Sociale kijk op de wijk Engelen - s-Hertogenbosch · 2019. 8. 13. · Sociale kijk op de wijk - Engelen, december 2009 3 Introductie Ontstaan De wijk Engelen ligt ten noordwesten

��

Sociale kijk op de wijkEngelen

De Sociale kijk op de wijk is een intern product in opdracht van de sector CWS van de gemeente ’s-Hertogenbosch. Dit document heeft geen formele status en is gemaakt om wijkinformatie voor medewerkers van de sector te bundelen.

Afdeling Welzijndecember 2009

Afdeling Onderzoek & Statistiek

1210

0807

06

11

09

04 03

05

0102

12 Engelen

10 Maaspoort

08 Empel07 De Groote Wielen

06 Rosmalen Noord11 West

09 Noord04 Muntel/Vliert03 Graafsepoort

05 Rosmalen Zuid

01 Binnenstad02 Zuidoost

Wijken

Buurten

Legenda

De Vutter

De Haverleij

Henriëttewaard

EngelermeerKom Engelen

Bokhoven

2.983

111

16

83

2.115

277

1 tot 10 inwoners

10 tot 100 inwoners

100 tot 1.000 inwoners

1.000 tot 10.000 inwoners

2

Sociale kijk op de wijk - Engelen, december 2009 3

Introductie

OntstaanDe wijk Engelen ligt ten noordwesten van ’s-Hertogenbosch. De wijk bestaat uit de dorpen Engelen en Bokhoven. Het wordt in het noorden begrensd door de Maas, in het oosten door de weg Treurenburg (de oude rijksweg), de Linker Maasoeverweg (A59) in het zuiden en het landelijke gebied Hedikhuizen, Haarsteeg en Vlijmen in het westen. De wijk bestaat uit de buurten Kom Enge-len, de Vutter, Henriëttewaard, de Haverleij, Bokhoven en het Engelermeer.

Engelen is in de vroege middeleeuwen als agrarische nederzetting ontstaan. Het dorp ligt op een oeverwal in het stroomgebied van de Dieze en kreeg al gauw een kade met markante randbebouwing langs de rivier. Vanwege de gunstige ligging aan de Dieze ontwikkelde het zich al gedurende deze periode als ‘logistiek centrum’. De oudste kern ligt rond de kerk en het voormalige raad-huis. In de negentiende eeuw kreeg het dorp meer aanzien door de bouw van twee pensionaten voor kinderen van ‘goeden huizen’. Er kwam een goede verbinding met ’s-Hertogenbosch door een snelle stoomraderboot.

Eind jaren vijftig werd Engelen uitgebreid met eenvoudige woningen rondom het park de Vlacie. Begin jaren zeventig volgde de uitleg met veelal luxe vrijstaande woningen in het plan Hoogveld 1. Het dorp is verder uitgebreid met Hoenderland in de jaren tachtig en Hoogveld 2 in de jaren negentig.

Engelen heeft zich in de loop der jaren ontwikkeld als een typisch forensendorp met veel vrijstaande woningen en groen. Het aantal vierkante meters groen per woning is het hoogst van de stad. Het agrarische karakter is vrijwel volledig verdwenen. Het is een verstedelijkt dorp dat ruimtelijk gezien los van de stad ligt. De ruimtelijke scheiding wordt geaccentueerd door de A59 en de bedrijfster-reinen de Rietvelden en de Vutter. De historische kern is aangewezen als gemeentelijk beschermd dorpsgezicht.

In Engelen is veel ruimte en groen; maar de wijk is ook vol en af. Op bijna elk stukje onbebouwde ruimte rust wel een landschappelijke of natuurbestem-ming. En iedereen vindt dat ook van belang. De andere kant van de medaille is dat het daardoor wel erg moeilijk is om ruimte te vinden voor nieuwe voorzieningen.

In 1971 wordt de toenmalige gemeente Engelen vrijwillig geannexeerd door de gemeente ’s-Hertogenbosch.

BevolkingIn Engelen wonen ruim 5.500 personen. De meeste mensen wonen in de Kom Engelen of in de Haverleij. Het aandeel niet-westerse allochtonen en personen met een WWB-uitkering is in Engelen het laagst van ’s-Hertogenbosch. Ook het aandeel eenoudergezinnen, 75-plussers en niet werkende werkzoekenden is hier lager dan gemiddeld.

Tussen de buurten onderling zijn lichte verschillen zichtbaar. Zo is in De Vutter bijvoorbeeld het aandeel niet-westerse allochtonen hoger dan gemiddeld in Enge-len. Vergeleken met het stedelijk gemiddelde is het aandeel echter nog steeds laag. Verder valt het aandeel 75-plussers in Bokhoven op. Dit aandeel is gelijk aan het stedelijk gemiddelde, maar hoger dan in de andere buurten van Engelen.

PrognoseEngelen is in 20 jaar tijd meer dan vier keer zo groot geworden. Zowel wat betreft het aantal woningen als bewoners. Dat komt mede door de recente nieuwbouw in de Haverleij. Als gevolg van de snelle groei van de wijk bestaat de bevolking voor een groot deel uit gezinnen met jonge kinderen. De afgelopen jaren lag het geboorte- cijfer op een hoog niveau; inmiddels is dat aan het dalen.

