SÜLEYMANİYE SEMPOZYUMU - IHUmeeting.ihu.edu.tr/dokumanlar/ss1/kitapcik.pdf · için darulhadis, dört medrese, sıbyan mektebi, sağlık hizmetleri alanında daruşşifa ve tıp

1SÜLEYMANİYE SEMPOZYUMU I 27-28 EKİM 2018

SÜLEYMANİYESEMPOZYUMUEğitim, Mimari, Tarih, Sanat, Yönetim

27-28 EKİM2018

İbn Haldun ÜniversitesiSüleymaniye Yerleşkesi

TEBLİĞ ÖZETLERİ

2 SÜLEYMANİYE SEMPOZYUMU I 27-28 EKİM 2018

27-28 EKİM2018

SÜLEYMANİYE SEMPOZYUMU

Osmanlı Eğitim Sisteminin Zirve Kurumu Süleymaniye Medreseleri / Mehmet İPŞİRLİ

Kanuni Vakfiyesi ve Süleymaniye Külliyesi / Yasin YILMAZ

The Ottoman expansion into the Indian Ocean during the reign of Sultan Süleyman (1520-66) / Suraiya FAROQHI

Süleymaniye’nin Simgesel Varlığı / Suphi SAATÇİ

Vakıf ve Diğer Arşiv Belgelerinin Günümüz Restorasyon Uygulamaları Açısından Önemi Süleymaniye Örneği / Prof. Dr. Zeynep AYGEN

Süleymaniye Semtinin Korunmasında Sürdürülebilirlik ve Vakıf Geleneği / Alidost ERTUĞRUL

Tarihsel Perspektiften Sultan Süleyman Döneminde İlim ve Ta’lim / Vehbi BAYSAN

Eğitim-Öğretim ve Müfredat Programı Açısından Süleymaniye Dârülhadisi / Mehdin ÇİFTÇİ

Osmanlı Devleti’nde Hekim Olmak: XVI. yy’da Tıp Anlayışı, Eğitim ve Gelenek / Tuncay ZORLU

Osmanlı İmparatorluğu’nda XV. Yüzyılın Sonlarında Mesleki ve Entelektüel Gruplaşmalar ve Molla Lütfi’nin Katli Meselesi / Abdurrahman ATÇIL

XVI. Yüzyılda Bilâd-ı Arab’dan Genç Bir Alimin İlişki Ağları: Bedrüddîn el-Gazzî ve Seyahatnamesinde Bahsettiği Kişiler / Gürzat KAMİ

XVI. Yüzyılın İkinci Yarısında Sahn-ı Seman Medresesi’nde Bir Edebiyat Okulu / Abdullah KARAASLAN

Sinan, Süleyman ve Itrî / Sadettin ÖKTEN

Yahya Kemal’in Şiirinde ve Düşünce Dünyasında Malazgirt Ve Süleymaniye / Beşir AYVAZOĞLU

Süleymaniye: Mîmârînin Müziği / Savaş Ş. BARKÇİN

Medeniyetin Bedeni: Mîmârî… Rûhu: Mûsikî / Yalçın ÇETİNKAYA

Modern Edebiyatın “Süleymaniye”si / Zeynep Kevser ŞEREFOĞLU

Edebiyatın Tanıklığı: Süleymaniye Külliyatı İnşasının Şairler (XVI. yüzyıl) Tarafından Tarihlendirilmesi / Sadık YAZAR

Bir Süleyman Var Süleyman’da Süleyman’dan İçeru / Dursun Ali TÖKEL

Kanuni Sultan Süleyman ve Kanuni Dönemi Vakıfları / Mevlüt ÇAM

Şeriyye Sicilleri Ve Meşihat Arşivlerinde Kanuni Sultan Süleyman Dönemine Ait Kayıtlar / Esra YILDIZ

Osmanlı Kadı Sicilleri: Kanuni Döneminden Örnekler / Kenan YILDIZ

Avrupa Arşiv ve Kütüphanelerindeki Osmanlı Tarihi / Bülent ARI

İÇİNDEKİLER

7

8

9

10

11

12

13

14

14

15

16

17

18

18

19

20

21

22

22

23

24

25

26


İBN HALDUN ÜNİVERSİTESİ MEDENİYETLER İTTİFAKI ENSTİTÜSÜI. SÜLEYMANİYE SEMPOZYUMU (27-28 EKİM 2018)

