Een  pensioengerechtigde  Vijftiger  

SIMON VINKENOOG

Simon  Vinkenoog,  optimist,  positivist  maar  bovenal  Vijftiger.  Geboren  in  1928  en  al  spoedig  door  chaos,  leegte  en  verwarring  tijdens  de  oorlogsjaren  met  het  surrealisme  opgevoed.  Hij  verwierp  het  romantische  en  anekdotische  gereutel  van  dichters,  als  

Vasalis,  die  deel  uitmaakten  van  de  Criterium-­‐groep  en  ontwierp  samen  met  o.a.  Hans  Lodeizen,  Bert  Schierbeek,  Hugo  Claus,  Gerrit  Kouwenaar,  Hans  Andreus  en  natuurlijk  Lucebert,  de  Vijftigers,  een  stroming  die  een  aantal  zaken  voorstond.  Ze  hadden  lak  aan  traditionele  versvormen,  rijm-­‐  en  metrumschema’s,  maar  zwoeren  bij  een  spontane,  vitale  uiting,  waarbij  associatie  een  grote  rol  speelde.  De  groep  experimentelen  wilde  

geen  beperkingen  inzien.  

Door:  René  van  Stekelenborg  

N I E T S D A N G O E D S O V E R D E P E N S I O N A D O S

Ook  na  de  “Beweging  van  Vijftig”  ging  Vinkenoog  door.  Hij  woonde  en  werkte  zeven  jaar  in  Parijs  van  waaruit  hij  een  avantgardistisch  stenciltje  redigeerde:  Blurb.  Door  de  jaren  heen  publiceerde  hij  talloze  dichtbundels,  romans,  essaybundels,  bloemlezingen,  vertalingen  en  dagboeknotities  en  nog  steeds  reist  hij  het  hele  land  af  voor  schrijfworkshops,  lezingen,  openingen  van  exposities,  etc.  Exact  twintig  jaar  geleden  gaf  Vinkenoog  voor  studenten  Bouwkunde  een  lezing  in  het  Auditorium  van  de  Technische  Universiteit  Eindhoven.  Doorspekt  met  kenmerken  en  aspecten  van  de  Vijftigers,  trapte  hij  af.  Simon  Vinkenoog  jubelde  de  aanwezigen  toe:  “Uw  aanwezigheid  is  dringend  gewenst!”    Eén  van  die  aspecten  is,  dat  er  in  en  door  het  experiment  naar  een  poëzie  gezocht  wordt  die  aan  de  mens  toebehoort.  “Het  hele  leven  wordt  mij  het  woord  gegeven  en  dan  neem  ik  het  en  richt  ik  het  en  dan  voer  ik  het.  Er  is  zo  ontzettend  veel  te  doen  met  het  woord.  We  staan  allemaal  achter  en  voor  onze  eigen  woorden,  ieder  op  zijn  eigen  podium  en  op  een  gegeven  ogenblik  wordt  iedereen  zelf  aangekeken  door  de  omgeving.  Wat  heb  je  ze  te  zeggen?  Wat  zijn  de  woorden  waarmee  je  door  het  leven  gaat?  Hoeveel  kun  je  erdoor  voelen  en  richten  en  geven  en  nemen,  dwars  door  alle  kunstgebouwen  heen?  Er  zijn  allerlei  belangrijke  dingen  te  zeggen  en  ze  worden  gezegd.  Voor  mij  is  de  kunst  vaak  een  fragment,  wetenschap,  religie,  cultuur  of  wat  dan  ook.  Er  is  meer  dan  het  sociale  leven,  er  is  het  innerlijke  leven  waarmee  iedereen  een  keer  te  maken  krijgt.  

Alle  problemen  van  de  wereld  zijn  terug  te  voeren  op  die  verkeerde  opvattingen,  die  verouderde  paradigma’s  die  in  ons  rondtuimelen.  Mensen,  mensen,  mensen,  het  woord  is  het  enige  goed  waar  we  wat  mee  kunnen  doen!”  Het  woord  moet  ontkoppeld  worden  van  alle  hokjesgeesten  die  ons    

aangetast  hebben  om  zodoende  een  eigen  zelflevend  individu  te  laten  horen.  “Want  het  is  natuurlijk  net  zo  makkelijk  om  al  die  woorden  de  wereld  in  te  gooien  en  dan  achter  al  die  woorden  te  kunnen  staan.  Het  gaat  er  nu  juist  om  dat  je  de  baan  moet  wagen!  En  hoevelen  doen  dat  in  het  dagelijkse  leven?  Het  laatste  woord  is  altijd  “ja”,  de  plaats  en  tijd  zijn  altijd  hier  en  nu.  Het  leven  is  er  om  voluit  te  leven.  Je  vlucht  constant  weg  voor  de  toekomst  maar  je  moet  vluchten  naar  je  binnenste.”  

Ik sta m’n mannetje,

ik vlucht in de poëzie, ik vlucht in de ontsprotenen, ik vlucht in de herinnering, ik vlucht in mijn netvlies,

in de kantlijn van de 26ste regel, in de linker- en rechterhersenhelften,

in de overgave, ... ik vlieg!

 

Daarmee  zijn  we  bij  een  tweede  aspect  gekomen  van  wat  de  Vijftigers  voorstonden,  namelijk  een  overgave  aan  “de  ruimte  van  het  volledige  leven”.  

