :ki6tf .

;Dk"0f{ ¿kdf x]l/Fbf g]kfndf ;+3Lo k|0ffnLsf] ljsNk gePsf]kfOG5 . o;k|lt dfgl;stf alg;s]sf] t/ s'g gd'gf plrtx'G5 eGg ufx|f] ePsf] cj:yf 5 . cfw'lgs g]kfndf rn]sf]clt s]Gb|Lo zf;g tGq, clwgfosjfbL / ;fdGtL ;f]rn]u|l;t jftfj/0fdf ;+3Lo k|0ffnL rnfpg ;xL ¿kdf /fHosf]?kfGt/0fsf] cfjZostf 5 . xf]Og eg] k'/fg} /S;L gofF af]tndf/fv]sf] h:tf] dfq x'G5 . o;n] /fi6« lgdf{0fsf] ;f6f] /fi6«ljv08gsf] l:ylt klg cfpg ;S5 .

-/fhgLltzf:qsf k|fWofks a/fn g]kfn ;d;fdlos cWoog s]Gb| (NCCS) sf

sfo{sf/L cWoIf x'g'x'G5 . k|:t't cfn]v ;f] s]Gb|åf/f xfn} dfq k|sflzt …;+3Lo

k|0ffnLsf] cfjZostfÚ gfds k'l:tsfaf6 lnOPsf] xf] ._

zf;s ju{ of bnsf g]tfdf gofF ;f]r, c7f]6 /dfu{bz{g ug]{ Ifdtf ljsf; x'g;s]g eg] of]ljv08gsf/L klg x'g;S5 . ;+3Lo k|0ffnLsfk|f/lDes ?k ljleGg sf]0faf6 cfO/x]sf 5g\ t/s'g rflxF plrt ;dfwfgsf] af6f] xf] eGg ;lsFb}g .

lz Ifs j}zfv @)^% 49

xl/k|;fb nD;fn

Hon] ljBfno lzIffdf vr{ ug]{ s'n /sdtL ljBfnodf cWoog ug]{ afnaflnsfx¿sf]

nflu xf] . nufgLsf] d"n Wo]o, afnaflnsfx¿nfO{pQm txsf] lzIff k"/f ug{ cfjZos kg]{ ;]jf–;'ljwf;'lglZrt ug'{ xf] . s'g} Ps afnaflnsfnfO{ tf]lsPsf]tx÷sIff k"/f u/fpg kf7\ok':ts, 5fqj[lQ, :6]zg/L,lzIfs, ljBfno ;~rfng vr{ cflb ;a} hf]8]/ k|ltljBfyL{ nfut lgsfNg] ul/G5 . xfdLsxfF /fHon] ljBfnolzIffdf u/]sf] s'n nufgLsf] cÍnfO{ pQm txdfcWoog/t ljBfyL{ ;ª\Vofn] efu u/]/ k|lt ljBfyL{PsfO{ nfut kQf nufpg] ul/Psf] 5 . t/ of] jf:tljsnfut gx'g ;S5 .

/fHon] lzIff If]qdf ug]{ nufgLsf ljleGg df]8]nx¿kfOG5g\ . z}lIfs nufgLsf] cfwf/ e"uf]n jf If]q,hg;ª\Vof, pd]/ ;d"xsf] ;ª\Vof, ljBfyL{ egf{, ljz]if;xof]u cfjZos kg]{ ljBfyL{ ;ª\Vof, dft[efiff cflbx'g] u/]sf] kfOG5 . :yfgLo txsf] ljljwtfnfO{ Gofok"0f{tj/af6 ;Daf]wg ug{sf nflu /fHon] ljBfyL{ ;ª\VofnfO{cfwf/ dfg]/ nufgL ug]{ u5{ . s}of}+ ljsl;t d'n'sx¿dfljBfyL{ ;ª\Vofnufot cGo cfwf/nfO{ lnP/ /fHon]Psd'i6 ¿kdf ljBfnonfO{ cg'bfg pknAw u/fpg]u/]sf] kfOG5 . ljBfno Joj:yfkg ;ldltn] ljBfno;~rfng, lzIfs Joj:yf, ljBfyL{sf nflu kf7\ok':ts,lbjf vfhf, k|f]T;fxg sfo{qmd cflb h:tf kIfx¿ x]g]{ub{5g\ . o;/L /fi6«af6 Psd'i6 cg'bfg / :yfgLo:t/df;Íng ul/Psf] /sdaf6 ljBfno ;~rfng ug]{ ul/G5 .o; lsl;dsf] k|0ffnLaf6 hfg] cg'bfg /sdleq lgdf{0f/ 7"nf–7"nf dd{t h:tf sfo{x¿ ;dfj]z ul/Psf] x'Fb}g .

g]kfnsf] ;Gbe{df /fHon] s] s:tf] k|0ffnL cjnDagu/]df ;|f]tnfO{ kf/bzL{ Pjd\ cf}lrTok"0f{ agfpg ;lsG5

…k|lt ljBfyL{ nfutÚ cjwf/0ff– …h'g ljBfnodf ljBfyL{ ;ª\Vof a9L 5, k};f ToxLFhfg'k5{Ú eGg] dfGotfdf cfwfl/t 5 . of] sfo{qmdn] Pp6f ljBfyL{sf lzIffsf] nflucfjZos kg]{ ;Dk"0f{ vr{ ;d]6\g] geO{ k|fylds txdf lzIfs h'6fpg rflxg] Go"gtd vr{dfq pknAw u/fpF5 .

/f

ax;M z}lIfs nufgL

eGg] af/]df ljleGg k/LIf0fx¿ x'Fb} cfPsf 5g\ . cfwf/e"ttyf k|fylds lzIff sfo{qmdsf] bf];|f] r/0f sfof{Gjogug]{ qmddf kxF'r, u'0f:t/ / Joj:yfkgnfO{ cfwf/ agfP/;|f]t Joj:yfkg ul/Psf] lyof] . o;nfO{ kl5 uP/ ;"qdfcfwfl/t nufgL -kmd"{nf a]:8 kml08ª_ klg eGg yflnof] .oxL df]8n ljsfl;t eP/ xfnsf] …ljBfno ;'wf/ of]hgf-P;cfO{kL_Ú df cfwfl/t nufgLsf] cjwf/0ff sfof{GjogdfNofOPsf] xf] . o; lx;fan] xfn sfof{Gjogdf /x]sf]…k|lt ljBfyL{ PsfO{ nfutÚ PsfPs NofOPsf] gofFsfo{qmd geP/ lzIff ljefun] ljutb]lv cEof; ub}{cfPsf] sfo{qmds} ljsl;t ?k dfq xf] .

g]kfnsf] k|fylds lzIffsf w]/} r'gf}tLx¿dWo]lzIfs;Fu ;DalGwt kIf ;a}eGbf dxŒjk"0f{ /x]sf] 5 .kof{Kt ;|f]tsf] cefjsf] sf/0fn] a9\bf] ljBfyL{ ;ª\Vofsf]cfwf/df lzIfs Joj:yf ug{ / pknAw lzIfsx¿nfO{klg ljBfyL{ ;ª\Vofsf] cfwf/df Goflos¿kdf ljt/0f ug{ ;lsPsf] 5}g . o;af6ljBfyL{x¿sf] 7"nf] lx:;f lzIfssf] ;]jfaf6al~rt /xg' k/]sf] 5 . egfOdf ;|f]tsf]Gofok"0f{ ljt/0f elgP tfklg Jojxf/df;f] x'g g;s]sf] u'gf;f] k|z:t dfqfdf;'lgFb} cfPsf] 5 .

lzIff ljefun] rfn' cfly{s jif{@)^$÷^% b]lv k|fylds txdf lzIfsJoj:yfkgsf nflu …k|lt ljBfyL{ nfutÚsf]cjwf/0ff sfof{Gjogdf NofPsf] 5 .klxnf] jif{ ePsf]n] o; sfo{qmdcGtu{t;a} ;fd'bflos ljBfnox¿ ;d]l6g;s]sf 5}gg\ . of] jif{ cg'dlt k|fKtu/L xfn;Dd ;d'bfoåf/f ;~rflnt jf

ls/0f kf08]

hxfF w]/} ljBfyL{ ToxL+ w]/} cg'bfg…k|lt ljBfyL{ nfutÚsf] dd{

lz Ifs j}zfv @)^%50

ax;M z}lIfs nufgL

;d'bfoåf/f Joj:yfkg lhDdf lnOPsf k|fyldsljBfnox¿ dfq ;d]l6Psf 5g\ .

k|lt ljBfyL{ nfut cg'bfg kfpgsf nfluljBfnox¿n] s]xL zt{ k"/f ug'{kg]{ x'G5 . o;sf]nflu ljBfnon] cfˆgf] ;]jf If]qleq /x]sf ljBfnoegf{ x'g afFsL afnaflnsfx¿Ù vf;u/L ul/a tyfljkGg ;d'bfosf 5fq–5fqf, cjnfË cflbsf] klxrfgug{ 3/w'/L ;j]{If0f u/L pgLx¿nfO{ ljBfnodf egf{ug]{ sfo{of]hgf;lxtsf] ljBfno ;'wf/ of]hgf tof/ug{'k5{ . To:t} ljBfnodf egf{ ePsf afnaflnsfsf]sDtLdf klg () k|ltzt lgoldt pkl:ylt u/fpg]sfo{of]hgf tof/ u/L sfof{Gjog ug'{kg]{ / ljBfnosf]clGtd k/LIffsf] glthf *) k|ltztdf g36\g] ;'lglZrtug{ cfjZos sfo{of]hgf sfof{Gjog ug'{kg]{ h:tfzt{ klg k"/f ug'{kg]{ k|fjwfg /x]sf] 5 .

ljBfnodf cWoog/t ;a} afnaflnsfn] ;dfg¿kdf l;Sg kfpg] cj:yf ;'lglZrt ug{ ;/sf/af6ljBfno Joj:yfkg ;ldltnfO{ ;|f]t pknAw u/fpg]p2]Zon] of] sfo{qmd sfof{Gjogdf NofOPsf] xf] . of]sfo{qmdn] ljBfyL{sf] lzIffsf] nflu cfjZos kg]{ ;Dk"0f{vr{ ;d]6\g] geO{ k|fylds txdf lzIfs Joj:yfsf]nflu cfjZos kg]{ Go"gtd vr{ dfq ;d]6\g] ub{5 .

…k|lt ljBfyL{ nfutÚ cjwf/0ff– …h'g ljBfnodfljBfyL{ ;ª\Vof a9L 5, k};f ToxLF hfg'k5{Ú eGg]dfGotfdf cfwfl/t 5 . ljBfnox¿nfO{ ;d'bfo k|lta9L lhDd]jf/ agfpg, ljBfno / ;d'bfosf] aLrdf;xsfo{ u/L ToxfF /x]sf ;a} afnaflnsfx¿nfO{ ljBfnodfNofpg ;xof]u k'uf];\ eGg] p2]Zo;d]t o; sfo{qmdn]lnPsf] b]lvG5 . o;}u/LÙ :yfgLo txdf k|lt:kwf{df/x]sf ljBfnox¿sf] z}lIfs u'0f:t/ clej[l4 eO{ a9LeGbfa9L ljBfyL{ cfkm"tkm{ cfslif{t ug{ tL ljBfnox¿nfO{k|f]T;fxg ldnf];\ eGg] klg o;sf] cfzo /x]sf] 5 .

of] sfo{qmdn] ljBfnonfO{ lbOg] cg'bfg ljBfyL{;ª\Vofdf cfwfl/t ug{, ;fdflhs Gofosf cfwf/dfkf/bzL{ ¿kdf ljBfnonfO{ cg'bfg ljt/0f ug{, cg'bfgljt/0fdf Ps?ktf sfod ug{ tyf lzIfs b/aGbLsf]cefjaf6 ljBfyL{sf] k7gkf7gdf k/]sf] k|efjnfO{ sdug{ ;xof]u k'Ug] ck]Iff ul/Psf] 5 .

k|lt ljBfyL{ PsfO{ nfutsf] kl/df0fljBfnox¿nfO{ …k|lt ljBfyL{ PsfO nfutÚ cg'bfgpknAw u/fpFbf ljBfyL{ ;ª\VofnfO{ d'Vo cfwf/ dflgG5 .

ljBfyL{ ;ª\Vof a9\bf cg'bfg /sd a9\g] /ljBfyL{ ;ª\Vof 36\bf cg'bfgsf] /sd 36\g]u5{ . …k|lt ljBfyL{ PsfO nfutÚ u0fgf ubf{k|fylds txsf lzIfssf] z'? tna :s]n /lxdfn, kxf8, t/fO{ Pjd\ sf7df8f}+ pkTosfdfqmdzM $), $% / %) hgf ljBfyL{ ;ª\VofnfO{cfwf/ dflgPsf] 5 . cyf{t\ lxdfndf PslzIfs a/fa/ $) hgf, kxf8df Ps lzIfsa/fa/ $% hgf / t/fO{ Pjd\ sf7df8f}+

pkTosfdf Ps lzIfs a/fa/ %) hgf ljBfyL{;ª\VofnfO{ cfwf/ dfgL pknAw lzIfs ;ª\VofnfO{lx;fa u/L ;f] cg'kfteGbf a9L ePsf ljBfyL{ ;ª\Vofsf]nflu / lzIfs b/aGbL gePdf ;a} ljBfyL{x¿sfnflu lzIfs pknAw u/fpg] Joj:yf /x]sf] 5 .

k|lt ljBfyL{ PsfO nfut lx;fa ubf{ k|lt ljBfyL{lxdfnL If]qdf jflif{s ?=@)$!, kxf8L If]qdf ?=!*!$tyf t/fO{ Pjd\ sf7df8f}+ pkTosfdf ?=!^## sfb/n] /sd pknAw u/fOPsf] 5 -x]= aS;_ .o;/L ljBfnodf cWoog/t ljBfyL{ ;ª\Vof / sfo{/tlzIfs ;ª\Vofsf] cg'kftnfO{ cfwf/ lnP/ s] sltljBfyL{ lzIfssf] ;xof]uaf6 al~rt ePsf 5g\ egLkQf nufpg] ul/G5 . o;/L o; cg'kfteGbf a9LljBfyL{ ;ª\Vof ePdf ;f]xL cg'kftdf k|lt–ljBfyL{PsfO{ nfut lgsflnG5 . pbfx/0fsf nflu lxdfnLIf]qdf $) hgf ljBfyL{sf lglDt Ps hgf lzIfs -:jLs[t b/aGbL jf /fxt cg'bfg_ sfod ul/Psf]k|fylds txsf] ljBfnodf $% hgf ljBfyL{ 5g\ eg]lzIfs ;xof]u gkfPsf % hgf ljBfyL{sf nflu ljBfnon]kfpg] cg'bfg lgDgfg';f/ to ul/G5M

