SİSAM ADASI (İZMİR SEFERİHİSAR AÇIKLARI

30 Ekim 2020

SİSAM ADASI

(İZMİR SEFERİHİSAR AÇIKLARI)

Mw 6.6

DEPREMİ RAPORU

DEPREM DAİRESİ BAŞKANLIĞI

Aralık 2020

ii

GİRİŞ

Bu rapor; 4 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’ nin 40 ıncı maddesinin 2 nci fıkrasının, Ülke

genelinde deprem verilerinin paylaşımı ve kamuoyunun bilgilendirmesi konusundaki, "Deprem

gözlemi yapan üniversiteler, yerel yönetimler ve tüm kurum ve kuruluşlar deprem gözlem verilerini

eşzamanlı olarak Başkanlığa aktarır. Meydana gelen depremin büyüklük ve şiddeti gibi temel veriler

kamuoyuna resmi olarak sadece Başkanlık tarafından duyurulur" hükmü gereğince hazırlanmıştır.

iii

İÇİNDEKİLER

İÇİNDEKİLER ................................................................................................................................................. iii

ŞEKİLLER DİZİNİ ........................................................................................................................................... iv

TABLOLAR DİZİNİ ......................................................................................................................................... vi

ÖNSÖZ ............................................................................................................................................................ vii

1. DEPREME AİT GENEL BİLGİLER ......................................................................................................... 1

2. DEPREMİN TEKTONİK AÇIDAN DEĞERLENDİRİLMESİ ................................................................ 4

3. BÖLGENİN GEÇMİŞ DÖNEM DEPREM AKTİVİTESİ ...................................................................... 10

4. DEPREMİN BÜYÜKLÜK DEĞERİ ....................................................................................................... 12

5. İVME ÖLÇÜMLERİ ve DEĞERLENDİRMELERİ ............................................................................... 19

6. DEPREMİN BİNA HASARLARI AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ .......................................... 30

7. ÖN HASAR TAHMİN ve KAYIP SONUÇLARI ................................................................................... 37

8. SONUÇLAR............................................................................................................................................. 40

KAYNAKLAR ................................................................................................................................................. 43

iv

ŞEKİLLER DİZİNİ

Şekil 1.1 Bölgede meydana gelen artçı depremlerin 41 günlük süre içinde sayı ve büyüklük açısından

grafiksel dağılımı. ................................................................................................................................ 3

Şekil 2.1 Deprem bölgesinin genelleştirilmiş tektonik durumunu ve depremlere neden olan fayları

gösteren harita. ..................................................................................................................................... 5

Şekil 2.2 30 Ekim 2020 Sisam depreminde zemin büyütmesine yol açan İzmir ve Karşıyaka fayları

tarafından denetlenen İzmir çöküntüsü (Demirtaş, R., 2020’den değiştirilmiştir). ............................. 7

Şekil 2.3 Mw 6.6 depreminden sonra elde edilen interferogramla Sisam adası üzerinde gözlenen

deformasyonlar (Her bir renk döngüsü 28 mm lik deformasyona işaret etmektedir). ......................... 8

Şekil 2.4 İnterferogram faz açma işlemi sonrası Mirone Programı ile hesaplanmış deformasyonlar. 8

Şekil 2.5 30 Ekim 2020 Sisam depremi sonrasında yapılan Coulomb stress değişimm analizi.. ........ 9

Şekil 3.1 Bölgenin tarihsel ve aletsel dönem deprem aktivitesi ........................................................ 11

Şekil 4.1 AFAD Başkanlığının deprem gözlem istasyonları ............................................................. 12

Şekil 5.1 Depremi kaydeden en yakın ivmeölçer istasyonların dağılımı ........................................... 19

Şekil 5.2 Türkiye Deprem Tehlike Haritasına göre bölgenin deprem tehlikesi. ................................ 20

Şekil 5.3 Aydın-Kuşadası (0905) istasyonu yatay ivme kayıtlarına ait ivme spektrumlarının deprem

yönetmelikleri ivme spektrumu ile karşılaştırması. ........................................................................... 21

Şekil 5.4 İzmir-Bayraklı (3513) istasyonunun Türkiye Deprem Tehlike Haritasındaki Yeri ve 475

yıllık PGA değeri (https://tdth.afad.gov.tr). ....................................................................................... 22

Şekil 5.5 İzmir-Bayraklı (3513) istasyonu yatay ivme kayıtlarına ait ivme spektrumlarının deprem


Şekil 5.6 İzmir-Konak (3518) istasyonunun Türkiye Deprem Tehlike Haritasındaki Yeri ve 475 yıllık

PGA değeri (https://tdth.afad.gov.tr). ................................................................................................ 23

Şekil 5.7 İzmir-Konak (3518) istasyonu yatay ivme kayıtlarına ait ivme spektrumlarının deprem


Şekil 5.8 İzmir-Karşıyaka (3519) istasyonunun Türkiye Deprem Tehlike Haritasındaki Yeri ve 475


Şekil 5.9 İzmir-Karşıyaka (3519) istasyonu yatay ivme kayıtlarına ait ivme spektrumlarının deprem


Şekil 5.10 İzmir-Bornova (3522) istasyonunun Türkiye Deprem Tehlike Haritasındaki Yeri ve 475


Şekil 5.11 İzmir-Bornova (3522) istasyonu yatay ivme kayıtlarına ait ivme spektrumlarının deprem


v

Şekil 5.12 İzmir-Bayraklı-1 (3514) istasyonunun Türkiye Deprem Tehlike Haritasındaki Yeri ve 475


Şekil 5.13 İzmir-Bayraklı-1 (3514) istasyonu yatay ivme kayıtlarına ait ivme spektrumlarının deprem


Şekil 5.14 İzmir-Bornova (3520) istasyonunun Türkiye Deprem Tehlike Haritasındaki Yeri ve 475


Şekil 5.15 İzmir-Bornova (3520) istasyonu yatay ivme kayıtlarına ait ivme spektrumlarının deprem


Şekil 6.1 Yumuşak kat göçmesi sonucu ağır hasarlı binalar. ............................................................. 30

Şekil 6.2 Uygun olmayan donatı detayları sonucu gözlenen hasar.................................................... 32

Şekil 6.3 Korozyona uğramış donatılar ve yetersiz sargı................................................................... 32

Şekil 6.4 Farklı seviyelerde dolgu duvar hasarları ............................................................................. 33

Şekil 6.5 Ağır çıkmaya sahip binalarda gözlenen hasar .................................................................... 34

Şekil 6.6 İzmirde yapı sağlığı izleme sistemi kurulan bina ve sistemin kurulduğu katlar. ................ 35

Şekil 6.7 İzmirde yapı sağlığı izleme sistemi kurulan binada farklı katlarda elde edilen ivme ve

yerdeğiştirme değerleri. ..................................................................................................................... 36

Şekil 7.1 İkincil çözüm sonuçlarına ait tahmini şiddet haritası ......................................................... 38

Şekil 7.2 İvme istasyonları ile gerçekleştirilen tahmini şiddet haritası .............................................. 38

vi

TABLOLAR DİZİNİ

Tablo 1.1 Depremin merkez üssüne en yakın Türkiye’ deki yerleşim yerleri ..................................... 2

Tablo 1.2 Depremin merkez üssüne en yakın Türkiye’ deki il merkezleri .......................................... 2

Tablo 4.1 Depremin çözümünde kullanılan istasyonlar ve elde edilen parametreler ........................ 13

Tablo 4.2 Kullanılan Caldera kabuk modeli. ..................................................................................... 17

Tablo 5.1 Bölgedeki yakın ivmeölçer istasyonları ve ölçülen ivme değerleri (detay bilgi;

https://tadas.afad.gov.tr/event-detail/11995) ..................................................................................... 19

vii

DEPREM DEĞERLENDİRME RAPORU

ÖNSÖZ

Bilindiği üzere 30 Ekim 2020 tarihinde yerel saat ile 14.51’de Sisam Adası’nın hemen kuzeyinde

ülkemiz sınırları içinde Seferihisar ilçesinin kıyı kesimlerine yaklaşık 22 km uzaklıkta büyüklüğü

Mw 6.6, derinliği 14.9 km olan bir deprem meydana gelmiştir. Yapılan değerlendirmeler sonucunda;

30 Ekim 2020 depreminin Sisam Fayı üzerinde yaklaşık 30 km uzunlukta bir kırılmaya yol açtığı

düşünülmektedir. Deprem özellikle zemin etkisi ve yapısal problemlerden dolayı İzmir kent

merkezinde Bayraklı mevkiinde can ve mal kaybına sebep olmuştur. Deprem sonucunda 117

vatandaşımız hayatını kaybetmiş, 1032 vatandaşımız yaralanmış ve tedavileri yapılmıştır. Bu

depremin biz yerbilimciler, inşaat mühendisleri ve kriz yöneticileri açısından en önemli özellikleri;

depremden yaklaşık 70 km uzaklıktaki bir noktada hasarların ve can kayıplarının gözlenmesi,

medyamızda tartışılan büyüklük değeri, son zamanlarda kıyılarımızda meydana gelen depremlerde

gözlenen Tsunami etkilerinin bu depremde de kendisini göstermesi, 91. saat mucizesi Ayda bebek’in

Arama Kurtarma ekiplerimizce enkazdan sağ kurtarılması ve depremin üzerinden henüz 1 ay

geçmeden arama kurtarma çalışmalarının tamamlanarak enkazların kaldırılması ve afetzedelerin

çadırlardan alınarak geçici konaklama merkezlerine (konteyner kentlere) nakledilmesi başarılarıdır.

Değerli paydaşlarımız;

AFAD Deprem Dairesi Başkanlığınca gerek afet yönetimi konusunda çalışan akademisyenlerimize

gerekse kriz yönetiminde yer alan kamu görevlilerine, yerel yöneticilere, AFAD gönüllülerimize ve

sivil toplum kuruluşlarımıza, meydana gelen bu deprem ile ilgili özellikle teknik açıdan

değerlendirmelerimizi sunduğumuz bu rapordaki bilgilere olduğu gibi aynı zamanda sizlerin de

yapacağı çalışmalara katkı sağlaması açısından web sayfalarımız üzerinden her türlü veriye her

zaman olduğu gibi ulaşılır halde sunulmaktadır. Deprem ile ilgili raporlara ve anlık bilgilere

“deprem.afad.gov.tr”, ivme verilerilerine Türkiye İvme Veri Tabanı ve Analiz Sistemi

“tadas.afad.gov.tr”, depremin anlık hız kayıtlarına Türkiye Deprem Veri Merkezi Sistemi

“tdvms.afad.gov.tr” ve AFAD Başkanlığı ile ilgili her türlü bilgi ve belgeye “afad.gov.tr”

adreslerinden ulaşılabilinmektedir.

Son söz olarak bu teknik raporun hazırlanmasında emeği geçen AFAD Deprem Dairesi Başkanlığı

personelinin yanısıra verdikleri katkılardan dolayı danışman öğretim üyelerimiz ODTU İnşaat

Mühendisliği Bölümünden Prof. Dr. Ahmet Yakut ve ekibine, Prof. Dr. Ozan Cem Çelik’e, Ankara

Üniversitesi Jeofizik Mühendisliği Bölümünden Prof. Dr. Bahadır Aktuğ’a ve tüm AFAD ailesine

teşekkür ederim.

