Ranga zabytków techniki Rośnie ostatnio na całym świecie. Po długim

okResie, kiedy za najważniejsze zdobycze ludzkości uważano dzieła aRchitektuRy,

sztuki i kultuRy, doPatRzono się wReszcie świadectw geniuszu ludzkiego

w Rozwiązaniach PRzemysłowych i tRansPoRtowych.

Z podziwem patrzymy dziś na zarejestrowane w dawnych rozkła-dach jazdy gęste sieci połączeń kolejowych, na śmiałe mosty prze-rzucone nad dolinami czy cieśninami, na zaawansowane i pomysło-we rozwiązania techniczne, zrealizowane nierzadko przy pomocy bardzo prostych, wręcz prymitywnych środków, jak na przykład systemy irygacyjne w Omanie. Inne techniczne wynalazki zachwy-cają swoim zasięgiem (Kolej Transsyberyjska) oraz wytrzymałością (Most Rialto w Wenecji). Album Cuda techniki to wybór najbardziej znanych na świecie zabytków techniki, najczęściej nobilitowanych wpisem na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Nie można zro-zumieć otaczającego świata, nie wiedząc nic o zwycięskich, nawet tryumfalnych zmaganiach człowieka z materią, wyrażonych w sku-tecznym funkcjonowaniu wielkich dzieł inżynieryjnych.

SK

AR

BY

CY

WILIZ

AC

JI

CUDA TECHNIKIS K A R B Y C Y W I L I Z A C J I

CUDA TECHNIKI

CUDA TECHNIKI

CEN

A D

ETA

LIC

ZNA

24,9

5 zł

(w

ty

m 5

% V

AT

)ISBN 978-83-7845-481-6

CUDA TECHNIKIS K A R B Y C Y W I L I Z A C J I

CUDA TECHNIKIWstęp 4Australia

Opera w Sydney 7Bośnia i Hercegowina

Stary Most w Mostarze 8Chiny

Ptasie Gniazdo 13Wielki Mur Chiński 14

Dania/SzwecjaMost nad Sundem 19

EgiptPiramidy w Gizie 20Wysoka Tama Asuańska 23

FrancjaDzielnica La Défense w Paryżu 24Kanał Południowy (Canal du Midi) 28Pont du Gard 31

GrecjaKanał Koryncki 32

HiszpaniaMost Biskajski 34Muzeum Guggenheima w Bilbao 37System tramwajowy Tramvia Blau 41Wieża Herkulesa w A Coruña 42

HolandiaKubuswoningen w Rotterdamie 45

IndieKolej Himalajska Dardżyling 46Studnia Chand Baori 48

KanadaKanał Rideau 51

KazachstanChan Szatyr 52

NiemcyMost wodny w Magdeburgu 54

NorwegiaLinia Thamshavn 57

OmanSystemy irygacyjne afladż 58

PakistanLinia kolejowa przez przełęcz Chajber 61

PolskaKanał Elbląski 62Kopalnia soli w Wieliczce 65Spawany most drogowy na Słudwi w Maurzycach 66Wiadukty w Stańczykach 69

PortugaliaTramwaje w Lizbonie 71

RosjaKolej Transsyberyjska 72

Serbia, Bośnia i HercegowinaLinia kolejowa Ósemka Szargańska 75

SingapurEsplanade 76Most Henderson Waves 79

SłowacjaGórnicze miasto Bańska Szczawnica 82

Stany Zjednoczone AmerykiEMP Museum 85Most Brookliński w Nowym Jorku 87Most Golden Gate w San Francisco 91Wiadukt Thomasa koło Maryland 92

SzwajcariaGrande-Dixence 95Kolej Glacier Express 96Kolej Retycka 101Most Sunniberg 102

SzwecjaRadiostacja Varberg w Grimeton 105

TurcjaCysterna Bazyliki 106

Wielka BrytaniaKolej Bluebell 109Most Clifton Suspension Bridge w Bristolu 110Most Iron Bridge, wielki piec

i kompleks obiektów przemysłowych 113Most kolejowy Forth Bridge 114Tramwaje w Llandudno 117

WłochyMost Rialto w WenecjiStary Most we Florencji 120

Zjednoczone Emiraty ArabskieBurdż Chalifa w Dubaju 123Wyspy Palmowe 124Burdż Chalifa w Dubaju

Ranga cudów techniki rośnie ostatnio niepomiernie na całym świe-

cie. Dziś obok uznanych za najważniejsze zdobycze ludzkości dzieł

architektury, sztuki i kultury, dopatrujemy się także świadectw

geniuszu ludzkiego w rozwiązaniach przemysłowych i transportowych,

które nierzadko diametralnie zmieniły życie ludzi w konkretnych epokach.

Z podziwem patrzymy na zarejestrowane w dawnych rozkładach jazdy gęste

sieci połączeń kolejowych, na śmiałe mosty przerzucone nad nieprzekraczal-

nymi wcześniej dolinami czy cieśninami, na zastanawiająco zaawansowane

i pomysłowe rozwiązania techniczne, które wykorzystane w architekturze

wzbudzają podziw i zaskakują pomysłowością.

Popkulturową miarą współczesnej zmiany oceny dorobku techniki minio-

nych wieków było choćby powierzenie głównej roli w ceremonii otwarcia

letnich igrzysk olimpijskich w Londynie w 2012 roku nie – jak można było

się spodziewać – Szekspirowi, tylko postaci wielkiego dziewiętnastowiecz-

nego konstruktora Isambarda Kingdoma Brunela, odgrywanego przez akto-

ra sir Kennetha Branagha.

