SİSMİK YORUMLAMA

DERS-1

DOÇ.DR. HÜSEYİN TUR

ANIMSAMA (BAZI TEMEL KAVRAMLAR )ANIMSAMA (BAZI TEMEL KAVRAMLAR )

GİRİŞ

POLARİTE KAVRAMI

KIRILMA SİSMİĞİ

Kırılma Sismiğini Sonucunda

Herbir tabakaya ait sismik hız bilgisi ve ara yüzey derinlikleri ve tabaka kalınlıkları elde edilir.

From Tom Boyd’s WWW Site - http://talus.mines.edu/fs_home/tboyd/GP311/introgp.shtml

MODEL ÇALIŞMALARIBasit yatay iki tabakalı model

T ve X grafiğinden Doğrunun eğimi = 1/V2

Y ‘yi kestiği nokta(kesme zamanı)= 2z(cos ic)/V1

Verilen bir doğrunun denklemiY = m x + nm=eğimi,

n ise Y’yi kestiği noktayıgösterirlerse

DerinlikDerinlik

Kesme zamanı

Kırılma Seyahat Zamanı

Çapraz mesafe

Time

Distance

Direkt

Yansıyan

Kırılan veya baş dalgası

Time

Distance

Direkt

Yansıyan

ti

Kırılan veya baş dalgası

Kesme zamanı

Çapraz mesafede direk dalga için T = xcross/V1

Çapraz mesafede kritik kırılma zamanıT = xcross/V2 + 2z(V2

2- V12)1/2/ V2

2 V12

Çapraz mesafe üzerinde Direk ve baş dalgası araısndaki ilişki?

Tdirekt = Tbaş

xcross/V1 = xcross/V2 + 2z(V22- V1

2)1/2/ V22 V1

2

xcross/V1 = xcross/V2 + 2z(V22- V1

2)1/2/ V22 V1

2

Çapraz mesafeden derinlik denklemiÇapraz mesafeden derinlik denklemi

3 TABAKA DURUMU3 TABAKA DURUMU

3 TABAKA DURUMU SEYAHAT ZAMANI3 TABAKA DURUMU SEYAHAT ZAMANI

ÇOK TABAKA DURUMUÇOK TABAKA DURUMU

2 TABAKA DURUMU

3 TABAKA DURUMU

N. TABAKA DURUMU

Eğimli Tabaka Durumu Düz Atış

Eğimli Tabaka Durumu Ters Atış

(ic = c)

Eğimli Tabaka Durumu

td

Eğimli Tabaka Durumu

Görünür hız- Gerçek hız Kavramı

Görünür Hızlardan eğim nasıl hesaplanır?

Eğim açısının 10 dereceden küçük olması durumnda görünür ve gerçek hızlar arasındaki ilişki

Eğim açısının 10 dereceden küçük olması durumnda görünür ve gerçek hızlar arasındaki ilişki

Eğimin > 10o olması durumunda v2 nasıl hesaplanır?

(ic = c) hatırlarsak

[sin-1 (V1/Vd) + sin-1 (V1/Vu)]c =

2

V2 =V1/sin c

Eğim ne olur?

[sin-1 (V1/Vu) – sin-1 (V1/Vd)] =

2

(ic = c) hatırlarsak,

V2 ve Eğim> 10o?

[sin-1 (V1/Vu) – sin-1 (V1/Vd)] =

2

[sin-1 (V1/Vd) + sin-1 (V1/Vu)]c =

2

Derinlik hesabına bakacak olursak

(ters ve düz atışlar için)

td

Derinlik hesabına bakacak olursak

(ters ve düz atışlar için)

Bilinenler ta, tb ,V2 , V1 , ve c profil sonundaki Z değerini hesaplayabiliriz

Eğim aşağı seyahat zamanı eğrisi için ta kesme zamanına karşılık gelen Za derinliği;

za = taV1/(2cos c)za = taV1/(2cos c)

za ile da arasındaki ilişki ?

za = taV1/(2cosc)

da = za cos

Yukarı eğim durumunda profile?

p. 289

zb = tbV1/(2cos c)

Yukarı eğim seyahat zamanı eğrisi için tb kesme zamanına karşılık gelen Zb derinliği;

zb ile db arasındaki ilişki ?

p. 289

zb = tbV1/(2cos c)

db = zb cos

Süreksizlik durumu

• Atım miktarı• Normal Fay

Süreksizlik durumu

SİSMİK YANSIMA

• Çok yaygın bir tekniktir.• Petrol aramacılığı,•Kara ve denizde, •10m ‘den kabuk ve manto derinlikleri gibi farklı derinliklerden DE bilgi alınabilir.

Amaçlar

•Tabaka ara yüzeylerinden yansıma geometrisi ve sismik dalga enerjisi elde etmek

• Sismik hızların belirlenmesi

•Yapısal özelliklerin ve stratigrafinin belirlenmesi

•Kaya ve sedimanların fiziksel özelliklerini belirlenmesi

Sismik Profil

• Yatay kesit (2B veya 3B model üretmek• Seyahat zamanından zaman kesiti önce hız analizinden sonra (çift yol) derinlik dönüşümü yaparak derinlik kesitleri elde edilir.

Sismik Yansımanın Matematiksel İzahı

“Geliş açısı=Yansıma açısı

SİSMİK VERİ İŞLEM

• Veri işlem uygulamalarından bazıları sismik kesit elde edilmesi için yapılması zorunlu olduğu gibi bazıları da veri işlemcinin isteğine göre yapılabilir veya yapılmayabilir. İsteğe bağlı işlemler, sahadan gelen bazı problemleri azaltmak amacıyla yapılır.