% hgf -lzIfs ;xof]u gkfPsf ljBfyL{_ X?=@)$) -k|lt ljBfyL{ nfut_ Ö ?=!),@))Psd'i6 cg'bfg kfpg ;S5 .

sfof{Gjog k|lqmofljBfyL{ ;ª\Vof / pknAw lzIfs ;ª\Vofsf cfwf/df…k|lt ljBfyL{ nfutÚ sfod eO;s]kl5 lzIff ljefun]tbg'?ksf] sfo{qmd / /sd lhNnf lzIff sfof{nodfk7fpF5 . lhNnf lzIff sfof{non] ;f] /sd ljBfnosf]vftfdf /flvlbG5 . o:tf] /sd ljBfno Joj:yfkg;ldltn] lzIfs Joj:yfd} vr{ ug'{kg]{ x'G5 . k|fyldstxsf] z'? tna :s]nnfO{ cfwf/ dflg …k|lt ljBfyL{nfutÚ u0fgf ul/Psf] x'gfn] lzIfs tnadf j[l4x'gf;fy o;df klg j[l4 x'g hfG5 . xfn sfodul/Psf] /sd kof{Kt 5}g eGg] s'/fdf ;a} gLltlgdf{tfx¿ ;xdt eO;s]sf x'Fbf cfufdL lbgdf of]/sd a9\g] lglZrt k|foM g} 5 .

lgsfox¿sf] e"ldsflzIff tyf v]ns'b dGqfnon] ;|f]t Joj:yfkg / ;dGjoug]{, sfo{qmdsf] k|0ffnLut ¿kdf cg'udg / pknlAwsf]

tx z'? tna:s]n

!@ dlxgf / rf8kj{vr{;d]tsf] hDdf tna

k|fylds ?=^@*) ?=*!^$) ?=@)$! ?=!^##?=!*!$

kxf8 t/fO{ Pj+sf7df8f}+ pkTosf

lxdfn

lzIfs ;'ljwf / k|lt–ljBfyL{ nfutk|fylds txsf Ps lzIfsn] kfpg] ;'ljwf k|lt ljBfyL{ nfut

lz Ifs j}zfv @)^% 51

;dLIff Pjd\ ljZn]if0f ug]{Ù sfo{qmddf gLltut ;'wf// sfo{qmdut kl/dfh{g ug]{ tyf dftxtsf lgsfonfO{cfjZos lgb]{zg lbg] ub{5 eg] lzIff ljefu of]sfo{qmd sfof{Gjog ug]{ k|d'v lgsfosf] ¿kdf /x]sf]5 . ljefun] …k|lt ljBfyL{ PsfO nfut cg'bfgÚ pknAwu/fpg'kg]{ lhNnf / ljBfno tf]Sg], ljBfyL{ ;ª\Vofsf]ljj/0f cBfjlws /fVg], lhNnfut ¿kdf sfo{qmdlgdf{0f u/L cg'bfg pknAw u/fpg], pknAwLsf] cg'udgug]{ tyf k|lt cg'bfg af/]df kg{ cfPsf clgoldttf–;DaGwL ph'/Lx¿sf] ;'g'jfO{ / sf/afxL ug]{ ub{5 .If]qLo lzIff lgb]{zgfnonfO{ lgoldt ¿kdf sfo{qmdsfof{Gjogsf] cg'udg u/L ;f]sf] k|ltj]bg tof/ kfg]{lhDd]jf/L ;'lDkOPsf] 5 .

lhNnf lzIff sfof{nox¿n] k|lt ljBfyL{ PsfOnfut cg'bfg kfpg] ljBfNfox¿sf] klxrfg ug]{,ljBfyL{x¿sf] ljj/0f ;ª\sng ug]{, ljBfno / ljBfyL{sf]ljj/0f;lxt lzIff ljefudf /sd dfu ug]{, k|lqmofut?kdf /sd lgsf;f lbg], ljBfnon] k7fPsf] ljj/0fcg';f/ ljBfyL{ ;ª\Vof eP gePsf], /sdsf] ;xL¿kdf k|of]u ePgePsf] cg'udg ug]{, ljBfnox¿af6k|ult k|ltj]bg lnO{ If]qLo lzIff lgb]{zgfno tyfljefudf k7fpg] h:tf sfo{x¿ ug'{kg]{ Joj:yf ul/Psf]5 . of] sfo{qmdsf] sfof{Gjogdf dxŒjk"0f{ lgsfosf]¿kdf ljBfno / ljBfno Joj:yfkg ;ldlt /x]sf 5g\ .

ljBfno Joj:yfkg ;ldltn] ljBfno ;]jf If]qdf/x]sf t/ ljBfnodf egf{ gePsf afnaflnsfsf]klxrfg / ljBfnodf egf{ u/fpgsf nflu 3/w'/L;j]{If0f ug]{, ljBfno aflx/ /x]sf afnaflnsf egf{ug]{ nIo ls6fg u/L ljBfno ;'wf/ of]hgf tof/kfg]{ tyf tf]lsPsf] ldltleq ljBfno egf{ ePsfafnaflnsfsf] ljj/0f tof/ u/L lhNnf lzIffsfof{nodf k7fpg'kb{5 . o;}u/L ljBfnodf egf{ePsf afnaflnsfsf] lgoldt pkl:ylt u/fpgsf]nflu ljleGg sfo{qmdx¿ klg ;ldltn] g} tof/kfg'{k5{ . egf{ ePsf ljBfyL{nfO{ ljBfnodf l6sfO/fVg/ ltgsf] k9fO pknlAwd"ns agfpg cfjZos of]hgf/ sfo{qmd agfO{ ljBfno / ;ldltn] sfof{Gjogu/L To;sf] k|ult ljj/0f lhNnf lzIff sfof{nodfk7fpg'k5{ . ljBfnosf] ;fdflhs / cfly{s n]vfk/LIf0f u/fO{ ;f]sf] k|ltj]bg lhNnf lzIff sfof{nodfk7fpg} k5{ . o; sfo{qmd cGtu{t k"0f{sflns jfcf+lzs lzIfs lgo'lQm ug{ cfˆgf] ljBfnosf]ljlgoddf Joj:yf u/L lhNNff lzIff ;ldlt÷lhNnflzIff sfof{noaf6 :jLs[t u/fpg'k5{ . To;kl5 dfqof] sfo{qmd nfu" x'G5 .

sfof{Gjogsf r'gf}tLdfly g} pNn]v ul/of] ls ;|f]tnfO{ Gofok"0f{ tj/af6ljlgof]hg ug{ sfof{Gjogdf NofOPsf] o; sfo{qmdn]lzIff If]qsf tdfd ljljwtf tyf ljifdtfnfO{ PSn}cjZo klg ;Daf]wg ug{ ;Sb}g . o;af6 ;a}

;d:ofsf] ;dfwfg ;Dej klg 5}g . vf;u/L o;n]lzIfs ljt/0fdf /x]sf] c;dfgtf tyf ljifdtfnfO{;Daf]wg ug{ ;xof]u ub{5 . ljBfyL{ Psbd yf]/}eP tfklg lzIfs ;ª\Vof p:t} /lx/xg] cj:yfnfO{cGt ub{5 . o;}u/L ljBfyL{ ;ª\Vof a9L eP/ klg;f] cg'kftdf yk lzIfs kfpg g;s]sf ljBfnox¿o; Joj:yfaf6 nfeflGjt x'g]5g\ . t/ of] gLltsfof{Gjogdf hfgf;fy Pp6f ;d:of tTsfn} cfpg];Defjgf 5 . Tof] xf], sd hg;ª\Vof ePsf If]qdf/x]sf ljBfnox¿n] ;|f]tsf] cefjdf yk sl7gfO{ef]Ug'kg]{ x'g;S5 . lzIfssf] :yfloTj af/]df 7f];gLlt aGg afFsL g} /x]sf] 5 . lzIfssf] a9L ;/f]sf//x]sf] of] gLlt hlt l56f] aGg ;Sof], sfof{Gjogdfhfg Tolt g} ;lhnf] x'G5 .

of] gLlt sfof{Gjogdf n}hfFbf s]xL ;d:of cfpg;Sg];DefjgfnfO{ c:jLsf/ ug{ ;lsGg . ljBfyL{ ;ª\Vofsf]cfwf/df ljBfnodf cg'bfg hfg] ePsf]n] a9L cg'bfgxft kfg{ ljBfnodf ljBfyL{ ;ª\Vof a9fP/ /fVg], egf{/lhi6/df gSsnL ljBfyL{ /fVg] k|j[lQ a9\g ;S5 .

o;n] ubf{ ;f] gLltsf] jf:tljs dd{ cg'?k sfo{qmdsfof{Gjogdf ghfg ;S5 . 7f]; Pj+ pko'Qm cg'udg;+oGqsf] cefjdf dflysf] cj:yfdf lgoGq0f gcfpg;S5 . o;} klg ljBfnox¿sf] lgoldt / k|efjsf/Lcg'udg ug{ g;s]sf] cf/f]k lzIff dGqfno / o;cGtu{tsf lgsfox¿dfly nfdf] ;dob]lv nfUb} cfPsf]5 . of] cfwf/xLg cf/f]k xf]Og . cg'udgsf] sfdlgoldt / x'g'kg]{ hlt k|efjsf/L x'g ;s]g eGg]ulx/f] cg'e"lt u/]/ g} ;/sf/n] ljBfnosf] Joj:yfkg;d'bfosf] lhDdfdf lbg yfn]sf] xf] . t/ gSsnL ljBfyL{yKg] k|j[lQnfO{ ;d'bfon] lg?T;flxt gug{ klg ;S5g\ .ctM of] k|j[lQnfO{ /f]Sg pko'Qm Pj+ 7f]; cg'udg;+oGqsf] cfjZostf kb{5 . t/ clxn];Dd To:tf] ;+oGqlgdf{0f ug{ ;lsPsf] 5}g . o:tf] cj:yfdf ;|f]tsf];d'lrt ljt/0f / k|of]udf k|Zg p7\g;S5 . k|To]sjif{ ljBfnodf ljBfyL{ ;ª\Vof 36a9 x'g hfg] / ;f]sf]cfwf/df ljBfnon] kfpg] cg'bfgdf klg 36\g] a9\g]ePsf]n] tbg'?k ;f]sf] tYofÍ /fVg] tyf cBfjlws ug]{k|0ffnL / sfd b'j} pko'Qm / k|efjsf/L x'g}k5{ .o;sf] cefjdf of] sfo{qmd k|efjsf/L 9Ën] sfof{Gjogx'G5 eg]/ ljZj:t x'g ;lsFb}g . of] gLltsf] ;a}eGbf7"nf] r'gf}tL oxL xf] .

-n]vs lzIff ljefudf pk;lrj x'g'x'G5 ._

of] gLlt sfof{Gjogdf n}hfFbf ljBfyL{ ;ª\Vofsf] cfwf/dfljBfnodf cg'bfg hfg] ePsf]n] a9L cg'bfg xft kfg{ljBfnodf ljBfyL{ ;ª\Vof a9fP/ /fVg], egf{ /lhi6/dfgSsnL ljBfyL{ /fVg] k|j[lQ a9\g ;S5 .

lz Ifs j}zfv @)^%52

ax;M z}lIfs nufgLk|f=8f= ljBfgfy sf]O/fnf

s;n] ug]{,s;/L ug]{ <

Iffdf u'?x¿n] nufgL u/] . logLx¿sf] nufgLsNof0fsf/L nufgL -Rofl/6L kml08ª_ xf] .

bf];|f] sf]l6sf nufgLstf{ lzio x'g\ . lxGb" / af}4sflziox¿n] leIff6g u/] . To;}af6 cfk"m kflnP . u'?nfO{kfn] . of] bfgflh{t nufgL xf] . bfg / cfh{g ldn]sf] .t];|f] nufgLstf{ cleefjs x'g\ . cf–cfˆgf / c¿sf;Gtfgsf nufgLstf{ . ;fdn / …lkmÚ lbg] nufgLstf{o;df k5{g\ . rf}yf] vfn] nufgLstf{ ;+3;+:yf x'g\ .k'/fgf] efiffdf u'7Lsf] nufgL . clxn]sf] zAbfjnLdf5fqj[lQ . kfFrf}F vfn] nufgLstf{df ;/sf/ k5{ .cd]l/sfsf] xsdf ;+3Lo / :yfgLo ;/sf/ . rLgsf]xsdf s]Gb|Lo ;/sf/ . k|mfG;sf] xsdf :yfgLo ;/sf/ .oL kfFr} vfn] nufgLstf{n] Pp6f d"No :yflkt ul/lbP .Tof] xf], …xfdL nufgL ug{ ;S5f}F .Ú t}klg cfd lzIffsfnflu ;/sf/ g} k|d'v nufgLstf{ aGof] .

nufgLsf] :j?k s:tf] /Xof] <u'?n] nufgL ubf{ cfˆgf r]nfr]nLnfO{ dfq} u/] . cfdlzIffdf u/]gg\ . cyf{t\ sNof0fsf] nufgL ug]{n] ul/anfO{dfq x]/] . csf]{ zAbdf eGbf ;xfg'e"ltsf] nufgLu/] . lziox¿n] cfˆg} lglDt nufgL u/] . cleefjsn]cfˆg} ;Gtltdf nufgL u/] . ;+3;+:yfn] cfˆg} dtsfjf dtdf nfUg vf]Hg]nfO{ nufgL u/] . o; cy{dfclwsf/d'vL nufgL s;}n] u/]gg\ . cfd nufgL s;}n]u/]gg\ . ToxLFg]/ ;/sf/ cfof] . …;fdflhs enfOÚsf] ;/sf/ x'Fbf …sfd nfUg]Ú JolStdf nufgL u¥of] .cfpg] / k9\g cfOlbg] JolStdf nufgL u¥of] . …;fdflhs

lz ¿kfGt/0fÚ sf] ;/sf/ x'Fbf/fhgLlts bfloTj ;D‰]/ nufgLu¥of] . g]kfndf klxn]sf b'O{vfn] ;/sf/ /x] .clxn] ;/sf/ rnfpg]x¿sf] r'gfjL 3f]if0ffkqn]clwsf/d'vL nufgLsf] /x/ b]vfPsf] 5 . o;/L x]bf{nufgLsf] :j?k ablnFbf] qmddf 5 .

