Skribaj'oj de frenezuloi-espero.info/files/elibroj/eo - gogol, nikolaj...2 SKRIBAÎOJ DE FRENEZULO eLIBRO Nikolaj Gogol SKRIBAÎOJ DE FRENEZULO El la rusa tradukis N. Z. Osjmak Lingve

1

eLIBROSKRIBAÎOJ DE FRENEZULOeLIBRO

I N K O

Nikolaj Gogol

Skribaîojde

frenezulo

2

eLIBROSKRIBAÎOJ DE FRENEZULO

Nikolaj GogolSKRIBAÎOJ DE FRENEZULOEl la rusa tradukis N. Z. OsjmakLingve reviziita en 2003

eLIBRO

Aran¸is: Franko Luin

ISBN [email protected]://www.omnibus.se/inko JUNIO 2003

3


La 3-an de oktobro

Hodiaû okazis eksterordinara aventuro. Mi mateneveki¸is tre malfrue kaj kiam la servistino, Maûro,

alportis al mi la purigitajn botojn, mi demandis, kiomahoro estas. Aûdinte, ke jam antaû longe sonis la deka, mirapide vestis min. Mi konfesas, ke mi tute ne irus en ladepartementon, se mi antaûscius, kian indignan mienonfaros nia sekciestro. Li parolas al mi jam de longe:

—Kial, frateto, en via kapo çiam estas tia senordo? Vikelkfoje îetas vin, kiel haladzi¸into, la aferon iam tielmiksas, ke la diablo mem ne povas reordigi ¸in; en la ti-tolo vi skribas malgrandajn literojn, kaj en skribaîo vinotas nek daton, nek numeron.

Jen, malbenita ardeo! Li, kredeble envias, ke mi sidasen la direktora kabineto kaj preparas plumojn por laekscelenco. Unuvorte, mi ne irus en la departementon,se mi ne esperus renkonti la kasiston, kaj elpeti de tiu çiizraelido almenaû iom da mono el la salajro antaû lapagotago.

Jen li estas kreitaîo! Ke li donu iam anticipe la mona-tan salajron — Dio mia sankta — pli rapide venos laterura Dia ju¸o; oni petegu, eç disÿiri¸u, kiel ajn bezonu,

4


— li ne donos, la griza diablo! Kaj en la lo¸ejo, lia pro-pra kuiristino vangofrapas lin, — tio estas konata tra latuta mondo. Mi ne komprenas, kiaj estas la profitoj deofico en la departemento: tute ne estas iuj rimedoj; aliaafero estas en la gubernia regejo, civilaj kaj regnokasajçambroj: tie, kiam oni rigardas, oni vidas, ke iu sidas enanguleto mem kaj skribas, — la fraketo sur li estas abo-mena, lia viza¸ego estas tia, ke oni volas kraçi; sed vi ri-gardu, kian somerlo¸ejon li luas! Oni ne portu al li por-celanan vazon orumitan:

—¯i, — li diras, — estas donaco por kuracisto.Kaj al li oni devas donaci — aû paron da rapidçevaloj,

aû tricentrublan kastoraîon. Laû eksteraîo li estas tremodesta, parolas tiel delikate:

—Estu afabla, donu al mi trançileton por pintigi plu-meton, — sed poste tiel prirabos la petanton, ke li lasosnur çemizon.

Vere, anstataû çio, çe ni la ofico estas pli nobla, çe nila pureco estas çie tia, kian neniam oni vidos en guber-nia regejo, niaj tabloj estas faritaj el ru¸a arbo, kaj kromtio çiuj niaj estroj estas tre ¸entilaj . . . Jes, mi konfesas,se ne estus nobleco en nia ofico, mi jam de longe lasusla departementon.

Mi vestis malnovan pelton kaj prenis la ombrelon, çartre pluvis. Sur la stratoj estis neniu; nur solajn virinojn,sin kovrintajn per flankoj de vestaîoj, rusajn komercis-

5


tojn sub ombreloj, kaj kurierojn mi renkontis. El nob-luloj mi rimarkis nur unu nian fraton oficiston. Mi vidislin çe stratkruci¸o. Kiam mi ekvidis lin, mi tuj diris al mi:”Ehe! ne, kolombeto, vi ne iras en la departementon; visekvas fraûlinon, kiu kuras antaû vi, kaj rigardas ÿiajnpiedetojn.” Kia sova¸a besto estas nia frato oficisto! JeDio, li ne cedos al oficiro: preteriru nur iu fraûlino ençapeleto, li nepre ektuÿos ÿin.

Kiam mi pensis tion çi, mi ekvidis kaleÿon, kiu estisveturanta al magazeno, preter kiu mi iris.

Mi tuj sciis: tiu çi kaleso estas de nia direktoro: ”Sedli ne bezonas magazenaîojn,” mi pensis, ”tio çi en la veroestas lia filino”. Mi premis min al la muro. La lakeo mal-fermis la pordeton, kaj ÿi elflirtis el la kaleÿo, kiel birdeto.Kiam ÿi rigardis dekstren kaj maldekstren, kiam ekbri-lis ÿiaj brovoj kaj okuloj . . . mia sankta Dio, mi pereis,pereis tute! Por kiu celo ÿi bezonis elveturi en tia pluvatempo! Çu oni povas nun certigi, ke çe virinoj pasio alçiuj magazenaîoj ne estas granda? Ÿi ne rekonis min, ce-tere mi intence mem provis kaÿi min, çar sur mi estispelto tre malpura, kaj krom tio de malnova fasono. Nunoni portas mantelojn kun longaj kolumoj, kaj sur miestis mallongaj, unu sur la alia, krom tio la drapo estistute ne delikata. Ÿia hundeto, ne havante tempon ensaltila magazenon, restis sur la strato. Mi konas tiun hunde-

6


ton: oni nomas ¸in Me¸i. Post unu minuto, mi subiteaûdis altetan voçon:

—Estu sana, Me¸i!Jen vi havas! Kiu tion diris! Mi çirkaûrigardis kaj ek-

vidis sub ombrelo du sinjorinojn: unu estis maljunulinokaj la alia junulino; sed ili jam foriris, kaj apud mi ekso-nis ree:

—Hontu, Me¸i!Je diablo! Mi vidis, ke Me¸i interflaris kun hundeto

iranta post la sinjorinoj.—Ehe, — mi diris al mi mem, — sufiçe, çu mi estas

malsobra? Nur tiel ÿajnas, al mi okazas malofte.—Ne Fidel, vi vane pensas, — elparolis, mi vidis mem,

ke elparolis Me¸i: — Mi estis, hoû, hoû, mi estis, hoû,hoû, hoû! tre malsana!

Ha ci, hundaço! Jen, kanajlo! Mi konfesas, ke mi mi-regis, aûdinte ¸in home parolanta; sed poste, kiam mibonege konsideris çion çi, tuj mi çesis miri. Efektive, enla mondo jam okazis multe da similaj ekzemploj. Onidiras, ke en Anglujo aperis fiÿo, kiu parolis du vortojn entiel stranga lingvo, ke la sciencistoj jam tri jarojn penasdifini ¸in kaj ankoraû ¸is nun nenion difinis. Mi ankaûlegis en gazetoj pri du bovinoj, kiuj eniris en butikon kajpetis por si funton da teo. Sed, mi konfesas, mi plej mul-te miris, kiam Me¸i diris:

7


—Mi skribis al vi, Fidel, vere, Polkano ne liveris mianleteron! Je diablo! Mi en mia tuta vivo ne aûdis, ke hun-do povas skribi. Regule skribi povas nur nobelo. Cetere,kelkfoje okazas, ke iuj komercistoj, kontoristoj kaj eçvila¸aj homoj skribetas, sed ilia skribo estas pli me˛a-nika: nek komoj, nek punktoj, nek stilo.

