33
S¨ GN ĐÚNG VÀ SAI S¨ Bài gi£ng đi»n tß Nguy„n Hng Lºc Trưng Đ/i hc Bách Khoa TP HCM Khoa Khoa hc øng dng, bº môn Toán øng dng TP. HCM — 2013. Nguy„n Hng Lºc (BK TPHCM) S¨ GN ĐÚNG VÀ SAI S¨ TP. HCM — 2013. 1 / 30

Số gần đúng sai số

Embed Size (px)

DESCRIPTION

Tài liệu nói về các phương pháp làm tròn số.

Citation preview

  • S GN NG V SAI SBi ging in t

    Nguyn Hng LcTrng i hc Bch Khoa TP HCM

    Khoa Khoa hc ng dng, b mn Ton ng dng

    TP. HCM 2013.Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 1 / 30

  • S gn ng v sai s Nhng khi nim c bn

    Nhng khi nim c bn

    nh ngha sai lch gia gi tr gn ng v gi tr chnhxc c gi l sai s.

    nh nghaS a c gi l s gn ng ca s chnh xc A,k hiu l a A (c l a xp x A) nu a khc Akhng ng k v c dng thay cho A trongtnh ton.Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 2 / 30

  • S gn ng v sai s Nhng khi nim c bn

    nh nghai lng = |a A| c gi l sai s tht sca s gn ng a.

    Trong thc t, do khng bits chnh xc A, ta c lng mt i lng dnga cng b cng tt tha iu kin |A a| 6 ac gi l sai s tuyt i ca s gn ng a.

    Ch . Trong thc t ta s k hiu A = a a.

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 3 / 30

  • S gn ng v sai s Nhng khi nim c bn

    nh nghai lng = |a A| c gi l sai s tht sca s gn ng a. Trong thc t, do khng bits chnh xc A, ta c lng mt i lng dnga cng b cng tt tha iu kin |A a| 6 ac gi l sai s tuyt i ca s gn ng a.

    Ch . Trong thc t ta s k hiu A = a a.

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 3 / 30

  • S gn ng v sai s Nhng khi nim c bn

    nh nghaSai s tng i ca s gn ng a so vi s chnhxc A l i lng a c tnh theo cng thca =

    |A a||A| .

    Ch . Trong nhiu trng hp, nu khng bit Ata c th thay th a =

    a|a|100%

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 4 / 30

  • S gn ng v sai s Nhng khi nim c bn

    V d 1. Gi s A = pi; a = 3.14. Do3.13 = 3.14 0.01 < pi < 3.14 + 0.01 = 3.15,nn ta c th chn a = 0.01. Mt khc,3.138 = 3.140.002 < pi < 3.14+0.002 = 3.142,do ta cng c th chn a = 0.002. Nh vy,vi cng mt gi tr gn ng, c th c nhiu sais tuyt i khc nhau. Trong trng hp ny tachn gi tr nh nht ca chng.

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 5 / 30

  • S gn ng v sai s Nhng khi nim c bn

    V d 2. Vn tc ca mt vt th o c lv = 2.8m/s vi sai s tng i v = 0.5%. Khi sai s tuyt i lv = vv =

    0.5

    100.2.8m/s = 0.014m/s.

    V d 3. o di hai on thng ta ca = 10cm v b = 1cm vi a = b = 0.01cm.Khi a =

    0.01

    10= 0.1%, b =

    0.01

    1= 1% hay

    b = 10a. T suy ra php o a chnh xc hnphp o b mc d a = b. Nh vy, chnhxc ca mt php o th hin qua sai s tng i.Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 6 / 30

  • S gn ng v sai s Biu din s thp phn

    Ch s c ngha

    Mi s thc a c th c biu din di dngthp phn hu hn hoc v hna = (mm1 . . . 10.12 . . . n) =

    mk=n

    k10k ,m, n N,m > 0, n > 1, m 6= 0,

    k {0, 1, 2, . . . , 9}.V d 1. 324.59 =3 102 + 2 101 + 4 100 + 5 101 + 9 102.