BİLİM KURULU

Recep ŞENTÜRKAbdulkadir ÖZCAN Bilal AYBAKANFeridun EMECANHalil BERKTAYİbrahim NUMANMehmet İPŞİRLİMuhittin MACİTMurteza BEDİRSuraiya FAROQHITuncay ZORLUYalçın ÇETİNKAYA

(Başkan, İbn Haldun Üniversitesi)(Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi)(İbn Haldun Üniversitesi)(29 Mayıs Üniversitesi)(İbn Haldun Üniversitesi)(Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi)(Medipol Üniversitesi)(Türkiye Yazma Eserler Kurumu)(İstanbul Üniversitesi)(İbn Haldun Üniversitesi)(İstanbul Teknik Üniversitesi)(İstanbul Teknik Üniversitesi)

DÜZENLEME KURULU

Vahdettin IŞIKErcüment ASİLNagihan HALİLOĞLUSönmez ÇELİKTarık ÇAŞKURLUVehbi BAYSAN

(Başkan, İbn Haldun Üniversitesi)(İbn Haldun Üniversitesi)(İbn Haldun Üniversitesi)(İbn Haldun Üniversitesi)(İbn Haldun Üniversitesi)(İbn Haldun Üniversitesi)

AÇILIŞ RESEPSİYONU: 09:30 - 10:00

AÇILIŞ PROGRAMI: 10:00 - 11:00

27 EKİM 2018 Cumartesi

AÇILIŞ PANELİ: 11:00 - 12:00 Oturum Başkanı: ALPARSLAN AÇIKGENÇ

Mehmet İPŞİRLİ

Yasin YILMAZ

Suraiya FAROQHI

Osmanlı Eğitim Sisteminin Zirve Kurumu Süleymaniye Medreseleri?

Kanuni Vakfiyesi ve Süleymaniye Külliyesi

The Ottoman expansion into the Indian Ocean during the reign of Sultan Süleyman (1520-66)

11:00 - 11:20

11:20 - 11:40

11:40 - 12:00

Konuşmacı Tebliğ Başlığı Saat

3


27 EKİM 2018 Cumartesi

Oturum Başkanı: SUPHİ SAATÇİ

ÖĞLE ARASI: 12:00 - 13:30

2. OTURUM (13:30 - 14:30) SÜLEYMANİYE MİMARİSİ

Suphi SAATÇİ

Zeynep AYGEN

Alidost ERTUĞRUL

Süleymaniye’nin Simgesel Varlığı

Vakıf Belgelerinin Günümüz Restorasyon Uygulamaları Açısından Önemi/Süleymaniye Örneği

Süleymaniye Semtinin Korunmasında Sürdürülebilirlik ve Vakıf Geleneği

13:30 - 13:50

13:50 - 14:10

14:10 - 14:30


Oturum Başkanı: ABDURRAHMAN ATÇIL

ARA: 15:45 - 16:00

Oturum Başkanı: VAHDETTİN IŞIK

3. OTURUM (14:45 - 15:45): EĞİTİM VE MÜFREDAT

Vehbi BAYSAN

Mehdin ÇİFTÇİ

Tuncay ZORLU

Tarihsel Perspektiften Sultan Süleyman Döneminde İlim ve Talim

Eğitim-Öğretim ve Müfredat Programı Açısından Süleymaniye

Osmanlı Devleti’nde Hekim Olmak: XVI. yy’da Tıp Anlayışı, Eğitim ve Gelenek

14:45 - 15:05

15:05 - 15:25

15:25 - 15.45


ARA: 14:30 - 14:45

4. OTURUM (16:00 - 17:00): OSMANLI ULEMASININ MESLEKİ VE ENTELEKTÜEL İLIŞKİ AĞLARI VE GRUPLAŞMALARI

Abdurrahman ATÇIL

Gürzat KAMİ

Abdullah KARAASLAN

Osmanlı İmparatorluğu’nda XV. Yüzyılın Sonlarında Mesleki ve Entelektüel Gruplaşmalar ve Molla Lütfi’nin Katli Meselesi