Tio çi min mirigis. Mi konfesas, de antaû nelongatempo mi komencas aûdi kaj vidi okazaîojn, kiajn an-koraû neniu aûdis kaj vidis.

—Mi iru, — mi diris al mi mem, — post tiu çi hun-daço, kaj eksciu, kio ¸i estas, kaj pri kio ¸i pensas.

Mi disrulis mian ombrelon kaj ekiris post la du sinjo-rinoj. Ni trairis stratojn: Goro˛ovan, Meÿçanskan, Sto-larnan, fine aliris al la Kokuÿkina ponto kaj haltis antaûgranda domo.

—Tiun çi domon mi konas, — mi diris al mi mem, —estas la domo de sinjoro Zvjerkov.

Kia domego! Kiom da homoj en ¸i lo¸as, kiom da kui-ristinoj, kiom da alveturintoj! Kaj da niaj fratoj-oficistoj,— kiom da hundoj, —unu sidas sur la alia kaj per tria pe-las. Tie estas unu mia amiko, kiu bone ludas trumpeton.

La sinjorinoj suriris en la kvinan eta¸on.—Bone, — mi pensis, — nun mi ne iru, sed rimarku la

lokon, kaj ne lasu la unuan okazon por utiligi ¸in.

8


La 4-an de oktobro

Hodiaû estas merkredo, kaj tial mi estis çe nia çef-estro en la kabineto. Mi intence iris pli frue, kaj

sidi¸inte preparis çiujn plumojn. Nia direktoro devasesti sa¸a homo. Lia tuta kabineto estas plena de librajÿrankoj. Mi legis la nomojn de kelkaj libroj: çio estas sci-encego, tia sciencego, ke por ni, fuÿistoj, ne estas eble eçtuÿi ¸in, — çio estas presita france aû germane. Kaj, se virigardas lian viza¸on: hu, kia graveco brilas en liaj oku-loj! Mi ankoraû neniam aûdis de li superfluan vorton.Nur kiam mi donas al li skribaîojn, li kelkfoje demandas:

—Kiel estas ekstere?—Malseke, via ekscelenco, — mi respondas.Jes, li ne kompareblas kun ni, — li estas regema homo!

Tamen mi rimarkas, ke li aparte amas min. Se amus minli kaj la filino! Ho, estas kanajlaîo . . . Sed nenion signi-fas, nur estu silento! . . . Mi legis ”Abeleton”. Kiel mal-sa¸a popolo estas la francoj! Nu, kion ili volas? Je Dio,mi ilin çiujn vergus! Tie mi ankaû legis tre agrablan pre-zenton de balo, priskribitan de bienhavanto el Kursk. Labienhavantoj el Kursk bone skribas. Post tio mi rimarkis,ke eksonis duono antaû la unua horo; kaj nia direktoro

9


ankoraû ne eliris el sia dormejo. Sed çirkaû duono antaûla dua fari¸is okazo, kiun povas priskribi neniu plumo.La pordo malfermigis. Mi pensis, ke la direktoro venas,kaj mi desaltis de mia se¸o kun la skribaîoj; sed estis ÿi,— ÿi mem! Sanktuloj, kiel ÿi estis vestita! La vestaîoj surÿi estis blankaj, kiel cigno, — hu, kiel luksaj! Kaj kiam ÿiîetis rigardon sur min, la suno! Je Dio, la suno! Ÿi salu-tis kaj demandis:

—Çu paçjo ne estas tie çi?Aj, aj, aj! Kia voçeto! Kanario, vere kanario!—Via ekscelenco! — mi intencis diri, — ne ordonu ek-

zekuti min, kaj se vi jam volas ekzekuti, tiam ekzekutumin vi mem per via ekscelenca maneto; — sed je diab-lo, mia lango pro nekonata kaûzo ne obeis min, kaj midiris nur: — Tute ne.

Ÿi rigardis min kaj perdis sian naztukon. Mi îetegismin al la tuko, glitis sur la malbenita pargeto kaj preskaûrompis mian nazon. Tamen mi detenis min kaj levis latukon. Sanktuloj, kia tuko! Plej maldika batista bonodo-raîo, tute bonodoraîo! ¯i odoregis per generaleco! Ÿidankis kaj apenaû ridetis, tiel ke ÿiaj dolçaj lipetoj restispreskaû senmovaj, kaj post tio ÿi foriris. Mi sidis ankoraûunu horon, kiam subite eniris lakeo kaj diris:

—Aksentij Ivanoviç, iru hejmen, la sinjoro jam vetu-ris el la domo.

10


Mi ne povas toleri la lakearon: çiam ili sidas en la an-taûçambro kiel sinjoregoj, kaj eç per kapo ne deziras sa-luteti; plie: foje unu el tiuj kanajloj intencis regali minper flartabako sen levi¸i de sia se¸o.

—Çu ci scias, malsa¸a malnoblulo, ke mi estas oficis-to, ke mia deveno estas nobla?

Tamen mi prenis la çapelon kaj metis mem sur min lapelton, çar tiuj sinjoroj neniam faras servon, kaj eliris.Hejme mi plejparte kuÿis sur la lito. Poste mi transkribistre belajn versetojn: ”Mi animeton dum horeto ne vid-ante, pensis, ke tutan jaron mi ÿin ne vidis; mian vivonekmalamante, çu oni povas vivi plu, mi diris.”

Kredeble tiujn çi versetojn Puÿkin verkis. Vespere, en-volvinte min en pelton, mi iris al la parada pordo de ÿiaekscelenco kaj atendis longe por vidi ÿin ankoraû unufojon, kiam ÿi eliros por sidi¸i en kaleÿon; sed ne, ÿi neeliris.

11


La 6-an de novembro

Diabligis min la sekciestro. Kiam mi iris en la depar-tamenton, li vokis min al si kaj komencis paroli

tiel:—Nu diru, mi petas vin, kion vi faras?—Kiel, kion? Mi nenion faras, — mi respondis.—Nu, vi pripensu bonege! Vi ja havas pli ol kvardek

jarojn. Estas tempo sa¸i¸i. Kion vi imagas al vi? Vi pen-sas, ke mi ne konas çiujn viajn petolojn? Vi ja amindu-mas la filinon de la direktoro! Vi gardu vin, vi pensu nur,kiu estas vi? Vi ja estas nulo, nenio pli. Vi ja nenion, eçunu kopekon, havas. Rigardu almenaû en spegulo vianviza¸on; çu vi povas eç penseti pri ÿi!

Je diablo, ke lia viza¸o similas iom al apoteka boteleto,ke li havas sur sia kapo flokon da haroj, volvitan en tufo,ke li tenas sian kapon iom supren kaj ÿmiras ¸in per iapomado — pro çio çi li pensas, ke nur al li nun çio estaspermesita. Mi komprenas, komprenegas, kial li kolerasje mi: li envias, li kredeble vidis la signojn de favoro deÿi faratajn prefere al mi.

