Sinhlýçc c¬quanchøcn¨ng · Sinhlýçc c¬quanchøcn¨ng Ch−¬ng7. Sinhlýtiªuho¸vµhÊpthu Tiªu ho¸? * Ph©n gi¶iT.¨n tõmiÖng ruétgiµbiÕn®æiçc hîp chÊth÷u

Sinh lý çc c¬ quan chøc n¨ng

Ch−¬ng 7. Sinh lý tiªu ho¸ vµ hÊp thu

Tiªu ho¸?

* Ph©n gi¶i T.¨n tõ miÖng �� ruét giµ biÕn ®æi çc hîpchÊt h÷u c¬ phøc t¹p �� ®¬n gi¶n cã thÓ hÊp thu ®−îc(Protein � a.a, Gluxit � ®−êng ®¬n ….)

* D−íi 3 t¸c ®éng: c¬ häc, ho¸ häc & VSV

§ 1 – Tiªu ho¸ ë miÖng+ 3 giai ®o¹n: - LÊy T.¨n, n−íc uèng (SGK)

- Nhai vµ tÈm T.¨n víi n−íc bät (SGK)

- Nuèt (SGK)

+ ChÞu t¸c dông 2 qu¸ tr×nh: - C¬ häc (nhai)

- Ho¸ häc (enzim)

LÊy T.¨n, n−íc uèng (çc loµi ≠≠≠≠ cã çch lÊy ≠≠≠≠ )

+ LÊy thøc ¨n: Lîn (dïng mòi ñi)

Tr©u bß (l−ìi, giËt)

Ngùa, dª cõu (m«i trªn + r¨ng cöa)

+ Uèng n−íc: Loµi ¨n thÞt (thÌ l−ìi, cong nh− th×a)

Çc loµi kh¸c (¸p lùc xoang miÖng)

!

�Nhai (cung ph¶n x¹ nhai cã quan hÖ víi trung khu tiÕt n−íc bät)

+ Cung ph¶n x¹:

T.¨n N.m miÖng Trung khu nhai(hµnh tuû)

c¬ nhainhai

+ Trung khu tiÕt n−íc bät ë hµnh tuû còng HF �� nhai cµngkü �� n−íc bät cµng nhiÒu....

+ Loµi nhai l¹i (nhai 2 lÇn): lÇn 1 nhai s¬ qua, lÇn 2 î lªn nhai l¹i

Vá n�o

N−íc bät- Mang tai (tuyÕn t−¬ng dÞch): loJng, kh«ng nhÇy v× Ýt mucoproteit

nh−ng nhiÒu protein vµ men

- D−íi hµm

- D−íi l−ìi(tuyÕn hçn hîp): nhÇy, nh−ng kh«ng cã men

VÞ trÝ tuyÕn n−íc bät ë chã

Mang tai

tuyÕn d−íi l−ìi

tuyÕn d−íi hµm

S¬ ®å ho¹t ®éng tuyÕn n−íc bät

1.1.®Æc tÝnh, TP 99 --> 99,4% H2O

0,6 -->1% VCK

MuèiCl-, CO3

2-, SO42-, cña Na+, K+, Mg2+, Ca2+

§.biÖt NaHCO3 (nhai l¹i)

2/3 muxin

Men(Amilaza, Mantaza)

Çc s.p trao ®æi CO2, urª, lysozim (diÖt khuÈn)

* pH ∈ loµi (kiÒm yÕu)(lîn 7.2; chã 7.36; tr©u bß 8, nhiÒu NaHCO3)

1.2. T¸c dông

+ TÈm −ít � DÔ nuèt, t¹o ®é Èm cho d¹ cá

+ Lµm tr¬n � tr¸nh x©y x¸t c¬ giíi n.m

+ Tiªu ho¸ T.¨n: T’ mang tai tiÕt men

Mantaza

Tinh bét n Dextrin MantozAmilaza +

Mét phÇn, Mantoz 2 Glucoz

ChØ x¶y ra ë ng−êi, lîn. Cßn loµi nhai l¹i, ngùa hÇu nh− k0 cã men nµy

+ Hoµ tan mét sè chÊt g©y vÞ gi¸c � KT vÞ gi¸c (muèi, ®−êng)

+ DiÖt khuÈn: Lisozim, ngoµi ra cßn cã IgA

+ §iÒu tiÕt nhiÖt = tho¸t h¬i n−íc (tuyÕn må h«i kÐm ph¸t triÓn)

!+ Riªng loµi nhai l¹i:

TiÕt nhiÒu, kiÒm m¹nh (NaHCO3) �®é Èm, pH d¹ cá thÝchhîp vsv ph¸t triÓn (trung hoµ a. bÐo)

Urª: Ph©n gi¶i protªin t¹o NH3 theo m¸u ��Gan t¹o Urª ��

m¸u �� n−íc bät �� D¹ cá �� Protein VSV �� Nguånd.d−ìng (TiÕt kiÖm Nit¬-phi protein)

1.3. §iÒu tiÕt tiÕt n−íc bät (TK vµ TD)

� ThÇn kinh

+ PXK§K: T.¨n � n.m miÖng� TK truyÒn vµo (V,VII,IX, X)� Trung khu (hµnh tuû) � TK truyÒn ra (g/c: tiÕt Ýt, nhiÒumuxin - phã g/c: tiÕt nhiÒu, loJng)� 3 ®«i tuyÕn

+ PXC§K: C/quan nhËn c¶m (thÞ gi¸c, khøu gi¸c, thÝnh gi¸c) �� TK vµo �� Vá n·o �� TK ra ��

hµnh tuû �� g/c vµ phã g/c �� TuyÕn n−íc bät.

