İSLAM - mektebim.orgmektebim.org/wp-content/uploads/2018/02/... · -İslam Kelamcılarına Göre İman Esaslar ... 356 -Teravih Namaz ... O‟nun bu nimeti sayesinde kardeler ol-mutunuz…”

İSLAM

HIRİSTİYANLIK

YAHUDİLİKTE

İNANÇ VE İBADETLERİN

FELSEFİ VE SOSYOLOJİK

BOYUTLARI

Mehmet BOZKURT

2013-ANKARA

Dizgi ve Tasarım

Düzeltme : Fatih BOZKURT

Kapak tasarım : Zehra Nisan BOZKURT

Baskı

ÖZYURT Matbaacılık

0312 - 384 15 36

www.ozyurtmatbaacilik.com

[email protected]

Bu kitabın tüm hakları saklıdır. Kitap, kaynak gösterilmeksizin tamamen veya

kısmen hiçbir yöntemle kopya edilemez, çoğaltılamaz ve yayınlanamaz.

ISBN : 978-605-62265-3-3

Mehmet BOZKURT

Eğitimci ve İlahiyatçı

Hanımeli Sokak No: 36/3 Kızılay/ANKARA

Tel: 0.312 - 232 36 77

www.mehmetbozkurt.com.tr

[email protected]

http://www.ozyurtmatbaacilik.com/mailto:[email protected]

Mehmet BOZKURT

26.01.1956 tarihinde Kars-Merkez Çerme köyünde

doğdu. Kars-Merkez Çerme Köyü İlkokulu, Kars ve Ankara

Merkez İmam-Hatip Lisesi ve Konya Selçuk Üniversitesi

İlahiyat Fakültesi'nden (Yüksek İslam Enstitüsü) mezun oldu.

Milli Eğitim Bakanlığına bağlı, Ankara'daki ilköğretim ve

ortaöğretim kurumlarında uzun yıllar öğretmenlik ve okul

müdürlüğü yaptı. Ankara Milli Eğitim Müdür Yardımcısı olarak

görev yaparken, 16.07.2007 tarihinde emekli oldu.

Aileden gelen bir gelenekle, emeklilik sonrası

çalışmalarına, kendisine ait E.F.E.M İnşaat Şirketinde devam

etmektedir.

“Ka’be Tarihi ve Hac Rehberi”(2009)

“Sünnilik Şiilik Alevilik Vehhabilik Nedir?”(2010)

“İnsanlık Tarihine Yön Veren Sözler”(2011)

“Bilim ve Kuran’a Göre Evren ve İnsan!”(2012)

adlı eserleri vardır.

İ T H A F :

Bu çalışmamı;

İslam ümmetine

İthaf ediyorum.

Allah, İslam ümmetine birlik ve beraberlik içinde yaşamayı nasip etsin..!

Rabb’im, din kardeşlerimizin iman ve Kur’an’a olan bağlılıklarını söndürmeden devam ettirsin..!

Mehmet BOZKURT

İÇİNDEKİLER

-KISALTMALAR ..................................................................................... 14 -ÖNSÖZ .................................................................................................. 15 -GİRİŞ ..................................................................................................... 19

-İSLAM .................................................................................................... 27 -Kur’an-ı Kerim’de İslam’ın Özellikleri ..................................... 31 -Kur’an-ı Kerim Açısından İslam ............................................... 32 -İslam ve İnsan İlişkisi Nedir? ................................................... 37 -İSLAM DİNİNİN ESASLARI .................................................................. 73 1- Kitap (Kur’an-ı Kerim) ................................................................. 73

-Kur’an-ı Kerim Nedir ve Ne Emrediyor? ................................. 83 -Kur’an-ı Kerim Hangi Açılardan Mucize Sayılmaktadır? ..... 142 -Kur’an-ı Kerim’in Reddettiği Hastalıklar ............................... 149 2- Sünnet ....................................................................................... 166

3- İcma-i Ümmet ............................................................................ 178

4- Kıyas-ı Fukaha .......................................................................... 182

A- İSLAM’DA İNANÇ EASLARI ............................................................ 185

-Mü’min ..................................................................................... 193 -Müslim ..................................................................................... 196 -Müşrik ...................................................................................... 197 -Kafir ......................................................................................... 200 -Münafık .................................................................................... 202 1- Allah’a İman............................................................................... 206

-İslam Kelamcılarına Göre İman Esasları ............................... 209 2- Meleklere İman .......................................................................... 246

-Cebrail (a.s) ............................................................................. 251

-Mikail (a.s) ............................................................................... 251 -İsrafil (a.s)................................................................................ 252 -Azrail (a.s) ............................................................................... 253 3- Kitaplara İman ........................................................................... 253

4- Peygamberlere İman ................................................................. 256

5- Ahiret Gününe İman ................................................................. 266

6- Kaza ve Kadere İman ................................................................ 279

B- İSLAM’DA İBADET ANLAYIŞI ......................................................... 289

-İslam Dininde İbadetler .......................................................... 306 1- Kelime-i Şehadet ....................................................................... 310

2- Namaz ........................................................................................ 317

-Abdest ..................................................................................... 339 -Gusül (boy abdesti) ................................................................ 342 -Teyemmüm .............................................................................. 345 -Cuma Namazı .......................................................................... 347 -Teheccüd Namazı ................................................................... 353 -Seferi Namazı .......................................................................... 356 -Teravih Namazı ....................................................................... 358 3- Oruç ........................................................................................... 360

4- Zekat .......................................................................................... 369

-Kur’an-ı Kerim’in İnfak Çeşitlerine Bakışı ............................ 384 -Zekat ve Sadakaların Verildiği Kişiler ................................... 386 5- Hac ............................................................................................. 387

-Hacer’ül-Esved ........................................................................ 401 -Zemzem ................................................................................... 402 C- İSLAM’DA AHLAK ANLAYIŞI .......................................................... 405

-HIRİSTİYANLIK ................................................................................... 419 -Hıristiyanlık ............................................................................. 419 -Kur’an-ı Kerim Açısından Hıristiyanlık ................................. 428 -Hz. İsa (a.s) .............................................................................. 432 -Hz. İsa (a.s)’in Mucizeleri ....................................................... 441 -Pavlos’un, Hıristiyanlık İçin Ortaya Koyduğu Prensipler .... 443 -Hıristiyanlıkta, Havariler İnanç Sistemi ................................. 444 A- HIRİSTİYANLIKTA İNANÇ ESASLARI ............................................ 445

1- Teslis İnancı .............................................................................. 445

a- Baba ..................................................................................... 446

b- Oğul ...................................................................................... 447

c- Ruhu’l Kudüs (Kutsal Ruh) ................................................ 448

2- Melek İnancı .............................................................................. 453

3- Peygamber İnancı ..................................................................... 454

4- Ahiret İnancı .............................................................................. 454

5- Kaza ve Kader İnancı ................................................................ 455

B- HIRİSTİYANLIKTA İBADET ANLAYIŞI ........................................... 457

1- Günlük İbadetler ....................................................................... 459

2- Haftalık İbadetler ....................................................................... 459

3- Yıllık İbadetler ........................................................................... 459

4- Sakramentler ............................................................................. 459

a- Vaftiz .................................................................................... 460

b- Evharistiya (Ekmek Şarap Ayini) ....................................... 461

c- Kuvvetlendirme (Konfirmasyon) ........................................ 462

d- Günah İtirafı (Tevbe) ........................................................... 463

e- Son Yağlama (Hastaları Yağlama) ..................................... 464

f- Rahip Takdisi ....................................................................... 464

g- Nikah (Evlilik) ...................................................................... 465

5- Kefaret ve Kurtuluş ................................................................... 465

-Kitab-ı Mukaddes .................................................................... 466 -Eski Ahit .................................................................................. 466 -Yeni Ahit .................................................................................. 469 -İnciller ...................................................................................... 472 -Ruhbanlık ................................................................................ 476 -Kilise ........................................................................................ 478 -Oruç İbadeti ............................................................................. 479 -Noel .......................................................................................... 481 -Noel Ağacı ............................................................................... 482 -Paskalya Yortusu .................................................................... 482 -Haç Yortusu ............................................................................ 483 -Meryemana günü .................................................................... 483 -Aslı Suç ................................................................................... 484 -Hıristiyanlıkta, Hz. Adem (a.s)’in Günahının Sonuçları ....... 491 -Hz. İsa (a.s)’in Çarmıh’a Gerilmesi ........................................ 492 -Hz. İsa (a.s)’in Allah’ın Oğlu Oluşu İnancı ............................ 496 -Haç İşareti ............................................................................... 497 -HIRİSTİYANLIKTA MEZHEPLER ....................................................... 500 1- Katolik Mezhebi ......................................................................... 502

-Katolik Mezhebinde İnanç Esasları ....................................... 506 -Katolik Mezhebinden Ayrılan Mezhepler .............................. 507 1- Keldani Mezhebi ................................................................. 507

2- Ermeni Mezhebi .................................................................. 508

3- Süryani Mezhebi ................................................................. 508

4- Maruni Mezhebi .................................................................. 509

5- Kıpti Mezhebi ...................................................................... 509

2- Ortodoks Mezhebi ..................................................................... 509

-Ortodoks Mezhebinin Diğer Hıristiyan Mezheplerinden Ayrılan Özellikler .................................................................... 510

-Katolik Mezhebi ile Ortodoks Mezhebi Arasındaki Ayrılıklar .................................................................................. 511

3- Protestan Mezhebi .................................................................... 511

-Protestan Mezhebinin Özellikleri........................................... 512 -Protestan Mezhebinde İnanç Esasları .................................. 512 -Doğu Ortodoks Kilisesinden Ayrılan Kiliseler ..................... 513 1- Süryani Ortodoks Kilisesi ................................................. 513

2- Rum Ortodoks Kilisesi ...................................................... 514

3- Ermeni Ortodoks Kilisesi .................................................. 514

4- Rus Ortodoks Kilisesi ........................................................ 514

-Hıristiyanlıkta Misyonerlik Anlayışı ....................................... 515 -Misyonerliğin Amaçları .......................................................... 515

-YAHUDİLİK ......................................................................................... 517 -Yahudilik.................................................................................. 517 -Kur’an-ı Kerim Açısından Yahudilik ...................................... 523 -Hz. Musa (a.s) .......................................................................... 524 -Hz. Musa (a.s)’in Mucizeleri ................................................... 531 A-YAHUDİLİKTE İNANÇ ESASLARI .................................................... 533

1- Tanrı İnancı................................................................................ 535

-Yahudiliğin Amentüsü (Credo) Sayılan 13 Emunot ............. 537 2- Melek inancı .............................................................................. 538

3- Kitap İnancı ............................................................................... 539

-Yahudiliğin Kutsal Kitabı ....................................................... 539 1- Tora ..................................................................................... 541

2- Neviim ................................................................................. 542

3- Ketuvim ............................................................................... 543

-Hz. Musa (a.s)’ya Verilen 10 Emir .......................................... 546 4- Peygamber İnancı .............................................................. 547

-Mesih İnancı ............................................................................ 549 5- Ahiret İnancı ....................................................................... 553

6- Kaza ve Kader İnancı ......................................................... 555