Sed mi kraças sur lin! Çu tre gravas la rango de kor-tega konsilanto! Ke li surpendigis oran çeneton al la poÿ-

12


horlo¸o kaj mendas al si tridekrublajn botojn, — sed proçio tio la diablo tute prenu lin! Mi ankaû devenas ne deiuj sennobluloj, ne de tajloroj kaj ne de suboficiraj infa-noj — mi estas nobelo! Mi ankaû povas atingi gravanrangon. Mi havas nur kvardek du jarojn, la tempo estastia, ke mia servofico, laû efektiveco, nur komenci¸as.Iom atendu, amiko, kaj mi estos regimentestro! Kaj, seDio helpos, mi estos io pli granda! Tiam mi luos por milo¸ejon, povas esti, pli bonan ol la via. Kion do vi ima-gas al vi en via kapo, ke, krom vi, tute ne ekzistas bonahomo? Ekzemple: oni donu al mi bonan frakon modekudritan, kaj mi ligu sur min tian kravaton, kian vi por-tas, tiam vi ne valoros eç miajn plandojn. Mi ne havasmonon — jen efektiva estas mia mizerego.

13


La 8-an de novembro

Mi estis en teatro. Oni prezentis la rusan malsa¸u-lon Filatkon. Mi ridegis. Estis prezentita ankaû iu

vodevilo kun amuzaj versetoj pri advokatoj, precipe priunu kolegia registo; la versetoj estis tiel libere skribitaj,ke mi miris, kiel povis permesi ilin la cenzuro; sed prikomercistoj oni rekte parolas, ke ili prifriponas la popo-lon, kaj ke iliaj filetoj diboças kaj penas esti nobeloj. Priîurnalistoj ankaû estis legita tre amuza verseto: ke iliÿatas çion mallaûdi, kaj ke la aûtoro petas de la publikodefendon. Tre amuze verkistoj skribas nun teatraîojn.Mi ÿatas viziti la teatron, se mi nur havas en poÿo kope-kon, mi ne povas ne viziti ¸in. Sed inter niaj oficistojestas tiaj porkoj: ili, kiel vila¸anoj, tute ne vizitas la te-atron, krom se oni donas al ili senpagan bileton. Unu ar-tistino bonege kantis. Mi memoris pri tia . . . Ho, kanaj-laîo! Nenio, nenio . . . estu silento.

14


La 9-an de novembro

Je la oka horo mi ekiris en departementon. La sekcies-tro kondutis, kvazaû li ne vidus, ke mi eniris. De mia

flanko same — kvazaû inter ni nenio okazis. En la de-partemento mi transrigardis kaj komparis skribaîojn.Post kvar horoj mi eliris kaj iris hejmen preter la direk-tora lo¸ejo, sed neniun mi vidis. Post tagman¸o mi plej-parte kuÿis sur la lito.

15


La 11-an de novembro

Hodiaû mi sidis en la kabineto de nia direktoro, pre-paris por li 23 plumojn, kaj por ÿi . . . aj! aj! . . .

por ÿia ekscelenco kvar plumojn. Li tre ÿatas, ke estupreparitaj multaj plumoj. Hu! li devas esti kapego! Liçiam silentas, sed en la kapo, mi kredas, li çion konside-ras. Mi dezirus scii, kion li prefere pensas, kio okazas entiu kapo. Mi dezirus pli proksime vidi la vivon de çi tiujsinjoroj, — çiujn iliajn farojn, diversajn kortegajn cere-moniojn: kiaj ili estas, kion ili faras en sia societo — jen,kion mi volus ekscii! Mi intencis kelkfoje komenci inter-paroladon kun ekscelenco, sed, je diablo, mia lango tutene obeas al mi; ¸i nur povas eldiri: ”malvarme” aû ”var-me estas ekstere”, kaj elparolos plu nenion. Mi dezirusrigardi en la gastoçambron, kien oni vidas nur kelkfojetra la malfermita pordo; post la gastoçambro mi ankaûdezirus rigardi alian çambron. Ho, kiel luksa estas tie laornamo! Kiaj devas esti la speguloj kaj porcelanaîoj! Mivolus rigardi tien, tiun parton, kie estas ÿia ekscelenco,— jen kien mi volegus! En la buduaron por vidi, kiel tiestaras diversaj bagatelaîoj: flakonoj, vitraîoj, tiaj floroj,ke oni eç spiri timas sur ilin, kiel kuÿas tie disjetitaj ÿiaj

16


vestaîoj, kiuj estas pli similaj al aero ol al vestaîoj. Mi de-zirus rigardi la dormejon . . . Ja tie, mi kredas, estas mir-indaîoj, plie, mi opinias, ke tie estas paradizo, kia ne ek-zistas eç en la çielo. Mi volus vidi la benketon, sur kiunÿi, sin levinte el la lito, starigas sian piedeton, kiel onivestas sur tiun piedeton ÿtrumpeton blankan kiel ne¸o. . . Aj! aj! aj! nenio, nenio . . . estu silento. Hodiaû,tamen, kvazaû lumo min konsiderigis: mi ekmemoristiun interparolon de la du hundaçoj, kiun mi aûdis enNevskij-prospekto.

—Bone, — mi pensis en mi mem, — nun mi scios çion.Estas bezonate proprigi la korespondaîon, kiun havis in-ter si tiuj sentaûgaj hundaçoj; el tiu korespondaîoj miekscios ion.

Mi konfesas, ke mi foje eç vokis al mi Me¸in kaj dirisal ¸i:

—Aûdu, Me¸i, jen ni nun estas solaj; mi, se ci volas,mi eç ÿlosos la pordon kaj nin neniu vidos; diru al miçion, kion ci scias pri la fraûlino: pri kio kaj kiel ÿi pen-sas? Mi îuras, ke mi malkovros al neniu.

Sed la ruza hundaço subpremis la voston, kuntiri¸isduoble kaj silente eliris tra la pordo, kvazaû ¸i nenionestus aûdinta. Mi jam de longe suspektas, ke hundo es-tas pli sa¸a ol homo; mi estas eç certa, ke ¸i povas paroli,sed ¸i havas nur ian obstinecon. Hundo estas eksterordi-nara politikisto: ¸i rimarkas çion, çiujn homajn paÿojn.

17


Ne, kio ajn okazus, mi morgaû do iru en la domon desinjorino Zvjerkova kaj pridemandu Fidelon, kaj propri-gu çiujn leterojn, kiujn skribis al ¸i Me¸i.

18



Je la dua posttagmeze mi ekiris kun la intenco neprevidi Fidelon kaj eldemandi ¸in. Mi ne povas toleri

brasikon, kiu odoregas en Mjeÿçanska strato el çiuj mal-grandaj butikoj; krom tio tra la pordego de çiu domoodoras tia abomenaîo, ke mi devis kovri mian nazon kajplej rapide kuri. Kaj sentaûgulaj metiistoj ellasas tiom dafumo kaj fumaîo, ke homo nobla tute ne povas prome-ni tie. Kiam mi iris sur la sesan eta¸on kaj sonorigis lapordan sonorileton, eliris knabineto ne tre malbona, ha-vanta malgrandajn lentugojn. Mi rekonis ÿin. Ÿi estis tiusama, kiu iris kun la maljunulino. Ÿi iom ru¸i¸is, kaj mituj konsideris, ke ÿi, kolombineto, volas havi fiançon.

—Kion vi deziras? — ÿi demandis min.—Mi deziras paroli kun via hundeto, — mi respondis.

La knabineto estis malsa¸a! Mi tuj sciis, ke ÿi estas mal-sa¸a! La hundaço samtempe alkuris bojante; mi tuj kap-tis ¸in, sed la abomenulo preskaû mordis mian nazon,kaj mi forîetis ¸in. Tamen mi ekvidis en angulo ¸ian kuÿ-korbon. He! jen mi bezonas nur ¸in! Mi iris al la korbo,manmiksis ¸ian pajlon kaj, je eksterordinara plezuromia, mi eltiris malgrandan faskon da paperetoj. La abo-

19


mena hundaço, vidante çion çi, komencis mordi miantibion, kaj poste, kiam ¸i ekvidis, ke mi prenas la pape-retojn, ¸i komencis krieti kaj karesi¸i, sed mi diris:

—Ne, kolombineto, adiaû! — kaj îetis min por forku-ri.