� ThÓ dÞch:

[A.bÐo] m¸u vµ calicrein (do TK phã g/c g©y tiÕt) lµm t¨ng tiÕt n−íc bät.

http://cnts.hua.edu.vn muc: Bai giang 5

§ 2- tiªu ho¸ ë d¹ dµy

§¬n

Trung gianLîn

D¹ dµy kÐp

Cã tuyÕnchã, mÌo, thó ¨n thÞt

Hçn hîp(®o¹n ®Çu K0, sau

cã tuyÕn- ngùa

Bèn tóitr©u, bß, dª,

cõu

Ba tói(l¹c ®µ)

3 nhãm

A- Tiªu ho¸ ë d¹ dµy ®¬n (chã, ngùa)

+ T−¬ng m¹c

+ C¬ tr¬n (vßng, däc, chÐo)

+ H¹ niªm m¹c

+ N.m¹c: 3 lo¹i TB

Thùc qu¶nTh−îng vÞ& th©n vÞ

H¹ vÞ(Chñ, v¸ch)

T©m vÞ

TB phô(dÞch nhÇy)

TB v¸ch(HCl)

TB chñ(men)

TB néi tiÕt

Th−îng vÞ

(TB phô)

Th©n vÞ(3 lo¹i TB)

H¹ vÞ (Chñ, v¸ch)C¬ vßng h¹ vÞ

1.§Æc tÝnh, thµnh phÇn, t¸c dông dÞch vÞa. §Æc tÝnh, TP

- pH axÝt (chã: 1,5 – 2)

pH (HCl q/®Þnh): ∃ 2 d¹ng: tù do: quyÕt ®Þnh ®é pH

kÕt hîp: muxin + çc a.h÷u c¬ t.¨n

99,5% H2O

0,5% VCK

V« c¬

H÷u c¬

Cl-, SO4--, PO4

--- cña Na+, K+, Mg++, Ca++ ®.biÖt HCl

Protein (men, muxin), A. h÷u c¬: axÝt lactic, uric,…

-TP

HCltù do+ HClk.hîp+ photphat axÝt + lactic = axÝt tæng sè� pH d.vÞ

Pham Kim Dang - HSSLDV DHNN Hanoi 5/11/2009


CO2 + H2Oanhydraza cacbonic H2CO3 H+ + HCO3

- M¸uS¶n phÈm T§C HCl Dù tr÷ kiÒm

NaCl Cl- (TB v¸ch) + Na+T.¨n

* C¬ chÕ h×nh thµnh HCl:

b. T¸c dông cña HCl

+ pH thÝch hîp cho pepsin h.®éng (1,5 – 2,5)

+Tr−¬ng në protein, tan colagen t¹o ®iÒu kiÖn tiªu ho¸

+ DiÖt khuÈn (®Æc biÖt VK trong T.¨n)

+ §ãng më c¬ vßng h¹ vÞ: T.¨n toan xuèng t¸ trµng KT ®ãng

c¬ vßng h¹ vÞ, khi dÞch t¸ trµng trung hoµ hÕt g©y më

+ KÝch thÝch tiÕt dÞch tuþ

+ Pepsinogen (400 a.a) HCl Pepsin (327 a.a)

c. T¸c dông cña çc enzim trong dÞch vÞ

* Enzim T/ho¸ protein: pepsinogen (400a.a, do TB chñ tiÕt)

Pepsinogen(400 a.a) HCl Pepsin (327 a.a)

Protein Albumoz + Pepton + a.a (pH = 2-3)

+ G/s non men catepxin (yÕu h¬n pepsin, pH = 4-5, HCltù do Ýt)

+ Protein s÷a do kimozin � ®«ng s÷a

Cazeinogen Kimozin Cazein + Ca++ � Cazeinat canxi ��b«ngtan trong s÷a (pH = 6-7) (l−u l©u ë d¹ dµy t¹o ®k tiªu ho¸)



* Enzim tiªu ho¸ mì:Lipaza tiªu ho¸ mì s÷a (h/® pH axÝt). Mét phÇn tõ ruét non, Ýt t/d

* Tiªu ho¸ gluxÝt: k0 cã men. Men tõ n−íc bät vµ tõ T.¨n.

d. C¬ chÕ tù b¶o vÖ cña d¹ dµy

YÕu tè b¶o vÖ

+ Çc men ®Òu d¹ng tiÒn ho¹t ®éng

+ Muxin phñ bÒ mÆt n.m

+ M¸u (NaHCO3 cao)� thµnh d.dµy pH cao � pepsin k0 h/® � k0 loÐt

YÕu tè tÊn c«ng

+ HCl

+ Pepsin

+ VK lµm tæ nÕp gÊp� viªm loÐt

+ YÕu tè t©m lý (stress)

+ R−îu, thuèc l¸…

�Khi 2 yÕu tè c©n b»ng� kh«ng bÞ loÐt d¹ dµymÊt c©n b»ng� loÐt

2. §iÒu tiÕt

a. TK + PXK§K: trung khu ë hµnh tuû

+ PXC§K: Thêi gian, ®Þa ®iÓm, dông cô, mïi thøc ¨n…

b. TD:

TN: Cho t.¨n trùc tiÕp vµo d.dµy, sau 30’ �tiÕt d.vÞ liªn tôc trong1h. (T.¨n ngÊm vµo m¸u � kÝch thÝch TK)

* Çc chÊt KT tiÕt

Enterogastrin (n.m t¸ trµng tiÕt) t¸c dông vïng th©n vÞ

Histamin (sp ph©n gi¶i a.a histidin) KT tiÕt HCl

Coctisol (vá th.thËn) � t¨ng tiÕt dÞch vÞ

* Çc chÊt øc chÕGastron (n.m h¹ vÞ), enterogastron (n.m t¸ trµng), urogastron (n−íc tiÓu)…/.