B- YAHUDİLİKTE İBADET ANLAYIŞI .................................................. 557

-Ağlama Duvarı ........................................................................ 563 -Sinagog ve Havra ................................................................... 564 -Dua ........................................................................................... 564 -Şabat ........................................................................................ 566 -Roş-Aşana ............................................................................... 566 -Yom Kippur (Kefaret Günü) ................................................... 567 -Pesah ....................................................................................... 567 -Sukot........................................................................................ 568 -Şavuot...................................................................................... 568 -Oruç ......................................................................................... 568 -Kurban ..................................................................................... 570 -YAHUDİLİKTE MEZHEPLER .............................................................. 570 1- Makkabiler Devrinde M.Ö.II. Yüzyılda Mevcut Olan Mez-

hepler ......................................................................................... 570

a- Ferisiler veya Fariziler Mezhebi ......................................... 570

b- Sadukiler Mezhebi ............................................................... 571

c- Esseniler .............................................................................. 571

2- İslam’dan Sonraki Yahudilik Mezhepleri................................. 572

a- Rabbanilik. ........................................................................... 572

b- İshakiyye .............................................................................. 572

c- Yudganiyye .......................................................................... 572

d- Karailer veya Karaimler ...................................................... 573

3- Günümüzde Yahudi Mezhepleri............................................... 573

a- Ortodoks Yahudilik ............................................................. 573

b- Reformcu Yahudilik ............................................................ 574

c- Muhafazakar Yahudilik ....................................................... 574

d- Yeniden Yapılanmacı Yahudilik ......................................... 575

e- Karailer veya Karaimler ...................................................... 575

f- Samiriler ............................................................................... 575

-Sabetaycılık ....................................................................... 576 -Theodore Herzl .................................................................. 578 -Altı Köşeli Yıldız Sembolü ................................................ 582 -Yedi Kollu Şamdan (Menora) ........................................... 584 -SONUÇ ................................................................................................ 587 -DİZİN ................................................................................................... 597 -KAYNAKLAR ...................................................................................... 609

KISALTMALAR

age : Adı geçen eser

agm : Adı geçen makale

a. s : Aleyhisselam

b. : Bin, İbn

Bkz. : Bakınız

c. : Cilt

Çev. : Çeviren

d. : Doğum

DİA : Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi

DİB : Diyanet İşleri Başkanlığı

h. : Hadis

H. : Hicri

Hz. : Hazreti

M. : Miladi

ö. : Ölüm

r.a : Radiyallahu anhu

r.anha : Radiyallahu anha

s. : Sayfa

s.a.v : Sallallahu aleyhi ve sellem

Trc. : Tercüme

Trs. : Tarihsiz

vb. : Ve benzeri

16

ÖNSÖZ

İslam dininin temel beş esası olduğu konusunda, İbn-i Ömer

(r.a)‟den rivayet edildiğine göre, Hz. Peygamber(s.a.v) şöyle buyurmuştur:

“İslam beş esas üzerine kurulmuştur Allah‟tan başka ilah ol-

madığına, Muhammed‟in Allah‟ın kulu ve Resulü olduğuna

Şehadet etmek, Namaz kılmak, Zekat vermek, Ramazan orucu

tutmak ve Kabe‟yi Haccetmek.” Buhari, İman,1

Din olgusunun insanlık tarihine eşit olduğunu söyleyebiliriz. Hz.

Adem (a.s)‟in ilk insan ve ilk Peygamber olduğu düşünülürse, din de onun-

la birlikte doğmuş ve bu günlere gelmiştir. Bu bir gerçektir ki, insanlar hiç-

bir zaman dinden ve dini düşünceden uzak kalmamış ve daima kendilerin-

den üstün bir kudrete ibadet etme ihtiyacı duymuşlardır. Dolayısıyla iba-

det, mahiyeti bilinmeyen, fakat varlığı, sonsuz kudreti ve büyüklüğü her

alanda ve her yerde hissedilen, her türlü tasarruf kudretine sahip olan

Allah‟a karşı gösterilen saygı ve itaatin en yüksek mertebesi şeklinde tarif

edilmiştir.

Biliyoruz ki, dinin muhatabı insandır. İnsana yönelik birtakım emir ve

yasakları vardır ve mükelleflerden bu konulara uygun davranışta bulunma-

ları istenir. Yani mükellefin yaratıcısına karşı bir takım sorumlulukları var-

dır. Bunların başında da ibadet gelir. İbadeti de geniş ve dar anlamıyla ele

almak gerekir. Geniş anlamıyla ibadet; Allah‟ın bizlerden yapmamızı

istediği her türlü güzel iş ve davranışı, bütün dini ve ahlaki görevleri içine

alırken, dar anlamıyla ibadet ise namaz, oruç, hac, zekat ve kurban

gibi Allah ve Hz. Peygamber(s.a.v) tarafından bizlere bildirilmiş olan belli

dini görevleri kapsar. İbadetleri İslam bilginleri üç başlık altında toplamak-

tadır. Bunlardan birincisi; Namaz ve Oruç gibi bedenle yapılan ibadet-

lerdir. İkincisi, Zekat ve Kurban gibi sadece mal ile yapılan ibadetlerdir.

Üçüncüsü ise, Hac ve Umre gibi hem mal ve hem de bedenle yapılan

ibadetlerdir. İşte biz de araştırmamızda bu dar anlamdaki ibadetlerin,

Kur‟an-ı Kerim‟de ortaya çıkışını, çeşitlenmesini ve fıkıh bakımdan hüküm-

lerini incelerken, felsefi ve sosyolojik boyutlarını da ortaya koymaya çalış-

tık. Ayrıca ibadetlerin tarihi gelişimini araştırırken, Hz. Peygamber(s.a.v)‟in

dönemine inerek bu ibadetlerin, o dönemde Hz. Peygamber(s.a.v)‟in dü-

zenlemesiyle nasıl en son halini aldığını, kendi hayatında bunları ne za-

man sistemli bir hale soktuğunu ve nasıl uyguladığını araştırmaya çalıştık.

Aynı anne ve babadan doğmanın fıtri bağ oluşturması gibi, aynı

inancı paylaşmak da kardeşlik duygusu verir. Kur‟an-ı Kerim‟in Hucurat

suresi, 49/10. ayetinde, “Müslümanlar ancak kardeştir.” Ayrıca

Al-i İmran suresi, 3/103. ayetinde, “Birlikte Allah‟ın ipine (kuvvet

ve kudretine) sarılın, parçalanmayın. Allah‟ın size verdiği nime-

tini hatırlayın. Hani sizler birbirinize düşmandınız da O, kalp-

lerinizi birleştirmişti. O‟nun bu nimeti sayesinde kardeşler ol-

muştunuz…” Bir inanca sahip olmak, kardeşlik ruhu içinde yaşamanın

teminatıdır. İnanmak, hak yolda yürümektir. İnsanı ve insanlığın emin bir

şekilde yaşamasını güvence altına almaktır. Biz insanlardan istenilen bi-

linçli ve şüphesiz inanmaktır. Neden inanıyorum, niçin inanıyorum ve nasıl

inanmam gerekir sorularını doğru cevaplandırmamız gerekir?

“Müslüman, bir gruba dahil olan değil, bir duruşa sahip

olandır.” Bu anlayış içinde ibadet eden herkes, zerre kadar bile olsa,

kesinlikle karşılığını görecektir. Önemli olan onun bilincinde olarak hareket

etmektir. İbadeti bir alışkanlık halinde yerine getirmek değil, bir büyük var-

lığa teslim olma şuuru içinde hareket ederek yapmanın büyük karşılığı

olacağı kesindir. O da cennettir. Ancak cennete girmek için değil, Allah‟ın

rızasını kazanmak için ibadet edilmelidir. Allah‟ın rızasını kazanan herkes

mutlaka cennete girecektir. Cennet ise Allah‟ın şanına laik kullarına sundu-

ğu bir mükafattır. Bu mükafata ulaşmanın yolu, Allah‟ın dinini doğru bilmek

ve eksiksiz uygulamaktır. İnsan bildiği, tanıdığı kadar Allah‟tan

korkar ve O‟nu rahmetine ümitle bağlanır. Yine bildiği kadar için-

de Cehennem endişesini taşır ve bildiği kadar Cennet sevinciyle kanatla-

nıp uçar gibi olur. Bit‟at ve hurafelerden uzak, ilhamını Kur‟an-ı Kerim ve

sahih Sünnet‟ten alan bir Müslüman olarak yaşamaktır. Bu bir şereftir. Şe-

refle bitirilmesi gereken en ağır görev ise hayattır. Bu hayat, Allah‟a teslim

olan hayattır. İbadet etmemiz emredilirken, bizden istenilen hayat da bu-

dur. Çalışmamızda böylesi bir hayatı hatırlatmak, en büyük amacımız ol-

muştur. İbadet, doğruyu öğrenmek, doğruyu yapmak ve doğru yaşamak

18

için yapılır. Bunlara ulaşmak için de ibadet şarttır. Allah, faydası olmayan

hiçbir şeyi emretmez.

Şuursuzca yapılan ibadetlerin sahibine çok fayda sağladığını söyle-

mek mümkün değildir. “Bir kere şuurla Allah demek, bin kere şu-

ursuzluğa yeter.” Yapmakta olduğumuz ibadetleri neden, niçin ve nasıl

yapmamız gerektiğini ve bundan dolayı ne kazanacağımızı ve niçin ka-

zanmamız gerektiğini bilmemiz gerekir. Sağlam ve sağlıklı bir imana sahip

olan bir Müslüman, buna göre hareket etmek mecburiyetindedir. Sonuçta

hedef, Allah‟ın rızasını kazanmaktır. Bu sonuç, beraberinde cenneti getirir.

Cennet ise ulaşılan en son ve en güzel yerdir.

Bilindiği gibi her maddenin üç hali vardır. Katı, sıvı, gaz ve yine her

maddenin bu üç halden diğerine dönüştüğü sabit ısı değerleri vardır. Su

100°‟de kaynar ve 0°‟de donar. Aynen fiziki hallerde olduğu gibi insanların

iman hali, küfür içinde olma hali, nifak içinde olma hali ve şirk içinde

olma hali olan dört halden hangisinde bulunduğunu gösterir değerler de

vardır ve bunlar da Kur‟an-ı Kerim‟in özünü oluşturan dört kavramdır. Allah

biz insanlardan birini seçmemizi istiyor. Daha doğrusu bu dört kavramın,

insan zihninde ve kalbinde bırakacağı kabul etme ya da etmemeye bağlı-

dır. İnsanın bu dört halden hangisinde olduğunu ise, bu dört temel kriter

belirlemektedir. Bunlar İlah, Rab, Din ve İbadet’tir.

