Upload
others
View
0
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
96 PRZEGLĄDBEZPIECZEŃSTWAWEWNĘTRZNEGO21/19
Krzysztof Izak
Sieć ekstremizmów religijnych i politycznych.Sojusznicy i wrogowie
W2011r.wartykulept.Zagrożenie terroryzmem i ekstremizmem w Europie na pod-stawie wybranych przykładów. Teraźniejszość, prognoza ewolucji i kierunki rozwo-ju1autorniniejszegoartykułuprognozowałradykalizacjęśrodowiskmuzułmańskichiprawicowychwEuropieoraznarastającenapięciaikonfliktypomiędzynimi,pod-sycaneprzezpartienacjonalistyczneikonserwatywne,któreumocniąswojąpozycję.Odczterechlattetendencjerzeczywiścieprzybierająnasile.Ichbezpośredniąprzy-czynąbyłafalamigracjiw2015r.,przedewszystkimzkrajówmuzułmańskich,choćiwcześniej,ipóźniejdoEuropyprzybywałytysiąceprzybyszówzAzjiiAfryki,szu-kającychnanaszymkontynencielepszychwarunkówdożycia.Wydarzeniaostatnichlatdająpodstawydowydaniaopiniinatematkolejnegoetapuzderzeniacywilizacjiczy też nowego rodzaju konfliktu,wktórymodchodzi się od oręża iwalki bezpo-średniej.WzamiannastępujemigracjaludnościmuzułmańskiejdoEuropy.Przynosionaze sobąobceEuropiewartości, często sprzecznezzachodnimi,własnąkulturęiobyczajowość,postrzeganejakozagrożenietożsamościrdzennychEuropejczyków.Potwierdzeniem tegomoże być stanowiskowładzArabii Saudyjskiej, bogatej,wa-hhabickiejmonarchii,któranieprzyjęłanaswojeterytoriumimigrantów,bliskichre-ligijnieikulturowo,aleobiecaławybudowaćdlanichwNiemczech200meczetów.PrezydentTurcjiRecepTayyipErdoğanapelowałdotureckiejdiasporyozachowaniemuzułmańskiejtożsamościizapowiedziałwysłaniedoNiemiec900nowychimamów,cojestsystematycznierealizowane.Doprzewidzeniabyłzatemwzrostnastrojówan-tyimigranckich iantymuzułmańskichwEuropie, tymbardziej,żedlawielu liberal-nychpolitykówmasowaimigracjajestrealizacjąideologicznegoprojektuzmianyEu-ropy,bezgłębszejrefleksjinadtym,żestanowionakulturowezagrożenieeuropejskiejcywilizacji,bezpieczeństwawielukrajów,przyczynia siędopogorszenianastrojówwśród ludnościEuropy,wzrostunapięć, antagonizmówspołecznych i agresji przezuaktywnieniesięugrupowańnacjonalistycznychineofaszystowskichorazprzetaso-waniaizmianynasceniepolitycznejkrajówUE.
PrzeciwnicyobecnościsetektysięcyimigrantówzkrajówAzjiiAfrykistrasząspołeczeństwa swoich krajów aktami przemocy ze stronymuzułmanów i terroryzmem.Trudnotojednaknazwaćprzejawemislamofobii,cozarzucająimzwolennicy
1 „PrzeglądBezpieczeństwaWewnętrznego”2011,nr5,s.116–148.
I.ARTYKUŁYIROZPRAWY 97
poprawności politycznej, ponieważ ten strach nie jest irracjonalny.Potęguje się pokażdymwiększymatakuterrorystycznymprzeprowadzonymprzezislamskichekstremistów.Natomiastreakcjawładzpaństwzachodnichnateatakisprowadzałasięnaj-częściejdopostawieniatezy,żeniemająonenicwspólnegozislamem.WWielkiejBrytanii obowiązuje zakaz używania przymiotnika „islamski” obok rzeczowników„terroryzm” i „terrorysta”. W szwedzkiej policji została wprowadzona dyrektywa291zakazującainformowaniadziennikarzyiopiniipublicznejoprzestępstwachpo-pełnianychprzez imigrantów.Władze iwymiar sprawiedliwościkrajówprzyjmują-cychobcokrajowców łagodniedonichpodchodzą.Kierują się swoistąpolitykąap-peasementu (ang. appeasement – ’łagodzenie’), czyli ustępstwami i przywilejamidlamuzułmanóworaz nadawaniem im szczególnych uprawnień kosztemwłasnychobywateli.Tenspecjalnystatuszwalniamuzułmanówzprzestrzeganianorm,którychnaruszenieprzezprzedstawicieliinnychgrupspołecznychjestzagrożonesankcjami.Krytykaradykalnegoislamulubmasowejimigracjimożezostaćuznanazaprzejawra-sizmu,faszyzmu,ksenofobiialboszowinizmu.Zachodnierządyisprzyjającaimprasaunikająstawianiamuzułmanomzarzutów,aleniepowstrzymująsięodatakowaniaru-chówantymuzułmańskich.Najbardziejwymownymtegoprzykładembyłodążeniedoudowodnieniaantysemityzmuorganizacjomantymuzułmańskim,przyjednoczesnymignorowaniurzeczywistegoantysemityzmuislamskichradykałów.Dyskusjadotyczą-caprzyjmowaniauchodźcówzestrefywalknaBliskimWschodzieorazimigrantówocierałasięczęstoograniceabsurdu.
Niedopuszczanielubodrzucanieracjonalnychgłosówwtejpolemiceświadczyooderwaniusiępolitykówodrzeczywistościorazoignorowaniuobawwłasnychspo-łeczeństw,którenaróżnysposóbstaranosięprzekonaćodobrodziejstwachmasowejimigracji.Takistanrzeczyniemógłsiępodobaćiwciążsięniepodobawiększejczęścispołeczeństwa, które popiera tradycyjnewartości oraz idee krzewione przez partienacjonalistyczneipopulistyczne.Opróczdawnychugrupowań:greckiegoChrysiAvgi(ZłotegoŚwitu),któryw2018r.świętowałćwierćwieczeswojegoistnienia,włoskichForzaNuova(NowejSiły)iCasaPoundItalia,niemieckiejNationaldemokratischePar-teiDeutschlands,NPD(NarodowodemokratycznejPartiiNiemiec),brytyjskiejBritishNationalParty,BNP(BrytyjskiejPartiiNarodowej)czyfrancuskiegoFrontNational(FrontuNarodowego,od2018r.Rassemblementnational,RN–ZgromadzeniaNaro-dowego),ukształtowałysięnoweorganizacje,wyrosłeniekiedynabazieruchówoby-watelskich,sprzeciwiającychsiępolitycewładz,jak:AlternativefürDeutschland,AfD(AlternatywadlaNiemiec),niemieccyPatriotischeEuropäergegendieIslamisierungdesAbendlandes,PEGIDA(PatriotyczniEuropejczycyprzeciwIslamizacjiZachodu)ijejzagraniczneodpowiedniki,SoldiersofOdin(ŻołnierzeOdyna)wkrajachskan-dynawskich,Vox(Głos)wHiszpaniiorazbrytyjskaNationalAction(AkcjaNarodo-wa).WBelgiipowstałaogólnoeuropejskaorganizacjaLesfemmescontrel’islamisme(Kobiety przeciw Islamizacji).WUSA została utworzona organizacja Stop Islami-sationofNations,SION (Stop IslamizacjiNarodów),której zadaniem jest zrzesza-niekontrdżihadystówcałegoświataorazpromowaniegłoszonejprzeznichideologii.
98 PRZEGLĄDBEZPIECZEŃSTWAWEWNĘTRZNEGO21/19
WEuropiedziałaorganizacjaStop IslamisationofEurope,SIOE (Stop Islamizacji Europy),luźnozrzeszającakrajoweligiobrony,wtymPolskąLigęObrony.Ichpre-kursoremjestEnglihDefenseLeague,EDL(AngielskaLigaObrony).Teorganizacjepodczasulicznychmanifestacji sprzeciwiają się napływowi imigrantówdoEuropy,zktórychprawie98proc.tomuzułmanie.HasłoSIOEbrzmi:Rasizm jest najwyższą formą głupoty, ale islamofobia to szczyt zdrowego rozsądku.Skrajneugrupowaniasąpopieraneprzezwielemediów,częstomałowartościowychpodwzględemmeryto-rycznejzawartościprzekazywanychtreści,alezatopełnychnietolerancjiiskrywanejnienawiści, ocierających się o faszyzm.Niemożna jednak zaprzeczyć, że powsta-nieantymuzułmańskichruchówiorganizacjiwynikazbrakuintegracjiwyznawcówislamuze społecznością lokalną i tworzeniaprzeznich równoległych społeczeństwzamieszkującychdzielniceeuropejskichmiast,atakżeradykalizacjiśrodowiskmuzuł-mańskich,będąceskutkiemprzedewszystkimkonfliktuwSyriiiIrakuorazatakówterrorystycznych.
Interesujące są wzajemne relacje organizacji, które kierują się odmienną ide-ologią, np. JewishDefenseLeague (ŻydowskiejLigiObrony)wWielkiejBrytaniiorazLiguededéfense juiveweFrancjiznacjonalistamiw tychkrajach.Łączy ichwspólnywróg–wyznawcyislamu.Równiesilnesązwiązkiamerykańskichewange-likalnychchrześcijanzizraelskąskrajnąprawicą.Natomiastlewicaiskrajnalewicasympatyzują zmuzułmanami. Katalońskie ugrupowania separatystyczne zawiązałysojuszzorganizacjamimuzułmańskimiprzedreferendumwsprawiesamostanowieniaregionu,przeprowadzonym1października2017r.Niemieccyneofaszyścisąwrogonastawienidomniejszościmuzułmańskich,mimotradycyjnieprzyjaznychzwiązkówhitlerowskichNiemieczwyznawcamiislamuwokresiemiędzywojennymipodczasIIwojnyświatowej.Nawetpo jejzakończeniuniektórzynaziściściślewspółpraco-wali z rządami Syrii i Egiptu przy prowadzeniu działańwymierzonych przeciwkoIzraelowi2. Związki i spotkania przedstawicieli organizacji skrajnie prawicowychwEuropie przy okazji różnychwydarzeń rocznicowychwposzczególnychkrajachsą jużcodziennością. Ichczłonkowiezacieśniająosobistewięzipodczaskoncertówmuzyki nazi rockowej, zwanej popularnie scenąRAC (ang.Rock Against Commu-nism, rock przeciw komunizmowi3). Mamy zatem do czynienia z powiązaniami
2 Zainteresowanych tąproblematykąodsyłamdoksiążek:B.Rubin,W.G.Schwanitz,Hitlerow-cy, islamiści i narodziny nowożytnego Bliskiego Wschodu,Kraków2014;K.Zdulski,III Rzesza a świat islamu,Łódź2009.
3 MuzykaRACwywodzisięześrodowiskskinheadów.Największywpływnarozwójikształto-waniesięideologiiruchunazisekinheadwPolscemiałyPolskaWspólnotaNarodowa–PolskieStronnictwoNarodowe,NarodoweOdrodzeniePolskiorazPolskiFrontNarodowy.Widziałyonemożliwośćdostarczenia subkulturze skinheadów ideologii stanowiącejpodstawępolskiegona-cjonalizmuorazwykorzystaniaichwszerzeniunienawiścirasowejiterrorupolitycznego.Tośro-dowiskoposzukiwałoprzykładówwdziałalnościorganizacjineonazistowskiejBlood&Honour,założonejw1987r.przezIanaStuartaDonaldsona,wokalistęzespołu„Skrewdriver”,będącegojejlideremdośmierciw1993r.Rock Against Communismtozarównopatriotyczneballady,jakiagresywnyblack metal.Tekstypiosenekodnosząsiędotakichwartości,jakojczyznainaród.
I.ARTYKUŁYIROZPRAWY 99
różnychorganizacjiekstremistycznych,którenapierwszyrzutokapowinnacechowaćwzajemnawrogość,oraztakich,którełącząidee,wartościimetodydziałania.Osobnągrupąsąekstremistyczneorganizacjerywalizującezesobąlubwprostsięzwalczające,przedewszystkimugrupowaniapoprawejilewejstroniescenypolitycznej.
Eks t r emizmwrozumieniuautoratowyrażanieipropagowanieskrajnychideii poglądóworaz bezkompromisowedziałania z przemocąwłącznie.Terroryzm jestjednązmetoddziałaniaekstremistów.Radyka l i zm zaśjesttraktowanyprzezauto-rajakosynonimekstremizmuijestprzedmiotemanalizywieluautorów4.Ekstremizmreligijny,definiowany jako f undamen ta l i zm,był analizowanym.in.przezBas-samaTibiego5czyKarenArmstrong6.Problemekstremizmuislamskiegopodkątemzagrożenia terrorystycznego podnoszą także polscy autorzy7. Jeśli chodzi o ekstre-mizmpolityczny,toStefanStępieńzwracauwagęnato,żeprawicowyekstremizmjestczęsto utożsamiany z prawicowym populizmem, prawicowym radykalizmem, neofaszyzmemineonazizmem8.Ekstremizmlewicowyzaśobejmujeideologięipraktykęanarchizmu,ugrupowańautonomicznychiróżneodmianykomunizmu9.Mimotakiejwykładniekstremizmuniektóreugrupowaniatrudnozaliczyćdoskrajnych.Naprzy-kładfrancuskieZjednoczenieNarodoweprzeszłodługąewolucjęjakonacjonalistycz-nyiksenofobicznyFrontNarodowy,abyw2015r.jegoliderkaMarineLePen,kreu-jącanowywizerunekpartiijakoumiarkowanej,wykluczyłazjejszeregówzałożycielatejpartiiiswegoojca–JeanaMariiLePena–zaantyżydowskiewypowiedzi.Obec-nie jest to partia o charakterze konserwatywnym. Sverigedemokraterna (SzwedzcyDemokraci), uznawani przez jednych za partię skrajnie prawicową, szowinistycznąz rasistowskimprogramem, a przez innych za ugrupowanie narodowe i konserwa-tywne,wPolscemogliby stanowić partię centrolewicową, ponieważ nie zamierza-ją delegalizować aborcji, uznająmałżeństwahomoseksualne i chcą jedynieograni-czeniaimigracji,aniejejpowstrzymania10.Należyteżzauważyć,żedotychczasowe
Częśćodwołujesiędosprawrasowych,innenawołujądowalkizruchamilewicowymi.ScenaRACjestutożsamianazpoglądaminazistowskimilubnacjonalistycznymi.
4 Współczesne ekstremizmy: geneza, przejawy, przeciwdziałanie,W. Pływaczewski, P. Lubiew-ski(red.),Olsztyn2014.
5 B.Tibi,Fundamentalizm religijny,Warszawa1997.6 K. Armstrong, W imię Boga. Fundamentalizm w judaizmie, chrześcijaństwie i islamie,
Warszawa2005.7 Zob. publikacje: A. NowakowskaKrystman i in., Terroryzm w ujęciu analiz strategicznych,
Warszawa2015,s.59–106;A.Wejkszner,Samotne wilki kalifatu. Państwo Islamskie i indywi-dualny terroryzm dżihadystyczny w Europie Zachodniej, Warszawa2018,s.13–33;M.Zimny,Terroryzm samobójczy. Fakty. Geneza. Analiza,Warszawa2017,s.17–26.
8 S.Stępień,Koncepcje polityczne ekstremizmu prawicowego w III Rzeczypospolitej,w:Doktryny i ruchy współczesnego ekstremizmu politycznego,E.Olszewski(red.),Lublin2004,s.296.
9 R.Tokarczyk,Teoretyczna a praktyczna istota współczesnego ekstremizmu politycznego,w:Dok-tryny i ruchy współczesnego ekstremizmu politycznego,E.Olszewski(red.),Lublin2004,s.28–29.
10 W2015r.doSzwecjiprzybyłoponad160tys.imigrantów,czylinajwięcejwEuropiewodniesie-niudoliczbymieszkańców.
100 PRZEGLĄDBEZPIECZEŃSTWAWEWNĘTRZNEGO21/19
partieskrajnieprawicoweiskrajnielewicowe,którewwynikuprocesuwyborczegozdobyłyznacznąliczbęmandatówwkrajowychparlamentachlubweszływskładko-alicjirządowych,przechodząnabardziejumiarkowanepozycjeiłagodząjęzykwpo-litycznymdyskursie, czego przykładem sąWłochy,Austria czyBułgaria (prawica)orazGrecjaiHiszpania(lewica).
Ekstremizm religijny
Od czasu rewolucji irańskiejw 1979 r. trwa ostra rywalizacjamiędzyKrólestwemArabii Saudyjskiej a IslamskąRepubliką Iranu o dominacjęw świeciemuzułmań-skim.Wobupaństwachmamydoczynieniazteokratycznymireżimami,aledlawie-lupolitykówimediówmainstreamowychIranjestźródłemzła,aArabiaSaudyjskajestsiłądziałającąnarzeczstabilności.ZachodnierządyrozwijająstosunkihandlowezkrólestwemSaudów,aStanyZjednoczonedodatkowopodtrzymujązRijadempo-rozumieniaocharakterzestrategicznym.Politycznymigospodarczymzwiązkomnieprzeszkodziłonawetto,że15z19zamachowcówz11września2001r.byłoSaudyj-czykami.Wspólnywrógodwracauwagęodróżnicreligijnych,kulturowych,obycza-jowychiprawnychorazodsprzecznościcelówWaszyngtonuiRijadu.Wlatach80.ubiegłegostuleciatoMoskwapodczasradzieckiejokupacjiAfganistanubyłacelemUSAiSaudów.Amerykaniezawiązalistrategicznysojuszutworzonyprzezafgańskichmudżahedinów, radykalnychmuzułmanówzArabiiSaudyjskiej, ichwspółwyznaw-cówzPakistanuorazochotnikówzwielupaństwmuzułmańskich,którzyprzystąpilidowspólnejwalkizAszSzurawialmulhidun(bezbożnymiSowietami),jakichokre-ślaliuczestnicyafgańskiegodżihaduopłacaniprzezUSAiArabięSaudyjską.PomocyudzielałrównieżOsamabinLaden,któryosławioneMaktabalChidmat(BiuroPosłu-gi)wPeszawarzeprzekształciłwAlKaidę.PowycofaniuwojskradzieckichzAfga-nistanuwlutym1989r.religijnyzapałjużnieopuściłwieluislamskichbojowników.Niktichteżniekontrolował11.Wrócilidoswoichkrajówistalisięniejakoawangardąruchudżihadystycznego.Wnastępnychdekadachmonarchiasaudyjskanieszczędziłasił iśrodków,abynarzucaćświatuislamskiemuwłasną,rygorystyczną,wahhabickąwersjęislamu(wokresieostatnich30latArabiaSaudyjskawydała100mlddolarówna rozpowszechnienie wahhabizmu na świecie, a według niektórych szacunków – nawettrzykrotniewięcej).Królestwoodegrałoteżnajwiększąrolęwrozwojuruchudżihadystycznegoiislamskiegoterroryzmu.
