Sjeverna Amerika

SEVERNA AMERIKA

OPŠTI PREGLED

-

24,1 miliona km2

sa Grenlandom

-

Na N, Polarni okean, 6 400 km od NE rta Grenlanda do Beringovog

prolaza

-

U sredini, 5000 km, od Atlantika do Pacifika, od New Foundlanda

do ostrva Vancouver

-

Na S -

sužava se na Tehuantepečkoj prevlaci, između Meksičkog zaliva i Pacifika, na samo 210 km

-

Nepravilan trapez (Beringov prolaz—Labrador—Florida—Kalifornija—-Beringov prolaz)

-

Šira osnova gleda na hladni Arktik, a uža na topli Tropik

-

19,5 miliona km2

-

Na liniji Meksički zaliv—Rio Grande del Norte—Kalifornijski zaliv sužava se i prelazi u izduženi kopneni

most sa više uskih prevlaka

-

Tu prelazi umerena klima u vruću tropsku klimu

-

Tu prelazi anglosaksonski svet severa u latinski svet juga

- To je već

Srednja Amerika.

GEOLOŠKO-MORFOLOŠKA STRUKTURA KONTINENTA

-

Kanadski štit (HE potencijal i rude)

- Apalačke planine i njihovo atlantsko primorje

-

Veliki središni basen

-

Visoke zapadne planine s uskim Pacifičkim primorjem

-

U oblikovanju površine -

erozija leda i tekućih voda

- Početkom kvartara -

N deo kontinenta, oko 9 miliona km2

-

ledena kapa –

kao na Grenlandu -

na S do 40°

sgš

-

Led oblikovao zalive na N obalama Vel. jezera i fjordove Labradora, New Foundlanda i Britanske Kolumbije

-

Morenski materijal od Nove Engleske pa do W ruba Velikih jezera

-

Morenski bedemi, 20—50 m, od New Yorka do Ohia i Missouria

-

Glacijalno blato -

les oko Misuria i Misisipija

-

Glacijacija i orijentacija rečne mreže, MIsuri, Ohajo

-

U fluvioglacijalnim

sedimentima su reke usekle svoje terase

-

Erozivni

oblici u funkciji privrede (rudar., energ., ind., poljop.

i sao.) i lociranja naselja


Kanadski štit

-

NE kontinenta

-

Središte utonulo pod plitki Hudsonov zaliv

-

Oko njega ravnica

-

Na ivicama -

zemljište se izdiže (na W 200-300 m, na S

iznad

doline St. Lorenca za 300-600 m, na E u

planinama Labradora za 1 000-1 500 m)

-

Prekabrijske bore je snižavala erozija

-

Diluvijalna glac. -

neravnu površ. sa komplikovanom mrežom oticanja

-

Slapovi, brzaci i jezera, izvori HE

-

Na površini -

rudna bogatstva.

-

Isušena jezerska dna -

plodno tle kanadske prerije i oko Velikih jezera

-

Kanadski štit do Velikih jezera

-

Kraj -

Adirondaške planine, E od Vel. Jezera

- Između njih i Apalača -

duboka dolina reke Mohavk -

važan prirodni put


Apalači i Atlantsko primorje

- Apalačke planine –

NE –

SW –

-

Od New Foundlanda do Meksičkog zaliva

-

2 500 km

-

Kraj paleozoika -

hercinske planine Evrope

-

Regenerirani u tercijaru

-

Paralelni lanaci (eruptivi) i udoline u smeru starih nabora (metamorfiti)

- Apalači nisu smetnja (Black Dom 2 045 m), rečne doline otvaraju transverzalne puteve

-

+ Unutrašnje uzdužne doline -

Veliko apalačko podolje (Great Appalachian Valley)

- Poprečne doline –

tokovi: Konektikat, Hadson, Potomak

i Diliver

-

Najviši ist.pl.lanac -

(Blue Ridge) - spušta se prema Atlantiku

-

Appalačko podgorje (Piedmont) - blago nagnuta visoravan (gnajs i granit)

-

Na dugoj rasednoj liniji i petrografskom prelazu u mekše kvartarne slojeve primorske nizije -

paralelno s

Plavim grebenom -

Linija slapova (Fall Line)