Dr. Murat NURLU

AFAD Deprem Dairesi Başkanı

Deprem Dairesi Başkanlığı 1


1. DEPREME AİT GENEL BİLGİLER

30.10.2020 14:51:23 (TSİ), Sisam Adası (İzmir Seferihisar Açıkları) Depremi Mw 6.6

Enlem: 37.879 N Boylam: 26.703 E Derinlik: 14.9 km

Şekil 1.1 30.10.2020 14:51:23 (TSİ), Sisam Adası (İzmir Seferihisar Açıkları) Mw 6.6 depremi ve 62

günlük sürede gözlenen artçı depremlerin dağılımı.

30.10.2020 günü, Türkiye saati ile 14:51'de merkez üssü Sisam Adası (İzmir Seferihisar Açıkları)

olan Mw 6.6 büyüklüğünde bir deprem meydana gelmiştir. Yerin 14.9 km derininde meydana gelen

bu depremin en yakın yerleşim birimi olan İzmir ilinin Seferihisar ilçesine bağlı Doğanbey Payamli

köyüne uzaklığı 27.17 km.'dir (Tablo 1.1, 1.2). Ana şoktan, 31.12.2020 01:50'ye kadar geçen

zamanda (62. günde), büyüklükleri 0.7 ile 5.1 arasında değişen 5799 adet artçı deprem kaydedilmiştir

(Şekil 1.1). Depremin belirgin süresi ise hesaplamalara göre 15.68 sn olarak belirlenmiştir.



Tablo 1.1 Depremin merkez üssüne en yakın Türkiye’ deki yerleşim yerleri

Merkez üssüne en yakın 5 yerleşim yeri

İl İlçe Köy Mesafe(km)

İzmir Seferihisar Doğanbey Payamlı 27.17

İzmir Seferihisar Ürkmez 31.49

İzmir Menderes Gümüldür 35.18

İzmir Seferihisar Kavakdere 35.32

İzmir Seferihisar Seferihisar_mrkköy 36.26

Tablo 1.2 Depremin merkez üssüne en yakın Türkiye’ deki il merkezleri

Merkez üssüne en yakın 5 il merkezi

İl İlçe Mesafe(km)

İzmir Merkez 71.53

Aydın Merkez 95.70

Manisa Merkez 111.45

Muğla Merkez 168.27

Denizli Merkez 212.89

Artçı şokların dağılımlarına bakıldığında; depremin ardından geçen 62 günlük süreçte 5799 adet artçı

deprem değerlendirilmesi normal gözükmektedir. Artçı deprem dağılımları aslında bölgede 3 fayda

aktivite ve enerji boşalımlarının olduğunu göstermektedir (Şekil 1.1). Artçıların büyük bir çoğunluğu

6.6 büyüklüğüne neden olan yaklaşık 30 km. uzunluğundaki doğu-batı uzanımlı normal fay türündeki

fay üzerinde meydana gelmiştir. Adanın en doğu ucunda karada yaklaşık 7 km. uzunluğundaki normal

fay ile adanın yaklaşık 15 km. kuzeybatısında denizde sağ yanal atımlı fay üzerinde de deprem

dağılımları saptanmıştır.

Artçı depremlerin büyüklük ve sayı açısından günlük dağılımına bakıldığında (Şekil 1.2); büyüklük

ve sayı açısından çok keskin bir düşüş olmadığı, zamana yayılmış uzun bir süreçte artçı depremlerin

sönümleneceği öngörülmektedir. Bu bölgede özellikle normal fayların neden olduğu depremlerde

artçı deprem aktivitesinin uzun sürelerde sönümlenmesi deprem sismolojisi açısından normal bir

süreçtir.



Şekil 1.1 Bölgede meydana gelen artçı depremlerin 41 günlük süre içinde sayı ve büyüklük açısından grafiksel dağılımı.



2. DEPREMİN TEKTONİK AÇIDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Ege Denizi’nin kuzeyi dışında kalan büyük bir bölümü Avrasya Kıta Plakasının bir parçası olan Ege

mikroplakası üzerinde oturmaktadır. Kuzeyde, ana Avrasya Kıtasal Levhasına, doğuda Anadolu

Mikro Levhasına, güneyde ve batıda ise Afrika tektonik plakasına bağlı olup bu sınır boyunca kuzeye

doğru hareket eden okyanus kabuğu ile çarpışmaktadır. Doğusunda yer alan Anadolu mikro plakası

ise Avrasya ve Arabistan plakalarının çarpışmasının etkisiyle KG yönlü sıkışması etkisiyle Kuzey ve

Doğu Anadolu Fay Sistemlerini kullanarak 20-25 mm hızla batıya doğru hareket eder. Batıya kaçış

esnasında Anadolu bloğu Batı Anadolu’da saatin tersi yönünde rotasyonal bir dönme ile Ege

Denizinin güneyindeki Ege yayı boyunca Afrika levhası üzerine yılda 30-35 mm hızla itilmektedir.

Ege mikroplakası bu üç levha arasındaki bu etkileşimler nedeniyle çok sayıda sismik aktiviteye ev

sahipliği yapmaktadır.

Ege yayı boyunca dalan okyanus tabanının çekme gücü, yay ardı gerilmenin oluşturduğu güç ve

Anadolu Mikro Levhasının batıya hareketi birbiriyle ilişkilidir. Bu alanda Üst Miyosen'den itibaren

etkili olan aktif tektonik hareketlerle oluşan deformasyon neticesinde yerkabuğunun incelerek

çökmesiyle Ege Denizi oluşmuştur. Yine bu hareketler neticesinde ana kara bölgesinde yıllık

30mm’nin üzerinde K-G yönlü bir gerilme sonucunda D-B gidişli sismik aktif olan Horst ve

Grabenler gelişmektedir. İzmir Körfezi ile Kuşadası Körfezi arasında kalan coğrafyada Seferihisar

Yükselimi, Çubukludağ Yükselimi ve Değirmendere Yükselimi bölgenin ana tektonik çatısını

oluşturmaktadır. Bu yükselim ve çöküntülerin kenarlarını aşağıda açıklanan faylar oluşturmaktadır;

Tuzla fay zonu karada, kuzeyde Gaziemir, Yeniköy-Orhanlı ve güneyde Doğanbey burnu arasında

uzanan yaklaşık 40 km. ve deniz içindeki devamı yaklaşık 10 km. olan toplam 50 km. uzunlukta sağ

yanal doğrultu atımlı bir fay zonudur (Şekil 2.1). Tuzla fay zonunun güneybatı ucunda 1992 yılında

6.2 büyüklüğünde bir deprem meydana gelmiştir.

Seferihisar fay zonu Seferihisar-Yelki arasında uzanan yaklaşık 24 km. ve deniz içindeki 6 km.'lik

devamı ile birlikte 30 km. uzunluktaki sağ yanal doğrultu atımlı bir fay zonudur. Demirtaş ve Koçer

(2006) tarafından yapılan paleosismolojik çalışmalar kapsamında kazı yapılan kesimdeki 37 m. sağ

yanal dere çarpılması ve kazı duvarlarındaki atım miktarlarından Seferihisar fayın yıllık kayma

hızının 0.2-1.0 mm/yıl ve deprem tekrarlanma aralıkları (1.0 metrelik bir atım / M=> 6.5 bir deprem

için) bin ile 5 bin yıl aralığında olduğu saptanmıştır (Şekil 2.1). Seferihisar fay zonunun güney ucunda

2003 yılında 5.7 büyüklüğünde bir deprem meydana gelmiştir.

Gümüldür fay zonu, 30 Ekim 2020 Sisam depremine neden olan Sisam Fayı'nın yaklaşık 25 km.

kuzeyinde, Gümüldür-Özdere arasında, yaklaşık 15 km. uzunlukta BKB-DGD gidişli normal



faylanma karakteri sunan D-B uzanımlı güneye eğimli eğim atımlı normal atımlı bir fay zonudur

(Şekil 2.1).

İzmir fay zonu, İzmir Körfezini güneyden sınırlayan Güzelbahçe ile Pınarbaşı arasında uzanan ve 2

segmentten oluşan yaklaşık 35 km. uzunlukta D-B uzanımlı eğim atımlı normal faylanma karakteri

sunan bir fay zonudur. İzmir fayı üzerinde en son 1688 yılında M:6.8 büyüklüğünde bir deprem

olmuştur (Şekil 2.1).

Bornova/Karşıyaka Fayı: İzmir Körfezini kuzeyden sınırlayan BKB-DGD uzanımlı birbirine

paralel 2-3 segmentten oluşan toplam 15 km. uzunlukta eğim atımlı bir normal fay zonudur.

Gülbahçe fay zonu: Karaburun Yarımdasını doğudan sınırlayan, Karaburun ile Gülbahçe-Sığacık

körfezi arasında karada yaklaşık 30 km ve denizde 40 km olmak üzere toplam uzunluğu 70 km olan

K-G gidişli normal bileşenli sağ yanal doğrultu atımlı bir fay zonudur. Gülbahçe fayı üzerinde en son

2005 yılında M5.9 büyüklüğünde bir deprem olmuştur.

Şekil 2.1 Deprem bölgesinin genelleştirilmiş tektonik durumunu ve depremlere neden olan fayları gösteren harita.



30 Ekim 2020 tarihinde meydana gelen Mw 6.6 büyüklüğündeki deprem de bu tektonik rejim

etkisinde gelişmiş olan Sisam Adası’nın kuzeyinden geçen D-B uzanımlı düşük açılı normal bir fay

üzerinde meydana gelmiştir. 30 Ekim 2020 depremi Sisam Adası’nın kuzeyinden geçen BKB-DGD

gidişli, 40o-50o kuzeye eğimli Sisam Fayı’nın yaklaşık 30 km'lik parçasında yırtılma oluşturduğu

düşünülmektedir. Ana şok sonrası ana yırtılmanın batısındaki 10 km'lik ve güneydoğusundaki 7

km'lik parçalardaki depremler artçı depremlerden ziyade, ana kırığın bitişiğindeki normal faylara

gerilim aktarılması sonucu bağımsız depremler olarak geliştiği görünmektedir. Bir başka deyişle,

normal faylanma karakteri gösteren Sisam ana kırığının doğu ve batısındaki aynı mekanizmaya sahip

normal veya yanal atımlı küçük kırıklar (10 km ve 7 km uzunluklarda) üzerinde, ana şok sonrası

bağımsız küçük depremlerin yoğunlaşmış olduğu gözükmektedir (Şekil 2.1).

Kuşadası Körfezi ile İzmir Körfezi arasındaki alan Seferihisar-Değirmendere Yükselimleri ve

Çubukludağ çöküntüsü; Paleozoik yaşlı Menderes Metamorfikleri, Üst Kretase yaşlı İzmir Flişi,

Miyosen yaşlı sedimanter ve volkanik birimlerin bir arada olduğu kayalık zeminler’den oluşmaktadır.

