Embed Size (px)
Citation preview
Mesleki Gürültü
Mevzuat
Ölçüm ve Değerlendirme
Riskin Belirlenmesi
Hüseyin SEZEK
Y.Fizikçi
İSGÜM Kocaeli Bölge Şefi
GÜRÜLTÜ
Gürültü istenmeyen veya zarar veren ses.
Sağlıklı ve genç bir insan için normal duyma aralığı yaklaĢık olarak 20 Hz(Hertz)’den 20,000 Hz (20 kHz)’e kadardır.
Bizim kulağımız orta frekanslara daha hassastır, bu frekans aralığı ise 500 Hz ile 4000 Hzaralığındadır ki bu konuĢma frekansıdır.
Endüstrideki gürültüyü ise iĢyerlerinde çalıĢanların üzerinde fizyolojik ve psikoloji etkiler bırakan ve iĢ
verimini olumsuz etkileyen sesler olarak tanımlayabiliriz.
3
•2603
Kulak en iyi orta ve yüksek frekanslara (500 Hz-4000 Hz) en kötü düĢük frekanslara (63 Hz – 250 Hz) tepki verir. Bu yüzden, ses seviye ölçerlerin kulağın tepkisini simüle edebilmesi için, AğırlıklandırılmıĢ A filtre, cihaza dahil edilmiĢtir.
AğırlıklandırılmıĢ A filtre, üretilmiĢ düĢük frekansları ihmal eder. Ses basınç seviyesi dB(A) üzerinden belirtilir.
Ses seviye ölçerler aynı zamanda AğrırlıklandırılmıĢ C filtreyi de içerirler. Peak gürültü seviyeleri C filtre kullanılarak ölçülür ve dB(C) üzerinden belirtilir.
Desibel (dB) nedir?
Gürültünün Ģiddeti, ses dalgasının oluĢturduğu basıncın boyutuna bağlıdır(veya dalganın genliğine bağlıdır). Bu genlik basınç dalgalanması olarak ölçülür ve sağlıklı bir insan kulağının duyabileceği en düĢük ses 20 μPa’lık bir geniĢliğe sahiptir.Ġnsan kulağı bundan on milyon kat daha yüksek ses basıncını tolere edebilir ki, bu da 200 Pa’a denk gelmektedir.
ġayet basıncı Pa cinsinden ölçseydik, çok büyük ve baĢ edilemez sayılarla karĢılacaktık. Bu problemin üstesinden gelebilmek için, desibel skalası kullanılır. Bu dB skalası logaritmik bir skaladır ve 20 μPa referans seviyesini duyma sınırı olarak kullanır.
Bu yüzden Ģekilden de görebileceğimiz gibi, dB skalası on milyonluk bir aralığı, sadece 140 dB’lik bir aralığa sıkıĢtırmaktadır
Pa ve dB cinsinden bazı genel ses basınçları
Çok yüksek ses kıl hücreleri geçici olarak düzleĢme ve zarar, geçici sağırlığa neden olur.
Bu yüksek ses maruziyetinin uzun süre devam etmesi sonucu, iç
kulaktaki kıl hücreleri kalıcı olarak zarar görür bu da kalıcı sağırlığa
neden olur.
Çok yüksek Ģiddette veya silah veya patlama gibi ani seslere maruz kalmak anında
kalıcı iĢitme kaybına neden olabilir. (Akustik travma)
Bazı durumlarda aĢırı yüksek ses kulak zarını delebilir.
Gürültünün zararlı etkileri işyerleriyle sınırlı kalmayabilir. Örneğin, kulaklıkla
dinlenilen müzik, aşırı gürültülü diskolar ve kulüpler de genç insanlarda daha
işgücüne katılmadan, işitme duyularına zarar verebilir.
GÜRÜLTÜ NASIL ZARAR VERĠR
GÜRÜLTÜ NASIL ÖLÇÜLÜR?