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 7 / 30

  • S gn ng v sai s Biu din s thp phn

    Mt s vit dng thp phn c th gm nhiuch s. V d 20.25 c 4 ch s, 0.03047 c 6 chs.nh nghaNhng ch s c ngha ca mt s l nhng chs ca s k t ch s khc khng u tintnh t tri sang phi.

    V d 2. S 20.25 c 4 ch s c ngha. S0.03047 cng c 4 ch s c ngha.

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 8 / 30

  • S gn ng v sai s Biu din s thp phn

    nh nghaLm trn mt s thp phn a l b mt s cc chs bn phi a sau du chm thp phn cmt s a ngn gn hn v gn ng nht so vi a.

    Quy tc. lm trn n ch s th k sau duchm thp phn, ta xt ch s th k + 1 sau duchm thp phn l k+1.

    Nu k+1 > 5, ta tngk ln 1 n v; cn nu k+1 < 5 ta gi nguynch s k . Sau b phn ui t ch s k+1tr i.

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 9 / 30

  • S gn ng v sai s Biu din s thp phn

    nh nghaLm trn mt s thp phn a l b mt s cc chs bn phi a sau du chm thp phn cmt s a ngn gn hn v gn ng nht so vi a.

    Quy tc. lm trn n ch s th k sau duchm thp phn, ta xt ch s th k + 1 sau duchm thp phn l k+1. Nu k+1 > 5, ta tngk ln 1 n v;

    cn nu k+1 < 5 ta gi nguynch s k . Sau b phn ui t ch s k+1tr i.

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 9 / 30

  • S gn ng v sai s Biu din s thp phn

    nh nghaLm trn mt s thp phn a l b mt s cc chs bn phi a sau du chm thp phn cmt s a ngn gn hn v gn ng nht so vi a.

    Quy tc. lm trn n ch s th k sau duchm thp phn, ta xt ch s th k + 1 sau duchm thp phn l k+1. Nu k+1 > 5, ta tngk ln 1 n v; cn nu k+1 < 5 ta gi nguynch s k . Sau b phn ui t ch s k+1tr i.Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 9 / 30

  • S gn ng v sai s Biu din s thp phn

    V d 3. Lm trn s pi = 3.1415926535... nch s th 4,3,2 sau du chm thp phn nhnc cc s gn ng ln lt l3.1416; 3.142; 3.14.

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 10 / 30

  • S gn ng v sai s Biu din s thp phn

    nh nghaSai s thc s ca a so vi a c gi l sai s lmtrn. Vy a = |a a|.Sai s tuyt i ca a so vi A c nh gi nhsau: |a A| = |(a a) + (a A)| 6|a a| + |a A| 6 a + a = a. V a > 0 nna > a. Do sau khi lm trn sai s tng ln.V vy, khi tnh ton ta trnh lm trn cc phpton trung gian, ch nn lm trn kt qu cuicng.Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 11 / 30

  • S gn ng v sai s Biu din s thp phn

    S lm trn s trong bt ng thc

    Trng hp lm trn s trong bt ng thc, ta sdng khi nim lm trn ln v lm trn xung.Lm trn ln hay lm trn xung cn lu nchiu bt ng thc.V d 4. a < 13.9236 khi lm trn ln n 2 chs l sau du chm thp phn ta c a < 13.93v b > 78.6789 khi lm trn xung n 2 ch sl sau du chm thp phn ta c b > 78.67.

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 12 / 30

  • S gn ng v sai s Biu din s thp phn

    Ch s ng tin

    nh nghaCho a A. Ch s k trong php biu din didng thp phn c gi l ng tin, nua 6

    1

    2.10k . Trong trng hp ngc li, ch s

    k c gi l khng ng tin.