Mi opinias, ke la fraûlino akceptis min kiel frenezu-lon, çar ÿi treege timis. Alveninte hejmen, mi volis tujmin okupi per la esploro de tiuj leteroj, çar vespere apudla kandeloj mi iom malbone vidas, sed Maûro malhelpis,komencante purigon de la planko. Çiuj çi tiuj vila¸aninojestas ne ¸ustatempe puremaj. Pro tiu kaûzo mi iris pro-meni kaj pripensi mian lastan aventuron. Nun mi, fine,mi konos çiujn aferojn, projektojn, çiujn igojn kaj i¸ojnkaj, fine, mi komprenos çion. Tiuj çi leteroj malkovros almi çion. La hundoj estas popolo sa¸a, ili konas çiujn po-litikajn rilatojn kaj tial, kredeble, en la leteroj çio estasskribita pri la ”nia”: pri lia portreto kaj pri çiuj agoj de tiuviro. Tie, kredeble, trovi¸os io pri ÿi, kio . . . Nenio, estusilento! Mi revenis hejmen vespere. Plejparte mi kuÿissur la lito.

20



Nun mi rigardu! La letero estas sufiçe legebla, ta-men en la skribmaniero estas ia hundaîo. Mi legu:

”Çarma Fidel! Mi ankoraû ne povas kutimi¸i al viabur¸a nomo. Çu oni ne povus nomi vin pli bone? Fidel,Roza — kia malnobla tono! Tamen çion çi ni metu flan-ken. Mi estas tre ¸oja, ke ni elpensis skribi unu al la alia.”

La letero estas skribita tre regule. La punktaro kaj eçla litero ”e” staras sur siaj lokoj. Ja, tiel, oni konsentu, neskribas eç nia sekciestro, kiu diras, ke li lernis en iu uni-versitato. Mi rigardu pluen.

”Mi diras tion pro sperto, kvankam en la mondo mine kuris pluen, ol al la pordego de nia korto. Çu ne miavivo fluas kontente? Mia fraûlino, kiun paçjo nomasSofi, treege amas min.”

Aj, aj! . . . nenio, nenio! estu silento!”Paçjo ankaû karesas min ofte. Mi trinkas teon kaj

kafon kun kremo. Ho, mia çarma, mi devas diri al vi, kemi tute ne vidas plezuron en grandaj çirkaûlekitaj ostoj,kiujn man¸egas nia Polkano en la kuirejo. Nur ostoj deçasaîo estas bonaj kaj nur tiam, kiam neniu elsuçis el ilila medolon. Estas tre bone kunigi kelkajn saûcojn kune

21


sed sen kaporoj kaj verdaîo; sed mi scias nenion pli mal-bonan, ol la kutimo doni al la hundoj rulitajn buletojnel pano. Iu, sidanta çe tablo, sinjoro, kiu en siaj manojtenis diversajn abomenaîojn, komencas per tiuj samajmanoj dispecigi panon, alvokas vin kaj enÿovas buletonen viajn dentojn. Oni povus forigi ¸in, sed tio ne estus¸entila, — nu, tial mi man¸as, kun abomeno, sed man-¸as . . .”

Diablo scias, kia sensencaîo! Çu ne estis priskribotaobjekto pli bona?! Tamen mi rigardu alian pa¸on, çu netrovi¸os io pli interesa.

” . . . Mi estas preta sciigi al vi kun granda volo pri laçefa sinjoro, kiun Sofi nomas paçjo. Tiu çi sinjoro estastre stranga homo . . .”

Ha! jen fine! jes, mi sciis, — hundoj havas politikajnrigardojn al çiuj objektoj. Vidu, kio estas paçjo.

” . . . Estas tre stranga homo. Li plej multe silentas,kaj parolas tre malofte. Tamen antaû unu semajno lisençese ripetadis al si mem: ”Çu mi ricevos, aû ne rice-vos?” Li prenis en unu mano papereton, premis la duanmanon malplene kaj ripetis: ”Çu mi ricevos, aû ne rice-vos?” Unufoje li sin turnis kun demando al mi: ”Kiel,Me¸i, çu ci pensas, ke mi ricevos, aû ne ricevos?” Mi tutenenion povis kompreni, mi flaris lian boton kaj foriris.Plie, mia çarma, post unu semajno paçjo revenis hejmentre ¸oja; dum mateno venis al li sinjoroj en uniformoj,

22


kaj pro io ili gratulis lin. Tagman¸ante, li estis tiel gaja,kiel neniam ankoraû mi vidis lin, — li rakontis eç anek-dotojn. Kaj post la tagman¸o li levis min al sia kolo kajdiris: ”Vidu tion çi, Me¸i, — kio ¸i estas?” Mi vidis ianrubandeton; mi flaris ¸in, sed ¸i tute ne bonodoris; mi eçlekis ¸in: ¸i estis iom sala.”

Hm! Mi opinias, ke tiu çi hundaço jam tro kura¸as. . . Oni ja devus vergi ¸in! Tamen çio çi signifas, ke ¸iestas honoramanto! Tion estas bezonate memori.

”. . . Adiaû, mia çarma! Mi kuras kaj la ceteraj . . . kajla ceteraj . . . Morgaû mi finos la leteron. — Nun, bonantagon! Nun mi ree estas kun vi. Hodiaû mia fraûlino Sofi. . .”

Ha, ha! Nun mi rigardu ion pri Sofi. Ho, kanajlaîo!. . . Nenio, nenio . . . Mi daûrigos.

”. . . Mia fraûlino Sofi tumultis eksterordinare, — ÿiornamis sin por balo, kaj tial mi tre ¸ojis, ke dum ÿi for-estos, mi povos skribi al vi. Mia Sofi estas çiam ¸oja porveturi balon, kvankam ornamante sin, ÿi preskaû çiamkoleras. Mi ne povas kompreni, kial homoj sin vestas kajornamas. Kial ili ne iras, ekzemple, kiel mi? Estus bonekaj trankvile. Mi ne komprenas, mia çarma, la plezuronde veturado al balo. Sofi revenas hejmen de balo çiammatene je la sesa, kaj mi preskaû çiam divenas laû ÿiapala kaj maldika viza¸o, ke oni ne donis al ÿi, malfeliçu-lino, tie por man¸i. Mi konfesas, ke mi neniam povus tiel

23


vivi. Se oni ne donus al mi saûcon kun tetrao, aû rost-aîon de kokaj flugiloj, tiam . . . mi ne scias, kio mi fari-¸us. Ankaû estas bona saûco kun kaçeto; sed karoto, aûrapo, aû artiÿoko estos neniam bonaj.”

Eksterordinare malegala estas la stilo! Tuj oni povaskonkludi, ke ne homo skribis: ¸i komenci¸as dece, sedfini¸as per hundaîo. Mi tamen rigardu ankoraû unuletereton. En ¸i io estas priskribita iom longe. Hm! kaj neestas notita dato.