Bir çanak ya da çöküntü oluşturan İzmir Körfezi ise yaklaşık 600 m. kalınlıkta gevşek ve suya-doygun

bataklık-kıyı-delta çökellerinden oluşmaktadır. İzmir çanağındaki 600 m. kalınlıktaki gevşek-suya

doygun zemin 70 km. uzaklıktaki bir depremin (Mw 6.6) hareketini birkaç kat büyütmüş ve süresini

artırmıştır. Türkiye Deprem Tehlikesi Haritasına göre Bayraklı'da beklenen PGA 475 değeri 0.436

g’dir. Yani yıkımların olduğu Bayraklı'da ivme, beklenen ivme değerinden 4-5 kat daha düşük

olmuştur (Şekil 2.2).



Şekil 2.2 30 Ekim 2020 Sisam depreminde zemin büyütmesine yol açan İzmir ve Karşıyaka fayları tarafından denetlenen

İzmir çöküntüsü (Demirtaş, R., 2020’den değiştirilmiştir).

Mw 6.6 büyüklüğündeki depremden sonra bölgede meydana gelen olası co-sismik deformasyonları

gözlemlemek amacıyla ESA Copernicus Sentinal 1A-B verilerinden yararlanılmıştır (C-band ~6 cm

wavelength). Track 29 Ascending (yükselen geçiş güneyden kuzeye tarama) verisinden deprem

öncesi ve sonrası olmak üzere 23/10/2020-04/10/2020 ve 29/10/2020-04/10/2020 tarihli görüntü

çiftlerinin GmtSAR Paralel Programı (Çakır, Z. vd. 2018) yardımıyla çakıştırılması ile elde edilen

interferogramda (Şekil 2.3), deprem merkez üssüne yakın Sisam Adasında toplamda 20 cm ye varan

deformasyonlar gözlenmekle beraber, Adanın kuzey batısında 11 cm civarı yükselmeler gözlendiği

söylenebilir (Şekil 2.4). Merkez üssünün deniz içerisinde olması nedeniyle renk saçaklarının tamamı

gözlenememektedir.



Şekil 2.3 Mw 6.6 depreminden sonra elde edilen interferogramla Sisam adası üzerinde gözlenen deformasyonlar (Her bir

renk döngüsü 28 mm lik deformasyona işaret etmektedir).

Şekil 2.4 İnterferogram faz açma işlemi sonrası Mirone Programı ile hesaplanmış deformasyonlar.



Sisam Adası (İzmir Seferihisar Açıkları) depreminden hemen sonra yapılan Coulomb Gerilim Analizi

sonuçlarıda bize depreme neden olan fayın doğu ve batı olmak üzere her iki ucunda gerilim

birikiminin geliştiği saptanmıştır (Şekil 2.5).

Şekil 2.5 30 Ekim 2020 Sisam depremi sonrasında yapılan Coulomb stress değişimm analizi..

Depremin ardından geçen 62 günlük süre içindeki artçıların dağılımı elde edilen gerilim dağılım

haritasını doğrular nitelikte gelişmiştir.



3. BÖLGENİN GEÇMİŞ DÖNEM DEPREM AKTİVİTESİ

Bölge depremsellik açısından dünyanın en aktif bölgelerinden biri olup (Şekil. 3.1) tarihsel deprem

kayıtları 2500 yıl öncesine kadar uzanmaktadır. Batı Anadolu ve Adalar bölgesinde MÖ 412-411

İstanköy, MÖ 26 Aydın Efes, MS 17 Manisa’dan Efes’e kadar olan bölge, 105 Ön Asya , 178 İzmir,

334 İstanköy, 688, 1039, 1654, 1680, 1688, 1690, 1723, 1739, 1778 İzmir, 1862 Turgutlu, 1880 İzmir

Menemen, 1883 İzmir Çeşme, 1890 Efes Depremi, 1895 ve 1899 Aydın Nazilli depremleri ciddi

yıkıma ve can kaybına neden olmuş önemli depremlerdir (Guidoboni ve diğ. 1994, Papazachos ve

Papazachou 1997, Ambraseys 2009). Bunlardan 688 Depreminde 20000 can kaybından bahsedilirken

(Ergin ve diğ. 1967), İzmir kent merkezinde ve civarında çok ciddi yıkıma neden olan 1688

depreminde 15000’in üzerinde insan hayatını kaybetmiştir.

4 Nisan 1739 tarihinde meydana gelen deprem de benzer şekilde İzmir Körfezi ve Sakız Adasında

yıkıma neden olmuştur. Tarihsel kayıtlar 30 Ekim depreminin dış merkezine en yakın yerleşim olan

Sisam Adası’nda 19’ncu yüzyıldan önce MÖ 200, MS 47, 1831, 1751, 1873 ve 1877’de de yıkıcı

depremlerin olduğunu göstermektedir (Guidoboni ve diğ. 1994, Papazachos ve Papazachou 1997,

Ambraseys, 2009).

Adanın 6’ncı yüzyılda yükselmesi MS 500’lerde başka bir depremin kanıtı olabileceği gibi 1476’da

Cenevizlilerin burayı terk ederek Sakız Adası’na göç etmelerine de yıkıcı bir deprem neden olmuş

olabilir (Guidoboni ve diğ., 1994, Papazachos ve Papazachou, 1009).



Şekil 3.1 Bölgenin tarihsel ve aletsel dönem deprem aktivitesi

Ege Graben Sistemi içerisinde yer alan bölge tarihsel dönemde olduğu gibi aletsel dönem de de hasar

yapıcı depremlerin etkisinde kalmıştır. 30 Ekim depreminin meydana geldiği Sisam Adası (İzmir

Seferihisar Açıkları) ve yakın çevresinde aletsel dönemde meydana gelen bazı depremler; 1904 Ms

6.0-6.2, 1909 Ms 6.0, 1928 Ms 6.2, 1949 Ms 6.6, 1955 Ms 6.8 ve 1992 Mw 6.0 depremleri olarak

verilebilir. 1904 depremlerinin Sisam Adasının güneyinde meydana geldiği görülmektedir (Şekil

3.1).



4. DEPREMİN BÜYÜKLÜK DEĞERİ

30 Ekim 2020 tarihinde Sisam Adası’nın hemen kuzeyinde meydana gelen depremden sonra deprem

konusunda çalışma yapan ajanslar depremin büyüklük ve derinlik değerlerini birbirlerinden farklı

ölçütlerde verdiler. Bu deprem biliminde normal bir durum olup önemli olan kriz yönetiminin bu

değerlendirmelere nasıl tepki vereceğidir. Deprem sonrasında kanun ile yetkilendirilmiş olan AFAD

Başkanlığı tarafından verilen büyüklük değeri ve ilksel hasar tahmini değerlendirmeleri ile bölgeden

gelen haberler çerçevesinde Türkiye Afet Müdahale Planı seviye 3 “Ulusal Seviye” ile kriz yönetimi

faaliyetleri planlanarak yürütülmüştür. ABD nin jeoloji kurumu olan ve kendi ülkesi dışında diğer

ülkelerdeki deprem aktivtesini uzak istasyon çözümleriyle yapan USGS (Amerika Birleşik Devletleri

Jeoloji Kurumu) bu depremin büyüklüğünü 7.0 olarak hesaplamıştır. Genellikle tartışmalar da bu

büyüklük ile Başkanlığımızın hesaplamış olduğu 6.6 değeri arasında olmuştur. 30 Ekim 2020

tarihinde Sisam Adası’nın hemen kuzeyinde yerel saat ile 14.51’de meydana gelen depremin

büyüklüğünün 6.6 olarak hesaplanmasının bilimsel açıdan açıklamaları aşağıda verilmiştir:

a) Ülkemizin en büyük, Avrupa’nın 2. büyük deprem gözlem ağı AFAD Başkanlığınca işletilmekte olup

2020 yılı sonu itibariyle bu sayı 1111 dir (Şekil 4.1).

Şekil 4.1 AFAD Başkanlığının deprem gözlem istasyonları

Bu depremin çözümü 124 istasyon ile hassas bir şekilde tekrar yapılmış olup bu kadar istasyonla

çözüm yapan herhangi bir ajans bulunmamaktadır. Depremin çözümünde kullanılan istasyonlar Tablo

4.1’de verilmiştir.