XVI. Yüzyılda Bilâd-ı Arab’dan Genç Bir Alimin İlişki Ağları: Bedrüddîn el-Gazzî ve Seyahatnamesinde Bahsettiği Kişiler

XVI. Yüzyılın İkinci Yarısında Sahn-ı SemanMedresesi’nde Bir Edebiyat Okulu

16:00 - 16:20

16:20 - 16:40

16:40 - 17:00



28 EKİM 2018 Pazar

Oturum Başkanı: NURİ ÖZCAN

5. OTURUM (10:00 - 11:20): MUSİKÎ

ARA: 11:20 - 11:40

Oturum Başkanı: ABDURRAHMAN ATÇIL

6. OTURUM (11:40– 12:40)DÖNEMİN EDEBİYATI

Sadettin ÖKTEN

Beşir AYVAZOĞLU

Savaş Ş. BARKÇİN

Yalçın ÇETİNKAYA

Sinan, Süleyman ve Itrî

Yahya Kemal’in Şiirinde ve Düşünce Dünyasında Malazgirt ve Süleymaniye

Süleymaniye: Mîmârînin Müziği

Medeniyetin Bedeni: Mîmârî… Rûhu: Mûsikî

10:00 - 10:20

10:20 - 10.40

10:40 - 11:00

11:00 - 11:20


Zeynep Kevser ŞEREFOĞLU

Sadık YAZAR

Dursun Ali TÖKEL

Modern Edebiyatın “Süleymaniye”si

Edebiyatın Tanıklığı: Süleymaniye Külliyatı İnşasının Şairler (XVI. yüzyıl) Tarafından Tarihlendirilmesi

Bir Süleyman Var Süleyman’da Süleyman’dan İçeru

11:40 - 12:00

12:00 - 12:20

12:20 - 12:40


ÖĞLE ARASI: 12:40 - 13:40

Oturum Başkanı: ÖNDER BAYIR

7. OTURUM (13.40 -15.00) ARŞİV VE VAKIF

Mevlüt ÇAM

Esra YILDIZ

Kenan YILDIZ

Bülent ARI

Vakfiyeler Tasnifi ve Kanuni Dönemi Vakıflarına Genel Bir Bakış

Meşihat Arşivi ve Kanuni Dönemi Kayıtları

Osmanlı Kadı Sicilleri; Kanuni Döneminden Örnekler

Avrupa’da Osmanlı Arşivleri

13:40 - 14:00

14:00 - 14:20

14:20 - 14:40

14:40 - 15:00

SaatKonuşmacı Tebliğ Başlığı Saat

ARA: 15:00 - 15:10

SON OTURUM(15:10 - 16:00)

KAPANIŞ VE DEĞERLENDİRME

5


2 7 - 2 8 E K İ M 2 0 1 8

www.suleymaniyesempozyumu.com


SAAT: 11:00 - 11:20MEHMET İPŞİRLİ 27 EKİM 2018

Cumartesi

Osmanlı Eğitim Sisteminin Zirve Kurumu Süleymaniye Medreseleri

Medrese, İslam Tarihinin ve Endülüs’ten Endonezya’ya kadar uzanan İslam Coğraf-yasının geleneksel ortam eğitim kurumu olarak topluma mal olmuştur. İslam dün-yasının temel eğitim kurumu olan medreseyi Osmanlılar benimsemişler ancak Os-manlı asırları boyunca, diğer kurumlarda olduğu gibi medrese sisteminde de önemli açılımlar ve gelişmeler sağlayarak, böylece fiziki şartları, programı ve temsil ettiği zihniyet ile Osmanlı medresesini meydana getirdiler.

XV. yüzyıl ortalarında kurulan Sahn-ı Seman’dan bir asır sonra inşa edilen Süley-maniye Medreseleri, Osmanlı eğitim sisteminde zirveyi temsil etmiş, Evvel, Sânî, Sâlis ve Râbi’ isimleriyle dört medrese, Tıp Medresesi ve Darülhadis ile dinî ilimler ve tıp, mühendislik, astronomi sahasında zengin muhtevalı bir eğitim programı sunmuş-tur. XVI asrın ortalarından XX. Asrın başlarında medreselerin kapatılmasına kadar hiçbir kesintiye uğramadan eğitimini devam ettiren bu kurumdan hem tanınmış ilim adamları hem de dini ilimler ve tıp başta olmak üzere devletin ihtiyaç duyduğu alan-larda uzmanlar yetişmiştir. Bu gün bütün ihtişamiyle ayakta duran bu müstesna kurumun birimlerinin Süleymaniye Kütüphanesi, Yazma Eserler Kurumu ve nihayet İbn Haldun Üniversitesi’ne tahsis edilmesi kısmen de olma aslî misyonuna ulaşmada önemli bir merhale olduğunu memnuniyetle belirtmek gerekir.