Een gezinswijk als Engelen kent van nature een hoge gemiddelde woning-bezetting. Omdat veel kinderen de komende jaren het ouderlijk huis verla-ten zal de woningbezetting de komende jaren bovengemiddeld snel dalen. Er worden nog ca. 200 woningen gebouwd, maar dat is onvoldoende om de lagere woningbezetting op te vangen. Nadat in 2014 een maximum van 5.900 inwoners bereikt is, gaat de bevolking dan ook krimpen. In 2030 is het effect van de nieuwbouw op de bevolkingssamenstelling uitgewerkt. Het aantal 30- tot 50-jarigen is dan drastisch gekrompen, evenals het aantal kinderen, terwijl het aantal 65-plussers meer dan verdubbeld is.

Inw

oner

s

% N

W

allo

cht.

% e

en-

oude

r

% 7

5+

% W

WB

% N

WW

% la

ag

ink.

Kom Engelen 2.983 1,4 3,8 3,2 0,3 1,6 - De Vutter 111 5,4 0,0 0,9 0,0 1,3 - Henriëttewaard 83 - - - - - - De Haverleij 2.115 3,2 2,3 1,3 0,1 2,2 - Bokhoven 277 3,2 0,9 6,1 0,0 0,5 - Engelermeer 16 - - - - - - ENGELEN 5.585 2,3 3,0 2,5 0,2 1,8 - 's-Hertogenbosch 137.777 10,3 3,5 6,1 2,5 3,6 9,5

0% 2% 4% 6% 8% 10% 12% 14%

Bokhoven

Kom Engelen

De Vutter

De Haverleij

Westerse allochtoon Marokkaans Turks Surinaams Antiliaans Overig niet w esters

Bevolking naar leeftijd en geslacht - 12 Engelen

400 300 200 100 0 100 200 300 400

0 - 4 5 - 9

10 - 1415 - 1920 - 2425 - 2930 - 3435 - 3940 - 4445 - 4950 - 5455 - 5960 - 6465 - 6970 - 7475 - 7980 - 84

85 eo

Mannen Vrouw en

20092030

Engelen 2009 2015 2020 2025 2030 Bevolking 5.585 5.858 5.621 5.381 5.249 - tot 20 jr 30% 29% 27% 25% 24% - vanaf 65 jr 9% 13% 16% 18% 20% Alleenstaanden 14% 16% 17% 19% 21% Woningen 2.091 2.267 2.297 2.297 2.297 Gem. woningbezetting 2,67 2,58 2,45 2,34 2,29

1210

0807

06

11

09

04 03

05

0102

12 Engelen

10 Maaspoort




05 Rosmalen Zuid


Wijken

Buurten

Legenda

Bebouwing

BrabantWonen

DKM

Eigen Bezit

MooilandMaasland

Omnia Wonen

Vestia Nederland

Vitalis

Woonveste Drunen

Woonzorg

Zayaz

Woonwagensubkamp

4


WonenWoningvoorraadIn Engelen staan ruim 2.000 woningen. Tweederde van de wijk is gebouwd na 1990. In Engelen staan in verhouding de meeste koopwoningen van ’s-Hertogenbosch: 89% van de woningen zijn koopwoningen. In de hele gemeente is dit gemiddeld 55%. Het corporatiebezig ligt daardoor vanzelf- sprekend laag. Vooral BrabantWonen is actief in Engelen.

De gemiddelde WOZ-waarde van alle woningen in Engelen is bijna € 400.000 en van de koopwoningen € 412.000. Hiermee zijn de woningen in Engelen relatief meer waard dan gemiddeld in ’s-Hertogenbosch. In vergelijking met gemiddeld in de gemeente zijn in Engelen de woningen € 130.000 en koopwoningen € 82.000 meer waard. De woningen worden in Engelen met een 8,4 een half punt hoger gewaardeerd dan gemiddeld.

Sloop en nieuwbouwAan de wijk Engelen wordt al enige jaren hard gewerkt. Vooral de Haverleij is bekend. De Haverleij staat voor een spraakmakende vorm van stadsuitbrei-ding, bestaande uit het slot Haverleij en negen kastelen verspreid over het land-goed bij de Engelersluis. Inmiddels zijn 6 kastelen al gereed en bewoond. Maar ook de komende jaren worden er nog circa 200 woningen gebouwd. Deze zijn verspreid over drie locaties:�� In de kom Engelen worden achttien seniorenwoningen gebouwd. Dit

project heet “De Hof”. Bewoners uit Engelen krijgen voorrang op bewoners van buiten.

�� De woningen en appartementen in kastelen Beeckendael en Heester-burgh staan momenteel in de verkoop.

�� Kasteel Oeverhuyze is in ontwikkeling.