Tablo 4.1 Depremin çözümünde kullanılan istasyonlar ve elde edilen parametreler

Ajans FDSN Kod Faz Kalite Zaman (UTC) Residuel Mesafe M/A

AFAD TU AYDN P I 30.10.2020 11:51 0,95 106,19 M

AFAD TU IZMR P I 30.10.2020 11:51 0 113,13 M

AFAD TU IZMR P I 30.10.2020 11:51 0 113,13 M

AFAD TU BDRM P I 30.10.2020 11:51 1,21 111,63 M

AFAD TU ZEDA P I 30.10.2020 11:51 0,8 125,23 M

AFAD TU AKHS P I 30.10.2020 11:51 -0,09 147,42 M

AFAD TU ESEN P I 30.10.2020 11:51 0,47 144,76 M

AFAD TU KTT P I 30.10.2020 11:51 0,09 151,05 M

AFAD TU KIRA P I 30.10.2020 11:51 0,32 152,79 M

AFAD TU YAZI P I 30.10.2020 11:51 1,06 148,79 M

AFAD TU AYVA P I 30.10.2020 11:51 0,6 158,86 M

AFAD TU MULA P I 30.10.2020 11:51 0,97 158,51 M

AFAD TU TURN P I 30.10.2020 11:51 -1,5 183,39 M

AFAD TU MANT P I 30.10.2020 11:51 -0,23 175,81 M

AFAD TU SUL P I 30.10.2020 11:51 -0,7 182,02 M

AFAD TU STEP P I 30.10.2020 11:51 -1,28 188,44 M

AFAD TU BUHA P I 30.10.2020 11:51 0,02 183,26 M

AFAD TU HAR P I 30.10.2020 11:51 -1,05 190,45 M

AFAD TU KOCA P I 30.10.2020 11:51 0,63 187,02 M

AFAD TU IZMR S I 30.10.2020 11:51 -1,78 113,13 M

AFAD TU AYDN S I 30.10.2020 11:51 0,36 106,19 M

AFAD TU BAYC P I 30.10.2020 11:51 -0,8 207,51 M

AFAD TU DNIZ P I 30.10.2020 11:51 -0,87 207,24 M

AFAD TU TAVA P I 30.10.2020 11:51 0,3 199,87 M

AFAD TU UZP P I 30.10.2020 11:51 -2 217,35 M

AFAD TU BALY P I 30.10.2020 11:51 -1,23 221,67 M

AFAD TU USAK P I 30.10.2020 11:51 -0,8 222,35 M

AFAD TU BOZC P I 30.10.2020 11:51 -0,85 225,38 M

AFAD TU DEMI P I 30.10.2020 11:51 0,6 217,87 M

AFAD TU BKES P I 30.10.2020 11:51 -0,85 231,92 M

AFAD TU SABU P I 30.10.2020 11:52 -0,64 232,12 M

AFAD TU BDRM S I 30.10.2020 11:52 3,04 111,63 M

AFAD TU CNKL P I 30.10.2020 11:52 -0,76 244,73 M

AFAD TU CNKL P I 30.10.2020 11:52 -0,76 244,73 M

AFAD TU ECEA P I 30.10.2020 11:52 0,05 245,09 M

AFAD TU CAEL P I 30.10.2020 11:52 -0,47 245,67 M

AFAD TU DURS P I 30.10.2020 11:52 0,27 245,48 M

AFAD TU PASA P I 30.10.2020 11:52 -0,07 249,13 M

AFAD TU SIMV P I 30.10.2020 11:52 0,9 243,93 M

AFAD TU CMH P I 30.10.2020 11:52 -0,65 261,21 M

AFAD TB ATI P I 30.10.2020 11:52 0,34 256,1 M

AFAD TU ZEDA S I 30.10.2020 11:52 3,03 125,23 M

AFAD TU GOAD P I 30.10.2020 11:52 -0,51 262,89 M



AFAD TU INCE P I 30.10.2020 11:52 0,88 253,08 M

AFAD TU GOLH P I 30.10.2020 11:52 -0,14 261,68 M

AFAD TU LAPS P I 30.10.2020 11:52 0,04 264,14 M

AFAD TU IZZE P I 30.10.2020 11:52 -0,67 275,1 M

AFAD TU KNIK P I 30.10.2020 11:52 -0,57 278,45 M

AFAD TU BNAZ P I 30.10.2020 11:52 -1,85 291,17 M

AFAD TU GDZ P I 30.10.2020 11:52 0 276,64 M

AFAD TU KTT S I 30.10.2020 11:52 -2,37 151,05 M

AFAD TU ESEN S I 30.10.2020 11:52 0,45 144,76 M

AFAD TU BAND P I 30.10.2020 11:52 -0,91 300,53 M

AFAD TU KIRA S E 30.10.2020 11:52 -1,6 152,79 M

AFAD TU EMET P I 30.10.2020 11:52 1,43 281,74 M

AFAD TU MADA P I 30.10.2020 11:52 -1,64 310,14 M

AFAD TU KZIL P I 30.10.2020 11:52 -0,75 303,89 M

AFAD TU BRDR P I 30.10.2020 11:52 0,4 295,79 M

AFAD TU AKHS S I 30.10.2020 11:52 2,33 147,42 M

AFAD TU GOKT P I 30.10.2020 11:52 0,03 309,49 M

AFAD TU ERE P I 30.10.2020 11:52 0,6 306,27 M

AFAD TU YYLC P I 30.10.2020 11:52 -1,64 325,49 M

AFAD TU AKAS P I 30.10.2020 11:52 -0,52 315,94 M

AFAD TU CAVK P I 30.10.2020 11:52 0,18 316,13 M

AFAD TU ULDT P I 30.10.2020 11:52 -0,42 327,8 M

AFAD TU KESN P I 30.10.2020 11:52 0,04 327,68 M

AFAD TU MULA S I 30.10.2020 11:52 1,16 158,51 M

AFAD TU AFYO P I 30.10.2020 11:52 0,61 329,46 M

AFAD TU IMRA P I 30.10.2020 11:52 0,15 337,4 M

AFAD TU AUKUT P I 30.10.2020 11:52 0,23 333,88 M

AFAD TU KORT P I 30.10.2020 11:52 -0,02 336,46 M

AFAD TB IGD P I 30.10.2020 11:52 0,51 341,81 M

AFAD TU ANDZ P I 30.10.2020 11:52 1,63 331,32 M

AFAD TU AVDN P I 30.10.2020 11:52 0,61 342,32 M

AFAD TU DOMA P I 30.10.2020 11:52 1,29 334,82 M

AFAD TU YAZI S I 30.10.2020 11:52 6,36 148,79 M

AFAD TU MANT S I 30.10.2020 11:52 -0,69 175,81 M

AFAD TU BUCA P I 30.10.2020 11:52 0,8 345,17 M

AFAD TU BAGO P I 30.10.2020 11:52 -0,73 358,49 M

AFAD TU AUBOZ P I 30.10.2020 11:52 -1,32 366,1 M

AFAD TU KRSK P I 30.10.2020 11:52 0,38 356,34 M

AFAD TU AYVA S I 30.10.2020 11:52 5,61 158,86 M

AFAD TU AKUM P I 30.10.2020 11:52 -0,54 366,23 M

AFAD TU MURA P I 30.10.2020 11:52 0,81 369,95 M

AFAD TU ELBA P I 30.10.2020 11:52 -1,56 392,41 M

AFAD TU AUKIR P I 30.10.2020 11:52 1,17 367,67 M

AFAD TU BILE P I 30.10.2020 11:52 0,77 373,45 M

AFAD TB GBZ P I 30.10.2020 11:52 -1,43 400,38 M

AFAD TU BYAT P I 30.10.2020 11:52 0,27 391,31 M



AFAD TU KURO P I 30.10.2020 11:52 1,33 381,14 M

AFAD TU TAVA S I 30.10.2020 11:52 -0,92 199,87 M

AFAD TU STEP S I 30.10.2020 11:52 2,79 188,44 M

AFAD TU SGAZ P I 30.10.2020 11:52 0,15 403,01 M

AFAD TU YVAC P I 30.10.2020 11:52 0,56 399,43 M

AFAD TU BUHA S I 30.10.2020 11:52 4,48 183,26 M

AFAD TU SATE P I 30.10.2020 11:52 -0,44 413,02 M

AFAD TU VIZE P I 30.10.2020 11:52 -1,54 422,68 M

AFAD TU CATL P I 30.10.2020 11:52 0,15 410,12 M

AFAD TU HISA P I 30.10.2020 11:52 1,37 399,6 M

AFAD TU UCKU P I 30.10.2020 11:52 -1,22 420,77 M

AFAD TU SEMS P I 30.10.2020 11:52 -0,21 422,77 M

AFAD TU KOCA S I 30.10.2020 11:52 5,56 187,02 M

AFAD TU GEYV P I 30.10.2020 11:52 0,33 423,97 M

AFAD TU KIRK P I 30.10.2020 11:52 -0,02 435,26 M

AFAD TU DNIZ S I 30.10.2020 11:52 1,95 207,24 M

AFAD TU ARMN P I 30.10.2020 11:52 -0,51 447,4 M

AFAD TU DEMI S I 30.10.2020 11:52 0,38 217,87 M

AFAD TU SEDI P I 30.10.2020 11:52 -0,51 447,15 M

AFAD TU DOGA P I 30.10.2020 11:52 0,87 435,78 M

AFAD TU KEPZ P I 30.10.2020 11:52 0,03 446,35 M

AFAD TU UZP S I 30.10.2020 11:52 1,6 217,35 M

AFAD TU USAK S I 30.10.2020 11:52 0,73 222,35 M

AFAD TU SUSU P I 30.10.2020 11:52 0,79 449,91 M

AFAD TU KAYN P I 30.10.2020 11:52 -0,38 464,02 M

AFAD TU CTIK P I 30.10.2020 11:52 1,27 448,38 M

AFAD TU AUSIV P I 30.10.2020 11:52 0,61 454,32 M

AFAD TU BAYC S I 30.10.2020 11:52 5,55 207,51 M

AFAD TU BALY S I 30.10.2020 11:52 4,1 221,67 M

AFAD TU BTAS P I 30.10.2020 11:52 0,79 475,89 M

AFAD TU SAHE P I 30.10.2020 11:52 -0,56 486,34 M

AFAD TU KDHN P I 30.10.2020 11:52 0,92 478,14 M

AFAD KO KONT P I 30.10.2020 11:52 -0,17 496,29 M

AFAD TU KMER P I 30.10.2020 11:52 -0,45 497,64 M

AFAD TU SIMV S I 30.10.2020 11:52 1,24 243,93 M

AFAD TU SABU S I 30.10.2020 11:52 3,89 232,12 M

AFAD TU BOZC S I 30.10.2020 11:52 6,36 225,38 M

AFAD TU BKES S I 30.10.2020 11:52 7,05 231,92 M

AFAD TU DURS S I 30.10.2020 11:52 3,42 245,48 M

AFAD TU IZZE S I 30.10.2020 11:52 -2,16 275,1 M

AFAD TU YIGI P I 30.10.2020 11:52 -0,28 532,54 M

AFAD TU GAZI P I 30.10.2020 11:52 -0,12 530,44 M

AFAD TU ALIN P I 30.10.2020 11:52 -0,84 542,36 M

AFAD TU CNKL S I 30.10.2020 11:52 6,93 244,73 M

AFAD TU KIBS P I 30.10.2020 11:52 1,73 526,15 M

AFAD TU ECEA S I 30.10.2020 11:52 7,62 245,09 M



AFAD TU BOLU P I 30.10.2020 11:52 1,42 535,56 M

AFAD TU CBEY P I 30.10.2020 11:52 0,99 538,11 M

AFAD TU LAPS S I 30.10.2020 11:52 4,09 264,14 M

AFAD TU KKBE P I 30.10.2020 11:52 0,14 554,63 M

AFAD TB ATI S I 30.10.2020 11:52 7,78 256,1 M

AFAD TU GOAD S I 30.10.2020 11:52 6,37 262,89 M

AFAD TU INCE S I 30.10.2020 11:52 8,24 253,08 M

AFAD TU KKUL P I 30.10.2020 11:52 1,43 559,23 M

AFAD TU BCAM P I 30.10.2020 11:52 1,21 564,86 M

AFAD TU GDZ S I 30.10.2020 11:52 3,72 276,64 M

AFAD TU CMH S I 30.10.2020 11:52 8,13 261,21 M

AFAD TU CAEL S I 30.10.2020 11:52 11,13 245,67 M

AFAD TU CMDR P I 30.10.2020 11:52 1,01 576,04 M

AFAD TU DEVR P I 30.10.2020 11:52 1,37 579,43 M

AFAD TU EMET S I 30.10.2020 11:52 5,2 281,74 M

AFAD TU BBAL P I 30.10.2020 11:52 1,9 586,79 M

AFAD TU ERMK P I 30.10.2020 11:52 4,72 566,27 M

AFAD TU BAND S I 30.10.2020 11:52 4,06 300,53 M

AFAD GZ SRFK P I 30.10.2020 11:52 -0,5 619,48 M

AFAD TU DERS P I 30.10.2020 11:52 2,98 601,41 M

AFAD TU BTIN P I 30.10.2020 11:52 -0,28 631,72 M

AFAD TU KESK P I 30.10.2020 11:52 0,44 627,33 M

AFAD TU AKSY P I 30.10.2020 11:52 1,42 621,94 M

AFAD TU KBUK P I 30.10.2020 11:52 0,9 630,07 M

AFAD TU GULN P I 30.10.2020 11:52 0,99 635,62 M

AFAD TU GOKD P I 30.10.2020 11:52 1,46 633,99 M

AFAD TU KIRS P I 30.10.2020 11:52 0,28 642,81 M

AFAD TU ELDT P I 30.10.2020 11:52 1,73 647,87 M

AFAD TU AKPI P I 30.10.2020 11:52 0,75 658,08 M

AFAD TU KERG P I 30.10.2020 11:52 0,92 655,34 M

AFAD TU DELI P I 30.10.2020 11:52 1,11 666,96 M

AFAD TU ANDZ S I 30.10.2020 11:53 9,17 331,32 M

Söz konusu depreme ait tüm okunan P ve S dalga fazlarının varış zamanı ve mesafe

bilgilerine, https://deprem.afad.gov.tr/depremdetay?eventID=483762# linkindeki “Varış Zamanı”

butonundan ulaşılabildiği gibi “Kaydet” butonunun altındaki “sfile” ile de tüm okuma bilgilerinin

ayrıntılı çözümüne ve Magnitüd değerlerine ulaşılabilmektedir. Aynı şekilde

https://deprem.afad.gov.tr/depremdetay?eventID=483762 linkinde depreme ait Moment tensör