Gürültü seviyesi, ses seviyesi ölçüm cihazlarıyla ölçülür.
Gürültü seviyesi değiĢtiğinde, örnekleme periyodu için integrasyon yapan bir ses ölçüm cihazı, ortalama bir değer hesaplayacaktır (Leq).
Gürültü ölçümleri, genel amaçlı Tip 2 tarzı cihazlarla veya daha iyi olanıyla gerçekleĢtirilmelidir. Tip 3 tarzı cihaz sadece basit ölçümler için, daha kesin bir değerlendirme yapılıp yapılmaması gerektiğinin tespitini yapmak üzere ön kontrol için yapılmalıdır.
Ses seviye ölçer cihazlar peak dedektörlerine sahiptir (LC, peak).
KiĢisel günlük gürültü maruziyeti doz,metrelerle de ölçülebilir.
ĠSGÜM Gürültü Ölçümleri
Saha incelemelerinde;
Ölçümler ve raporlama;
TSE 2607 ISO 1999:1990
TS EN ISO 9612.
SES SEVĠYE ÖLÇER
DOZĠMETRELER
Kablolu/Kablosuz
Type 0: Laboratory standard
Type 1: Precise (Lab. and area)
Type 2: Versatile (generally area)
Type 3: Survey (area)
KULLANILAN EKĠPMAN
Öncelikle tüm bölümler ve proseslerin gezilerek anlaşılmaya çalışılması sağlanır.
• ĠĢyerinin bölümleri ve çalıĢan sayısının belirlenmesi.
Aynı iĢleri yapanlar/aynı bölümlerde çalıĢanların
kümelenmesi (Homojen alt gruplar oluĢturma)
ÇalıĢanlar hangi bölümlerde, hangi aletlerle, hangi
sürelerde çalıĢıyorun saptanması
Gürültü tipleri (kararlı,kararsız-peak var mı?)
Yapılan ölçümlerin makina yerleĢim planı üzerinde
gösterilmesi
ĠSGÜM Gürültü Ölçümleri
Makine Yerleşim Planı
ĠSGÜM Gürültü Ölçümleri
- ÇalıĢanın kulak hizasında,
- ĠĢçilerin bulunduğu çalıĢma alanlarında,
- Esnek çalıĢma Ģartları dikkate alınarak,
- IEC 60651/804 standartına uygun cihazlarla
ĠSGÜM Gürültü Ölçümleri
Tercih edilen mikrofon konumu ;
• Mümkün olması durumunda kulağın dıĢ kanal giriĢinden 0,1-0,3 m. uzaklıkta yakaya yerleĢtirilmiĢ olmalıdır.
ÇalıĢma sırasında baĢ konumu iyi belirlenmemiĢ ise ;
• Ayakta duran kiĢinin bulunduğu zemin seviyesinden, 1,55 m ± 0,075 m. yükseklikte,
• Oturan kiĢiler için, oturma düzleminin ortasında, 0,91 m.± 0,05 m. yükseklikte olmalıdır.
Kalibrasyon
Ölçümlere başlamadan önce ses ölçüm cihazını kalibre etmek önem
taşımaktadır. Bu işlem cihazın çalışmasının bir kontrolü olmasının
yanı sıra, yüksek hassasiyetle doğru sonuçların elde edilmesini ve
daha önce yapılmış olan ölçümlerle de karşılaştırılabilirliğini
sağlamaktadır. Bu sebeple kalibrasyon ölçümlerden önce ve sonra
yapılmalıdır.
