Originalno izdanje ove mape s objašnjenjem na engleskom jeziku podržala je

Turska koalicija Amerike - The Turkish Coalition of America

http://www.tc-america.org

Izdavač ove mape na bosanskom jeziku je

Institut za istraživanje zločina protiv čovječnosti i meĎunarodnog prava Univerziteta u Sarajevu

http://www.institut-genocid.ba/

Prevod:

Hikmet Karčić

Tehnička obrada:

Sead Muhić

Emir Ašćerić

U proljeće 1912. godine, Grčka, Bugarska,

Srbija i Crna Gora dogovorile su se da

napadnu Osmansko carstvo i da protjeraju

Osmanlije iz Evrope. Problem za balkanske

zemlje je bio taj što su njihovi narodi bili u izrazitoj

manjini u osmanskoj Evropi. Na tom prostoru 51%

stanovništva činili su muslimani – najviše Albanci na

zapadu, a Turci na Istoku. Iako je popis zabilježio

stanovnike samo po vjeri, priroda stanovništva bila je

očigledna: 25% su činili pravoslavni Grci, jedan broj koji

je uključivao Srbe. 19% su činili pravoslavni Bugari,

uključujući i Makedonce.

Balkanske zemlje su znale da će muslimanska

većina stalno biti prijetnja za vladavinu manjine. Rješenje

je bilo iseljenje i pogrom muslimana.

Osmanska odbrana

Osmansku Evropu bilo je nemoguće odbraniti.

Granice su bile duge i nije ih bilo moguće odbraniti od

četiriju neprijatelja koji su mogli napasti sa bilo koje

strane. Vojno posmatrajući, mudar plan bi bio da se

Osmanlije povuku sa zapada, koncentrišu na istoku,

poraze jednog neprijatelja, možda Bugare, zatim se

okrenu na ostale. Osmanska vojska ovo nije mogla učiniti

jer bi to značilo napuštanje muslimanskog stanovništva.

Tokom 1877-78. godine, 34% Turaka je bilo protjerano iz

Bugarske, a 17% je umrlo. Smrtnost u regijama koje su

osvojile Srbija i Rumunija bila je i veća. Tokom 1912.

godine evropski muslimani su mogli očekivati sličan

tretman. Zbog toga su osmanske snage ostale na zapadu i

bile poražene.

Poraz

Prvi balkanski rat počeo je 8. oktobra 1912.

godine. Dvostruko nadjačane, Osmanlije su bile brzo

poražene. Samo su tri utvrĎena grada opstala: Yanya

(Ioannina, Janjina), Uskudar (Shkoder, Skader) i Edirne

(Jedrene). Svi ovi gradovi su pali u aprilu 1913. godine.

Osmanlije su uspjele odbiti Bugare na Čataldža liniji i

tako sačuvati Istanbul. Sve ostalo u osmanskoj Evropi je

izgubljeno.

Dana 16. juna 1913. godine, savezništvo

balkanskih zemalja se raspalo zbog podjele osvojene

teritorije. Osmanlije su iskoristile priliku nastalog sukoba

nekadašnjih saveznika i zauzele Edirne i Istočnu Trakiju

(današnju evropsku Tursku).

Vojnici i službenici

Procjenjuje se da je 125,000 osmanskih vojnika

poginulo tokom ovih ratova ili umrlo od bolesti i gladi.

Mnoge od ovih pogibija su direktni rezultat rata, mnogi

su, meĎutim, ubijeni od strane pobjednika. Turski

zarobljenici su ubijani. Naprimjer, Bugari su ubili

izmeĎu 500 i 600 zarobljenika u Staroj Zagori.

Braneći Edirne od bugarskih i srpskih trupa za više

od četiri mjeseca osmanski vojnici su doprinijeli

neuspjehu Bugara da zauzmu Istanbul, ali su platili

veliku cijenu za svoju posvećenost dužnosti. Kada se

Edirne konačno predalo, branioci su bili zatvoreni i

izgladnjeni do smrti.

Kao službenici starog poretka i potencijalne voĎe

otpora, osmanski službenici i lokalne voĎe su ciljano

ubijani: britanski konzul Lamb zapisao je: „Kroz

dijelove Kilkish (Kilkiš), Doiran (Dojran) i Ghevgheli

(Djevdjelija) skoro svi vodeći muslimani su ubijeni na

jedan ili drugi način, njihova imovina opljačkana ili

uništena a njihova imanja i stambene kuće uništene.

Njihove žene su izložene poniženju i često, gore.“ Na

ostalim mjestima je bilo slično.

Muslimanski civili

Brzina savezničkog osvajanja povećala je patnju

Turaka i Albanaca. Muslimani su ostajali u svojim selima

čekajući rezultate borbi. Nakon poraza Osmanlija, sela su

napadale gerilske bande a stanovnici su bježali. Napadani

opet na putu, neki bi uspjeli da stići relativne sigurnosti

u lukama poput Salonika (Solun) i Kavalla (Kavala) i

odatle bi uzimali brodove za Anadoliju čim bi osvajači

zauzeli luke. Opasnost bi se nastavljala. Izbjeglice su bile

relativno sigurne od direktnih napada u Solunu, gdje su

bili evropski konzulati, ali nisu bili sigurni od gladi i

bolesti dok su čekali na transport za njihovu novu

domovinu. Tu je u martu 1913. čekalo 30,000 izbjeglica.

U Kavali, s manjim stranim utjecajem, hiljade muslimana

je masakrirano.