Mehmet İPŞİRLİ

SÜLEYMANİYE SEMPOZYUMU I 27-28 EKİM 2018


SAAT: 11:20 - 11:40YASİN YILMAZ 27 EKİM 2018

Cumartesi

Kanuni Vakfiyesi ve Süleymaniye Külliyesi

Kanuni Sultan Süleyman, İstanbul’da inşa ettirdiği kurumların varlığını devam et-tirmesi, başta dini olmak üzere, eğitim, sağlık ve sosyal hizmetlerin istenilen amaca uygun yapılması, görevlilerin çalışma şartları, görev, yetki ve sorumluluklarının be-lirlenmesi ile vakfedilen akaratın neler olduğunu belirtmek için bir vakfiye hazırlat-mıştır. Vakfiye, vakfın kurucusu Kanuni’nin tuğrası ve Şeyhülislam Hamid Efendi’nin tasdikiyle hukuki bir nitelik kazanmıştır.

Kanuni Sultan Süleyman’ın kurduğu vakıfların mali destek verdiği kurumlar, Kanu-ni Vakfiyesi’nde bütün ayrıntılarıyla kaydedilmiştir. Bunlar, Hadika-i Cedide denilen yerde bir medrese, Şehzade Camii ile medresesi, imareti ve sıbyan mektebi, Süleyma-niye Külliyesi içerisindeki ibadet özellikle de cemaatle namazların edası için cami, sosyal yardım sağlanması amacıyla imaret, eğitim ve ilmi faaliyetlerin yürütülmesi için darulhadis, dört medrese, sıbyan mektebi, sağlık hizmetleri alanında daruşşifa ve tıp medresesi ile talebe odaları ve tabhane inşa edilmiştir. Külliye dışında da Ka-nuni Vakıflarının destek verdiği, Cihangir Camii ile mescidi ve sıbyan mektebi, eski Fil Damı Zaviyesi ile Bukelice Zaviyesi bina edilmiştir.

Külliyenin kurulmasında temel amaç, öncelikle İslam dininin bizatihi insanları ha-yır yapmaya ve bu yolda yarışmaya çağırmasıyla şekillenen cemiyete hizmet verme, hayır işleme ve bunun sonucu olarak Allah’ın verdiği nimete şükretme düşüncesi içe-risinde Hakk’ın rızasını kazanma arzusudur. Kanuni Sultan Süleyman bu hayır ku-rumlarının dini, akademik ve idari kadrosu ile yardımcı hizmetlerde çalışan bütün personelin yevmiye ve masraflarının karşılanmasını vakfiyesinde, vâkıfın şartı olarak belirtmiştir. Özellikle kendi adını taşıyan Süleymaniye Külliyesi, bir ilim ve irfan yuvası olarak vakıfların verdiği destekle XIX. yüzyıla kadar hizmetini sürdürmüştür.

Anahtar Kelimeler: Kanuni Vakfiyesi, Süleymaniye Külliyesi, Kanuni Sultan Süley-man, İstanbul, Medreseler.

Yasin YILMAZ


SAAT: 11:40 - 12:00SURAIYA FAROQHI 27 EKİM 2018

Cumartesi

The Ottoman expansion into the Indian Ocean during the reign of Sultan Süleyman (1520-66)

Ottoman concern with the Indian Ocean and the Portuguese threat to the Holy Cit-ies of Mecca and Medina, along with the concomitant Ottoman expansion toward the south, have been the subject of several important studies, especially by Salih Özbaran. On the other hand, Ottoman historians have not paid much attention to the complicated political situation in sixteenth-century South India. However, it is difficult to understand the changing fortunes of Ottoman naval men in the Indian Peninsula, without taking account of the local situation. To mention one example, Seydi Ali Reis when shipwrecked on the Indian coast found that he could not find al-ternative sea transportation, nor did he have the appropriate number of seamen at his disposal. Presumably, many of the men he had brought along had found employ-ment as gunners in the service of local rulers, as in India, Rumi experts in the firearms sector were much in demand.