- Izvor HE i gusto naseljenog i industrijalizovanog ist. SAD


Appalači i Atlantsko primorje

-

Atlantic Coastal Plains - u kredi i tercijaru bila pokrivena morem

-

Reke taložile sprati materijal sa Apalača

-

N deo primorja -

more u nekim dolinama -

razgranat obalni reljef s uzdužnim ostrvima, poluostrvima i zalivima

- Tu se ističu Dugo ostrvo (Long Island), uz sami New York, pa dugi zalivi Delaware i Chesapeake

-

Plima do Linije slapova –

važno za plovidbu okeanskih brodova

-

Dodirne tačke kopnenih i pomorskih puteva i izvori energije omogućili su tu razvitak velikih gradova i

industrijskih centara (Philadelphia, Baltimore)

GEOLOŠKO-MORFOLOŠKA STRUKTURA KONTINENTAVeliki središni basen

-

Od paleozoika do kvartara -

sedimenti mora, reka, lednika i vetrova

-

Samo deo ravnica je i nizija –

E od Misisipija

-

Ravnice se postepeno dižu u visoravni

-

W od Misisipija –

Visoke ravnice

-

Središna ili Velika nizija (Central Plains—Great Plains)

- Mestimično -

stari zaravnjeni masivi, visija Ozark (700—800 m), usamljeni nastavci Apalača

-

Visoke ravnice (High Plains) prate planine Stenjaka od 300—600 km

-

Jaka akumulacija, tercijarno izdizanje pl. lanaca povuklo

-

Nad Velikom nizijom -

1 000 m -

1 500 m, a na obodu pl. do 1800 m

-

Veliki središni basen - prema N - dugi hodnik među Stenjaka i Kanadskog štita –

Mackenzijem

-

Velika nizija ka S -

u Primorsku niziju (Gulf Coastal Plains) oko Meks. zaliv

-

Velika aluvijalna ravan, od nanosa Misisipija i dr pritoka

-

Nanosi povezali kontinent sa Floridom

-

Primorski pojas –

močvaran

-

Obala se spušta, pa ušća reka –

kao zalivi sa lagunama


Visoke zapadne planine i Pacifičko primorje

-

Tektonska izdizanja -

krajem jure, početkom i sredinom tercijara

-

Jak vulkanizam, aktivni, gejziri Yellowstonskog nacionalnog parka

-

Dug pl.pojas meridijanskog pravca sa zonama planinskih površi i kotlina

-

Na primorju Aljaske i zapadne Kanade –

fjordovi

-

Pl. kotline -

u diluvijumu jezera (sedimenti i morfološke crte), Vel.Slano jez

1. Stjenjak

(Rocky Mountains) – visoke, ulančene pl, zap. ivica, Aljaske-Meksika

-

Na Aljasci do 2 000 m, u Kanadi iznad 3 000 m, u SAD prelaze i 4 000 m

-

Imaju dosta rudonosnih slojeva

-

Unutrašnje površi i kotline -

na Aljasci Yukonska površ, u Britanskoj Kolumbiji W i E pl. lanci krivudaju -

oko

reke Frasera

-

Najprostranije površi i kotline -

SAD, oko reka Kolumbije i Snake

GEOLOŠKO-MORFOLOŠKA STRUKTURA KONTINENTA2. Veliki basen

-

Sa lancima Stenjaka na E i lancima Primorskih pl. na W -

zauzima širinu od 1 500 km -

planinski pojas

kontinenta najširi

-

SE, Površ

Colorado, 1800 m duboki kanjon, dug 300 km, otkriva

-

S od Colorada -

duboko ulegnuta depresija sa pustinjom Mohave

-

N nastavak pustinje -

najdublja depresija sev.am (-84 m n.v) -

Dolina smrti

3. Pacifički Kordiljeri

- Najmlađi deo zapadnog planinskog pojasa

- Počinju na Aljasci, najviši vrh kont. Mount Mac Kinley (6 236 m)

-

Duž

pacifičke obale Kanade kao Primorske planine

- U SAD dele se:

-

st.ist.lance Kaskade i Sierra Nevade

- ml.zap.lance Primorskih planina

- Tektonska aktivnost u najmlađim geološkim razdobljima intenzivna

-

Česti i jaki potresi -

spustilo se dugo Kalifornijsko podolje (Great Valley) između Siera Nevade i prvih

lanaca Primorskih pl.