Overige ruimtelijke ontwikkelingen �� Diverse organisaties op het gebied van sport, vrije tijd en welzijn in

Engelen kampen al geruime tijd met kwantitatief en kwalitatief ruimtegebrek. Aangezien het moeilijk is voor de verschillende functies om hun accommodatieproblemen op eigen kracht op te lossen, is de oplossing gezocht in samenwerking en clustering van voorzieningen. Op basis van een locatiestudie is het sportcomplex de Vutter aangewezen als nieuwbouwlocatie voor het sporten jeugdcluster. Het sporten jeugdcluster zal in ieder geval bestaan uit een depen-dance van de Jenaplanschool Antonius Abt, kinderopvang, buiten-schoolse opvang, de jongerenaccommodatie de Schuilplaats en de voetbalvereniging FC Engelen. Het initiatief verkeert inmiddels in een vergevorderd stadium van ontwikkeling. Volgens planning moet het gebouw met de buitenruimten eind 2011 zijn opgeleverd.

�� Tussen bedrijventerrein De Vutter en het dorp Engelen ligt het bebou-wingscluster De Woerd. De gemeente heeft hiervoor een

ontwikkelingsperspectief uitgewerkt. Deze ontwikkelingsvisie voorziet vooral in nieuw landschap. Kleinschalige ontwikkeling in de vorm van woningen is maar zeer beperkt mogelijk. Het betreft drie (ruimte voor ruimte) woningen.

�� Tussen Bokhoven en Gewande ligt langs de Maas een prachtig natuurgebied van 500 hectare groot: de Maasuiterwaarden. De Gemeente ’s-Hertogenbosch en Natuurmonumenten hebben de handen ineen geslagen om een nieuw inrichtingsplan te maken voor dit gebied.

�� De gemeente ’s-Hertogenbosch knapt samen met Staatsbosbeheer het Engelermeer op om het recreatief gebruik te verbeteren. Er zijn plannen voor een speelbos en eendenkooi. Naar verwachting is het plan eind 2010 gerealiseerd.

�� Naast De Engelenburcht ligt een voormalig voetbalveldje. Omwonen-den willen graag de hier vroeger aanwezige kloostertuin in oude glorie herstellen.

�� Verder wordt het Driekoningenplein in Bokhoven opnieuw aangepakt. Bewoners zijn het echter onderling niet eens over de nieuwe bestem-ming. De één wil een mooi plein, de ander vooral parkeergelegenheid.

�� Het bestemmingsplan van Engelen wordt binnenkort geactualiseerd.

Won

inge

n

% k

oop

%

corp

orat

ie

%

eeng

ezin

s

WO

Z ge

mid

deld

WO

Z

koop

Cijf

er

won

ing

Kom Engelen 1.056 90 8 95 400.012 418.262 - De Vutter 33 - - - - - - Henriëttewaard 20 - - - - - - De Haverleij 866 87 4 68 375.046 379.208 - Bokhoven 110 94 5 92 493.422 507.369 - Engelermeer 6 - - - - - - ENGELEN 2.091 89 6 83 398.780 411.600 8,4 's-Hertogenbosch 61.239 55 39 62 268.155 329.530 7,9

1210

0807

06

11

09

04 03

05

0102

12 Engelen

10 Maaspoort




05 Rosmalen Zuid


Wijken

Buurten

Legenda

Buurthuis

Wijkwinkel

Overige ontmoetingsvoorziening

Steunpunt ouderen

JOP

Supermarkt

Volkstuin

6


Sociale wijkOmgaan met elkaarOp sociaal vlak scoort Engelen het hoogst van alle wijken. De bewoners beoordelen de sociale samenhang, de sfeer in de buurt, de tolerantie en de leef-baarheid van de buurt het best van de hele gemeente.

Bewoners is gevraagd de belangrijkste plus- en minpunten van hun sociale leefomgeving te benoemen. Ze konden er daarbij ook voor kiezen om geen plus- of minpunten te benoemen.Pluspunten: 1. rustige buurt (21%), 2. veilige buurt (21%), 3. sfeer in de buurt (18%).Minpunten: 1. ‘er zijn geen problemen’ (58%), 2. overlast jongeren (13%), 3. inbraak en diefstal (10%).

De kom Engelen wordt omschreven als rustig en gemoedelijk. De sociale samenhang is goed en men vindt het van belang dat Engelen zijn dorpse karak-ter en de daarbij behorende sociale cultuur behoudt. De bewoners moeten elkaar (blijven) kennen. De verenigingen worden daarom gestimuleerd terug-kerende dorpsevenementen te organiseren, zoals een periodieke wandel-, hardloop-, skeeler- en fietstocht die voert langs alle kastelen en belangrijke plekken in Engelen en Bokhoven. Denkbaar is ook een jaarlijks sportevene-ment, vergelijkbaar met de Toscaanse Palio, waarbij teams uit verschillende buurten van Engelen met elkaar in competitie gaan in verschillende disciplines.

In Bokhoven is sprake van een grote sociale cohesie en is men zeer betrokken bij elkaar en bij het dorp. De kerkelijke gemeenschap is belangrijk.

In de Haverleij treedt verjonging op door de komst van kinderen en dat levert spanningen op. De ‘oudere’ bewoners hebben moeite om zich aan te passen aan de veranderende samenstelling. Zij willen graag vasthouden aan de rustige situatie van vóór de verjonging. De tolerantie is laag te noemen.