AKUSTĠK KALĠBRASYON
SLM ĠLE GÜRÜLTÜ ÖLÇÜMÜ
DOZĠMETRE ĠLE GÜRÜLTÜ ÖLÇÜMÜ
TS 2607 ISO 1999:2005
Lm Aeq,T1 i=10.log ×10T 10iAeq,T Ti=1
L
LEX, 8h=LAeq,Te+10 log (Te/T0)
Gün içinde farklı işler yapan
çalışanlar için maryziyet hesabı
GÜNLÜK MARUZİYET HESABI
GÜNLÜK MARUZİYET HESABI
(LAeq dB) Time (min)
Task 1 100 5 1/T
Task 2 70 120 0,002083333
Task 3 99,6 5
Task 4 92,7 60
Task 5 62,8 240
Task 6 89,4 50 iç formül
Total time 480 252531260238
üs1 üs2
LAeq,T (dB)= 87,21073909 10000000000 10000000
LEX, 8h (dB)= 87,21073909 üs3 üs4
9120108394 1862087137
üs5 üs6
1905460,718 870963590
Te (dak) T0 (dak)
480 480
leq1/10 leq2/10 leq3/10 leq4/10 leq5/10 leq6/10
10 7 9,96 9,27 6,28 8,94
LAeq,T: Expored noise level at worked time
20
a- Ölçümlerin yapıldığı bölümler
b- ÇalıĢma alanları ve prosesleri
c- Kullanılan ölçüm cihazları.
- Tip, üretici ismi ve seri numarası, son kalibrasyon tarihi
d- Ölçüm notları.
- Yapılan iĢ, ölçülen iĢçi ismi, çalıĢma süreleri
e- Sonuçlar
- Leq ve Lex(8) değerleri, ISO 9612 Ek D’ye göre
toplam ölçüm belirsizliği ve doğruluk sınıfı
Raporlama
Sonuçlar
Bölüm / Çalışan İşin türü(Leq,
dB(A)
Time
min.
(Lex,8)
dB(A)
Ppeak
dB(C)
Max.permis
sible time
without PPE
1
1 NOLU KIRMA
FABRİKASI
(Makinist işçileri)
Turgut SULU
Ekrem ACAR
Münir GÜL
Kumanda Odası 72,9 290
90,9
98,1
Kırma Kontrol Ortamı 95,5 30 119,5 42 / 0,7
2.Kat Kabuklu elekler 91,5 30 109,9 107 / 1,8
2.Kat İç Ambar 84,8 30 104,0
3.Kat Kabuklu elekler 97,9 30 114,9 25 / 0,4
3.Kat İç Ambar 92,6 30 111,6 83 / 1,4
4.Kat 97,8 30 115,1 25 / 0,4
Merdivenler 86,3 10 109,5 355 / 5,9
2DOLUM ÜNİTESİ
Mehmet Demirci
Kantar dolum 89,3 12088,9
108,7 177 / 2,9
Toz elek ve ortam 88,7 360 106,4 205 / 3,4
3ÖN LAZER
Kabin işçileriKabin 1 (Girişte sağda) 99,1 480 99,1 116,8 19 / 0,3
4ÖN LAZER
Kabin işçileriKabin 2 (Girişte solda) 99,6 480 99,6 116,8 17 / 0,3
5ÖN LAZER
Kabin işçileriKabin 3 (Girişte karşıda) 98,3 480 98,3 116,7 22 / 0,4
Gürültü Yönetmeliği
23/12/2003 tarih ve 25325 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıĢ ve üç yıllık geçiĢ süresinin ardından, 23/12/2006 tarihinde yürürlüğe girmiĢtir.
Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı ĠĢ Kanununun 78. maddesine göredüzenlenmiĢtir ve bu kapsama giren tüm iĢyerlerinde uygulanır.
Gürültü Yönetmeliği
Gürültü Yönetmeliği, 06/02/2003 tarihli, 2003/10/EC sayılı AB direktifi esas alınarak hazırlanmıĢtır.
2003/10/EC sayılı AB direktifi, gürültü kaynaklı risklerden etkilenen çalıĢanlarda minimum sağlık ve güvenlik gereklilikleri ile ilgili esasları kapsamaktadır.
Gürültü Yönetmeliği
Günlük KiĢisel maruziyetini esas alır.