ObecniewspólnymwrogiemArabiiSaudyjskiej iUSA jest Iran,podobnie jakdla Izraela.Jednak to irańska teokracja jestbardziejoświeconaniżsąsiadzdrugiejstronyZatokiPerskiej.Więcejwniejdemokracji,prawprzyznawanychkobietomczywolnościwyznania,niemówiąc jużopielęgnowaniuprzedislamskiegodziedzictwakulturowego.TakżeszyickateologiatoprzeciwieństwoarchaicznejwykładniKoranu
11 Zob.K.Izak,Leksykon organizacji i ruchów islamistycznych,Warszawa2016.
I.ARTYKUŁYIROZPRAWY 101
ihadisóworazzakazuichinterpretacji.Iranjestdemonizowanyprzezwrogów(głów-nieIzraeliUSA,aletakżeprzezarabskiepaństwaznadZatokiPerskiej)imedia,apre-zydentTrumpprzykażdejokazjiwymieniatopaństwojakonajwiększegonaświeciesponsora terroryzmu, coobecniemija się zprawdą.BiałyDom,po jednostronnymzerwaniuw2018r.porozumienianuklearnegozTeheranem,eskalujenapięcie.JohnBolton,doradcaprezydentaTrumpads.bezpieczeństwanarodowegoijedenznajza-cieklejszychprzeciwnikówIranu, jeszczewokresieprezydenturyGeorge’aW.Bu-shawzywałdozbombardowaniategokraju.DzisiejszasytuacjaprzywodzinamyśltęsprzedinwazjinaIrakw2003r.12TymczasemkażdanajmniejszazmianawkrólestwieSaudówniosąca za sobą złagodzenie rygorów jest nagłaśniana jako reformatorska,wychwalana,stajesięprzyczynkiemdosnuciadalekoidącychpozytywnychprognoz,podczasgdyrzeczywistośćprzeczytymosądom.Niewielemówisięoaresztowaniachiwyrokachśmiercinadysydentów.NieudałosięukryćbrutalnegozabójstwaDżamalaKaszodżdżiegowStambuleidwóchSaudyjekwNowymJorku.Dotychmorderstwdoszłowpaździerniku2018r.Porwanorównieżdwóchksiążąt,którzyucieklizArabiiSaudyjskiejischronilisięwEuropie.Zostalisiłąprzewiezienidokrajuiśladponichzaginął.W2017r.oazylnaZachodziepoprosiło2,4tys.Saudyjczyków.Wciąguostat-nichpięciulatliczbauciekinierówzkrólestwaSaudówwzrosłatrzykrotnie.Namocydekretuantyterrorystycznegowydanegowmarcu2014r.przezkrólaAbdallaha(zmarłwstyczniu2015r.),każdakrytykarodzinykrólewskiejiislamujesttraktowanajakozdrada i zagrożona karą śmierci.Wśród skazańców znaczną część stanowią dysy-denci,którychwładzenazywająterrorystami(ok.150wyrokówrocznie;wkwietniu2019r.tylkojednegodniawykonanoegzekucję37osóbskazanychzaprzestępstwaterrorystyczne).WtymsamymrokuRijaduznałmiędzynarodowyruchBraciMuzuł-manów(AlIchwanalMuslimin)zaorganizacjęterrorystycznąiprzestałjąfinanso-wać,alewciążwspieraniemniejradykalneibliższewahhabizmowiruchysalafickie.
12 Worędziuwygłoszonym29I2002r.prezydentGeorgeW.Bushużyłterminu„Axis of evil”(„Ośzła”),którą tworzyły:Irak,IraniKoreaPółnocna,czylipaństwawspierającemiędzynarodowyterroryzmidążącedowyprodukowaniabronimasowegorażenia.W2002r.USA,przyużyciuwszelkichśrodkówimetod,poszukiwałydowodówwskazującychnaposiadanieprzezIraktakiejbroni,codałobycasus belliinwazjinatenkraj.Takiejbroninigdynieznaleziono,mimowysiłkówczłonków administracji na czele zwiceprezydentemDickiemCheneyem, sekretarzem obrony DonaldemRumsfeldem,jegozastępcąPaulemWolfowitzemiLewisemLibbym–szefemgabi-netuwiceprezydentaCheneya.TenostatniujawniłnawetmediomnazwiskoagentkiCIAValeriePlameWilson,abyzdyskredytowaćjejmężaJosephaWilsona,dyplomatęiwysłannikaCIAdoNigru,którymiałznaleźćwtympaństwiedowodynasprzedażuranuIrakowi.Wilsonnieznalazłtakichdowodów,oczymnapisałwartykuleopublikowanymw„TheNewYorkTimes”.Skry-tykowałwnimrównieżadministracjęwaszyngtońskązaprzekazywaniefałszywychinformacjiopinii publicznej.Wdniu 20 III 2003 r.,mimobraku zgodyONZ iwbrewmiędzynarodowejopiniipublicznej, siłyamerykańskiewspieraneprzezkontyngentbrytyjski,australijski ipolski(tzw.„koalicjaczterech”),dokonałyinwazjinaIrak.DoatakuzachęcałIzrael.Wbrewwypowie-dziompolskichpolitykówzlewejiprawejstronybroniącychtejdecyzji,taknaprawdęprzyczy-niłasięonadopogorszeniawizerunkunaszegokrajunaareniemiędzynarodowej,niemówiącjużoabsolutnymfiaskuobietnicwdziedziniegospodarczejnairackimrynku.
102 PRZEGLĄDBEZPIECZEŃSTWAWEWNĘTRZNEGO21/19
Przykładem łagodnego podejścia Zachodu doArabii Saudyjskiej było zachowaniebrytyjskiegoministrasprawzagranicznychJeremy’egoHunta,którypomimozbom-bardowaniaprzezArabięSaudyjskąwewrześniu2018r.autobususzkolnegowJe-menie(wramachtoczonejod26marca2015r.operacjiAlAsifaalHazm,tj.Prze-łomowaBurza), kiedy to zginęło 33dzieci, bronił stosunkówLondynu zRijadem.Uzasadniał,żeobakrajebyłypartneramiwwalcezislamskimekstremizmemorazżeSaudyjczycypomoglipowstrzymać(…)ataki bombowe na ulicach Wielkiej Brytanii.PoprawnypolitycznieministerHuntzaprzyjacielaizaufanegopartneraZjednoczone-goKrólestwauważałrównieżZjednoczoneEmiratyArabskie,mimożewładzetegokrajuniewahająsięwięzićzgwałconycheuropejskichturystekpodzarzutemcudzo-łóstwaczybrytyjskiegodoktoranta,skazanegowlistopadzie2018r.nadożywociezarzekomeszpiegostwo.PodwpływemWaszyngtonutakżeWarszawazacieśniarelacjezRijadem,apsujezTeheranem.NajlepszymtegoprzykładembyłozorganizowaniewWarszawiewlutym2019r.konferencjibliskowschodniej,podczasktórejprzedsta-wicieleUSAiIzraelapróbowalizorganizowaćmiędzynarodowąantyirańskąkoalicję.Tenszczytokazałsięwizerunkowąidyplomatycznąporażkąpolskiegorządu.Pod-czasgdynieustanniedemonizujesięIran,milczeniempomijasięzagrożeniezestro-nyPakistanu,jedynegojakdotejporypaństwamuzułmańskiegoposiadającegobrońjądrową,skłonnegoprzekazaćtechnologięjejprodukcjiwłaśnieArabiiSaudyjskiej.Wlatach2002–2017Waszyngtonudzieliłtemukrajowibezzwrotnejpomocywojsko-wejnakwotę30mlddolarów.
ZarównowlatachrządówprezydentaGeorge’aW.Busha,jakiobecnegopre-zydentaDonaldaTrumpado głównegonurtu politykiwłączononową siłę – ewan-gelikalnych chrześcijan będących radykalnym, purytańskim nurtem w kościołachprotestanckich.JednązzasadichwiaryjestkoniecznośćutrzymaniajaknajściślejszejwspółpracyzIzraelem,ponieważustanowieniepaństważydowskiegojestspełnieniembiblijnej przepowiedni. Bezwarunkowe poparcie dla Izraela jest słuszne, gdyż jestspełnieniemwoliBożej.OrganizacjalobbistycznaChristiansUnitedforIsrael,CUFI(ZjednoczeniChrześcijanie dla Izraela) jest największym proizraelskim ugrupowa-niemwUSA,któregłosi,żeczerpiesiłęinatchnieniezBiblii.WedługJohnaHagee,założyciela organizacji, CUFI jest chrześcijańską wersją AmerykańskoIzraelskie-go Komitetu Spraw Publicznych. J. Hagee oświadczył, że członkowie organizacji(…)popierają Izrael, ponieważ każde inne państwo powstało za sprawą człowieka, a tymczasem Izrael został stworzony przez Boga13.Tak zwani chrześcijańscy syjo-niściutworzyliwieleinnychorganizacji,którychjedynymcelemjestzachęcaniedopopieraniaIzraela,m.in.NationalChristianLeadershipConferenceforIsrael,UnityCoalition for Israel, Christian Friends of Israeli Communities czyChristian’s Isra-el PublicAction Campaign. Z entuzjazmem przyjęły one uznanie przez D. Trum-paw ambasady.Poglądy chrześcijańskich syjonistówwnaturalny sposób łączą się
13 J.Weisman,American Jews and Israeli Jews Are Headed for a Messy Breakup,„TheNewYorkTimes”,4I2019r.,www.nytimes.com[dostęp:4I2019].
I.ARTYKUŁYIROZPRAWY 103
zpoglądamigłoszonymizarównoprzezorganizacjeskupiająceamerykańskąspołecz-nośćżydowską,jakiorganizacjeizraelskie,którepopierająruchosadniczyisprzeci-wiająsięrozwiązaniudwupaństwowemunatereniePalestyny.EdMcAteer,założycielewangelickiegoReligijnegoPaneluDyskusyjnegoijedenzgłównychorganizatorówchrześcijańskiejskrajnejprawicy,stwierdził:Każde ziarnko piasku pomiędzy Morzem Martwym, rzeką Jordan a Morzem Śródziemnym należy do Żydów. Należą do nich także Zachodni Brzeg Jordanu i Strefa Gazy14.Ewangelikalnichrześcijaniezamiesz-kującytzw.pasbiblijny15wUSAfinansująisterująwielomakampaniamimisyjnymiwAfryce.Sąprzekonani,żetocząglobalnąwalkęnaśmierćiżyciezAntychrystemwpostaciislamu.
Jednak niewszyscy amerykańscy chrześcijanie,mimo radykalizmu, popierająideechrześcijańskichsyjonistów,ponieważzmoralnegoireligijnegopunktuwidzenianikt niewymagabezwarunkowegopopierania Izraela ani nic tegonieusprawiedli-wia.Chrześcijańscysyjoniściwierzą,żebiblijneproroctwalegitymizująpełnąkon-trolęIzraelanadPalestyną,mimożeinneodłamychrześcijaństwaprotestująprzeciwtemu,wjakisposóbIzraelczycytraktująPalestyńczykówijakiemetodystosują.Zna-jomośćStarego Testamentuoraz innychaspektówkulturyopartejna religiiżydow-skiejichrześcijańskiejniepowstrzymałalicznychkościołówchrześcijańskichwUSAprzed poparciem rozwiązania dwupaństwowego i krytykowania poczynań Izraela,czegopodstawąjestichwłasneprzywiązaniedochrześcijańskiegoumiłowaniapoko-juisprawiedliwości.Jednakchrześcijańscysyjoniściwciążpozostająsiłąpolityczną,zktórąwUSAtrzebasięliczyćioktórejwzględyzawszezabiegająrepublikanie,codowiodłateżostatniakampaniaprezydencka.Tematreligiibyłwkampaniiprezydenc-kiejw2016r.wszechobecny.Postronierepublikanówprawiewszyscykandydacipo-woływalisięnaBoga.NawetD.Trump,którymazasobądwarozwody,czterokrotniezbankrutowałiczęstoposługiwałsięretorykądalekoodbiegającąodwartościchrze-ścijańskich,deklarował,żewkampaniibędziesiękierowałwłaśnietakimiwartościa-mi.EwangelikaninemjestcoczwartyAmerykanin,chodziwięcoogromnyelektorat,któregopoparciażyczyłbysobiekażdypolityk.
WIzraelucorazwiększynaciskkładziesięnaznaczeniereligiiwżyciukraju,cojestzwiązanezdziałalnościąultraortodoksyjnychpartiiiorganizacji,alejestsprzecz-nezzałożeniamiświeckiejrewolucjiojcówzałożycielipaństwa.Wjednymzsondaży79proc.obywateliuznało,żewIzraeluosobywyznaniażydowskiegopowinnymiećstatusuprzywilejowanych.Politycyzcorazwiększąotwartościąodwołująsiędoreli-gijnychsymboliiretoryki.PartiaHaBayitHaYehudi(ŻydowskiDom)wprowadziłasyjonizmreligijnydodebatypublicznej.JejczłonkowiezasiadająwKnesecieiwrzą-dzie.PartiaprzyciągatakżeświeckichIzraelczyków,którzypopierająbezkompromi-sowąpostawęwobecPalestyńczyków.NajjaskrawszymprzejawemtychprzemianjestkonfliktoWzgórzeŚwiątynne.Oilewcześniejtylkojednozeskrajnychugrupowań
14 J.J.Mearsheimer,S.M.Walt,Lobby izraelskie w USA,Warszawa2011,s.155–163.15 PotocznanazwaregionówUSA,naktórychdominująkonserwatywniprotestanci(przyp.red.).
104 PRZEGLĄDBEZPIECZEŃSTWAWEWNĘTRZNEGO21/19
chciałoodzyskaćtoświętedlażydówmiejsce,toobecnieteaspiracjesąjużpowszechne wśródreligijnychsyjonistów.Skrajnaprawicazaśpopieratedążeniaipodsycawo-jowniczenastrojewśródludności,liczącnaprzejęciewładzy(75proc.mieszkańcówbyłoniezadowolonychzrozejmuzHamasemwlistopadzie2018r.).PrzedstawicieleultrareligijnychpartiiYahadutHaTorah(ZjednoczonyJudaizmTory),SzomreiSfarad,Szas(SefardyjscyStrażnicyTory),atakżeskrajnejnacjonalistycznejprawicysąprzy-słowiowymjęzyczkiemuwagiwKnesecie.Zasiadająwrządzieiwywierająwpływnapolitykę.SiłętychugrupowańumacniaantypalestyńskapolitykaUSA.
Niebezpiecznezwiązkimiędzyradykalnyminurtamireligijnymiapolitykąob-serwujesiętakżewinnychkrajach.NaprzykładwUgandziebliskopołowaz35mlnmieszkańcównależydojednegozniezależnychkościołów.Wzamianzaprzywilejeduchowniisamozwańczyapostołowieprzenosząwojnękulturowądopolityki.Chrze-ścijańscy fundamentaliści propagują dosłowną interpretacjęBiblii, sprzeciwiają sięteoriiewolucji,podburzająprzeciwkogejomilesbijkom,potępiająkontrolęurodzeń,przerywanieciążyisztucznąantykoncepcję.Nawetprezerwatywytotemattabu,itonakontynencieonajwyższejzachorowalnościnaAIDS.KościołyniezależnestałysięfilaremwładzywwielukrajachAfryki.Ktochcewygrywaćwybory,musidostaćichbłogosławieństwo.Ruch ewangelikalny nigdzie nie rozprzestrzenia się tak szybko,jakwNigeriiiwżadnyminnymkrajuniepowstajetylenowychwspólnotreligijnychkreującychnowychproroków.Sprzyja tonarastaniukonfliktówz ludnościąmuzuł-mańską,zwłaszczawśrodkowychstanachNigeriizamieszkanychprzezwyznawcówobu religii. Fenomen zdobywania przez kościoły rzeszywiernychwiąże się z bie-dąibrakiemperspektyw.Pastorzyobiecujązdrowie idobrobyt.Odczasudoczasudokonują„cudu”,dziękiczemunawracajązubożałemasyw takim tempie,o jakimtradycyjnichrześcijańscymisjonarzemogątylkomarzyć.OdpoczątkuXXIw.funda-mentalistycznichrześcijanieuaktywniliswojekampaniemisyjnewAfryce.Tawalkaoserca,duszeiumysłytoczysięzeszczególnąintensywnościąwtzw.oknie10/40,czyliwstrefiemiędzy10a40stopniemszerokościgeograficznej,zdominowanejprzezludnośćmuzułmańskąlubstanowiącejznacznąjejczęść.Trudnozatemogroźniejszezarzewiekonfliktu.Wjednymzestrategicznychdokumentówchrześcijańskichfana-tykówogłoszonotenregion(…)duchowym polem bitwy XXI wieku16.