    V d 5. Cho s gn ng a = 3.7284 vi sai stuyt i l a = 0.0047 c 3 ch s ng tin l3, 7, 2 v 2 ch s khng ng tin l 8, 4Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 13 / 30

  • S gn ng v sai s Biu din s thp phn

    Cch vit s gn ng

    Chng ta vit s gn ng a ca s chnh xc Avi sai s tuyt i a theo quy tc sau:

    1 Vit s gn ng a km theo sai s tuyt ia di dng a a. V d 17.358 0.003.Cch ny thng c dng biu din cckt qu tnh ton hoc php o.

    2 Vit s gn ng theo quy c: mi ch s cngha u ng tin. iu ny c ngha l sai stuyt i a khng ln hn mt na n vca ch s cui cng bn phi.

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 14 / 30

  • S gn ng v sai s Biu din s thp phn

    V d a = 23.54 th sai s tuyt ia 6

    1

    2.102 = 0.005, trong khi nu vit

    a = 23.5400 th sai s tuyt ia 6

    1

    2.104 = 0.00005. Cch ny thng dng

    trnh by cc bng s.

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 15 / 30

  • Xc nh sai s ca hm s bit sai s ca cc i s Cng thc tng qut ca sai s

    Cng thc tng qut ca sai s

    Cho hm s kh vi lin tc y = f (x1, x2, . . . , xn)v gi s bit sai s tuyt i xi ca cc i sxi (i = 1..n). Gi Xi ,Y v xi , y (i = 1..n) l ccgi tr chnh xc v cc gi tr gn ng ca i sv hm s. Khi |Y y | = |f (X1,X2, . . . ,Xn)f (x1, x2, . . . , xn)| 6n

    i=1

    fxi .|Xi xi | 6 n

    i=1

    fxi .xi . Vy sai s

    tuyt i ca hm s y l y =n

    i=1

    fxi .xi

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 16 / 30

  • Xc nh sai s ca hm s bit sai s ca cc i s Cng thc tng qut ca sai s

    Sai s tng i ca hm s y l

    y =y|y | =

    ni=1

    fxi .xi|f |

    =n

    i=1

    xi ln f (x1, x2, . . . , xn) .xi

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 17 / 30

  • Xc nh sai s ca hm s bit sai s ca cc i s Cng thc tng qut ca sai s

    Cng thc tng qut ca sai s

    V d 6. Tnh sai s tuyt i v sai s tng ica th tch hnh cu V = 1

    6pid3, bit ng knh

    d = 3.70cm 0.05cm v pi = 3.14 0.0016.Xem pi v d l nhng i s ca hm s V , ta cV

    pi=

    1

    6d3 =

    1

    6 (3.70)3 v

    V

    d=

    1

    2pid2 =

    1

    2 (3.14) (3.70)2.

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 18 / 30

  • Xc nh sai s ca hm s bit sai s ca cc i s Cng thc tng qut ca sai s

    Vy V =Vpi

    .pi + Vd .d = 16 (3.70)3

    0.0016 +1

    2 (3.14) (3.70)2 0.05 = 1.0882.

    Do V = 16pi.d3 = 26.5084cm3 1.0882cm3 v

    V =1.0882

    26.5084= 0.0411.

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 19 / 30

  • Xc nh sai s ca hm s bit sai s ca cc i s Sai s ca tng i s

    Sai s ca tng i s

    Xt hm s y = x1 x2 . . . xn. Khi fxi = 1, (i = 1..n). Do , sai s tuyt i ca

    y l y = x1 + x2 + . . . + xn v sai s tngi ca y l y =

    y|y | .

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 20 / 30

  • Xc nh sai s ca hm s bit sai s ca cc i s Sai s ca tng i s

    V d 7. Tnh sai s tuyt i v sai s tng ica y = a + b + c vi a = 47.132 0.003; b =47.111 0.02; c = 45.234 0.5.Sai s tuyt i ca y ly = a+b +c = 0.003+0.02+0.5 = 0.523.