Er zijn leuke BIG initiatieven in de wijk waarvan veelal sociale activiteiten worden georganiseerd. Zoals Engelen bij kaarslicht, de wandelvierdaagse en andere sportactiviteiten.

VoorzieningenDe twee wijken waar men het meest tevreden is over de speelmogelijkheden voor kinderen, zijn Engelen en Empel. Ook is men in Engelen iets meer dan gemiddeld tevreden over de voorzieningen voor ouderen. Over de overige voorzieningen is men minder dan gemiddeld tevreden. Mensen vinden dat er te weinig voorzieningen zijn, vooral winkels voor de dagelijkse boodschap-pen.

Engelen heeft slechts één full service supermarkt en daarnaast zijn er twee rijdende winkels. Het openbaar vervoer wordt het minst goed beoordeeld van ’s-Hertogenbosch. Door het gebrekkige openbaar vervoer voelen bewoners zich genoodzaakt een (tweede) auto aan te schaffen. Wel is het openbaar vervoer in 2009 verbeterd. De bussen rijden frequenter in de ochtenden, avon-den en weekenden. Ook rijden de bussen nu via Bokhoven.

De komende paar jaar zal het aantal jongeren nog sterk toenemen. De voorzieningen voor de oudere jeugd zijn echter beperkt. Jongeren hangen regel-matig maar wat rond op bankjes naast de speelplek. Er zijn daarom twee wijkspeelplaatsen met JOP’s gerealiseerd: één aan de Fuutlaan/Karekiet en één bij Leliënhuyze. Op de eerste wijkspeelplaats is sprake van overlast.

De stichting Jeugd- en Jongerenwerk in Engelen – beter bekend als ‘De Schuil-plaats’ – heeft als doel het organiseren van jeugd- en jongeren activiteiten in Engelen. Er worden enerzijds activiteiten aangeboden om de vrije tijd in te vullen en anderzijds wordt beoogd sociaal ongewenst gedrag te voorkomen. De stichting wil in de toekomst fungeren als jongereninformatiepunt waarbij diverse onderwerpen aan bod komen (drugs, alcohol, waarden en normen). In de Schuilplaats komen ook jongeren uit andere wijken. Dit geeft soms span-ningen.

Aan de Vlacie is een dierenpark. Dit dierenpark wordt gerund door vrijwilligers, en wordt goed bezocht.

Diverse organisaties op het gebied van sport, vrije tijd en welzijn kampen al geruime tijd met ruimtegebrek. Samenwerking en clustering van voorzieningen zou een oplossing kunnen bieden. Eind 2011 is het Sport- en jeugdcluster klaar. Hierin komen basisschool, kinderdagverblijf, buitenschoolse opvang, jeugd- en jongerenwerk en andere verenigingen en organisaties samen. Er is nu een tijdelijke voorziening in de Haverleij.

De Engelenburcht is een (onafhankelijk) buurthuis waar activiteiten georgani-seerd worden. Het is een actief buurthuis, met veel activiteiten, voor jong en oud. In De Engelenburcht is ook een dependance van de gemeente gevestigd. Verder kan men er een zaal huren.

VeiligheidHet veiligheidsindexcijfer van Engelen is al enige jaren stabiel. Engelen is de op drie na veiligste wijk van de stad. Slechts één procent van de bewoners van deze wijk voelt zich vaak onveilig. Bewoners geven de wijk voor veiligheid het rapportcijfer 7,9.

Op alle veiligheidsdomeinen doet Engelen het beter dan gemiddeld. De enige negatieve ontwikkeling is dat het aantal vermogensdelicten is toegenomen tussen 2007 en 2008. Zo is het aantal fietsendiefstallen en auto-inbraken toegenomen.

In de wijk is een overlastgevende jeugdgroep aanwezig. Deze jongeren vernielen bijvoorbeeld hun eigen JOP en diverse speeltoestellen (panna kooi, pingpongtafel). Soms worden de toestellen al vernield voor ze klaar zijn.

Vanuit de bewoners is als een van de speerpunten verkeersveiligheid aange-dragen. Hier zijn de afgelopen jaren acties op ondernomen. Zo zijn er bijvoor-beeld op enkele locaties plateaus en verkeersdrempels aangebracht. Maar ook is medio 2009 de bebouwde komgrens op enkele locaties aangepast. De bestuursraad voor Engelen en Bokhoven en de gemeente hebben met grote regelmaat overleg over de verkeersveiligheid. Bewoners geven aan behoefte te hebben aan een veilige fietsverbinding naar de stad.

