Siðferði í barnabókum

Siðferði í barnabókumSiðferði í barnabókum

Byggt á grein Silju Byggt á grein Silju Aðalsteinsdóttur ,,Trú og siðferðiAðalsteinsdóttur ,,Trú og siðferði“ “

Ísl 633 - Eyrún Huld HaraldsdóttirÍsl 633 - Eyrún Huld Haraldsdóttir

Hvað er siðferði?Hvað er siðferði?

Tilhneigingar einstaklings eða hóps til Tilhneigingar einstaklings eða hóps til að gera það sem er rangt eða rétt.að gera það sem er rangt eða rétt.

Siðfræði: mannleg breytni skýrð. Siðfræði: mannleg breytni skýrð. Skoðanir ákveðins samfélagshóps Skoðanir ákveðins samfélagshóps um það hvað er rangt og rétt, gott og um það hvað er rangt og rétt, gott og slæmt = siðareglur samfélagsins.slæmt = siðareglur samfélagsins.

(Íslensk orðabók)(Íslensk orðabók)


Boð og bönnBoð og bönn

Fyrstu íslensku barnabækurnar einkennast Fyrstu íslensku barnabækurnar einkennast flestar af siðferðislegri fræðslu. flestar af siðferðislegri fræðslu.

Boð og bönn – Rétt og rangtBoð og bönn – Rétt og rangt Rétt hegðun var ávísun á hamingju en Rétt hegðun var ávísun á hamingju en

röng á óhamingju. Hamingjan var ekki röng á óhamingju. Hamingjan var ekki fengin á ný nema með fyrirgefningunni.fengin á ný nema með fyrirgefningunni.


Boð og bönnBoð og bönn

Allir sem skrifa fyrir börn hafa ákveðinn Allir sem skrifa fyrir börn hafa ákveðinn siðaboðskap í bókum sínum.siðaboðskap í bókum sínum.

Boðskapurinn er þó oftast í einfaldasta Boðskapurinn er þó oftast í einfaldasta lagi: vertu góður og heiðarlegur annars fer lagi: vertu góður og heiðarlegur annars fer illa fyrir þér.illa fyrir þér.

Hefur siðaboðskapur barnabóka breyst Hefur siðaboðskapur barnabóka breyst eða þróast í gegnum tíðina?eða þróast í gegnum tíðina?


Siðferðisstig PiagetSiðferðisstig Piaget

Barnasálfræðingurinn Piaget skiptir Barnasálfræðingurinn Piaget skiptir siðferðislegum þroska barna í 3 stig:siðferðislegum þroska barna í 3 stig:

1. stig – Framandræði. Barni finnst eðlilegt 1. stig – Framandræði. Barni finnst eðlilegt að foreldrar eða aðrir ráði yfir því. að foreldrar eða aðrir ráði yfir því. Sanngjarnt það sem aðrir ákveða.Sanngjarnt það sem aðrir ákveða.

Bækur fyrir minnstu börnin skrifaðar með Bækur fyrir minnstu börnin skrifaðar með þetta í huga – einnig unglingareyfarar sem þetta í huga – einnig unglingareyfarar sem

halda börnum á þessu lága stigi halda börnum á þessu lága stigi siðferðisþroska.siðferðisþroska.


2. stig - Samvinnu- og jafnaðarstig2. stig - Samvinnu- og jafnaðarstig

Barnið trúir að aðrir eigi að ráða, en það Barnið trúir að aðrir eigi að ráða, en það vill fullkominn jöfnuð. Allir eiga að fá eins vill fullkominn jöfnuð. Allir eiga að fá eins mikið sama hvernig aðstæður eru.mikið sama hvernig aðstæður eru.

Bækur skrifaðar til að toga börnin upp á Bækur skrifaðar til að toga börnin upp á þetta stig eða fyrir börn á þessu stigi. Þær þetta stig eða fyrir börn á þessu stigi. Þær kenna jöfnuð og það að deila með öðrum. kenna jöfnuð og það að deila með öðrum.

T.d. Páll Vilhjálmsson eftir T.d. Páll Vilhjálmsson eftir Guðrúnu Helgadóttur.Guðrúnu Helgadóttur.


3. stig - Sjálfræði3. stig - Sjálfræði

Sjálfræði í stað framandræðis. Sjálfræði í stað framandræðis. Barnið er að verða þroskuð manneskja Barnið er að verða þroskuð manneskja

sem íhugar hvert einstakt tilvik og fellir sem íhugar hvert einstakt tilvik og fellir sjálfstæða dóma um rétt og rangt.sjálfstæða dóma um rétt og rangt.

T.d. persónur Stefáns Jónssonar – þær T.d. persónur Stefáns Jónssonar – þær leita jafnvægis og íhuga reynslu sína. Þær leita jafnvægis og íhuga reynslu sína. Þær læra að hugsa hvað á ég að gera? Í stað læra að hugsa hvað á ég að gera? Í stað

hvað verður gert við mig?hvað verður gert við mig?


Trú og siðferðiTrú og siðferði

Í greininni Trú og siðferði skoðar Silja fimm Í greininni Trú og siðferði skoðar Silja fimm verðlaunabækur og athugar m.a. á hvaða verðlaunabækur og athugar m.a. á hvaða siðferðisstigi Piagets sögupersónurnar eru.siðferðisstigi Piagets sögupersónurnar eru.