-

Manje udoline –

zalivi –

San Francisca, Zlatna vrata (Golden Gate)

Puget Sound –

sev.pacif.obale SAD -

Seatle

-84 m n.v -

Dolina smrti

KLIMATSKE PRILIKE

-

Velikim kontrastima reljefa -

veći kontrasti klime

-

Od 25°

-

70°

sgš

klimatske zone od suptropskih do polarnih

-

Sr.god.temp. -

velike razlike

-

New Orleans na Meksičkom zalivu 20,2°C

-

Chicago na Gornjem jezeru 10,1°C

- Port Radium na Velikom Medveđem jezeru -

9,4°C

-

Razlike veće u sr.temp.god. doba, a pogotovo ekstremne temperature

-

N delovima kanadske prerije -

zimi do -60°C, a u Dolini smrti leti + 56°C

-

Na formiranje klimatskih zona utiču:

-

planetarni smeštaj izražen geo.širinom,

- veličina kopnene mase kontinenta,

-

struktura reljefa,

-

veliki akcioni centri atmosfere -

na nejednakom zagrevanju mora i kopna,

-

morske struje i ostali faktori lokalnog karaktera

KLIMATSKE PRILIKE

-

Oštra kont. klima s jakim temp. ekstremima i olujnim kišama

-

Konfiguracija reljefa uslovljava cirkulaciju vazdušnih masa u meridijanskim pravcima, a sprečava prodiranje

blagih temperaturnih i kišnih uticaja s Pacifičkog okeana u unutrašnjost kontinenta

-

Subpolarni okeanski i centri niskog pritiska zimi napreduju prema jugu

-

Posledica su: suvi i hladni NW vetrovi i oni koji duvaju nad atlantskom stranom kontineta prodirući katkad

sve do Meksičkog zaliva

-

Na uskoj pacifičkoj fasadi kontinenta duvaju u to doba -

mlaki i vlažni SW vetrovi s mora

-

Leti suptropski okeanski centri visokog pritiska napreduju s juga

-

Subpolarni centri niskog pritiska povlače se prema severu

-

Na zagrejanom kontinentu -

stvara se prostran centar niskog pritiska

-

Na atlantskoj strani kontinenta tople i vlažne tropske vetrove s jugoistoka, a na pacifičkoj strani sveže

vetrove sa severozapada

KLIMATSKE PRILIKE

-

Morske struje pojačavaju kontrast između E i W obala

-

Uz obale Atlantika -

topla Golfska struja, a od severa prema jugu

-

Hladna Labradorska struja

- Pojačavaju razlike uslovljene matematičko-geografskim položajem

-

Uz obale Pacifika -

sa središnih širina ka N topla Aljaska struja

-

Ka S hladna Kalifornijska struja

-

Ublažuju razlike uslovljene matematičko-geografskim položajem

-

Na istoj geografskoj širini

-

Sitka, na S obali Aljaske, Hg zadržava ispod O0C prosečno 1 mesec u god

-

Churchill na Hudsonovu zalivu 7 meseci

-

Hebron na atlantskoj obali Labradora 8 meseci

-

Paralele –

nisu granične linije klimatskih zona

-

Meridijanske strukture reljefa -

dele kontinent na 3 gl. klimatske zone:

1. Veliku istočnu atlantsku zonu,

2. Zonu zapadnog planinskog pojasa

3. Usku pacifičku zonu.

KLIMATSKE PRILIKE -

Velika

istočna

atlantska

zona

-

Između Stenjaka i Atlantika i između Hudsonova i Meksičkog zaliva

-

Borba kontinentalnih s okeanskim i polarnim tropskim uticajima

-

Nestalnost vremena i smene veoma različitih klimatskih pojava

-

New York -

na geo.širini Napulja, oštrije zime od Berlina, jače i veće snežne mećave od Moskve, leta topla kao

u Alžiru, jačim talasima vrućine od onih u Dakaru

-

Rotacija Zemlje sprečava prodor do suprotnog kraja kont. hodnika

-

Susret hladnih i toplih struja - ciklonalne depresije, od W-E

- Pređu kontinent za 4 dana i izazivaju vrlo naglu promenu vremena

-

Temp. razlike i za 20°C u danu

-

Depresije -

hladan vetar severac (Norther), mećave

-

Uz obalu Atlantika prema N jači i hladniji vetar sa NW (Blizzard)