Din; İlah ve Rabb olarak kabul edilen Allah‟ın en üstün ve en yüce

olduğunu kabul etmektir. O‟nun varlıkta en üstün olduğu gibi insanlar ve

evren üzerinde hakim ve mülkiyet konusunda da en üstün olduğuna inan-

mak ve Allah‟ın bu kuşatıcılığı paralelinde evreni ve insan hayatını düzen-

lemek için gönderdiği emir ve yasakları kabul etmek, ondan başka bütün

kuralları ve kural koyucuları reddetmek, bu kabulleniş ve reddedişin sonu-

cunda Allah‟ın insanları hesaba çekip, kendi dinini kabul edenleri mükafat-

landıracağına ve kabul etmeyenleri de cezalandıracağına inanmaktır. Ha-

yat bu anlayışı kabul etmek için vardır ve var olmalıdır. Çalışmamızda bu

anlayış ve inanışa hem açıklama vardır ve hem de bu anlayışın tanıtımı

esas kabul edilmiştir. Ayrıca çalışmamızda Kur‟an-ı Kerim‟in inanç ve iba-

detler ile ilgili olarak insanlığa verdiği mesajları sunmaya çalıştık. Çünkü

ilahi kelam olan Kur‟an- Kerim, yaratıcının yeryüzüne gönderdiği doğruyu,

huzuru ve saadeti gösteren kutlu mesajdır. Bütün zaman ve mekanlara hi-

tap eden mucizevi sözler manzumesidir. Dünya ve ahiretin haritası olan

Kur‟an-ı Kerim, zamanın geçmesiyle gençleşen orijinal bir metindir. Her

dönemdeki insanın yeniden ele alıp, kendi dönemindeki insanlara sundu-

19

ğu çok zengin bir sofradır. Bu zengin sofradan herkesin kendi anlayışı, bil-

gisi ve tecrübesi ölçüsünde istifade etmesi mümkündür. Tabi İslam‟ın ana-

yasasının temel bazı prensiplerini sunarken, Hıristiyanlık ve Yahudiliğin

dününü ve bu gününü de sunmayı yararlı gördük. Hıristiyanlık ve Yahudilik

inanç ve ibadetleri hakkında yorum yapmadık, bu konuda takdiri okuyucu-

ya bıraktık. Dileriz ki, okuyucuya faydalı olabilmişizdir.

Hata ve eksikliklerimizin hoşgörü ile karşılanacağını ümit ederken,

yapılacak samimi uyarı ve tenkitlerin çalışmalarımıza ışık tutacağını ifade

etmek isterim. Evrenin sahibi Allah‟ın lütuf ve keremine sığınarak yola çı-

karken, her alanda tevfik ve hidayet yalnız Allah‟tandır. Her şeyde ve her

şey için Allah bize yeter! Hamd sadece O‟nadır, salat ve selam O‟nun Re-

sulü Hz. Muhammed (s.a.v)‟e olsun.

Her şeyin en doğrusunu bilen Allah‟tır. Allah hepimize rızasına uy-

gun davranış ve hidayet nasip etsin…

Mehmet BOZKURT

2013-ANKARA

20 İslam Hıristiyanlık Yahudilik...

GİRİŞ

Bir eğitimci olarak söylüyorum, İslam dininin hedefi insanı eğitmek ve

Allah‟ın rızasını kazanacak duruma getirmektir. Eğitime dair konu, hedef,

metot ve muhatap gibi konuları dikkate alan ve belirli bakış açılarına göre

farklı ifade edilen pek çok tarif vardır. Bütün tarifleri kuşatan tarife göre

eğitim, “insan faaliyetlerinde istenilen yönde davranış değişikliği

sağlama çabası”dır.

İnsanlık tarihine baktığımızda her toplumun ve her ideolojinin, her

dinin ve her felsefi görüşün aynı zamanda bir eğitim anlayışı geliştirdiğine,

varlığını devam ettirebilmek için mensuplarını kendi doğruları çerçevesin-

de eğittiğine şahit oluruz. Bu eğitme ve yetiştirme sürecinin ekseninde da-

ima insan vardır. Eğitim anlayışına yön veren baş unsura gelince, “he-

deflenen insan tipini” şekillendiren “insan tanımları” bu sürecin

belirleyicisi olmuştur. İşte eğitimle felsefe arasındaki ilişki bu tanımlarda

kendini göstermekte, eğitim felsefesi; eğitimin ne olduğunu, nasıl olması

gerektiğini söylemeye çalışırken, bu insan tanımlamalarından hareket et-

mektedir.

Konuya İslami açıdan bakıldığında neler söylenebilir? Acaba İslam‟ın

insan anlayışı ve buna bağlı olarak insan eğitimine yüklediği anlam nedir?

İslam‟ın eğitim modeli hangi konuları içermektedir? İnanç ve ibadetlerin

yerine getirilmesinde insan eğitimine katkısı nedir?

Kanaatimizce bu ve benzeri sorulara cevap verebilmek için, her şey-

den önce kişinin sağlıklı ve sahih bir uluhiyet inancına, doğru bir İlah ta-

savvuruna sahip olması gerekmektedir. Çünkü yanlış İlah tasavvuru, doğal

olarak yanlış insan anlayışına sebep olmakta ve dünyaya, varlığa ve haya-

ta bakışta zincirleme yanlışlıkları beraberinde getirmektedir.

Her konuda olduğu gibi uluhiyet konusunda da en sahih bilgileri ve

yegane doğru anlayışı Kur‟an-ı Kerim‟de ve onu insanlara tebliğ eden Hz.

Peygamber(s.a.v)‟in Sünnet‟inde bulmak mümkündür.

“Ben muallim olarak gönderildim.”1

“Ben güzel ahlakı tamamlamak üzere gönderildim.”2

1

İbn-i Mace, “Mukaddime”, 17

“Beni Rabb‟im terbiye etti ve terbiyemi en güzel bir şekil-

de gerçekleştirdi.”3

İnsanlara yaratılışın amacı, hayatın amacı ve anlamı konularında,

hem en doğru bilgileri sunan ve hem de bunu en güzel bir şekliyle haya-

tında gerçekleştiren Hz. Muhammed (s.a.v), eğitim anlayışı ve modeli iti-

bariyle de bizler için örnektir.

Kalkış noktamız Kur‟an-ı Kerim ve Sahih Sünnet‟in rehberliği olursa,

sonuçta elde edeceklerimiz de Allah‟ın rızasına uygun olacak ve konula-

rımız arzu edilen surette çözüme kavuşacaktır. Zaten İslami eğitimin ama-

cı “insanın Allah‟a yaraşır salih bir kul olması” şeklinde ifade

edilmektedir. Amaç Allah‟ın rızası olunca, o amaca götürecek vasıtalar da

elbette Allah‟ın dini, bu dinin kitabı ve o kitabı tebliğ eden Hz. Peygam-

ber(s.a.v) olacaktır.

İslam inancına göre insan; Allah‟ın kendisine ibadet etmesi için ya-

rattığı, yeryüzüne hilafet göreviyle yaratıldığı ve en güzel ameli kimin ger-

çekleştireceğini tespit amacı ile sınava tabi tuttuğu, Ahsen-i Takvim‟de

yaratılmış olmakla beraber, Esfele Safilin’e de düşme tehlikesi olan,

nefsinde doğru yoldan ayrılmak ve takvayı potansiyel olarak barındıran bir

varlıktır. Ondan beklenen; yüklendiği emanetin sorumluluğunu yerine ge-

tirmesi, Hak din olan İslam‟ı benimseyip, yüzünü yaratıcısı olan Allah‟a çe-

virmesi ve hududullaha riayet ederek yeryüzünde iyiliği teşvik etmesi ve

kötülükten sakındırma bilinciyle hareket etmesidir. Ayrıca Müslüman ola-

rak şahitlik ettiği dünya hayatını, yine Müslüman olarak tamamlayıp, razı

olmuş ve razı olunmuş bir kul sıfatıyla ve Kalb-i Selim ile Rabb‟inin hu-

zuruna çıkmasıdır. Bunun gerçekleşmesi için sağlam ve sağlıklı bir iman

ile birlikte, bu imanın gereği olan ibadetlerin yerine getirilmesi gerekir. Biz-

den istenilen de budur. Bizden istenileni yerine getirme konusunda, İslam

dini ve onun pek önemli anahtar kavramları ve esasları konularındaki bilgi

yetersizliği, belirsizlikten kaynaklanmaktadır. Bu sorunları halletmenin yolu

ise eğitimden geçmektedir.4

2

İmam Malik, “Muvatta”, Hüsn’ül-Hulk, 8 3

Ebu Davud, “Sünen”, Edep, 92 4

Wan Muhammed Nor, “El- Attas’ın Eğitim Felsefesi ve Metodoloji-sinin Genel Hatları” adlı makalesi, Çev. Yasin Ceylan, “İslam Araş-tırmaları”, c. VII, s. 36


İslam metafiziğinin merkezinde olan ve bütün anahtar kavramların

odağında bulunan yegane hakikat Allah‟tır. Allah gerçeği ve kavramının,

İslam‟ın dünya görüşü üzerinde olsun, İslami eğitimin içeriği ve yöntemleri

üzerinde olsun köklü izleri vardır. Allah en temel gerçek olunca, İslam eği-

timinin en önemli amaçlarından birisinin “Allah hakkında gerçek ve

sahih anlayışın ve bilincin insan nefsine yerleştirilmesi” olması

kaçınılmazdır.5

İslami eğitimin gerçek amacı “iyi bir insan” yetiştirmektir. Diğer

eğitim sistemlerinde amaçlanan “iyi bir vatandaş” veya “iyi bir işçi”

ideali “iyi bir insan” idealini gerektirmezken; “iyi bir insan” hedefi

zorunlu olarak “iyi bir vatandaş” ve “iyi bir işçi” ideallerini de bün-

yesinde barındırmaktadır.6 Bunun gerçekleşmesi için de iman ve o imanın

gereği olan ibadet şarttır.

Ancak İnsan nereden geliyor, nereye gidiyor? Bu kozmik düzende

yeri nedir? Kendi başına buyruk mudur, yoksa bir sorumluluğu var mıdır?

Duyulara bağlı zihni bir çabayla bu sorular cevaplanamaz. Çünkü duyular,

insanı bir noktaya kadar götürür. İnsanın ne olduğu bilinmeden, ne yap-

ması gerektiği konusunda üretilen fikirler güvenilir olmaktan uzaktır. Onun

mutluluğu, ancak kendi yapısına uygun bir değerler sistemiyle, yanı yaratı-

lışına uygun bir şekilde yaşamını sürdürmesiyle mümkündür. Vahiy esprisi

işte bu değerleri içermektedir. Bu nedenle her insanın ilahi bir dine inanma

ihtiyacı vardır. İslam dininde varlık olayı açık ve kesin bir dille ifade edilir.

Ne var ki, ayrıntılara girilmez. Çünkü asıl önemli olan, insanın niçin yara-

tıldığı, iyinin ve kötünün ne olduğudur. Kur‟an-ı Kerim sayfaları dolaylı ve

dolaysız olarak hep bu soruların cevapları ile doludur. İlk dinin kaynağının

ve mantığının ne olduğu sorusu, kesinliği tartışmasız bir bilgi ile cevapla-

nabilir. Bu bilgi ancak Kur‟an-ı Kerim‟de vardır. İnsanı yaratan onu başıboş

bırakmaz. Bu yaratılışın mantığına terstir. Allah, Hz. Adem (a.s)‟e hayatın

anlamını bildirmiş ve yürürlüğe koyması için belli kurallar vahy etmiştir. Bu

kurallar zamanla hayata geçirilmiş ve böylece kendine has bir sosyal yapı

oluşmuştur.