In the present paper, we will focus on the difficulties that Ottoman naval com-manders confronted in South India, with a special emphasis on the Ottoman-Mughal competition in Gujarat, problems to which Ottoman historians have not paid the at-tention that they doubtless deserve.

Suraiya FAROQHI


SAAT: 13:30 - 13:50SUPHİ SAATÇİ 27 EKİM 2018

Cumartesi

Kanuni Sultan Süleyman genç yaşta ölen oğlu Şehzade Mehmet’in anısına Şeh-zade Külliyesini Mimar Sinan’a yaptırmıştır. Külliyenin merkezinde yer alan Şehzade Camii, o tarihe kadar İstanbul’da yapılan en büyük kubbeli ve en göz alıcı Osmanlı yapısı oldu. Büyük beğeni kazanan bu cami hem Sinan’ı büyük üne kavuşturdu hem de Kanuni Sultan Süleyman’ı da etkiledi. Bunun üzerine Cihan padişahı Sinan’dan kendisi için bir külliye yapmasını istedi.

Böylece Osmanlı medeniyetinin en büyük yapısı olan Süleymaniye Külliyesi’nin yapımı gündeme geldi. Sinan külliyenin inşaatı için geniş araştırmalardan sonra İs-tanbul’un bugünkü tepesini seçti. 1550 yılında başlayan inşaat 7 yıl sürdü ve 1557’de sona erdi. Muhteşem bir açılış töreniyle cami ve külliye hizmete açıldı.

Külliyenin merkezinde yer alan cami, halkın hayranlıkla seyrettiği bir eser ve Os-manlı klasik mimarisinin en görkemli yapısı oldu. Cami aynı zamanda Kanunî Sultan Süleyman’ın kimliğini ölümsüzleştiren bir yapı olarak algılandı. Osmanlı Medeniyet tasavvurunun bir ürünü Süleymaniye İslam medeniyetinin en büyük abidesidir. Ca-minin görünüşü İstanbul’un da en büyük simgesel varlığı kabul edildi.

Suphi SAATÇİ

Süleymaniye’nin Simgesel Varlığı


SAAT: 13:50 - 14:10ZEYNEP AYGEN 27 EKİM 2018

Cumartesi

Vakıf ve Diğer Arşiv Belgelerinin Günümüz Restorasyon Uygulamaları Açısından Önemi Süleymaniye Örneği

Başbakanlık Devlet Arşivleri Osmanlı Arşivi, İmparatorluğun Arap Yarımadası’ndan Afri-ka’ya, Avrupa’dan Anadolu’ya uzanan topraklarındaki tarihi eserlerin ve arkeolojik sitle-rin korunması ve onarımı ile ilgili yüzlerce belgeyi barındırır. Her ne kadar bazı araştırma-cılar Osmanlı Devleti’nin tarihi eserler konusunda çok duyarlı olmadığını öne sürseler de belgeler bunun tamamen aksini kanıtlamaktadır.

Osmanlı sisteminde ‘tamir’ ve ‘termim’ terimleri ele alındığında ‘tamir’ genellikle bugün-kü anlamından daha geniş olup restorasyon anlamını taşır, termim ise rekonstrüksiyon doğrultusunda yenilemeye karşılık gelir. Bu sözcükleri kelime anlamı ile değil gerçek ifa-de ettikleri kavramlar üzerinden okumamızı da yine arşiv belgelerindeki metinler sağlar. Örneğin 1841 tarihli bir belge “Kudüs’te Kamame Kilisesi’nin asli şekliyle tamir edilmesi” ibaresini taşımaktadır. Günümüz koruma anlayışına çok yakın olan bu ifade belgenin tarihlendiği 19. Yüzyıl ortalarında Avrupa dâhil pek az yerde karşımıza çıkar.