    Do Y = y y = 139.477 0.523 nn sai stng i ca y l y =

    y|y | = 0.0037.

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 21 / 30

  • Xc nh sai s ca hm s bit sai s ca cc i s Sai s ca tch

    Sai s ca tch

    Xt hm s y = x1.x2 . . . xn. Khi xi ln y = 1|xi |, (i = 1..n). Do , sai s tng

    i ca y l y = x1 + x2 + . . . + xn v sai stuyt i ca y l y = y .|y |.

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 22 / 30

  • Xc nh sai s ca hm s bit sai s ca cc i s Sai s ca tch

    V d 8. Tnh sai s tuyt i v sai s tng ica y = a.b.c vi a = 47.132 0.003; b =47.111 0.02; c = 45.234 0.5.Ta c a =

    a|a| , b =

    b|b| , c =

    c|c| ,

    Sai s tng i ca y l y = a + b + c =0.003

    47.132+

    0.02

    47.111+

    0.5

    45.234= 0.0115.

    Do sai s tuyt i ca y ly = y .|y | = ( 0.003

    47.132+

    0.02

    47.111+

    0.5

    45.234)

    (47.132 47.111 45.234) = 1159.2503.Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 23 / 30

  • Bi tp

    Bi tp

    Bi 1. Bit A c gi tr gn ng l a = 3.5833vi sai s tng i l a = 0.28%. Ta lm trn athnh a = 3.58. Tnh sai s tuyt i ca aGii. Ta ca = a + |a a| = |a|a + |a a| = 0.0134

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 24 / 30

  • Bi tp

    Bi 2. Lm trn n hai ch s l sau du chmthp phn ca cc s trong cc biu thc sau: a =12.6724; b = 1.5476; c 6 12.8713; d > 1.2354.Gii.

    a = 12.6724 a 12.67.b = 1.5476 b 1.55.c 6 12.8713 c 6 12.88.d > 1.2354 d > 1.23.

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 25 / 30

  • Bi tp

    Bi tp

    Bi 3. Cho a = 7.1696 vi sai s tng i la = 0.83%. Tm s ch s ng tin trong cchvit thp phn ca aGii.Ch s ng tin v tr k tha : a 6 1210k k > log(2a) = log(2|a|a) = 0.92kmin = 0. C mt ch s ng tin

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 26 / 30

  • Bi tp

    Bi tp

    Bi 4. Cho biu thc f = x3 + xy + y 3.Bitx = 1.9501 0.0050 v y = 3.4740 0.0083.Tnh sai s tuyt i ca fGii.f = |f x |x + |f y |y = |3x2 +y |x + |x + 3y 2|y= |3 1.95012 + 3.4740| 0.0050 + |1.9501 + 3 3.47402| 0.0083 = 0.3912

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 27 / 30

  • Bi tp

    Bi tp

    Bi 5. Choa = 15.000.02, b = 0.1230.001, c = 1370.5.Hy tnh sai s tuyt i ca

    A = a + b + c

    B = 20a 100b + cC = a + bc.

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 28 / 30

  • Bi tp

    Gii.

    A = a+b+c A = a + b + c = 0.521.B = 20a 100b + c B =20.a + 100.b + c = 1.

    C = a + bc C = a + |c|.b + |b|.c =0.2185.

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 29 / 30

  • Bi tp

    Bi 6. Cho hm f (x) = 3x5 2x2 + 7 vx = 1.234 0.00015. Tnh f .Gii. Ta c f (x) = 15x4 4x vf = |f (x)|.x nnf = |15 (1.234)4 4 1.234| 0.00015 =0.0045

    Nguyn Hng Lc (BK TPHCM) S GN NG V SAI S TP. HCM 2013. 30 / 30

    S gn ng v sai sNhng khi nim c bnBiu din s thp phn

    Xc nh sai s ca hm s bit sai s ca cc i sCng thc tng qut ca sai sSai s ca tng i sSai s ca tch

    Bi tp