İnsanın yaratılışına uygun din yalnız İslam‟dır. Şüphesiz Allah daha

önce de insan yaratılışına uygun dinler göndermiştir. Ancak İslam, aslını

5

Wan Muhammed Nor, agm, Çev. Yasin Ceylan, “İslam Araştırmala-rı”, c. VII, s. 40

6 Wan Muhammed Nor, agm, Çev. Yasin Ceylan, “İslam Araştırmala-rı”, c. VII, s. 56

Giriş 23

koruyarak günümüze ulaştığından, bunların en mükemmelidir. Öz ve man-

tık açısından vahiy kaynaklı ilk din ile arasında hiçbir fark yoktur. Bu dinin

özü ve mantığı ile İslam‟ın özü ve mantığı aynıdır. Bunun nedeni, insanın

yaratılışında aranmalıdır. İnsanın yaratılışı değişmediği için, ona sunulan

dinlerin özü ve mantığı da değişmiyor. İnsanlar çoğaldıkça ihtiyaçlar da

çoğaldığından, dinin emirlerinde ve içeriğinde de insanın sosyal hayatını

düzenleyen kaide ve kurallarda da artış olmaktadır. Ancak ilahi dinler özü

itibariyle aynıdır. İnsanı olanca bütünlüğü ile yalnız Allah tanır. Bu bakım-

dan Allah‟ın gönderdiği din ile insan yaratılışı arasında tam bir uygunluk

vardır. İnsan bu nedenle yalnız İslam‟a inanmakla mutlu olabilir. Ne var ki,

insan salt inanmakla yetinmez. Niçin yaratıldığını, iyinin ve kötünün ne ol-

duğunu ve ölümün nasıl bir anlam taşıdığını sorar. Ancak Allah, yarattığı

insanı kendi soruları ile baş başa bırakmış değildir. Bu bakımdan Kur‟an-ı

Kerim, baştanbaşa bu sorulara cevaptır. Ne var ki, detaya inmeyen bir ce-

vaptır. İnsan ya evet, ya da hayır diyerek hayatını şekillendirecektir. Bu

durum insanın kendi elindedir. Seçmek şüphesiz zordur, ama mümkündür.

Çünkü Allah, insana idrak diye bir meleke vermiştir.

Din; insanların dünya ve ahiret mutluluğunu amaçlayan, iyi ve kötüyü

birbirinden ayırt ederek, iyiye ulaşmanın yollarını gösterip, insanı yaşam

yönünden olgunluğa eriştirerek ve her bakımdan onu mutlu kılmayı hedef-

leyen kurallar toplamıdır. Ahlak da aynı şekilde insanın iyi ve kötü olarak

nitelendirilmesine yol açan, insanda bulunan manevi nitelikli huylar ve

bunların etkisiyle ortaya çıkan iradeli davranışlar veya bir toplum içinde ki-

şilerin uyması istenen davranış biçimleri ve kurallar toplamıdır. Ahlakın

amacının da bu kuralları insanlara uygulatarak, onları mutlu kılmaktır. Bu-

radan anlaşılacağı gibi, din ve ahlakın amaç birliği içinde oldukları belirgin-

leşmektedir. İnsanı her iki dünyada mutlu etmeyi amaçlayan din ve ahlak,

övgü ya da yergiye değer olduğu iddiasıyla, akli ve mantıki temellendiril-

miş olarak sunulur. Sunumu yapılan ahlak ve dini ilkelerin insanlar tarafın-

dan yaşanması ve eyleme dönüştürülmesi, öncelikli beklentidir. Çünkü ah-

lak otoritelerinin, ahlak teorileri üretmesindeki yegane amaçları, insanlara

mutlu olabilecekleri yollar sunabilmek ve bu yollarda yürümelerini sağla-

yabilmektir. Bu anlamda “ahlak ve din, yaşama ve mutlu olma sa-

natıdır.”Amaç birliği içinde olan din ve ahlakın hem teorik ve hem de

pratik yönleri bulunmaktadır. Ancak her ikisinin de uygulamaya yönelik kı-

sımları daha ön plandadır. Bu bakımdan da iki alan bir birleriyle yakın

benzerlik göstermektedirler. Özellikle Hz. Peygamber(s.a.v), dinin inançlar

bütünü ve inançtan kaynaklanan davranışlar bütünü olduğu düşüncesiyle,


“Ben güzel ahlakı tamamlamak için gönderildim.”7 Hz. Peygam-

ber(s.a.v) bir diğer Hadis‟inde ise “Din edeptir.”8 İfadesiyle de din ile ah-

lakı adeta aynileştirmiştir.

Dinin bütün kurallarının ahlaki bir yönü de vardır ve her dindar ahlak-

lı olmak durumundadır. Nitekim İlahi dinlerde Allah, insanlara değer yargı-

larını oluşturmaları için Peygamberler ve ilahi kitaplarla kılavuzluk etmiştir.

Bu konuda Hz. Peygamber(s.a.v): “Mü’minlerin iman bakımından

en mükemmel olanı, ahlakı en mükemmel olanıdır...”9 Dolayısıyla

İslam en mükemmel dindarlığı, imanı ve iyi ahlaklı olmanın temel şartı

saymıştır. Ayrıca ibadetlerin yerine getirilmesindeki amaçlarından biri de

insanları kötü alışkanlıklardan ve çirkin ahlaktan kurtarmaktır. Kur‟an-ı Ke-

rim‟de belirtildiği gibi, eksiksiz yerine getirilen ibadetler, insanları bütün çir-

kinliklerden koruyacağı kabul edilmiştir.10 Ayrıca Kur‟an-ı Kerim‟deki

“Şüphesiz Allah adaleti, iyilik yapmayı, yakınlara yardım etmeyi

emreder; hayasızlığı, fenalığı ve azgınlığı yasak eder. O, düşünüp

tutasınız diye size öğüt veriyor.”11 ayeti, adeta İslam ahlakını özetle-

mektedir.

İnsanlar, Peygamberler ve ilahi kitapların rehberliğinde, toplum ola-

rak ahlak kuralları oluştururlar. Bu açıdan da ahlakın en önemli kaynakla-

rından biri de din olmuştur. Çünkü özellikle ahlak yönünden her türlü ada-

letsizliğin, sapkınlıkların ve ahlaksızlıkların hakim olduğu toplumları dü-

zeltmek için Allah, mutlaka bir Peygamber göndermiştir. Peygamberler,

ilahi emirlerle toplumu, iyiye ve doğru dönüştürmeye çalışıp sağlıklı ve iyi

ahlaklı bir topluluk oluşturmayı amaçlamışlardır. Bu amaca ulaştıktan son-

ra, zamanla bu iyi ahlaki yaşamdan sapmalar olup, dini ve ahlaki ruh kay-

bolarak, çirkinlikler içine tekrar düşen topluluklar için, Allah bu defa da top-

lumu yeniden inşa etmek için başka bir Peygamber göndermiştir. Dolayı-

sıyla özellikle dinlerin oluşturulma amaçlarından biri de toplumlarda iyi ah-

laklı ve mutlu bir yaşamı tesis etmektir. Bunun için de ahlak, akla ve vahye

uygun ilke ve esasların pratik yaşamda yaşanmasıdır. Bunun için inanıyor

ve bunun için ibadet ediyoruz!

7

İmam Malik, “Muvatta”, Hüsn’ül-Hulk, 8 8

Buhari, Edep, 39 9

Tirmizi, Rada, 11, İman, 6 10

Ankebut, 29/45 11

Nahl, 16/90

Giriş 25

Din, insanın yaşaması gereken değerleri belirler ve insana o değer-

lere bağlı kalarak yaşama iradesi kazandırır. Dinin kazandırdığı iradeyle

insan ahlaklı yaşama bilinci kazanır. Değerlerin davranışa dönüşmesi ve

irade göstermesi açısından da ahlak ile din, alan bakımından da birbirleriy-

le yakın ilişki içindedirler. Sağlam ve sağlıklı bir iman, bilinçli bir ibadet ile

mümkündür. Bu durumda insan toplum içinde hem dinini koruyarak ve

hem de ahlak kurallarına uygun bir şekilde yaşar. Huzurlu bir toplum için

bu elzemdir. Bu nedenle Allah, bizden inanmamızı ve ibadet etmemizi em-

retmektedir. Bunun aksi olanı, direnmek, kibirlenmek ve başkaldırmaktır.

İnsanlık tarihi, bu durumda olan yaratılmışların başarısız hikayeleri ile do-

ludur. Başarı, Allah‟a tam teslimiyettir. İnanç ve ibadetlerimizin temelinde

yatan duygu, bu teslimiyete rıza göstermektir. Çünkü evrendeki hiçbir var-

lık, ne kendiliğinde var olmuştur ve ne de kendiliğinden yok olup gidecek-

tir. Allah‟ın sonsuz bilgisi ve kudretiyle tüm yaratılanlar, evren içinde belli

bir amacı gerçekleştirebilecek yetenek ve donanımda var edilmişlerdir.

Ancak insanlar ile diğer varlıklar arsında yaratılış amacı açısından önemli

bir farklılık mevcuttur. Yeryüzündeki canlılar, daha çok ait oldukları ortam-

lar içinde kavrayabilecek bir yaratılış amacına sahiptirler. Kur‟an-ı Kerim,

insanın yeryüzünde “Halife” olarak yaratıldığına dikkat çeker. Halife

kavramı, birçok anlamının yanı sıra, insanın yeryüzünde adaleti ve doğru-

luğu gerçekleştirme özelliğine sahip olduğunu ima eder. İşte insanın varo-

luş amacı, sahip olduğu özgürlük sayesinde yeryüzünde adalet ve doğru-

luğu gerçekleştirecek şekilde Allah‟a kulluk etmektir.

Allah‟a niçin ibadet ederiz? İbadet, öncelikle Allah emrettiği için yapı-

lır. Bu konuda Allah: “Ey insanlar! Sizi ve sizden öncekileri yara-

tan Rabb‟inize kulluk ediniz...”12 Allah‟ın her emrinde olduğu gibi,

yalnızca kendisine kulluk etmeyi emretmesinde de çok önemli amaçlar

vardır. Bu amaçlardan bazılarını şöyle sıralamak mümkündür.

1- İnsan olarak ibadet etmekle, Allah‟a yakınlaşmış ve kötülüklerden

uzaklaşmış oluruz.

2- Yalnızca Allah‟a ibadet etmek, insan olarak bizi diğer varlıkların

kölesi olmaktan kurtarır.

3- Yalnız Allah‟a kulluk etmekle, arzularımızın sonsuz isteklerini

kontrol altına almış oluruz.

12

Bakara, 2/21


4- Yalnız Allah‟a kulluk etmek, insan olarak bizde hak ve adalet öl-

çüsü oluşturur.

5- İnsan olarak ibadet etmekle, Allah‟a şükretme görevimizi yerine

getirmiş oluruz.

İbadet etmekle ne elde ederiz? Sorusuna da özetle şu şe-

kilde cevap vermek mümkündür.

1- Allah‟a ibadet etmekle, O‟nun sevgisini ve rızasını elde etmiş olu-

ruz.

2- İyi huy ve davranışlar kazanır, kötü huy ve davranışlardan uzak-

laşmış oluruz.

3- Bunu yaparken, İnsanların da sevgisini ve takdirini kazanmış olu-

ruz.

4- İbadet edilmesi halinde Allah, insanın kalbine ferahlık verir, zor iş-

leri kolaylaştırır, nimetleri arttırır, insandan yardımını hiçbir zaman eksilt-

mez ve insana dost olur. Allah‟ın dostluğunu kazanmak, çok büyük bir

mutluluktur. Zaten insanın yaşamında en büyük amaç, Allah‟ın dostluğunu

kazanmaktır. Ne mutlu o insanlara ki, Allah‟a dost olabilsinler..!