çözümü “fay çözümleri” başlığı altında tüm kullanıcılar ile paylaşılmaktadır.

b) Magnitüd tayini hesaplarımızda AFAD Başkanlığı ülkemize özgü magnitüd hesaplaması

gerekliliğinden yola çıkarak 2014 yılında UDAP kapsamında konusunda uzman Norveç bilim

adamlarının da katılımıyla bir Ar-Ge çalışması yaptırmış ve tamamen ülkemizde meydana gelen

depremler kullanılarak geliştirilen ülkemize ait magnitüd formülünü saptamıştır (Kılıç et all., 2016)

https://deprem.afad.gov.tr/depremdetay?eventID=483762

https://deprem.afad.gov.tr/depremdetay?eventID=483762



ve hesaplanan bu formül yine kendi yazılımımız olan programda kullanılmaya başlanmıştır. 7.0

değerini veren USGS’in kullandığı moment magnitüd formülü ve hesaplamalarda kullanılan kabuk

kalınlığı değerleri doğal olarak farklılık gösterecektir. Başkanlığımız moment magnitüd

hesaplamalarında aşağıdaki formül ve katsayılar kullanılmaktadır;

Magnitüd Formülü:

MLnew =(1.18±0.07)xMlold-(1.08±0.36)

Mw = (2/3) log Mo - 10.7

Hesaplamalarımızda kullanılan kabuk modellerimiz Tablo 4.2’de verilmiş olup yazılımda

değerlendirme esnasında en doğru sonuca göre kabuk modeli seçilebilmektedir. Ayrıca dünya standartı

kabul edilen Caldera kabuk modelinin yanısıra Herrin, Ak135 ve IAS91 kabuk modelleri de yazılımda

kullanılmaktadır.

Tablo 4.2 Kullanılan Caldera kabuk modeli.

Hız Derinlik Kalınlık

(km/sn) (km) (km)

3.55 0.00 0

3.57 0.50 0.5

3.70 1.00 0.5

5.35 2.00 1

5.67 3.00 1

5.90 5.00 2

6.02 7.00 2

6.07 10.00 3

6.10 14.00 4

6.18 18.00 4

6.67 30.00 12

8.00 50.00 20

c) İleriki bölümlerde de anlatılacağı üzere Başkanlığımızın ülke geneline yayılmış hızölçer deprem

gözlem istasyonlarının yanı sıra ivmeölçer istasyonları da vardır. Meydana gelen deprem sonucunda

elde edilen en yüksek ivme değeri depremin merkez üssüne 43 km. uzaklıktaki Kuşadası istasyonunda

ölçülen 179.3 gal’lik değerdir. İzmir kent merkezi olan alanlarda da (yaklaşık depremin merkez üssüne

70 km. uzaklıklar için) ortalama ivme değerleri 100 ile 150 gal arasında saptanmıştır. Ülkemizde

günümüze kadar olan depremlerde ortaya çıkan sonuçlara göre; 7.0 büyüklüğünde bir depremin

belirtilen yerde olması durumunda sözkonusu istasyonlardan çok daha büyük ivme değerleri elde

edilmesi beklenirdi.

d) Deprem sonucunda yapılan hasar tespit çalışmaları neticesinde (30.11.2020 tarihi itibariyle) İzmir

genelinde 511 binanın orta hasarlı, 449 binanın ağır hasarlı, 24 binanın ise yıkık olduğunu; Manisa il

sınırları içinde de 1 binanın ağır hasarlı 1 binanında yıkık olduğu sonuçlarını vermiştir. Yapmış

olduğumuz senaryo çalışmaları ve bölgedeki yapı stoğu dikkate alındığında depremin büyüklüğünün



7.0. olması durumunda çok daha ağır bir tablo ile karşı karşıya kalınacağı kesindir. Özellikle 5000’e

yakın bina türü yapı içeren ve merkez üssüne en yakın nokta olan Seferihisar ilçesinde yıkık/ağır hasar

olmaması ilginçtir.

e) Deprem merkez üssüne yakın hatta ada üzerinde de deprem kayıt istasyonu olan ve Ege Denizinin

özellikle güney kesimini, işlettiği deprem gözlem ağlarıyla sürekli gözleyen Yunanistan’ın NOA

(National Observatory of Athens) kurumuna ait ada üzerinde ana kayadaki ivme ölçer istasyondaki

maksimum ivme değeri 169.6 gal olarak saptanmıştır.

f) 4 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 40 ıncı maddesinin 2. fıkrasının “Deprem gözlemi yapan

üniversiteler, yerel yönetimler ve ilgili tüm kurum ve kuruluşlar deprem gözlem verilerini eşzamanlı

olarak Başkanlığa aktarır. Meydana gelen depremin büyüklük ve şiddeti gibi temel veriler kamuoyuna

resmî olarak sadece Başkanlık tarafından duyurulur.” hükmü gereğince ülkemizde depremler 7/24

esasına göre gözlenmekte, değerlendirilmekte ve kamuoyuna açıklamalar resmi olarak AFAD

tarafından yapılmaktadır. Bununla birlikte medyada yer alan bu konunun uzmanı olduğunu kabul

ettiğimiz değerli akademisyenler Başkanlığımızın açık kapı politikasından faydalanarak deprem

verilerine https://tdvms.afad.gov.tr adresinden kolaylıkla ulaşabilir, depremi çözüp sonuçları

görebilirler.

Sonuç olarak 7 gün 24 saat süreyle ülkemizin deprem aktivitesini izleyen, değerlendiren ve kamuoyu ile

paylaşan kurumumuz kanuni yetkisi, konusunda uzman elemanları ve Avrupa’nın 2. büyük gözlem ağını

sorunsuzca işleten anlayışı ile çalışmalarını sürdüregelmekte olup bu depremin momment magnitüd

değerini de 6.6 olarak hesaplamıştır.

https://tdvms.afad.gov.tr/



5. İVME ÖLÇÜMLERİ ve DEĞERLENDİRMELERİ

Ülke geneline yayılan toplam 800 ivme ölçer istasyonu kapsamında 6.6 büyüklüğündeki Sisam Adası

(İzmir Seferihisar Açıkları) depreminin ivme değerlendirmeleri Şekil 5.1 ve Tablo 5.1 verilmiş olup

detay inceleme yapmak isteyen, ham verilere ulaşmak isteyen paydaşlarımız Türkiye İvme Veri

Tabanı ve Analiz Sistemi web sayfasını (https://tadas.afad.gov.tr) ziyaret edebilirler.

Şekil 5.1 Depremi kaydeden en yakın ivmeölçer istasyonların dağılımı

Tablo 5.1 Bölgedeki yakın ivmeölçer istasyonları ve ölçülen ivme değerleri (detay bilgi; https://tadas.afad.gov.tr/event-

detail/11995)

İstasyon Ölçülen İvme Değerleri Uzaklık

Vs30 (gal) 𝑹𝒆𝒑𝒊

Kod İl İlçe Enlem Boylam K-G D-B Düşey (km) (m/s)

3536 İzmir Seferihisar 38.1968 26.8384 50.22 79.14 31.31 34.75 1141

0905 Aydın Kuşadası 37.8600 27.2650 179. 3 144.02 79.84 42.95 369

3523 İzmir Urla 38.3282 26.7706 80.32 63.57 36.90 48.94 414

3533 İzmir Menderes 38.2572 27.1302 73.64 45.90 37.46 51.38 415

3516 İzmir Güzelbahçe 38.3706 26.8907 47.29 48.35 32.08 54.57 460

3538 İzmir Gaziemir 38.3187 27.1253 85.48 76.95 39.26 56.67 -

3528 İzmir Çeşme 38.3039 26.3725 117.57 149.31 77.0 58.23 532

3519 İzmir Karşıyaka 38.4525 27.1112 150.09 109.97 34.17 69.23 131

3513 İzmir Bayraklı 38.4584 27.1671 106.28 94.67 44.19 72.0 196

3526 İzmir Menemen 38.5782 26.9795 88.77 81.50 29.15 78.75 205

https://tadas.afad.gov.tr/

https://tadas.afad.gov.tr/event-detail/11995




711 adet ivmeölçer ile yapılan değerlendirme sonuçlarına göre en büyük ivme 0905 kodlu ivmeölçer

istasyonumuzun (Aydın ili Kuşadası ilçesinde bulunan istasyon) Kuzey-Güney bileşeninde 179.3 gal

olarak ölçülmüştür. Kuzey-Güney yönündeki belirgin süre ise 15.45 sn. olarak hesaplanmıştır.

Depremin merkez üssüne en yakın 5 ivmeölçer istasyonun ölçtüğü ivme değerleri Şekil 5.1' de, en

yakın 10 istasyona ait bilgiler ise Tablo 5.1' de verilmiştir. Tüm sayısal ham ivme verileri ve işlenmiş

verilere Türkiye İvme Veri Tabanı ve Arşiv Sisteminde (TADAS) https://tadas.afad.gov.tr/event-

detail/11995 internet adresinden ulaşılabilir.

Türkiye Deprem Tehlike Haritasına göre bölgenin tehlikesi Şekil 5.2’ de gösterilmiştir. En büyük

ivmenin ölçüldüğü 0905 Kuşadası (Aydın) ivmeölçer istasyonunun bulunduğu noktanın PGA 475

değeri 436 gal’dir. Yıkımların olduğu İzmir kent merkezindeki Bayraklı ilçesindeki ivme ölçer

istasyonumuzdan elde edilen depremin maksimum ivme değeri 106.28 gal olarak ölçülmüş olup bu

noktada deprem tehlike haritamızın verdiği değer 458 gal olarak hesaplanmıştır. Sonuç olarak

yıkımların gözlendiği noktada aslında beklenen tasarım depreminin ¼ ü ivme değerleri oluşmuştur.

Türkiye Deprem Tehlike Haritası interaktif web uygulamasına https://tdth.afad.gov.tr internet

adresinden e-devlet aracılığı ile ulaşılabilmektedir.

Şekil 5.2 Türkiye Deprem Tehlike Haritasına göre bölgenin deprem tehlikesi.



https://tdth.afad.gov.tr/



Şekil 5.3’ e göre, Aydın-Kuşadası (0905) istasyonunun kayıtlarına ait spektral ivme değerlerinin

Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik (DBYBHY-2007) ve Türkiye Bina

Deprem Yönetmeliği (TBDY-2018) tasarım ivme spektrumları ile karşılaştırmalarını göstermektedir.