16 Gorliwość gorsza od dżihadyzmu,„Forum”2016,nr26,s.17–18(tłumaczeniez„DerSpiegel”).JużwXIXinapoczątkuXXw.przedstawicieleadministracjikolonialnejpaństwEuropyzda-walisobiesprawęzniebezpieczeństwa,jakiemożeprzynieśćchrześcijańskadziałalnośćmisyj-nawśródmuzułmańskich społeczności.MarszałekPatricedeMacMahon,gubernatorAlgieriiwlatach1864–1870,apotempierwszyprezydentIIIRepublikiFrancuskiej,zakazałCharles’owiLavigerie prowadzenia działalności misyjnej (w 1868 r. Ch. Lavigerie założył ZgromadzenieMisjonarzyAfrykionazwieOjcowieBiali).W1905r.ReginaldWingate,gubernatorgeneralnySudanu, ogłosił, że chrześcijańskimmisjonarzomniewolnoprowadzić akcji ewangelizacyjnejnapółnocod10równoleżnikaszerokościgeograficznej(terytoriazamieszkałeprzezmuzułma-nów),muzułmańskimkupcomzaśzabronionopodróżynapołudnieodniego.P.deMacMahoniR.Wingateobawialisię,żenicniesprowokowałobyzamieszekszybciejniżmisjonarzeusiłującynawracaćmuzułmanów.WzbiorzeprzepisówdotyczącychdziałalnościmisjonarskiejwSudanie,
I.ARTYKUŁYIROZPRAWY 105
DużymzagrożeniembezpieczeństwaEuropysąjejmieszkańcy,którzywyjechaliwalczyćwPaństwieIslamskimlubwinnychsalafickichorganizacjachdżihadystycz-nychnaBliskimWschodzie(tzw.foreigh fighters),aterazwrócililubwciążwracajądokrajówzamieszkania.Dotyczytozarównomężczyzn,jakikobiet.Kalifatprzestałistnieć,alesamaideazpewnościąpozostajeżywa.ByłyprzywódcaPaństwaIslam-skiegoAbuBakralBagdadi17wnagraniuwideozkwietnia2019r.wezwałdokonty-nuowaniadżihaduorazzapowiedziałdługąwojnę.Będzietowalkanawyniszczenie,zatakamiwpaństwachsłabokontrolowanychprzezrządy.NieprzypadkiemwymieniłMaliiBurkinaFaso,wktórychbojownicydżihadunaczelezAbuWalidemasSahra-wimzłożyliAlBagdadiemuprzysięgęwierności.AlBagdadiodniósłsięrównieżdozamachówprzeprowadzonychprzezzwolennikówPaństwaIslamskiego21kwietnia2019r.naSriLance,wktórychzginęłoponad250osób.Wedługniegobyłatozemstaza śmierćbojownikówwBaghuz,ostatniej enklawiePaństwa IslamskiegowSyrii,która została zdobytawmarcu 2019 r. przez Syryjskie SiłyDemokratyczne.O ileobecnierealnezagrożeniestanowiąislamscyekstremiści,towniedalekiejprzyszłościzagrożeniemmogąokazaćsięichdzieci,którewyjechałyzrodzicamiwrejonwalknaBliskimWschodzielubtamsięurodziły.Przechodziłyoneczęstoreligijnąindok-trynację, uczono je strzelać, były zmuszane do oglądania egzekucji i samew nichuczestniczyły.AktywizacjaruchudżihadystycznegopoogłoszeniupowstaniaPaństwaIslamskiegowywarła również olbrzymiwpływ na radykalizację środowiskmuzuł-mańskichwEuropie,a takżenapostrzeganiemuzułmanówprzezspołecznościkra-jówprzyjmujących,przedewszystkimprzezpryzmatkryzysumigracyjnegow2015r.iserięatakówterrorystycznychwEuropiewlatach2015–2016.Taproblematykabyłaanalizowanaprzezwieluautorówzwracającychuwagęnaistotęzagrożeniaimożliwekierunki jegorozwoju18.Autorniniejszegoopracowaniapoświęcił tej tematycedwaartykułyzamieszczonew„PrzeglądzieBezpieczeństwaWewnętrznego”19.
opublikowanym w 1905 r., można przeczytać: „Żadna placówka misyjna nie może powstaćna północ od dziesiątego równoleżnika w żadnej części Sudanu uznanej przez rząd zamuzułmańską”. Jednak zarówno w przypadkuAlgierii, jak i Sudanu zakazy te były łamane.H.Gstrein,Misyjne karawany kardynała,Warszawa1986,s.39–45;E.Griswold,Dziesiąty rów-noleżnik. Doniesienia z pogranicza chrześcijaństwa i islamu,Warszawa2013,s.153.
17 AbuBakr alBagdadi zginąłwnocyz26na27października2019 r.wpobliżumiejscowościBariszawprowincjiIdlib(północnozachodniaSyria).JegośmierćnastąpiławwynikuoperacjipododdziałusiłspecjalnychUSA.Wdniu31listopada2019r.nanastępcęsamozwańczegokalifawybranoAbuIbrahimaalHaszemialKuraiszi.UżywanyprzezniegoprzydomeknawiązujedodziedzictwaroduHaszymidównależącegodoplemieniaKurajszytów,zktóregopochodziłprorokMuhammad.Przybranenazwiskomalegitymizowaćwładzęnowegokalifa.
18 Zob.m.in.D.Murray,Przedziwna śmierć Europy. Imigracja. Tożsamość. Islam,Poznań2017;A.K.Siadkowski,Islam. Anatomia strachu,Warszawa2018;M.S.Stempień,Państwo Islamskie. Nowe oblicze terroryzmu?,Warszawa–Siedlce2018.
19 K.Izak,Ograniczenia i problemy w zwalczaniu terroryzmu i przestępczości imigrantów w Euro-pie,„PrzeglądBezpieczeństwaWewnętrznego”2017,nr17,s.104–137;tenże,Co po Islamskim Państwie Kalifatu? Stan obecny i kierunki rozwoju zagrożeń terrorystycznych,„PrzeglądBezpie-czeństwaWewnętrznego”2018,nr19,s.58–86.
106 PRZEGLĄDBEZPIECZEŃSTWAWEWNĘTRZNEGO21/19
Poniżejprzedstawionoprzykładyzdarzeń,któreświadcząoignorowaniuprzeja-wówislamskiegoekstremizmu,aktóremogłymieć,zdaniemautora,wpływnabez-pieczeństwonaszegokontynentu(autornieująłichwpoprzednichpublikacjach).
W2017r.ujawnionowBelgiiraportnatematsytuacjiwjednymzprzedszko-liweflamandzkimmieścieRonse.Dotyczyłonradykalizacjiczęścimuzułmańskichdzieci, które do niegouczęszczały. Sprawaodnosiła się do sześciorga kilkulatków,którem.in.groziłyinnymdzieciomśmierciąinazywałyje„świniami”,pokazywałyimgestpodcinaniagardła,recytowaływersetyKoranu,odmawiałypodawaniarękiczyniechciaływpiątekprzychodzićdoprzedszkolazpowodówreligijnych.WeFlandriiod2016 r.działaprogram„Network Islamexperten” („Siećekspertówod islamu”),wramachktóregoproponujesięszkołomróżnesposobywalkizradykalizacjąmuzuł-mańskichuczniów.Odpoczątkujegowprowadzeniazwróconouwagęnaponad500uczniówdotkniętychislamskimradykalizmem.WWaloniiiBrukselidziałamobilnyzespół specjalistów, którywprzypadkupodejrzeń o radykalizację uczniów, odwie-dzazagrożoneplacówkioświatowe.Wrokuszkolnym2016/17zespółinterweniował73razy,alenigdywprzedszkolu20.Wpoważnychprzypadkachinterweniujepolicja.Jednakzarównopracownicysocjalni,jakifunkcjonariuszepolicjimająograniczonemożliwościdziałania,ponieważrodzicezradykalizowanychdzieciczęstownosząpro-testyołamanieprawczłowiekaiograniczanieswobódreligijnych.Padająteżzarzutyorasizmiislamofobię.WwielupaństwachEuropypodobneprzypadkizachowańmu-zułmańskichdzieci są najczęściej bagatelizowane, ignorowane lubukrywanew ra-machpoprawnościpolitycznejiwewnętrznejcenzurywmediach.Dotyczytorównieżatakówterrorystycznych,gdypolicjaniechceujawnićpochodzenia lub tożsamościsprawcy(comożebezpośredniowskazywaćnawyznawcęislamu),lubteżzaprzecza,żezdarzeniemiałocharakterterrorystyczny,awskazujenaniepoczytalnośćsprawcylubwcześniejszeproblemyze zdrowiempsychicznym.WeFrancjiwostatnichkil-ku latach nastąpiło nasilenie ataków na największąwEuropie diasporę żydowską.W2018r.byłoichponad500,czylio74proc.więcejniżrokwcześniej21.Wspólnącechątychaktówprzemocyjestbrutalnośćipoczuciebezkarnościsprawców,potę-gowaneopieszałymidziałaniamipolicjiimałozdecydowanymiwypowiedziamiza-równowładzlokalnych,jakirządu,któreniezauważająproblemu.Niepowinnotojednak dziwić, skoromuzułmaniewe Francji to kilkumilionowy elektorat, o któryzabiegająugrupowaniapolityczne,przyponad500tysięcznejdiasporzeżydowskiej.Powtarzającesięodlatincydenty,napiętaatmosferaibrakperspektywpoprawysytu-acjipowodują,żecorazwięcejżydówemigruje.WciąguostatniejdekadywyjechałoichzFrancjiponad40tys.Tenproceszmieniałsięwostatnichpięciulatach:w2014r.wyjechało7200osób,w2015r.–7900,w2016r.–5000,w2017r.–niemaltyle
20 https://wiadomosci.wp.pl/radykalizacjamuzulmanskichdziecijuzwprzedszkolugrozilyin-nymdzieciom6157784529254529a[dostęp:22VIII2017].
21 https://www.tvn24.pl/wiadomoscizeswiata,2/francjamanifestacjeprzeciwkoantysemityzmowiwcalymkraju,911148.html[dostęp:20II2019].
I.ARTYKUŁYIROZPRAWY 107
samo,aw2018r.–ponad4000.GłównymikierunkamiwyjazdówsąLondynorazIzrael22.Francja jestkrajem,wktórymproblemantysemityzmustał sięszczególniewidoczny,aledotyczyoncorazwiększejliczbykrajówUE,przedewszystkimBelgiiorazSzwecji23.Zjawiskonasilasięwrazznapływemimigrantówzpaństwmuzułmań-skich,którzynosząwsobienienawiśćdoIzraela.
Niebezpieczną politykę prowadzą katalońskie partie niepodległościowe. Sepa-ratyścipotrzebowalipoparciamuzułmanówwreferendumwsprawieniepodległości,przeprowadzonym1października2017 r., i zlekceważyli zagrożenie ze stronydżi-hadystów(w7,5milionowejKataloniimieszka500–700tys.muzułmanów,awca-łejHiszpanii–2mln).ŚledztwoprowadzonepozamachudokonanymwBarcelonie17 sierpnia2017 r.,wczęści dotyczącej okoliczności jego zorganizowania, dowio-dło,żebezpieczeństwoobywatelizostałopodporządkowaneinteresommiejscowychpolityków. Stwierdzono, że politycy dopuścili sięwielu zaniechańw imię politykiuniezależnieniasięodHiszpanii,ajednymzjejelementówbyłozjednaniesobiesym-patiimuzułmanówinieprzestrzeganiezaleceńhiszpańskichsłużb,którebezskutecz-nie rekomendowały ustawienie specjalnych barier na bulwarze Las Ramblas (tymsamym,naktórymislamskiekstremistarozjeżdżałrozpędzonymsamochodemspace-rowiczów).Przykłademdziałańfaworyzującychspołecznośćmuzułmańskąbyłapro-pozycjaodstąpieniaodstosowanychprocedurwykrywaniaradykalizmuislamskiegowszkołach.PropozycjazostałazłożonawparlamenciekatalońskimprzezpartięCan-didaturadeUnidadePopular,CUP(KandydaturaJednościLudowej).Uwzględnionowniejrównieżwłączeniedoprogramówszkolnychnauczaniajęzykaarabskiegoiję-zykówberberyjskich,używanychwMaroku(Marokańczycysąnajwiększąspołecz-nościąmuzułmańskąwHiszpaniiliczącąok.800tys.ludzi).Jednocześnieblokowanonaukęjęzykahiszpańskiego,anawetposługiwaniesięnimnaterenieKatalonii.Kata-lońscypolitycyutrzymująkontaktyzprzedstawicielamispołecznościmuzułmańskiej,znanymizradykalnychpoglądów.Corazczęściejteżmuzułmaniezanamowąsepara-tystówtrafiajądopolityki.Niektórzyimamowiejużzauważylizwiązaneztymdługo-okresowekorzyści.ImamzmeczetuwLleidzieprzekonywał,żewartowykorzystaćseparatystówdowłasnychcelów,bezwzględunato,czysązprawicyczyzlewicy,gdyżwprzyszłościgłosującymuzułmanieopowiedzą się zapowstającymiugrupo-waniamiislamistycznymiizacznązdobywaćhiszpańskiemiasta24.Naodpowiedźnietrzebabyłodługoczekać–wewrześniu2018r.muzułmaniemieszkającywHiszpanii
22 M.Legutko,Przemilczany problem, 21 IX 2017 r., „GośćNiedzielny”,www.gosc.pl [dostęp:21IX2017].
23 Wdniu 9 grudnia 2017 r. około 20 zamaskowanych napastnikówobrzuciło koktajlamiMoło-towa synagogęwGöteborgu,wktórejodbywały sięwieczornemodły.Pożar zostaługaszony.AtaknasynagogęzostałpoprzedzonymarszemwMalmö,podczasktóregoprotestowanoprzeciwdecyzjiDonaldaTrumpaouznaniuJerozolimyzastolicęIzraela.Obecninaproteściewznosiliokrzykiogłaszająceintifadęprzeciwnarodowiizraelskiemu.
24 A. Gwozdowska, Czy Barcelona opuści Hiszpanię, „Wprost”, 3 IX 2017 r., www.wprost.pl [dostęp:4IX2017].
108 PRZEGLĄDBEZPIECZEŃSTWAWEWNĘTRZNEGO21/19
zapowiedzieli utworzenie własnych partii na wzór marokańskich: Hizb alAdala waatTanmijja(PartiiSprawiedliwościiRozwoju),AlAdlwaalIhsan(Sprawiedli-wośćiDobroczynność)itunezyjskiejHizbanNahda(PartiiOdrodzenia),wywodzą-cychsięzruchuBraciMuzułmanów.
Wzwiązkuzewzrostemzagrożenia terrorystycznegowNiemczechFederalnyUrządKryminalny(Bundeskriminalamt,BKA)opracowałanalitycznysystemocenyimonitorowaniaRADARiTE(RisikosislamischerTerrorismus),dziękiktóremubę-dziemożna identyfikowaćpotencjalnych zamachowców spośródosóbuznanych zaniebezpieczne.Informacjedosystemusązbieranenapodstawie73pytańdotyczącychindywidualnychcech,odnoszącychsiędostopniaintegracji,współżyciawspołeczeń-stwie,sprawrodzinnych,osobistychizawodowych.Wtensposóbdokońcalistopada2017r.wpowstałejbazieznalazłysiędaneosobowe205 islamskichekstremistów,zktórych82zakwalifikowanojakoosobynajwiększegoryzyka,27jakostwarzającepoważneryzyko,a96–umiarkowaneryzyko.W2018r.wbazieumieszczono jużokoło1,9 tys.osób,wśródktórych775uznanozaekstremistównajwyższegoryzy-ka,stanowiącychrealnezagrożeniebezpieczeństwakraju.Opracowanysystemmiałpomócsłużbomwścisłejinwigilacjiikontroliniebezpiecznychekstremistów,którzywkażdejchwilimogąużyćprzemocyprzeciwkospołeczeństwu.SzefZwiązkuZawo-dowegoPolicjantówstwierdził,żecałkowitainwigilacjaosóbwskazanychprzezsys-temjestniemożliwazewzględunabrakikadroweiograniczeniawynikającezprawczłowieka25.WedługinformacjiFederalnegoUrzęduOchronyKonstytucji(BundesamtfürVerfassungsschutz,BfV)podanychwlistopadzie2018r.wNiemczechmieszka11,3tys.islamskichradykałów(salafitów).Wbaziefrancuskiejznajdujesięnatomiastponad26 tys.nazwisk ludzi stanowiącychpotencjalnezagrożenie.Oprócznich ist-nieje jeszcze olbrzymia rzeszamuzułmanów przedkładających działalnośćmisyjną(dawa)nadfizycznąagresjęiterroryzm.Jednakindoktrynacjaideologicznoreligijnarównieżmożestanowićzagrożeniemłodegopokolenia,ponieważprzekroczeniegra-nicyodbiernej,kwietystycznejpostawydostosowaniaprzemocyniejesttakietrudne.
Skrajna prawica i jej stosunek do islamu
Zachodnia liberalnademokracjakierująca sięprawamiczłowieka,wolnością słowaiwyznania coraz bardziej zatraca zdolność do ideologicznej konfrontacji nie tylkozobcymireligijnieikulturowomniejszościami,takżezwłasnymiobywatelamiprzyj-mującymipostawyskrajne.Niemożnamówićopodobieństwiedolat70.i80.XXw.,zwanych„anni di piombo”(„latamiołowiu”),kiedytolewackiiprawicowyterroryzmopanowałyGrecję,Włochy,Niemcy,Hiszpanię,Francję iWielkąBrytanię,a towa-rzyszyłimterroryzmpalestyński.Obecnieostrąkonfrontacjęradykalnychideimożna
25 http://www.dw.com/pl/niemcynowysposóbnaislamskichterrorystów/a41843191[dostęp:18XII2017].
I.ARTYKUŁYIROZPRAWY 109
zaobserwowaćwcyberprzestrzeni.Takonfrontacjaczęstojestprzenoszonanaulicemiast.Jejuczestnikamisąstronyoskrajnychpoglądachpolitycznych,międzyinnymnielegalniimigranciorazmuzułmanie.Wdobiepowszechnegoibłyskawicznieroz-wijającegosiędostępudoźródełkomunikacjielektronicznejimediówspołecznościo-wych ten konflikt będzie narastał i coraz łatwiej będzie dochodziło do przekracza-niagranicprzemocyfizycznej.Zpewnościąprzemocfizycznajestpowstrzymywanaprzez dobrą koniunkturę gospodarcząEuropy.Niewiadomo jednak, jak długo takistanpotrwa.Protestytzw.żółtychkamizelekweFrancjipokazują,żedospołecznejmobilizacji za pośrednictwemcyberprzestrzenimoże dojść spontanicznie i szybko,bezżadnejideologiiiprzywództwa.Trudnoteżprzewidzieć,czyradykalnaretorykabędziezastępowałapowszechnąprzemoc,którabyłaobecnanaulicachzachodnichmiastw„latachołowiu”.Sytuacjawwielukrajachstaje sięcorazbardziejnapięta,azderzenieróżnychwartościotwieradrogędowciążnowychprotestów.Temuzja-wisku sprzyjają politycy kierujący się ideologią multikulturalizmu i poprawnościpolitycznej,niedostrzegającyzagrożeniapłynącegozestronycorazliczniejszejspo-łecznościmuzułmańskiejorazpopierającychjąśrodowisklewicowychiliberalnych.Cisamipolitycypotępiającorazaktywniejszeruchynacjonalistyczne,nazywającjeczęstorasistowskimi,faszystowskimiineonazistowskimi.Zapominająlubotymniewiedzą,żeantymuzułmańskaretorykaniemanicwspólnegozwymienionymiprze-jawamiskrajnieprawicowejideologii.Antymuzułmańskośćniejestcechąwyłącznieskrajnejprawicy.Podobnestanowiskozajmująrównieżkonserwatywnipolitycy,auto-rzyikomentatorzyscenypolitycznej,nazywaniprzezzwolennikówmultikulturalizmuipoprawnościpolitycznejislamofobamiirasistami.TakżewPolscerzetelni,wyda-wałobysię,badaczetegotematuprzyklejająetykietkęislamofobiiautoromrzeczowejikonstruktywnejkrytyki islamu.NależywymienićchociażbyKonradaPędziwiatra,któregokoncepcjaislamuobywatelskiegowEuropiedawnoległawgruzach26.Niepo-winnosięjednakzapominaćopublikacjiMonikiBobako27.Autorkaanalizujewniejzjawisko islamofobii,w którympowtarzają sięwzory znane z europejskiego anty-semityzmu.Porusza również fenomenpolskiej islamofobii, szerzącej sięwłaściwiebezobecnościmuzułmanów,wporównaniuzkrajamizachodniejipółnocnejEuropy.Czternaście latwcześniejna tensamproblemzwróciłuwagęVincentGeisser.Jegoksiążkazostałaopublikowanawjęzykupolskimw2009r.28
Amerykańscyneokonserwatyściutworzyliiupowszechnilineologizm i s l amo -f a s zyzm.Neokonserwatywnytygodnik„TheWeeklyStandard”podaje,żeautorem
26 K.Pędziwiatr,Od islamu imigrantów do islamu obywateli: muzułmanie w krajach Europy Za-chodniej,Kraków2005;https://euroislam.pl/jakdrpedziwiatrtropilislamofobie/[dostęp:11IV2017].