•Veri işlemin başarılı olabilmesi için işlem sırasının iyi seçilmesi gerekir. Bu nedenle iyi bir veri işlem sırası sahadan gelen problemleri en iyi şekilde çözecek işlem sırası olmalıdır.

•Veri işlemin başarısı veya başarısızlığı sismik yorumun da başarısını etkilemektedir.

•Veri işlem basamakları aşağıda verilmektedir.

Veri işlem akış diyagramı

Yatay Tek Tabaka Durumu ve Normal Kayma Zamanı((NMO )

Yatay Tek Tabaka Durumu ve Normal Kayma Zamanı((NMO )

NMO : Uzaklık gecikmesiG5 G4 G3 G2 G1

Kaynak ile alıcı arasındaki mesafeden dolayı oluşan gecikmeden dolayı yansımalar karklı derinlikten geliyormuş gibi görünür.

NMO NMO – Normal Moveout

X

H V

X, H (To), V ’ nın fonksiyonu

NMO – Normal Moveout Düzeltmesi

T = NMOT = tx-t0

T ~ x2/2V2t0

X

tx

t0

Eğimli Yansıtıcı Yüzey Ve Eğimli Kayma Zamanı (Dip Move Out)Eğimli Yansıtıcı Yüzey Ve Eğimli Kayma Zamanı (Dip Move Out)

Eğim gecikmesinin ortadan kaldırılmasıdır.

CDP ve FOLD

Ortak Derinlik Noktası

Ortak Derinlik Noktası

Ortak Orta Nokta

Çoklu Kaynak alıcı düzeni

Fold

sinyal Gürültü oranını artırır.

Sismiğin temelini oluşturan çok katlama : - Ortak yansıma noktası ( Common Reflection Point = CRP ) - Ortak derinlik noktası ( Common Depth Point = CDP ) veya- Ortak orta nokta ( Common Mid Point = CMP ) olarak bilinir.

ÇOK KATLAMALI SİSMİK

Çoğunlukla yansıma sinyalleri zayıftır.Gerek bu sinyalleri kuvvetlendirmek ve gerekse kaynak ve alıcı düzenlerinin söndüremediği tekrarlayan sinyalleri söndürmek için çok katlamalı sismik uygulaması yapılır.

AMAÇ

Ortak yansıma noktası ( CRP ) ; geliş açısıyla yansıma açısının eşit olması esasından hareket edilerek enerji uyarı noktası ile jeofon arasındaki mesafenin orta noktasının yansıtıcı ( reflektör ) sınır üzerindeki izdüşümü ortak yansıma noktasıdır.

ÇOK KATLAMALI SİSMİK

Verilerin alt takımına ( subset ) ortak olan yansıma noktası.Ortak derinlik noktası deyimini kullanmak pek önerilmemektedir.Çünkü eğer yansıtıcı eğimli ise yansıma noktası ortak nokta değildir.

ÇOK KATLAMALI SİSMİK

ÇOK KATLAMALI SİSMİĞİN ESASI

Çok katlamalı sismik yöntemin esası ; farklı dalga yolları izledikleri halde aynı yansıma noktasına ait sinyallerin elde edilmesine dayanır.Katlama sayısını K ( fold ) ile gösterecek olursak ,

K = FOLD = ( Kanal Sayısı / 2 ) . ( Grup Aralığı / Atış Aralığı )

ÇOK KATLAMALI SİSMİĞİN TEMELİ

Aşağıdaki şekil ile çok katlamalı sismiğin temeli açıklanmaya çalışılmış olup , yeryüzündeki bir P noktasının yansıma yüzeyi üstündeki OYN ( Ortak Yansıma Noktası ) noktasından birden fazla yansıma sinyali alabilmek için O noktası simetri noktası olmak üzere A-a , B-b , C-c , D-d , E-e ve F-f kaynak ve alıcı sistemlerini kullanmak yeterlidir.

Yansıma yüzeyinin yatay olması halinde , farklı dalga yolları izleyen bu dalgaların aynı noktadan yansımaları iki önemli özelliği beraberinde getirir.

Birinci özellik altı ayrı iz elde edildiği halde ,bu izlerin aynı noktadan yansıyan aynı kaynak dalgacığını içermeleridir.

İkinci özellik farklı dalga yollarını izleyen bu izlerin içerdikleri gürültülerin birbirinden farklı oluşudur.Tekrarlayan yansıma dalgaları gürültü olarak her izde birbirine benzerlik göstereceği halde varış zamanlarında farklılık olacaktır.

ÇOK KATLAMALI SİSMİĞİN TEMELİ

ÖZETKısaca özetleyecek olursak ;

Ortak Yansıma Noktası ( OYN )( CDP)(CMP)(CRP) :

Birden fazla dalganın , farklı ışın yollarından gelerek , bir yansıtıcı yüzeyden yansıdıkları ortak noktadır.

FOLD ( Katlama ) ( K ) : Bir ortak yansıma noktasından yansıyan iz ( dalga ) sayısıdır.

NOT

K = FOLD = ( Kanal Sayısı / 2 ) . ( Grup Aralığı / Atış Aralığı )

Bu formülden elde edilen Fold ( K ) değeri , hat boyunca elde edilecek maximum foldu verir.

FOLD ÖRNEKLERİ