Engelen ’s-Hertogenbosch Sociale samenhang 6,9 6,0 Sfeer in eigen buurt 7,5 6,9 Tolerantie 7,5 6,9 Leefbaarheid in eigen buurt 7,9 7,2

Engelen ’s-Hertogenbosch % (zeer) tevreden winkels dagelijkse boodschappen 56 73 % (zeer) tevreden OV 11 58 % (zeer) tevreden speelmogelijkheden kinderen 71 55 % 55+ (zeer) tevreden voorzieningen ouderen 40 38 Rapportcijfer voorzieningen in de eigen buurt 6,4 6,9

Engelen ’s-Hertogenbosch Overlastindicator WMO (schaal 0-100) 2 12 Veiligheidsindex (schaal 1-25) 21,6 18,4 Perceptie verloedering 3,7 4,7 Perceptie overlast 2,4 3,3 % vaak onveilig 1 2 % geconfronteerd met huiselijk geweld 4 9 Incidenten huiselijk geweld per 1.000 inwoners 2 5

1210

0807

06

11

09

04 03

05

0102

12 Engelen

10 Maaspoort




05 Rosmalen Zuid


Wijken

Buurten

Legenda

Sportaccomodatie

Zaalsportaccomodatie

Openluchtaccomodatie

Zwembad

Overige sportaccomodatie

Sportvereniging

Sportpunt

Sociaal cultureel centrum

Bibliotheek

Bioscoop

Museum

Theater

Groot bedrijf (> 250 w.p.)

Wijkspeelplaats

8


Actieve wijkBetrokkenheid In Engelen is de betrokkenheid van de bewoners tot hun wijk relatief groot. Zij voelen zich meer dan gemiddeld medeverantwoordelijk voor de eigen buurt. Het aantal bewoners dat zich actief inzet voor het verbeteren van de buurt is in Engelen het hoogst van ’s-Hertogenbosch.

In de gemeente verricht 34% van de inwoners wel eens vrijwilligerswerk. In Engelen is dit 39%. Vooral de jongeren uit Engelen zijn actiever dan gemiddeld. Wel geeft men aan dat het lastig is om nieuwe vrijwilligers te vinden, vooral in de ‘nieuwe’ buurten en voor bestuursfuncties. In De Engelenburcht zijn 160 vrijwilligers actief en bij de productie en distributie van dorpskrant De Tweeterp zijn maandelijks meer dan 40 vrijwilligers betrokken.

Veel overkoepeld vrijwilligerswerk vindt plaats via stichting Engelens Belang. Zij organiseren onder andere vakantiejeugdwerk, Koninginnedag, sinterklaas, dodenherdenking, Engelen bij kaarslicht en de avondvierdaagse.

Verder heeft Engelen een bloeiend verenigingsleven. Maar de verenigingen kunnen de groei van de bevolking niet goed aan en nieuwe verenigingen komen niet gemakkelijk van de grond. Zo wordt het dorp toch een los verband, waarover veel bewoners zich zorgen maken. Onder meer om die reden wil de bestuursraad de organisatie van (sportieve) dorpsevenementen stimuleren.

In Engelen zet de Bestuursraad voor Engelen en Bokhoven zich in voor de belangen van de bewoners. Engelen en Empel zijn de enige wijken met een gekozen bestuursraad. In Engelen is ook een wijktafel, maar deze bijeenkomsten worden ‘bijzondere vergaderingen van de bestuursraad’ genoemd. In deze vergaderingen wordt ingezoomd op bepaalde thema’s, zoals het onder-nemingsklimaat, jongeren(voorzieningen), herinrichting Engelermeer en het verenigingsleven. De samenwerking tussen gemeente en bestuursraad is erg goed.

Door vrijwilligers wordt een website over Engelen gerund: www.dorp-engelen.nl. Hier is onder andere informatie over Engelen, bedrijven en verenigingen te vinden. Ook de Bestuursraad heeft een eigen website: www.bestuursraad.nl.

Sport Driekwart van de inwoners geeft aan regelmatig te sporten. Hiermee sporten de inwoners van Engelen meer dan gemiddeld in de gemeente. In Engelen halen wel minder inwoners dan gemiddeld de beweegnorm. De top drie van favoriete sporten is:1. Fitness conditie2. Wielrennen / mountainbike / toerfietsen3. Hardlopen / joggen / trimmen

Gelet op demografische ontwikkelingen en algemene trends zal de komende jaren het aantal sportbeoefenaren verder toenemen. Op basis van opleiding en inkomen zou men in Engelen een veel hogere sportdeelname verwachten. Dat dit niet zo is komt waarschijnlijk vooral doordat men voor veel sportieve activiteiten de wijk uit moet.

De accommodatie van FC Engelen, De Schuilplaats (jeugd- en jongerenwerk) en buitenschoolse opvang Eigenwijze voldoen niet meer aan de vraag. Gewerkt wordt aan het realiseren van een voorzieningencluster in 2011, waar basisschool, kinderdagverblijf, buitenschoolse opvang, jeugd- en jongerenwerk en andere verenigingen en organisaties samenkomen. Door het sporten jeugdcluster ontstaat er een multifunctioneel gebruik van de sport-velden.

Tegenover de beperktheid aan accommodaties staat het feit dat sportzaal Engelerhout overdag nog relatief veel leeg staat.

De gemeente maakt samen met Staatsbosbeheer plannen voor het vergroten van het recreatieve karakter van het Engelermeer. Het meer trekt bezoekers uit de hele gemeente en omliggende dorpen. Het recreatieve karakter van het meer zal versterkt worden, met behoud van de natuurwaarde. Er zijn onder andere plannen voor een speelbos en eendenkooi.