Ölçüm ve hesaplama tekniklerinde TSE 2607
standardına atıfta bulunulur.
Gürültüye maruz kalan iĢçileri sağlık ve güvenlik yönünden oluĢabilecek risklerden korumak için alınması gerekli önlemleri belirlemektedir.
En yüksek ses basıncı (Ppeak) :
"C"-frekans ağırlıklı anlık gürültü basıncının maksimum değerini,
• Günlük gürültü maruziyet düzeyi
(LEX, 8 saat) (dB(A) re.20 µPa) :
Sekiz saatlik iĢ günü için, anlık darbeli gürültünün de dahil olduğu bütün gürültü maruziyet düzeylerinin zaman ağırlıklı ortalamasını,
Gürültü Yönetmeliği
• Haftalık gürültü maruziyeti (LEX,8h):
Günlük gürültü maruziyet düzeylerinin sekiz
saatlik beĢ iĢ gününden oluĢan bir hafta için
zaman ağırlıklı ortalamasını,
Gürültü Yönetmeliği
Maruziyet sınır değer:
LEX,8h = 87 dB(A)
En yüksek maruziyet etkin değer:
LEX,8h 85 dB(A)
En düşük maruziyet etkin değer:
LEX,8h = 80 dB(A)
ġayet gürültü seviyeleri bu standarttaki değerleri aĢarsa, ĠġVERENLER gürültü yönetimi stratejisi geliĢtirmek zorundadır. Gürültü yönetimi stratejisi, iĢçiler ve ĠSG temsilcileriyle istiĢare edilerek geliĢtirilmelidir. Gürültü yönetimi stratejisi Ģunları içermelidir.
Gürültüden kaynaklanacak tehlikeleri yok etmek veya riskleri azaltarak standartlarda belirtilen maruziyet seviyesinin altına çekmek için bir gürültü kontrol politikası ve programı;
Uygun kontrol tedbirleri;
KiĢisel iĢitme koruyucularının seçimi ve doğru kullanım ve bakımı için talimatı içeren, geliĢmiĢ bir iĢitme koruma programı;
Tüm taraflar için ;- yönetim, çalıĢan, taĢeron-, bir bilgilendirme ve eğitim programı
KKD kullansalar dahi, düzenli olarak yüksek gürültüye maruz kalma ihtimali olan iĢçiler için iĢitme testi yaptırılması
GÜRÜLTÜ YÖNETĠMĠ, FAKAT NASIL?
ġayet gürültü iĢyerinizde bir problemse, gürültünün iĢyerinde aĢırı olup olmadığını belirlemek için, etkilenen iĢçiler ve ĠSG temsilcileri gibi çalıĢma prosesini bilen kiĢilerle birlikte gezerek çalıĢma ortamını incelemeniz gerekmektedir.
Gezerek yapılan bu inceleme aĢağıdaki hususların
belirlenmesinde yardımcı olacaktır:
- aĢırı gürültünün kaynağı;
- aĢırı gürültüye maruz kalması muhtemel çalıĢanlar;
- aĢırı gürültü çıkmasına neden olan iĢler; ve
- gürültü seviyesini düĢürme yolları.
GÜRÜLTÜ YÖNETĠMĠ, FAKAT NEDEN?
Gürültü değerlendirmesi aĢağıdaki yararlı bilgileri sağlayacaktır:
- gürültü seviyeleri;
- en çok gürültüye neden olan kaynaklar;
- kontrol önlemlerinin etkinliği;
- gürültüden en çok etkilenen iĢçiler; ve
- kontrol önlemlerindeki öncelikler.
ġayet bir gürültü değerlendirmesi sonunda iĢ yerinizde gürültü seviyeleri yüksekse, gürültü maruziyet seviyelerini yasal olarak makul bir seviyeye düĢürmek ve gürültü yönetim stratejisi geliĢtirmek için kontrol önlemleri uygulamak zorundasınız.