1996 yılında yürürlüğe giren Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası ve İndeksine göre Aydın İli Kuşadası

İlçe Merkezi 1. derece deprem bölgesinde yer almaktadır. DBYBHY-2007’ye göre tasarım

spektrumu hesaplanırken yerel zemin sınıfı Z2 olarak kabul edilmiştir. TBDY-2018’e göre ise

Kuşadası istasyonunun yerel zemin sınıfı ZC olarak alınmış olup elastik tasarım spektrumu DD-2 (50

yılda aşılma olasılığı %10 (tekrarlanma periyodu 475 yıl) olan) deprem yer hareketi düzeyi için

hesaplanmıştır. Karşılaştırmalarda bu istasyonda alınan kayıtların her iki tasarım spektrumunun da

altında kaldığı görülmektedir.

Şekil 5.3 Aydın-Kuşadası (0905) istasyonu yatay ivme kayıtlarına ait ivme spektrumlarının deprem yönetmelikleri ivme

spektrumu ile karşılaştırması.

Söz konusu depremde bina hasarlarının ve toptan göçmelerin İzmir İli Bayraklı İlçesi ve civarında

yoğunlaştığı görülmüştür. Bu nedenle Bayraklı, Konak, Karşıyaka ve Bornova İlçelerinde bulunan

ivmeölçer istasyonlarından alınan ivme verileri de değerlendirilmiştir.



Bayraklı ilçesinde bulunan ivmeölçer istasyonunun (3513) bulunduğu konumun Türkiye Deprem

Tehlike Haritasındaki PGA 475 değeri 0.455 g'dir (Şekil 5.4). Her ne kadar meydana gelen depremin,

tasarım depremi olmadığı söz konusu istasyondan ölçülen en büyük ivme değerinin (~ 0.108 g) bu

değeri aşmamasından da görülmektedir.

Şekil 5.5, İzmir-Bayraklı (3513) istasyonunun kayıtlarına ait spektral ivme değerlerinin Deprem

Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik (DBYBHY-2007) ve Türkiye Bina Deprem

Yönetmeliği (TBDY-2018) tasarım ivme spektrumları ile karşılaştırmalarını göstermektedir.

DBYBHY-2007’ye göre tasarım spektrumu hesaplanırken yerel zemin sınıfı Z4 olarak kabul

edilmiştir. TBDY-2018’e göre ise Bayraklı istasyonunun yerel zemin sınıfı ZD olarak alınmış olup

elastik tasarım spektrumu DD-2 (50 yılda aşılma olasılığı %10 (tekrarlanma periyodu 475 yıl) olan)

deprem yer hareketi düzeyi için hesaplanmıştır. Karşılaştırmalarda bu istasyonda alınan kayıtların her

iki tasarım spektrumunun da altında kaldığı görülmektedir.

Şekil 5.4 İzmir-Bayraklı (3513) istasyonunun Türkiye Deprem Tehlike Haritasındaki Yeri ve 475 yıllık PGA değeri

(https://tdth.afad.gov.tr).




Şekil 5.5 İzmir-Bayraklı (3513) istasyonu yatay ivme kayıtlarına ait ivme spektrumlarının deprem yönetmelikleri ivme


Konak ilçesinde bulunan ivmeölçer istasyonunun (3518) bulunduğu konumun Türkiye Deprem




Şekil 5.6 İzmir-Konak (3518) istasyonunun Türkiye Deprem Tehlike Haritasındaki Yeri ve 475 yıllık PGA değeri





Şekil 5.7, İzmir-Konak (3518) istasyonunun kayıtlarına ait spektral ivme değerlerinin Deprem


Yönetmeliği (TBDY-2018) tasarım ivme spektrumları ile karşılaştırmalarını göstermektedir. 1996

yılında yürürlüğe giren Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası ve İndeksine göre İzmir İli Konak İlçe

Merkezi 1. derece deprem bölgesinde yer almaktadır. DBYBHY-2007’ye göre tasarım spektrumu

hesaplanırken yerel zemin sınıfı Z3 olarak kabul edilmiştir. TBDY-2018’e göre ise Konak

istasyonunun yerel zemin sınıfı ZD olarak alınmış olup elastik tasarım spektrumu DD-2 (50 yılda

aşılma olasılığı %10 (tekrarlanma periyodu 475 yıl) olan) deprem yer hareketi düzeyi için



Şekil 5.7 İzmir-Konak (3518) istasyonu yatay ivme kayıtlarına ait ivme spektrumlarının deprem yönetmelikleri ivme


Karşıyaka ilçesinde bulunan ivmeölçer istasyonunun (3519) bulunduğu konumun Türkiye Deprem




Şekil 5.9, İzmir-Karşıyaka (3519) istasyonunun kayıtlarına ait spektral ivme değerlerinin Deprem





yılında yürürlüğe giren Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası ve İndeksine göre İzmir İli Karşıyaka İlçe


hesaplanırken yerel zemin sınıfı Z4 olarak kabul edilmiştir. TBDY-2018’e göre ise Karşıyaka

istasyonunun yerel zemin sınıfı ZE olarak alınmış olup elastik tasarım spektrumu DD-2 (50 yılda




Şekil 5.8 İzmir-Karşıyaka (3519) istasyonunun Türkiye Deprem Tehlike Haritasındaki Yeri ve 475 yıllık PGA değeri


Şekil 5.9 İzmir-Karşıyaka (3519) istasyonu yatay ivme kayıtlarına ait ivme spektrumlarının deprem yönetmelikleri ivme





Bornova ilçesinde bulunan ivmeölçer istasyonunun (3522) bulunduğu konumun Türkiye Deprem

Tehlike Haritasındaki PGA 475 değeri 0.453 g'dir (Şekil 5.10). Her ne kadar meydana gelen

depremin, tasarım depremi olmadığı söz konusu istasyondan ölçülen en büyük ivme değerinin (~

0.075 g) bu değeri aşmamasından da görülmektedir.

Şekil 5.11, İzmir-Bornova (3522) istasyonunun kayıtlarına ait spektral ivme değerlerinin Deprem



yılında yürürlüğe giren Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası ve İndeksine göre İzmir İli Bornova İlçe


hesaplanırken yerel zemin sınıfı Z4 olarak kabul edilmiştir. TBDY-2018’e göre ise Bornova

istasyonunun yerel zemin sınıfı ZD olarak alınmış olup elastik tasarım spektrumu DD-2 (50 yılda




Şekil 5.10 İzmir-Bornova (3522) istasyonunun Türkiye Deprem Tehlike Haritasındaki Yeri ve 475 yıllık PGA değeri





Şekil 5.11 İzmir-Bornova (3522) istasyonu yatay ivme kayıtlarına ait ivme spektrumlarının deprem yönetmelikleri ivme


Bayraklı ilçesinde bulunan ivmeölçer istasyonunun (3514) bulunduğu konumun Türkiye Deprem


depremin, tasarım depremi olmadığı söz konusu istasyondan ölçülen en büyük ivme değerinin (~

0.057 g) bu değeri aşmamasından da görülmektedir.

Şekil 5.12 İzmir-Bayraklı-1 (3514) istasyonunun Türkiye Deprem Tehlike Haritasındaki Yeri ve 475 yıllık PGA değeri





Şekil 5.13, İzmir-Bayraklı (3514) istasyonunun kayıtlarına ait spektral ivme değerlerinin Deprem


Yönetmeliği (TBDY-2018) tasarım ivme spektrumları ile karşılaştırmalarını göstermektedir.

DBYBHY-2007’ye göre tasarım spektrumu hesaplanırken yerel zemin sınıfı Z1 olarak kabul

edilmiştir. TBDY-2018’e göre ise Bornova istasyonunun yerel zemin sınıfı ZB olarak alınmış olup

elastik tasarım spektrumu DD-2 (50 yılda aşılma olasılığı %10 (tekrarlanma periyodu 475 yıl) olan)

deprem yer hareketi düzeyi için hesaplanmıştır. Karşılaştırmalarda bu istasyonda alınan kayıtların her

iki tasarım spektrumunun da altında kaldığı görülmektedir.

Şekil 5.13 İzmir-Bayraklı-1 (3514) istasyonu yatay ivme kayıtlarına ait ivme spektrumlarının deprem yönetmelikleri ivme


Bornova ilçesinde bulunan ivmeölçer istasyonunun (3520) bulunduğu konumun Türkiye Deprem


depremin, tasarım depremi olmadığı söz konusu istasyondan ölçülen en büyük ivme değerinin (~ 0.06

g) bu değeri aşmamasından da görülmektedir.

Şekil 5.15, İzmir-Bornova (3520) istasyonunun kayıtlarına ait spektral ivme değerlerinin Deprem



yılında yürürlüğe giren Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası ve İndeksine göre İzmir İli Bornova İlçe




hesaplanırken yerel zemin sınıfı Z1 olarak kabul edilmiştir. TBDY-2018’e göre ise Bornova

istasyonunun yerel zemin sınıfı ZB olarak alınmış olup elastik tasarım spektrumu DD-2 (50 yılda




Şekil 5.14 İzmir-Bornova (3520) istasyonunun Türkiye Deprem Tehlike Haritasındaki Yeri ve 475 yıllık PGA değeri


Şekil 5.15 İzmir-Bornova (3520) istasyonu yatay ivme kayıtlarına ait ivme spektrumlarının deprem yönetmelikleri ivme





6. DEPREMİN BİNA HASARLARI AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Bilindiği üzere depreme dayanıklı yapı tasarımının temel ilkesi; hafif şiddetteki depremlerde

binalardaki yapısal ve yapısal olmayan sistem elemanlarının herhangi bir hasar görmemesi, orta

şiddetteki depremlerde yapısal ve yapısal olmayan elemanlarda oluşabilecek hasarın sınırlı ve

onarılabilir düzeyde kalması, şiddetli depremlerde ise can güvenliğinin sağlanması amacı ile kalıcı

yapısal hasar oluşumunun sınırlanmasıdır. Bu yaklaşım, teknik olarak hazırlanan deprem

mevzuatlarında minimum koşul olarak kabul edilmiştir. İzmir'de meydana gelen deprem en yakın

yerleşim yerine yaklaşık 30 km, İzmir merkeze ise yaklaşık 70 km mesafededir. Mesafenin büyük

olmasına karşın hasarın İzmir merkezde yoğunlaştığı gözlemlenmiştir. Toptan göçmelerin meydana

geldiği Bayraklı'da birçok bina da ağır hasar görülmüştür (Şekil 6.1). Deprem bölgesindeki hasar

gören ve görmeyen yapılar incelendiğinde, deprem tehdidi dikkate alınmadan riski artırıcı yanlış

uygulamalara maruz kalan binalarda ivme değerlerinin oluşturması beklenenden daha fazla hasar

olduğu gözlemlenmiştir. Hasarın yoğun olarak yaşandığı Bayraklı ilçesinde, farklı zeminlere

yerleştirilmiş iki AFAD istasyonunda kaydedilmiş olan yer hareketleri incelendiğinde, Bayraklı’ daki

lokal boyuttaki olumsuz zemin koşullarının hasara olan etkisi açık bir şekilde anlaşılmaktadır.