ljutsf] ;/sf/L nufgL s:tf] lyof] <Psd'i6 cg'bfgaf6 ;/sf/n] nufgL yfNof] . …d}n]lbg] olt xf], 6fg]{ k'¥ofpg] ltd|f] sfd xf]Ú eGg] z}nLdfefiff kf7zfnfdf ToxL u¥of] . klZrdL z}nLsf elgg];fj{hlgs ljBfnodf ToxL u¥of] . …gofF lzIff of]hgfÚelgg] /fli6«o lzIff k4ltsf] of]hgf, @)@* n] of]qmd eTsfof] . olt a]nf ;/sf/n] …rflxg] /sdÚnfO{ cfwf/ agfof] . k|fylds txnfO{ rflxg] hlthDd} lbg] . lgDgdfWolds txnfO{ rflxg]sf] &% k|ltztlbg] . dfWoldsnfO{ rflxg]sf] cfwf lbg] . pRrlzIffnfO{ eg] Psd'i6 cg'bfg lbg] a'l4nfO{ lg/Gt/tflbof] . @)$^ ;fnkl5 eg] dflj;Ddsf lzIfssf]tna ;/sf/n] lbg] gLlt /Xof] . o;/L u'? ag]sflzIfs sd{rf/L ag] . cleefjssf] k|ToIf nufgL36\of] . lzio jf ljBfyL{n] nufgL hDdf ug]{ a'l4d[tk|foM eof] . enfOsf] nufgL ug]{x¿n] klg cfˆgf]If]q lj:tf/ ug{ ;s]gg\ . w]/} dfg]df pgLx¿ v'lDrP .oL / o:tf ljrngx¿ x'Fbf klg ;/sf/n] d} nufgLu5'{ eGg] af]l‰nf] lhDd]jf/L af]Sg 5f]8]g .

nufgL Jojl:yt ug{ ;/sf/n] ;"q lgsfNof] .

h] u/] klg h;f] u/] klg ljBfno lzIff :yfgLo;/sf/s} lhDdf lbpmF– c:yfoL lzIfs egf{,;?jf, tflnd lbg] lhDdf cflb ;a} . t/ k]G;g/ pkbfgsf] lhDdf ;+3, lhNnf, If]q, /fHo,k|fGtsf ;/sf/n] lncf}+ . k|ltof]uL÷ k|lt:kwL{;+:sf/ agfpg] sfd klg s]Gb|n] u/f}+ .

lz Ifs j}zfv @)^% 53

ljBfyL{ z'Ns / sNof0f -;/sf/_sf] nufgLaf6 rn]sfa"9fgLns07 :s"nh:tf klg 5g\ . :yfgLo t/ clnclnx'g]vfg]n] Joxf]/]sf cg'dltk|fKt ljBfnox¿ 5g\ .k|fylds txsf] :yfoL :jLs[lt ePsf / lgdflj /dfWolds txsf] cg'dlt kfPsf ljBfnox¿ . To:t}d'l:nd wdf{jnDaLsf] wfld{s s/ -hsft_ df cfwfl/tljBfnox¿ 5g\ . cfw'lgs efiffdf lognfO{ :yfgLos/df cfwfl/t ljBfno eGg ;lsG5 . o;}u/L gj–O;fO{sf ljBfnox¿ 5g\– ljb]zL rr{ / bftfn] lbPsf]/sddf rNg] . o; afx]s k6s] ;xfotfdf afFr]sfy'k|} ljBfnox¿ 5g\ . cGt/f{li6«o / /fli6«o u}/;/sf/L;+:yf, ljb]zL /fhb"t tyf :jb]zL bftfx¿n] lbPsfbfgaf6 rn]sf ljBfnox¿ o;cGtu{t k5{g\ . r]kfªsfnflu vf]lnPsf] cGTof]bo cfjf;Lo ljBfno To;sf] Pp6fgd'gf xf] . o; cy{df g]kfnL ljBfnox¿ cf–cfˆg}tfndf nufgL ul/Psf 5g\ . ltgdf qmda4tf 5}g .

;dsfnLg a'l4 s] /Xof] </fhgLlts bnsf r'gfjL 3f]if0ffkqsf] ljZn]if0fn]z}lIfs nufgLsf tLgj6f a'l4 lbPsf] 5 . klxnf]a'l4n] s]Gb|Lo nufgLsf] lg/Gt/tf vf]H5 . bf];|f]a'l4n] ;+3Lo nufgL vf]h]sf] 5 . t];|f] a'l4n] :yfgLo,;+3Lo / s]Gb|Lo nufgLsf] cg'kft /f]h]sf] 5 . o;cy{df ;a} /fhgLlts bnx¿n] :yfgLo ;/sf/nfO{…cx|f}6]Ú dfq agfPsf 5g\ . o;/L x]bf{ /fhgLltsbnx¿n] :yfgLo ;/sf/nfO{ kTofPsf] b]lvFb}g .ltgnfO{ g ljBfnosf] Joj:yfkg lhDdf lbOof] golt /sd lnP/ ljBfno rnfp elgof] . g tlzIff–s/ p7fP/ ljBfno ;~rfng u/ g} elgof] .Oh/fondf h:tf] …wgLn] lt/Ù ul/anfO{ clgjfo{k9fpmÚ eGg] cyjf lrlgofFsf] h:tf] …k};f s]Gb|n]lbG5Ù ltdL c;n Joj:yfks agÚ eGg klg s'g}bnn] ;s]sf] kfOFb}g . :yfgLo lgsfonfO{ k|mfG;sf]h:tf] …h] lg0f{o u5f}{ u/Ù t/ ;a}nfO{ ljBfnodfegf{ u/Ú eGg] cfF6 klg xfd|f s'g} bndf b]lvPg .of] rZdfaf6 x]bf{ ;dsfnLg /fhgLlt1x¿n] :yfgLo;/sf/nfO{ …cx|f}6]Ú / …cf+lzs ;xof]uLÚ dfq} 7fg]sf]:ki6 x'G5 .

ef]lnsf] af6f] s] <clxn];Ddsf ;/sf/x¿n] Psd'i6 cg'bfg lbP . k|ltlzIfs nufgL u/] . k|lt ljBfyL{ nufgL u/] . ;"qsfcfwf/df nufgL u/] . kl/0flt b]lvof]Ù Psd'i6 cg'bfgn]k'u]g . k|lt–lzIfs nufgLn] sfd u/]g . k|lt–ljBfyL{nufgLn] …e"tfxf ljBfyL{Ú leœofof] . ;"q] nufgLn]ljBfnosf] cf}sft x]/]g . o; l:yltdf ug]{ s] < d]/f];f]r ;xh 5 . Tof] xf]M• afnljsf; sfo{qmdb]lv ljBfno tx;Ddsf]

lzIff :yfgLo ;/sf/n] ;~rfng ug]{ .• :yfgLo ;/sf/nfO{ lzIff s/ p7fpg] lhDdf

lbg] .

ljBfnolkR5] Go"gtd?=@%,))) nufgL ug]{ afFsL

nufgLdf ljBfyL{ ;ª\VofnfO{ cfwf/dfGg] . of] ;"qfTds nufgLd} a'l4 ylk/Xof] .

kl/0ffdtM clxn] lxdfnL k|fylds txdf k|lt–ljBfyL{?=#%), kxf8L txdf ?=#)), t/fO{sf] k|fylds txdf?=@%) nufgL ug]{ Joj:yf 5 . lgdflj / dfljdflzIfssf] tna Joxf]g]{ Joj:yf 5 . pRr dfljdf;'uddf b'O{ j6f / b'u{ddf rf/j6f lzIfssf] /sdlbg] k|rng 5 . pRr lzIffdf Psd'i6 cg'bfg lbg]a'l4 Ho"Fsf To"F 5 . o; cy{df lgDgdfWoldsb]lvpRr lzIff;Dd ;/sf/L nufgLsf] lzIff -klAnsnLkm08]8 Ph's];g_ 5 . k|fylds txdf eg] ;/sf/LlzIff -klAns Ph's];g_ 5 . To;}n] ToxfF ;/sf/n]:t/ dfkg k|0ffnL -:6\of088{ 6]l:6ª afO{ ued]{G6_nfu" u/]sf] 5 . ;Ifdtfdf cfwfl/t kf7Øqmd o;}sf]glthf xf] . sIff % sf] hfFr lng] kl/kf6L o;}sf]pbfx/0f xf] . clxn] ljBfyL{ xflh/L;Fu /sd hf]8\g];f]r a9]sf] 5 . of] klg ToxL a'l4sf] lg/Gt/tf xf] .

olt x'Fbfx'Fb} klg g]kfndf y/Ly/Lsf nufgLk|0ffnLx¿ 5g\ . ;+:s[t lzIffdf sNof0fsf/L nufgL5 . u'7Lsf] nufgL 5– O;fO{ rr{sf] nufgL h:tf] .s/bftfsf] nufgL 5– ;/sf/L lzIff lbg] klZrdLb'lgofFsf] h:tf] . lghTj;Fu ufFl;Psf] -k|fOe]6\nL km08]8_nufgL 5 . lglZrt /sd lbg] Joj:yf 5 . pRrdfWolds ljBfnosf] nufgL oxLcGtu{t kb{5 . k"/}ljBfyL{sf] z'Nsn] rn]sf lghLh:t} :s"n klg 5g\ .

o'ufG8fdf ;a} 3/af6s/ lng] rng 5 .rfOgfdf ljBfno k9\g

k7fpg]sf] 3/df s/ lng]rng 5 . Oh/fondfwgLaf6 s/ lng] /ul/anfO{ s/d'St ug]{

ul/Psf] 5

/ljg ;fo\ld

lz Ifs j}zfv @)^%54

ax;M z}lIfs nufgL

• Tof] s/sf] n]vfhf]vf u/L gk'u x'g cfpg] /sd;+3Lo, /fHoLo, k|fGtLo, lhNnf:t/Lo, If]qLo h]xf]nf ToxL ;/sf/n] yKg] .

• s]Gb|n] ljBfno lzIff sf]if agfpg] . Tof] sf]ifaf6:yfgLo tyf ;+3Lo, /fHoLo, k|fGtLo, lhNnfut,If]qLo ;/sf/n] C0f ;fk6L lng] kfpg] k|j4{gug]{ .

• C0f lng cfpg]n] C0f ltg]{ of]hgf;lxtsf] b/vf:tlbg] . s;} u/L klg ltg{ g;Sg] :yfgLo, ;+3Lo,/fHoLo, k|fGtLo, lhNnf jf If]qLo ;/sf/n] C0fldgfxf ul/kfpFm egL ;fj{hlgs cg'/f]w ug]{ .

• s]Gb|n] ;f]xL sf]ifaf6 ahf/sf] cfjZostf /o'jfsf] dfucg';f/ tflnd lbg] 3'DtL ;+:yfx¿ljsl;t ug]{ .

• pRr lzIffnfO{ nfut cfk"/0fsf] l;4fGtdf rnfpg'kbf{ klg ;f]xL sf]ifaf6 C0f ;fk6L lbg] .

• s]Gb|Lo ;/sf/n] rflxF lzIffdf cGt/ :yfgLo,lhNnfut, ;+3Lo, /fHoLo, k|fGtLo, If]qLok|ltof]lutf u/fO/xg] . o;nfO{ lgodg -/]u'n]6_ul//xg] . o;f] ubf{ lj1x¿sf] ;]jf pknAwu/fO/xg]– ltgsf] ;"rL / kl/rfng ug]{ /sdlbP/ .

• pRr lzIffsf] lhDdf lhNnf, ;+3Lo / /fHoLo,k|fGtLo jf If]qLo ;/sf/n] lng] .

s/ p7fpg] s;/L <:yfgLo lzIff s/ gp7fO{ w/} 5}g . lsgls ;/sf/L9's'6Ln] ljBfno lzIff rNg 5f]l8;Sof] . pbfx/0fxf] — /fxt lzIfssf] tna . of] tna ljb]zL C0faf6lbg yflnPsf] 5 . csf]{ ;Defjgf l;kfxL–k'ln;sf];ª\Vof 36fpg] xf] . t/ of] s'/f c;Dej eO;Sof] .Psflt/ ;/sf/ l;kfxL–k'ln;sf] ;ª\Vof a9fO/x]sf]5 eg] csf]{lt/ hg;ª\3if{ ug]{x¿ cfˆgf k'ln;–l;kfxL;/sf/L ;+oGqdf g3';fO{ afFRg} g;Sg] afWotfdf k'u]sf5g\ . of] l:yltdf :yfgLo lzIff–s/ cr's ljsNk xf] .

k|Zg /Xof]— s/ p7fpg] s;/L < o;sf cg]sg\cEof;x¿ 5g\ . o'ufG8fdf ;a} 3/af6 s/ lng]rng 5 . rfOgfdf ljBfno k9\g k7fpg]sf] 3/dfs/ lng] rng 5 . Oh/fondf wgLaf6 s/ lng] /ul/anfO{ s/d'St ug]{ ul/Psf] 5 . o;/L ljZje/sflzIff–s/sf cEof;x¿sf] ;"rL :yfgLo ;/sf/nfO{lbg'k5{ . s/ glng] xf] eg] ljsNk s] t egL vf]Hgklg lbg'k5{ . u'7LÙ pBf]u–Jofkf/ jf ljQLo sf/f]af/ug]{ ;+:yf 5g\ eg] ltgn] ltg]{ ljsNk /f]Hg ;lsG5 .dgsf/L JolQm 5g\ eg] ltgn] klg ltg{ ;S5g\ .dlxgfdf rf/ lbg sfd u/]/ cfh]{sf] /sd ;a}n] a'‰fpg]ljsNk klg x'g;S5– dfcf]jfbLn] :yfgLo hflu/bf/;Fun]eL lng] u/]h:t} . cyjf ;a} vfn] ;|f]tx¿nfO{ j[Iffsf/-6«L–6fOk_ z}nLdf ;dflxt ug]{ ljsNk . s;}n] h/fsfnflu /sd ltg]{, s;}n] sf08sf nfluÙ s;}n] xfFuflaFufsfnflu s/ ltg]{ . oL ;a} sfdsf nflu :yfgLo ;/sf/;Fu

ljBfyL{, lzIfs, ;DefJo ljBfyL{ / s/bftf cflb;a}sf] cBfjlws tYofÍ x'g'k5{ . /sdsf] kf/blz{tfcsf]{ kIf xf] . ;fdflhs n]vfk/LIf0f k/LlIft cf}iflwxf]– afx|ufpFn]sf] hftLo n]vfk/LIf0f h:tf] .