- Iza ciklona, anticiklon, izazivaju “talase zime”

do Meksičkog zaliva sa vedrim, mirnim i vrlo hladnim vremenom

-

Prelaz iz zime u leto –

neposredan

KLIMATSKE PRILIKE -

Velika

istočna

atlantska

zona

-

Leti -

topli i vlažni vetrovi s S i SE, uz Misisipi i na NE ka Atlantiku

-

Donose atlantskoj klimatskoj zoni većinu padavina (70%-80%)

-

U Atlantskom primorju 1000-1500 mm, opada ka W do 300 mm u podnožju Stenovitih pl

-

98°

meridijan -

deli vlažne od sušnih predela (500mm)

- “Mrtva crta” (Dead Line) - razdvaja prerije i šume na E od niske i sušne stepe na W, značajna za

poljoprivredu

-

W suva zemljoradnja (Dry farming), navodnjavanje

-

Relativna vlaga ka W opada, a rastu temp.

-

U velikim gradovima Atlantskog primorja vrućina i vlaga su nesnosne

- “Talasi vrućine”

-

prodori tropskog vazduha, izazivaju smrtne slučajeve

-

U Velikom središnom basenu -

na N leti ciklonske depresije –

tornada

-

Razorni vrtložasti vetrovi –

400-

500 km/h

-

Uske staze, max 2 km, razorna moć, transportuje predmete

KLIMATSKE PRILIKE -

Velika

istočna

atlantska

zona

-

Na S, u jesen, tropski cikloni ili orkani (Hurricans)

- Strašniji od tornada, na prostoru širokom više stotina km

-

VII izoterma od 10°C -

N granica šume i S tundre

-

N granica zemljoradnje – N međa temp 4 meseca iznad 10°C

-

Kukuruz do VII izoterme od 20°C, ozimno žito do I izoterme od -5°C

-

Pamuk -

razdoblje bez smrzavanja veće od 200 dana u godini, VII 25°C

-

I izoterma od 18°C -

tropska klima na Floridi sa tropskim kulturama

-

Izohiete –

meridijanski

-

Izohieta od 1 000 mm -

gusta listopadna šuma -

delimično očuvana

-

Prema W -

šuma s pašnjacima

-

Visoke trave prerije do izohiete od 500 mm, ka W niske trave suve stepe

KLIMATSKE PRILIKE -

Zona zapadnog planinskog pojasa

-

Klima visokih pl.lanaca i klima unutraš. pl. površi i kotlina

-

Stenovite pl. su slabije natopljene (500—1 000 mm) od primorskih pl.

-

Uprkos niskim temp, malo večitog snega

-

Od N ka S, snežna granica od 500 m na Aljasci, 2300 m na granici Kanade i SAD, 4200 m na granici SAD i

Meksika

-

Primorske pl. –

2000-3000 mm, strane okrenute Pacifiku

-

Na Sieri Nevadi i na Kaskadima -

do 10 m snega

-

Unutrašnje planinske površi i kotline, zatvorene s E i W planinskim lancima –

suva kont. klima, dnevna

kolebanja (15°-20°C), Padavina –

malo

-

U

unutrašnjosti Aljaske -

400 mm god, Velikom basenu -

do 250 mm, na donjem Koloradu -

do 100 mm

-

Na površima i u kotlinama zima je najsušniji deo godine

-

Tada se ustali visok pritisak, vedro nebo i veliko kolebanje dnevne temp.