27 M. Bobako, Islamofobia jako technologia władzy. Studium z antropologii politycznej, Kraków2017.
28 Zob.V.Geisser,Nowa islamofobia,Warszawa2009.
110 PRZEGLĄDBEZPIECZEŃSTWAWEWNĘTRZNEGO21/19
tegookreśleniajestdziennikarzStephenSchwartz29,współpracującyzFrontPageMa-gazine, kontrowersyjną witryną internetową prowadzoną przez Davida Horowitza.JednakjużwcześniejtegoterminuużyłhistorykMalisRuthen,którynałamachdziennika„TheIndependent”z8września1990r.zamieściłartykułzatytułowany:Autory-taryzm rządowy, żeby nie powiedzieć islamofaszyzm, jest w Maroku i Pakistanie raczej regułą niż wyjątkiem.Doupowszechnieniasłowa„islamofaszyzm”wUSAprzyczyniłsięChristopherHitchens,adziękiBernardowiLewisowi,mentorowiSchwartza,tentermindotarłdoBiałegoDomuipojawiłsięwprezydenckimdyskursie30.Oislam-skimfaszyzmiemówiłpublicznieG.W.Bush.Porazpierwszyposłużyłsiętymtermi-nemnakonferencjiprasowejwsierpniu2006r.,apotemwielokrotniegopowtarzałpodczasoficjalnychprzemówień,stawiającoboksiebieróżneruchymuzułmańskie: AlKaidę,BraciMuzułmanów,HamasorazHezbollah, a także uznając je za spad-kobiercówzarazeminazizmu,ikomunizmu.Wojnazterroryzmemmiałabyćzatemwojnązislamskimfaszyzmem.
Obecnie również jesteśmy świadkami nadużywania terminu „faszyzm”. Fa-szystaminazywasięDonaldaTrumpa,WładimiraPutina,atakżeprezydentaFilipinRodrigaDutertego,noszącegoprzydomek„ThePunisher”.W2017r.prezydentRe-cepT.ErdoğanporównałwładzeHolandiidofaszystów,aHolandięnazwałkrajemniedobitkównazistów i faszystów, gdy rząd tego kraju niewyraził zgody na lądo-wanie samolotu z ministrem spraw zagranicznych TurcjiMevlutem Cavusoglu napokładzie.M.Cavusogluzamierzałuczestniczyćwwiecu,abyprzekonywaćwRot-terdamietureckąspołecznośćzamieszkałąwHolandiidogłosowaniawreferendum16kwietnia2017r.zazwiększeniemuprawnieńprezydentaTurcji.R.T.Erdoğaniinniwysocy rangą przedstawiciele tureckichwładzwielokrotnie porównywali działanierządówniektórychkrajówwEuropie,głównieNiemieciHolandii,donazistowskichifaszystowskichpraktyk,anakoniecostrzeglicałąEuropęprzedpułapkąfaszyzmu.Słowa „faszyzm” nadużywają również przedstawiciele państw UE i dziennikarzewstosunkudougrupowańipartiiantyimigranckichiantymuzułmańskich.ImmniejwXXIw.byłoprawdziwegofaszyzmu,tymbardziejtzw.antyfaszyściużywalisłowa„faszyzm”, żebynadać sens swojej działalności politycznej.Nazywanie faszystamiludzi, którzy nimi nie byli, okazywało się politycznie korzystne.To samo dotyczyrasizmu.Terminom„faszyzm”i„rasizm”nadajesięszerokizakres.Osobyniesłusz-nieoskarżaneofaszyzmirasizmczęstorobiąpolitycznąkarierę,astawianietakich
29 S.Shwartz,What is islamofascism?,„TheWeeklyStandard”,16VIII2016r.,www.weeklystan-dard.com[dostęp:17VIII2006].
30 Wspólnąideąosóbposługującychsięterminem„islamofaszyzm”byłodążeniedowalkiprowa-dzonejpodhasłem„międzynarodowejwojnyz terroryzmem”,którawyrządziławięcej złaniżdobra.AmerykańskobrytyjskihistorykB.LewisprzekonywałZachód, żedoArabów i ludówOrientumożeprzemówić jedynie argument siły.TymczasemHannahArendt pisała, żewbrewoczekiwaniomjestjedenargument,któregoArabowienigdyniezrozumieją.Towłaśnieargumentsiły.S.Durand, Islamofaszyzm, ideologiczny straszak ekipy Busha, „LeMondediplomatique”,polskaedycja,www.mondediplomatique.pl[dostęp:20V2008].
I.ARTYKUŁYIROZPRAWY 111
nieuzasadnionychzarzutówniewiążesięzżadnymikonsekwencjami.Dziennikarzepisząteżowzrościepoparciadlaskrajnejprawicy,którawrzeczywistościjestnowąpopulistycznąprawicą31.Wsytuacji,gdypolitycyimedianazywająjakiśruchskrajnieprawicowym,toprzyciągnieonprawicowychekstremistów,nawetjeżelijegowładzebędąsię starać,aby ichnieprzyjmowaćdoorganizacji.Prawdą jest również to,żew całej Europie istnieją organizacje złożone z autentycznych faszystów i rasistów.Obecniepojęcia„faszyzm”i„nazizm”sąużywanetakczęstoiwtakróżnychsytu-acjach,żedawnojużstraciłyjakiekolwiekrzeczywisteznaczenie.Tosamodotyczyterminów„neofaszyzm”i„neonazizm”,którebardziejprzystajądodziałalnościwieluugrupowańskrajnieprawicowych.Cociekawe,GrupaRoboczaKlubuBerneńskiegods.EkstremizmówPrawicowych32określiłaobszaryzwiązaneztakimizagrożeniami.Znalazły sięwśród nich nurty zbliżone dowspółczesnego faszyzmu i nazizmu lubkierunkówicelówichdziałalności,alejakotakichichniewymieniła.
Jak sugerujeprzedrostek„neo”przed słowami„faszyzm” i „nazizm”,współ-czesneideologieniesązichpierwowzoramiidentyczne.To,copozostajewspólne,tomotywowanaideologicznienienawiśćdowybranychgrup,wpisywanietejnienawiściwkonkretnecelepolityczneistosowanieprzemocyprzyichrealizacji.Jeśliprzyjmujesiętakądefinicjęneonazizmu,tookażesię,żejestonobecnyniemalwcałejEuropie(i nie tylko).Większość ugrupowańneonazistowskichwyznaje ideologię tzw. trze-ciej pozycji (trzeciej drogi), to znaczy ani lewicowej, ani prawicowej, stanowiącejpołączeniewybranychznichhasełicelów,któremożnaokreślićjako:faszyzm,kor-poracjonizm,anarchizm,narodowybolszewizm,narodowysocjalizm,narodowysyn-dykalizmistrasseryzm33.„Trzeciadroga”toposzukiwaniewspólnychcelówzklasąrobotniczą,sojuszyzróżnymiruchamiseparatystycznymiiwyzwoleńczymiwkrajach
31 Por. J. Tomasiewicz, Nowa populistyczna prawica jako źródło zagrożenia terrorystycznego w Europie,„PrzeglądBezpieczeństwaWewnętrznego”2013,nr9,s.30–51.
32 KlubberneńskiskupiasłużbyspecjalnepaństwUEorazSzwajcariiiNorwegii.Wramachjegozainteresowaniaizwalczaniaprzemocyzestronytzw.ExtremeRightWing(XRW)znajdująsięnastępującesferydziałalnościugrupowańskrajnieprawicowych:antyantifa,antyislamskość,an-tymultikulturalizm,antyromskość,antysemityzm,antysystemowość,antyunijność,chuliganizm,ekofaszyzm,homofobia,ruchgłosicieliwyższościbiałejrasyiruchskinheadów.ZkoleiwEuro poluekstremizmamizajmujesięNationalDomesticExtremismandDisorder IntelligenceUnit(NDEDIU),poprzednioNationalDomesticExtremismUnit(NDEU).
33 Strasseryzm–kierunekpolityczny,którypowstałwNiemczechw1930 r. Jego twórcamibylibraciaOttoiGregorStrasserowie.ŁączyłonkoncepcjęradykalnegonacjonalizmuzsocjalizmemistanowiłantyhitlerowskąopozycjęwNSDAP.TennurtbyłobecnywNSDAPiSA,uwidoczniłsięzwłaszczawBerlinieiHamburgunaprzełomielat20.i30.XXw.GregorStrasseriErnstRöhmzostalizamordowaniwrazzok.80innymiosobamiw„nocdługichnoży”z30VIna1VII1934r.OttoStrassserbyłtwórcąCzarnegoFrontu(organizacjiKampfgemeinschaftRevolutionärerNa-tionalsozialisten,zwanej„CzarnymFrontem).PodojściuHitleradowładzy30I1933r.wyemi-growałzNiemiec.Wróciłdokrajupowojnie iw1956 r. założyłNiemieckąUnięSpołeczną.Jednakopróczgrupkibyłychzwolennikównieudałomusiępozyskać innychczłonków.PozaNiemcamigrupystrasserowskiedziałaływeFrancjiiwUSA.Zob.K.Pytko,Czerwono-czarni,„FocusHistoria”2017,nr2,s.36–41.
112 PRZEGLĄDBEZPIECZEŃSTWAWEWNĘTRZNEGO21/19
wysokorozwiniętychorazdążeniedosegregacjietnicznej.Ugrupowaniająstosująceodrzucająjednocześniemarksizmwpostaciklasycznegosocjalizmuiliberalizmgo-spodarczy;początkowodystansowałysięrównieżodfaszyzmu,nazizmuiseparaty-zmurasowego.WwielukrajachEuropyiAmeryki„trzeciadroga”stałasięideologiąugrupowańipartiiskrajnieprawicowych.WPolsceodwołujesiędoniejNarodoweOdrodzeniePolski(NOP)iSzturmowcy.
Zmiananazwyznazizmunaneonazizmnastąpiławlatach80.XXw.podwpły-wemprotestówspołeczeństw szczególniepokrzywdzonychpodczas IIwojny świa-towej.Naświeciedziaławieleorganizacjineonazistowskichgloryfikującychrasizm,antysemityzm,kultsiłyiprawobiałegoczłowiekadopanowanianadświatem.Współ-czesnehasłarasistowskieodnosząsiędoobcokrajowców,mniejszościnarodowych,szerzą nienawiść wobec obcych i tych, którzy akceptują demokratyczny, liberalnyimultikulturowykierunekrozwojuspołecznego.Neonazizmodróżniaodniemieckie-gonarodowegosocjalizmu(nazizmu)przedewszystkimpanaryjskie(indoeuropejskie)pojmowanienarodówEuropy,wprzeciwieństwiedohitlerowskiegopangermanizmu.Wiele organizacji neonazistowskich i neofaszystowskich atakowało społeczeństwoistrukturypaństwowewceluwywołanianiepokojuwspołeczeństwieizastraszeniago, jednakniewceludestrukcjipaństwa, leczabyuwidocznićsłabośćpaństwade-mokratycznego i brakmożliwości skutecznego rządzenia.Wzwiązku z tymcelemprzeprowadzaniaaktówterrorystycznychprzezskrajnąprawicębyłowprowadzenierządówsilnej ręki jakoantidotumnacałezło.Wieleugrupowańneonazistowskich,wtymnajbardziejznane, jakBlood&HonourczyCombat18,choćuznajeAdolfaHitlerazatwórcęideologiinarodowegosocjalizmu,toodcinasięodniektórychjegopoglądów,postawidziałań.
Według socjologów fenomen ruchów neonazistowskich wiąże się z kilkomaczynnikami, przede wszystkim z gniewem i młodzieńczym buntem, który skłaniamłodychludzidoprzekraczaniaspołecznieakceptowalnychnormiwartości.Ważnąrolęodgrywarównieżchęćprzynależeniadookreślonejgrupy,stądpowstającoraztonoweformacje,strukturąprzypominającegangi.Częśćorganizacjineonazistowskichużywaswastykijakoswojegosymbolu.Innewmniejszymlubwiększymstopniująprzekształcająlubużywająsymbolikinawiązującejdotradycjietnicznychimitologii.Spotykasięzatemróżnekrzyże,wtymkrzyżceltycki,trykwetry(triskeliony),znakipismarunicznegoiinnychstarożytnychalfabetów,wizerunekpodwójnejsiekiery(la-brys)orazinnesymbole(patrzmapa).Ważnajestteżsymbolikaliczb,którajestrozbu-dowana.Liczba18symbolizujepierwsząiósmąliteręalfabetu–odpowiednioAiH,któresąinicjałamiimieniainazwiskaAdolfaHitlera.Liczba28odnosisiędodrugiejiósmejliteryalfabetuijestskrótemnazwyorganizacjiBlod&Honour,84toskrótwy-rażenia„HeilDeutschland”lubpozdrowienia„Heildir”(„CześćTobie”),88–„HeilHitler”34, 444– „DeutschlanddenDeutschen” („NiemcyNiemców”), 19/8– „Sieg
34 Przykładoweodniesieniatonp.Club88–miejscespotkańneonazistówwNeumünster,orazna-zwajednejznajstarszychamerykańskichgrupmuzycznychhatecore–Chaos88.
I.ARTYKUŁYIROZPRAWY 113
Heil”,1919–jakopodwójnaliczba19oznaczaskrótSS.Istniejąjeszczeinnesymboleliczboweiskróty literowe,np.JOG,czyli„JewishOccupiedGovernmenrt”(„Rządokupowany przezŻydów”) lubWAR– „WhiteAryanResistance” („OpórBiałychAryjczyków”).
Mapa.SymbolewybranychorganizacjiskrajnieprawicowychwEuropie.
Albania–PartiaBalliKombëtarShqiptar(AlbańskiFrontNarodowy).Armenia–ArmenianAryanOrder(OrmiańskiŁad/PorządekAryjski).Austria–VaterländischeFront(FrontOjczyźniany).Belgia – Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen (Flamandzki Związek NarodowoSolidarystyczny).Białoruś–Biełaruskajenacjanalnajeadradżennie(BiałoruskiRuchNacjonalistyczny).Chorwacja–HrvatskaStrankaPrava(ChorwackaPartiaPrawa).Czechy–DělnickáStranaSociálníSpravedlnosti(RobotniczaPartiaSprawiedliwościSpołecznej).Dania –DanmarksNationalsocialistiskeBevægelse (NarodowosocjalistycznyRuchDanii).Estonia–EestiIseseisvuspartei(EstońskaPartiaNiepodległościowa).Finlandia–Isänmaallinenkansanliike(PatriotycznyRuchLudowy).Francja–OrdreNouveau(NowyŁad).
114 PRZEGLĄDBEZPIECZEŃSTWAWEWNĘTRZNEGO21/19
Grecja–ChrysiAvgi(ZłotyŚwit).Gruzja – Georgian Nationalistic Movement „Georgian Power” (Gruziński Ruch Narodowy„GruzińskaSiła”).Hiszpania – Falange Espańola de las Juntas de Ofensiva Nacional Sindicalista (FalangaHiszpańskaRadyNarodowejOfensywySyndykalistycznej).Holandia – NationaalSocialistische Beweging in Nederland (Ruch Narodowo SocjalistycznywHolandii).Irlandia–FascistIreland(IrlandzcyFaszyści).Islandia–FlokkurŢjóđernissinna(PartiaNacjonalistyczna).Litwa – Vieningasis Lietuvių Nacionaldarbininkų Sąjūdis (Zjednoczony Litewski NarodowyRuchRobotniczy).Łotwa–Pērkonkrusts(KrzyżGromu).Niemcy–Reichsbürger(ObywateleRzeszy).Norwegia–NordiskaRikspartiet(NordyckaPartiaLudowa).Polska–ObózNarodowoRadykalny.Portugalia–OrdemNova(NowyŁad).Rumunia–Mișcarealegionară(RuchLegionowy).Serbia–SrpskaRadikalnaStranka(SerbskaPartiaRadykalna).Słowacja–SlovenskáPospolitosťNárodnáStrana(SłowackaPartiaNarodowa).Słowenia–Strankaslovenskeganaroda(PartiaNaroduSłoweńskiego).Szwajcaria–ParteiNationalOrientierterSchweizer(SzwajcarskaPartiaNacjonalistyczna).Szwecja–FörbundetNationellUngdom(NacjonalistycznaLigaMłodzieży).Ukraina–PrawijSektor(PrawySektor).Węgry–MagyarNemzetiArcvonal–(WęgierskiFrontNarodowy)iNyilaskeresztesPárt–HungaristaMozgalom(PartiaStrzałokrzyżowców–RuchWęgierski).WielkaBrytania–BritishUnionofFascists(BrytyjskaUniaFaszystów).Włochy–MovimentoNuovoFascismoItaliano(WłoskiRuchNeofaszystowski).
Źródło:https://www.reddit.com/r/europe/comments/7dls3r/map_of_europes_past_logos_of_fascism/[dostęp:3X2018].