8/ s] xf]nf <of] k|:tfjsf] sfof{Gjog ug{ ;j{k|yd …x'l§6ØfpF a'l4Ú5f]8\g' k5{– cfsfz÷;u/ yfDg] a'l4 . o;f] ubf{dgf]j}1flgs 8/ x'G5 . Tof] xf]— :yfgLo ;/sf/n]ljBfno lzIff ;~rfng ug{ ;Snfg\ t < t/ o:tf]8/ eg]sf] !^ jif]{ o'jfnfO{ cleefjsn] …;fg} 5ÚeGg'h:t} xf] . bf];|f] 8/ xf]— ;a} uflj;÷gu/kflnsfdfPs} vfn] lzIff xf]nf t < of] 8/ klg ;+/If0fjfbLa'l4sf] pkh xf] . ljs]Gb|Ls/0f ug{ yy{/fpg] ;f]rxf] . uflj;÷gu/kflnsfdf ePsf a'l4df ljZjf; ug{grfxg]x¿sf] ;Gqf; xf] . o;sf nflu du/ hfltsf]…e]hf k|0ffnLÚ ;Fu l;s] x'G5 . ufpF3/df laxf ubf{h'6\g] h'6fpg] dfgjzlSt;Fu ;f]w] k'U5 . dw]zLsf]blntsf] laxfsf] hgzlSt;Fu . kxf8L blntsf] laxfsf]k|aGws;Fu l;s] k'U5 . t];|f] 8/ xf]— s] :yfgLo;/sf/n] s/ p7fpg ;Snfg\ t < of] 8/sf] pQ/l;Gw'kfNrf]ssf] ;fFufeGHofªdf cjl:yt dflj;Fu ;f]w]k'U5 . cleefjsn] dfcf]jfbL babaf 5Fbf5Fb} klgz'Ns p7fpg u/]sf] lg0f{o x]/] k'U5 . ljBfyL{n] z'Nsgltg]{ . cleefjsn] g} a}+sdf /sd hDdf ul/lbg] ./sd p7fpg] 7fpF7fpFdf cleefjs g} x'g] . g;Sg]nfO{lgMz'Ns u/fpg], ;Sg]nfO{ a9L lt/fpg] . rf}yf] 8/xf]— s] ufpF÷gu/kflnsfn] C0f ltg{ ;Snfg\ t < of]8/sf] cf}iflw ufpF3/d} 5 . Ps hgf;Fu lng], csf]{nfO{;dodf ltg]{ . o;sf nflu :yfgLo ;/sf/nfO{ klgljb]zL bftf;Fu z}lIfs ;xof]u lng] clwsf/ lbg'k5{ .

lgrf]8 s] t <d]/f] lgrf]8 xf]— s]Gb|Ls/0f ug]{ xf] eg] :yfgLo ;/sf/nfO{s]Gb|sf] z}lIfs clVtof/L lbcfF} . ljs]Gb|Ls/0f ug]{ xf]eg] ufpF÷gu/kflnsfnfO{ k"/} kTofpg] ;f]r leœofcf}F .cw{–ljs]Gb|Ls/0f ug]{ xf] eg] ufpF÷gu/kflnsfn]PsltxfO{, lhNnf, If]q, k|fGt, /fHo, ;+3 cflbn] PsltxfO{/ s]Gb|n] PsltxfO{ /sd Joxf]g]{ gLlt lncf}F . ;+3Lo;/sf/n] g} vlr{g] xf] eg] %) k|ltzt :yfgLo ;/sf/n]Joxf]g]{ gLlt agfpFm . h] u/] klg h;f] u/] klg ljBfnolzIff :yfgLo ;/sf/s} lhDdf lbpmF– c:yfoL lzIfsegf{sf] lhDdf, ;?jfsf] lhDdf, cBfjlws ug]{ lhDdf,tflnd lbg] lhDdf cflb ;a} . t/ k]G;g / pkbfgsf]lhDdf ;+3, lhNnf, If]q, /fHo, k|fGtsf ;/sf/n]lncf}F . k|ltof]uL÷k|lt:kwL{ ;+:sf/ agfpg] sfd eg]s]Gb|n] u/f}F . Joj:yfkg ;ldlt agfpg], ;Nnfxsf/;ldlt agfpg], z}lIfs of]hgf agfpg] h:tf s'/f klgufpF÷gu/kflnsfnfO{ g} lbcf}F . sd{rf/LtGqaf6 rn]sf]/ /fhgLlt1x¿n] 7Kkf nufpFb} cfPsf] clxn]sf] z}lIfs;f]r k"/} abnfF} .

lz Ifs j}zfv @)^% 55

km';{bdf

l;;fsndsf] kf7

sfddf

tNnLg x'g]

JolQmn]

cfkm\gf uNtL

;Rofpg

;S5 .

h] sfd u/] klg To;n]

cfkm\gf] 5fk 5f]8\5 g} Û

/fd|f] sfd ug{;Sg]

x'gsf nflu

ltvfl/g} k5{ /

ltvfl/g] k|lqmof

si6 k"0f{ x'G5 .

PSn} sfd ug{ g;Sg]n] c?sf];xof]u / lgb]{zgdf sfd ug{cfkm"nfO{ tof/ kfg'{k5{ .cfkm"nfO{ 8f]¥ofpgsf nflul;;fsnd cfkm}+n] s'zn xft5fGg ;Sb}gÙ xfdL ;S5f}+ .

ef}lts hLjg lbgx'F5f]l6Fb} hfG5, t/l;h{gfsf] ;Defjgfc;Lldt x'G5 .

dxTjk"0f{ s'/f u'bL xf],cfj/0f xf]Og .

lz Ifs j}zfv @)^%56

cho bLlIft;Gbe{ ;fdu|L

!

Oltxf;, e"uf]ncy{zf:q / /fhgLlt

cd]l/sL cu'jfO{df ckmuflg:tfgaf6 tflnjfgsf] zf;g / O/fssf ;2fdx';]gnfO{ ;QfRo't ul/of] . oL b'j} 36gfsf k5fl8 vlgh t]nsf] ljZj e08f/dfcfˆgf] jr{Zj sfod ug{] klZrdL b]zx¿sf] rfxgf g} lyof] .

km]a'|c/L, @))^ df /fi6«klt hh{ 8ANo" a';n]cd]l/sL sª\u|]; / l;g]6sf] ;+o'Qm a}7snfO{

;Daf]wg ub}{ eg], æcd]l/sfn] dWok"j{sf] t]ndf e/kg]{l:ylt kl/jt{g ug'{kb{5 .Æ /fi6«klt a';sf] b]z ;+o'Qm/fHo cd]l/sfn] Ps lbgdf b'O{ s/f]8 Aof/]n k]6«f]lnodkbfy{ vkt u5{Ù h'g ljZjJofkL vktsf] @% k|ltztxf] . cd]l/sfn] cfˆgf] s'n vktdWo] sl/a ̂ ) k|ltztt]n cfoft ub{5 . To;df ‰G8} !( k|ltzt t]nc/a d'n'ssf] x'G5 .

c/asf t]n pTkfbg ug]{ d'Vo /fi6«x¿ x'g\— ;fpbLc/]laof, s'j]t, O/fs, O/fg, stf/ / ;+o'Qm c/a Old/]6\; .logsf ;fy} t]n pTkfbg ug]{ ljZjsf cGo k|d'v/fi6«x¿df– e]g]h'onf, d]lS;sf], lnlaof, cNh]l/of, OG8f]g]lzof,gfOh]l/of, ;f]leot o'lgog, xNof08, gj]{ / a]nfotk5{g\ . t]n lgof{t ug]{ s]xL b]zx¿ cf]k]s -cu{gfOh];gckm k]6«f]lnod PS;kf]l6{ª slG6«h_ df cfa4 5g\ .

ljZjsf] Oltxf;df vlgh t]n dxŒjk"0f{ 9Ën]h]lnPsf] 5 . 8Øflgon olu{gsf] b k|fOh gfds**$ k]hsf] k':tsn] vlgh t]nsf] cy{–/fhgLltsOltxf; ‰NsfpF5 .

vlgh t]nsf] Oltxf; ;g\ !*%) lt/ z'? ePsf]

xf], df]6fdf]6L 8]9 ;o jif{cl3 . o'/f]kdf cf}Bf]lusqmflGt / oflGqs o'u z'? x'g'sf ;fy} klZrdL uf]nf4{dfk"FhLjfb x'ls{+b} u/]sf] ;do lyof] Tof] . cd]l/sfsf]k]lG;ne]lgof /fHosf] pQ/–klZrd If]qdf r§fgaf6lrNnf] t/n lgl:sGYof] / 5]p5fpsf vfN8fx¿dfel/GYof] . To;sf] pkof]u uGw cfpg] sfnf] kbfy{sf]c+z sd u/L t/n cf}iflw agfpgsf nflu x'GYof] .…jg:klt t]nÚ / …hgfj/ t]nÚ -af];f] cflb_ eGbfkm/s b]vfpg o;nfO{ z'?df r§fgL t]n -/s cfon_elgg] ul/GYof] .

r§fgL t]nsf] bf]xg a9fpg], k|zf]wg ug]{ / To;nfO{aQL afNg] t]nsf] ¿kdf a]Rg z'? ug{] k|of;nufgLstf{x¿sf] ;fgf] ;d"xn] ;g\ !*%$ df u/]sf]xf] . hh{ lj;]n eGg] Go'of]s{sf jlsn / Go'of]s{5]p/x]sf] Go' x]e]gsf h]D; 6fjg;]G8 gfd u/]sf JolQm;f] ;d"xsf b'O{ ;b:o lyP . cfˆg} ;kgfdf d:t oLb'O{hgf t]n a]r]/ wgL eOg] s'/fdf ljZj:t lyP .lrg]hfg]sfx¿n] Tolta]nf jfOXoft eg] klg pgLx¿sf]k|of;n] r§fgL t]nnfO{ dfgj ;Eotfsf] gofF cfofdsf]¿kdf :yflkt u/]/} 5f]8\of] .

Tof ] ;d"xn] o]n ljZjljBfnodf sfo{/t/;fogzf:qsf k|f]km];/ a]Ghldg l;lnDofgnfO{ r§fgLt]n aQL afNg / lrKnf] kfg]{ j:t'sf] ¿kdf k|of]uug{ ;lsg]÷g;lsg] eGg] ljZn]if0f ug]{ lhDdf lbPsf]lyof] . l;lnDofgs} l/kf]6{sf] cfwf/df oL b'O{ c¿nufgLstf{nfO{ t]n Jofkf/df cfslif{t ug{ ;kmn eP .

t]n pBf]usf] ;'?cftO8ljg Pn 8]«s gfd u/]sf JolQmn] cu:6 !*%(df k]lG;ne]lgofdf klxnf]kN6 t]n kDk ug]{ gns'k

t]nsf]

vlgh t]nsf] ;Gbe{ p7\bf blIf0f Pl;of ;LdfGt ¿kdf dfqe]l6G5 . g]kfn t sxLF klg e]l6Fb}g, e]l6g] s'/f] klgePg . lsgls g]kfndf vlgh t]nsf] e08f/ e]l6Psf]5}g . cGt/f{li6«o ahf/df lsg]/ t]n k|of]u ug]{ k'5f/sfk|of]ustf{ dfq xf} xfdL .

lz Ifs j}zfv @)^% 57

t]nd} 8'Aof] O/fgsf] /fhgLltcGo If]qsf afl;Gbfx¿ vlgh t]nsf af/]df k"/} cgle1eg] lyPgg\ . O;feGbf #))) jif{ klxn] d];f]kf]6fldofdfhldgsf wfFhf / lr/fx¿af6 lg:sg] cw{7f]; kbfy{-lj6'd]g_ sf] Jofkf/ x'GYof] . t/ cfw'lgs sfndfdWok"j{sf] t]n pTkfbg, k|zf]wg / Jofkf/df klZrdLsDkgLx¿s} cflwkTo /xg uof] . ;g\ !()) dfcd]l/sfsf] cy{Joj:yf t]ndf lge{/ eO;Sbf dWok"j{dft]n pTkfbg ev{/ z'? x'g yfn]sf] lyof] . ToxfF;a}eGbf klxn] ;g\ !()! lt/ O/fgdf t]n kQf nfu]sf]lyof] .

O/fgdf t]n vf]Hg], lgsfNg] / a]Rg] 5'6 kfpg]a]nfotL ca{klt Jofkf/L lyP— ljlnod gS; 8f;L{ .d] !()! df O/fgsf shf/L j+zsf /fhf zfx d'hkm/cnfp2Lg / 8f;L{sf aLrdf t]n pTvgg ug]{ ;lGweof], h;cg';f/ zfxn] aL; xhf/ kfpG8 / TolQs}/sd a/fa/sf] ;]o/ kfpg] eP, ;fy} jflif{s v'bgfkmfsf] !^ k|ltzt klg . abnfdf 8f;L{n] ̂ ) jif{sfnflu O/fgsf] b'O{–ltxfO{ e"–efudf t]n vf]Hg, vGg /lgsflnPsf] t]n a]Rg kfpg] eP . d'hkm/ cnfpbLgnfO{;QfRo't u/L /]hf vfg gfd u/]sf sf];fs lau|]8sfclkm;/n] cfk"mnfO{ O/fgsf] g]tf 3f]lift u/]M !(@!df pgL o'4 dGqL ag], !(@# df k|wfgdGqL . ;g\!(@% df kxnjL j+zsf] k|jt{s egL /]hf vfgn]cfk"mnfO{ ;d|f6 3f]lift u/] . /]hf vfg O/fgsf wfld{sd'Nnf / PËnf]–O/flgog t]n sDkgLnfO{ zf;g ks8

uf8]kl5 cfw'lgs k]6«f]lnod pBf]usf] hu a:g z'?eof] . !*^) sf] bzssf] cGTolt/ hf]g l8= /skm]n/n]of] pBf]unfO{ c¿ cl3a9fP . :6fG88{ cfon gfdspgsf] sDkgLn] emG8} tL; jif{;Dd t]n pBf]usf]k|zf]wg / ahf/ Joj:yf ug]{ Ps5q e"ldsf sfod/fVof] . t]n–Jofkf/af6 pgL To;a]nfsf ;a}eGbf wgLcd]l/sL x'g k'u] . oxL sfnv08df cd]l/sfdf Psnf}6Lahf/sf] :jR5Gbtfn] NofPsf] ljs[lt lj?4 k|lt:kwL{ahf/ :yfkgf ug]{ ;'wf/ sfo{ z'? eof] . cGocd]l/sLx¿ klg t]n Jofkf/df nfu], wgf9Ø eP .;g\ !**) sf] bzsdf cnk|m]8 gf]a]nsf efO /a]nfotsf :ofd'on dfs{; h:tf JolQmx¿n] jfs' If]qsf]t]n pkof]u ug{ sDkgL vf]n] . OG8f]g]lzofdf t]nvf]Hg] / vGg] sfd !*() sf] bzsdf /f]on 8rsDkgLn] u¥of] . ljZj t]n ahf/df cflwkTo hdfpgoL sDkgLx¿ -z]n, /f]on 8r / :6fG88{ cfon_aLr lgs} k|lt:kwf{ x'g yfNof] . z]n / /f]on 8rkl5 uP/ ljZjJofkL k|efj /fVg] sDkgL aGg k'u] .