ÇALIġANLAR gürültü maruziyetinin azaltılması için iĢverenin yürürlüğe koyduğu tüm politika ve prosedürlere uymalıdır.
Aynı zamanda kendi sağlık ve güvenliklerine dikkat etmeliler ve kendi sağlıkları ve yaptıkları iĢten dolayı etkilenebilecek çalıĢanların güvenliklerini olumsuz etkileyen durumlardan kaçınmalılar
RISK DEĞERLENDĠRMESĠ
ĠĢyerinde var olan ya da dıĢarıdan gelebilecek tehlikelerin ve alınacak tedbirlerin belirlenmesi maksadıyla yapılan gerekli çalıĢmalar
5 ADIMDA RĠSK DEĞERLENDĠRMESĠ
Riskleri değerlendirTehlikeleri belirleGürültü maruziyeti belirleRiski yok etmek veya azaltmak için gereklitedbirleri tanımlaEylem planında yapacaklarını kaydet
ÇalıĢanlarını koruGürültü risklerini yok et ya da kontrolaltına alĠyi uygulama örnekleri ve bilinen kontrol veyönetim çözümlerini kullan Yüksek riskler için teknik ve organizasyonelgürültü kontrol tedbirleri planla uygulaYasal gürültü limit değerlerininaĢılmadığından emin olKulak koruyucu temin etYüksek riskteki çalıĢanlar için zorunlu yapKulak koruyucu eğitimi ver ve kullanılmasıylailgili denetim yap
Ekipman kullan ve bakımını yapSağlanan herhangi bir Ģeyin tamamen vedüzenli kullanımını sağlaÇalıĢanlar uygulanan kontrolleri kullanırvebir aksaklık olduğunda raporlarÇalıĢanlar zorunlu alanlarda kulakkoruyucu kullanırlar
ÇalıĢan bilgilendirme ve eğitimiÇalıĢanlara danıĢ ve katılımlarını sağlaÇalıĢanlara riskler, kulak koruyucular,güvenli çalıĢma uygulamaları ve kontroltedbirleri konusunda bilgilendir, eğitimve talimatlar ver
Sağlık GözetimiRiskli altındaki çalıĢanlara iĢitmetestleri uygulaSonuçları kontrol mekanızmasındadeğerlendirÇalıĢanlar iĢbirliği yaparlar ve iĢitmetestlerine katılırlar
Yaptıklarını gözden geçir- ĠĢ uygulamalarında değiĢim- Gürültü maruziyetinde değiĢim- Riskleri azaltacak yeni yöntemler
ĠġYERĠNDE ĠġĠTME DUYUMUN RĠSK ALTINDA OLDUĞUNU NASIL BĠLEBĠLĠRĠM?
• Birileriyle iletiĢim kurmak için bir metre ötede olsalar bile sesinizi yükseltmek zorunda kalıyor musunuz?
ĠĢten sonra veya özel bir görevden sonra kulaklarınızda çınlama veya iĢitmede körelme tecrübe ettiniz mi?
ÇalıĢma gününün sonunda araç radyosu veya evde televizyonun sesini yükseltiyor musunuz?
Sürekli olarak insanlara az önce ne söylediklerini tekrarlamalarını istiyor musunuz?
Aileniz evde olduğunuz zamanlarda onları duyma konusunda sıkıntı yaĢadığınızı söylüyorlar mı?
Cevap evetse, ĠSG temsilciniz veya iĢvereninizle gürültü değerlendirilmesinin yaptırılması hakkında konuĢunuz.
Gürültünün yol açtığı zararın boyutu zamanla alınan toplam toplam ses enerjisine bağlıdır.
Gürültü seviyesindeki 3 dB(A) lık bir artıĢ enerjiyi ikiye katlar ve yarı zamanda aynı zarara yol açar.
Gürültü sevisi arttıkça risk büyür.