Tarihi eserlerin korunmasında vakıflar çok önemli bir rol oynar. Pek çok vakfiye vakfe-dilen eserin sürekliliğini sağlamak için alınan önemleri yansıtırken, bir yandan da keşif defterleri eşliğinde bize binanın yapıldığı malzeme ve bu yapım sırasında çalışan kişiler hakkında değerli bilgiler verir. Ayrıca özellikle vakfedilen gayrimenkul üzerinden de bize günümüzde kayıp olmuş yapılar ve yerleşmeler ile ilgili ipuçları da sağlar. Masraf defter-leri, hurufat defterleri, tahrir defterleri ve kadı sicilleri gibi diğer belgeler de bizim üzerinde çalıştığımız vakıf yapısının geçirdiği tamirler, karşılaşılan sorunlar, yapıyı kullananlar ve malzemenin geldiği coğrafyayı anlamamızı sağlar ve dolayısıyla günümüz restorasyon uygulamaları açısından büyük önem taşır.

Süleymaniye Camii ve Külliyesi arşiv belgeleri bize yukarıda açıklanan hususlarda çok yardımcı olabilecek bilgiler barındırmaktadır. Bu belgeler arasında Cami’yi zaman za-man tamir etmiş olan kişiler ile ilgili yazışmalar, vakıf senedindeki binanın korunması ile ilgili maddelere dayanarak alınan önlemler, Cami de ve Medreselerde yapılan tamirleri dile getiren evrak gibi çeşitli malzeme vardır. Geçmişte Süleymaniye Külliyesi’ndeki bazı binaların amaç dışı kullanımını önlemek için alınan tedbirler de dahil gerek bu çok de-ğerli eserin korunması gerekse Külliye’nin fiziki ve sosyal tarihine katkıda bulunulması açılarından bu belgelerin gün ışığına çıkması büyük önem taşımaktadır.

Prof. Dr. Zeynep AYGEN


SAAT: 14:10 - 14:30ALİDOST ERTUĞRUL 27 EKİM 2018

Cumartesi

Osmanlı İstanbul’unun önemli yerleşim alanlarından birisi olan Süleymaniye Semti; Süleymaniye Külliyesi ve çevresinde yer alan Anıtsal yapıların yanı sıra sivil mimarlık ör-neği yapılarla bir bütünü oluşturmaktaydı. Bu bağlamda Süleymaniye Semtini kamusal nitelikli yapılarından, özel kullanımda yer alan yapılarına değin zaman içerisinde rafine olmuş bir kültürel yapının fiziksel yansıması olarak değerlendirmek mümkündür. 1985 yı-lında UNESCO tarafından “İstanbul’un Tarihi Alanları” içerisinde değerlendirilen yerleşim “Dünya Miras Alanı” olarak değerlendirilerek listeye girmiş, hem ülkemiz açısından hem de dünya kültürel miras değeri açısından önemi tescillenmiştir.

Süleymaniye Semtinin İstanbul’un pek çok semti gibi tarih boyunca geçirdiği yangın, deprem gibi felaketlere karşın kendine özgü karakterini neredeyse 20. Yüzyıl ortalarına kadar koruduğunu söylemek mümkündür. Ancak, 19. Yüzyıl İstanbul’unun geçirdiği değişim, ülkenin geçirdiği politik, ekonomik ve sosyal dönüşümlerle birlikte 20. Yüzyılın başından itibaren başlamakla birlikte, özellikle 1950 sonrasında Süleymaniye semtinin hızla kendine özgü karakterini yitirmeye başladığı görülmektedir. Süleymaniye Semtini korumaya ilişkin 1970’li yıllardan itibaren İstanbul’da yer alan Üniversiteler, Belediyeler ve çeşitli kişi ve kurumların gösterdiği çabalardan ise istenilen karşılığın alındığını söy-lemek mümkün değildir. Bütün çabalara rağmen Süleymaniye Semtine ait çekilmiş olan eski fotoğraflardaki güzel sokak dokularından çok azı günümüze ulaşmıştır. Günümüzde ise yıkılan yapılar ve inşa edilen niteliksiz yeni yapılar dolayısıyla özgün karakterinden oldukça uzak bir halde olduğu herkesin malumudur.

Süleymaniye Semtinin günümüzdeki durumu konuya duyarlı herkesi rahatsız etmekte-dir ve bu durumu düzeltmeye yönelik olarak çeşitli çalışmalar yürütülmektedir. Günümüz dünyasının karmaşık problemleri dikkate alındığında önerilen çözümlerin tarihi çevrenin korunması ve korumanın sürdürülebilirliği açısından ne kadar başarılı olacağı ise tartış-maya açıktır. Bu bildiri kapsamında Süleymaniye Semtinin Özellikle Sivil Mimarlık Örneği yapılarını merkeze alan, öte yandan Vakıf Geleneğinden de yararlanarak sürdürülebilir bir koruma modelinin nasıl geliştirilebileceği tartışılacaktır. Söz konusu model önerisinin başta Süleymaniye olmak üzere ülkemizin tarihi alanları için uygulanabilirliği üzerinde durulacaktır.