progastrin HCl gastrin � t¨ng tiÕt d.vÞ

Pha TK trong ®iÒu tiÕt sù tiÕt dÞch vÞ

ThÞ gi¸c, vÞ gi¸c, K.gi¸c vµ nhai

HF TK mª tÈu

Pha ®iÒu tiÕt sù tiÕt dÞch vÞ trongd¹ dµy



B. Tiªu ho¸ ë d¹ dµy lîn1. CÊu t¹o+ Bªn tr¸i th−îng vÞ cã manh nang � 5 vïng:

- Thùc qu¶n nhá (K0 tuyÕn)

- Manh nang, Th−îng vÞ ��tuyÕn nhÇy- Th©n vÞ, H¹ vÞ ��nh− d.dµy ®¬n

TH c¬ häcTH ho¸ häc

TH VSVTH ho¸ häc

TH ho¸ häc60 – 80% TH VSV :10%

lactic, 90% VFA

2. §Æc ®iÓm tiªu ho¸ ë d¹ dµy lîn tr−ëng thµnh

a. §Æc ®iÓm ph©n tiÕt

+ TiÕt liªn tôc (khi ¨n t¨ng tiÕt, s¸ng > chiÒu)

+ L−îng dÞch vÞ ∈ T.¨n: T.¨n rang > ng©m, T.¨n sèng > chÝn

T.¨n ñ men > kh«ng ñ

�� ChÕ biÕn + thµnh lËp PXC§K �� ↑↑↑↑ hiÖu qu¶ tiªu ho¸

+ Nhu ®éng yÕu, xÕp líp �pH çc líp ≠ � ho¹t tÝnh men ≠

b. Qu¸ tr×nh tiªu ho¸

Protein: (x¶y ra ë s¸t v¸ch th©n vÞ, h¹ vÞ ?)

Gluxit: amilaza tõ n−íc bät, T.¨n (manh nang, th−îng vÞ & vïng gi÷a)

Lipit: lipaza - K0 ®¸ng kÓ (pH thÝch hîp = 7–8)

+ Ngoµi ra, vsv manh nang, th−îng vÞ (lîn con ch−a cã) ph©n gi¶i gluxit, tinh bét, xenlulose t¹o glucose � axÝt h÷u c¬(lactic 48 %, axetic 31%) vµo m¸u (nguån E)

+ VSV ph©n gi¶i protein vµ sö dông urª t¹o a.a vsv � gi¸ trÞd.d−ìng cao



3. §Æc ®iÓm tiªu ho¸ d¹ dµy lîn con

+ §iÒu tiÕt TK ch−a hoµn thiÖn, ch−a cã pha tiÕt d.vÞ = p/x. Sau 20-25 ngµy míi xuÊt hiÖn (thÓ hiÖn: khi ¨n d.vÞ t¨ng tiÕt)

+ < 1 th¸ng d.vÞ thiÕu HCl tù do (tiÕt Ýt, k/h dÞch nhÇy) � vsvcã ®k ↑� bÖnh ®−êng ruét (ph©n tr¾ng)

+ Tiªu ho¸ protein s÷a nhê trypsin dÞch tuþ. K/n ng−ng kÕts÷a ↑ theo tuæi, sau 1 th¸ng ↓. Ho¹t lùc pepsin ↑râ.

+ Hai thêi kú khñng ho¶ng lîn con (sau 20 ngµy + sau cai s÷a)

� TËp ¨n sím: KT t¨ng HCl� ↑ men � ↑ k/n tiªu ho¸

Tr¸nh thiÕu HCl, søc tiªu ho¸ ↑� cai s÷a sím� b¶o vÖ mÑ, ↑ løa/n¨m

CÇn cho lîn con bó s÷a ®Çu (VTM, KT, Kho¸ng).

C- tiªu ho¸ ë d¹ dµy kÐp

• CÊu t¹o: 4 tói

+ 3 tr−íc (d¹ cá, tæ ong, l¸ s¸ch) Kh«ng tuyÕn, TB phô (dÞch nhÇy)

+ 1 tói sau cã tuyÕn (mói khÕ)

Sù nhai l¹i

+ Nhai l¹i lµ 1 ®Æc ®iÓm sinh lý cña loµi nhai l¹i � Gióp ¨n nhanh, khi yªn tÜnh î lªn nhai l¹i.

+ NÕu ngõng� rèi lo¹n tiªu ho¸, ch−íng h¬i…

(Gia sóc non d¹ cá vµ d¹ tæ ong kÐm ph¸t triÓn)

D¹ cá

D¹ tæ ong

D¹ l¸ s¸ch

D¹ mói khÕ

L¸ s¸ch

M. khÕ

T.ong

Lç tæ ong l© s¸ch Tæ ong

R·nh thùc qu¶n

D¹ mói khÕ



1. T¸c dông cña r·nh thùc qu¶n

• Tõ thùc qu¶n �lç tæ ong- l¸ s¸ch, lßng m¸ng

• Gia sóc non (bó, uèng) � khÐp t¹o èng � L¸ s¸ch, mói khÕ

• §ãng kh«ng kÝn �s÷a vµo d¹ cá � lªn men � ch−íng

bông ®Çy h¬i

• Cµng lín cµng kh«ng thÓ khÐp hoµn toµn (gê dÉn n−íc).

• Thô quan ph¶n x¹: mµng nhÇy ë m«i, l−ìi, miÖng. Trung

khu ë hµnh tủy liªn quan víi trung khu mót, bó.