Yumuşak (Alüviyon) zeminde ölçülen yer hareketi 0.8-1.4 saniye aralığında zemin büyütmesi

olduğunu göstermektedir. Aynı bölgedeki kaya zeminde söz konusu periyot aralığında ölçülen

spektral ivme genlikleri oldukça küçüktür. Ağır hasarın 7-10 kat arası yapılarda gözlenmesinin

nedenlerinden biri de budur. Ancak, yapısal hasarın sadece zeminden kaynaklı olduğu yorumunu

yapmak yanıltıcı olacaktır. Depremde hasar gören bir binanın hasar nedenleri incelenirken önce,

"Deprem" yönetmeliği ve diğer yapı yönetmelik, standart ve konstrüktif esaslara uygun olarak

projesinin yapılıp yapılmadığının belirlenmesi gerekir. Daha sonra eğer projesi fen kurallarına göre

yapılmış ise bu projenin uygulanıp uygulanmadığının anlaşılması, diğer bir deyişle imalatta hata ve

kusurun olup olmadığının tespit edilmesi gerekir.

Şekil 6.1 Yumuşak kat göçmesi sonucu ağır hasarlı binalar.



Binalarda gözlenen hasar, genel olarak ülkemizde yaşanan önceki depremlerde gözlemlenen

hasarlara benzerdir. İzmir'in Bayraklı ilçesinde yapılan gözlemlere dayanan tespitlere göre bina hasarı

aşağıdaki genel başlıklar altında değerlendirilmektedir:

a) Binalar dayanım, uygulama ve detaylandırma yetersizlikleri nedeniyle toptan göçmüştür.

Toptan göçmenin yaşandığı binaların büyük çoğunluğunun 1990-1994 arasında

tasarlandıkları anlaşılmaktadır. Bu binaların hemen yakınında benzer özelliklere sahip olup

nispeten daha iyi tasarlanmış ve inşa edilmiş binaların hasarsız veya az hasarlı olarak depremi

atlattıkları gözlemlenmiştir.

b) Ağır hasarlı binaların büyük kısmında yumuşak kat etkisi gözlenmiştir. Binaların giriş

katlarında bulunmayan ancak üst katlarda devam eden dolgu duvarlar nedeniyle yumuşak kat

durumu meydana gelmiştir (Şekil 6.1).

c) Hasar gören binaların beton kalitesinin genellikle yetersiz olduğu gözlemlenmiştir.

d) Hasar gören binalarda, genel olarak donatı detaylarının uygun olmadığı görülmüştür (Şekil

6.2).

e) Binalar dıştan incelendiğinde belirgin bir hasar gözlenmemesine rağmen içerden yapılan

incelemelerde yapısal sistemde önemli derecede hasar meydana geldiği görülmüştür. Bu tür

binalarda özellikle taşıyıcı elemanlarda düşey yönde ezilmeler tespit edilmiştir.

f) Ağır hasarlı binaların çoğunda özellikle alt katlarda aşırı korozyon gözlenmiştir (Şekil 6.3).

g) Yapısal sistemi hasar görmemesine rağmen dolgu duvarları ağır hasar gören çok sayıda binaya

rastlanmıştır (Şekil 6.4).

h) Binalarda gözlenen çerçeve düzensizliği ve aşırı çıkmaların hasara neden olan bir diğer

önemli unsur olduğu anlaşılmaktadır (Şekil 6.5).

i) Aynı sitede yer alıp aynı mimari ve statik özelliklere sahip olan binalardan bazıları

yıkılmışken bazılarının daha az hasar alarak ayakta kaldığı gözlemlenmiştir. Yıkılan ve ayakta

kalan binaların farklı kişiler tarafından inşa edilmiş olması malzeme ve işçilik kalitesinin yapı

performansını etkileyen önemli parametrelerden biri olduğunu göstermiştir.



Şekil 6.2 Uygun olmayan donatı detayları sonucu gözlenen hasar

Şekil 6.3 Korozyona uğramış donatılar ve yetersiz sargı



Şekil 6.4 Farklı seviyelerde dolgu duvar hasarları



Şekil 6.5 Ağır çıkmaya sahip binalarda gözlenen hasar

Sonuç olarak; deprem mühendisliği açısından Sisam depreminde gözlenen bina hasarlarının çoğu

daha önce yaşanmış depremlerde gözlenmiş olan hasarlara benzerdir. Yapıların deprem

performansını olumsuz olarak etkiyeleyen yetersiz dayanım ve detaylandırma, mimari düzensizlikler,

zayıf işçilik ve düşük malzeme kalitesi gibi unsurların bir arada bulunduğu binaların ağır hasara

uğradığı veya toptan göçtüğü görülmüştür. Hasarın Bayraklı'da ve 7-10 katlı binalarda

yoğunlaşmasının sebebi zemin büyütme etkisi nedeniyle bu binalara daha fazla deprem kuvvetlerinin

etki etmiş olmasıdır. Ancak, vurgulanması gereken önemli bir husus ölçülen deprem yer kayıtlarına

bakıldığında binalara etki eden yatay kuvvetlerin, binaların tasarlandığı yönetmeliklerde öngörülen

tasarım kuvvetlerinden daha düşük olduğudur. Diğer önemli bir konu ise bu deprem altında hasar

görmeyen veya az hasar gören binaların depreme dayanıklı olduğu sonucunun çıkarılmaması

gerektiğidir. Zira, İzmir’de binaların maruz kaldığı deprem etkisi tasarım depreminden daha düşüktür.

Sisam depremi, bölge yapı stoku açısından uyarıcı nitelikte olup beklenen tasarım depremi altında

hasarın çok daha vahim olacağının habercisidir. Bayraklı özelinde gözlemlenen zemin büyütme etkisi

de tasarımda dikkate alınması gereken önemli bir husus olarak karşımıza çıkmaktadır. Bununla

beraber Başkanlığımızca 2019 yılında yürürlüğe konulan “Yapı Sağlığı İzleme Sistemi” kapsamında

yer alan ve öncesinde de UDAP (Ulusal Deprem Araştırma Programı) tarafından desteklenmeye

başlayan yüksek katlı binaların yapısal açıdan izlenmesine yönelik çalışma çerçevesinde ODTU

İnşaat Mühendisliği Bölümünün akademisyenleri ile beraber yapılan çalışmada, İzmir kent

merkezinde yer alan 216 metre yükseklikli 48 katlı bir binaya yapı sağlığı izleme sistemi kurulmuştur

(Şekil 6.6). Yapılan değerlendirmede 6.6 büyüklüğündeki depremin hemen sonrasında binayla ilgili

sağlıklı sonuçlar elde edilmiş ve binanın kullanılabilirliği, iş hayatındaki sürekliliğin sağlanabileceği

sistem sayesinde test edilmiştir.



Şekil 6.6 İzmirde yapı sağlığı izleme sistemi kurulan bina ve sistemin kurulduğu katlar.

Bu binaya kurulan sistem ile deprem anında, 48. katta 280 gal, 2. bodrum katında ise 110 gal bir ivme

değeri kaydetmiştir. En önemli sonuçlardan birisi de deprem anında 48. katta meydana gelen

ötelenme miktarının 16 cm. olarak ölçülmesidir (Şekil 6.7). 01.01.2019 tarihinde yürürlüğe giren

Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği’ nin “Yüksek Bina Taşıyıcı Sistemleri” olarak yeni eklenen bir

bölümde, yüksek binaların gerçek zamanlı deprem davranışlarını izlemek ve olası bir deprem

sonrasında yapısal sistemde hasar olup olmadığını kısa sürede belirleyebilmek amacıyla yapılara

yerleştirilecek ivmeölçerlerden ve kayıt sisteminden oluşan bir yapı sağlığı izleme sistemi kurulması

şartı getirilmiştir. Yapı Sağlığı İzleme Sistemleri Uygulama Yönergesi 09.01.2020 tarihinde

yayımlanarak yürürlüğe girmiş olup, ilerleyen dönemlerde bu tür uygulamaların yaygınlaşacağı

beklenmektedir.



Şekil 6.7 İzmirde yapı sağlığı izleme sistemi kurulan binada farklı katlarda elde edilen ivme ve yerdeğiştirme değerleri.



7. ÖN HASAR TAHMİN ve KAYIP SONUÇLARI

Deprem Ön Hasar Tahmin ve Kayıp Sistemleri, yıkıcı bir depremden hemen sonra meydana

gelebilecek; can kayıpları, üst yapılarda meydana gelebilecek hasar; alt yapı hasarları ve kritik

yapıların hizmet verebilme bilgilerini farklı yöntemlerle hesaplayarak tahmin edebilmektedir. Bu

sistemlerden elde edilen bilgiler deprem bölgesinde arama kurtarma ve müdahale çalışmalarında

bulunacak ekiplerin ihtiyaç bulunan sahalara zamanında sevk edilmesinde, afet sonrası acil yardım

ve iyileştirme çalışmalarının daha hızlı ve verimli yürütülmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Bu

amaçla AFAD Deprem Dairesi Başkanlığı ve üniversite işbirliği ile Deprem Ön Hasar Tahmin ve

Kayıp istemi (AFAD-RED) geliştirilmiştir. AFAD-RED, bir deprem sonrasında Türkiye Deprem

Gözlem Ağlarından alınan deprem parametrelerini kullanarak deprem bölgesindeki kayıpların gerçek

zamanlı tahminini hızlı bir şekilde gerçekleştirmektedir. Programın detayları ile ilgili bilgilere

https://deprem.afad.gov.tr/icerik?id=13, adresinden ulaşmak mümkündür.

AFAD-RED Deprem Ön Hasar Tahmin ve Kayıp Programı; 30.10.2020 günü, Türkiye saati ile

14:51'de merkez üssü Sisam Adası (İzmir Seferihisar Açıkları) olan Mw 6.6 büyüklüğündeki

depremin hemen ardından depremin büyüklüğü, derinliği ve koordinatlarını kullanarak 3 dakika

içinde otomatik ilksel çözümünü gerçekleştirmiştir. Program tarafından üretilen ilksel çözüm Afet

Yönetimi Karar Destek Sistemi (AYDES) üzerinden karar vericiler ile paylaşılmış ve Türkiye Afet

Müdahale Planı (TAMP) hizmet gruplarının kullanımına açılmıştır.

Bu süreçte üretilen bilgiler, karar verici mekanizmalara hızlı bir şekilde can kaybı ve hasarın hangi

coğrafi bölgelerde meydana gelebileceği yönünde yönlendirici bilgiler sunmaktadır. Depremin

faylanma mekanizmasının değerlendirilmesinin ardından programa girilen fay parametreleri (fayın

türü, eğimi, doğrultusu ve tahmini kırık uzunluğu) de kullanılarak manuel olarak ikincil çözüm

gerçekleştirilmiştir (Şekil 7.1).