Neonazizmjest silnie rozwiniętywUSA,Niemczech,Austrii,WielkiejBryta-nii,Rosji iwielu innychkrajach.WPolscezaneonazistowskieuznajesięmniejszelubwiększegrupyocharakterzelokalnymlubogólnopolskim.W2018r.głośnobyłooStowarzyszeniuDumaiNowoczesnośćzWodzisławiaŚląskiego,któregoczłonko-wiewmaju2017r.hucznieobchodzili128.rocznicęurodzinAdolfaHitlera.Impre-zazostałanagranaukrytąkamerąprzezdziennikarzastacjiTVN.Wstyczniu2018r.wyemitowanoreportażprzygotowanynapodstawietychnagrań,zatytułowanyPolscy neonaziści.Wzbudziłonwielekontrowersji,ponieważpowstałjakorezultatprowoka-cjidziennikarskiej.WpaździernikujedenzuczestnikówimprezyzostałuznanyprzezSąd Rejonowy wWodzisławiu Śląskim za winnego propagowania faszyzmu oraz
I.ARTYKUŁYIROZPRAWY 115
nielegalneposiadaniebroniiskazanynakaręgrzywnywwysokości13tys.zł.Sądrozpatrzyłjegosprawę,ponieważzłożyłonwniosekoskazaniebezprzeprowadzaniapostępowaniaidobrowolniepoddałsiękarze.Oskarżonychjest jeszczesześćosób,którychsprawyrozpatrujegliwickisądrejonowy.Podczasrozprawy,któraodbyłasię5lipca2019r.MateuszS.,przewodniczącyDumyiNowoczesności,całąwinęwziąłnasiebie,twierdząc,żeodlatinteresujesięIIIRzeszą.Oskarżycielwnosim.in.oroz-wiązanieorganizacji.
Ogólnopolski charakterma grupaClub 28 (odniesienie doBlood&Honour),którajestpowiązanazneonazistamiwwielukrajachEuropy.W2018r.funkcjona-riuszeABWniedopuścilidozorganizowaniaprzezniąneonazistowskiegokoncertuwDzierżoniowie,naktórymzokazjirocznicyurodzinAdolfaHitleramiaływystąpićzespołymuzycznescenyRACzPolskiiNiemiec.Wkwietniu2019r.funkcjonariuszeABWweszlidokilkunastudomówimieszkańnaDolnymŚląskuiwWielkopolsce,należącychm.in.dowokalistówzespołówmuzycznychObłędorazOdwet,popular-nychwśródczłonkówskrajnejprawicy.Wdniu22czerwca2019r.(rocznicanapaściwojskhitlerowskichnaZSRR)ObłędmiałwystąpićzkoncertemnaneonazistowskimfestiwaluFortresEuropewKijowie,aleniedojechał.Wystąpiłonatomiastwieleeuro-pejskichzespołówscenyRAC.
Najbardziejznanąpolskąorganizacją,wielokrotnieoskarżanąopropagowanieideologii nazizmu i faszyzmu orazwykorzystywanie rasistowskiej symboliki, jestObózNarodowoRadykalny(ONR),któryw2012r.wrazzMłodzieżąWszechpol-ską iUniąPolitykiRealnejwspółtworzyłRuchNarodowy(RN),ale trzy latapóź-niejzniegowystąpił.ONRnawiązujedotradycjiihasełanalogicznegougrupowaniadziałającegowokresiemiędzywojennym.Aktywiściorganizacjiprzeciwstawiająsięłączeniuichzneonazistami.Twierdzą,żesąnacjonalistami,alewiększośćichhasełjestopartanaantyimigranckimiantyislamskimresentymencie.ONRjestm.in.or-ganizatoremmarszówkuczciŻołnierzyWyklętych,aw2015i2016r.zorganizo-wał antyimigranckie manifestacje. Członkowie ONR uczestniczą też wMarszachNiepodległości organizowanych przezRN35. Symbolem ugrupowania jest falanga,tj. stylizowanywizerunek ręki uniesionej pod kątem prostym, trzymającejmiecz,umieszczony na zielonym tle36. Kilkakrotnie podejmowano próby zdelegalizowa-nia organizacji, ale bezskutecznie. ONR utrzymuje ożywione kontakty ze skrajnąprawicą w innych krajach, szczególnie z włoskimi neofaszystami z Forza Nouva(NowaSiła)iLealtaAzione(AkcjaLojalność).ZkoleiNarodoweOdrodzeniePolski
35 Wgrudniu2018r.RuchNarodowyipartiaKORWiN(KoalicjaOdnowyRzeczypospolitejWol-ność iNadzieja)podjęłydecyzjęowspólnymstarciewwyborachdoParlamentuEuropejskie-go2019.Dołączyłydonichorganizacje:PobudkaGrzegorzaBraunaiSkuteczniPiotraLiroya Marca,któreutworzyłykoalicjęonazwieKonfederacja.
36 TegosamegosymboluużywaorganizacjanarodoworadykalnaFalangapowstaławlutym2009r.nawiązującadoorganizacjiBolesławaPiaseckiegodziałającejwlatach1935–1939.Przedwojen-nyONR,organizacjaowybitnieantyżydowskimnastawieniu,częstostosująćprzemoc,falangązastąpiłzakazanyprzezsanacyjnewładze„mieczykChrobrego”.
116 PRZEGLĄDBEZPIECZEŃSTWAWEWNĘTRZNEGO21/19
nawiązałokontaktyzCasaPound37, ruchemnarodoworewolucyjnymnawołującymdocałkowitegowykorzenieniaantyfaszyzmu.CzłonkowieCasaPoundnazywająsie-bie„faszystamitrzeciegotysiąclecia”.FaszystowskieideesąbliskierównieżpolskimSzturmowcom, którzyw swoimmanifeście piszą:Chcemy nacjonalizmu opartego na etnicznym, kulturowym i cywilizacyjnym postrzeganiu Narodu. Bez jakiegokol-wiek z tych elementów nie można mówić o byciu członkiem danego Narodu. Chcemy nacjonalizmu radykalnego, wręcz fanatycznego, odrzucamy liberalizm, kapitalizm, materialistyczne kłamstwa i marksistowski bełkot.WrazzNiklotemtworząnacjonali-stycznyCzarnyBlok(wodróżnieniuodanarchistycznegoCzarnegoBloku).Wtakichbarwach uczestnicząwMarszuNiepodległości. Ich hasło przewodnie to: „Europabędziebiałaalbobezludna”.
Wspólnąstrategiąugrupowańskrajnieprawicowychsądziałaniaantymuzułmań-skieiantyimigranckie,choćjeszczedziesięćlattemuprawicowiekstremiścibardziejodwoływali się do uczuć nacjonalistycznych niż do resentymentów ksenofobicz-nych.Dotyczytonie tylkonowychugrupowańpowstającychwwielukrajach, lecztakże starszych organizacji.W ideologii niektórych z nichmuzułmanie, zastępującwyznawcówjudaizmu,przejmująrolęwrogów.Islamofobiazastępujeantysemityzm.PrzykłademtejewolucjimożebyćBrytyjskaPartiaNarodowa,niegdyśantysemickainegacjonistyczna,aobecniewwyborachlokalnychzabiegającaogłosywyznawcówjudaizmu i przekonująca ich, żemuzułmanie sąwspólnym zagrożeniem.WeFran-cjiFrontNarodowy wystawiłnawetkolorowychkandydatów,abypokazać,żeczarniobywatele–wprzeciwieństwiedoArabów–mogąprzyjąćwartościVRepubliki.Tak-żewBelgii,wAntwerpii,neonaziścizawarlinaszczeblulokalnymsojuszzżydami,wymierzonywmuzułmańskichimigrantów.
Wskazujesięrównieżnacorazściślejszezwiązkimiędzyneonazistamiipseudo kibicami.Falarasistowskiejprzemocywwykonaniukibicówpiłkarskichklubówspor-towychzmusiłapaństwaUEdopowołaniaw1999r.,podczaskonferencjiwWied-niu,federacjiFootbalAgainstRasizminEurope(FARE),sponsorowanejprzezKo-misjęEuropejską.ZrzeszaonaróżnegrupyzkrajówEuropy,walczącezfaszyzmem.FederacjamastatusoficjalnegopartneraUEFA,ainformacjeojejdziałaniachpoja-wiająsięnastronieinternetowejtejmiędzynarodowejorganizacji.Ekspercibadają-cyskrajnąprawicęjużwcześniejzwracaliuwagęnaszerzeniesięneonazistowskiejideologiinastadionachsportowych,alezwiązkimiędzytymidwiemasubkulturamistałysięwyraźniewidocznedopierowostatnichlatach,takżewPolsce38.WNiem-czechw2012r.powstałserwisspołecznościowypseudokibicówGnuHonnters (odNewHunters–NowiŁowcy) i organizacjao tej samejnazwie, która zjednoczyła
37 CasaPoundpowstałw1997r.jakoklubmiłośnikówBenitoMussoliniego.NazwanawiązujedoamerykańskiegopoetyimiłośnikafaszyzmuEzryPounda.
38 J. Jurczak,Akty ekstremizmu na polskich i europejskich stadionach piłkarskich,w:Współcze-sne ekstremizmy: geneza, przejawy, przeciwdziałanie, W. Pływaczewski, P. Lubiewski (red.), Olsztyn2014,s.51–59.
I.ARTYKUŁYIROZPRAWY 117
17grup.Ichwspólnymwrogiemsąlewicowcynastadionach.Napoczątku2014r.pseudokibicewrazzneonazistamipróbowalizakłócićw MonchengladbachiMann-heimmanifestacjePierre’aVoglaaliasAbuHamzy,słynnegoislamskiegokaznodziei.Wówczasbyłoichod100do200osób.JednakgdywInterneciepojawiłysięnagraniazabójstwamerykańskichżołnierzy,dokonanychprzezdżihadystów,skrajnaprawicazdołała zmobilizowaćmłodych ludziwNiemczech pod hasłem „Hooligans gegenSalafisten”–wskrócieHoGeSa(„KiboleprzeciwSalafitom”).Wkrótceukształtowałsięruchmłodzieżowyotejsamejnazwie39.
Ozachowanie„europejskiejczystości”naszegokontynentuwalczyruchidenty-tarystyczny(tożsamościowy,zfr.identitaire–’tożsamość’),którypowstałweFrancji.Młodziludzieuważająsięzaofiaryrewolucjispołecznej1968r.Pozbawieniperspek-tyw,walcząoswojątożsamość.DziałaniaruchusąskierowaneprzeciwkomniejszościmuzułmańskiejweFrancji,najliczniejszejwEuropie,orazobcymrasowo.Struktu-ręoktórejmowa, tworzą różneorganizacje,m.in.Générationd’identité (PokolenieTożsamościowe),LigueduMidi(LigaPołudnia),aprzedewszystkimBastionsocial,którypowstałwgrudniu2017 r. zprzekształceniaGroupeUnionDéfense,GUD–skrajnieprawicowejorganizacjistudenckiej,znanejzbrutalnychdziałań.ZapoczątekutworzeniaruchuuważasięwydarzeniazLyonu,kiedyniewielkagrupaosóbzajęłabudynek,którymiałbyćprzekształconywośrodekdlauchodźców.Akcjęprzeprowa-dzono pod hasłem: „Zarezerwowany dla rdzennychFrancuzów”.Hasło organizacjibrzmi„Nasiprzedinnymi”.Bastionsocial,wodróżnieniuodGUD,zmieniłmetodydziałania.Jestprzedewszystkimaktywnyspołecznie.Według identytarystównaródmacharakteretnicznyirasowy,ukształtowanyjakowspólnotakrwiigenów,histo-rycznie tworzącywspólną tożsamość etniczną i terytorialną. Jest to zatemsubtelnepojmowanierasizmu.Jednakwwielukrajachideetożsamościoweinacjonalistycznewzajemniesięprzenikają,m.in.wPolsce,gdziewymienianewcześniejugrupowaniaskrajnieprawicowe,walczącohomogenicznośćrasową,etnicznąijęzykowąnarodu,sprzeciwiająsięnapływowiimigrantówspozanaszegokontynentu.NieprzeszkadzaimobecnośćwielotysięcznejrzeszyUkraińców,którzydlaidentytarystówstanowilibyobcyelement.IdeenurtutożsamościowegouzewnętrzniająsięrównieżwaktywnościpolitykówPrawaiSprawiedliwościorazszerzej–ZjednoczonejPrawicyorazpartiiKukiz’15.Tepartiesprzeciwiająsięnapływowimuzułmańskichimigrantów,promująkatolicyzmjakoreligięnarodową,wspierająpostawypatriotyczneiobronępolskie-go interesu.W2015 r. francuskiemediaprzyznały, żegdybyParyżprowadził takąpolitykęwstosunkudoobcokrajowców jakWarszawa,niedoszłobyweFrancjidozamachówterrorystycznychiśmierciwieluniewinnychludzi. Identytaryzmszybkorozwijasięwinnychkrajach,szczególniewAustrii(IdentitäreBewegungÖsterreich–RuchTożsamościowyAustria).Nosionnazwywnarodowychjęzykachwposzcze-gólnychkrajach:Niemczech,Holandii,Belgii,Danii,Czechach,Słowenii,Chorwacji.
39 B.T. Wieliński, Brunatni przeciwko islamistom. Jak Niemcy walczą przeciwko islamistom?, „GazetaWyborcza”z22listopada2014r.
118 PRZEGLĄDBEZPIECZEŃSTWAWEWNĘTRZNEGO21/19
Symbolemruchu jest lambda(Λ), literagreckiegoalfabetu,którąna tarczachmieliwojownicy ze Sparty. Identytaryści chętnie porównują swoją działalność do bitwypodTermopilamiw480r.p.n.e.,wktórejlegendarnych300SpartanpowstrzymywałoznacznieliczniejszychPersów,astarciestałosięsymbolempoświęceniaiwojnymię-dzycywilizacjami.Przekonują,żetakżeonisąmałągarstką,którachcebronićeuro-pejskichgranicprzednapływemobcych(imigrantów),różniącychsięodrdzennychEuropejczykówrasowo,religijnieikulturowo.Zawszelkącenęunikająwiązaniaichzneonazistami:zapowiedzielipozwaniedosądudrugiegokanałuaustriackiejtelewi-zjipublicznejORFzaużyciewobecnich takiegookreślenia.Wzoremdlanich jestRenaudCamus,autorksiążkiwydanejw2011r.Le Grand Remplacement(Wielka Wy-miana),wktórejprzepowiadazastąpieniebiałychEuropejczykówprzezzwiększającąsięliczbęprzybyszówzBliskiegoWschoduiAfryki40.Kluczemdoduchowegoodro-dzeniakontynentupowinienbyćetnopluralizm41,czylitrwałeoddzielenierasikultur.Niemieccy identytaryściwywiesilinaBramieBrandenburskiejwBerlinieogromnytransparentzhasłem„Bezpiecznegranice–bezpiecznaprzyszłość”.WBelgiitegoro-dzajuugrupowaniazachęcająmłodzieżdonaukistrzelaniaizdobywaniabroni,atakżegłosząnieuniknionąspołecznąkonfrontacjęmiędzyislamemachrześcijańskąEuropą.Dotejkonfrontacji,jaktwierdzą,należysięprzygotować.WAustriiubrali6metrowyposągcesarzowejMariiTeresyHabsburgwburkęiumieścilitablicę,naktórejwidniałnapis:„Islamizacja?Nie,dziękuję”.Wmarcu2017r.przedostalisięnadachambasadyTurcjiwWiedniuirozwinęlitransparentzhasłem:„Erdoğan,zabierzswoichTurkówzpowrotemzesobą”.Wramachmisjinazwanej„ObronićEuropę”patrolowaliwodyprzybrzeżneWłoch iwokolicachKatanii zablokowali jednostkęLekarzybezGra-nic,którzypróbowaliudzielićpomocy imigrantompłynącymz libijskiegowybrze-ża.WeFrancjidomagalisięreferendumwsprawiebudowymeczetów42.WFinlandiiugrupowanieŻołnierzeOdynaorganizujeulicznepatrolewceluochronyspołeczeń-stwaprzedatakamiimigrantów.FilietejorganizacjiutworzonowSzwecji,Norwegii,DaniiiEstonii.Ideeobronyskandynawskiejtożsamościzostałypołączonezneopo-gaństwem,awtymkonkretnymprzypadku–zsymbolikąorazideamiodynizmu.Doneopogańskiejreligiibudowanejnamitologiinordyckiejodniósłsięwswoimmani-feścieAustralijczykBrentonTarrant,zamachowieczChristchurchwNowejZelandii,którywmarcu2019r.strzelałdowyznawcówislamuzgromadzonychwmiejscowychmeczetachnapiątkowejmodlitwie43.Manifest(74stronicowy)opatrzonysymbolem
40 R.Camus,Le Grand Remplacement,NeuillysurSeine2011.41 Etnopluralizmzakłada,żekażdagrupaetnicznapowinnażyćnawłasnej,suwerennejprzestrze-
ni geograficznej, za: www.szturm.com.pl/index.../812leonzawadaetnopluralizmasprawiedli-woscsocjal...(przyp.red.).
42 M.Okraszewski,Brunatni hipsterzy,„Polityka”2017,nr29,s.51–53.43 WyznawcąOdyna jest równieżAndersBreivik.Wdniu22 lipca2011 r. dokonał on zamachu
terrorystycznegowOslo,wktórymzginęłoosiemosób.NastępnienawyspieUtoyastrzelałdouczestnikówobozumłodzieżówkiPartiiPracy,wwynikuczegozginęło69osób.Jestonautoremponad1500stronicowegomanifestuzamieszczonegowsieci,zatytułowanego„2083:Europejska
I.ARTYKUŁYIROZPRAWY 119
CzarnegoSłońca(symbolWaffenSS)inapisynabroni,zktórejstrzelałdomuzuł-manów,zawieraływielesymboliiodniesieńdopostacihistorycznych.Zamachowiecprezentował siebie jakoprzedstawicielabiałej rasy i spadkobiercękultur aryjskich.Postulowałrasowyseparatyzm.Zależałomurównieżnamaksymalnymposzerzeniugronaodbiorcówswojegomanifestu.NaportaluStopNacjonalizmowiznajduje sięinteresująca analiza wielowątkowego przekazu B. Tarranta. Użył w nim nazwiska FeliksaKazimierzaPotockiego,jednegozdowódcówbitwypodWiedniemw1683r.,comiałoprzykućuwagęPolaków.PodobnienazwiskoLukiTrainiego(którywlutym2018r.wMacerataostrzelałczarnoskórych imigrantówwodweciezazamordowa-nieprzezNigeryjczykamłodejWłoszki)miałozwrócićuwagęWłochów,aJosuegoEstebanezade laHiji (któryw listopadzie2007r.zabiłwobroniewłasnej jednegozatakującychgoantyfaszystów,zacozostałskazanyna26latwięzienia)–Hiszpa-nów.Wykorzystanieprzezniegokrzyżaceltyckiegomiałoprawdopodobnieprzycią-gnąćuwagęneonazistów,kołowrota(świaszczycy)–panslawistów,awątkiserbskie(wspomnieniebitwynaKosowymPoluw1389r.)–tamtejszychekstremistów.Kry-tykątzw.marksizmukulturowegomiałdotrzećdoelektoratupartiiprawicowopopuli-stycznych44.WodweciezazamachnameczetywChristchurchislamscyekstremiściprzeprowadzili21kwietnia2019 r. serięatakównakościoły ihotelenaSriLance.Możnazatemwyrazićopinięoaktywizacjiwyznawcówprzeciwstawnychidei: toż-samościowcy,neopoganieicałaskrajnaprawicastarasiębronićbiałychludziprzedzagładązestronyislamu,adżihadyściratująislamprzed„krzyżowcami”.Jedniidru-dzywykorzystujądodziałańpropagandowychcyberprzestrzeń,docierającwtenspo-sóbdoswoichzwolennikówidoopiniipublicznej,atakżesięgająpoprzemoc,zter-roryzmemwłącznie.