In Engelen is een golfbaan en –vereniging: burggolf Haverleij. Dit is één van de drie golfbanen in de gemeente ’s-Hertogenbosch en een (boven)stedelijke voorziening.

Voor ouderen worden sportactiviteiten georganiseerd via MBvO (Meer Bewe-gen voor Ouderen). Dit gebeurt in De Engelenburcht.

CultuurDe inwoners van Engelen zijn in verhouding minder vaak lid van de bibliotheek en bezoeken minder vaak de bioscoop. Wel bezoeken zij meer dan gemiddeld musea en toneel-, cabaret-, musical-, dans- of balletvoorstellingen.

In cultuurhistorisch opzicht zijn Fort Crèvecoeur en de Engelerschans interes-sant. In beide gevallen gaat het om onderdelen van de vestingwerken. Aan de Engelerschans zijn veel oude resten gevonden, onder meer uit de Tachtigjarige Oorlog.

In De Engelenburcht kan men terecht voor activiteiten in het kader van welzijn en cultuur. De Engelenburcht biedt onderdak voor amateurverenigingen zoals Fanfare T.O.G., het kadekoor, Carnavalsvereniging “De Terpers”, ontspanningsvereniging 55+, El Fuego (Dansschool voor de Argentijnse tango) en Recrea (o.a. tafeltennis, biljart en kaartspelen). De Engelenburcht biedt ook een theaterprogrammering en is beschikbaar voor feesten, partijen en zakelijke presentaties.

In Engelen is er ook een Heemkundevereniging: Angrisa Heemkunde Werk-groep Engelen. De Heemkundekring verzamelt een breed scala aan geschied-kundige informatie over Engelen, zoals foto’s, prenten, kaarten, documenten en archeologische vondsten. De vereniging wil heemkundewerk een bredere bekendheid geven en de geschiedenis van Engelen meer toegankelijk maken.

Engelen had twee kunstwerken in de openbare ruimte. Het beeld bij de kerk is echter in november gestolen. Dit beeld was is 1996 geplaatst vanwege het 25 jaar samengaan van Engelen en ’s-Hertogenbosch. Bij de ingangen van het slot Haverleij worden ook kunstwerken geplaatst.

BedrijvigheidDe bedrijvigheid in Engelen is gemiddeld: met bijna 2.800 arbeidsplaatsen herbergt de wijk ongeveer 3% van de werkgelegenheid van de hele stad. Een groot deel daarvan is te vinden in de Vutter. Ondanks de geringe oppervlakte van het bedrijventerrein ligt het aandeel bedrijfsvestigingen iets hoger dan gemiddeld. Dat komt ondermeer doordat er vrij veel bedrijvigheid aan huis is te vinden.

Dit is ook de reden dat begin 2009 de dorpstafel in het teken stond van ‘Enge-len in bedrijf’. Tijdens deze avond hebben meerdere betrokkenen (wethouder EZ, UWV werkbedrijf, Kamer van Koophandel, ZZP Nederland, Jonge Onder-nemers Sociëteit ’s-Hertogenbosch) een presentatie gegeven. ‘Engelen in bedrijf’ is tevens de naam van de actieve ondernemersclub in Engelen.

Engelen ’s-Hertogenbosch % actieve inzet buurt 16 11 % ouderen bereid mee te werken aan verbeteren en veranderen van de buurt 17 11 % ouderen niet bereid mee te werken aan verbeteren en veranderen van de buurt 31 44 % dat zich medeverantwoordelijk voelt voor de eigen buurt 87 80

% interesse in bijwonen vergadering 26 23 % vergadering bijgewoond 19 11 % 18-35 jr vrijwilligerswerk 32 25 % 36-54 jr vrijwilligerswerk 41 36 % 55+ vrijwilligerswerk 39 38

Engelen ’s-Hertogenbosch % dat regelmatig sport 72 68 % dat beweegnorm haalt (zomer) 45 50 % dat beweegnorm haalt (winter) 34 37

Engelen ’s-Hertogenbosch % lid bibliotheek 17 21 % bezoek voorstelling� 68 63 % bezoek musea� 66 61 % bezoek bioscoop� 61 64

Engelen ’s-Hertogenbosch Aantal vestigingen 464 9.992 Aantal werkzame personen 2.785 99.681

1210

0807

06

11

09

04 03

05

0102

12 Engelen

10 Maaspoort




05 Rosmalen Zuid


Wijken

Buurten

Legenda

Peuterspeelzaal

Kinderdagverblijf

VSO/BSO/NSO

Basisschool

VMBO

MBO

HAVO/VWO/VO

HBO

Speciaal onderwijs

Volwasseneneducatie

Ouder Kind Centrum

10


Lerende wijkIn Engelen wonen ruim 1.800 inwoners tussen de 0 en 24 jaar. Dit is 33% van de bevolking. Gemiddeld is dit in ’s-Hertogenbosch 29%. Vooral het aandeel 0-9 jarigen ligt hoger dan gemiddeld. Relatief gezien zijn er minder 15-19 jarigen en vooral ook minder 20-24 jarigen.