-

Pred izlazak sunca, temp. za 20°-30°C niža nego u podne

-

Više padavina zimi -

Kolumbijska površ, dolinom Kolum.otvorena Pacifiku

-

U pl.unutraš. vreme vedro i suvo, dnevna kolebanja temp. ne zaostaju za zimskim, južnije leta naročito topla

-

Mohave prosečna temp. jula iznosi 30°C, u Dolini smrti 38°C

KLIMATSKE PRILIKE -

Uska pacifička zona

-

Uzak i dug pojas -

podnožjem Primorskih planina

-

Izrazito okeanska, blage zime, sveža leta, s kišama preko godine

-

Mala kolebanja temp, toplotna ujednačenost između N i S

-

Sitka u juž. Aljasci -

temp. I 1,0°C, VII 12,5°C

-

San Diego u Kaliforniji, 3200 km južnije, I 13,2°C, VII 19,5°C

- Količina kiše veća je zimi nego leti

-

Zimske ciklonalne depresije navlače vlažne okeanske vetrove -

velika količina vlage –

bogati vodeni tokovi

–

privredni značaj HE i navodnjavanje

-

U proleće centar pacifičkog visokog pritiska -

ka severu

-

U Kaliforniji -

kišno doba se prekida, nastupa vruće i suvo leto

-

Pomicanje pacifičkog maksimuma -

klima slična mediteranskoj u Evropi

-

U jesen -

pacifički maksimum -

prema jugu

-

U X kiša i sneg na Aljasci i Britanskoj Kolumbiji, u XI Vancouver i Seatl, u I u Kaliforniji

-

Velike razlike u god.kol. padavina po pojedim predelima

-

Los Angelos, svega 350 mm padavina god, a Sitka 2800 mm

HIDROGRAFSKA MREŽA –

Sliv Atlantika

-

13% površ. kontinenta, najveća reka -

St. Lorenc

-

Na N rečice u Hadsonov i Bafinov zaliv, na S kratke pritoke s Apalača

-

Reke sa Kanadskog štita -

nizijski snežni režim, reke sa Apalača -

kišni --

--

Kolebanje vodostaja –

malo

-

Pritoke St. Lorenca i Hudsonovog zaliva –

en. izvori i transportni puteve

-

Reke Apalača -

ranije saobraćajni, energetski značaj

-

5 Vel.jezera: Gornje, Mičigen, Hjuron, Iri i Ontario (246 000 km2)

-

E –

W, 2000 km –

sev.am. Mediteran, stepenasto prema E

-

Veliko (82 000 km2) -

6 m Visoki brzaci Sault St. Mary -

Mičigen i Hjuron –

rekom St. Clair u Iri jezero, najniže

-

Iz Ontarija -

Niagarom -

vodopad (Ca) 53 m, a (USA) 43 m

-

Izvor energije –

ublažuju klimu, ali se lede 140 dana u godini

-

Prirodni rezervoari vode, za plovidbu na St. Lorencu

-

Stepenasti brzaci nad Montrealom, St. Lorenc “beskrajna reka”,ušće 50 km

-

Visinska razlika -

99 m -

Iri i Ontario jez. –

kod Nijageare savladana 1852. godine izgradnjom zaobilaznog

kanala –

sa drvenim prevodnicama

-

Wellandov kanal, 1930, 44 km dug, 7 ustava

-

Richelieuov kanal, izmešu Velikog i Hjuron, odnosno Mičigen jezera


Sliv Atlantika

- Između Hjuron i Iri jezera (reka St. Clair) kanalisana

- Brzaci i slapovi na St. Lorencu, zaobiđeni su plovnim kanalima

-

Saobraćajni plovni put dug 4 000 km koji zadire duboko u unutrašnjost

-

Propusna moć

slaba, pa veza preko SAD-a (NY i Filadelfija) do Montreala -

Protivljenja brodovlasnika,

Montrealana, urave atlantskih luka, železničke kompanije, vlasnici elektroprivrede,

-

Za projekt –

vel.kompanije, metalurgijska i metaloind. preduzeća u Chicagu, Detroitu, Toledu, Clevelandu,