pGgfO;f}F ztfAbLsf] cGTolt/ cfOk'Ubf lah'nLsf]lj:tf/sf sf/0f aQL afNg rflxg] d§Lt]nsf] ahf/la:tf/} cf]/fnf] nfUg yfNof] . t/, To;} ;dodfJofkfl/s ¿kdf df]6/uf8L pTkfbg x'g yfn] / vlght]nsf] gofF ahf/ v'Nof] . t]nsf] pknAwtfn] df]6/uf8Lsf] k|of]u slt l56f] a9Øf] eGg] jf:tljstfklxnf] ljZjo'4 z'? ePkl5sf] 36gf qmdn] :ki6kfb{5 . ;g\ !(!$ df o'4 z'? x'Fbf a]nfotLx¿n]k|mfG;df *@& j6f uf8L / !% j6f df]6/;fOsnnu]sf lyP . rf/ jif{kl5 of] ;ª\Vof a9]/ %^ xhf/6«s, @# xhf/ sf/ / @$ xhf/ df]6/;fOsn k'Uof] .;g\ !(!& df ;f] n8fOFdf ;xefuL x'Fbf cd]l/sfn]%) xhf/ uf8L o'/f]k k'¥ofPsf] lyof] . o'4n] vlght]nnfO{ ;fdl/s j:t'sf] ¿kd} :yflkt u¥of] . ;f]o'4kl5 ljZj cy{Joj:yfsf] lgoGq0f o'/f]kaf6 ;+o'Qm/fHo cd]l/sfdf ;g'{sf] sf/0f vlgh t]nsf] pTkfbg,k|zf]wg / Jofkf/df /x]sf] cd]l/sfsf] jr{:j g} lyof] .t]nsf] k|of]un] Psflt/ cf}Bf]lus qmflGtsf] ks8 dha'tkf¥of] eg] cf}Bf]lus qmflGtn] z'? u/]sf] ;Eotfn]t]nsf] vkt a9fpg] af6f] vf]Nof] . vlgh t]n /cf}Bf]lus ;Eotf Pscsf{sf k"/s ag] .

;g\ !(@) ;Dd Sofg / cGo efF8fdf /fv]/k]6«f]n k;nx¿df a]lrGYof] . of] tl/sf ‰G‰l6nf] tlyof] g}, vl/bstf{nfO{ klg t]nsf] u'0f:t/af/] s]xLyfxf xF'b}gYof] . 6ØfÍ/åf/f 3/–3/df t]n ljt/0fug]{ sfd s]xL pBdLn] z'? u/] t/ k8\s]/ cfuf]nfUg ;Sg] x'Fbf of] tl/sf klg Tolt Jofjxfl/sePg . To;kl5 uf8L g} nu]/ t]n eg{] :6];gx¿la:tf/} v'Ng yfn] . ;g\ !(@( df cd]l/sfdf ‰G8}8]9 nfv t]n :6];g -k]6«f]nkDk_ x¿ lyP . ;g\!(!^ df cd]l/sfdf #$ nfv uf8L lyP, !(@) sf]cGTo;Dd of] ;ª\Vof b'O{ s/f]8 #! Nffv k'Uof] . ;g\@))! df cd]l/sfdf @@ s/f]8 uf8Lx¿ lyP .

O8ljg Pn 8]«s gfd u/]sf JolQmn] cu:6 !*%( dfcd]l/sfsf] k]lG;ne]lgof /fHodf klxnf]kN6 t]n kDk ug]{ gns'kuf8]kl5 cfw'lgs k]6«f]lnod pBf]usf] hu a:g z'? eof] .

ls/0f kf08]

k]6«f]nsf] kvf{Odfsf7df8f}sfdf]6/;fOsn;jf/x¿ .

lz Ifs j}zfv @)^%58

;dLIffM k':ts

k|yd ljZjo'4n] vlgh t]nnfO{ ;fdl/s j:t'sf] ¿kdf:yflkt u¥of] . ;f] o'4kl5 ljZj cy{Joj:yfsf] lgoGq0fo'/f]kaf6 cd]l/sfdf ;g'{sf] sf/0f vlgh t]nsf] pTkfbg,k|zf]wg / Jofkf/df /x]sf] p;sf] jr{:j g} lyof] .

alnof] kfg]{ k|of;sf afws dfGby] . To;} klg ca{klt8f;L{ -/ kl5 PËnf]–O/flgog sDkgL_ n] kfPsf] t]nvGg] 5'6n] ;fj{ef}d;Qf sdhf]/ kf/]sf] wf/0ff O/fgdfJofKt lyof] . To; sDkgLn] kfPsf] 5'6 PstkmL{lg0f{o u/L /]hf vfgn] s6fOlbP . of] lg0f{o a]nfot;/sf/sf] nflu nnsf/ g} lyof] . lsgeg] ;g\ !(!$d} rlr{nn] a]nfotsf] ;}lgs ;'/IffnfO{ kl;{ofsf] t]n;Fuhf]8]sf lyP . !(## df O/fg / a]nfotaLr t]nsf]/f]oN6L a9fpg, t]n pBf]udf O/fgsf] xs j[l4 ug]{h:tf zt{ /fvL gofF ;D‰f}tf ul/of] . t/ b'O{ b]zsf];DaGw ;'w|]g . bf];|f] ljZjo'4 z'? ePkl5 /]hf vfgkxnjLn] gfhLx¿k|lt ;xfg'e"lt b]vfpg yfn] . klZrdfu7faGwg /fi6«x¿nfO{ of] kfRo lyPg . hd{gLn] O/fgLt]n sAhf ug{ ;Sg] ;Defjgf /f]Sg pgLx¿n] /]hfvfg kxnjLnfO{ ;QfRo't u/L pgsf 5f]/f df]xdbkxnjLnfO{ O/fgsf] gofF /fhf agfP .

!($( df b'O{ b]zn] !(## df u/]sf] ;D‰f}tfk'gd"{NofÍg eof] . t/ lj/f]w x'g] 8/n] ;f] ;D‰f}tfPs jif{;Dd O/fgL ;+;b\ -dhln;_ df k]z ePg .;+;b\sf] t]n ;ldltn] k|:tfljt Joj:yfsf] rsf]{ lj/f]wu¥of] / t]n sDkgL /fli6«os/0f ug]{ dfu cl3 a9fof] .kl/jlt{t 36gf qmddf a]nfotk|lt ;xfg'e"lt /fVg]Ps g]tf dfl/P / s]xL ;dokl5 tTsfnLg O/fgLk|wfgdGqLn] /flhgfdf lbP . tTkZrft\ df]xdb kxnjLn];]gfsf d'Vo hg/n cln /fhdf/fnfO{ gofF k|wfgdGqLlgo'lQm u/] . t]n sDkgLk|lt lj/f]w a9\b} uPsf] ;Gbe{dfgofF k|wfgdGqLn] ;+;b\df /fli6«os/0f ug]{ k|:tfjsf]lj/f]wdf efif0f u/] . To;sf] rf/ lbgkl5 g} pgLdfl/P . 8]9 xKtfkl5 csf{ dGqL klg dfl/P . o;}36gf qmddf ;+;bLo t]n ;ldltsf] cWoIf df]xdbdf];fb]u O/fgsf k|wfgdGqL eP . /fli6«os/0fsf] kIfw/df];fb]usf] ;/sf/n] PËnf]–O/flgog t]n sDkgL/fli6«os/0f u¥of] .

of] lg0f{o /fhgLlts ¿kdf kfRo t eof] t/O/fgsf] cfDbfgL eg] ;'Sof] . /fli6«os/0f cl3 t]nsf]lgof{t O/fgsf] ljb]zL d'b|f cfh{g ug]{ d'Vo ;|f]tlyof] . kmn:j¿k cy{Joj:yf nyflnË eof], dxFuLa9Øf] . O/fg ;f]leot o'lgogsf] k|efjdf hfg] vt/f7fg]/ df];fb]unfO{ x6fpg] if8oGqdf a]nfot / cd]l/sfnfu] . if8\oGqsf] e08fkmf]/ ePsf] x'Fbf cfˆgf lj/f]wLnfO{;dfTg df];fb]u ;kmn eP . pgsf ;dy{sn] /fhwfgL

t]x/fgdf ljt08f dRrfP, kxnjLsf afa'sf] d"lt{tf]8kmf]8 ul/of] . zfx df]xdb kxnjL efu]/ aubfbk'u] / To;kl5 /f]d . t/ l56} t]x/fgdf l:yltablnof] . zfx ;dy{s alnof eP, ;}lgsn] klgpgs} ;dy{g u¥of] . df];fb]u x6fOP . efu]sf zfxkm]l/ ;Qf ;DxfNg t]x/fg kmls{P . kxnjLn] !(&(;Dd O/fgsf] zf;g u/] / pgL To;} jif{ cof]tf]Nnfxvf]d]gLåf/f lgjf{;gdf k7fOP . t]nn] NofPsf] ;d[l4sf]cf8df kxnjLn] ljZjsf g]tfx¿nfO{ lgs} lr9fPsflyP . kxnjLsf] sf]xL klg z'e]R5' /x]gg\ . t]n vf]Hgz'? u/]b]lv zfxsf] lgjf{;g;Ddsf bzsx¿df t]n/ /fhgLlt O/fgdf h]lnP/ /x] .

;fpbL c/]laofsf] pbo!(#@ df ax/]gdf klxnf]kN6 t]n e]l6of] . c/aLx¿n]…t]nsf lktfÚ sf] ;+1f lbPsf a]nfotsf k|mfGs xf]dt]n kQf nufpg ;lqmo lyP . ax/]g 6fk'eGbf @)dfOn 6f9f /x]sf] ;fpbL c/]laog k|foåLk p:t} ef}uf]lns/ e"ue{ agfj6sf] eP tfklg ToxfF t]n kQf nfu]sf]lyPg . x]hfh / g]Hb If]q hf]8]/ ;g\ !(#@ df;fpbL c/]laof ag]sf] xf] . ljg ;fpb ToxfFsf /fhflyP t/ pgLl;t b]z rnfpg cfjZos cfly{s ;|f]tlyPg . !(#) df z'? ePsf] ljZjJofkL dGbLn]dSsfdf xh ug{ cfpg] ltyf{n'x¿sf] ;ª\Vof 36]sf]x'gfn] klg ;fpbL c/]laofsf] /fh:j 36Øf] . cfly{s;d:of a9\g yfn]sf] x'Fbf /fhf ljg ;fpb cfly{s;|f]t h'6fpg] pkfo vf]Hg nfu] .

!(## sf] d] dlxgfdf ;f]sfn eGg] cd]l/sLsDkgL / ;fpbL c/]laofaLr t]n pTvggsf nflu;D‰f}tf eof] . ;D‰f}tfcg';f/ ;f]sfnn] ;fpbLc/]laofnfO{ tL; xhf/ kfpG8 a/fa/ ;'g C0f /kfFr xhf/ kfpG8sf] klxnf] ls:tf e'QmfgL lbof] .t]n pTvggkl5 Psnfv kfpG8sf] csf]{ ls:tf lbg]k|fjwfg /flvof] . ^) jif{sf nflu ul/Psf] ;D‰f}tfn];fpbL c/]laofsf] tLg nfv ^) xhf/ ju{ dfOnIf]qkmn cf]u6]sf] lyof] . ;D‰f}tf u/fpg] ndL HofslkmNjL gfd u/]sf a]nfotL lyP / ;fpbL /fhfsf]tkm{af6 cAab'Nnf ;'n]dfg . lkmNjLnfO{ ;f]sfnn] ^dlxgfsf] nflu dlxgfsf] ! xhf/ 8n/, ;D‰f}tfkl5af]g; / t]n kQf nfu]kl5 yk af]g; lbg] Joj:yfu¥of] .

;fpbL c/asf] l5d]s s'j]tdf t]n pTvggsf];Gbe{ leGg} 5 . c/asf lkm/Gt] ;d'bfox¿n] ;g\!&%^ df cn ;jfx kl/jf/sf ;]vnfO{ cfˆgf] zf;sagfP . 6sL{sf] cf]6f]dfg ;fd|fHocGtu{t /x] klgs'j]tn] 6sL{sf] k|e'Tj dfg]sf] lyPg . !(#) sf]bzslt/ c/a vf8L lsgf/fdf /x]sf cGo b]zx¿h:t}s'j]t klg lgs} cK7Øf/f] cfly{s l:yltdf lyof] .s'j]tsf] d'Vo cfly{s ;|f]t lyof], k|fs[lts df]tLsf]Jofkf/ . t/ sf]lsrL ldlsdf]tf] eGg] g'8n agfpg]hfkfgL Jofkf/Ln] !(#) lt/ s[lqd df]tL pTkfbgug{ yfn]kl5 ljZj xL/f–hjfx/ft ahf/df k|fs[lts

lz Ifs j}zfv @)^% 59

df]tLsf] dfu w/f;foL eof] . df]tL lgof{taf6x'g] s'j]tsf] cfDbfgL ;'Sof], Jofkf/Lx¿ 8'a] /df]tL vf]Hg] uf]tfvf]/x¿ ;a} km]l/ d?e"ldlt/nfu] .

aL;f}F ztfAbLsf] z'?d} t]n–sDkgLx¿ s'j]tdfcfˆgf] k|efj sfod ug]{ / cld/;Fu t]n pTvggug]{ 5'6 lng] k|of;df lyP . t]n pTvgg ug]{sfd Pª\nf]–kl;{og / uNkm t]n gfds sDkgLn]kfP . km]a'|c/L !(#* df s'j]tsf] j/ufg If]qdft]nsf] 7"nf] e08f/ e]l6of] .