Het  leven  is  geen  idylle  maar  een  werkelijkheid  waar  je  midden  in  staat.  Vinkenoog  zei  hierover:  “Het  weten  dat  je  doen  en  laten  schraagt,  de  kennis  die  ervaring  raakt,  de  weg  naar  binnen.  Jezelf  gegroefd  en  al  wat  daarbuiten  komt  als  daad  of  groep.  Jij  bent  het  zelf  en  daaromheen  onze  groep.  

De  werkelijkheid  bestaat  uit  de  zin  van  het  leven  en  dat  je  als  tweede  stap  juist  die  zin  uitdraagt.  “Er  zijn  enorme  discussies  aan  de  gang  over  de  zin  van  het  leven.  Eerst  komt  uiteraard  “het  zijn”  en  dan  de  betekenis.  De  ware  betekenis  ligt  in  “het  zin  hebben  in”  het  leven,  de  zin  die  je  hebt  in  het  leven.  Die  zin  kan  van  alles  zijn  zoals  bijvoorbeeld  het  wonen  in  Amsterdam,  stad  als    een  spinnenweb  met  in  het  midden  Carré”.  Maar  ook  uit  alle  tegenstellingen  in  ons  dagelijkse    

 leven  haalde  Vinkenoog  zijn  zin.  “Ken  het  volle  leven  met  een  ruimte  van  het  volledig  leven  met  meer  dan  5  miljard  mensen  op  aarde  verenigd.    Denk  ook  aan  dat  ene  moment  dat  je  leven  bekroont  of  beëindigt.  Dat  ene  moment  waarop  dan  eindelijk  alles  van  je  af  rolt.  De  grote  leegte.  Zijn  we  in  staat  om  in  ons  leven  de  activiteit  te  vervullen  om  die  eeuwige  leegte  binnen  te  komen?  Meditatie,  yoga,  of  visionaire  geleide  fantasie  (harddrugs  had  hij  in  zijn  laatste  levensfase  afgezworen),  je  kunt  die  stilte  oproepen,  het  is  een  waanzinnige  stilte.  

“Doe  dingen  waar  je  plezier  in  hebt,  maak  daar  je  werk  van.  Het  is  jammer  dat  dat  niet  voor  iedereen  zo  is.  

 Een natuurlijke staat, een heilstaat een vanzelfsprekend niets dat niet

vanzelf gaat wachten en hopen, vervuld en

ontknopend niet meer wetend dat

bij het einde het leven zakt daarom is er het kind dat danst, springt, duikt en hinkt.

Hiermee  refereerde  Vinkenoog  aan  dezelfde  interesse  die  ook  de  Cobra  groep  had;  beeldende  uitingen  van  bijvoorbeeld  kinderen,  omdat  die  nog  het  dichtst  bij  hun  zin  van  het  leven  staan.  Restricties  van  de  buitenwereld  kennen  zij  (nog)  niet.  Volwassenen  zullen  daarentegen  de  draad  weer  moeten  zien  op  te  pakken.  Zij  moeten,  zoals  D.H.  Lawrence  het  beschreef,  bij  zichzelf  een  “Revolution  for  Fun”  ontketenen.  Als  je  datgene  kunt  doen  wat  je  leuk  vindt,  dan  is  er  toch  die  innerlijke  vreugde  die  vanzelf  naar  buiten  komt.  Laat  de  zin  in  het  leven  zien.  Niet  voor  niets  las  Vinkenoog  Van  Ostayens  klankgedicht  “FEEST”  voor.  Plezier,  vreugde,  geluk!  “Het  gelukkige  toeval  wil  dat  ik  gelukkig  ben!”,  maar  ook  liefde  ondersteund  door  Guido  Gezelles  “O  Lief,  O  Lief”  opgevolgd  door  eigen  werk  uit  1973  “Love  Heals”.  “Liefde  heelt,  het  grootste  medicijn  mag  er  zijn,  liefde  heelt!”  

 Het  laatste  aspect  is  met  het  bovenstaande  eigenlijk  al  verklaard.  Het  ging  de  Vijftigers  niet  om  de  beschrijving,  maar  om  de  beleving.  De  dichter  was  op  zoek  naar  zichzelf.  Vinkenoog  had  zichzelf  gevonden  en  hoe!  Voor  mij  sprak  een  louter  optimist  die  als  een  Don  Quichote  de  gevestigde  orde  met  zijn  positieve  blik  bestrijdt.  Een  dwaas  was  hij  echter  zeker  niet.  “Geloof  in  jezelf  kan  zo  sterk  zijn  dat  niets  je  gevoelsrust  kan  verstoren.”  

 Eens komt er een eind aan het zoeken

de vondsten liggen voor je neus je hoeft nu niemand te vervloeken

er is een “ja maar” en een “zo niet heus”. Tussen licht en duister moet je je goed

voelen in draf, galop, stap voor stap.

Je voelt je bij geboorte uitverkoren bij alles wat je doet de overtreffende trap.

 Vinkenoog  leefde  in  een  wereld  die  hij  Living  Theatre  noemt,  waar  hij  naar  keek  en  waar  hij  zich  van  af  kon  wenden.  De  twee  stappen:  het  zoeken  naar  jezelf  en  het  beleven  van  je  intens  geluk,  zijn  nog  lang  niet  door  iedereen  gezet.  Vinkenoog  had  een  voorsprong,  maar  wilde  die  graag  met  ons  delen  gezien  zijn  bundel:  “Louter  genieten”,  en  dat  kon  geen  toeval  zijn.  “Open  ogen,  open  blik,  dat  is  de  manier.  Het  laatste  woord  is  altijd  JA!  Ook  in  het  hiernamaals!”