NE KADAR GÜRÜLTÜ TEHLİKELİ?
2009-2010 yıllarında ĠSGÜM Kocaeli tarafından yapılmıĢ gürültü ölçümlerinin sektörel değerlendirilmesi
SEKTÖR ÖLÇÜM SAYISIYÜKSEK MARUZİYET
YÜZDE
GEMİ 398 256 64 %
OTOMOTİV 372 181 49 %
METAL 354 228 64 %
PLASTIK 253 98 39 %
KİMYA 252 93 36 %
FOOD 233 113 48 %
PETRO KİMYA 115 32 28 %
BOYA 59 13 22 %
LOJİSTİK 58 5 9 %
AHŞAP 35 21 60 %
TAŞ TOPRAK 32 8 25 %
AĢağıdaki kontrol tedbirleri hiyerarĢisinden bir veya daha fazla kontrol önlemlerinin uygulanması, aĢırı gürültü seviyelerini düzenleyebilir (etkinlik açısından):
1. Gürültü kaynağını yok etme..
2. Gürültülü makineleri daha az gürültülü olanları ile değiĢtirmek (‘sessiz olanı satın alma’). (Bu iĢyerinde gürültüyü kaynağında kontrol etmek için maliyet açısından etkindir.)
3. Gürültüye kaynağında veya yayıldığı alanda müdahale ile mühendislik kontrolü (örn; gürültü soğurucuları veya susturucu, gürültü bariyerleri veya izolasyon).
4. Yönetim olarak bazı gürültü kontrol önlemlerinin uygulanması. (örn; eğitim, iĢ rotasyonu, iĢin yeniden tasarlanması veya gürültüye maruz kalan çalıĢan sayısını azaltmak için mesailerin yeniden düzenlenmesi v.b.)
5. Kulak koruyucuların sağlanması (örn; manĢon, kulak tıkaçları).
ĠġYERĠNDE GÜRÜLTÜ MARUZĠYETĠNĠ KONTROL ETMEK BAZI METOTLAR?
Gürültü Yönetmeliğinden…..
Gürültüden kaynaklanan maruziyetin önlenmesi veya azaltılması için;
• Teknik geliĢmelere uygun önlemler alınarak
gürültüye maruziyetten kaynaklanan riskler
kaynağında yok edilecek veya en aza indirilecektir.
Gürültü Yönetmeliğinden…..
Gürültüye maruziyetin daha az olduğu baĢka
çalıĢma yöntemleri seçmek ,
Mümkün olan en düĢük düzeyde gürültü yayan
uygun iĢ ekipmanını seçmek,
ĠĢçilere, iĢ ekipmanını gürültüye en az maruz
kalacakları doğru ve güvenli bir Ģekilde
kullanmaları için, gerekli bilgiyi ve eğitimi vermek,
Gürültüyü azaltacak bir iş organizasyonu ile;
Maruziyet süresini ve gürültü düzeyini sınırlamak,
Yeterli dinlenme araları verilerek çalıĢma
sürelerinin düzenlenmesi,gibi önlemler alınacaktır.
Gürültü Yönetmeliğinden…..
Gürültü Yönetmeliğinden…..
Gürültüyü teknik yollarla azaltmak için ;
• Hava yoluyla yayılan gürültüyü, perdeleme,
kapatma, gürültü emici örtülerle ve benzeri
yöntemlerle azaltmak,
• Yapıdan kaynaklanan gürültüyü, yalıtım ve benzeri
yöntemlerle azaltmak,
Gürültüye maruziyetten kaynaklanan riskler başka yollarla önlenemiyor ise;
• KiĢiye tam olarak uyan kulak koruyucularıverilecek ve bu koruyucular iĢçiler tarafından kullanılacaktır.
Gürültü Yönetmeliğinden…..
Ya bunu şimdi kullanın
Ya da sonra bunu!
Bütün bu bilgiler ıĢığında Ģunu söyleyebiliriz……