2. Tiªu ho¸ ë d¹ cá

+ Thïng lªn men lín, tiªu ho¸ 50% VCK KF ®.b

k/n tiªu ho¸ x¬ nhê vsv

2.1. §iÒu kiÖn d¹ cá: (thuËn lîi cho vsv)

+ pH = 5,5-7,4 æn ®Þnh (nhê n−íc bät)

+ NhiÖt ®é =38-420C, ®é Èm 80-90%

+ YÕm khÝ (02) < 1%

+ Nhu ®éng yÕu � Thøc ¨n l−u l¹i l©u

2.2. HÖ VSV d¹ cá

+ NÊm (nÊm yÕm khÝ, Neocallimastix frontalis, Piramonas communis vµSphaeromonas communis)

+ Vi ®éng vËt (chñ yÕu protozoa, ≈120 loài, 105 TB/g chÊt chøa )

+ Vi khuÈn: ≈ 200 loµi VK 109 vk/g chÊt chøa

5 - 101 - 31 x 10424hNÊm

10 - 503 - 154 x 1056 – 36hProtozoa

50 - 9015 - 271 x 1010

20-30’

18 h

Vi khuÈn-Nhãm ph©n gi¶i tinh bét

-Nhãm ph©n gi¶i cellulose

%khèil−îng VSV

Khèi l−îng VSV

(g/l dung tÝch)MËt ®é

(s.l−îng/ml)Thêi giansèng tèi ®a

Mét sè ®Æc ®iÓm quan träng cña çc nhãm VSV



1. Nhãm ph©n gi¶i x¬ (cellulose)Bacteroides succinogenes, Ruminococcus flavefaciens, Butyrivibrio fibrisolvens,

Ruminococcus albus, Cillobacterium cellulosolvens

2. Nhãm ph©n gi¶i HemicelluloseBacteroides ruminicola, Butyrivibrio fibrisolvens, Lachnospira multiparus

3. Nhãm ph©n gi¶i tinh bétBacteroides amilophilus, Butyrivibrio fibrisolvens, Succinimonas amylolytica,

Bacteroides ruminantium, Selenomonas ruminantium, Streptococcus bovis

4. Nhãm ph©n gi¶i ®−êng: çc vk p.gi¶i x¬ ®Òu cã thÓ ph©n gi¶i ®−êng

5. Nhãm ph©n gi¶i protein: Peptostreptococcus, Clostridium

6. Nhãm t¹o NH3. Bacteroides Ruminicola

7. Nhãm t¹o mªtal (CH4): Methano baccterium, Methano ruminanlicum, Methano forminicum

8. Nhãm ph©n gi¶i mì9. Nhãm tæng hîp vitamin B1210. Nhãm sö dông çc axÝt hữu cơ: Peptostreptococcus elsdenii, propionibacterium, Selenomonas lactilytica, Veillonella alacalescens, Veillonella gazogenes

p1

2.3. Vai trß vsv- C¬ giíi: xÐ mµng Xenluloze, nghiÒn n¸t T.¨n

- Ho¸ häc: enzim cña vsv

- VSV tæng hîp protein b¶n th©n (dinh d−ìng quÝ)

2.4. Tiªu ho¸ çc chÊt trong d¹ dµy cá

a. Xenluloz, Hemixenluloz (TP chñ yÕu trong t.¨n loµi nhai l¹i)

Nhê men vsv (80% xelluloz ¨n vµo)

Xenluloz quan träng víi tr©u bß: cung cÊp E, d.d, ®¶m b¶o v/® d.dµy & khu«n ph©n � ph¶i ®¶m b¶o tû lÖ trong kF(<14%� t¸o bãn do x¬ cã t/d KT nhu ®éng ruét)

Xellulaza

• Xenluloz Depolimepaza Polysacarit Glucozidaza Xenlubioz Xenlulobiaza 2ββββ Glucoze

Siloz (5C + 6C Mantose+ Galactose)

+ Tinh bét Amilaza Mantoz + Dextrin(VSV)

Mantaza (VSV)

2αααα-Glucoz

�thªm ®−êng vµo KF � k/n tiªu ho¸ xenlulose↓↓↓↓ (vk cã k/n s/d ®−êng ↑↑↑↑��−/c vk p.gi¶i xenlulose).

+ Hemixenluloz (VSV) Silobioz + çc sp ≠≠≠≠(VSV) Silobioza

b. Tiªu ho¸ tinh bét: (95% tiªu ho¸ ë d¹ cá)

+ D.dµy ®¬n ®−êng vµo m¸u ngay� glucoz huyÕt. D.kÐp 6% vµo m¸u, cßn l¹i lªn men vsv� A.bÐo bay h¬i� m¸u (nguån E qua oxh). 70% E

nhê A.bÐo, nguån nguyªn liÖu t¹o ®−êng, mì s÷a.

Slide 31

p1 Hemi khác cellulose là chứa cả pentose và hecsose và thường chứa axit uronicphamkimdang; 29/08/2006



Cellulose Tinh bột Saccarose

Cellobiose Maltose Fructose

Glucose

Axit Pyruvic

Axit citric Axit lactic Axit oxaloacetic

Axit sucinicAxit propionicAxit acetic

Axit butyric Axit valeric

Hemicellulose

FructanPentose

Pectin

Tóm tắt quá trình chuyển hoá hydratcacbon trong dạ cỏ

c. Ph©n gi¶i protein, nit¬ phi protein

• Protein:

+ Sö dông ure th«ng qua çc ph¶n øng:

NH2 Ureaza

O=C CO2 + 2 NH3

NH2(VSV)

• Nit¬ phi protein: nit¬ phi protein T.¨n� protein vsv � bæ sung urª cho tr©u bß b»ng am«n hay cacbamit (45% nit¬)