Pittsburghu i Buffalu

-

Pojednostavljenje i pojeftinjenje vodenog transporta ka Evropi i Panami

-

Prevagnuli su konačno interesi vojnih krugova SAD i Kanade

-

Od 1954 do 1959 -

jedno od najvećih tehničkih dela savremene epohe

-

Prevozili su žita, naftu i njene proizvode, gvozdenu rudu i ugalj


Sliv Meksičkog zaliva

-

25 % površ. kontinenta

- Matična reka -

Misisipi sa desnom pritokom Misurijem -

zajedno (6800 km)

-

Sa Stenovitih pl. Misuriju -

Yellowstone, Platte i Kansas,

-

Misisipiju -

Arkansas i Red River

-

Sa S dela Stenovitih pl. Meksičkom zalivu -

Rio Grande del Norte

-

Sa Apalača -

Misisipiju -

Ohio sa Tenesijem

-

W pritoke Misisipija –

pl. snežanici i lednici, srednji i donji tokovi teku kroz sušne krajeve Visokih ravnica i

Velike srednje nizije

-

Vodostaji u proleće i početkom leta visoki, u kasno leto presuše

-

Površinom velikih ravnica teku -

lenjo, meandriraju

-

Ciklonski pljuskovi -

u opasne bujice koje plave, menjaju matice, podrivaju brda i nasipaju goleme količine

erozivnog materijala, ali kratkotrajno

-

Važne za navodnjavanje

-

Na S brane reke Rio Grande del Norte, zaustavljaju prolećne poplavne talase i tokom sušnog leta natapaju

prostrana polja pamuka

-

Na N, brane na Misuriju, HE

-

Probijanje tunela kroz Stenjak, da bi oteli iz sliva Pacifika


Sliv Meksičkog zaliva-

E pritoke Misisipija -

kišni režim, dosta vode, stalne padavine Apalača

-

Ohio s najvišeg, N dela Apalača, ciklonske kiše stvara poplave

-

Regulisana plovidba, od ušća sve do Pitcburga, pa plovnim kanalom sa Iri jezerom -

plovna veza sa Velikih

jezera i Misisipija

-

Tenesi sa Vel. udoline na Apalačima

-

Šume, ravnoteža, agrarna kolonizacija, erozija, ljudi se bili iselili

-

Vel.ekonom.kriza (1933), zaposlila, po Ruzveltovom planu, New Deala, 30 vel.beton.brana -

u niz dugih i

bistrih jezera

-

HE uz brane, brodovi i do 1 000 km uzvodno od ušća

-

Zemljište pošumljeno, obrada prema konturama

-

Misisipi -

izvire N od St. Paula

-

Najpre -

kroz zatalasani glac. reljef -

urezala stepenice sa brzacima

-

Kad primi Misuri i Ohajo -

nizijska reka, sa meandrima, rukavcima i poplavnim pojasom, preko 3000 km

nasipa, odvodnih kanala, ali nedovoljno

-

Veliko nasipanje, matica menja korito, deltasto ušće 90 km, za 100 m, god

-

Splavovi -

opasnost od poplave

-

Železnica –

u dr polovini XIX veka -

oduzeli značaj rečnom brodarstvu

-

Ekonomski rat železničkih i parobrodarskih kompanija –

niski žel.mostovi

-

NE industrijalizovan, Jug razvijen, plovidba dobila u važnosti


Sliv Pacifika

-

22% površ. Kontinenta

- Odeljen razvođem po pl.bilima Stjenjaka, N-S

-

Reke: Jukon, Frejser, Kolumbija, sa pritokom Snejk i Kolorado

-

Uzan, osim reljefno predisponiranih (Jukona, Kolumbije, Kolorada)

-

Planinski snežni režim, max leti, min zimi

-

Na S kombinacija snežnog i kišnog režima, zbog kiša zimi max u kasnu jesen i zimu, a prolećno otapanje

snega održava visoku vodu i do leta

-

Obilje vode i visok pad –

HE i navodnjavanje (Frejzer, Kolumbija i

Kolorado)

-

Na Kolumbiji, 1300 m duga, 168 m visoka -

„Grand Kuli Dam”

-

Kolorado, max leti, kroz pustinju Mohavo, “obojeni”, regulisanje toka i navodnjavanje, dug kanal, od tzv.