Skrajna lewica
Skrajnalewicaodwołujesiędohasełkomunizmuwujęciumarksistowskim.Różnieinterpretujepojęciek l a sa , któramabyćodzwierciedleniemzmianpolitycznych,spo-sobuprzejściadospołeczeństwasocjalistycznego,walkirewolucyjnejorazpojmowa-niamaterializmuhistorycznegoidialektycznego.Odultralewicyoddzielasięniekiedy
DeklaracjaNiepodległości”.Odwoływałsięwnimm.in.doodsieczywiedeńskiejkrólaJanaIIISobieskiego.Rok2083 to400. rocznica tegowydarzenia.A.Breivik został skazanyna21 latpozbawienia wolności – jest to najwyższy wymiar kary obowiązujący w Norwegii. Podczasrozprawysądowejstwierdziłm.in.:„Małorzeczyjestbardziejżałosnychniżpostaćiprzesłanie Jezusa;zawszepogardzałemjegosłabościąiinternacjonalizmemKościoła.Wierzętylkowjedne-goboga–Odyna”.DoOdynaodwoływałsiętakżeFrazierGlennMiller,działaczKuKluxKlanu,którywkwietniu2014r.zastrzelił trzyosobywCentrumSpołecznościŻydowskiejwKansas.SwojąautobiografięF.G.Millerkończysłowami:„ChwalcieOdyna(…)SeigHeiliHeilHitler”.Zob.R.Stefanicki,Biali poganie jak dżihadyści,„GazetaWyborcza”z18marca2019r.
44 A.Mucha,Zamach w Christchurch: Paliwo ideologiczne terroryzmu, „StopNacjonalizmowi”,https://stopnacjonalizmowi.wordpress.com[dostęp:26III2019].
120 PRZEGLĄDBEZPIECZEŃSTWAWEWNĘTRZNEGO21/19
pojęcie r adyka lne j l ew icy,rozumianejjakolewicaantykapitalistyczna,socjalna,prospołeczna,postulującatolerancjęreligijnąiświatopoglądową,aleniekoniecznieod-wołującasięwprostdogłównychnurtówmarksizmu.Jesttolewicakrytykującaantyspołeczneskutkifunkcjonowaniasystemukapitalistycznego,dążącadojegozmiany,postulującajegolikwidacjęizastąpieniegosocjalizmem.Zewzględunawizjęprzy-szłościidrogidoniejprowadząceorazmiędzynarodoweafiliacjeihistoryczneodwo-łaniaugrupowaniaskrajnielewicowedzielisięm.in.namarksistowskoleninowskie,maoistowskie, trockistowskie, anarchosyndykalistyczne i syndykalistyczne. Te dwaostatnieakcentująznaczeniezwiązkówzawodowychwprocesiezmianpolitycznych45.
PoIIwojnieświatowejwiększośćugrupowańskrajnielewicowychbyłozorientowanych na marksistowskoleninowski model społeczeństwa typu radzieckiego.Pozatymniemalwewszystkichpaństwacheuropejskichfunkcjonowałygrupytroc-kistowskie,maoistyczne ianarchistyczne.Niemiałyone jednakwiększegoznacze-nia, a ichwynikiwyborcze pozostawały dalekow tyle za „klasycznymi” partiamikomunistycznymi.Dużapopularnośćróżnychodmianideologiikomunistycznejmia-ławpływnarozwójruchówskrajnielewicowychukierunkowanychnawalkęzpań-stwem,istniejącymporządkiemprawnymisystememgospodarczym.Przejawiałosiętowdziałalnościterrorystycznejm.in.RoteArmeeFraktion(FrakcjiCzerwonejAr-mii)iRevolutionärenZellen(KomórekRewolucyjnych)wNiemczech,BrigateRosse(CzerwonychBrygad)weWłoszechorazEpanastaikiOrganosi17Noemvri(Rewo-lucyjnegoRuchu17Listopada)wGrecji.Wlatach70.XXw.głównymzagrożeniembezpieczeństwapaństwwEuropieZachodniejbyłyprzedewszystkimlewackiegrupyterrorystyczne.Ichszeregizasilaliniezadowolenimłodziludziezzamożnychdomów,częstodobrzewykształceni.Członkowie tychgrup łączylifilozofięmarksistowskoleninowskązewspółczuciemdlauciskanychwarstwspołeczeństwa,arządyswoichpaństwuważalizareakcyjne.Twierdzili,żepowojennydobrobytpozbawiłobywate-li politycznejdojrzałości.Rewolucjoniściwierzyli, żedokonywaneprzeznichaktyterroruzmuszą rządydowprowadzenia represyjnychpraw,cozkoleiukaże społe-czeństwomprawdziweobliczepaństwa i zaczną sięonedomagaćzmian.WeWło-szechsprawcamikrwawejprzemocybyłyzarównougrupowaniaskrajnielewicowe,jakiskrajnieprawicowe.Podłożemterroryzmupolitycznegobyły:chaospolitycznyigospodarczy,problemyspołeczne,przemianykulturowe,małaskutecznośćdziałaniaaparatupaństwowego, tradycja„załatwiania”porachunkówbezpośrednictwawładzi zmowamilczeniawobec sprawców,wreszcie– naturalna skłonnośćWłochówdoindywidualizmu ikontestacji46.Tewszystkieelementystanowiłypożywkęzarównodlazjawiskskrajnychzlewejizprawejstronyscenypolitycznej,jakidlawłoskiejulicy.Dziś spadkobiercamiwłoskich organizacji lat 70. i 80.XXw. są np.: Fede-razioneAnarchica Informale (Nieformalna FederacjaAnrchistyczna) i CasaPound,
45 P.Malendowicz,Ultralewica a współczesność. Idee, programy, praktyka,Piła2006,s.9–10.46 J. Czaja, Terroryzm polityczny we Włoszech, w: Terroryzm polityczny, J. Muszyński (red.),
Warszawa1981,s.206.
I.ARTYKUŁYIROZPRAWY 121
agreckich–EpanastikosAgonas(WalkaRewolucyjna) iChrysiAvgi (ZłotyŚwit),któremożnanazwaćorganizacjamiekstremistycznejlewicyiekstremistycznejprawi-cytrzeciegotysiąclecia.Wporównaniuzpoprzedniczkamiichdziałalnośćjest„pra-wiebezkrwawa”, awręczmożnapowiedzieć, żedaleko imdopierwowzorów.Nieoznaczatojednak,żeniemaaktywnościopartejnaprzemocy.
Upadekrealnegosocjalizmuzapoczątkowanyw1989r.spowodowałgłębokikry-zysskrajnejlewicynacałymświecie.Współcześnikomuniściwciążdążądourzeczy-wistnienia ideiwielopłaszczyznowej społecznej równościprzezwprowadzeniedykta-turyproletariatu,cozaprzeczademokracjiparlamentarnejopartejnazasadziepodziałuwładzyipaństwieprawa.Niewszystkieorganizacjewykazujądążeniarewolucyjne.Nie-którepartienawiązujądokomunizmubardziejwnazwieiretoryceniżwcelach,którerealizują,akceptujądemokracjęparlamentarną,ajednocześniedążądoutworzeniaso-cjalistycznegorządu.Koncepcjademokratycznegosocjalizmupostulowanaprzezpartiezreformowanychsocjalistów(określanychtakżejakolewicowiradykałowie,populiścilubmiękcyekstremiści),mabyćrealizowanazgodniezzasadamipaństwademokratycz-negoprzezwspieraniesocjalnejemancypacjispołeczeństw,anienadrodzerewolucji47.
Wprzeciwieństwiedougrupowańskrajnieprawicowychwiększośćorganizacjitzw.ekstremizmulewicowego,zwanychrównieżlewackimi(choćprawicaużywategopojęciapogardliwiewstosunkudopoglądówinnychniżprawicowe),nieodgrywadu-żejroliwpolityceaniwżyciuspołecznym.Marginalneznaczeniemająrównieżnie-sowieckiewariantyrewolucyjnegokomunizmu–partietrockistowskieimaoistyczne.Dla skrajnej lewicy jest typowe tworzenie szerokichsojuszypomiędzypro i antydemokratycznymigrupami.PrzykłademmożebyćDeutscheLinke (NiemieckaLe-wica),którapodobniejakwieleinnychtegotypuugrupowaństanowiswegorodzaju„zbiórpartii”iłączywswoichstrukturachugrupowaniazaliczanedotwardychekstre-mistów,m.in.KommunistischePlattform (KomunistycznąPlatformę),MarxistischeForum (ForumMarksistowskie), SozialistischeLinke (Lewicę Socjalistyczną) orazwspółpracujezDeutscheKommunistischePartei(NiemieckąPartiąKomunistyczną).Wynika tozchęcipołączenia lubskupieniawokółpartii różnychśrodowisk(trady-cyjnychkomunistów,anarchistów,autonomistów),dlaktórychklamrąspajającąjestantyfaszyzm,antykapitalizmiantyglobalizm.Wodróżnieniuodspołeczniestygmaty-zowanychprawicowychekstremistówprzejścieodlewicowychekstremistówużywa-jącychprzemocydodemokratycznejlewicyjestmniejproblematyczne.
Ana rch i zm, zaliczany do lewicowego ekstremizmu, jest definiowany jakokierunek społecznopolityczny sprzeciwiający się wszelkiej organizacji państwo-wej,postulującylikwidacjępaństwaizastąpieniegobliżejnieokreślonymizwiązka-miproducentówikonsumentów.Organizacjeskrajnielewicoweianarchistycznesączęsto określane wspólną nazwą – lewackoanarchistyczne. Obecnie wyróżnikiem
47 A.MoroskaBonkiewicz,Organizacje skrajne we współczesnej Europie, ogólna charakterystyka,Warszawa2013, s. 16, http://www.otwarta.org/wpcontent/uploads/2013/05/MoroskaOrganiza-cjeskrajnewEuropie.pdf[dostęp:26III2019].
122 PRZEGLĄDBEZPIECZEŃSTWAWEWNĘTRZNEGO21/19
anarchizmupozostajesprzeciwwobecwszelkiegoprzymusustosowanegowobecjed-nostekigrupludzkich,narzuconegoprzezinnejednostki,organizacjeorazinstytucjealboprzeznormyspołeczne.Najważniejsząrolęwrelacjachzinnymiludźmi,opar-tychnarówności isolidarności,odgrywaideawolnościczłowieka.Wolnośćwuję-ciu anarchistycznym niema zatem znaczenia niezależności, niezawisłości jednegonarodu (państwa) od drugiego narodu (państwa), ponieważ przyszłość człowiekawanarchizmiejestbezpaństwowa,pozbawionakażdegorodzajuwładzy.Anarchiściodrzucająkażdąformęetatyzmu(fr.état –’państwo’).Przeciwnikamiideologicznymianarchistówsąwszyscy,którzyuznająkoniecznośćistnieniapaństwa,choćjegorolawdobieglobalizacjiuleganieustannymprzemianom.Szczególnysprzeciwanarchi-stówbudząideezmierzającedobudowaniapaństwatotalitarnego.Wrogośćanarchi-stówzostałaskierowanaprzedewszystkimkutakimwspółczesnymkierunkommyślipolitycznej,jakfaszyzm(neofaszyzm),nazizm(neonazizm)inacjonalizm,podkreślasięwnichbowiemm.in.koniecznośćwzmocnieniapaństwaiznaczenianarodu,cołączysięzideamielitaryzmuisilnejwładzy,militaryzmuiekspansjonizmu.Wśródinnychwartościpropagowanychprzezanarchistówznajdująsię:równość,pluralizm,sprawiedliwość, tolerancja. Są to wartości przypisywane cywilizacji europejskiej,mieszczącesięwszerokiejideihumanizmu48.
WostatniejdekadzieXXw.zaktywizowalisięprzeciwnicyglobalizacjiopartejnazasadachneoliberalizmu.Określasię ich jakoruchyantyglobalistyczne lubalter-globalistyczne.Wśródnichopróczanarchistówsąobecni:autonomiści(sprzeciwiającysię asymilacji i dominacji narodów), ekolodzy, unitarianie (podkreślający znaczeniewartościwspólnotludzkich),nacjonaliści,terceryści(zwolennicytzw.trzeciejdrogi),komuniści,wtymtrockiściiinni.Przedstawicieletychruchówpodejmowalidziałaniam.in.wramachrealizacjiprojektuAnarchistBlackCross(AnarchistycznegoCzarnegoKrzyża),AnarchistAgainsttheWall(AnarchiściprzeciwkoMurowi),FoodNotBombs(Jedzenie zamiastBomb) czyNoBorders (BezGranic).Anarchiści brali udział lubbyliinicjatoramiwieluakcjiocharakterzedoraźnymicyklicznym,m.in.wykorzysta-niapowierzchniizabudowańmiejskichzgodniezpotrzebamispołecznymi,anieko-mercyjnymi.Wśródradykalnychruchówspołecznychwspieranychprzezanarchistówsąugrupowaniadziałającenarzeczochronyśrodowiskanaturalnego,jakEarthFirst!(NajpierwZiemia!).Wzakresiedziałańproekologicznychanarchiściwspieraliinicja-tywyAnimalLiberationFront(FrontWyzwoleniaZwierząt)iEarthLiberationFront(FrontWyzwolenia Ziemi).Angażowali się też w działania antymilitarne, przeciw wojnomikonfliktomzbrojnymorazsojuszomwojskowym,wtymNATO,przeciwroz-przestrzenianiubronijądrowej,planombudowytarczyantyrakietowejwPolsceiCze-chach,narzeczpomocydlamieszkańcówCzeczeniiorazwolnościdlamieszkańcówTybetu.Bralirównieżudziałwwystąpieniachantyfaszystowskich.Grupyantyfaszystowskie, wśród których są anarchiści, działają w całej Europie, szczególnie jednak
48 P.Malendowicz,Ruch anarchistyczny w Europie wobec przemian globalizacyjnych przełomu XIX i XX wieku,Warszawa2013,s.86–87.
I.ARTYKUŁYIROZPRAWY 123
rozwinęły sięwNiemczech,Czechach, Polsce,Rosji oraz na Słowacji. Zachodnio-europejscyantyfaszyścizjednoczylisięwruchuAntiFaNetwork.W1992r.powstałasieć grup antyfaszystowskichweFrancji podnazwąNoPasaran (NiePrzejdziecie),ściśle współdziałająca z ruchem anarchistycznym. Podobnie sieciAntify są obecnewinnychregionachEuropy,m.in.takżewPolsce.Ichcelemjestzwalczanieugrupowańneofaszystowskich i neonazistowskich, nagłaśnianie łamania przez nie prawa orazinformowanieoantydemokratycznychpraktykachdominującychpartiipolitycznych.Organizująonemanifestacjeikontrmanifestacjepodczasobchodówświątnarodowychzudziałemczłonkówugrupowańnacjonalistycznych,neofaszystowskichitp49.
Polemkonfrontacjipomiędzylewicowymiiprawicowymiekstremistamisąnietylkoróżniceideologiczne,lecztakżestosunekdoimigrantówimniejszościmuzuł-mańskich. Praktycznie cała europejska lewica jest do nich pozytywnie nastawionainiewidzizagrożeniawichobecności.Równieżśrodowiskamuzułmańskie,nawetteradykalne,utrzymujądobrestosunkiześrodowiskamilewicowymi.Trudnoocenić,czywynikająonezkoniunkturalizmuizachowaniapozorówpoprawnychrelacjizespołecznościamikrajóweuropejskich,czyteżsąautentyczne.Wartozwrócićuwagęnato,żejużpodczasrewolucjipaździernikowejwRosjiwielumuzułmanówpoparłobolszewików,m.in. SultanGalijew był twórcą nurtu religijnoideologicznego zwa-nego „islamskimkomunizmem”, tzw. galijewszczyzną.Wraz z powstawaniemnie-podległychpaństwarabskichpoIIwojnieświatowejideesocjalizmułączonezarab-skimnacjonalizmembyłyrealizowanem.in.wEgipcie,Algierii,Jemenie,Syrii,Iraku.WtychdwóchostatnichkrajachprzezkilkadekadwładzęsprawowałaHizbalBaasalArabi alIsztiraki (Partia Socjalistycznego Odrodzenia Arabskiego), znana jakopartiaAlBaas50.Marksistowskąideologiąkierowałosięwielearabskichorganizacjiterrorystycznych,m.in.Hizb asSuri alKawmi alIdżtimai (Syryjska Partia SocjalNacjonalistyczna),wieleorganizacjipalestyńskich,zktórychczęśćbyłazrzeszonawMunazzamatatTahriralFilastinijja(OrganizacjiWyzwoleniaPalestyny),naczelezHarakatatTahriralFilastinijja(RuchemWyzwoleniaPalestyny),czylipopularnymalFatahem51 kierowanym przez JaseraArafata.Od początku lat 90.XXw. rozpo-cząłsięprocesodchodzeniaAlFatahuiOWPodmarksizmunarzeczichislamiza-cji.ZulfikarAliBhutto,prezydentPakistanuwlatach1971–1973ipremierwlatach1973–1977,przezpewienczasrządówrównieżmiałsocjalistyczne inklinacje.Zna-na jest jegomaksyma:Socjalizm islamski leży w tradycji islamu. Jednakpoobale-niuZ.A.Bhutto przezgen.MuhammadaZia ulHaka (sprawowałwładzęw latach1977–1988)Pakistanprzeszedłgruntownąreislamizację,włączniezsiłamizbrojnymi.
49 Tamże,s.155–157.50 Partiapowstaław1952r.zezjednoczeniaHizbalBaasalArabi(PartiiOdrodzeniaArabskiego),
kierowanejprzezMichelaAflakaiSalahaadDinaalBitara,orazHizbalArabialIsztiraki(Arab-skiejPartiiSocjalistycznej)podprzywództwemAkramaHuraniego.