”Ho, çarmulino, kiel senti¸as la proksimi¸o de prin-tempo! Mia koro batas, kvazaû ¸i atendas iun. En miajoreloj estas çiam bruo, tial mi ofte, levinte piedeton, sta-ras kelkajn minutojn aûskultante çe pordo. Mi malkov-ras al vi, ke mi havas multe da amindumantoj. Mi ofte,sidante sur la fenestro, rigardas ilin. Ho, se vi scius, kiajmalbeluloj estas inter ili! Iu, plej fuÿe kreita, terure mal-sa¸a korthundo kun tre malsa¸a viza¸o, iradas plej gra-ve sur la strato kaj imagas, ke ¸i estas la plej fama per-sono, kaj ¸i pensas, ke çiuj rigardas ¸in. Tute ne! Mi eçmian atenton ne turnis al ¸i. Tiel, kvazaû mi tute ne vi-dus ¸in. Kaj kia terura dogo haltas kelkfoje antaû mia fe-nestro! Se ¸i nur starus sur la malantaûaj piedoj, kion ¸i,mal¸entilulo, kredeble ne povas fari, ¸i estus pli alta jetuta kapo ol paçjo de mia Sofi, kies kresko ankaû estassufiçe alta kaj dika. Tiu mal¸entilulo estas kredeble laplej terura arogantulo! Mi murmuris al ¸i, sed ¸i tute

24


malÿatis mian murmuron; ¸i eligis sian langon, pendigissiajn grandajn orelojn kaj rigardis mian fenestron, tiavila¸ulo ¸i estas!

”Sed çu efektive, mia çarma, vi opinias, ke mia koroindiferente rilatas al çiuj amserçoj? Ho ne! . . . Se vi vi-dus unu kavaliron, nomata Trezoro, ofte transrompan-ta la baron de najbara korto, . . . Ho, mia çarma, kielbela estas ¸ia viza¸eto! . . .”

Tjfu (li kraças), je diablo! . . . Kia abomenaîo!Kiel oni povas plenigi leterojn per tiaj malsa¸aîoj! Oni

donu al mi homon! Mi volas vidi homon; mi postulasman¸aîon spiritan lian, kiu nutrus kaj dolçigus mian ani-mon; kaj anstataû tio, kio estas malsa¸aîoj . . . Mi rigar-du alian pa¸on, çu ne trovi¸os io pli bona?

” . . . Sofi sidis çe la tablo kaj ion kudris. Mi rigardistra la fenestro, çar mi amas çirkaûrigardi la preteriran-tojn, subite eniris la lakeo kaj diris: ’Teplov!’ — ’Petu lineniri!’ ekkriis Sofi kaj îetis sin por çirkaûpreni min. ’Ho,Me¸i, Me¸i! Se ci scius, kiu venis: tiu çi estas nigraharu-lo, kamer-junkero kun nigregaj okuloj, kiel agato!’ Kri-inte tion çi, Sofi kuris en sian çambron. Post minuto, en-iris juna kamer-junkero, havanta nigrajn vangoharojn; liiris al spegulo, bonigis siajn harojn kaj çirkaûrigardis lagastoçambron. Mi ekmurmuris kaj sidi¸is sur mia loko.Sofi baldaû eniris kaj gaje resalutis lian salutegon; mi do,kvazaû nenion rimarkante, daûre rigardis tra la fenestro,

25


tamen mi klinis mian kapon iom flanken kaj penis sub-aûdi, pri kio ili parolas. Ho, mia çarma, pri kia sensen-caîo ili parolis! Ili parolis pri sinjorino, kiu en dancoj fa-ris maldecan paÿon; pri iu sinjoro Bobov, kiu similis ensia îabo al cikonio, tiel ke li, dancante, preskaû falis; priiu sinjorino Lidina, kiu imagas, ke ÿi havas bluajn oku-lojn, dum ÿiaj okuloj efektive estas verdaj; kaj pri çio si-mila. ’Ho,’ mi pensis en mi mem: ’Se oni komparus lakamer-junkeron kun Trezoro! Çielo! Kia diferenco!Unue, la viza¸o de la kamer-junkero estas tute ebena,lar¸a kaj çirkaûata de vangoharoj, kvazaû li çirkaûligis¸in per nigra tuko; kaj la viza¸eto de Trezoro estas mal-diketa, kaj sur la frunto mem estas blanka makuleto. Latalion de Trezoro oni eç ne povas kompari kun talio ka-merjunkera. Kaj la okuloj, agoj, lertecoj de Trezoro estastute aliaj. Ho, kia diferenco inter ili! Mi ne scias, mia çar-ma, kion bonan ÿi trovas en sia Teplov, kial li ravigasÿin?’ ”

Al mi mem ÿajnas, ke tie çi estas ia malkompreni¸o.Ne povas esti, ke sinjoro Teplov tiel enamigis sin en ÿin.Mi rigardos pluen:

”Al mi ÿajnas, ke, se plaças al ÿi tiu çi kamer-junkero,tiam tiu oficisto, kiu sidas en la paçja kabineto, ankaûbaldaû povos ekplaçi al ÿi. Ho, mia çarma, se vi scius, kiamalbelulo estas tiu oficisto l Li estas tute kiel testudo ensako . . .”

26


Kiu do estas tiu çi oficisto? . . .”Lia familia nomo estas plej stranga. Li çiam sidas kaj

preparas plumojn. La haroj sur lia kapo estas kiel fojno.La paçjo kelkfoje sendas lin anstataû servisto.”

Al mi ÿajnas, ke tiu çi abomena hundaço aludas min.Kiam do miaj haroj similis al fojno?”Sofi tute ne povas deteni sin de rido, kiam ÿi rigardas

lin.”Ci mensogas, malbenita hundaço! Kiel abomena estas

¸ia lango! Kiel se mi ne scius, ke çio çi estas artifiko deenvio? Çu mi ne scias, kies estas tie çi la artifikaîoj? Tiujçi artifikaîoj devenas de la sekciestro. Tiu homo ja îurispri nepacigebla malamikeco kaj sençese malutilas al mi,apud çiu paÿo mia li malutilas. Mi tamen rigardu an-koraû unu letereton; tie, povas esti, cirkonstanco mal-kovri¸os per si mem.

”Mia çarma Fidel, pardonu min pro mia longa silen-tado. Mi estis tute ravigita. Tute vere iu verkisto diris, kela amo estas dua vivo. Krom tio, en nia domo okazisgrandaj san¸oj. La kamer-junkero nun estadas çe ni çiu-tage. Sofi estas sensa¸e enami¸inta en lin. Paçjo estas tregaja. Mi eç aûdis de nia servanto Grigorio, kiu, balaan-te la plankon, çiam parolas kun si mem, ke baldaû estosgeedzi¸o, çar paçjo nepre volas sian filinon Sofi edzini-gi aû al generalo, aû al kamer-junkero, aû al regiment-estro . . .”

27


Je diablo. mi ne povas legi plue . . . Çie estas aû ka-mer-junkeroj, aû generaloj. Çion, kio estas plej bona enla mondo, prenas aû kamer-junkeroj, aû generaloj. Onitrovas al si malgrandan riçecon, oni pensas atingi ¸inper la mano, — sed subite kamer-junkero, aû generalokaptas ¸in por si mem. Diablo malbenita! Mi deziregasfari¸i mem generalo, tute ne por ricevi ÿian manon, kajcetere, — ne, mi volas esti generalo nur por vidi, kiel ilisaltos çirkaû mi, kiel ili faros diversajn kortegajan agojnkaj farojn, poste mi dirus al ili, ke mi volas kraçi sur ilinambaû. Je diablo, estas çagrene al mi! Mi disÿiris en flo-ketoj la leterojn de la malsa¸ega hundaço.