Imperijalne doline pa do Pacifika

-

Na izlasku Kolorada iz kanjona -

221 m “Boulder (Huver) Dam”

-

Jezero 180 km dugo jezero i HE koje pokrivaju potrebe industrije Kali4nije

-

Deo pl. površi i kotlina u unutraš.pl.pojasa –endoreično, kao u Vel. Basenu

-

Potoci i reke s planinskog oboda -

presahnu na obodu

-

Neke koje stignu do unutrašnjosti -

slivaju se u slana jezera (Veliko Slano jezero (Great Salt Lake))

„Grand Kuli Dam”


Sliv Severnog ledenog mora

-

Reka Mekenzi –

dug 4000 km

-

Složen sistem čitavog niza vodenih tokova i jezera koja kontinuirano otiču prema Severnom ledenom moru

- Jezera: Atabaska, Ropsko i Veliko Medveđe sa pritokama i otokama

-

Vodeni lavirint -

na složenom glacijalnom reljefu

-

Nizijski snežni režim

-

Visoki vodostaj u proleće, kad se otapa sneg i rečni led

-

Velike poplave

-

Mackenzie -

važan kao saobraćajni put

-

Daleki sever i isturene kanadske stanice automobilskog i vazdušnog saobraćaja

VRSTE TLA I BILJNI POKRIVAČ

-

Različite matične stene, kontrastan reljef, tipovi klime, erozija

i akumulacije lednika, reka i vetrova, pa

raznolikost biljnog sveta

-

Na N, temperature, pojasevi kao

paralele

- Na S, vlaga sa Atlantika, pojasevi ređaju kao meridijani

-

Vegetacijom bogati N deo Pacifičkog primorja -

blage okeanske temp. uticaje i najviše kiše na kontinentu

- Od N – tundra, mahovine, lišaji i nisko grmlje, sneg 9 meseci, močvare

-

Pojas tundre -

na Aljasci do 67°sgš, Hudsonova zaliva do 58°, na Labradoru do 52°, a šume s juga u obliku

uz reke (tzv galerijske šume)

-

Severna četinarska šuma ili hudsonska šuma (smreke, jela, kedar)

-

Ka S izmešana s listopadnom (breza, vrba, jasen i topola)

-

S granica na Aljasci i Stenjaku do 52°

sgš, na E do Velikih jezera (45°), na atlantskoj obali do 42°

sgš

-

Na toplijem SW, oko Velikih jezera, reke St. Lavrence i na sevemim Apalačima -

laurentijsko prelazno

šumsko područje -

četinari i listopadna šuma (hrast, javor, brest i topola)

-

Bogata sirovinska baza za industriju celuloze i papira

VRSTE TLA I BILJNI POKRIVAČ

-

Podzoli -

u hudsonskom i laurentijskom šumskom pojasu

-

Prerijska crnica -

središni deo

-

Degradirana crnica i manje plodni podzoli na E, u travno-šumskom pojasu

-

Svetlije i manje plodno tlo –

ka W, u niskoj stepi

-

Prerija -

žitnica, stepa ili žitnicu ili u pašnjake

-

Po W str. Primorskih planina, od S Aljaske do srednje Kalifornije -

pacifička šuma, obilna vlaga vetrova sa

Pacifika, gorostasni četinari (duglazija i sekvoja)

- Ekonomski - za dobijanje građevinskog drveta

-

Na Stenovitim pl. -

manje bujna šuma, manje vlage

-

Na nižim položajima -

hrastova šikara

-

Na višim -

borove, jelove i smrekove šume, skromnije

- Prema S, vrlo sušna klima, šuma u zimzelenu šikaru

(chaparral, sličnu sredozemnoj makiji)

-

Pokriva gotovo primorske pl. u S Kaliforniji i celo poluostrvo Donju Kaliforniju

-

Prema unutrašnjosti, šikara u dračevitu stepu

SEVERNA AMERIKA

AMERIČKI ARKTIK

SAD

KANADA

Aljaska Kanadski Sever Danski Grenland

Severoistok Srednji Zapad Jug Daleki Zapad

Istok Centar Srednji Zapad Daleki Zapad

Documents

Sjeverna Amerika