Unutmamak gerekir ki, ilim ve fikir erbabının görevi, hak ve hakikat

peşinde koşmak, doğru olanı savunmak, dünya ve insanlık için hayırlı ola-

nın hakim hale gelmesi için çaba harcamak ve mücadele etmektir, kitlele-

rin hoşuna gidecek düşünceleri pazarlamak ve savunmak değildir. Hale

söz konusu olan İslam ise, bu alanda söyleyecek sözü olanların, insanlar-

dan önce Allah‟a karşı sorumlu olduklarını bilerek kalemlerini oynatmaları

gerekir. Biz de bu eseri hazırlarken, İslam bilginlerinin bilinen geleneğine

uyarak isabetli, doğru ve güzel olan ne varsa Allah‟ın bir lütfudur, isabetsiz

ve yanlış olanların sorumluluğu ise bize aittir diyoruz. Yine de her şeyin en

doğrusunu Allah bilir. Kitaplarım ve bu kitap, 40 yıllık emeğim,

bilgi birikimim ve inancımdır. Bu kitapta ilim var, din var,

Fikih var, Felsefe, Psikoloji, Sosyoloji ve Pedagoji var... Siya-

set, sitem, tepki ve isyan var... Özlem ve hasret var... Hepsi

Allah‟ın rızasını kazanmak içindir. İnsanlara bir şeyler öğret-

mek ve anlatmak içindir, uyanmak için..!

Giriş 27


İSLAM

----------------------------------------------------------------------- “Şüphesiz Allah katında hak (gerçek) din,

İslam‟dır…”

Al-i İmran, 3/19

-----------------------------------------------------------------------

Arapça “selem” kökünden alınmış olan İslam, sözlükte,“itaat et-

mek, boyun eğmek, teslim olmak, kötülüklerden salim bulun-

mak ve selamete ulaşmak” anlamlarına gelen bir mastardır. İslam,

Allah tarafından Cebrail (a.s) aracılığı ile Hz. Muhammed (s.a.v)‟e ve

O‟dan da biz insanlara zamanından ve eksiksiz bildirilen son ve mükem-

mel olan ilahi emirlerin tamamıdır.

Genel olarak İslam; Allah‟ın varlığına, birliğine O‟ndan başka ilah

olmadığına ve Hz. Muhammed (s.a.v)‟in O‟nun kulu ve Peygamberi oldu-

ğuna, O‟nun tebliğiyle temellendirilen sisteme inanmak ve inandıklarını

uygulamak demektir veya Hz. Peygamber(s.a.v)‟in din adına bildirdikleri-

nin tamamını bütün varlığı ile benimsemek ve bunu ortaya koyan bir tesli-

miyet içinde olmak demektir. Bu durumda olan kimseye de Müslüman de-

nir. Hiç şüphesiz İslam adı, insanlığın genel dini olmak üzere, Hz Mu-

hammed (s.a.v)‟in getirdiği dinin özel adı olmuştur. Bu adı ona, bizzat

Allah vermiştir. Onun özelliğini belirtecek biçimde niteliğini açıklayan da

Allah‟tır. Dinden kastedilen, şüphesiz “İslam” dinidir. İslam, ilahi bir din-

dir, Allah katında dinlerin en üstünüdür ve bütün dinlerin son şeklidir. Onun

emirleri, insanlığın esenliğini sağlamaya yönelik Allah‟ın muradıdır. Fakat

aynı zamanda İslam, gerçek dünyada var olan bir olayın, hukuk, şehirler,

devletler ve medeniyetler yaratan bir hareketin adıdır. Özel bir dinin adı

olarak “İslam” ile genel anlamda “din” arasında anlam bakımından da

sıkı bir ilişki vardır. Genel anlamda “din” Allah‟ın insanlara Peygamberler

aracılığıyla göndermiş olduğu mesajları “kabul edip” onlara “boyun

eğmek” anlamına gelir. Özel anlamda “İslam” ise Allah‟a, yani onun

mesajlarına “teslim olmak” anlamına gelir. Bu noktadan bakınca

“din” ile “İslam”ın eş anlamlı olduğunu söylemek mümkündür.

Din; kendi mahiyeti, nereden gelip nereye gideceği, yaratılışındaki

amaç ve hedefe dair sorular soran insana cevap vermekte, yaratanını ta-

nımakta, O‟na nasıl kulluk edeceğini bildirmektedir. Din; hayatın bu dün-

yadan ibaret olmadığının bilgisini vermekte, ölüm ötesinde sonsuz bir ha-

yatı müjdelemekte ve ona ulaşmanın yollarını göstermektedir. Hayatın

akışı içerisinde zaman zaman yaşanan yalnızlık, çaresizlik, üzüntü, korku,

hastalık ve musibetler karşısında insana ümit, teselli ve güven sağlamak-

ta, huzur ve güven bahşetmektedir. Din; insanları iyiliğe çağırmakta, aynı

zamanda; gizli, açık her türlü kötülükten de men etmektedir. Her türlü şid-

deti, haksızlık etmeyi, harama el uzatmayı yasaklamakta ve inananların

güzel ahlaklı olmalarını istemektedir. Birlikte yaşamak durumunda olan in-

sanların birbirlerine karşı birtakım hak ve görevleri vardır. Din; insanı birlik-

te yaşadığı diğer insanlara karşı hak ve adalet ölçüsünce muamele etme-

ye sevk ederek sadece ferdin hayatını değil, toplum hayatını da olumlu

şekilde etkilemektedir. Genel manada dini ve özel manada da İslam‟i

Allah‟ın Peygamberler ve ona inananlar aracılığıyla tarihe müdahalesi ola-

rak da tarif edecek olursak, İslam ve Müslümanlar yeryüzünde var oldukla-

rı sürece böyle bir müdahale ile yükümlü olduklarına göre, en geniş anla-

mıyla ve her çeşidiyle eylem/salih amel doğurmayan bir iman anlayışının

dinin var oluş amacını da ortadan kaldıracağı şüphesizdir. Zaten İslam

dünyasının çöküşü de iman, sosyal boyutunu kaybettiği zaman başlamıştır.

O halde din; din bir uyanıştır. Sanat ve felsefe gibi dinin de asıl ma-

nası, insanın dikkatini gabya, bilinmeyenlere, sırlara ve metafizik sorulara

çekmesinde yatmaktadır. Bu durum ise şuurumuzun uyanışı demektir. Bu

uyanış bilmek ve tanımak şeklinde değil, farkında olmadığımız bilgisizliği-

mizin, idrakinde olduğumuz bir bilgisizliğe dönüştürülmesi şeklinde mey-

dana gelir. Cahil ile bilge insan arasındaki o sonsuz fark da tam buradadır.

Din, insanın da içerisinde yer aldığı var oluşun, evrenin, hayatın insan için

ne anlama geldiğine dair ilahi bir cevaptır. Din, bizatihi insanın nereden

gelip nereye gittiği sorusunun cevabıdır. Din, insana, varoluş, evren, in-

sanlık, tabiat, toplum ve tarih konusunda bir anlam haritası sunar. Din,

yeryüzündeki serüveninde insanlar ve toplum için bir yol haritasıdır. Din,

yeryüzünde ezilenlerin çığlığıdır. Din, gerçek şartlara, gerçek bir protesto-

dur. Din, yeryüzündeki her türlü kötülüğe, haksızlığa ve zulme karşı bir is-

yan ahlakıdır. Din, egemenlerin sahte tarihine karşı, tarihi düzeltme dava-

sıdır. Din, varlığa etik bir yaklaşımdır. Din, insana, varoluş, tarih, tabiat ve

topluma olduğu kadar, inanç, düşünce, eylem, siyaset, ekonomi, sanat,

hukuk, ahlak, çevre ve bilim gibi maddi ve manevi bütün alanlara ilişkin

kapsamlı ve tutarlı bir bakış açısı sunan bir dünya görüşüdür. Muham-

med İkbal‟in, “İslam‟da Dini Düşüncenin Yeniden İnşası” adlı

eserinin ilk cümlesinde “Kur‟an, fikirden ziyade amel/eyleme vurgu yapan


bir kitaptır.” derken, keza Aliya İzzetbegoviç’in de “İslam bir düşünüş

biçiminden ziyade bir uyanış tarzıdır.” derken kastedilen tam olarak budur.

O halde din bir kurgu, bir temenni, kuru bir ütopya değil, hayata geçirilmesi

gereken bir eylem planıdır. Plansız eylemin sonucu belirsizlik ise eylemsiz

planın sonucu da koca bir hiçtir. O halde din, insan eylemlerinin anlamlı ve

planlı bir hale getirilişi yolunda sürekli atılan adımların adıdır. Kısaca din,

dünyayı cennete dönüştürme projesinin adıdır. Din/İslam ismi ve kelimeleri

ile ilgili olarak Kur‟an-ı Kerim:

“Şüphesiz Allah katında hak (gerçek) din İslam‟dır…”13

“Allah kimi doğru yola iletmek isterse onun kalbini İs-

lam‟a açar, kimi de saptırmak isterse göğe çıkıyormuş gibi

kalbini iyice daraltır. Allah, inanmayanların üstüne işte böyle

murdarlık verir.”14

“...Bugün sizin için dininizi kemale erdirdim. Üzerinizdeki

nimetimi tamamladım, sizin için din olarak İslam‟ı beğen-

dim…”15

“Kim İslam'dan başka bir din ararsa, bilsin ki, kendisin-

den (böyle bir din) ondan asla kabul edilmeyecek ve o, ahirette

hüsrana uğrayanlardan olacaktır.”16

Kur‟an-ı Kerim‟in birçok ayetinde İslam ve o kökten türeyen kelimeler

geçmektedir. İslam inanç sistemine göre İslam, Hz. Adem (a.s)‟den itiba-

ren gelen bütün Peygamberlerin tebliğ ettikleri dinlerin tamamının adıdır.

Kur‟an-ı Kerim‟in ifadesiyle: “Kur‟an‟ı kesinlikle biz indirdik, elbet-

te onu yine biz (kıyamete kadar) koruyacağız.”17

İlahi emri, bir mu-

cize olarak hiç bir değişikliğe uğramadan, orijinal haliyle kıyamete kadar

baki kalacak son dinin, Hz. Muhammed (s.a.v) tarafından bildirilen şeklidir.

Ayrıca konu ile ilgili olarak Kur‟an-ı Kerim:

“O, Peygamberlerini hidayet ve hak din ile gönderendir.

Müşriklerin hoşuna gitmese de O, dinini diğer bütün dinlerden

üstün kılacaktır.”18

13

Al-i İmran, 3/19 14

En’am, 6/125 15

Maide, 5/3 16


Hicr, 15/9 18

Saf, 61/9

İslam 31

İslam, nazil olduğu 610 tarihinden günümüze kadar bir harfi bile de-

ğişmeyen ilahi kitap Kur‟an-ı Kerim‟e ve onun tebliğcisi Hz. Muhammed

(s.a.v)‟in sahih Hadislerine dayanmakta ve böylece bütün insanlığa hitap

etmektedir. İslam evrensel bir dindir; bir milletin, bir zümrenin ve bir bölge-

nin dini değildir. İslam evrensel olduğu gibi, onu tebliğ eden Hz. Peygam-

ber(s.a.v) de bütün insanlığa gönderilmiş son Peygamberdir.

Herhangi bir kişinin Müslüman olabilmesi için Kelime-i Şehadet’i

kalben tasdik ve dil ile ikrar etmesi gerekir. İman etmek için, Kelime-i

Şehadet‟i söylemek, anlamını bilmek ve inanmak gerekir. İslam açısından

Kelime-i Şehadet‟i, kesin kabul ve tasdik etmek imanın bir tezahürüdür.

Kişi böylece Allah‟a ve O‟nun Peygamberini kabul etmiş demektir. Kelime-i

Şehadet‟i söylemekten kastedilen, onu sık sık tekrarlamakla birlikte onu

yaşatmak, duyurmak, Allah ve Resulünün yolunda cihad etmektir. Allah‟ın

adını ve insanlığa çağrısı olan Kur‟an-ı Kerim emirlerini duymayanlara du-

yurmaktır. İyiliği emretmek ve kötülüklerden insanları sakındırmaktır.