28


La 3-an de decembro

Ne povas esti. Estas mensogo! Ne okazos geedzi¸o!Ja kion signifas lia kamer-junkereco? ¯i ja estas

indeco, sed nenio pli: ¸i ne estas objekto videbla, kiunoni povus preni en manojn. Per kamer-junkereco ja nefari¸is tria okulo sur lia frunto. Lia nazo ja ne estas faritael oro, sed ¸i estas farita tiel, kiel estas farita mia kaj çiujaliaj: per sia nazo li ja flaras, sed ne man¸as, — ternas,sed ne tusas. Mi jam kelkfoje volis difini, de kio devenasdiversaj diferencoj. Pro kio mi estas titola konsilanto?Kial mi estas titola konsilanto? Povas esti, ke mi estasgrafo aû generalo kaj nur ÿajnigas, ke mi estas titola kon-silanto. Povas esti, mi mem ne scias ¸is nun, kiu mi estas.Ja laû la historio oni povas vidi multe da sekvantaj ek-zemploj: kelkfoje oni malkovras, ke iu simplulo, eç nenobelo, sed simpla bur¸o, aû vila¸ano, efektive estasgrandsinjoro aû barono aû . . . aû kiel tio estas . . . Seçe vila¸ano povas montri¸i tia graveco, — tiam kia no-belo povas montri¸i? Ekzemple, — subite mi, vestintegeneralan uniformon, eniras çe la ”nia”: çe mi — sur miadekstra ÿultro estas epoleto kaj sur maldekstra ÿultroankaû estas epoleto, kaj trans la ÿultro kaj brusto estas

29


blua rubando, — do, kion mia belulino tiam diros? Kajpaçjo mem, nia direktoro, kion li tiam diros? Ho, tiu çihomo estas granda honoramanto. Li estas masonisto,tute masonisto; kvankam li ÿajnigas sin tia kaj alia, sedmi tuj rimarkis, ke li estas masonisto: se li donas porsaluti al iu sian manon, li donas nur du fingrojn. Sed çumi ne povas esti rekomencota dum tiu çi minuto per ge-neraleco, aû per intendantestreco, aû per io simila? Ta-men mi nur deziras scii, kial mi estas titola konsilanto!Kial do mi estas — titola konsilanto?

30


La 5-an de decembro

Mi hodiaû dum la tuta mateno legis gazetojn. Ek-sterordinaraj aferoj okazas en Hispanujo. Mi eç

ne povis bone kompreni ilin. Oni sciigas, ke la hispanatrono estas forigita, kaj tial ranguloj, elektante heredan-ton, trovas sin en embarasa situacio, kaj tial do okazasribeloj. Çiuj çi okazoj ÿajnas al mi tre strangaj. Kiel dopovas esti forigita la trono? Oni diras, ke iu dona devasheredi la tronon. Dona ne povas heredi tronon, tute nepovas. Heredi tronon devas re¸o. ”Sed”, oni diras, ”re¸one ekzistas”. Ne povas esti, ke re¸o ne ekzistu. Regno nepovas esti sen re¸o. Re¸o ekzistas, sed li kredeble trovassin ie kaÿita. Li eble sin trovas ie, sed iuj familiaj kaûzoj,aû timoj de la flankoj de najbaraj regnoj, ekzemple deFrancujo, aû de aliaj, devigis lin kaÿi sin, aû pri tio estasaliaj kaûzoj.

31


La 8-an de decembro

Mi jam decide volis iri en la departementon, sed di-versaj kaûzoj kaj meditadoj detenis min. Pensoj

pri la hispanaj aferoj ¸is nun ne povis forlasi mian ka-pon. Kiamaniere dona povas fari¸i re¸ino? Oni ne per-mesos al ÿi heredi la tronon; unue Anglujo ne permesoskaj krom tio la politikaj aferoj de tuta Eûropo, — la hin-do-hungara re¸o ne permesos, nia re¸o . . . Mi konfe-sas, ke çiuj çi aventuroj tiel min zorgigis kaj mortigis, kemi dum la tago tute ne povis ion fari.

Eç Maûro al mi rimarkigis, ke mi, tagman¸ante, estistre zorgoplena. Kaj precize tiel estas: mi, ÿajnas al mi,estante en distreco, du telerojn faligis sur la plankon, kajili tuj rompi¸is. Post la tagman¸o mi iris al la montoj, sedtrovis tie nenion lernindan.

Plejparte mi kuÿis sur la lito kaj meditadis pri la his-panaj aventuroj.

32


La 43-an de aprilo 2000

La hodiaûa tago estas tago de plej granda soleno!Hispanujo havas re¸on. Li trovi¸is. Tiu re¸o estas

mi. Nome — nur hodiaû pri tio mi eksciis. Mi konfesas,ke subite kvazaû fulmo min lumigis. Mi ne komprenas,kiel mi povis pensi kaj imagi, ke mi estas ia titola kon-silanto. Kial povis eniri en mian kapon tiu freneza kajfrenezega penso?! Estas bone, ke oni ne pensis meti minen frenezulejon. Nun antaû mi çio estas malkovrita.Nun mi vidas çion tiel, kiel oni vidas manplaton. Sedantaûe mi nenion komprenis; antaûe çio estis antaû mien ia nebulo. Kaj çio çi pro tio, laû mia opinio, ke la ho-moj kredas, ke trovi¸as homa cerbo en la kapo; tute ne:¸in la vento alportas de la Kaspia maro. Mi komencisdirante al Maûro, kiu mi estas. Kiam ÿi aûdis, ke antaûÿi staras la hispana re¸o, ÿi kaptis sin per manoj kaj pre-skaû mortis de timo: ÿi estas malsa¸a, — en sia tuta vivoÿi ne vidis hispanan re¸on. Mi tamen provis trankviligiÿin per favoraj vortoj, — mi diris al ÿi, ke mi tute ne kole-ras pro tio, ke ÿi iom malbone purigis miajn botojn. Si-mile al ÿi la popolo estas malklera: al ili oni ne devas pa-roli pri gravaj aferoj. Ÿi timis, çar ÿi estis certa, ke en His-

33


panujo çiuj re¸oj similas al re¸o Filipo II. Sed mi klari-gis al ÿi, ke inter mi kaj Filipo II tute ne ekzistas simile-co, kaj ke mi eç ne unu kapucenon havas. En la depar-tementon mi ne iris. Nun diablo estu kun ¸i! Ne, miajamikoj, nun vi ne eklogos min: mi ne transskribos pluviajn abomenindajn paperojn!

34


La 86-an de martombro,inter tago kaj nokto

Hodiaû venis al mi nia ekzekutoro por peti min enla departementon, çar mi, li komunikis, pli ol tri

semajnojn ne vizitis la oficejon.Sed la homoj ne estas justaj: ili tenas la kalkulon se-

majne. Tion la izraelidoj enkondukis, çar ilia rabenosamtempe bani¸as. Tamen mi, por ÿerci, iris en la depar-tementon. La sekciestro pensis, ke mi salutos lin kaj pe-tos pardonon. Sed mi rigardis lin indiferente — ne trokolere kaj ne tro favore — kaj sidi¸is sur mian lokon,kvazaû nenion rimarkante. Mi rigardis çiujn kancela-riajn kanajlojn kaj pensis: ”Se vi scius, kiu sidas inter vi!”Sinjoro Dio, kiel vi tiam konfuzi¸us! La sekciestro memtiam komencus saluti min tiel, kiel li salutas la direk-toron. Sur mian tablon oni kuÿigis iujn skribaîojn, por kemi faru el ili ekstrakton. Sed mi eç per fingro ne ektuÿisilin. Post kelkaj minutoj çio tumulti¸is: oni diris, ke la di-rektoro venas. Multaj oficistoj kuris antaûen por mon-tri sin al la direktoro, sed mi eç ne movi¸etis. Kiam li iristra nia sekcio, çiuj oficistoj butonumis siajn frakojn, sedmi tute ne! Kia direktoro li estas? Li estas korko, sed ne

35


direktoro. Li estas ordinara, simpla korko, tia korko, perkiu oni ÿtopas la botelojn kaj nenio pli! Mi plej amuzi¸is,kiam oni almetis al mi paperon, por ke mi subskribu ¸in.Ili pensis, ke mi je la fino de la papero subskribos: ”Tabl-estro P.” — Ne rajtas esti tiel! Sur la çefa loko de la pa-pero, kie estus devonta sin subskribi la direktoro de ladepartemento, mi skribegis: ”Ferdinando VIII”.