Voorschoolse opvang en basisonderwijsDe wijk heeft twee basisscholen: De Matrix in Kom Engelen en Antonius Abt in de Haverleij. In de Haverleij werken de school en de kinderopvangvoor- zieningen van Harlekijn, Dribbel en Kanteel sinds 2004 nauw samen. Maar de voorzieningen groeiden uit hun jasje. Om de ruimteproblemen aan te pakken is er met ingang van het nieuwe schooljaar (augustus 2009) een noodvoorziening gebouwd. Deze locatie zal er drie jaar staan. Door deze voorziening zijn er met ingang van het schooljaar 2009/2010 15 groepen in het hoofdgebouw het Slot, en gaan er op termijn negen groepen naar de dependance. Daarnaast biedt de noodvoorziening ruimte aan twee groepen van het Kinderdagverblijf Dribbel en aan twee groepen Buiten-schoolse Opvang. Beide starten met elk één groep. Bij deze tijdelijke voorziening wordt rekening gehouden met het feit dat er nog een paar groepen bij kunnen komen voordat er een definitieve stap gezet wordt naar de permanente dependance.

De permanente dependance wordt gebouwd op het sportpark in Engelen. Samen met de Buitenschoolse Opvang Kanteel, Kinderdagverblijf Dribbel, de voetbalclub en jeugd- en jongerenwerk de Schuilplaats zal er een plan ontwikkeld worden voor een voorzieningencluster. Volgens planning moet het gebouw met de buitenruimten eind 2011 zijn opgeleverd.

De bewoners van Engelen zijn meer dan gemiddeld tevreden over het basisonderwijs: 78% van de bewoners is (zeer) tevreden. Het stedelijk gemid-delde ligt op 60%. Van alle kinderen in Engelen gaat 97% in de eigen wijk naar School. Van alle leerlingen in Engelen woont 14% niet in de wijk. Zij zijn vooral afkomstig uit West (4%) en van buiten ’s-Hertogenbosch (5%). Hiervan gaat het merendeel naar het Antonius Abt.

Voortgezet onderwijsIn Engelen zijn geen instellingen voor voortgezet onderwijs. De jongeren zijn daarop aangewezen op onderwijsinstellingen elders in de gemeente.

Het aandeel vroegtijdige schoolverlaters in Engelen is met 8 jongeren laag te noemen. Eén persoon neemt deel aan Trajecten Op Maat (T.O.M.). T.O.M. is voor jongeren die niet werken en niet naar school gaan en houdt rekening met wat jongeren willen en kunnen. Jongeren worden persoonlijk begeleid bij het vinden van een opleiding, school of werk.

Speciaal onderwijsIn Engelen zijn geen scholen voor speciaal onderwijs. In de wijk wonen 27 kinderen en jongeren die op het speciaal (voortgezet) onderwijs zitten. Dit is 3% van alle kinderen en jongeren uit de gemeente op het speciaal onderwijs. Hiervan zitten de meeste op het Overpad (11).

(Volwassenen) educatie en ontplooiingIn De Engelenburcht worden diverse cursussen georganiseerd, zoals: ‘haal meer uit je digitale camara’ en ‘mobieltje, hoe werkt dat’. Deze worden door Kei-educatie georganiseerd en zijn bedoeld voor 55-plussers.

Daarnaast is er een actieve ouderenvereniging in de Engelenburcht. Zij organiseren activiteiten als bloemschikken, computercursussen en bewegen op muziek.

InburgeringIn Engelen wonen de minste niet-westerse allochtonen van ’s-Hertogenbosch. Hierdoor ligt ook het aandeel inburgeringsbehoeftigen en inburgeringsplichtin-gen lager dan gemiddeld. Slechts een paar inwoners uit Engelen moeten een inburgeringscursus volgen. Ook is maar 4% van de inwoners van Engelen inburgeringsbehoeftig.

Totaal 0 t/m

24 jaar

% 0 t/m 4

jaar

% 5 t/m 9

jaar

% 10 t/m 14 jaar

% 15 t/m 19 jaar

% 20 t/m 24 jaar

Kom Engelen 1.049 18 27 27 18 10 De Vutter 45 22 20 18 27 13 Henriëttewaard 35 17 14 49 20 0 De Haverleij 615 50 28 9 7 6 Bokhoven 73 18 18 27 27 10 Engelermeer 6 0 33 33 17 17 ENGELEN 1.823 29 27 21 15 8 's-Hertogenbosch 39.412 20 20 19 19 22

Engelen ’s-Hertogenbosch % (zeer) tevreden basisonderwijs 78 60 % basisschoolkinderen dat in de eigen wijk naar school gaat

97 84

Engelen ’s-Hertogenbosch % jongeren met een dagbesteding (12-24 jr)� * 98 Aantal deelnemers Trajecten Op Maat 1 42 Aantal vroegtijdig schoolverlaters 8 619 % jongeren dat zich vaak/altijd zorgen maakt om de toekomst (12-24 jr)� * 13

Engelen ’s-Hertogenbosch % Inburgeringsbehoeftig 4 8 % Inburgeringsplichtig 0 3 % Geen inburgeraar 95 89