Kur‟an-ı Kerim, iman kelimesini bazı ayetlerde, İslam kelimesiyle ay-

nı anlamda kullanmıştır. Bu bakımdan imanın şartlarından birini veya bir

kaçını inkar eden kimse, kesinlikle imandan ve İslam‟dan çıkmış olur. Bu

nedenle İslam bir bütündür, onu parçalara ayırmak ve bir kısmına inan-

mak, diğer bazı emirlerine inanmamak mümkün değildir. Kur‟an-ı Kerim‟in

bir emrini bile inkar etmek insanı küfre sokar.

Hak ile batıl Allah‟ın Peygamberi ve kitabı ile açık olarak ortaya kon-

duktan sonra artık insanın kendi hür iradesi ve aklı ile bu yollardan birisini

seçmesi gerekir. Buradaki tercihin neticesi ve sorumluluğu da tamamen

insanın kendisini bağlamaktadır. Zira bu nedenle cennet veya cehennem

yaratılmıştır.19 Allah, iman konusunu zorlama ve zulüm üzerine bina et-

memiştir. Eğer Allah dileseydi tüm insanları iman üzerine kılardı. Fakat

Allah bunu yapmadı, iman işini düşünüp karar verme ve seçme hürriyeti

üzerine bina etti.20 Zira Allah, insanı imtihana muhatap kılmıştır. Bu neden-

le de ona tercihli yollar sunmuş, bu yollardan hangisinin iyi ve hangisinin

kötü olduğunu Peygamberleri aracılığı ile bildirilmiştir. Peygamber, Allah

ile insan arsında elçi ve Allah‟ın emirlerini zamanında ve eksiksiz tebliğ

eden, anlatan, açıklayan, izah eden, yorumlayan ve Allah‟ın Cebrail (a.s)

19

Kehf, 18/29-30 20

Zemahşeri, “el-Keşşaf”, I, s. 303


aracılığı ile kendisine öğrettiğini insanlara öğreten ve bu konuda rehber ve

örnek olan insan ve Peygamberlik görevi ile görevlendirilendir.

Hak; doğru olan, varlığı kesin olan demektir. Allah‟ın güzel isimle-

rinden biri de Hak‟tır. Hak kelimesinin öncelikli anlamı, İslam‟dır. İslam ise

ilk Peygamber‟den itibaren bütün Peygamberlerin tebliğ ettiği hak dinin

adıdır.21 Bu dini kabul edenlerin adı da Müslüman‟dır.22 Kur‟an-ı Kerim‟de

İslam, “Din‟ül-Hak” kavramı ile ifade edilmiştir.23 Hakk‟ın karşıtı batıl-

dır. Batıl ise; asılsız, gerçeğe uymayan düşünce ve hükümlerdir. Kur‟an-ı

Kerim‟in getirdiği din; hak din ve verdiği bilgiler, doğru bilgilerdir ve çağır-

dığı yol da,“Sırat-ı Müstakim”, yani doğru yoldur. O, insanlığı ahlak ve

yaşayışta da doğruluğa ve dürüstlüğe çağırarak batılı ortadan kaldırmaya

yöneltmektedir. Konu ile ilgili olarak Kur‟an-ı Kerim: “De ki: Hak geldi,

batıl yok oldu. Şüphesiz batıl, yok olmaya mahkumdur.”24

İslam, vahiy geleneğinin son halkasıdır ve artık Hz. Muhammed

(s.a.v)‟den sonra Peygamber gelmeyecektir. Ancak bu, kendi içinde bir ge-

lişim çizgisini izleyen vahiy geleneğinin gelişiminin sona erdiği anlamına

gelmemektedir. Bilakis vahiy geleneğinin gelişim çizgisinin son halkasını

temsil eden İslam vahyinin, vahiy geleneğinin amaç ve hedefleri doğrultu-

sunda daha da geliştirilmesi mümkündür. Ancak bu defa gelişme artık yeni

bir vahiy gönderilmesi suretiyle değil, en son ve en mükemmel halka olan

İslam vahyinin, Müslümanlar tarafından sürekli yeniden yorumlanması,

yani İctihat suretiyle olacaktır. Çünkü İslam kendisini, daima asrın idrakine

sunacak, yeter ki, Müslümanlar onu asrın idrakine sunabilsinler...

-Kur‟an-ı Kerim‟de İslam‟ın Özellikleri 1- Tüm evrenin mülkiyeti ve egemenliği Allah‟a aittir.25

2- Yaratılmışların en şereflisi ve mükemmel kabiliyetlerle donatılanı

insandır. Evrende olan her şey insan için yaratılmıştır.26

3- İslam, Allah‟a iman ve kulluk esasına dayanır.27

21

Al-i İmran, 3/19; Bakara, 2/132; Yusuf, 12/40 22

Hac, 22/78 23

Tevbe, 9/33 24

İsra, 17/81 25

Al-i İmran, 3/26; Nur, 24/33 26

Casiye, 45/13

İslam 33

4- İslam, ahiret inancını gerektirir.28

5- İslam‟da Peygamberlere iman, dinin temel esasıdır.29

6- İslam‟da emir ve yasaklar ilahi bir kitaba, yani Kur‟an-ı Kerim‟e dayanır.30

7- İslam, meleklere imanı şart koşar.31

8- İslam‟da Allah‟tan başkasına kulluk yapılmaz.32

9- İslam, akıl ve ilimle/bilimle ters düşmez.33

10- İslam, takva dışında hiçbir kimsenin diğerine üstün olmayaca-ğını söyler.34

11- İslam, dünya ve ahiret mutluluğunu esas alır.35

İlahi dinlerin özelliklerini göz önünde bulundurarak, bu özelliklere sa-hip olan dini tespit etmek gerekecektir. İşte bu özelliklere sahip din, Allah katında geçerli olan din, yani İslam olacaktır. Kur‟an-ı Kerim‟de geçen Peygamberler açısından bakıldığında bütün Peygamberlerin üzerinde durduğu inanç esasları olarak şunları görmekteyiz: Allaha, Peygamberleri-ne, meleklerine, kitaplarına, ahiret gününe, kaza ve kadere inanmadır.36

-Kur‟an-ı Kerim Açısından İslam Hz. Muhammed (s.a.v) tarafından bütün insanlığa tebliğ edilen son

ilahi din olan İslam, yalnız Müslümanların dini değildir. O, Hz. Peygam-ber(s.a.v)‟in gönderilişindeki hikmet ve özelliğe paralel olarak davetini bü-tün insanlığa yöneltmiş tek ilahi dindir.37 İslam Kur‟an-ı Kerim açısından “Hak Din”,

38 “Dosdoğru Din”,

39 “Allah nazarında gerçek ve

27

Zariyat, 51/56 28

Bakara, 2/4 29

Bakara, 2/285 30

Araf, 7/32 31

Bakara, 2/285 32

İbrahim, 14/30; Nahl, 16/73 33

İsra, 17/36 34

Tevbe, 9/39; Hac, 22/37 35

Yunus, 10/64 36

Mevdudi, “Kur’ana Göre Dört Terim, Din Bahsi, Tarih Boyunca Tevhid Mücadelesi”, Çev. N. Ahmed Asar, s. 300

37 Sebe', 34/28

38 Saff, 61/9; Tevbe, 9/33; Fetih, 48/28


makbul din”,40

“O‟nun razı olduğu, beğendiği din”,41

vb. nitelik-lerle açıklanan ilahi dindir. İslam, özünde tanıdığı “Teslim olmak, Allah‟a gönül vermek, sımsıkı bağlanmak, barış ve güven için-

de yaşamak” vb. manaları bütün insanlığa taşımak gibi bir misyonu da yüklenmiştir. Bu bakımdan Müslümanların hakim olduğu ülkelerdeki her renk, dil, ırk ve dinden insan huzur içinde bahtiyar ve mutlu bir hayat sür-müştür. Mesajını bütün insanlığa yöneltmiş olan İslam, evrensellik vasfının ötesinde getirdiği birtakım kurumlarla kıyamete kadar kalıcılığını da tescil etmiş bulunmaktadır. O‟nun dayandığı üç temel olan inanç, ibadet ve ah-lak, diğer dinlerin hiçbirinde aynı olgunlukta yer almamıştır. Zaten misyo-ner olmaksızın yayılmasının bir hikmeti de budur. İslam‟ın ana kaynağı olan Kur‟an-ı Kerim‟in birçok ayetinde bu dinin, Allah, O‟nun varlığı, birli-ği,42 ibadetin yalnız O‟na yapılacağı,43 melek, ahiret günü, hesap, cennet, cehennem, sual, mesuliyet,44 kaza ve kader,45 ahlaki konular vb. konular-daki esaslarını ayrıntılı bir şekilde açıklamıştır. Kur‟an-ı Kerim açısından İslam, öncelikle Allah ile Hz. Peygamber(s.a.v) arasındaki hassas dengeyi korurken, hesap gününün sahibinin yalnız Allah olduğunu bildirir. Hıristi-yanlık bu konudaki yetkiyi Hz. İsa (a.s)‟a devretmiş ve O‟nu Allah‟ın, (Ha-şa!) sağ yanına oturtmuştur.

Kur‟an-ı Kerim‟in açıkladığı İslam‟da Allah ile kul arasına hiçbir kişi veya teşkilat giremez. Kul, günahını aracısız olarak Allah‟a arz eder, ba-ğışlanmasını da yine O‟ndan niyaz eder. İslam, gerek inanç, ibadet ve ah-lak esasları, gerek dini kavramlar bakımından son derece sade, kuvvetli, açık-seçik, anlatılması ve açıklanması kolay akli-mantıki bir dindir. Dünya-ahiret dengesini en iyi şekilde kurarak bu konuda da diğer dinlerden farklı ve üstün bir konumda olduğunu kanıtlamıştır. Bu bakımdan günahkar doğmak gibi bir mantıksızlığın dayanağını, ne Kur‟an-ı Kerim ve ne de Hadisler‟de bulmak mümkündür.46

Dünya böylesine karanlık bir tablo içinde iken, İslam dini gelmiş ve

insanlık tarihinin en büyük inkılabını gerçekleştirmiştir. İnsaflı bir gözle in-

39

Rum, 30/30 40


Maide, 5/3 42

Bakara, 2/163; Al-i İmran, 3/18; İsra 17/42; Enbiya, 21/22, 25 43

İsra, 17/22; Kasas, 28/88 44

Hicr, 15/93; Lokman, 31/32; Tahrim, 66/7; Kehf, 18/48 45

İsra, 17/15-84; Ra'd, 13/11; Fussilet, 41/46 46

www.islamiyasam.com, Osman CİLACI; “Günümüz Dünya Dinleri”, Eylül/2013

http://www.islamiyasam.com/

İslam 35

celenirse, gerek Kur‟an-ı Kerim‟de ve gerekse Hz. Peygamber(s.a.v)‟in

sünnetinde, Batı dünyasında neşredilen insan hakları beyannamelerinden

asırlar önce, günümüzde ulaşılan en nihai insani hedeflerin tespit edilmiş

olduğu görülecektir. Nitekim Hz. Peygamber(s.a.v)‟in Veda Haccı esna-

sında yaptığı Veda hutbesinin insan hakları açısından taşıdığı esaslar,

bunun en açık misalidir. Bu hutbe, 632 tarihinde 100.000‟den fazla Müs-

lüman‟ın karşısında okunmuştur. Yani İnsan hakları ile ilgili ilk yazılı metin

kabul edilen 1789 İnsan ve Vatandaşlık Hakları Beyannamesinden 1157

yıl öncedir. İslam‟ın insan haklarına getirdiği yeni esasların, Batı‟daki insan

hakları mücadelesi üzerinde de büyük etkisi olmuştur. İnsan, diğer varlık-

lardan farklı bir değere sahiptir. Bu kıymet, Allah‟a iman ve O‟nun emirleri-

ne uymakla daha da artar. Bu sayede insan, evrenin en şerefli bir misafiri

olur. İnsan, insanlık değerini, doğumu ile hatta ana rahminde teşekküle

başlaması ile birlikte kazanır ve hayatı boyunca taşır. İslam‟ın insanlığa

getirdiği temel hak ve hürriyetleri şu şekilde özetlemek mümkündür.