Post tio oni devus vidi, kia respektega silento ekregis,sed mi nur svingis per la mano kaj diris: ”Ne estas bezo-nate fari iujn signojn de re¸aj honoroj!” kaj mi eliris. Detie mi iris rekte en la direktoran lo¸ejon; li ne estis hej-me. La lakeo ne volis enlasi min, sed mi diris al li iontian, ke li eç ektimis. Mi iris rekte en la tualetejon. Ÿi si-dis antaû spegulo; kiam mi eniris, ÿi desaltis kaj depaÿisde mi. Mi tamen ne diris al ÿi, ke mi estas la hispanare¸o. Mi nur diris, ke feliço atendas ÿin, tia feliço, kianÿi eç ne povas imagi, kaj ke ni, ne atentante malamikajnintrigojn, estos kune. Mi plu nenion volis diri kaj eliris.Ho, kiel malica estas la virina ekzisto! Mi nur nun kom-prenis, kio estas virino. ¯is nun neniu povis malkovri,kiun la virino amas: mi estas la unua, kiu malkovris tion.La virino amas la diablon. Jes, mi ne ÿercas. La fizikistojskribas sensencaîojn pri ÿi, ke ÿi estas tio, tio kaj alio, —ÿi amas nur la diablon mem. Çu vi vidas, — jen ÿi el lo¸iode la unua eta¸o rigardas tra lorneto? Vi opinias, ke ÿi ri-

36


gardas la dikulon kun ordenoj? Tute ne: ÿi rigardas ladiablon, kiu staras post lia dorso.

Jen ¸i kaÿi¸is en la frakon de la sama dikulo kaj balan-cas al ÿi per fingro! Kaj ÿi edzini¸os kun la diablo, vereedzini¸os kun la diablo. Kaj çiuj rangamantaj patroj dela samaj filinoj, çiuj tiuj, kiuj sin ÿovas çien kaj rampasal la kortego, parolante, ke ili estas patriotoj kaj tio-tiokaj alio: tiuj çi patriotoj deziras monon, monon el la reg-na kaso! Ili çiuj, honoramantoj, kristovendintoj, por mo-no vendos la patrinon, la patron kaj Dion! Tiu çi gran-da honoramo ekzistas, çar la homo havas sub la langomalgrandan veziketon kun vermeto, kiu similas laû siagrando al pingla kapeto, kaj çion çi faras iu razisto, kiulo¸as en Horo˛ava strato. Mi ne memoras lian nomon,sed mi kredas, ke li estas fama, çar li kune kun iu akuÿis-tino volas disvastigi mahometanecon, kaj tial same, onidiras, en Francujo jam pli granda parto de la homoj kon-fesas la religion de Mahometo.

37


Sen dato. La tago estis sen dato.

Mi promenis en Nevskij-prospekto. Preterveturis laimperiestro. La popolo de la tuta urbo salutis lin,

mi ankaû salutis, tamen mi ne faris eç unu signon, ke miestas la hispana re¸o. Mi opinias, ke ne estas ¸entilemalkovri sin sur la strato en la çeesto de çiuj, çar antaûeestas bezonate prezenti¸i al la kortego. Prezenti¸i nunne permesas al mi la cirkonstanco, ke mi ¸is nun nehavis hispanan nacian kostumon. Mi deziras trovi his-panan mantelon; mi volis mendi ¸in çe la tajloroj, sed iliçiuj estas azenoj, krom tio ili tute ne ÿatas sian laboron,ili sin okupas per monakirado kaj estas pli pavimistoj olkudristoj. Mi decidis fari mantelon el mia nova unifor-mo, kiun mi vestis nur dufoje; sed, por ke la kanajloj taj-loroj ne povu difekti ¸in, mi decidis kudri ¸in mem,ÿlosinte la pordon, por ke oni nenion vidu. Mi distrançisla uniformon tute, çar la fasono de la mantelo devas estitute alia.

38


Mi ne memoras la daton.Ankaû monato ne estis.Estis io, la diablo scias, kio ¸i estis.

La mantelo estas tute kudrita kaj preta. Kiam mi ves-tis ¸in, la servistino Maûro ekkriis. Tamen mi an-

koraû ne decidas prezenti min al la kortego: çar el His-panujo ¸is nun ne alvenis deputitoj. Ne estas ¸entileprezenti¸i sen deputitoj: mia indeco havos nenian gra-vecon; mi atendas ilin çiuhore.

39


Daton 1-an

Eksterordinare mirigas min la malrapideco de la de-putitoj. Kiaj kaûzoj povus haltigi ilin? Çu efektive

Francujo? Jes, tiu regno estas la plej ne akcelanta. Mi irisal la poÿtejo por informi¸i, çu ne venis hispanaj deputi-toj; sed la poÿtestro estas eksterordinara malsa¸ulo, — linenion scias.

—Ne, — li diris, — tie çi estas neniuj hispanaj depu-titoj, sed, se vi skribos leteron, ni akceptos ¸in laû lanuna tarifo.

Je diablo! Kion signifas letero? Letero estas sensen-caîo. Leterojn skribas nur apotekistoj, sed antaûe malse-kigante sian langon per vinagro, çar sen ¸i la tuta viza¸okovri¸us per likenoj.

40


Madrido, en februaraîo trideka

Do mi estas en Hispanujo; kaj tio okazis tiel rapide,ke mi apenaû povis resenti¸i. Hodiaû matene la

hispanaj deputitoj prezentis sin al mi, kaj mi kune kunili sidi¸is en kaleÿon. La rapideco de nia veturo ÿajnis almi tre stranga kaj eksterordinara. Ni veturis tiel rapide,ke post duona horo ni atingis la limojn de Hispanujo.Cetere, nun ja en tuta Eûropo estas fervojoj, kaj la va-porÿipoj veturas eksterordinare rapide. Stranga regnoestas Hispanujo! Kiam ni eniris en la unuan çambron,mi vidis multe da homoj kun razitaj kapoj. Tamen mi tujkonjektis, ke tiuj çi homoj devas esti aû granduloj, aûsoldatoj, çar ili razas siajn kapojn. La agoj de la regnakanceliero ÿajnis al mi eksterordinare strangaj: li kondu-kis min per mano, puÿis min en çambreton kaj diris:

—Sidu tie çi, kaj se vi nomos vin ”re¸o Ferdinando”,tiam mi forigos de vi tiun deziron.