Mnogi muslimani nisu bili u mogućnosti bježati,

jer su vojske blokirale puteve. Bilo je nemoguće putovati

preko kopna za Istanbul i dalje dok su Osmanlije i Bugari

vodili borbe kod Čataldže. Oni najčešće nisu mogli

stići do luka. Konzul Lamb izvještava: „Od nekih 15,000

muslimana koji su nastojali da pobjegnu do Kavale [iz

Drame] vjeruje se da je jedva pola uspjelo da stigne.

Narednih 8 do 10 dana, navedeno je da je put bio gusto

zatrpan razbacanim neukopanim tijelima.“ Mnogi su

krenuli na put, da bi bili natjerani da se vrate zbog

napada ili blokade prolaza od strane vojske ili gerilskih

trupa.

Mnogi mještani svoja sela nisu nikad napustili,

strahujući od putovanja ili ne htijući da napuste svoje

kuće. U mnogim selima nije bilo sigurnosti. Britanski

konzul Grieg u Manastiru (Bitola) napisao je: „Rat je

izazvao veliku nevolju u okrugu Manastira. Vjeruje se da

je oko 80% sela, naseljenih isključivo muslimanima, i

muslimanskih naselja s pomiješanim stanovništvom

opljačkano i djelimično ili u potpunosti uništeno, ili

oboje, širom kaza (područja) Manastira (Bitola),

Kirchevo (Kirčevo), Florina, Serfidje, Hailar, Kozhani

(Kožani), Elassona, Grevena, Naselich (Naselič) i

Kastoria. Izvještava se o značajnim nevoljama meĎu

kršćanima i muslimanima u okruzima Gorcha (Gorča) i

Dibra (Debar). Kasnija istraga će najvjerovatnije pokazati

da su paravojne trupe priključene protivničkim vojskama

i bandama ubica iz susjednih kršćanskih sela uglavnom

odgovorne za razaranja.“

Kao što Greig izvještava, kršćani su takoĎer patili,

naročito kada su savezništva pala a balkanske

zemlje počele da se bore jedne protiv drugih, uništavajući

neprijateljske kuće i prisiljavajući stanovnike da bježe i

umiru. MeĎutim Greig takoĎer zapisuje: „Nije se čulo

da su igdje kršćanski seljani u opasnosti od gladi.“

Situacija je bila slična u svim oblastima. Konzuli

su izvještavali da su Bugari uništili „praktično sva

muslimanska sela“ u mjestima koja su okupirali u Trakiji.

Srbi su uništili muslimanska sela na sjeveru Makedonije i

Albanije. Crnogorci su ostavili pustoš na sjeveru Albanije.

U svakoj oblasti mještanima su opljačkani stoka i

sjeme od čega su njihovi životi ovisili. Oni nisu imali

hrane a osvajači im ništa nisu obezbijedili, tako da su

gladovali. Evropski posmatrači su izvještavali o

ubistvima, razaranju i gladi iz cijele evropske Turske.

Oblast Serres primjer je odakle je hiljade muslimanskih

mještana pobjeglo. Kada su borbe prestale, novi

zvaničnici su im poručili da se mogu sigurno vratiti u

svoja sela. Po povratku, naišli su na uništene domove.

Okupili su se u gradovima kao što je Petrich (Petrič), gdje

ih je 200 ubijeno od strane Bugara. Dodatnih 1,200 je

ubijeno u Orman Čiftliku, 150 u Gjurgjevu (ĐurĎevo). Što

se tiče onih 364 koji su preživjeli u Petriču, nareĎeno im

je da se okupe u gradskim kasarnama; 260 je ubijeno

bajonetima. Šta se desilo sa ostalih 100 je nepoznato.

Oni su se vjerovatno priključili egzodusu u preostale

osmanske teritorije.

Krajem rata, preživjeli koji nisu mogli ranije da

napustiti osmansku Evropu, izbjegli su u istočnu Trakiju i

Anadoliju, noseći sa sobom ono što je ostalo od njihove

imovine. Njihova zemlja, kuće, radnje i većina domaćih

životinja su izgubljeni. Nikakva kompenzacija za to nije

plaćena.

Ljudski gubici

Niko nije brojao veliki broj umrlih u Albaniji.

Nije bilo poslijeratnih popisa da se može porediti broj

preživjelih sa prijeratnim stanovništvom. Izvan Albanije,

2.3 miliona muslimana je živjelo u osvojenim oblastima

osmanske Evrope prije balkanskih ratova. Već 1926.

godine, samo njih 870,000 je ostalo u svojoj domovini.

Ubrzo nakon balkanskih ratova, 414,000

muslimana se naselilo na teritoriju što je ostala od

Osmanskog carstva, kao što je prikazano na karti.

Dodatnih 399,000 je pristiglo do 1926. godine. * Svi,

osim malog broja, naselili su se u istočnu Trakiju i

zapadnu i centralnu Anadoliju. 632,000 odnosno 27%

muslimana osmanske Evrope je umrlo, što je najgori

civilni mortalitet od bilo kojeg u modernim evropskim

ratovima.

*Kalkulacije mortaliteta su objašnjene u: Justin

McCarthy, Death and Exile, Princeton, New Jersey:

Darwin, 1995, pp. 135-177. Broj umrlih se jedino može

procijeniti oduzimanjem preživjelih od originalnog

stanovništva. Pošto balkanske zemlje i Turska nisu vršile

popis do 1920-ih, neophodno je brojati stanovništvo u tom

periodu kako bi se došlo do broja umrlih. Ovo je imalo

mali utjecaj na broj umrlih, ali ono uključuje muslimanske

izbjeglice sa Balkana u periodu do datuma popisa.

Smrt i prisilno progonstvo osmanskih muslimana tokom balkanskih ratova 1912-1913. godine