Veltið þessu fyrir ykkur þegar þið lesið Veltið þessu fyrir ykkur þegar þið lesið ykkar bók – hvaða einkenni persónanna ykkar bók – hvaða einkenni persónanna láta siðferðisstig þeirra í ljós? Taka láta siðferðisstig þeirra í ljós? Taka

persónur sjálfstæðar ákvarðanir?persónur sjálfstæðar ákvarðanir?• Tökum söguna Benjamín dúfa til Tökum söguna Benjamín dúfa til

dæmis.dæmis.


Benjamín dúfa Benjamín dúfa (Friðrik Erlingsson)(Friðrik Erlingsson)

Ein af verðlaunabókunum sem Silja skoðar í Ein af verðlaunabókunum sem Silja skoðar í sambandi við trú og siðferði.sambandi við trú og siðferði.

Helgi svarti drepur Bólu-Hjálmar (kött Guðlaugar Helgi svarti drepur Bólu-Hjálmar (kött Guðlaugar gömlu) og strákarnir stofna riddarareglu Rauða gömlu) og strákarnir stofna riddarareglu Rauða drekans, gegn ranglæti, með réttlæti, til að hefna drekans, gegn ranglæti, með réttlæti, til að hefna kattarins.kattarins.

• Andrés er flæmdur úr reglunni og Andrés er flæmdur úr reglunni og stofnar sína eigin reglu ásamt stofnar sína eigin reglu ásamt ódámnum Þór og fleirum, regluna ódámnum Þór og fleirum, regluna Svörtu fjöðrina. Svörtu fjöðrina.


Benjamín dúfa Benjamín dúfa (Friðrik Erlingsson)(Friðrik Erlingsson)

Í sögulok mætir Rauði drekinn Svörtu fjöðrinni Í sögulok mætir Rauði drekinn Svörtu fjöðrinni með hræðilegum afleiðingum. Baldur, yngsti með hræðilegum afleiðingum. Baldur, yngsti meðlimur Rauða drekans, er tekinn til fanga af meðlimur Rauða drekans, er tekinn til fanga af Svörtu fjöðrinni en kemst ekki lífs af úr þeirri Svörtu fjöðrinni en kemst ekki lífs af úr þeirri fangavist.fangavist.

Við sögulok er Helgi svarti orðinn góður, enda Við sögulok er Helgi svarti orðinn góður, enda hafði hann þá bjargað Guðlaugu gömlu út úr hafði hann þá bjargað Guðlaugu gömlu út úr brennandi húsi hennar og þar með náði Helgi brennandi húsi hennar og þar með náði Helgi að sanna að hann væri ekki alslæmur óþokki.að sanna að hann væri ekki alslæmur óþokki.


Persónurnar í sögunniPersónurnar í sögunni

Andrés: er á mörkum 1. og 2. stigs, hann Andrés: er á mörkum 1. og 2. stigs, hann vill vera jafnari en aðrir, bestur og mestur, vill vera jafnari en aðrir, bestur og mestur, en er um leið sjúklega reglufastur og fylgir en er um leið sjúklega reglufastur og fylgir miðstigi. Stríðsmaðurinn, kappsamur og miðstigi. Stríðsmaðurinn, kappsamur og sjálfselskur.sjálfselskur.

Benjamín: framandræði einkennir hans Benjamín: framandræði einkennir hans hegðun. Hann getur ekki gert neitt af hegðun. Hann getur ekki gert neitt af sjálfsdáðum, hann er ,,bara barnsjálfsdáðum, hann er ,,bara barn“. “. Persóna hans lagar sig að aðstæðum.Persóna hans lagar sig að aðstæðum.


Persónurnar í sögunniPersónurnar í sögunni

Baldur: hefur ríka réttlætiskennd og meiri Baldur: hefur ríka réttlætiskennd og meiri sjálfstjórn en hinir, en er þó mesta barnið.sjálfstjórn en hinir, en er þó mesta barnið.

Róland: er kominn á efsta stig Róland: er kominn á efsta stig siðferðisþroskans. Tekur á sig ábyrgð eins siðferðisþroskans. Tekur á sig ábyrgð eins og fullorðinn maður, talar við fullorðna eins og fullorðinn maður, talar við fullorðna eins og jafningja. Lítur á heiminn eins og og jafningja. Lítur á heiminn eins og verkefni til að vinna úr, bæta og breyta.verkefni til að vinna úr, bæta og breyta.

Hann er af gamalli skoskri aðalsætt, Hann er af gamalli skoskri aðalsætt, fæddist gamall, ber uppruna sinn með sér.fæddist gamall, ber uppruna sinn með sér.


TímaverkefniTímaverkefni

Þið ætlið að skrifa barna- eða unglingabók Þið ætlið að skrifa barna- eða unglingabók sem inniheldur siðferðislegan boðskap af sem inniheldur siðferðislegan boðskap af einhverju tagi – jafnvel af ýmsu tagi.einhverju tagi – jafnvel af ýmsu tagi.

Ræðið nú saman og búið til grind fyrir Ræðið nú saman og búið til grind fyrir söguna. Lýsið umhverfi, helstu persónum, söguna. Lýsið umhverfi, helstu persónum, söguþræði og síðast en ekki síst þeim söguþræði og síðast en ekki síst þeim

siðferðislega boðskap sem á að siðferðislega boðskap sem á að felast í sögunni og hvernig felast í sögunni og hvernig honum honum verður komið á framfæri.verður komið á framfæri.

Documents

Siðferði í barnabókum