/ftf] nfOgklxnf] ljZjo'4 z'? x'g]tfsf cf]6f]dfg ;fd|fHow/f;foL eO;s]sf] lyof] . oxL ;fd|fHocGtu{tsfs]xL k|fGtx¿ ldn]/ O/fssf] lgdf{0f eof] . O/fssf]t]ndf sAhf hdfpg a]nfot, k|mfG; / hd{gLsfsDkgLx¿ nfu]sf lyP . To;} ;do 6ls{;k]6«f]lnod sDkgL klg Jofkf/–d}bfgdf cfof] .of] sDkgLsf] !% k|ltzt ;]o/ cfd]{lgofdfhlGdPsf Sofn':6] u'Nj]lGsofg gfd u/]sfJofkf/Lsf] cwLgdf lyof] . k|mfG; / a]nfotdflzIff kfPsf u'Nj]lGsofg Jofkf/df dflx/ lyP .kfP;Dd l:yltnfO{ cfˆgf] lgoGq0fdf /fVg], g;s]c/aL pvfgcg';f/— …xft 6f]Sg g;lsg] eP,DjfOF vfg]Ú eGg] pgsf] l;4fGt lyof] .

t/, O/fsdf /fhgLlts :yfloTj lyPg, h'gcf}klgj]lzs a]nfotnfO{ b'O{ sf/0fn] cfjZoseof] . klxnf], t]n pTvgg ug{ / bf];|f], :j]hgx/eP/ ef/t, l;Ëfk'/ / c:6«]lnof hfg] ;d'b|Laf6f]sf] ;'/Iff ug{ . b'j} p2]Zo kl/k"lt{ ug{ a]nfotnfO{O/fsdf cfkm"k|lt ;xfg'e"lt /fVg] zf;s rflxPsf]lyof] . eof] klg To:t} . a]nfotsf] ;xof]udf km}hnklxnf O/fssf] /fhf agfOP / pgsf efO cAb'Nnf hf]8{gsf .km}hn To;cl3 l;l/ofsf /fhf lyP . klxnf] ljZjo'4–kl5sf] ljZjJofkL tfnd]ncGtu{t l;l/of k|mfG;sf]cwLgdf x'g] ePkl5 pgL ;Qfaf6 x6fOPsf lyP .

!(@& sf] cS6f]a/ dlxgfdf O/fssf] afaf u'/u'/eGg] :yfgdf t]nsf] e08f/ kQf nfUof] . t/, 8r;]n,Pª\nf]–kl;{og, k|mfG;]nL, k"j{ ljsf; sDkgL -cd]l/sL_/ 6ls{; t]n sDkgLaLr kmfObf s;/L afF8kmfF8 ug]{eGg] ljifo 6'Ëf] nfu]g . !(@* df nG8gdf ePsf];D‰f}tfdf plNnlvt bfa]bf/x¿n] qmdz !#=&% k|ltzt/ u'Nj]lGsofgn] % k|ltzt kmfObf kfpg] k|fjwfg/flvof] . ;D‰f}tfdf ;xefuLx¿n] Ps–csf{sf] ;xdltdfdfq} t]n l‰Sg kfpg] Joj:yf ul/Psf] lyof] . clGtda}7sdf u'Nj]lGsofgn] dWok"j{sf] 7"nf] gS;f dufP /df]6f] /ftf] l;;fsndn] k'/fgf] cf]6f]dfg ;fd|fHosf]l;dfgf sf]/] . /ftf] nfOgleq s'j]t / kl;{of -O/fg_ afx]s dWok"j{sf ;a} t]n pTkfbg ug]{ If]qx¿kfl/P . o; ;D‰f}tfn] dWok"j{df t]n ljsf; ug]{bfo/f ls6fg u¥of], h;df ljb]zL sDkgL xfjL /x] .

;g\ !(^@ df km}hn k|ydsf 5f]/f km}hn bf];|f]nfO{;tfRo't u/L ;]gfsf] ;d"xn] O/fsnfO{ u0ftGq 3f]liftu¥of] . !(&) df O/fssf] zf;g afy kf6L{sf] xftdfuof] / ;2fd x';]g /fi6«klt ag] . ;g\ @))# dfcd]l/sf / a]nfotL kmf}hsf] cfqmd0faf6 ;2fd x';]g;QfRo't ul/P . t/ To;kl5 /fhgLlts cl:y/tf /lx+;fsf] kof{ojfrL ag]sf] 5 O/fs .

bf];|f] ljZjo'4kl5 ;f]leot ;+3 klg ;zQm ¿kdft]n Jofkf/df cfOk'Uof] . ztfAbLsf] z'?d} ch/j}hfgdft]nsf] pTvgg / Jofkf/ z'? ePsf] xf] . !(%% b]lv!(^) ;Dd k"j{ ;f]leot ;+3n] cfˆgf] pTkfbg bf]Aa/

u'Nj]lGsofgn] dWok"j{sf] 7"nf] gS;f dufP / df]6f] /ftf] l;;fsndn]k'/fgf] cf]6f]dfg ;fd|fHosf] l;dfgf sf]/] . /ftf] nfOgleqs'j]t / kl;{of afx]s dWok"j{sf ;a} t]n pTkfbg ug]{If]qx¿ kfl/P . of] ;D‰f}tfkl5 dWok"j{sf] t]ndf klZrdfsDkgLx¿sf] cflwkTo c? ahh"t eof] .

lz Ifs j}zfv @)^%60

kf/L t]n klZrdL ahf/df a]Rg z'?u¥of] . cd]l/sL ;/sf/n] eg] of]cfudgnfO{ ;sf/fTds ¿kdf lnPg .;f]leot t]n lj:yflkt ug{ cd]l/sfnfUof] / o;f] ug]{ Pp6f /0fgLltlyof]— d"No sd ug'{ . ;g\ !(%(df la|l6; k]6«f]lnod n] t]nsf] d"No36fof] . Tof] Jojxf/sf sf/0fsDkgLx¿ / t]n ePsf b]zx¿aLrj}dg:o z'? eof] . To;} jif{ udfncAb'n gfl;/ ;Qfdf k'u]sf] pknIodfOlhK6sf] /fhwfgL sfo/f]df c/a t]nsfª\u| ];sf ] cfof ]hgf x' Fb } lyof ] .sfª\u|];n] t]n;DaGwL ;/;Nnfx ug{Pp6f ;ldlt agfpg] k|:tfj u¥of] .O/fsafx]s dWok"j{sf ;a} b]z tyfd]lS;sf] / e]g]h'onf ;ldltdf ;xefuLlyP . /fli6«o t]n sDkgL vf]Ng], t]na]Rg] b/ kl/eflift ug]{, cfGtl/sk|zf]wg Ifdtf a9fpg] / ljt/0f k|0ffnLPsLs[t u/L /fli6«o ;|f]t a9fpg] cjwf/0ff k|:tfjul/P . …cf]k]sÚ z'? x'g] af6f] v'Nof] .

…cf]k]sÚsf] hGdt]n lgof{ts /fi6«x¿sf] ;Ë7g cyf{t\ …cf]k]sÚ lsghlGdof] eGg] a'́ g eg] blIf0f cd]l/sL b]z e]g]h'onfk'Ug' h?/L x'G5 . ToxfF !($* df ;}lgs ljb|f]xaf6x6fOPsf] k|hftflGqs ;/sf/ !(%* df km]l/ ;QfdfkmSof]{ . k'/fgf] ;/sf/sf dGqL k]/]h cnkmf]G;f] vfgL/ xfO8«f]sfj{g dGqL kbsf] lhDdf lng /fhwfgLsf/fsf; k'u] . pgL t]naf6 ;/sf/nfO{ cfpg] ef8fa9fpg, t]n pTkfbg / ahf/sf] lhDdf cGt/f{li6«osDkgLaf6 ;/sf/df nfg rfxGy] . t]n pTkfbg ug]{dWok"j{sf b]zl;t e]g]h'onfsf] efOrf/fsf] ;DaGweP klg tL b]z cfˆgf k|ltåGåL x'g\ eGg] k]/]hn]a'‰]sf lyP . e]g]h'onfsf] t'ngfdf dWok"j{sf] t]n;:tf] lyof] . t/ k]/]hsf] ts{ lyof]— ;:tf]df t]na]Rg' plrt xf]Og . t]n pTkfbgsf] bf}8df lhTg g;Sg]x'gfn] cfˆgf] ahf/ sfod /fVg dWok"j{sf t]nsDkgLx¿nfO{ s/ nufpg], t]nsf] d"No a9fpg] /pTkfbgstf{x¿n] t]n a]Rg kfpg] sf]6f lgwf{/0f ug'{kg]{ts{ e]g]h'onfn] cl3 ;f¥of] .

/fi6«klt cfOhgxfj/sf] ;/sf/n]cd]l/sL sDkgLnfO{ ;+/If0f lbg t]na]Rg] sf]6f tf]s]sf sf/0f e]g]h'onfnfO{gsf/fTds c;/ k/]sf] lyof] lsgeg]To;n] pTkfbg u/]sf] t]nsf] $) k|ltztcd ] l/sfdf vkt x ' G Yo f ] . t/:yndfu{af6 cd]l/sf lelqg] t]ndf eg]sf]6f tf]lsPg . cfˆgf b'O{ l5d]sLx¿d]lS;sf] / Sofgf8fnfO{ v';L kfg{ul/Psf] egL of] Joj:yfsf] e]g]h'onfn]lj/f]w u¥of] . e]g]h'onfsf dGqL k]/]hklZrdL uf]nf4{sf pTkfbgstf{x¿n]t]n;DaGwL cfˆg} Joj:yf lgdf{0f ug'{kg]{

k|:tfj lnP/ jfl;ª\6g k'u] . o:tf]Joj:yf lghL sDkgL geO{;/sf/n] rnfpg] ts{ ub}{ k]/]hn]cd]l/sfn] t]n sf]6f tf]Sg'kg]{k|:tfj klg cl3 ;f/] . t/cd] l/sL ;/sf/n ] k ]/ ]hsf ]k|:tfjk|lt rf;f] g} b]vfPg .

cd]l/sfdf cfˆgf] ts{ g;'lgPkl5 k]/]h sfo/f]lt/nfu] / !(^) lt/ cf]k]ssf] uef{wfg eof] . ;g\!(^& sf] c/a– Oh/fOnL n8fOF, !(&# sf] of]dlsDk'/df OlhK6 / l;l/ofsf] Oh/fonl;tsf] n8fOFsf]bf}/fg …cf]k]sÚn] t]nnfO{ /fd|};Fu /fhgLlts xltof/sf]¿kdf k|of]u u¥of] .

t]n / eljiob k|fOh k':tssf n]vs olu{g n]Vb5g\, æ8]9 ;ojif{sf] t]nsf] Oltxf;n] dfgj ;Eotfsf] ;sf/fTds/ gsf/fTds b'j} kIfx¿ phfu/ u5{ . of] Oltxf;ljhosf] pNnf;sf ;fy} b'MvfGt / gul/g'kg]{ uNtLsf]Joyf klg xf] .Æ l;h{gf, ;dk{0f, pBdzLntf, :ki6tf/ gjLg k|fljlws k4ltsf] ;fy;fy} e|i6frf/, cGwf]/fhgLlts cfsfª\Iff, nf]e / w'Gw'sf/L an k|of]ut]nsf] Oltxf;df Ps} ;fy /x] . t]nn] s[lif pTkfbga9fpg / oftfoft ;'wfg{ ;xof]u u¥of] t/ alnofn]/fhgLlts / cfly{s lgoGq0f /fVg] kl/kf6L ‰g\alnof] kf¥of] . !! ;]K6]Da/, @))! df cd]l/sfdfu l/Psf ] c fq md0 fk l5 cd ] l /s L cu 'j fO { d fckmuflg:tfgaf6 tflnjfgsf] zf;g x6fOof], clg @))#dfr{df O/fsdf cfqmd0f u/L ToxfFsf zf;s ;2fdx';]gnfO{ ;QfRo't ul/of] . oL ;a} 36gfqmdsf];]/f]km]/f]df vlgh t]n g} /x]sf] kfOG5 .

vlgh t]nsf] ;Gbe{ p7\bf blIf0f Pl;of ;LdfGt¿kdf dfq e]l6G5 . g]kfn t sxLF klg e]l6Fb}g,e]l6g] s'/f] klg ePg . lsgls g]kfnL e"–efudfvlgh t]nsf] e08f/ e]l6Psf] 5}g . cGt/f{li6«o ahf/dflsg]/ t]n k|of]u ug]{ k'5f/sf k|of]ustf{ x'g\ g]kfnLx¿ .b]zn] cfh{g ug]{ clwsf+z ljb]zL d'b|f g]kfnn] t]ncfoftdf vr{ u5{, h'g t]n d"ntM sf7df8f}Fdf uf8L

!(^& sf] c/a– Oh/fOnL n8fOF, !(&# sf] of]d lsDk'/dfOlhK6 / l;l/ofsf] Oh/fonl;tsf] n8fOFsf] bf}/fg …cf]k]sÚn]t]nnfO{ /fd|};Fu /fhgLlts xltof/sf] ¿kdf k|of]u u¥of] .

k':tsM b k|fOhb Olks Sj]i6 km/ cfon, dgL P08 kfj/n]vsM 8\oflgon olu{gk|sfzsM :jtGq k|];, Go"of]s{, !((@k[i7M **%

lz Ifs j}zfv @)^% 61

u'8fpg k|of]u x'G5 . cfofltt l8h]nsf] w]/} k|ltzt/fhwfgLsf] b}lgs cfjZostf cfk"lt{ ug]{ 6«s rnfpgdfvkt x'G5 . g]kfndf t]nsf] aGbf]j:t ug]{ g]kfncfon lgudn] b}lgs b'O{–tLg s/f]8eGbf a9L ?k}ofF3f6f Joxf]g]{ l:ylt /x]sf] 5 . 3f6f sd ug]{ p2]Zo/fvL ;/sf/n] s]xL ;docl3 t]nsf] d"Nodf j[l4u¥of] . ;f] j[l4sf] lj/f]wdf sf7df8f}Fnufotsf If]qdfcfuhgLsf 36gf eP, uf8L km'6flnP, df]6/;fOsnkf]lnP, hghLjg c:tJo:t eof] . d"Noj[l4 3f]if0ffePsf] t];|f] lbg ;/sf/n] lg0f{o lkmtf{ lnPkl5 lj/f]w;fDo eof] . d"Noj[l4 / ;dfof]hg /fhgLlts lx;fan]:jLsfo{ b]lvPg . o;/L g]kfnLx¿ k'5f/sf t]nk|of]ustf{ eP klg vlgh t]n g]kfnL /fhgLltsf]s]Gb|ljGb'df cfOk'u]sf] 5 .