Zainteresowanie osiągnięciami inżynieryjnymi minionych epok i śmiałymi

rozwiązaniami stosowanymi współcześnie dotarło także do Polski. Rzesze

miłośników kolei, dawnych fabryk oraz nieistniejących już mostów, prze-

mierzają dziś kraj w poszukiwaniu reliktów niegdysiejszej myśli technicznej,

wolni od bzdurnych peerelowskich przeświadczeń o nadzwyczajnej wartości

„nowego”, które jakoby zawsze „stare” skazywało na nieuchronne wypar-

cie i porażkę. Dlatego, wychodząc naprzeciw zainteresowaniom polskiego

Czytelnika, prezentujemy wybór najbardziej znanych na świecie skarbów

techniki i imponujących osiągnięć współczesności, najczęściej nobilitowa-

nych już wpisem na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrod-

niczego UNESCO. Nie można zrozumieć otaczającego świata, nie wiedząc

nic o zwycięskich, nawet tryumfalnych zmaganiach człowieka z materią,

wyrażonych w skutecznym funkcjonowaniu wielkich dzieł inżynieryjnych.

wstęp

5 CUDA TECHNIKI

Wiadukt Landwasser na trasie Kolei Retyckiej

Sydney Opera House jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych bu-

dynków na świecie, symbolem Sydney i perłą współczesnej archi-

tektury. W 1952 roku lokalne władze ogłosiły konkurs na projekt

gmachu opery, który miał stanąć blisko portu. Spośród dwustu trzydziestu

czterech nadesłanych prac ostatecznie wybrano projekt mało wówczas zna-

nego duńskiego architekta Jørna Utzona. Uwzględniając położenie budynku,

zaprojektował budowlę przypominającą pełnomorskie jachty, które często

zawijały do portu w Sydney. Projekt zakładał, że dach złożony z cienkich,

przenikających się żelbetowych łupin będzie

nawiązywać do wygiętych na wietrze żagli.

Ta niezwykle śmiała, ale zarazem oryginalna

koncepcja miała wielu przeciwników, którzy

uznali ją za przykład antyfunkcjonalizmu. Pra-

ce budowlane rozpoczęły się w 1959 roku

i trwały aż do 1973 roku. Operę otworzyła

królowa Elżbieta II, która w tym celu specjal-

nie przyleciała do Australii.

Budynek, zbudowany głównie z betonu,

szkła oraz stali, zajmuje 1,8 ha powierzchni

i może pomieścić około dwóch tysięcy siedmiuset osób w sali koncertowej

i tysiąc pięćset w sali operowej. Opera została wyposażona w największe

na świecie mechaniczne organy, złożone z 10,5 tysiąca piszczałek. Na tere-

nie Sydney Opera House znajdują się: sala projekcyjna, studio nagrań, pięć

restauracji, sześć barów, sklepy z pamiątkami, sześćdziesiąt garderób, sala

koncertowa i operowa, a także kino.

położenie:

południowo-wschodnie wybrzeże Australii, Sydney, Bennelong Point

opeRA w sYDneY

AustRAliA

8CUDA TECHNIKI

Najważniejsze miasto Hercegowiny zawdzięcza swoje znaczenie

strategicznemu położeniu przy przeprawie na Neretwie. Długo

istniał tu most drewniany. Mieszkańcy zajmowali się jego ob-

sługą. Strażnicy mostu zwani byli mostari – stąd wzięła się nazwa miasta.

W XVI wieku Turcy założyli twierdzę, a w latach 1557–1566 wybudowali

most kamienny, nazwany potem Starym Mostem. Autorem projektu był

zgodnie z tradycją Numar Hajrudin, uczeń największego architekta otomań-

skiego Sinana. Przeprawa o charakterystycznym „złamanym” kształcie ma

30 m długości i 4 m szerokości; znajduje się 28 m

nad lustrem wody.

Zabytkowa przeprawa dotrwała aż do końca

XX wieku, uznawana za symbol Mostaru i jeden

z najcenniejszych zabytków na terenie byłej Ju-

gosławii. Jednak w latach 1992–1993 wybuchły

bratobójcze walki, dzielące żyjącą dotąd bezkon-

fliktowo społeczność. Jednym z ich aspektów był

konflikt chorwacko-bośniacki, trwający od maja

1993 roku. Chorwaci oblegali wschodnią, muzuł-

mańską część miasta. Prowadzono niszczycielski

ostrzał z czołgów, podczas którego zburzono niemal cały Stary Mostar – uni-

katowy zespół architektury muzułmańskiej z XVII–XVIII wieku 9 listopada

1993 roku pod gradem pocisków runął też Stary Most.

Od 1995 roku miasto jest stopniowo odbudowywane. Jednym z naj-

ważniejszych przedsięwzięć, możliwym dzięki pomocy finansowej UNE-

SCO i Unii Europejskiej, stała się rekonstrukcja Starego Mostu. Uroczyste

otwarcie nastąpiło 23 lipca 2004 roku, a w 2005 roku most i najbliższe

otoczenie wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przy-

rodniczego UNESCO.

położenie:

Mostar, południowa Bośnia i Hercegowina, 139 km na południowy zachód od Sarajewa

stARY Most w MostARze

BośniA i HeRCeGowinA

9 CUDA TECHNIKI

11

Star

y M

ost w

Mos

tarz

e, B

ośni

a i H

erce

gow

ina