1- İslam, ırk ve renk ayırımına son vermiştir. Bütün insanlar Hz.

Adem (a.s)‟den gelmiştir. İnsanın ırkını ve rengini kendi seçmesi mümkün

değildir. Bu, tamamen Allah‟ın takdiriyledir. İnsanları böyle bir konuda fark-

lı görmek, bazı ırk ve renkleri kınayıp bazılarını üstün kabul etmek, İslam

açısından olduğu kadar, insani açıdan da son derece yanlış ve zararlıdır.

Allah, Kur‟an-ı Kerim‟de insanları bir erkek ile bir dişiden yarattığını, sonra

sayıları çoğalınca birbirleriyle kolayca tanışıp yardımlaşsınlar, ünsiyet ve

ülfet etsinler diye onları kavim ve kabilelere, ırk ve milletlere ayırdığını be-

yan eder.47 Görüldüğü gibi, insanların ayrı ırk ve renkten oluşu, birbirlerine

üstünlük için değil, tanışıp yardımlaşmaları içindir.

2- İslam soy-sop üstünlüğüne ve bununla övünmeye de son vermiş-

tir.

3- İslam, halka idarecilerini kontrol ve denetleme hakkı getirmiştir.

Devlet idaresinde keyfi tasarruflara, zulümlere, haksızlık ve kanunsuzluk-

lara son vermeyi hedeflemiştir.

4- Fikir ve vicdan hürriyeti sağlamıştır. Fikir ve vicdan hürriyeti, insa-

nın hayat hakkından sonra gelen en önemli hakkıdır. Kişinin bu hakkını

tanımamak, onu öz benliğinden sıyırıp hayvanların seviyesine indirmek

demektir. Bu nedenle İslam, fikir ve vicdanların baskı altında tutulmasına

47

Hucurat, 49/13


kesinlikle izin vermemiştir. “Dinde zorlama yoktur...”48 emriyle İslam,

inanç esaslarını kimseye zorla kabul ettirmeyi doğru bulmamıştır.

5- İslam, kölelik kurumuna da büyük bir titizlikle eğilmiş, onu hukuki

bir statüye kavuşturmuştur. İslam dini geldiği sıralarda bütün dünyada kö-

lelik, en vahşi ve insanlık dışı tatbikatıyla hüküm sürmekteydi. İslam‟ın bü-

tün dünyada yaygın olan bu kurumu, tamamıyla ortadan kaldırması elbette

beklenemezdi. Bu nedenle O, köleliği temelden ve bir anda ilga yoluna

gitmemiş, fakat bu kurumu büyük bir ıslahata tabi tutarak, ona en insani ve

en medeni şekli vermiştir. Ayrıca kölelikten hürriyete geçiş yollarını artırıp

kolaylaştırarak, köleliğin dolaylı olarak ortadan kalkmasını sağlayacak

formüller koymuştur. Bu kurumun insanlık hayatından çıkışına öncülüğü

bizatihi Hz. Peygamber(s.a.v), Zeyd (r.a)‟i azat ederek yapmıştır.

6- Mülkiyet hürriyetini sağlamıştır. Allah‟ın insana verdiği çeşitli duy-

gular arasında mal sevgisi, mülk edinme arzusu da vardır. Kur`an-ı Ke-

rim‟de bu durum açıkça belirtilmiştir. İslam, ferde mülkiyet hakkı tanımış,

ona, bu duygusunu meşru şekilde tatmin etmesi için zemin hazırlamıştır.

İslam‟ın tanıdığı mülkiyet hakkına, sahibinin izni olmadan hiçbir şekilde

müdahale edilemez.

7- Hukukta eşitlik sağlamıştır. İslam bütün insanları hukuk önünde

bir tarağın dişleri gibi eşit kabul etmiştir. Şahısların sosyal durumuna, so-

yuna göre imtiyazlı muamele yapılmasına izin vermemiştir. İslam‟da kanun

hakimiyeti ve hukukun üstünlüğü esastır. Bir devlet reisi ile halktan biri ka-

nun karşısında eşit muamele görür. Suçlu olan, devlet reisi bile olsa, mut-

laka cezasını görür.

8- Cezaların şahsiliği ve kanuniliği esastır. İslam‟da kanunsuz ceza

olmaz ve ayrıca suç işleyenin yerine başka birinin cezalandırılması da söz

konusu değildir. Cezaların şahsiliği prensibi esas kabul edilmiştir.

9- Mahkemelerin bağımsızlık ve tarafsızlığı esas kabul edilmiştir. İs-

lam‟da adalet kurumu olan mahkemeler, her türlü dış baskıdan, şahsi kin

ve garazlardan, keyfi tasarruflardan uzak tutulmuş, hakimlerin tarafsızlıkla-

rını kaybetmelerine izin verilmemiştir. İslam mahkemelerinde devlet reisleri

sıradan vatandaşlarla birlikte hakim önüne çıkmışlar, suçlu görüldükleri

takdirde de cezalandırılmışlardır.

48

Bakara, 2/256

İslam 37

10- Mesken masuniyeti ve hususi hayatın dokunulmazlığı esastır. İs-

lam‟da şahsın özel hayatına karışmaya, meskenine izinsiz girmeye kimse-

nin hakkı yoktur. İnsanların gizli hallerini araştırmak, İslam‟da yasaktır.

11- Seyahat hürriyeti bir haktır. İslam‟da seyahatin ibret almaya ve

sıhhat bulmaya sebep olduğu kabul edilir. Bu nedenle seyahat yapılması

teşvik edilmiştir.

12- Yaşama hakkı, can, mal ve namusların tecavüzden ko-

runma teminatı vardır. Bu durum, veda hutbesinde Hz. Peygamber(s.a.v)

tarafından en güzel bir şekilde ortaya konulmuştur.“İnsanlar! Bugün-

leriniz nasıl mukaddes bir gün ise, bu aylarınız nasıl mukaddes

bir ay ise, bu şehriniz Mekke nasıl mübarek bir şehir ise, can,

mal ve namuslarınız da öyle mukaddestir. Her türlü tecavüz-

den korunmuştur.”

13- Sosyal güvenlik sağlanmıştır. İslam dini insanın, yaşlılık, hasta-

lık, felaket ve kazalar karşısında mağdur ve perişan olmaması için, onu

himaye etmiş ve getirdiği sosyal güvenlik tedbirleri ile muhtaçların gelece-

ğini teminat altına almıştır. İslam, her şeyden önce insanları çalışmaya

sevk ederek mali bakımdan kendilerini güvenceye almalarını teşvik etmiş-

tir. Ayrıca getirdiği çeşitli tedbirlerle onlara aile içinde, komşu ve akraba

muhitinde, ayrı bir güvenlik sağlamıştır. Bütün bu güvenlik tedbirleri yeter-

siz kaldığı yerlerde de devlet bizzat ferdin güvenliğini teminat altına almış-

tır. Zekat kurumu ve vakıflar bu konuda en mükemmel sosyal güvenlik ku-

rumlarıdır.

14- Çalışma hürriyeti, ücret adaleti ve eşitliği sağlanmıştır. İslam‟da

çalışma, emek sarf etme büyük bir değer ve teşvik görmüştür. Dilenmek,

başkasına yük olmak, hoş karşılanmamıştır. Hatta ailesinin nafakasını he-

lal yoldan temin etmek için çalışmak, farzları yerine getirmek şartıyla iba-

det bile kabul edilmiştir.

15- Çocukların himayesi sağlanmıştır. İslam, doğumundan itibaren

çocuklara sahip çıkmış, onların beslenme ve giyim masrafları için anne-

babaya çeşitli yardımlar yapılmış ve bu iş için hazineden ödenekler ayrıl-

mıştır.

16- Temel eğitim zorunlu ve parasızdır. “İlim öğrenmek kadın-erkek her Müslüman üzerine farzdır.”

49 Hadis‟i, temel eğitim mec-

49

İbn-i Mace, Mukaddime, 17


buriyetini getirmektedir. İslam‟da temel eğitim müfredatı titizlikle hazırlan-mıştır. Temel eğitimin içine dini, ahlaki, edebi bilgilerin öğretilmesi yanın-da, mesleki eğitim de girmektedir. İslam, dini bilgilerle birlikte çocuğun meslek sahibi kılınmasını da zaruri görmektedir.50

-İslam ve İnsan İlişkisi Nedir? Yüksek otorite sahibinden gelen üstünlük ve hakimiyet, otorite sahibi

bir varlığa itaat edildiği takdirde, gösterilmesi gereken tapınma ve baş eğ-me, uyulması gereken adet, kural, kanun, yol, yargılama ve cezalandırma veya mükafatlandırma gibi anlamlara gelen din kelimesi, Kur‟an-ı Ke-rim‟de; hakimiyet, en üstün otorite ve bunlara itaatle boyun eğme, bu ha-kimiyet ve otorite altında meydana gelen fiili ve fikri nizam ve bu nizama uymak, samimiyetle bağlanmak veya karşı gelerek isyan etmekten dolayı, yüksek otorite tarafından verilen mükafat veya ceza gibi anlamları içerir. Ayrıca insanları iyi ve faydalı işler yapmaya yönelten, toplumları yücelten ve geliştiren bir olgudur. Din, insanlar arasında merhamet, şefkat, sevgi ve saygı duygularının ortaya çıkmasını sağlar. Dini değerler, toplumların birlik ve beraberlik içerisinde yaşamalarına katkıda bulunur. Din, insana birlikte yaşamanın verdiği hak ve sorumluluklarını hatırlatır. Örf, adet, kanun ve ahlakla birlikte toplum hayatına yön verir. Din duygusunun zayıflaması suçluların artmasına yol açabilir. Toplumda mutluluk güven ve huzur aza-lır. İnsan, günlük hayatında karşılaştığı yalnızlık, çaresizlik, korku, üzüntü, hastalık, musibet ve felaketler karşısında yegane teselli kaynağı olarak di-ni görür. Dini değerler insanı ruhsal bunalımlarından korur, başarı için ümit ve cesaret verir. Kendisine ve çevresine karşı daha duyarlı hale getirir. Di-nin gerçek niteliği, mensuplarının ona tam anlamıyla itaat edip bağlanma-sıdır. Bunun için Hz. Peygamber(s.a.v), İslam‟a girenlerin yalnızca İslam‟ın kaidelerini söylemesi ve yapmasıyla yetinmez, onları kendi haline bırak-mazdı. Çünkü Hz. Peygamber(s.a.v), batıl üzere olan kimseyi kabul etmez ve kötülüğü de eliyle, yani güç kullanarak değiştirmesi gerekir.