Depreme yönelik veri ve bilgilerin artmasıyla depremin merkez üssüne yaklaşık 150 km yarıçaplı bir

alan içinde kalan 78 ivme istasyonuna ait veriler kullanılarak yeni bir analiz daha gerçekleştirilmiş

ve bölgeye yönelik deprem hasar ve kayıpları ile ilgili sonuçlar ile haritalar elde edilmiştir (Şekil 7.2).

https://deprem.afad.gov.tr/icerik?id=13



Şekil 7.1 İkincil çözüm sonuçlarına ait tahmini şiddet haritası

Şekil 7.2 İvme istasyonları ile gerçekleştirilen tahmini şiddet haritası



AFAD-RED programı tarafından üretilen ivme istasyonlarına ait verilerin dahil edildiği analiz

sonuçlarına göre deprem merkez üssüne en yakın yer olan güneyde Sisam Adasında maksimum şiddet

VIII Yıkıcı, ülkemiz kıyılarında ise şiddet VII Çok Güçlü olarak tahmin edilmiştir. Sismik şiddet

ve ön hasar kestirimleri, ampirik bağıntılar kullanılarak otomatik olarak hesaplanmıştır ve saha

gözlemlerine dayanmamaktadır. İkincil çözüm sonuçlarına göre tahmini hasarın İzmir ve Aydın’da

beklendiği ve yaklaşık 74 binanın yıkık olabileceği ve yaklaşık 4.000 kişinin geçici barınma hizmeti

ihtiyacı olabileceği tahmin edilmiştir. AFAD-RED yazılımı tarafından deprem bölgesinde kritik

tesisler, ulaşım ve iletişim hatlarının tahmini yapısal hasar ve hizmet verebilme durumları da

değerlendirilmiş, alt ve üst yapıların hizmet verebilme olasılığı yüksek ve orta olarak tahmin

edilmiştir.



8. SONUÇLAR

30 Ekim 2020 tarihinde Sisam adasının 15 km. kuzeyinde (İzmir Seferihisar Açıklarında) meydana

gelen depremin değerlendirilmesi sonucunda;

a) AFAD Deprem Dairesi Başkanlığı İzleme ve Değerlendirme Merkezince ülke geneline

yayılmış istasyonlardan 124 tanesinden alınan veriler yardımıyla yerel saat ile 14.51’de

magnitüd değeri Mw 6.6, derinliği 14.9 km. olarak hesaplanan ve 117 vatandaşımızın

hayatını kaybetmesine neden olan bir deprem meydana gelmiştir.

b) Depremin yerinde şiddeti VIII olarak ölçülmüş olup ülkemiz kara sınırları için de maksimum

şiddet değeri VII olarak hesaplanmıştır.

c) 6.6 büyüklüğündeki Sisam Adası (İzmir Seferihisar Açıkları) depreminde Başkanlığımızca

işletilen ivme ölçüm istasyonlarından alınan en yüksek ivme değeri Aydın ili Kuşadası

ilçesinde bulunan istasyonda saptanmış olup Kuzey-Güney bileşeninde 179.3 gal olarak

ölçülmüştür. Depremin Kuzey-Güney yönündeki belirgin süre ise 15.45 sn. olarak

hesaplanmıştır.

d) 30 Ekim 2020 depreminin Sisam Adasının kuzeyinden geçen BKB-DGD gidişli, 40o-50o

kuzeye eğimli Sisam Fayının yaklaşık 30 km.'lik parçasında yırtılma oluşturduğu

düşünülmektedir. Ana şok sonrası ana yırtılmanın batısındaki 10 km.'lik ve

güneydoğusundaki 7 km.'lik parçalardaki faylar üzerinde de artçı depremlerin olduğu

görülmüştür.

e) En büyük ivmenin ölçüldüğü (Kuzey-Güney yönünde 179.3 gal) Kuşadası (Aydın) ivmeölçer

istasyonunun bulunduğu noktanın Türkiye Deprem Tehlike Haritası’na göre PGA 475 değeri

436 gal’dir. Yıkımların olduğu İzmir kent merkezindeki Bayraklı ilçesindeki ivme ölçer

istasyonumuzdan elde edilen depremin maksimum ivme değeri 106.28 gal olarak ölçülmüş

olup bu noktada deprem tehlike haritamızın verdiği değer 458 gal olarak hesaplanmıştır.

Sonuç olarak yıkımların gözlendiği noktada aslında beklenen tasarım depreminin ¼ ü ivme

değerleri oluşmuştur.

f) İzmir kent merkezinde yapı sağlığı izleme sistemi kurulan 216 metre uzunluğunda 48 katlı iş

merkezinde depremin hemen sonrasında yapılan değerlendirmelerde elde edilen değerlerle

binada hasar gözlenmediği söylenebilmiştir. Bu sonuç kriz yönetimi açısından ve iş

sürekliliğinin devam ettirilmesi açısından önemli olup yapı sağlığı izleme sisteminin

faydasını göstermektedir. Binanın 48. katında meydana gelen ötelenme miktarı 16 cm. olup

elde edilen ivme değeri 280 gal civarında saptanmıştır.



g) Depremden sonra bölgede meydana gelen olası co-sismik deformasyonları gözlemlemek

amacıyla radar interforemetri yöntemine başvurulmuş ve elde edilen interferogramda Sisam

Adasının Kuzeyinde yaklaşık 11cm ye varan yükselmeler olduğu gözlenmiştir. Benzer

şekilde Coulomb Gerilim Analizleri yardımıyla depreme neden olan fayın doğu ve batı

uçlarında gerilim birikimleri belirlenmiştir. Artçı şoklarda bu gerilim birikim bölgelerinde

yoğunlaşmaktadır.

h) İzmir kent merkezinde gözlenen hasarları değerlendirebilmek amacıyla kent merkezinde

bulunan ivme ölçüm istasyonlarının kayıtlarına ait spektral ivme değerlerinin Deprem

Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik (2007) ve Türkiye Bina Deprem

Yönetmeliği (2018) tasarım ivme spektrumları ile karşılaştırmaları yapılmış olup

karşılaştırmalarda bu istasyonlarda alınan kayıtların her iki tasarım spektrumunun da altında

kaldığı görülmüştür.

i) Yapı mühendisliği açısından Sisam Adası (İzmir Sefferihisar Açıkları) depreminde gözlenen

bina hasarları geçmiş depremlerde gözlenmiş olan hasarlara benzerdir. Yapıların deprem

performansını olumsuz olarak etkiyeleyen, yetersiz dayanım ve detaylandırma, mimari

düzensizlikler, zayıf işçilik ve malzeme kalitesi gibi unsurların bir arada bulunduğu binaların

ağır hasara uğradığı veya toptan göçtüğü görülmüştür. Hasarın Bayraklı'da ve 7-10 katlı

binalarda yoğunlaşmasının sebebi zemin büyütme etkisi nedeniyle bu binalara daha fazla

deprem kuvvetlerinin etki etmiş olmasıdır.

j) Kriz yönetimi açısından oldukça başarılı bir sonuç veren depremde ilk andan itibaren

ülkemizin çeşitli illerinden yaklaşık 3000’ e yakın personelin afet bölgesine akın ederek

çalışmaları ivedilikle başlatması, arama kurtarma çalışmalarında yaşanan mucizevi başarılar,

afetzedelerin barınma amaçlı ilk anda çadırkent’e alınması sonradan buradan taşınarak

konteyner kentlere alınması, yaklaşık 150000 binanın incelenerek hasar tespitlerin kısa

sürede tamamlanması, hak sahipliği işlemlerinin başlatılması, kalıcı konut için çalışmaların

başlatılması kısacası afet yönetiminin müdahale ve iyileştirme sürecinin depremin meydana

gelmesinden itibaren 1 aylık sürede gerçekleştirilmesi çok önemli bir başarıdır.

k) Ülkemizin deprem gerçeği bilinmektedir, bunu bilerek birey ve toplum olarak

farkındalığımızı artırmalı her an deprem olacakmış gibi tedbirimizi almalı planlarımızı

yapmalıyız.




KAYNAKLAR

AFAD (2020). Türkiye İvme Veri Tabanı ve Analiz Sistemi (TADAS) (Version 1.3). Deprem Dairesi

Başkanlığı, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı

(AFAD), https://tadas.afad.gov.tr (Erişim zamanı 31.12.2020)

Ambraseys, N. N. (2009). Earthquakes in the Mediterranean and middle East (A Multidisciplinary

Study of Seismicity up to 1900). . Cambridge University Press.

Çakır, Z., Ergintav, S., Doğan, U., Kadiripğlu, F. T., Khalifa, A., & Aslan, G. (2018). Deformasyon

takibi ve kasar dağılım haritalarının sentinel SAR verileri kullanılarak otomatik olarak

oluşturulması: Kuzey Anadolu Fayı İzmit Pilot Bölge Çalışması UDAP-G-16-02 nolu proje

sonuçları.

Demirtaş, R., 2020. https://twitter.com/paleosismolog/status/1322507718704451586 (Erişim

Zamanı: 31 Ekim 2020).

Ergin, K., Güçlü, U., & Uz, Z. (1967). Türkiye ve civarının deprem kataloğu (Milattan sonra 11

yılından 1964 sonuna kadar). İTÜ Maden Fakültesi Ofset Baskı Atölyesi.

Guidoboni, E., Comastri, A., & Traina, G. (1994). Catalogue of ancient earthquakes in the

Mediterranean area up to the 10th century. Rome: Instituo Nazionale di Geofisica.

Hill, D., Baily, R., & Ryall, A. (1984). Active tectonic and magmatic processes. Beneath long valley

caldera, Eastern California. 84-939: USGS Open file report.

Kadirioğlu, F. T., Kartal, R. F., Kılıç, T., Kalafat, D., Duman, T. Y., Eroğlu Azak, T., . . . Emre, Ö.

(2018). An improved earthquake catalogue (M>=4.0) for Turkey and its near vicinity (1900-

2012). Bulletin of Earthquake Engineering Vol.16, Issue 8, pp.3317-3338, DOI

10.1007/s10518-016-0064-8.

Kılıç, T., Ottemöller, L., Havskov, J., Yanık, K., Kılıçarslan, Ö., Alver, F., & Özyazıcıoğlu, M.

(2016). Local magnitude scale for earthquakes in Turkey. DOI: 10.1007/s10950-016-9581-9.

Nurlu, M., Fahjan, Y., Eravcı, B., Baykal, M., Yenilmez, G., Yalçın, D., & Pakdamar, F. (2014).

Rapid estimation of earthquake losses in Turkey using AFAD-RED system. İstanbul: 2nd

European Conference on Earthquake Engineering and Seismology.

Papazachos, B., & Papazachou, C. (1997). The earthquakes of Greece. Athens: Edition Ziti.

Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği (TBDY). (2018). T.C. İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum

Yönetimi Başkanlığı, Deprem Dairesi Başkanlığı.

https://tadas.afad.gov.tr/


Türkiye Deprem Tehlike Haritası (TDTH). (2019). T.C. İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum

Yönetimi Başkanlığı, Deprem Dairesi Başkanlığı.

İLETİŞİM

T.C.

İÇİŞLERİ BAKANLIĞI

Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı

Deprem Dairesi Başkanlığı

Telefon : 0312 258 21 55

İnternet

deprem.afad.gov.tr

E-posta

[email protected]

https://deprem.afad.gov.tr/

mailto:[email protected]


Adres

Üniversiteler Mah. Dumlupınar Bulvarı

No: 159 Çankaya/ANKARA

Documents

SİSAM ADASI (İZMİR SEFERİHİSAR AÇIKLARI