- 80% a.a sö dông tæng hîp protein vsv- 20% khö amin: a.a Deaminaza A.h÷u c¬ + NH3

Protein Proteaza peptit peptidaza a.a(VSV) (VSV)

s/d = p/− víi xªtoaxÝt

O

R – C – COOH

(sp trao ®æi ®−êng)

COOHCH2CH2C = OCOOH

COOHCH2CH2

HC – NH2COOH

+ NH3

VSV (Transaminaza)

-NH2dÔ nh−êngαααα -xetoglutaric Axit glutaric

(Xuèng tiªu ho¸ á d¹ mói khÕ� dinh d−ìng cho g/s)

Nit¬ phi Protein

T.¨n

Gluxit (hydratcacbon) Protein

Peptit + a.a

NH3Xªtoaxit

§−êng

O

R – C – COOH VSV

a.a

Protein vsv

Tæng hîp Protein vsv x¶y ra song song víi sù ph©n gi¶i gluxit

VD:



n. bät

thËn

gaN

Thøc ¨n

Protein N phi protein

Protein kh«ng bÞ ph©n gi¶i

Protein bÞ ph©n gi¶i

N phi protein

Peptit

A. amin Amoniac

Protein vi sinh vËt

Tiªu ho¸trong ruét

non N−íc tiÓu

Urª

Urª

Urª

d¹ cá

Sùch

uyÓn

ho¸

çchîp

chÊt

nit¬

trongd¹cá

Sù thay ®æi pH, [A.bÐo bay h¬i] vµ NH4

+ theo thêi gian sau ¨n vµ∈ thµnh phÇn thøc ¨n

A.bÐo bay h¬i tæng sè vµ tû lÖçc lo¹i a.bÐo



• Bæ sung urª

+ Vt¹o urª vsv > 4VchuyÓn amin� b/s nhiÒu � thõa NH3�v¸ch d.cá � m¸u � tróng ®éc kiÒm �bæ sung chó ý:

- NhiÒu lÇn trong ngµy, thªm ®−êng dÔ tan t¹o xetoaxÝt

- Ðp urª víi tinh bét thµnh viªn nÐn � ph©n gi¶i chËm

- Nªn trén lÉn T.¨n, r¾c lªn cá, çm, tr¸nh uèng trùc tiÕp

- ChØ bæ sung bª nghÐ > 6 th¸ng tuæi (hÖ vsv)

- LiÒu l−îng 50 – 70g/ngµy/con

+ ý nghÜa: cung cÊp 1/3 nhu cÇu protein c¬ thÓ, chÊt l−îng protein cao

d. Sinh tæng hîp VTM

+ VSV cßn tæng hîp nhiÒu lo¹i VTM nhãm B: B1, B2, B6, B12 � Ýtkhi tr©u bß thiÕu VTM B

Trõ khi KF qu¸ thiÕu coban (nguyªn liÖu)

2.5. Sù t¹o thµnh thÓ khÝ vµ î h¬i

• VSV lªn men t¹o 1000 lÝt/ ngµy ®ªm CO2 (50 – 60 %),

CH4: 30 – 40 %

cßn l¹i H2S, H2, N2, O2

tho¸t ra qua î h¬i. NÕu kh«ng �� ch−íng bông ®Çy h¬i.

+ T¹o CO2: Do lªn men glucose vµ tõ NaHCO3 n−íc bät

H2O

CO2↑↑↑↑

Glucose vsv R−îu + CO2↑NaHCO3 + axÝt h÷u c¬ � muèi Na + H2CO3

+ T¹o CH4 hoÆc hoµn nguyªn CO2

2C2H5OH + CO2vsv 2CH3COOH + CH4↑

CO2 + 2H2 � CH4� + O2 (hoµn nguyªn)

+ T¹o H2S do ph©n gi¶i a.a chøa S nh− methionin

+ N2 vµ O2 theo T.¨n vµo

�� NN. ch−íng bông ®Çy h¬i:

+ Nhu ®éng d¹ cá kÐm hoÆc liÖt d¹ cá

+ Tróng ®éc� mÊt ph¶n x¹ î h¬i

+ Lªn men qu¸ nhanh: mïa xu©n cá non nhiÒu saponin�søc c¨ng bÒ mÆt thÓ láng↓ � sinh nhiÒu khÝ bµo…

3. Chøc n¨ng d¹ tæ ong: tói trung gian v/chuyÓn T.¨n

Gi÷a tæ ong & d.cá cã 1 “gê” chØ cho T.¨n loJng hoÆc ®JnghiÒn nhá qua. Khi co bãp � T.¨n nhµo trén, 1 phÇn trë l¹i d.cá, 1phÇn vµo d¹ l¸ s¸ch



4. Chøc n¨ng d¹ l¸ s¸ch: “Ðp läc” khi co bãp � Ðp T.¨n

loJng vµo mói khÕ, phÇn th« gi÷ l¹i gi÷a çc l¸, tiªu ho¸ c¬

häc (n−íc & axÝt hÊp thô m¹nh)

5. Tiªu ho¸ ë d¹ mói khÕ: nh− d¹ dµy ®¬n, cã tuyÕn

+ d.vÞ tiÕt liªn tôc

+ L−îng dÞch, pH, ho¹t lùc men Ýt ∈ T.¨n (T.¨n ®J biÕn ®æi)

+ Chøa men pepsin, kimozin, lipaza

+ L−îng HCl thay ®æi theo tuæi (bª: 2,5 - 3,5; bß: 2,17 – 3)

+ §iÒu hoµ = TK – TD

§ 3 - tiªu ho¸ ë ruét non

�DÞch tuþ, dÞch mËt, dÞch ruét

Muèi v« c¬ NaHCO3, NaCl, CaCl2, Na2HPO4, NaH2PO4

90% H2O

10%VCK ChÊt h÷u c¬: protein, men.