Din, insani değerleri yeniden ortaya koymaz, onları sadece onaylar, destekler ve teyit eder. Aslında din, insana o değerlere bağlı kalarak yürü-yebilme iradesi kazandırır. Biz o değerleri kendi özümüzde ve içimizde bu-luruz. Kendi dünyamızda buluruz. Ama dinin bize kazandırdığı irade ile o değerleri hayata geçirme bilincini ve gücünü kazanırız. İnsanın saadeti

50

www.zaferdergisi.com, Mehmet Çınarlı, “İslam’ın İnsana Verdiği Temel Haklar”, Sayı: 392

http://www.zaferdergisi.com/

İslam 39

ancak fıtratına dönmesi ve kendini gerçekleştirmesiyle mümkün olacaktır. Ahlakın yaşanmadığı toplumlarda aile hayatında, ekonomik hayatta, politi-kada ve insan ilişkilerinde çok hızlı bir dejenerasyon yaşanır. Çünkü Allah korkusunun olmadığı bir yaşamda herhangi bir sınır ve kural yoktur. Sınır-lar nefsin zevk ve hırslarına göre belirlenir. Bu dejenerasyonun doğal bir sonucu olarak aile yapısında görülen bozulmayla ve toplumun temel yapı-sında çöküntüler kendini gösterir. Bu çöküş, toplumun tüm kesimlerine etki eder. Saygı, sevgi ve merhamet duyguları yerini, kendi bencil isteklerini tercih etmeye, kendi çıkarını gözetmeye ve başkalarının hakkına tecavüz etmeye bırakır. İhtiyaç içinde olanlara kimse yardım etmez, zenginler sa-dece kendi mallarını artırmaya çalışıp, insani değerleri tamamen göz ardı ederler.

İslam, inananlarını kardeş saymak suretiyle, Müslümanlar için kur-

duğu dini-akli birliği, psikolojik açıdan da desteklemiştir. Konu ile ilgili

olarak Kur‟an-ı Kerim: “Mü‟minler, ancak kardeştirler...”51 Hiç şüp-

hesiz, İslam‟ın bu kardeşlik prensibi, hangi bölgede olurlarsa olsunlar,

Müslümanlar arsında sağlam bir bağ olmuştur. Tarih hiçbir dinin, çeşitli

milletleri içeren devlette, İslam‟daki gibi birbirleri arasında bir fark görme-

yen tek bir ümmete dönüştürdüğünü yazmamıştır. Bu kardeşlik manevi ol-

duğu ve maddenin payı bulunmadığı için, İslam buna yalnız gerçek sevgi,

eşitliğin değeri, yardım elini uzatma ve destekleme gibi ruhi-kalbi hükümle-

ri belirlemiştir. Kardeşlik bağı, soy ve akrabalık bağı, sevgi bağı, ülfet bağı,

dostluk bağı, huy benzeşmesi bağı ve sevinç bağı gibi pek çok bağı bir

araya getirir. İslam, kardeşlik kavramını Müslümanların içine Kur‟an-ı Ke-

rim ayetleriyle, Hz. Peygamber(s.a.v)‟in Hadisleri ile ve yaşam tarzını ya-

şamakla, bu huyun eğitimini almakla ve etkilerini gözeterek yerleştirebil-

miştir. Ancak İslam bütün Müslümanların başka değil, sadece kardeş ol-

duklarını ilan etmiştir. Ama buna rağmen Müslümanların, kelimenin tam

anlamı ile kardeş olmaları şöyle dursun, dış güçlerin, emperyalist ve sö-

mürgeci ülkelerin hesabına diğer Müslümanlara karşı savaşanlar bile var-

dır. Bunun acı sonuçları bu gün ortadadır. Okumakta olduğunuz bu kitabı

hazırladığım günlerde başta Mısır ve Suriye olmak üzere Müslümanların

yaşadığı bütün bölgelerde kan akmaktadır. Ne acıdır ki Müslüman, Müs-

lüman‟ı öldürmektedir. Demek ki, Kur‟an-ı Kerim‟i okuyoruz, ama asla an-

lamamışız. Anlamış olsaydık, Müslüman‟ı asla öldürmezdik. Acı olan da,

Müslüman, Müslüman‟ı “Allah‟u Ekber” diye öldürüyor. Allah‟ım sen

51

Hucurat, 49/10


en büyüksün diyerek, Müslüman kardeşini katlediyor. Mahşerde bunun

hesabı çok ağır olacaktır. Bu büyük günahı işlemekten Allah‟a sığınmak

gerekir. Moğol istilası ve Haçli seferleri İslam dünyasına ciddi zarar-

lar vermiştir. Halifeliğin kaldırılmasıyla da İslam dünyasının kafası

koparılmış ve bütün bu nedenlerden dolayı hala kendine gelememiştir.

Osmanlı yönetiminde sonra Ümmet bir daha toparlanamamış ve dış güçle-

rin de etkisi ile parça parça olmuştur. Sonuç olarak Ümmet birliğini ve İs-

lam‟ın sosyal düzenini parçalayıcı nitelikteki her gelişme, her olgu ve her

teşebbüs, İslam adına dahi ortaya çıksa, aslında “tefrika”ya hizmet

eden ve “cahiliye” olarak nitelendirilmeye laik çabalardır, bunların aktör-

leri Müslüman olsa da sonuç değişmez. Ancak Müslümanların bütün çaba-

ları, bu ümmetin uygarlıkta yeniden dirilmesi gerekir yönünde olmalıdır.

Bu, önemli bir görevdir. Kanaatimiz o dur ki, bu gün Müslümanlar arasın-

daki tefrikanın, dökülen kanın ve ortaya atılan fitnenin kaynağı, İslam‟ı bir

korku imparatorluğu halinde göstermek isteyen İslam düşmanlarının çaba-

sıdır. Bu çaba, mezhepçilik adına körüklenmekte ve Müslümanlar da saf

saf buna alet edilmektedir. Belki de İslam‟ı tehlikeli ve kanlı göstererek

yükselişini engellemek ve İslam‟a gönül vermek isteyenleri soğutmaktır.

Bu nedenle, ne adına olursa olsun kan dökenleri, İslam‟a davet ediyorum.

Çünkü İslam‟da kan dökmenin şartları bellidir ve Müslüman‟ın Müslüman‟ı

öldürmesi zulümdür. Bunu yapmaktan Allah‟a sığınmak gerekir.

İslam düşmanlarının çabalarına, yerli işbirlikçi sözde aydınların da

desteği büyüktür. Bu aydınlar, bir araya gelmiş densiz, fesatçı ve hakikat-

ten yoksun bir grup insandır. Yeni birkaç kelime öğrenmişler ve bundan

başka sahip oldukları bütün değerlerini bir kenara itiyorlar. Avrupalı hava-

sına girerek eğitim görmüş ve Avrupa‟ya gitmiş gençlerimiz kendilerine

layik, söz dinleyen birer uşak olsunlar diye; beyinlerini yıkatarak onları

imandan, İslam‟dan, Allah‟tan, ahlaktan, hakikate boyun eğmekten, takva-

dan ve faziletten uzaklaştırıyorlar. Onları, kendi menfaatleri için milletin

değerlerinden uzaklaştırıyorlar ve bütün mukaddesatımıza düşman yetişti-

riyorlar. Bu gün İslam dünyasında yaşanan felaketlerden birisi de budur.

İslam dininin bütün Müslümanları kardeş ilan etme prensibi, herkesi

eşit kılmış ve kardeşliğin en başta gelen sonuçlarından ve en doğru tanık-

larındandır. Eşitlik ahlakını benimsemek ve uygulamak, kardeşliğin en açık

göstergesidir. Eşitliğin, Müslümanlar arasında farz olan kardeşliğin sonuç-

larından birisidir. Eşitlik aynı zamanda, İslam‟da sosyal düzenin temelle-

rinden birisidir. İslam hukukunun hedeflediği eşitlik, her durumda mutlak

İslam 41

geçerli olmayan, ama eşitliğin söz konusu olduğu durumlarla ilgili eşitliktir.

Eşitlik, İslam‟ın bir edep görünümü olan yönüdür ve İslam inancına bağlı-

dır. İslam camiasına katılmanın bir uzantısı olan kardeşliğin bir alt dalıdır.

Bu eşitlik, dini öğrenmek, ibadet ve Allah‟a yakınlaşmada eşitliği gerektirir.

İnsanlar bu ölçüde eşittir ve yükümlülüğün kendileriyle ilgisi bakımından,

bir engel çıkanlar dışında, tam eşitlik içindedirler. Farzlar konusunda

Allah‟a aynı ibadeti yaparlar. Allah‟a eşit derecede yakınlaşırlar ve yalnız-

ca hayırda yarışmaları ölçüsünde farklılaşırlar. Dinin alınması konusunda

Allah, hem mü‟minlere ve hem de insanlara hitap etmiş, hiçbir grubu diğe-

rinden ayırmamıştır. Bu eşitliğin bir benzeri de hayır ve ümmete yarar sağ-

lamaya elverişlilikte eşitliktir. İslam hukuku, eşitliğin uygulanmasında en-

gellerin ortadan kalkıp kalkmaması durumunu dikkate almıştır. Dinin alın-

masında ve uygulanmasında kadın ve erkek herkes Allah nezdinde eşit

olarak sorumludurlar.

Allah, Kur‟an-ı Kerim‟in çeşitli ayetlerinde, takva sahiplerinden,52 sa-dıklardan,53 iman, hicret ve cihat edenlerden54 ve bunun en güzel örnekle-rini sergileyen sahabeden55 razı olduğunu belirtir. Ayetlerinde ise, razı ol-duğu kulların birçok özelliğini bir arada sayar. “...Erkek-kadın bütün mü‟minler birbirlerinin velileridir...”

56 Hayatın her alanında karşı-lıklı işbirliği, dayanışma ve sorumluluk içindedirler. İyiliği emrederler. Hak, hayır ve güzel olanı telkin ve tavsiye ederler. “Kötülüğü yasak-larlar.” Batıl, şer ve çirkin olan şeyleri men edip sakındırırlar. “Namazı dosdoğru kılarlar.” Günde en az beş vakit Allah‟a yönelirler. “Zekatı verirler.” Allah‟ın verdiği servetten, yoksulun hakkını verirler. “Allah ve Resulü‟ne itaat ederler...” İlahi ve Nebevi emirlere uyarlar, yasaklar-dan ise kaçınırlar. Bu özellikler Müslüman‟ı, hem bireysel ve hem de top-lumsal açıdan “inançlı, bilinçli ve sorumlu bir şahsiyet” olarak ta-nımlamaktadır.

İslam dini, inanç ve düşünce ayrımcılığı gözetmeksizin bütün insan-lığı kucaklamayı hedeflemiştir.“Yaratılanı severim, yaratandan ötü-rü” derken, Müslüman‟ın bir toplum ve görev adamı olmasını öngörmüş-tür. Ona ferdi sorumluluk yüklediği gibi, toplumsal sorumluluklar da yükle-

52


Maide, 5/119, 54

Tevbe, 9/21 55

Tevbe, 9/100; Fetih, 48/18 56

Tevbe, 9/71

42 �

Documents

İSLAM - mektebim.orgmektebim.org/wp-content/uploads/2018/02/... · -İslam Kelamcılarına Göre İman Esaslar ... 356 -Teravih Namaz ... O‟nun bu nimeti sayesinde kardeler ol-mutunuz…”