t]nsf] d"No j[l4n] hghLljsf dxFuf] aGg k'Ub5 .r'xfj6 / ld;fj6, /fHon] lbPsf] et'{sL -cg'bfg_ hfohpkef]Qmf;Dd k'Ug g;Sg] kl/j]z, kf/bzL{ lgodgsf]cefj t]n vl/b / ljt/0f Joj:yfkgsf ;'wfg'{kg]{r'gf}tLx¿ x'g\ . oL ;a} yftL /x]sf] ;Gbe{df s] klga'´g' h?/L 5 eg] vlgh t]ndfly g]kfnsf] o:tf]lge{/tf cfly{s / ;fdflhs lx;fan] lbuf] 5}g .g]kfnn] vlgh t]ndflysf] /fli6«o lge{/tf sd ug]{pmhf{ gLlt cFufNg' ckl/xfo{ 5 . t/ xfdL ljsNksfaf/] ;f]Rg;Dd klg tof/ 5}gf}F . PskN6 aGb eP/;~rfng ePsf] 6«nLa; 3f6f x'g yfn]kl5 km]l/ aGbePsf] 5 . k|of]u x'g g;s]/ hnljB't\sf afFw, j]o// Aof/]haf6 kfgL TolQs} au]/ hfG5 . Tof] kfgLaf6lah'nL lgsfnL ;'ky d"Nodf lah'nL 6]Dkf]x¿nfO{ a]Rg]Joj:yf x'g;s]sf] 5}g . rf;f] g} b]lvFb}g . a? g]kfnsf]kfgL c/asf] t]nh:t} xf] eGg] egfO laSg] ub{5 . bk|fOh k9]kl5 …t]n kfgLh:t} xf]Ú eGg] ts{ cToGt;txL ¿kdfÙ a'́ b} ga'‰L af]n]sf] eGg] k|:6 x'G5 .vlgh t]nsf] rl/q, k|ljlw / k|of]usf] Oltxf; Pj+cy{/fhgLlt hnljB't\l;t klg ldNb}g, kfgLsf] t s'/}5f8f}F .

t]nn] ljZjsf y'k|} /fi6«x¿nfO{ ;DklQ sdfpg,cy{Joj:yf cufl8 nfg, ;/;fdfg pTkfbg ug{, gofFlgdf{0f sfo{ ug{, ultzLn x'g, xltof/ lsGg Pj+agfpgsf ;fy} n8fOF lhTg ;xof]u u¥of] t/ of]cfjZostfeGbf a9L sb/ ul/Psf] j:t' klg aGgk'Uof] . w]/}sf] /ut au]sf] 5, t]nsf] gfddf . olu{gsf]ts{ 5— lxhf]cfhsf] l:ylt !)) jif{cl3sf] t'ngfdf

sRrf t]nsf] cf};t jflif{s d"No

;|f]tM cf]k]s

k|lt Aof/]n cd]l/sL 8n/df! Jof/]n = !%( ln6/

ljZj–ahf/df k|zf]lwt t]nsf] ljut ^dlxgfsf] cf};t d"No

cd]l/sL 8n/÷Aof/]n

kbfy{ cS6f]a/ gf]e]Da/ l8;]Da/ hgj/L km]a|'c/L dfr{@))& @))& @))& @))* @))* @))*

k]6«f]n *&=$& (*=(^ (^=#! ((=%* !)#=*! !)*=$*

l8h]n (&=#& !!)=@! !)*=$@ !)*=)@ !!@=(^ !#@=)(

d§Lt]n (^=&# !!@=(% !)&=($ !)^=@! !!)=&* !@$=$$

;|f]tM g]kfn cfon lgud, !( r}t @)^$

(@ jif{kl5 ;g\ @!)) df pleP/ ljut x]bf{t]nsf] Oltxf; s:tf] b]lvPnf < cfsfl;F+b}uPsf] t]nsf] d"No slt k'u]/ /f]lsPnf /of] d"No j[l4sf] ljZj–cy{k|0ffnLdf s:tf]k|efj knf{ <

leGg} 5 . vlgh t]ndf cfwfl/t ljZj cy{Joj:yfaf/]y'k|} k|Zg p7]sf 5g\ . Tolt dfq} xf]Og, ljZjJofkLxfjfkfgL kl/jt{gsf] Pp6f sf/0f klg ag]sf] 5,t]nsf] k|of]u .

(@ jif{kl5 ;g\ @!)) df pleP/ ljut x]bf{t]nsf] Oltxf; s:tf] b]lvPnf < cfsfl;F+b} uPsf] t]nsf]d"No slt k'u]/ /f]lsPnf / of] d"No j[l4sf] ljZj–cy{k|0ffnLdf s:tf] k|efj knf{ < PSsfO;f}F ztfAbLsf]klxnf] bzs laTgnfUbf p7]sf k|Zg x'g\ oL . t]nsf]ljsNk kQf nfUof]÷nfu]g, gofF af6f] s:tf] /Xof],s]–s:tf] r'gf}tLx¿ b]lvP, o; sfo{df ljZjsf c¿b]z / ;dfh nfu]–nfu]gg\ eGg] d"NofÍg s]xL bzskl5 dfq ;Dej x'G5 . ;fdflhs, cfly{s / /fhg}ltskl/j]z ;lDd>0f ePsf sf/0f klZrdL o'/f]kdfcf}Bf]lus l;h{gf z'? eof], h;n] k"/} ljZjnfO{ cfˆgf]rk]6fdf Nofof] . vlghhGo t]n dflysf] lge{/tf sdug]{ l;h{gfdf cGoqsf ;dfh klg cl3 nfu] ljZj–dfglrqdf gofF ;dLs/0f z'? x'g ;Sb5 . -…dGygÚ sflQs @)^# df k|sflzt nfdf] cfn]vsf] cf+lzs;Dkflbt ?k ._

lz Ifs j}zfv @)^$62

k|f=8f= of]u]Gb|k|;fb ofbj / eLdgf/fo0f /]UdL

;dLIffM k':ts

dfs{ 6'l/gn] uPsf] bzsdf yfdL efiff /;+:s[ltnfO{ s]Gb| agfP/ g]kfnsf cGo lxdfnL

hflt tyf efiffsf] kof{Kt cWoog u/]sf 5g\ . pgsf]ev{/} k|sflzt k':ts o;} z[ª\vnfsf] csf]{ pknlAwxf] . pgn] o;df cWoog If]qnfO{ km¥oflsnf] agfP/a[xt\ lxdfnL If]q tyf h}ljs / ;f+:s[lts ljljwtf;Ddk'¥ofsf 5g .

k':ts hDdf tLg efudf afFl8Psf] 5 . klxnf]efu k[i7e"ld xf]Ù h;df rf/ j6f zLif{s /x]sf 5g\ .…eflifs ljljwtfsf] 7"nf] s]Gb|sf ¿kdf a[xt\ lxdfnLIf]qÚ zLif{sdf klZrddf ckmuflg:tfgb]lv k"j{dfDofgdf/;Dd #,%)) lsnf]ld6/ nDafOdf km}lnPsf]a[xt\ lxdfnL If]qnfO{ eflifs ljljwtf / Pl;ofsfclwsf+z nf]kf]Gd'v efiffx¿sf] d'Vo If]qsf ¿kdflrgfOPsf] 5 . of] a[xt\ lxdfnL If]qnfO{ h}ljsljljwtfsf ljZjsf bz j6f 7"nf If]qdWo] Ps dflgG5eg] oxfF ljZjsf efiffx¿dWo] ^ efusf] Ps efuefiffx¿ af]lnG5g\ . o;}n] of] h}ljs, eflifs / ;f+:s[ltsljljwtfsf] s]Gb| xf] eÌ] hfgsf/L lbOPsf] 5 .

g]kfnsf] eflifs ;Dkbf zLif{sdf g]kfnsf efiffsfaf/]df dxŒjk"0f{ tYox¿ lbOPsf] 5 . g]kfndf …PYgf]nuÚcg';f/ !@# j6f / hgu0fgf @)%* cg';f/ (@j6f efiff af]lnG5g\ . ltgdf ef/f]k]nL kl/jf/sf ef/tLo–cfo{ zfvfsf, rLg–ltAatL kl/jf/sf ef]6–ad]{nL zfvfsf,cfUg]nL kl/jf/sf, b|lj8 kl/jf/sf / Psn efiffs';'G8f ;d]t k5{g\ . oxfF ef/f]k]nL kl/jf/sf efiffsfjQmf sl/a *) k|ltzt 5g\ eg] %& j6f ef]6ad]{nLefiffx¿ af]lnG5g\ . logdf nf]kf]Gd'v efiffx¿sf] ;ª\Vof7"nf] 5 .

…g]kfnsf nf]kf]Gd'v efiffx¿sf] l:yltÚ zLif{sdfs';'G8f / sf]o'sf] pbfx/0f k|:t't ub}{ g]kfndf efiffnf]ksf d'Vo tLg sf/0fx¿– k/Dk/fut af;:yfgsf]

k':tsM eflifs ljljwtf / nf]kf]Gd'v efiffx¿sf];+/If0fM -g]kfnsf] l:ylt cWoog_n]vsM dfs{ 6'l/gk|sfzsM Ol;df]8, @))&k[i7M $!

8f=

efiffx¿sf]cfjfhcNk;ª\Vos efiffx¿sf] ljsf; /;+/If0fsf] ;jfndf l5d]sL d'n'sx¿sf]t'ngfdf g]kfn cufl8 5 / efiff;DaGwLultljlwx¿ klg cf; hufpg] vfnsf 5g\eGg] n]vssf] lgisif{ 5 .

¿kfGt/0f, k|fs[lts k|sf]k / g]kfnL efiffsf] k|efj7DofOPsf] 5 . oL nf]kf]Gd'v efiff ;+/If0fsf] k|of;nfO{;d'bfosf] ;fIf/tf / lzIff;Fu hf]8]/ ltgnfO{ cfly{styf /fhgLlts ¿kn] cfTdlge{/ agfpg] xf] eg] tL;kmn x'g] s'/fdf n]vs ;xdt b]lvPsf 5g\ .

…lxdfnL If]qdf eflifs ljljwtfsf] ;+/If0f / ;Da4{gÚzLif{sdf ljZjsf rf/ k|ltzt efiff (^ k|ltztdflg;n] / afFsL (^ k|ltzt efiff rf/ k|ltztdflg;n] af]Ng] tyf !%)) eGbf a9L efiffsf jQmfsf];ª\Vof !))) eGbf sd /x]sf] /f]rs tYo k|:t'tul/Psf] 5 . s]xL dflg;x¿sf] ax'eflifstf cGt/;d'bfo;~rf/ tyf k|ultsf] afws xf] eÌ] ljrf/ kfOG5 t/g]kfndf o:tf] l:ylt 5}g . oxfF t Pp6f cNk;ª\Voseflifs ;d'bfosf] dflg;n] ljleÌ ;Gbe{df b}lgs sfddftLg jf rf/ efiff ;lhn} k|of]u ug]{ l:ylt 5 eÌ]s'/f pbfx/0f;lxt k|:t't ul/Psf] 5 .

efiff cfkm}Fdf /f]rs / dxŒjk"0f{ s'/f ePsf] x'gfn]nf]kf]Gd'v efiffsf] ;+/If0f, ;Da4{g / clen]vg ug{'cfjZos 5 . n]vssf] ljrf/df o;sf d'Vo rf/sf/0f 5g\M!= Pp6f efiff nf]k x'Fbf Tof];Fu} ;+:s[lt klg nf]k x'G5 .@= Pp6f efiff nf]k x'Fbf ;Fu} ;+;f/nfO{ x]g]{ Pp6f

b[li6sf]0f klg nf]k x'G5 .#= Pp6f efiff nf]k x'Fbf ;Fu} To;df /x]sf] k/Dk/fut

1fg / Oltxf; klg nf]k x'G5 .$= Pp6f efiff nf]k x'Fbf ;Fu} To;df /x]sf] s[lif, jg,

lrlsT;f / jftfj/0fLo 1fg klg nf]k x'G5 .o; efudf lxGb–s'z kj{tLo If]qsf nf]kf]Gd'v

cNk;ª\Vos efiffx¿, g]kfnsf] hftLo ljt/0f, lxGb–s'z kj{tLo If]qsf ef/f]k]nL kl/jf/sf nf]kf]Gd'v efiff,lxGb–s'z kj{tLo If]qsf rLg–ltAatL kl/jf/sf nf]kf]Gd'vefiff, g]kfnsf efiff, ToxL If]qsf clt nf]kf]Gd'v

lz Ifs j}zfv @)^$ 63

cNk;ª\Vos efiffx¿ / lxGb–s'z kj{tLo If]qsf] eflifs/ h}ljs ljljwtf ;DaGwL gS;fx¿ /flvPsf 5g\ .

bf];|f] efudf g]kfnsf] hLj–;f+:s[lts ljljwtfsf];Gbe{df efiffx¿sf] l:yltaf/] rrf{ ul/Psf] 5 . o;efudf hDdf gf} j6f zLif{sx¿ /x]sf 5g\ . …eflifstyf h}ljs ljljwtfsf] ;xcl:tTjÚ zLif{sdf g]kfndf%$)) k|hfltsf jg:klt -ljZjsf s'n k|hfltsf]@=@ k|ltzt_ tyf *%) k|hfltsf r/f -ljZjsfs'n k|hfltsf] (=$ k|ltzt_ /x]sf] tYo k|:t't u/]/eflifs / hLj–;f+:s[lts ljljwtfsf] ;xcl:tTj x'G5eÌ] b]vfOPsf] 5 .

csf]{ zLif{sdf g]kfnsf ljleÌ ;+ljwfgdf /x]sfefiff ;DaGwL Joj:yfx¿ k|:t't ul/Psf] 5 . ;+j}wflgsJoj:yf eflifs ljsf;sf nflu k|lta4tf xf] ls k|bfg-c¿sf nflu ul/lbPsf]_ xf] eÌ] ax; /f]rs 9Ën]p7fOPsf] 5 .

g]kfnsf] ;+ljwfg @)$& n] lbPsf] eflifs clwsf/sfcfwf/df sf7df8f}F, /fhlj/fh / hgsk'/ gu/kflnsftyf wg'iff lhNnf ljsf; ;ldltn] b}lgs sfdsfhdfg]kfn efiff / d}lynLsf] k|of]u u/]sf]df ;jf]{Rr cbfntn]tL efiffx¿sf] k|of]udf /f]s nufPkl5 s;/L To;sf]lj/f]wdf cNk;ª\Vos eflifs ;d'bfo cfGbf]lnt eof]eÌ] ;Gbe{ efiff / sfg"g zLif{sdf cfPsf] 5 .