1210

0807

06

11

09

04 03

05

0102

12 Engelen

10 Maaspoort




05 Rosmalen Zuid


Wijken

Buurten

Legenda

Huisarts

Apotheek

Thuiszorg

Wijkverpleging

Ziekenhuis

Overige gezondheidszorg

Wijkmaatschappelijk werk

Consultatiebureau

Verzorgings-/Verpleeghuis

Voorziening voor bijzondere groepen

12


Zorgzame wijkGezondheidszorgNa de Groote Wielen beoordelen de bewoners in Engelen hun gezondheid het vaakst als (zeer) goed of uitstekend. Men geeft minder vaak aan beperkt te zijn door de gezondheid bij de dagelijkse bezigheden of hulp nodig te hebben. De helft van de personen die aangeeft hulp nodig te hebben, krijgt deze hulp ook. Het aandeel inwoners met overgewicht is gelijk aan het stedelijk gemiddelde.

Het aandeel inwoners dat wel eens mantelzorg verricht ligt lager dan gemiddeld in de gemeente: 16% van de Engelnaren. Jongeren verlenen het minst vaak mantelzorg en het aandeel 36-54 jarigen dat in Engelen mantelzorg verleent is het laagst van alle wijken. Negen procent van de mantelzorgers in Engelen er-vaart het als belastend.

In 2008 had Juvans de minste cliënten in Engelen. Het betrof slechts 19 cliënten. Verwerkingsproblemen zijn het meest voorkomend (6 cliënten), gevolgd door echtscheiding, ‘overige’ psychische problemen en problemen in de ouder-kindrelatie.

De medische zorgvoorzieningen zijn niet berekend op het toenemend aantal in-woners. De bestuursraad voert overleg met onder andere huisartsen en zorgverzekeraars met het doel in ieder geval de huisartsenzorg op peil te bren-gen. Ook specifieke voorzieningen voor ouderen zijn er op dit moment nauwe- lijks. In de Kom Engelen is het gezondheidscentrum de Lage Leun gevestigd, met onder andere huisartsen, fysiotherapeuten, tandarts en een apotheek. Het centrum is recent nog uitgebreid.

Kind en gezinDe kinderen in Engelen hebben iets vaker een betere gezondheid dan gemid-deld in de gemeente. Ook hebben zij minder vaak overgewicht: zes procent van de kinderen en jongeren heeft overgewicht, terwijl dit stedelijk 14% is.

De bewoners kunnen met hun jonge kinderen terecht bij het consultatiebureau in de Taling in West. Vivent ondersteunt en begeleidt ouders van kinderen van nul tot vier jaar bij de groei, ontwikkeling en opvoeding. Ook worden er bijeenkomsten georganiseerd over het opvoeden van kinderen.

Ouderen In Engelen zijn 18 seniorenpluswoningen (Engelerschans) in aanbouw en 17 seniorenwoningen aan de Neeske Hopmanstraat. Deze woningen zijn van BrabantWonen. Ouderen blijven lang wonen in Engelen. Doordat er weinig seniorenwoningen zijn in Engelen, krijgen senioren uit Engelen voor-rang op deze woningen. Volgens de prognose uit de nota Wonen is er in 2015 behoefte aan 60 seniorenpluswoningen en 40 seniorenwoningen.

Activiteiten voor ouderen worden door Divers georganiseerd in De Engelenburcht.

Bijzondere groepen en gehandicaptenEr zijn geen woningen voor bijzondere groepen en gehandicapten in Engelen.

ArmoedeEngelen is de wijk met het hoogste gestandaardiseerde huishoudensinko-men van de gemeente. Op jaarbasis ligt het gemiddeld gestandaardiseerde huishoudensinkomen ruim € 7.000 hoger dan voor een gemiddeld huishouden in de gemeente.

Engelen ’s-Hertogenbosch % dat eigen gezondheid (zeer) goed of uitstekend noemt 90 87 % (af en toe) beperkt door gezondheid bij dagelijkse bezigheden 13 18 % (ernstig) overgewicht 42 42 % dat hulp nodig heeft 18 20 % dat hulp nodig heeft en krijgt 9 13 Score zelfredzaamheid 8,6 8,5 % 18-35 jr mantelzorg 5 11 % 36-54 jr mantelzorg 13 22 % 55+ mantelzorg 24 27

Engelen ’s-Hertogenbosch % (zeer) gezonde kinderen (0-11)� 97 96 % (zeer) gezonde jongeren (12-24) * 84 % (ernstig) overgewicht 4-17 jarigen 6 14

Engelen ’s-Hertogenbosch % tevreden 55+-ers voorzieningen ouderen� 40 38 Rapportcijfer 55+-ers leefbaarheid in de buurt 7,6 7,2

Engelen ’s-Hertogenbosch

% huishoudens laag inkomen - 9,5 Gemiddeld gestandaardiseerd huishoudens inkomen (€) 29.200 22.100

14

Documents

Sociale kijk op de wijk Engelen - s-Hertogenbosch · 2019. 8. 13. · Sociale kijk op de wijk - Engelen, december 2009 3 Introductie Ontstaan De wijk Engelen ligt ten noordwesten