I. DÞch tuþ: tuyÕn tuþ tiÕt, ®æ vµo t¸ trµng

1. §Æc tÝnh thµnh phÇn

+ pH kiÒm 7,8 – 8,4 (T/øng ®é axÝt d.vÞ)

+ æn ®Þnh nhê çc muèi v« c¬ (®.biÖt NaHCO3)

+ Thµnh phÇn:

Mèi quan hÖ gi¶i phÉu gi÷atuyÕn tuþ, d¹ dµy vµ t¸ trµng

Sù ho¹t ho¸ men tiªu ho¸protein cña dÞch tuþ



2. T¸c dông cña dÞch tuþ

+ Kimotripsinogen Tripsin kimotripsin

(yÕu h¬n tripsin) Protein peptit +a.a

+Tripsinogen enterokinaza(dÞch ruét) tripsin � tù h/ho¸

Protein tripsin peptit + a.a (m¹nh, triÖt ®Ó h¬n pepsin)

+ Elastaza: protein d¹ng elastin (g©n) � peptit + a.a

+ Cacboxipolypeptidaza: T¸c dông lªn polypeptit t¸ch a.a

+ Dipeptidaza: ph©n gi¶i dipeptit� 2a.a

+ Protaminaza: Thuû ph©n protamin � peptit + a.a

+ Nucleaza: Thuû ph©n nucleic � çc mononucleotit

a. Nhãm ph©n gi¶i protein

b. Nhãm ph©n gi¶i bét ®−êng

* Amilaza (amilopsin): tinh bét � mantose

* Mantaza: Mantose � 2glucose

* Lactaza: Lactose � glucose + galactose (Q.träng g/s non bó s÷a)

* Saccaraza: Saccarose �glucose + fructose

3. §iÒu tiÕt tiÕt dÞch tuþ: TK-TD

•TK: g/c, phã g/c

•TD: - HCl tõ d.dµy xuèng KT t¸ trµng tiÕt secretinogen HCl secretinvµo m¸u � KT tuyÕn tuþ (giµu kiÒm, nghÌo enzim)

- HCl KT n.m ruét non tiÕt pancreozimin �↑l−îng men d.tuþ

- Phã g/c tiÕt axetylcolin � ↑tiÕt l−îng dÞch

Nh©n tè ho¹t ho¸ lipaza: Xistein, muèi canxi, A. Tioglicoleic, d.mËt

Lipit lipaza glyxerin +axÝt bÐoc. Nhãm ph©n gi¶i mì

§iÒu hoµ tuþ tiÕt HCO3-

b»ng thÓ dÞch§iÒu hoµ tiÕt enzym cña tuyÕn tuþvµ sù co bãp tói mËt b»ng thÓ dÞch

cholescystokinin



II. DÞch mËt+ Gan võa tiÕt dÞch T.ho¸ võa th¶i çc sp’(ph©n gi¶i Hb)

+ Chøa: tói mËt, th¶i vµo t¸ trµng = p/x¹

1. §Æc tÝnh thµnh phÇn

• §¾ng, kiÒm, dÝnh, mµu vµng thÉm (¨n thÞt), xanh thÉm (¨n cá)

• TP: 90% H2O + 10%VCK

- Muèi mËt (muèi Na cña glycocolic, taurocolic)

- S¾c tè mËt: bilirubin (sp’ ph©n gi¶i nhãm hem),bilivecdin (sp’ oxy ho¸ bilirubin)

- Cholesteron, photphatit, mì thuû ph©n, sp’ p.gi¶i protein, muèi v.c¬

��B.lý: Sèt cao, vk, KST � vì h/c� ↑s¾c tè mËt� n−íc

tiÓu� n−íc tiÓu vµng. Vµo m¸u� hoµng ®¶n. HoÆc t¾c èng

mËt � vµo m¸u � hoµng ®¶n (s¸n l¸ gan)

�S.lý: h/c giµ vì (100 –120 ngµy tuæi) � t¹o s¾c tè mËt

�� Cholesteron do gan vµ thËn t¹o ra tõ çc axÝt bÐo chuyÓn

axetyl Co A thµnh cholesteron mét phÇn th¶i vµo mËt

- T/d: ë gan s¶n xuÊt axÝt mËt� chuyÓn ho¸ t¹o VTM D

- T/h¹i: vµo m¸u � x¬ cóng thµnh m¹ch � cao huyÕt ¸p

Gan, tói mËt, tuyÕn tuþ vµ vµ çc èng th¶i dÞch mËt vµ dÞch tuþ



Sù tuÇn hoµn cña muèi mËt

2. T¸c dông dÞch mËt

+ Ho¹t ho¸ ↑ t/d lipaza

+ Nhò ho¸ mì: ↓ søc c¨ng bÒ mÆt, t¹o ®k cho lipaza t/d & h¹t <0,5 µm �hÊp thô trùc tiÕp

+ A. mËt + A.bÐo�phøc hoµ tan � t¹o ®k h/thô a.bÐo

+ Trung hoµ HCl tõ d.vÞ xuèng � −/c h/® pepsin

+ Gióp hÊp thu VTM hoµ tan trong dÇu

+ T¨ng nhu ®éng ruét

3. §iÒu tiÕt (SGK): TK – TD

III. DÞch ruét non: 2 lo¹i tuyÕn tiÕt

Brunner (chØ ®o¹n t¸ trµng), Lieberkun (suèt däc n.m r.non)