51 Akronimnazwyczytanywspakoznaczarównież„podbój”.
124 PRZEGLĄDBEZPIECZEŃSTWAWEWNĘTRZNEGO21/19
Głoszenie zasad „islamskiego marksizmu” zarzucano irańskiemu filozofo-wiAlemuSzariatiemu, który przetłumaczył na język perski dzieło Frantza FanonaLes Damnés de la terre (Wyklęty lud ziemi)52.F.Fanonpisałwniejooczyszczają-cym i wyzwalającym charakterze przemocy stosowanej przez uciskanych.Wedługautora przemocwyzwalamasy z kompleksu poniżenia, desperacji i niemocy, dajesiłę, czyni nieustraszonym i przywraca poczuciewłasnejwartości.Marksistowskiepojęcia uc i skan i i p r ze ś l adowcy A . Szariatizastąpiłkoranicznymi termina-mi: mus t ada f in i mus t akb i run 53.Pierwszesłowoodnosiłosiędo ludu Iranu,drugie–doreżimuszachaMuhammadaRezyPahlawiego.OpróczF.Fanona takżeinnifrancuscyintelektualiścinadawalitondyskusjinatematwspólnychpierwiastkówwmarksizmie i islamie.Między innymiMaximeRodinson, orientalista i historyk,wMarxisme et monde musulman(Marksizm i świat muzułmański)54dostrzegałwie-lemarksistowskichideałówiwartościwhistoriiislamu.Pojęcie ma rks i s t owska h i s to r i a i s l amu byłoobecnerównieżwwieluinnychjegopracach.Francuskifilo-zofMichelFoucaultbyłzafascynowanyrewolucjąislamskąwIraniew1979r.iajatol-lahemChomeinim.RogerGaraudy,filozof,pisarzidziałaczkomunistyczny,urzeczonyświatemmuzułmańskim,przeszedłnaislam,negowałholokaust,azamachyz11wrze-śnia2001 r.nazywałamerykańskimspiskiem. JeanBaudrillard, lewicowysocjolog ifilozofkultury,wartykuleL’esprit du terrorisme(Duch terroryzmu)55 przyznałsiędowyrażaniaskrytejchęcizniszczeniawieżWorldTradeCenter–symboluhegemoniiZachodu.TerrorystycznyatakwUSAuznałzaobowiązkowąinieodwołalnąreakcjęprzeciw światu kapitalistycznemu pogrążonemuwmaterializmie i komercjalizmie.Krytycznestanowiskowobecradykalnegoislamuimarksizmu,alewciążakcentująceichzwiązki,przedstawiłRenéGirard,historyk,krytykliterackiiantropologkultury.WartykuleIslam, marksizm i apokalipsa56pisałodestrukcyjnympotencjalezawartymwdoktrynachmarksistowskichifundamentalizmiemuzułmańskim.Stwierdził,żera-dykalnyislamstałsięspadkobiercąmarksizmu,gdychodzioantyzachodniąpostawę:A zatem to właśnie radykalny islam, pełen skądinąd zupełnie niemarksistowskich za-łożeń, przejął po marksizmie schedę rewolucyjną, stał się spadkobiercą rewolucyjnego aspektu doktryn komunistycznych57.
Można odnieść wrażenie, że współczesnym marksistom mniejszości muzuł-mańskie zastępują tradycyjne pojęcie uc i skanego l udu, ale nie przez kapitali-stów, leczprzezwrogichrasistóworaz islamofobów,aszerzej–przezprzeciwników
52 F.Fanon,Wyklęty lud ziemi,Warszawa1985.53 G.Kepel,A.Jardin,Terror we Francji. Geneza francuskiego dżihadu,Warszawa2017,s.273.54 M.Rodinson,Marxisme et monde musulman,Paris1972.Sześćlatwcześniejukazałasięksiążka
tegosamegoautorapt.Islam et capitalisme,Paryż1966.55 J.Baudrillard,L’esprit du terrorisme,„LeMonde”z3listopada2001r.56 R.Girard,Islam, marksizm i apokalipsa,www.wiadomosci.dziennik.pl[dostęp:5XI2007].57 https://wiadomosci.dziennik.pl/wydarzenia/artykuly/193657,islammarksizmiapokalipsa.html
[dostęp:5XI2007].
I.ARTYKUŁYIROZPRAWY 125
multikulturalizmu. Lewacki ateizm i antyklerykalizm zostały zastąpione islamofilią.Dlawielu lewicowych radykałówważniejszą rolę odgrywająwięzi ze środowiskamiimigranckimi niż jedność i spójność narodowa. Na przykład Chris Harman, słynnyprzywódca brytyjskich trockistów, uważał, żew pewnych okolicznościach jestmoż-liwezawarciepaktuzmuzułmańskimi fundamentalistami58.WXXIw.okolicznościąjednoczącąislamskichradykałówiorganizacjeskrajnielewicowestałasięwzmożonaaktywnośćbrytyjskiejskrajnejprawicy,głoszącejantyimigranckieiantymuzułmańskiehasła.NaprzykładAzadAli,koordynatorIslamicForumofEuropebędącegopodsilny-miwpływamiislamistycznejpartiiDżama’ateIslamiPakistan(StowarzyszenieMuzuł-mańskiePakistanu)izałożycielMuslimSafetyForum(MuzułmańskiegoForumBez-pieczeństwa), zostałwiceprzewodniczącym organizacjiUniteAgainst Fascism,UAF(JednośćprzeciwkoFaszyzmowi).Tougrupowaniesłyniezorganizowaniaburzliwychmanifestacji,ulicznychawanturiaktówprzemocywymierzonychwuczestnikówspo-tkańidemonstracjiorganizowanychprzezBrytyjskąPartięNarodowąiEnglishDefenceLeague,EDL(AngielskaLigaObrony).A.AlizachęcałnaportaluUAFdoutworzeniawWielkiejBrytaniiPaństwaIslamskiego,wprowadzeniaszariatu,atakżeusprawiedli-wiałzabijaniebrytyjskichiamerykańskichżołnierzywIrakuiAfganistanie.WNiem-czechwielokrotniedochodziłodostarćantyfaszystówzprzeciwnikamiimigracjizPE-GIDYiAfD.KandydaciAfDpodczaskampaniiwyborczejdoBundestaguw2017r.byli atakowani przez anarchistów.Wcześniej członkowie Für eine Linke Strömung(ZLewymNurtem)uczestniczyliwwiecachPierre’aVogla(AbuHamzy)iSvenaLaua(AbuAdama)–konwertytówiliderówniemieckichsalafitów.WSzwecjicyklicznieod-bywająsięmarszeikontrmarszeneonazistowskiegoNordiskamotstandsrórelsen(Nor-dyckiegoRuchuOporu)ilewakówzeSverigeskommunistiskaparti(KomunistycznejPartiiSzwecji).WielepodobnychprzykładównotujesięwostatnichlatachzwłaszczawGrecji,weWłoszechiwHiszpanii,czyliwpaństwach,doktórychnajpierwdocierająimigrancizAfrykiiBliskiegoWschodu.Europejskąskrajnąlewicęimuzułmanówłączyantyamerykanizmiantysyjonizm,konfrontacyjnapostawawobecnacjonalistów,atakżedwie–różniącesięodsiebie–utopie:pierwsza–budowawieloetnicznego,wielonaro-dowegolaickiegospołeczeństwa,druga–utworzenieglobalnegopaństwaislamskiego.
Wnioski
RuchyantymuzułmanskieiantyimigranckieposzerzająpoleswoichdziałańwEuropie. Występują zarówno przeciw mniejszościom muzułmańskim, jak i islamskimradykałom,cozkolei jestczynnikiemkonsolidującymicementującymśrodowiskaimigranckie.Wwielueuropejskichmiastachspołecznościmuzułmańskierządząsięwłasnymiprawami,aniektóredzielnicebardziejprzypominająwyglądem iatmos-ferą miasta BliskiegoWschodu lubAfryki Północnej niż europejskie metropolie.
58 G.Kepel,A.Jardin,Terror we Francji…,s.273.
126 PRZEGLĄDBEZPIECZEŃSTWAWEWNĘTRZNEGO21/19
Wszybkimtempiezwiększasięliczbaipowierzchniatzw.strefno-go areas,któremająnajczęściejwłasny samorząd składający sięwyłącznie zwyznawców islamu.Nieustanny rozwój tychdzielnic, któremu towarzyszyupowszechnianie zasad sza-riatu imuzułmańskiej obyczajowości, jest najlepszymdowodemklęski – najpierwpolitykiasymilacjiczyintegracji,późniejbudowyspołeczeństwawielokulturowego,awkońcu–realizacjiprojektuspołeczeństwaobywatelskiego.Zamiasttegopowstajązamknięte,izolowanespołecznościrównoległe,oświadomościkulturowejobcejspo-łeczeństwomkrajówprzyjmujących.TylkoniewielkaczęśćwyznawcówislamujestskłonnaintegrowaćsięzrdzennymiEuropejczykami.Niekiedyzajmująonistanowi-skaministerialne(Francja,WielkaBrytania)lubpełniąwysokiefunkcjewewładzachlokalnych, jakSadikKhan– członekPartiiPracy,burmistrzLondynu,czyAhmedAbutaleb–burmistrzRotterdamu.Tendrugi,Marokańczykzpochodzenia,wcześniejministerpracyipolitykispołecznejwholenderskimrządzie,kilkagodzinpoatakuterrorystycznymnaredakcjętygodnika„CharlieHebdo”wParyżuwstyczniu2015r.w niecenzuralnych słowach zwrócił się na antenie domuzułmańskich imigrantów,żejeśliniedoceniająpanującejwEuropiewolnościsłowa,tomogąspakowaćswojebagażeiwyjechać.Wgrudniu2017r.przyznałjednak,żejestsalafitąidżihadystą.Czy jest to zmiana poglądów, czy pokazanie prawdziwej twarzy? GeertWilders,przewodniczącyholenderskiejPartiiWolności,stwierdziłponominacjiA.AbutalebanaburmistrzaRotterdamu,żetadecyzjabyłarównieniedorzeczna,jakmianowanieHolendranaczelnymadministratoremMekki.PodobnądoA.AbutalebametamorfozęprzeszedłTarikRamadan,mieszkającywSzwajcariiwnukHasanaalBanny, zało-życiela ruchuBraciMuzułmanówwEgipcie.T.Ramadan jest uważany za twórcętzw.europejskiegoislamuobywatelskiego,ideinierealnejdourzeczywistnienia.Jed-nakcorazczęściejzajmujeradykalnestanowisko59.Muzułmańscydziałacze,gdyjużugruntująswojąwysokąpozycjęspołecznąinieobawiająsięretorsjizestronywładz,mogązrzucaćmaski,zaktórymisięukrywali,iniemusząjużzachowywaćpozorówzintegrowanych,lojalnychobywateliigłosićkłamstwmającychuspokoićspołeczno-ścikrajówprzyjmujących(takijja,ketman).Radykałowiewierzą,żeskutecznawojnatonietylkowalkazbrojna(kital)irespektdlaichzachowańwymuszanynaciskiemi szantażem, lecz także taktyka oparta na oszustwie oraz celowymkłamstwie.Or-ganizacjemuzułmańskie, jak wymieniony wyżej ruch BraciMuzułmanów, starająsiętestowaćeuropejskąwrażliwośćibadają,dojakiegostopniamogądomagaćsięustępstw,atesątymwiększe,imliczniejszajestmuzułmańskadiaspora.Częstosięzapomina,żeislamizmjesttakimsamymzagrożeniem,jakkomunizmifaszyzm.
Obserwujączachodząceprocesy,należystwierdzić,żenastępujestopniowais-lamizacjaZachodu,mimodziałańpropagandowychorazprotestówskrajnejprawicyioddolnych ruchówspołecznych.WEuropiepowstająnie tylkonoweorganizacje
59 Oradykalizacji–wydawałobysię–umiarkowanychdotejporydziałaczymuzułmańskichmożnaprzeczytaćwobszernymraporcieopublikowanymwewrześniu2018r.przezInstytutuMonte-skiuszapt. La fabrique de l’islamisme,www.institutmontaigne.org[dostęp:22IX2018].
I.ARTYKUŁYIROZPRAWY 127
skupiającemniejszościmuzułmańskie,lecztakżepartiepolityczne,którejereprezen-tują.Mogąoneliczyćnadużyelektoratwywodzącysięzichwłasnegośrodowiska,głosującydotejporynatradycyjnepartieocharakterzeliberalnym.Muzułmanieoddawna zdają sobie sprawę z tego, że przed każdymiwyborami są dla zachodnichpolitykówważnączęściąspołeczeństwa,októrąnależyzabiegać.Jednocześniepoli-tycybardziejdbająowłasneinteresyiwładzęniżobezpieczeństwoobywateliswo-ichkrajów.Większośćpolitykównierozumiekontekstuhistorycznegoislamuiniepotrafiwłaściwieocenićsytuacji.Zjednejstronypolityczniepoprawniprzedstawi-cielewładzimedia,głównie lewicowe,starająsięprzedstawiaćislamwwyideali-zowanymświetle,dobierają słowa,abynieurazićuczuć religijnychmuzułmanów.Zgodniez tymprzekazemtowyznawcy islamusąkrzywdzeni i tonie tylkoprzezeuropejskichislamofobów, lecz takżeprzez ichwłasnychzradykalizowanychbraciwwierze.DowodemtegojestPaństwoIslamskie,którezabiłowięcejmuzułmanówniżniewiernych.Zdrugiejstronyprawicowemediaczęstoprzedstawiająislamijegowyznawcówwkrzywymzwierciadle,uznającichwszystkichzabarbarzyńców,choćskryciedarząichszacunkiemzanieustępliwytradycjonalizm.Toświadczyozakła-maniutychmediów.Zakłamaniecechujerównieżwszystkieopcjepolityczne.Takżedla chrześcijańskich hierarchów szczególna rola religiiw życiumuzułmanów jestczęstoprzedmiotemnieskrywanejzazdrości.Nie rozumiejąoni, żeciągłenawoły-waniedodialoguzislamemjesttraktowanejakoprzejawsłabościistanowizachętędo dalszych brutalnych działańwymierzonychw chrześcijan. Przykładem tego sąbliskowschodniekościołychrześcijańskie,któreprzezmuzułmanówsąuważanezapiątąkolumnęZachodu.
Islamscy ekstremiści uważają, że największym zagrożeniem muzułmanówwEuropiesąśrodowiskanacjonalistyczne.Tezkoleiokreślająwyznawcówislamujako największe zagrożenie europejskiej cywilizacji, przy czym nie zmniejsza sięnienawiść neonazistów do wyznawców judaizmu. Ci ostatni są atakowani zarów-no przez skrajną prawicę, jak i muzułmanów. Mimo że żydzi są celem obu tychśrodowisk, towyraźniewidać,że te środowiskaniepodejmujążadnychwspólnychdziałań w zwalczaniu tego samego obiektu nienawiści. Niekiedy można nawetodnieśćwrażenie,żeżydzisąwiększymzłemdlaskrajnejprawicyniżmuzułmanie.To,cotakżemożełączyćneonazistówiwyznawcówislamu,toideegłoszoneprzezA.Hitlera.CipierwsiodwołująsiędoMein Kampf,drudzynatomiastchętniesięgajądoKifachi(tytułarabskiegotłumaczeniaMein Kampf),zwłaszczadofragmentówdo-tyczącychwyznawcówjudaizmu.Znanesąjednakprzypadkiwspółpracyorganizacjiżydowskich iskrajnieprawicowychprzeciwkomuzułmanom,np.wUSA,WielkiejBrytaniiiFrancji.
W państwach Europy następuje coraz większa polaryzacja społeczeństwa, coprowadzidowzrostuliczbyradykałówzarównopoprawej,jakipolewejstroniescenypolitycznej,ztymżedominujetenpierwszynurt.Obserwujesięponadtozmniejszenieznaczenia tradycyjnych partii, np.Unii ChrześcijańskoDemokratycznej (ChristlichDemokratischeUnion,CDU) iSocjalistycznejPartiiNiemiec (Sozialdemokratische
128 PRZEGLĄDBEZPIECZEŃSTWAWEWNĘTRZNEGO21/19
ParteiDeutschlands,SPD)wNiemczech,którychmiejscezajmująugrupowaniaskraj-ne.Przyczyniasię todokryzysupolitycznegoiprowadzidobrakustabilności.Niemożnajednakmówić,żewzrostpoparciadlaorganizacjiekstremistycznychwEuro-piemajednoźródło,choćichwspólnymmianownikiemjestkontestowanieistniejącejrzeczywistościidemokratycznegosystemupolitycznego.Naideologiczneantagoni-zmyskrajnejprawicyilewicywciążnakładająsięroszczeniadoautonomiilubnie-podległościwielugrupetnicznych.Mimożeaktywnośćniektórychseparatystycznychorganizacjiterrorystycznychzanikłalubjestniewielka,tonierozwiązanoproblemówdotyczącychcelówdziałalnościtychorganizacji.Przykłademjestreferendumniepod-ległościowewKatalonii,któredlarealizacjitegodążeniazjednoczyłokatalońskąpra-wicę,lewicęimniejszośćmuzułmańską,oczymwcześniejwspomniano.DotejporyUEniezaproponowałażadnegorozwiązaniadlategoijemupodobnychniebezpiecz-nychwydarzeń,któremogąpociągnąćzasobącałyłańcuchniepodległościowychżą-dańróżnychmniejszości.
SkutkiemzmianywpostrzeganiutradycyjnychsiłpolitycznychipogorszeniasięnastrojówspołecznychjestnietylkowzrostpoparciadlapartiiskrajnieprawicowychwEuropie, lecz takżeaktywnośćugrupowańksenofobicznych ineofaszystowskich,chętnie stosujących przemoc jako jedną zmetod działania.W całej Europie, takżewPolsce,gwałtowniewzrastaliczbaprzestępstwnatlerasowym.Głównątegoprzy-czynąjestpojawieniesięw2015r.setektysięcyimigrantów,wwiększościzpaństwmuzułmańskich,comusiałorozbudzićnastrojeksenofobiczne.Równieżatakiterrory-styczne,przeprowadzanenaZachodzieprzezdżihadystówizradykalizowanychmu-zułmanów,przyczyniłysiędowzrostunienawiściwobecmuzułmanów.Wtensposóbnakręcasięspiralaprzemocy,którejofiaramisąnietylkoosobyoinnymkolorzeskóryiodmiennejreligii,lecztakżemówiąceinnymjęzykiem.Przykłademsąm.in.napadynaPolakówwWielkiejBrytaniioraznacudzoziemcówwPolsce.Narasizmskarżąsięrównieżzagranicznistudenciwnaszymkraju.Niekiedytrudnozrozumiećprzejawynienawiścimłodych ludzidoosóbobcych językowo ikulturowo.Najczęściej takiezachowaniedotyczymłodychludzi,którychpociągająhasłanarodowokatolickieczywalkioczystośćrasy.Ichislamofobiajestopartanienawiedzy,lecznastereotypach.Corazczęściejgronodemagogówzróżnychstronscenypolitycznej,oznikomejwie-dzymerytorycznejidoświadczeniu,zyskujepoklaskwieluśrodowisk.Niewątpliwiejesttoskutekbrakuautorytetówizdolnych,wyrazistychprzywódców.Zamiasttegodominuje język nienawiści, który jest propagowanyw przestrzeni publicznej, a tozkoleiprzekładasięnawzrostprzemocyiaktyagresji.Jesttozjawiskonatylenie-bezpieczne,żejeśliniezostaniezahamowanenapoczątku,tomożedoprowadzićdospołecznejrewoltyiwymuszeniaperswazjąlubsiłąróżnychżądańmniejlubbardziejrealnych,zatochwytliwychpropagandowo.