efiff / hgu0fgf zLif{sdf oxfFsf] ef}uf]lns agf]6,oftfoft, bIf hgzlQm tyf g]kfnsf efiff / hflt;DaGwL k|ZgfjnL cflb sf/0fx¿n] hgu0fgflkR5] km/s–km/s tYofÍ cfPsf] jf:tljstf cf}FNofOPsf] 5 .hgu0fgfsf] nflu k|ZgfjnL tof/ ug]{ a]nfdf g} s:tf];"rgf k|fKt ug{ vf]lhPsf] xf] :ki6 x'g'kg]{ x'gfn] tYofÍljefun] k|ZgfjnLsf] lgdf{0fd} ax'eflifstf, låeflifstfcflb ljifodf ljz]if Wofg lbg'kg]{df hf]8 lbOPsf] 5 .

o;}u/L ;~rf/dfWoddf cNk;ª\Vos efiffx¿sf]

k|of]u, n}lËs ;dfgtf / eflifs ;Gbe{ cflbsf ;fy}ljutsf] dfcf]jfbL åGå tyf ljleÌ cNk;ª\Vos eflifs;d'bfosf] ;+:s[t lj/f]wL cleofgsf] pbfx/0f k|:t'tub}{ g]kfndf efiff ;DaGwL åGåsf] k|;Ë p7fOPsf] 5 .

o;}u/L g]kfnsf] hflt–efiff ;DaGwsf] hl6ncGt/;DaGwnfO{ /fO{ ;d"xsf efiffx¿ / g]kfn efiffsf]pbfx/0faf6 k|:6 kfl/Psf] 5 .

clGtd jf t];|f] efudf g]kfnsf l5d]sL lxdfnLd'n'sx¿sf] eflifs gLltsf] rrf{ ub}{ g]kfn cNk;ª\Vosefiffx¿sf] ljsf;sf ;Gbe{df l5d]sL d'n'sx¿sf]t'ngfdf cufl8 5 eÌ] lgisif{ k|:t't ul/Psf] 5 .o;}u/L g]kfndf clxn] ;d'bfo, ;/sf/ tyf cGt/f{li6«o;d'bfosf] ;lqmotfdf eO/x]sf efiff ;DaGwLultljlwx¿af6 n]vs cfzfjfbL b]lvPsf 5g\ .

o; k':tsdf hDdf $! k[i7 5g\ . To;df klg!@ j6f k"/f k[i7 9fSg] gS;fx¿ 5g\ / c¿ y'k|}kmf]6f] / lrqx¿ 5g\ . To;}n] k':tsdf k9\g ldNg]s'/f yf]/} 5 t/ gS;f, kmf]6f] / lrqx¿ ;fGble{s /hfgsf/Ld"ns 5g\ . cfsf/sf] t'ngfdf k':tsdf w]/};"rgf pknAw 5 . k':tsdf cufl8 ;f/ tyf cGTodf;Gbe{ ;fdu|Lsf] ;"rL k|:t't ul/Psf] 5 . o;/L ;fgf]k':tsdf klg g]kfnsf] efiff / ;+:s[lt ;DaGwL w]/}dxŒjk"0f{ ;"rgfx¿ 5g\, ;fGble{s gS;f, kmf]6f] /lrqx¿ c6fOPsf] 5 . k':ts k7gLo 5 .

Pp6f efiff nf]k x'FbfM;+:s[lt nf]k x'G5 . ;+;f/nfO{ x]g]{ Pp6f b[li6sf]0f nf]k x'G5 .To;df /x]sf] Oltxf;, k/Dk/fut 1fg, s[lif, jg, lrlsT;f /jftfj/0fLo 1fg nf]k x'G5 .

lxGbs'z lxdfnoIf]qdf nf]kf]Gd'vefiffx¿sf]cj:yf .

lz Ifs j}zfv @)^%64

; e"ue{ljb\ 6f]gL xfug @))& ;fndfklxnf] k6s g]kfn cfP . To;kl5sf !@

jif{df pgn] g]kfndf !$ xhf/ lsnf]ld6/ k}bn 3'd] .g]kfn 3'd]/ pgn] g]kfnsf] gS;f tof/ ug{'lyof] .t/ pgn] ef}ule{s cWoog dfq} u/]gg\ . hxfF–hxfFk'u], h]–h] s'/f kfP To;sf] rnlrq lvRb} uP .lxdfn, dlGb/, vf]nfgfnf, dfG5]sf] lxF88'n, 3/sf]agf]6, ltAatL z/0ffyL{, v]tLkftL, kz'kfng, rf8kj{,gfrufg x/]s ljifosf] b[Zo a6'n] . oL b[ZonfO{qmd ldnfP/ /fVbf Pp6f ultnf] lkmNd aGof]M plxn]sf]g]kfn -cª\u|]hLdf 6f]gL xfuG;\ g]kfn_ .

plxn]sf] g]kfndf tfKn]h'ªb]lv a‰fª;Ddsf b[Zo;d]l6Psf 5g\ . c;ª\Vo vf]nfgfnf ePsf] g]kfndfavf{df lxF88'n ug{ Psbd} ;d:of kg{] u/]sf] s'/fxfugn] hLjGt lsl;dn] k|:t't u/]sf 5g\ . ;'/lIft/ kSsL k'n gx'Fbf dflg;n] vt/gfs vfnsf sRrLk'n, 8'Ëf / nf}sf÷lrG8fsf] ;xf/fn] gbL tg{' k/]sf]s'/f b]vfPsf 5g\ .

g]kfn 3'Dg] qmddf 6f]gL xfugn] cfª lhl/Ë x'g]cK7\of/f] af6f]df lxF8\g' k/]sf] lyof] . t/ o:tf] af6f]df

Tolta]nfsf]

df]xg d}gfnL

;dLIffM rnlrq

:jL

of] lkmNddfkm{t ljBfyL{nfO{ g]kfnsf] Oltxf;, e"uf]n, ;+:s[lt / ;dfhsf]ultzLntfaf/] ;fy{s Pj+ ;l6s 1fg lbg ;lsG5 .

lxF8\g] pgL PSnf lyPgg\ . lkmNddf pgn] eg]sf5g\– kRrL; k|ltzt g]kfnLx¿nfO{ d}n] o:t} cK7\of/f]af6f]df lxF8]sf] e]6]sf] lyPF .

xfugsf] lkmNd k|:t't ug{] snf cToGt} /f]rs5 . Pshgf nfdf;Fusf] e]6sf] j0f{g ug{] qmddfpgn] eg]sf 5g\– d}n] :jL;–hd{g efiff af]n]+, pgn]ltAatL efiff af]n] . t}klg xfdLn] Pscsf{sf s'/f/fd|f];Fu a'́ of}F . lkmNddf xfugn] g]kfnsf s'g e]udfs'g hfltsf dflg; a;f]af; uy{] eGg] s'/f klg5f]6f]df atfPsf 5g\ .

o; lkmNddf g]kfnsf] k|s[lt / g]kfnsf] ;'Gb/tfnfO{/fd|f];Fu b]vfOPsf] 5 . g]kfnsf dxŒjk"0f{ / cfsif{slxdfn, lxdfnL e]usf 7"nf tfn, jg:klt To;dflyklg u'/fF;sf] b[Zo–j0f{g cToGt /f]rs 5 .

lkmNddf k|b"if0f / clxn]sf] h:tf] eL8ef8d'Qmkf]v/f / k|b"if0fd'Qm km]jftfn b]vfOPsf] 5 . of]Tolta]nf ;fFlRrs} ;+;f/sf] ;a}eGbf ;'Gb/dWo]sf] Pp6f7fpF lyof] eGg] s'/f lkmNd x]/]kl5 k|:6 x'G5 . kf]v/fdfklxn] xjfO{hxfh To;kl5 dfq uf8L k'u]sf] lyof] .

xfugn] lkmNd lvRg z'? u/]sf a]nfdf g]kfnsf];fIf/tf b/ b'O{ k|ltzt eGbf klg sd lyof] . pgn]lkmNddf Tolta]nf ev{/ ev{/ v'n]sf ;fwgljxLg:s"n b]vfPsf 5g\ . krf; jif{df g]kfnn] lzIffsfIf]qdf u/]sf] k|ultsf af/]df pgn] eg]sf 5g\, ælzIffsfIf]qdf g]kfnn] lg;Gb]x w]/} k|ult u/]sf] 5 .Æ

ljleGg ;+:s[ltsf] k|:t'lt lkmNdsf] csf{] ljz]iftfxf] . lnDa'sf] Rofa|'ª gfr, kf]v/fdf ltAatL z/0ffyL{n]u/]sf] 7§f / bz}Fsf a]nfdf bf]nvfdf uf}/LzÍ/ lxdfnsfsfvdf kLª v]n]sf] ;'Gb/ b[Zo lkmNdn] b]vfPsf] 5 .

o; 8s'd]G6«Ldf hlt k'/fgf] g]kfn c¿ s'g} klglkmNddf e]6\g ;lsFb}g . @))& ;fnkl5 g]kfnsfaf/]df c¿ klg 8s'd]G6«L ag]sf lyP elgG5 . t/ tLg]kfndf pknAw 5}gg\ . To;}n] k'/fgf] g]kfnnfO{ b[Zodfx]g{] xf] eg] To;sf nflu plxn]sf] g]kfn x]g{} k5{ .

of] lkmNddfkm{t ljBfyL{nfO{ g]kfnsf] Oltxf;, e"uf]n,;+:s[lt / ;dfhsf] ultzLntfaf/] ;fy{s Pj+ ;l6s1fg lbg ;lsG5 . xfugn] n]v]sf] g]kfnsf] lrgf/Lk':ts klxn]b]lv g} pknAw 5 .

lkmNdM plxn]sf] g]kfn;doM $& ldg]6

efiffM g]kfnL-cª\u|]hLdf 6f]gL xfuG;\ g]kfn_lgb{]zsM 6f]gL xfug\

lgdf{tfM 6f]gL xfug kmfpG8]zg\, ;g\ @))%kmDof{6M 8LeL8L÷eLPrP;

kfOg] 7fpFM lxdfn P;f]l;P;gnlntk'/

b]vfpg] lkmNdg]kfn

agr/fsf7sf t:s/x¿ ck/fwL x'g\, hf] sf7 rf]g]{ ck/fw u5{g\ . pgLx¿ ¿v sf6\5g\/ o;f] u/]/ hª\un df:g] sfd ub{5g\ . hª\un dfl;of] eg] hLjhGt' dfl;G5g\ .

k|fs[lts jftfj/0f vNalnG5 . clg dfgj;Eotfsf] hu xlNnG5 . To;}n] hGdeof] agr/fsf], hf] PSnf] kx/]bf/ aGof] hª\unsf] . g]kfnL efiffdf …sldS;Ú

z}nLsf] klxnf] afnk':ts xf] …agr/fÚ .

d"No ?= #)÷–

d"No ?= $%÷–

d"No ?= #%÷–

d"No ?= ()÷–

afn ;+;f/sf s]xL k|sfzgx¿

dfzfsf] lk/fxf tlsof;fgL s]6L dfzfnfO{ cfˆgf] Gofgf] / g/d cf]5Øfg dg k/]g . w]/} dflg;nfO{cfk"ml;t ePsf] s'/f dg kb}{g . cfˆgf] rLh g/fd|f] nfU5 . t/ g/fd|f] 7fg]/cfˆgf] rLhnfO{ ldNsfpFb}df gePsf] s'/f kfOFb}g . cfk"ml;t ePsf] rLh kf]cfˆgf] xf] . To;}n] dflg;n] cfˆgf] rLhsf] u'g lrGg ;Sg'k5{ . dfzfn] klg

cflv/df cfˆgf] cf]5Øfgsf] u'g yfxf kfO{ . p;sf] h:tf] Gofgf] / g/dcf]5Øfg c¿sf] sxfF x'g' Û

¿;L dxfjL/x¿sf] syfk|frLg ¿;L /fHox¿ sLe / gf]euf]/f]bl;t;DalGwt oL nf]sufyfx¿df ¿;L dxfjL/x¿sf]k/fqmd Pj+ jL/tfsf] avfg kfOG5 . v'Fvf/8fFs" dfgjeIfL b}To / p8\g] zlQm ePsf] tLg6fps] clhª\u/x¿nfO{ k/f:tu/L ltgsf] cTofrf/af6 ¿;L hgtfnfO{ d'lQm lbg] ONof d'/f]d]T;, bf]a|LGoflgsLltr / cfNof]zf kf]kf]lerh:tf gfosx¿sf] kf}/v syf /dfOnf /k|]/0ffbfoL 5g\ .

gLnf 8lNkmgx¿sf] 6fk'k|zfGt dxf;fu/df cjl:yt 7"nf] df5fh:tf] cfsf/sf] Pp6f 6fk'df s'g} ;docflbjf;L OlG8ogx¿ a:y] . ;g\ !*#% df ToxfFsf k"/} afl;Gbf hxfh r9]/ cGoqa;fOF ;bf{ Pp6L lszf]/LrflxF 6fk'df cnkq 5fl8g uO{ . To;/L 5fl8PsL Tof] s]6Lc7f/ jif{;Dd To; lgh{g 6fk'df cg]s b'Mv / si6 ‰]Nb} PSn} a:g afWo eO{ .…gLnf 8lNkmgx¿sf] 6fk'Ú s/fgf gfdsL To; s]6Ln] lhpFbf] /xgsf nflu u/]sf]cb\e't ;ª\3if{sf] dd{:kzL{ syf xf] .

d"No ?= ^%÷–

afn ;+;f/lxdfn P;f]l;P;g

kf6g9f]sf, nlntk'/kmf]g g+= %%$@%$$÷@!@)#@!

hxfhL l;Gbafb…hxfhL l;Gbafbsf] syfÚ ljZjk|l;4 syf z[ª\vnf …c/asf /ftx¿Ú s} Pp6f s8Lxf] . l;Gbafbsf syfx¿n] ljZj;flxTodf Pp6f 5'§} / ljlzi6 :yfg cf]u6]sf 5g\ .;ft–;ft k6ssf] ;d'b|L ofqfsf] l;nl;nfdf l;Gbafbn] ef]Ug'k/]sf cgf}7f / lj:dosf/L36gfqmdsf aofg k9\bf s] jo:s / s] afns ;a}n] /f]dfGr /sf}t'xnsf ;fy} cfgGbsf] cg'e"lt ub{5g\ .