Sed mi, sciante, ke tio estas tento, sed nenio pli, res-pondis neante, pro kio la regna kanceliero per bastonobatis min dufoje sur la dorso tiel dolorige, ke mi preskaûekkriis, tamen mi ne ekkriis, memorinte, ke tio estas ka-

41


valira moro, çar en Hispanujo ¸is nun ekzistas kavalirajmoroj,

Restinte sola, mi decidis fari la regnajn aferojn. Mimalkovris, ke Çinujo kaj Hispanujo estas unu regno, nurpro malklereco oni opinias, ke ¸i estas du regnoj. Mikonsilas al çiuj skribi intence sur papero: ”Hispanujo”,tiam efektive estos skribita: ”Çinujo”. Sed min tameneksterordinare çagrenis aventuro, kiu devus okazi mor-gaû. Morgaû je la sepa horo okazos stranga apero: latero sidos sur la luno. Pri tio skribas eç la glora angla ˛e-miisto Wellington. Mi konfesas, kiam mi prezentis al mila eksterordinaran delikatecon kaj malfortikecon de laluno, mi kore maltrankvili¸is. La lunon ja ordinare onifaras en Hamburgo, kaj oni faras ¸in malbonege. Mimiras, kiel ne rimarkas tion Anglujo. Faras ¸in iu lamabarelisto, kaj li estas evidente malsa¸ulo, tute ne havasideon pri la luno: li enmetis en la lunon rezinan ÿnure-gon kaj iom da oleo, tial sur la tuta tero estas tia mal-bonodorego, ke oni devas gardi siajn nazojn, kaj tial laluno estas tia delikata globo, ke sur ¸i ne povas vivi ho-moj, kaj tie lo¸as nur niaj nazoj; pro tio ni ne povas vidiniajn nazojn, çar ili çiuj trovas sin sur la luno. Kiam miprezentis al mi, ke la tero estas materio tre peza, povan-ta, sidi¸inte sur la luno, dismueligi farune niajn nazojn,tiam mi tiel maltrankvili¸is, ke mi, vestinte ÿtrumpojnkaj ÿuojn, rapidegis en la regnan konsilejon por doni al

42


la polico ordonon malpermesi al la tero eksidi sur laluno. La razitaj granduloj, kiujn mi trovis grandnombreen la regna konsilejo, estis çiuj homoj tre sa¸aj, çar kiammi diris: ”Sinjoroj, ni savu la lunon, çar la tero volas si-di¸i sur ¸in!” ili çiuj tuj îetis sin por plenumi mian re¸andeziron, kaj multaj el ili rampis sur la murojn por pre-ni la lunon; sed en tiu sama momento eniris la kancelie-ro. La granduloj, ekvidinte lin, diskuris. Mi do, kiel re¸o,restis sola. Sed estas mirinde, la kanceliero ekbatis minper bastono, kaj pelis min en mian çambron. Jen tianpotencon havas la popolaj moroj en Hispanujo!

43


En januaro de la sama jaro,okazinta post la februaraîo

¯is nun mi ne povas kompreni, kio estas la regnoHispanujo. En ¸i la popolaj moroj kaj etiketoj de la

kortego estas tute eksterordinaraj. Mi ne komprenas, mine komprenegas, tute nenion mi komprenas. Hodiaûoni razis mian kapon, malÿatante mian fortegan krionpri mia maldeziro esti monar˛o. Sed mi jam eç ne povasmemori, kio okazis kun mi, kiam oni komencis gutigi surmian kapon malvarman akvon. Tian turmenton mi ne-niam sentis. Mi estis preta furiozi¸i, oni apenaû detenismin. Mi ne komprenas la signifon de tiu stranga moro.La moro estas malsa¸a, sensenca! Min mirigas la mal-konsideremo de la re¸oj, kiuj ¸is nun ne detruis tiun çimoron. Konsiderante çiujn eblojn, mi konjektas: çu ne lainkvizicio kaptis min en siajn manojn, kaj tiu, pri kiu miopiniis, ke li estas kanceliero, çu ne li mem estas la gran-da inkvizitoro? Tamen mi ne povas kompreni ¸is nun,kiel oni povis inkvizicii la re¸on. Cetere, povas esti, ketion faris Francujo, kaj aparte Polignac. Ho, tiu Polignacestas sova¸a besto! Li îuris malutili al mi ¸is la mortomem, kaj jen li persekutas min kaj persekutas; sed mi

44


scias, amiko, ke per vi la anglo gvidas. La anglo estasgranda politikisto. Li ÿovas sin çien. La tuta mondo scias,ke, kiam Anglujo flaras tabakon, tiam Francujo ternas.

45


Dato 25

Hodiaû la granda inkvizitoro ree eniris mian çam-bron, sed mi, aûdinte liajn paÿojn, kiam li estis an-

koraû malproksime, kaÿis min sub se¸o. Vidinte, ke mine estas, li komencis voki min. Li komence kriis: ”sinjoroPopriÿçin!” Mi ne respondis eç per unu sono. Tiam likriis: ”Aksentij Ivanoviç! Titola konsilanto! Nobelo!” Midaûre silentis. Fine li kriis: ”Ferdinando VIII, hispanare¸o!” Mi volis eligi la kapon kaj rigardi, sed tuj memo-ris kaj ekpensis: ”Ne, frato, vi min plu ne trompos! Mijam konas vin: vi ree gutigos malvarman akvon sur miankapon.” Tamen li rimarkis min kaj elpelis per bastono desub la se¸o. La malbenita bastono eksterordinare dolo-rige batas.

Cetere, pro çio çi min rekompencis mia nuna elpen-so: mi eksciis, ke çiu koko havas propran Hispanujon, —¸i havas ¸in sub la plumoj apud la vosto. La granda in-kvizitoro foriris de mi tre kolera, minacante min per iapuno. Sed mi tute malÿatas lian senfortan koleremon,sciante, ke li agas kiel maÿino, kiel instrumento de la an-glo.

46


Da 34 to. mt. jrao, februaro 349

Ne, mi ne plu havas fortojn por toleri! Dio, kion ilifaras kun mi! Ili verÿas sur mian kapon malvarme-

gan akvon! Ili nek atentas, nek aûdas, nek vidas min.Kion mi faris al ili? Pro kio ili turmentas min? Kion ilivolas de malriça mi? Kion do mi povas al ili doni? Minenion havas. Mi ne havas eblojn kaj fortojn por elteniiliajn turmentegojn; mia kapo brulas kaj çio turni¸asantaû mi. Oni savu min! Prenu min! Oni donu al mi tri-opon da çevaloj rapidegaj kiel ventego! Sidi¸u mia vetu-rigisto, sonu mia sonorileto, ekkuregu miaj çevaloj, kajforveturigu min de tiu çi mondo! Veturigu min pluen,por ke mi vidu nenion, tute nenion. Jen la çielo ondi¸asantaû mi; steleto briletas en la malproksimo; kvazaûarbaro kuras kune kun la arboj kaj la luno; nigrabluanebulo kuÿi¸as sub la piedoj; ie kordo sonas en la nebu-lo; je unu flanko estas vidata maro, kaj je la dua — Ital-ujo; jen eç rusaj vila¸aj dometoj vidi¸as. Çu tio ne estasmia domo malproksime blui¸anta? Çu ne mia patrinosidas antaû la fenestro?

Patrinjo, savu vian malriçan filon! Perdu unu vian lar-meton sur lian malsanan kapeton! Vidu, kiel ili turmen-

februaro

47


tas lin. Prenu lin, malriçan orfeton, al via brusto! Li nehavas lokon en la mondo! Oni lin persekutas! Patrinjo,vi bedaûru pri via malsana infano! . . . Kaj çu oni scias,ke la al¸eria provincestro sub la nazo mem havas tube-ron?

48


www.omnibus.se/inko

ISBN 91-7303-206-9

Documents

Skribaj'oj de frenezuloi-espero.info/files/elibroj/eo - gogol, nikolaj...2 SKRIBAÎOJ DE FRENEZULO eLIBRO Nikolaj Gogol SKRIBAÎOJ DE FRENEZULO El la rusa tradukis N. Z. Osjmak Lingve