CÊu t¹o gi¶i phÉu cña ruét non

TB biÓu m« víiçc vi nhung

L«ng nhung vµtuyÕn ruét

NÕp gÊp bªn trongthµnh ruét non



1. §Æc tÝnh, thµnh phÇn

- Kh«ng mµu, pH kiÒm 8.2-8.7

- TP: H2O (99-99.5%) + VCK (0.5-1%)

- D.ruét + T.¨n� d−ìng chÊp (TP æn ®Þnh, chÊt cÇn tiªu ho¸, h.thu)

muèi v« c¬, cholesteron

protein (chñ yÕu men)

2. T¸c dông

a. Tiªu ho¸ protein- Erepxin: thuû ph©n albumoz & pepton � a.a

(K0 cã t/d víi protein nguyªn vÑn, trõ cazein s÷a)

- Dipeptiaza: Dipeptit � 2 a.a

- Prolinaza: c¾t m¹ch peptit ®Ó gi¶i phãng a.a prolin

- Aminopeptidaza: c¾t m¹ch peptit phÝa nhãm amin tù do, p.gi¶i� a.a

NH2- CH – CO – NH – CH – CO – NH – CH - COOH

R1 R2 R3

- Enterokinaza: h.ho¸ Trisinogen � Tripsin (b/c c¾t 1 ®o¹n peptit)

Axit nucleic Nucleaza Nucleotit

Nucleotit Nucleotidaza Nucleosit

Nucleosit Nucleosidaza KiÒm purin + Pentoz + H3PO4(pirimidin)

c. Ph©n gi¶i gluxit: amilaza, mantaza, saccaraza vµ lactaza

d. Ph©n gi¶i lipit: lipaza, photpholipaza & colestero-esteraza

e. Photphataza: ph©n gi¶i tÊt c¶ çc photphat v« c¬, h÷u c¬ t¸ch

photphat ra khái h.chÊt

b. Ph©n gi¶i axit nucleic

§ 4 - tiªu ho¸ ë ruét giµ

(manh, kÕt, trùc)

• Gi÷a R.non & R.giµ: van “håi–manh trµng” (h/® = p/x¹)

• T.ho¸ chñ yÕu ë R.non, R.giµ cã nh−ng Ýt h¬n & ∈ loµi:

- Chã: Ýt quan träng(R.non T.ho¸ hoµn toµn T.¨n). T/d bµi tiÕt ph©n

- §V ¨n cá: quan träng (kÓ c¶ lîn):

Ngùa: K0 d¹ cá � manh trµng ®−îc coi nh− d¹ cá

(tiªu ho¸ 50% x¬, 40% protein)

Tr©u bß:15-20% x¬; Lîn:9% G, 3% Pr



carnivore

omnivore

Simple- stomached herbivore

ruminant

s: stomach

ce:cecum

co: colon

r: rectum

�Tiªu ho¸ ë ruét giµ: nhê men ruét non vµ vsv ruét giµ

+ §K t−¬ng tù d.cá � vsv lªn men ph©n gi¶i protein, x¬ t¹o glucose vµ axÝt bÐo.

+Qu¸ tr×nh thèi r÷a: vsv g©y thèi r÷a protein �sp’ thèi(Indol, Phenol, scatol, cresol & çc khÝ H2S, CO2, H2…) 1 phÇntheo ph©n ra ngoµi, phÇn lín ®Õn gan khö ®éc gäi chung lµIndical th¶i qua n−íc tiÓu.

�KiÓm tra Indical n−íc tiÓu �th¨m dß c/n khö ®éc gan

+ S¾c tè mËt Bilirubin vµ Bilivecdin tíi R.giµ chuyÓn thµnhStercobilinogen (mµu ph©n)

+ T/d s−ëi Êm (T0 R.giµ cao h¬n çc bé phËn kh¸c)

§ 5- Sù hÊp thu

I. C¬ quan hÊp thu

+ MiÖng: r−îu

+ D¹ dµy: - §¬n: n−íc, ®−êng ®¬n, muèi kho¸ng, a.a

- KÐp: AXBBH, NH3, a.a, muèi kho¸ng

+ Ruét non: n−íc, ®−êng ®¬n, a.a, muèi (n.m nhiÒu nÕp nh¨n,

nhiÒu nhung mao � t¨ng S bÒ mÆt. Trong çc nhung mao cã hÖ TK

t¹o co bãp c¬ tr¬n � hót d2 vµo m¸u)

+ Ruét giµ: n−íc, AXBBH, çc chÊt cã ph©n tö bÐ (rÊt Ýt),

glucose, muèi (tiÕp ®−êng qua trùc trµng)



II- C¬ chÕ hÊp thu: BÞ ®éng + chñ ®éng

1. HÊp thu bÞ ®éng: lý ho¸ th«ng th−êng

+ Läc qua: ∈ Pthuû tÜnh ruét vµ m¸u

Ruét co bãp �↑ P ®ång thêi nhung mao giJn � mao qu¶n giJn �dinh d−ìng tõ ruét vµo m¸u

+ ThÈm thÊu: H2O tõ d2 nh−îc tr−¬ng� ®¼ng vµ −u tr−¬ng

+ KhuyÕch t¸n: chªnh lÖch [ ], ion tõ n¬i cã [ ] cao � thÊp

+ Lùc hót tÜnh ®iÖn: do çc chÊt 2 phÝa tÝch ®iÖn tr¸i dÊu

2. HÊp thu chñ ®éng: ∈ nhu cÇu c¬ thÓ (ng−îc bËc thang)

§K: - Ph¶i cã vËt mang (protein)

- Tèn n¨ng l−îng (ATP)

a. HÊp thu chñ ®éng = vËt mang

+ g®1: S (c¬ chÊt) + C (vËt t¶i )�phøc CS (bÒ mÆt mµng)

