SİGARA EKONOMİSİTEMMUZ-ARALIK 2009

Sigara ve Sağlık Ulusal Komitesi (SSUK)

Basın Toplantısı İstanbul, 05.01.2010

2009 Temmuz ayında yürürlüğe giren Kanun ile Temmuz-Kasım aylarında, Türkiye’de son beş yılın en düşük sigara tüketimi gerçekleşmiştir.

2007 yılının aynı dönemine göre 233 milyon paket, 2008 yılının aynı dönemine göre 185 milyon paket daha az sigara içilmiştir.

Bu verilerle vatandaşlar, 2007 yılının aynı dönemine göre sigaraya, 1 milyar 165 milyon TL, 2008 yılının aynı dönemine göre 922 milyon TL daha az para harcamıştır.

Aynı dönemde Türkiyenin GSYİH % 3.3 oranında düşerken, restoran ve kahvehanelerin içinde bulunduğu ikram sektöründe % 5.2’lik bir gelir artışı olmuştur.

İŞYERLERİ İFLAS ETMİYOR, AKSİNE KARLILIKLARI ARTIYOR

  TC Maliye Bakanlığı’ndan alınan bilgilere göre

2009 yılı Ocak-Ekim ayları arasında ikram sektöründeki işletme sayısında %2.7, lokanta vb yemek sektörü sayısında %3.5 ve alkolü içki servisi yapan işletme sayısında da %3.0 oranında artma meydana gelmiştir.

İkram Sektöründe İşletme Sayıları ve KDV Ödemeleri (Ocak-Ekim 2009)

 İkram sektörü toplam işyeri sayısı

Yemek sektörü işyeri sayısı

Alkollü içki servisi verilen işyeri sayısi

KDV miktarları

Ocak 929,000 368,000 25,150 835,320,692

Haziran 948,000 377,000 25,700 1078944006

Ekim 956,000 381,000 25,950 1055412088

İkram Sektöründe Kapanan ve Açılan İşletme Sayıları

(Ağustos 2008-Ekim 2009)

Ağustos-Ekim 2008

Ocak-Haziran 2009

Temmuz 2009

Ağustos-Ekim 2009

KAPANAN10720 19611 3168 4219

AÇILAN15733 40953 5335 7317

FARK+ 5013 + 21343 + 2167 + 3098

Bu veriler göstermektedir ki, lokantalar ve kahvehaneler de dahil olmak üzere kamu açık tüm kapalı ortamlarda sigara içilmesini yasaklayan kanun işe yaramaktadır ve bu tür tam dumansız kanunlardan sadece sigara endüstrisi zarar etmektedir.

Türkiye’de Tütün Harcamaları ve Fırsat Maliyeti

2003’de sigara tiryakisi bir Türk hanehalkı, ortalama olarak gelirinin % 6,20’sini tütün ürünlerine harcamaktadır.

(Önder and Yürekli, 2005).

• En düşük gelir grubundaki hanehalkının (%20) aylık ve yıllık sigara harcamalarının alternatif kullanımı:

– 25 litre süt, 17 kilogram pirinç (aylık)

– 3 aylık ev kirası, 1.8 ton linyit kömürü (yıllık)

Hanehalkının Yiyecek, Sağlık, Eğitim ve Tütün Harcamaları, 2003

Aileler, sağlık ve eğitim harcamalarından daha çok tütün ürünlerine harcama

yapmaktadırlar.

Gelir Grupları

Toplam Harcamaların Yüzdesi (%)

Yiyecek Tütün Sağlık Eğitim

En düşük 40.6 6.1 2.1 0.3

2 35.9 5.4 1.9 0.7

3 32.3 4.9 2.0 1.0

4 28.1 4.2 1.7 1.5

En yüksek 19.5 2.4 2.1 3.4

Kaynak: 2003 Hanehalkı Tüketim Anketi sonuçlarından hesaplanmıştır, Önder ve Yürekli (2005)

Tütünün Ekonomik Yükünü Nasıl Azaltabiliriz?

• Tütüne olan talebi azaltmanın etkili yolları

– Tütünden alınan vergilerin artırılması.

– Fiyat-dışı yöntemler: Tüketicinin bilgilendirilmesi, tütün reklamlarının ve promosyonlarının yasaklanması, uyarıcı etiketler, kamuya açık yerlerde tütün kullanımının yasaklanması.

– Nikotin Yerine Koyma Tedavisi (NYKT) ve diğer sigarayı bırakma terapilerinin erişilebilir olması.

Kaynak: Curbing the Epidemic, World Bank 1999

Tütün Kontrol Politikalarının Etkileri Bütün dünyada sigara fiyatlarının %10Artırılması

– 42 milyon sigara tiryakisinin sigarayı bırakmasına– En az 10 milyon kişinin tütüne bağlı

hastalıklardan ölümünün engellenmesine neden olacaktır.

Kaynak: Ranson ve diğerleri (2000), 1995 yılında hayatta olan sigara içiciler kullanılarak yapılan model sonuçları.

Vergilendirme• Yüksek fiyat (vergi) tiryakilerin sigarayı bırakmasını teşvik

eder ve kişilerin tütün kullanmaya başlamasını engeller.

• Sigaraya olan talebin fiyat esnekliği:– Fiyatı %10 arıtdığımızda, sigaraya olan talep düşecektir:

• Yüksek gelirli ülkelerde % 4% • Düşük ve orta gelirli ülkelerde % 8%

– Türkiye’de sigara fiyatı %10 artırıldığında, hanehalkı bazında sigaraya olan talep % 4,13 düşecektir (Önder, 2002):

• % 0.27 : hanehalkının sigarayı bırakmasından kaynaklanmaktadır.• % 3.86 : hanehlkının sigara tüketimini azaltmasından

kaynaklanmaktadır.

– Türkiye’de 2003 yılı hanehalkı tüketim harcamaları anketi verileri kullanılarak yapılan analizlerde fiyatlardaki %10 oranındaki artış:

• En düşük %20 lik gelir grubundaki hanehalkının sigaraya olan talebini %14,4 düşürmektedir.

• En yüksek %20 lik gelir grubundaki hanehalkının sigaraya olan talebini %1,8 düşürmektedir.

• (Önder and Yürekli, 2005):

Türkiye’de vergi oranı yüksek, ama ortalama paket fiyatı Avrupa’nın en ucuzu, Ocak 2009

7.165.3 5.04 4.74 4.71 4.4 4.29 4.16 3.6 3.6 3.4 3.2 2.8 2.5 1.91

8.1

59%

64%

57%

62%

58%

53%

59%

52%

64%62%

64%58% 60% 60% 59% 62%

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

Per

aken

de

Sat

ış F

iyat

ı (E

uro

)

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

ÖT

V /

Per

aken

de

Sat

ış F

iyat

ı

Tüketim-vergi geliri ilișkisi -2006Tüketim azalmasinin vergi gelirine etkisi ne olur?

Tüketim-vergi geliri ilișkisiKaçakcılıĝı göz önüne alırsak vergi geliri ne olur?

Tüketimin %10’u kaçak sigara olursa

20

Sonuç: Tütün Kullanımının Ekonomik Yükünün Azaltılması

• Hükümet sigara üzerindeki vergileri yükselterek:– Vergi gelirini artırır– Kişilerin sigarayı bırakmalarına veya daha

az sigara içmelerine neden olarak halk sağlığını iyileştirir