Próbytolerowaniaskrajnychzachowańprzezwładzeiszukaniakompromisulubporozumieniazekstremistamiróżnychnurtówreligijnychczypolitycznychnigdynieprzyniosły uspokojenia nastrojów społecznych.Nie przyczyniły się też do poprawybezpieczeństwaiporządkupublicznego,aconajwyżejpowstrzymałynakrótkąchwilę
I.ARTYKUŁYIROZPRAWY 129
wybuchkonfliktówspołecznych.Metodąna ichuspokojenieniesąrównieżobietni-ce i kolejne ustępstwawobec środowisk ekstremistycznych, ponieważ prowadzą dokolejnychżądań,częstotrudnychdospełnienia.Matomiejscezwłaszczawprzypad-ku rządówpopulistów iantysystemowców,dlaktórychproblem imigrantówstał sięgłównym– o ilenie jedynym– tematemwykorzystywanymdobudowaniawłasnejpozycji.Wprzypadku,gdyzwiększasięliczbaprzedwyborczychobietnic,wzrastająrównieżżądaniaelektoratu,którychspełnienie–wcześniejczypóźniej–niejestmoż-liwe.Ponadtodochodządogłosuugrupowaniaznajdującesięponajbardziejskrajnychstronachscenypolitycznej.Przeciwdziałaniepodobnymsytuacjomjestmożliwe,gdyrządyrealizująracjonalnąipragmatycznąpolitykęorazstosujązasadę„zerotolerancji”wobecwszelkichprzejawówekstremizmu,bezwzględunakonotacjereligijne i ide-owe.Postawyekstremalne,uzewnętrzniającesięwprzemocy,wymagająnadzwyczaj-nychśrodkówichzwalczania.Wprzeciwnymwypadkugrożąchaosempolitycznymi gospodarczymoraz spadkiem zaufania do państwa, prowadzącymdo społecznegoniezadowolenia,któretylkokrokdzielidowybuchubuntuoróżnympoziomieinten-sywnościibrakupolitycznychkonotacji,zatozagrażającemuinstytucjompaństwa.
Wpływorganizacjiipartiiskrajnieprawicowychnaśrodowiskaspołeczneipoli-tycznemamiejscenawetwtedy,gdyniebiorąoneudziałuwrządzeniuisąizolowane,kanalizująbowiemniezadowoleniespołecznezpolitykówisprawowanejprzeznichwładzy.Podczaspolitycznejwalkioelektorat,którazaostrzasięwokresiekampaniiwyborczych, partie głównego nurtu radykalizują swoje poglądy i przejmują nośne,populistycznehasładotyczącesprawsocjalnych,zaostrzeniaprawaiprzepisówmi-gracyjnych.Walkao elektorat często zabija racjonalność i odwołuje się do najgor-szychinstynktów.Skutkiemtegojestbrakjednolitejstrategiipostępowaniazorgani-zacjamiekstremistycznymi.Zjednejstronyichignorowanie,tolerowanieczynawetwspółpracaznimi,azdrugiejpróbydelegalizacji iwyeliminowania,nieprowadządoichosłabienia,awprostprzeciwnie–mogąprzysporzyćpopularnościiprzyczynićsiędowzrostuspołecznegopoparcia.Niemożnarównieżzapominaćoprzypadkachwchodzenia przedstawicieli ugrupowań radykalnychdo koalicji rządowych,wktó-rychujawniasięichograniczonawiedzaibrakkompetencji,cozkoleiprowadzidoosłabieniatakiejkoalicji,jejdyskredytacji,anawetrozpadu.
Bibliografia
Armstrong K., W imię Boga. Fundamentalizm w judaizmie, chrześcijaństwie i islamie, Warszawa2005,W.A.B.
BaudrillardJ.,L’esprit du terrorisme,„LeMonde”z3listopada2001r.
Bobako M., Islamofobia jako technologia władzy. Studium z antropologii politycznej, Kraków2017,Universitas.
130 PRZEGLĄDBEZPIECZEŃSTWAWEWNĘTRZNEGO21/19
CamusR.,Le Grand Remplacement,NeuillysurSeine2011,DavidReinharc.
Czaja J.,Terroryzm polityczny we Włoszech, w:Terroryzm polityczny, J.Muszyński (red.), Warszawa1981,PWN.
Durand S., Islamofaszyzm, ideologiczny straszak ekipy Busha, „Le Monde diplomatique”, polskaedycja,www.mondediplomatique.pl[dostęp:20V2008].
FanonF.,Wyklęty lud ziemi,Warszawa1985,PIW.
GirardR.,Islam, marksizm i apokalipsa,www.wiadomosci.dziennik.pl[dostęp:5XI2007].
Gorliwość gorsza od dżihadyzmu, „Forum” 2016, nr 26, s. 12–18 (tłumaczenie z„DerSpiegel”).
Griswold E., Dziesiąty równoleżnik. Doniesienia z pogranicza chrześcijaństwa i islamu, Warszawa2013,Muza.
GstreinH.,Misyjne karawany kardynała,Warszawa1986,Verbinum.
GwozdowskaA.,Czy Barcelona opuści Hiszpanię, „Wprost”, 3 IX2017 r.,www.wprost.pl[dostęp:4IX2017].
InstitutMontaigne, La fabrique de l’islamisme, www.institutmontaigne.org [dostęp: 22 IX2018].
IzakK.,Co po Islamskim Państwie Kalifatu? Stan obecny i kierunki rozwoju zagrożeń terrorys-tycznych,„PrzeglądBezpieczeństwaWewnętrznego”2018,nr19,s.58–86.
IzakK.,Leksykon organizacji i ruchów islamistycznych,Warszawa2016,Dialog.
Izak K., Ograniczenia i problemy w zwalczaniu terroryzmu i przestępczości imigrantów w Europie,„PrzeglądBezpieczeństwaWewnętrznego”2017,nr17,s.104–137.
IzakK.,Zagrożenie terroryzmem i ekstremizmem w Europie na podstawie wybranych przykła-dów. Teraźniejszość, prognoza ewolucji i kierunki rozwoju, „PrzeglądBezpieczeństwaWewnętrznego”2011,nr5,s.116–148.
JurczakJ.,Akty ekstremizmu na polskich i europejskich stadionach piłkarskich,w:Współczesne ekstremizmy: geneza, przejawy, przeciwdziałanie,W.Pływaczewski,P.Lubiewski(red.),Olsztyn2014,UniwersytetWarmińskoMazurski,s.51–59.
KepelG.,JardinA.,Terror we Francji. Geneza francuskiego dżihadu,Warszawa2017,Dialog.
LegutkoM.,Przemilczany problem,„GośćNiedzielny”,www.gosc.pl[dostęp:21IX2017].
MalendowiczP.,Ruch anarchistyczny w Europie wobec przemian globalizacyjnych przełomu XIX i XX wieku,Warszawa2013,Difin.
MalendowiczP.,Ultralewica a współczesność. Idee, programy, praktyka,Piła2006,PWSZ.
I.ARTYKUŁYIROZPRAWY 131
Mearsheimer J.J., Walt S.M., Lobby izraelskie w USA, Warszawa 2011, Fijorr Publishing.
MoroskaBonkiewiczA.,Organizacje skrajne we współczesnej Europie, ogólna charakterysty-ka,Warszawa2013,s.16,http://www.otwarta.org/wpcontent/uploads/2013/05/Moroska OrganizacjeskrajnewEuropie.pdf[dostęp:26III2019].
MuchaA.,Zamach w Christchurch: Paliwo ideologiczne terroryzmu,„StopNacjonalizmowi”,https://stopnacjonalizmowi.wordpress.com[dostęp:26III2019].
Murray D., Przedziwna śmierć Europy. Imigracja. Tożsamość. Islam, Poznań 2017, Zysk iSka.
NowakowskaKrystmanA.,iin.,Terroryzm w ujęciu analiz strategicznych,Warszawa2015,Difin.
OkraszewskiM.,Brunatni hipsterzy,„Polityka”2017,nr29,s.51–53.
PędziwiatrK.,Od islamu imigrantów do islamu obywateli: muzułmanie w krajach Europy Zachodniej,Kraków2005,Nomos.
PytkoK.,Czerwono-czarni,„FocusHistoria”2017,nr2,s.36–41.
RodinsonM.,Marxisme et monde musulman,Paris1972,LeSeuil.
RubinB.,SchwanitzW.G.,Hitlerowcy, islamiści i narodziny nowożytnego Bliskiego Wschodu,Kraków2014,VisàvisEtiuda.
ShwartzS.,What is islamofascism?,„TheWeeklyStandard”,16VIII2016r.www.weeklystan-dard.com[dostęp:17VIII2006].
SiadkowskiA.K,Islam. Anatomia strachu,Warszawa2018,Difin.
StefanickiR.,Biali poganie jak dżihadyści,„GazetaWyborcza”z18marca2019r.
StempieńM.S.,Państwo Islamskie. Nowe oblicze terroryzmu?,Warszawa–Siedlce2018,Rytm,UPH.
StępieńS.,Koncepcje polityczne ekstremizmu prawicowego w III Rzeczypospolitej,w:Doktry-ny i ruchy współczesnego ekstremizmu politycznego,OlszewskiE.(red.),Lublin2004,UMCS.
TibiB.,Fundamentalizm religijny,Warszawa1997,PIW.
TokarczykR.,Teoretyczna a praktyczna istota współczesnego ekstremizmu politycznego,w:Dok-tryny i ruchy współczesnego ekstremizmu politycznego,OlszewskiE.(red.),Lublin2004,UMCS.
TomasiewiczJ.,Nowa populistyczna prawica jako źródło zagrożenia terrorystycznego w Euro-pie,„PrzeglądBezpieczeństwaWewnętrznego”2013,nr9,s.30–51.
132 PRZEGLĄDBEZPIECZEŃSTWAWEWNĘTRZNEGO21/19
WeismanJ.,American Jews and Israeli Jews Are Headed for a Messy Breakup,„TheNewYorkTimes”,www.nytimes.com[dostęp:4I2019].
WejksznerA., Samotne wilki kalifatu. Państwo Islamskie i indywidualny terroryzm dżiha-dystyczny w Europie Zachodniej,Warszawa2018,Difin.
WielińskiB.T.,Brunatni przeciwko islamistom. Jak Niemcy walczą przeciwko islamistom?,„GazetaWyborcza”z22listopada2014r.
Współczesne ekstremizmy: geneza, przejawy, przeciwdziałanie,W.Pływaczewski,P.Lubiew-ski(red.),Olsztyn2014,UWM.
ZdulskiK.,III Rzesza a świat islamu,Łódź2009,Ibidem.
ZimnyM.,Terroryzm samobójczy. Fakty. Geneza. Analiza,Warszawa2017,Difin.
Abstrakt
Zwiększa się zjawisko radykalizacji przekonań i zachowań różnych grup społecz-nych,coprzyczyniasiędowzrostuantagonizmów.Rzekomylubuzasadnionystrachiniechęćdoobcychreligijnieikulturowoimigrantówwykorzystująugrupowaniapo-pulistyczne i skrajnie prawicowe, które zyskują corazwiększe poparcie elektoratu.KrótkowzrocznapolitykawładzwwielukrajachUE,stawiającaprzywilejeimigran-tówponadprawaibezpieczeństwowłasnychobywateli,prowadzidobrakuzaufaniadopaństwaiszukaniapomocywśrodowiskachznajdującychsięczęstonamarginesiescenypolitycznej,alezatoaktywnychspołecznie,choćniekiedywyłącznienapotrze-bypropagandoweizczystegokoniunkturalizmu.Trudnonieprzyznaćracjiniektórymśrodowiskomantyimigranckim,którewytykaływładzomwłasnychkrajówiBrukseli,żewwydawanychprzeznichdecyzjachbrakujeposzanowaniadlabezpieczeństwawłasnych obywateli. Podważały one również politykę gloryfikującą wielokulturo-wość,która–jeślichodziowyznawcówislamu–jużdawnoponiosłaklęskę.Wod-powiedziorganizacjeantyimigranckieiantymuzułmańskiespotykająsięzoskarżenia-miorasizm,islamofobię,nacjonalizmifaszyzm,zktóryminiekiedyniewielemająwspólnego.Wdialoguelitpolitycznychzeskrajnąprawicątepierwszepomijająeuro-pejskie,chrześcijańskiedziedzictwo,tożsamość,kulturęipowoliodradzającesięten-dencjenarodowejakoodpowiedźna„inwazjęobcych”.Adwersarzezkoleioskarżająelityoarogancję,cynizm,obłudę,lenistwoumysłowe,krótkowzrocznośćorazdbanieowłasne interesy kosztem swojego narodu.Często są to słuszne uwagi, ponieważuległośćwielupolitykówwobec islamu inadmiarprzywilejówdlawyznawców tejreligii,łączniezpobłażliwymtraktowaniemprzestępcówwywodzącychsięztegośro-dowiska,musiprowadzićdosprzeciwu,awkońcu–dobuntu,któryrodziprzemoc.
Zachodnialiberalnademokracjakierującasięprawamiczłowieka,wolnościąsło-waiwyznaniacorazbardziejzatracazdolnośćdoideologicznejkonfrontacjinietylko
I.ARTYKUŁYIROZPRAWY 133
zobcymireligijnieikulturowomniejszościami,lecztakżezwłasnymiobywatelamiprzyjmującymicorazbardziejskrajnepostawy.Obserwujesięostrąkonfrontacjęideiprezentowanychprzezobiestronyekstremypolitycznej,zarównowcyberprzestrze-ni, jak i na ulicachwielumiast, a po środku,między nimi, znajdują się nielegalniimigranci i radykalny islam.Wdobiepowszechnegoibłyskawicznierozwijającegosię dostępudo źródeł komunikacji elektronicznej imediów społecznościowych tenkonfliktetnicznoreligijnokulturowonarodowościowymusinarastać icoraz łatwiejbędziemuprzekroczyćgraniceprzemocyfizycznej.Zpewnościąjestonapowstrzy-mywanaprzezdobrąkoniunkturęgospodarcząEuropy, aleniewiadomo, jakdługoonapotrwa.Próbytolerowaniaprzezwładzetakiejsytuacjiiszukaniakompromisulubporozumieniazekstremistamiróżnychnurtówreligijnychczypolitycznychnigdynieprzyniosłyuspokojenianastrojówspołecznych.Nieprzyczyniłysię teżdopoprawybezpieczeństwaiporządkupublicznego,aconajwyżejnakrótkiczaspowstrzymaływybuchkonfliktówspołecznych.Metodąnaichuspokojenieniesąrównieżobietniceikolejneustępstwawobecśrodowiskekstremistycznych,ponieważprowadząonedokolejnychżądań,częstotrudnychdospełnienia.
Słowa kluczowe: ekstremizm, ewangelikalizm, faszyzm, islam, islamizm, islamofaszyzm,nazizm,neofaszyzm,neonazizm,radykalizm,protestantyzm.
Abstract
Thephenomenonofradicalizationofbeliefsandbehaviorsofvarioussocialgroupsis expanding,which contributes to the growth of antagonisms.Alleged or justifiedfear and reluctance to foreign religiously and culturally immigrants use populistandextreme rightgroups,whichgainevergreater supportof theelectorate.Shortsighted policy of the authorities in many EU countries, which places immigrants’privilegesover therightsandsecurityof theirowncitizens, leads toa lackof trustin the state and seekinghelp in environmentsoftenon themarginsof thepoliticalscene,butsociallyactive,thoughsometimesonlyforpropagandapurposesandpureopportunism.It ishardnot toadmit tosomeantiimmigrantcommunities thathavepointedouttotheirownauthoritiesandBrusselsthatinthedecisionsissuedbythemthereisalackofrespectforthesecurityoftheirowncitizens.Theyalsounderminedthepolicyofglorifyingmulticulturalism,which–whenitcomestoIslam’sfollowers– hadlongagofailed.Inresponse,antiimmigrantandantiMuslimorganizationsfaceaccusationsofracism,islamophobia,nationalismandfascism,withwhomtheyhavelittle in common. In thedialoguebetween thepolitical elite and the extreme right,the former omit European Christian heritage, identity, culture and slowly revivingnational tendencies as a response to the “foreign invasion.”Adversaries, in turn,accusetheeliteofarrogance,cynicism,hypocrisy,mentallaziness,shortsightednessand caring for their own interests at the expense of their nation. Often these are
134 PRZEGLĄDBEZPIECZEŃSTWAWEWNĘTRZNEGO21/19
justifications, because the submission ofmany politicians to Islam and the excessofprivilegesforbelieversofthisreligion,includingthelenienttreatmentofcriminalsoriginatingfromthisenvironment,must leadtoopposition,andfinallytorebellion,whichgivesrisetoviolence.
Western liberal democracy, guided by human rights, freedom of speechand religion, loses its ability to ideological confrontation not only with religiousandculturallyminorityaliens,butalsowith itsowncitizens takingmoreandmoreextremeattitudes.Thereisasharpconfrontationoftheideaspresentedbybothsidesofpolitical extremismboth incyberspaceandon the streetsofmanycities, and inthemiddle,betweenthem,thereareillegalimmigrantsandradicalIslam.Intheeraofwidespreadandfastgrowingaccesstoelectroniccommunicationsourcesandsocialmedia,thisethnoreligiousculturalnationalconflictmustgrowanditwillbeeasiertocrossthelimitsofphysicalviolence.ItiscertainlyheldbackbythegoodeconomicsituationinEurope,butitisnotknownhowlongitwilllast.Attemptstotoleratesuchasituationbytheauthoritiesandtoseekacompromiseoragreementwithextremistsofvariousreligiousorpoliticaltrendshaveneverbroughtacalmingdownofsocialattitudes.Theyalsodidnotcontributetotheimprovementofpublicsafetyandorder,andatmostpreventedtheoutbreakofsocialconflictsforashorttime.Theirmethodof calming them is also not promises and further concessions to extremist circles,becausetheyleadtofurtherdemands,oftendifficulttomeet.
Keywords: evangelicalism, extremism, fascism, Islam, Islamism, islamofascism,Nazism,neofascism,neoNazism,Protestantism,radicalism.