+ g®2: CS k/t¸n vµo g¾n ATP �phøc h/®, v/c theo vi kªnh

trong hÖ l−íi néi chÊt

+ g®3: CS enzim C + S

b. Èm bµo (Pinoxitoz)+ Ph©n tö lín (γ Globulin)

chñ yÕu ë gia sóc non

+ Mµng TB lâm thµnh hèc, g¾n l¹i � §−a vµo trong.

vµo TBC� mao qu¶nS

C

ATP

Enzim

C

S Èm bµo

Vi kªnh

mao m¹ch

KÏtÕ

bµo

Quay l¹i mµng v/c chÊt ≠

III. Sù hÊp thu çc lo¹i thøc ¨n

1. Sù hÊp thu ®−êng: ®−êng ®¬n & AXBBH

• Gluxit(T. ¨n) men ®−êng ®¬n � AXBBH � m¸u

• Riªng g/s non h/thu ®−êng kÐp (Lactose=Glucose+ galactose)

•V hÊp thu ∈ lo¹i ®−êng: G > F

• HÊp thu ®−êng nhê vËt t¶i qua 3 g®

• HÊp thu ®−êng ∈:+ [®−êng] trong ruét non+ §−êng 6C hÊp thu nhanh h¬n 5C do 6C vµo thµnh ruét ®−îc

photphorin ho¸ � ↓[®−êng] m¸u � ↑ VhÊp thu. 5C ng−îc l¹i.§−êng fructose hÊp thu chËm v× ph¶i chuyÓn sang glucose

�Mét sè g/thÝch: hÊp thu chñ ®éng ph¶i cÊu t¹o vßng d¹ng D-glucose.

+ pH, tuæi, chÕ ®é dinh d−ìng…



2. HÊp thu protein: d¹ng a.a, peptit ®¬n gi¶n

- G/s non: hÊp thu γ- globulin = Èm bµo

- DiÔn ra: cuèi t¸ trµng, ®Çu kh«ng vµ håi trµng

- Chñ ®éng nhê vËt t¶i

- GÇn ®©y cã thªm c¬ chÕ a.a v/c nhê chu tr×nh α-glutamin

5-oxoprolin

glutamat

a.a

Ngoµi mµng

mµng TB nhung mao

αααα -glutamin amino axita.a

Trong TB

Sisteinglyxin

Glutathionglyxin

Sistein

αααα -glutamin SisteinATP

ADP

ATP

ADP

-HÊp thu ∈: [a.a] ruét, tû lÖ çc a.a. �ChØ hÊp thu ®−îc çc a.a theo mèi t−¬ng quan nhÊt ®Þnh�cÇn c©n ®èi a.a trong KF

Ngoµi ra cßn chÞu ¶/h cña çc VTM, cña ®−êng ….

3. HÊp thô lipit: glyxerin + axÝt bÐo

+ Glyxerin hoµ tan cã thÓ hÊp thô trùc tiÕp = khuyÕch t¸n

+ A.bÐo khã tan + muèi mËt � phøc tan � hÊp thu vµo TB biÓu m« nhung mao t¸ch ra vµo m¸u (A.bÐo <12C vµo m¸u, cßn>12C vµo b¹ch huyÕt, cßn a.mËt vÒ gan)

+ Trong TB n.m ruét ®a sè A.bÐo + glyxerin�mì trung tÝnhvµ photphatit

+ §é nãng ch¶y cµng cao � nhò ho¸ vµ hÊp thu cµng tèt

+ Φ<0,5µm

4. N−íc vµ muèi kho¸ng (SGK)

a. N−íc: ∈ ASTT = c¬ chÕ k.t¸n thÈm thÊu

+ Tõ d2 nh−îc tr−¬ng � −u, ®¼ng tr−¬ng

+ §¼ng tr−¬ng: chÊt tan & n−íc cïng hÊp thu K0 ∈ lÉn nhau

+ ¦u tr−¬ng: H2O tõ m¸u� ruét ®Õn ®¼ng tr−¬ng míi h.thu

+ H.thu H2O tõ d2 ®−êng ∈ lo¹i ®−êng & [®−êng]. ¦u, ®¼ng

tr−¬ng� hÊp thu chËm. Tèt nhÊt lµ glucose nh−îc tr−¬ng (1-2%)

+ 10% n−íc th¶i theo ph©n.

b. Muèi kho¸ng: d¹ng hoµ tan trong n−íc∈:

+ §é hoµ tan: ®é hoµ tan cao� hÊp thu m¹nh.

+ Ho¸ trÞ ion: ion ho¸ trÞ thÊp�hÊp thu nhanh.



+ Na+, K+: d¹ng muèi Cl-.

+ Ca++ d−íi d¹ng phøc víi axÝt mËt

+ P d¹ng v« c¬

+ Mg++ hÊp thu ng−îc bËc thang

+ Fe d¹ng ho¸ trÞ 2…

5. VTM: d¹ng nguyªn vÑn

+ VTM nhãm B,C tan trong n−íc hÊp thu nhanh = kh.t¸n thÈm thÊu (Riªng B1 hÊp thu sau khi photpho ho¸)

+ B12 hÊp thu ë håi manh trµng nhê Èm bµo

+ VTM tan trong dÇu mì A, D, E, K ph¶i cã muèimËt. Do ®ã lµm gi¶m hÊp thu mì ë ruét. ./.

Tiªu ho¸ vµ hÊp thu ë loài nhail¹i

Documents

Sinhlýçc c¬quanchøcn¨ng · Sinhlýçc c¬quanchøcn¨ng Ch−¬ng7. Sinhlýtiªuho¸vµhÊpthu Tiªu ho¸? * Ph©n gi¶iT.¨n tõmiÖng ruétgiµbiÕn®æiçc hîp chÊth÷u