Dr. Alidost ERTUĞRUL

Süleymaniye Semtinin Korunmasında Sürdürülebilirlik ve Vakıf Geleneği


SAAT: 14:45 - 15:05VEHBİ BAYSAN 27 EKİM 2018

Cumartesi

İslam tarihi açısından eğitimin kurumsallaştırılması faaliyetleri uzun bir sürece yayılmış ve ilmin ‘talim’i, yani öğretimi ile özellikle ‘muallimler’in (öğretmenlerin) riayet etmesi gereken, belli kuralları olan bir alana dönüşmesi için yoğun çaba har-canmıştır. İbn Suhnun’dan başlayarak Kabisi ile devam eden bu süreçte Nizamiye medreselerinin tesisi eğitimde dönüşümün sembolü ve aynı zamanda müfredatın şekillenmesinde etmen olmuştur. Osmanlı Devleti’nin kuruluşu ile birlikte el attığı alanlardan biri de medreseler olmuş ve İznik medreselerinin ihdası kurumsallaşma sürecinin önemli bir parçasını teşkil etmiştir. Bu süreçte müfredat da sistematik ola-rak oluşmaya devam etmiş, zamana göre temel özellikleri değişmeden içeriklerinin güncellenmesi yoluna gidilmiştir. Fatih döneminde açılan Sahn-ı Saman medresele-ri ilim tahsili alanında yeni bir dönüşümü işaret ederken, devlet nezaretinde vardığı önemli seviyeyi gözler önüne serer.

Bu sunumda Sultan Süleyman döneminde ilim tahsili ve ta’limin vardığı seviye ta-rihsel süreci içinde irdelenecek ve müfredatın teşkili ile gelişimindeki evrelerin ışığın-da o tarihe has özellikleri tartışılacaktır. Bunu yaparken ta’lim meselesinin geçirdiği evreler ve içerik ile muallimlerin bu süreçteki rolleri örnekleriyle anlatılacaktır. İslam tarihinde eğitimin ve öğretimin sosyal alandaki etkileri ve devamla, Osmanlı’da sü-regelen faaliyetlerin Sultan Süleyman dönemindeki tezahürü ana hatlarıyla bu çalış-manın ilgi alanlarını belirleyecektir.

Vehbi BAYSAN

Tarihsel Perspektiften Sultan Süleyman Döneminde İlim ve Ta’lim


SAAT: 15:25 - 15:45TUNCAY ZORLU 27 EKİM 2018

Cumartesi

SAAT: 15:05 - 15:25MEHDİN ÇİFTÇİ 27 EKİM 2018

Cumartesi

Eğitim-Öğretim ve Müfredat Programı Açısından Süleymaniye Dârülhadisi

Osmanlı Devleti’nde Hekim Olmak: XVI. yy’da Tıp Anlayışı, Eğitim ve Gelenek

Kanûnî Sultan Süleyman tarafından 1556-1557 tarihinde Mimar Sinan’a yaptırılan Süleymaniye Dârülhadisi, Süleymaniye Külliyesi bünyesinde yer almaktadır. Cami-nin kıble tarafındaki dershane ile güney-doğusundaki talebe hücreleri binalarından oluşan Dârülhadis, kuruluş tarihinden Osmanlı’nın son dönemine kadar Osmanlı medrese sisteminin zirvesinde yer almıştır. Bu tebliğde Dârülhadis; Osmanlı eğitim sistemi içerisindeki yeri, öğretim kadrosu niteliği, okutulan dersler ve eserler gibi eği-tim-öğretim ve müfredat yönleriyle ele alınacaktır.

Doç. Dr. Mehdin ÇİFTÇİ

16. yüzyılda Osmanlılar coğrafi ya da kültürel miras yoluyla devraldıkları tıp an-layışına ve kurumlarına yenilerini ekleyerek tıbbın alanını zaman, mekan ve anlayış olarak genişlettiler. İnsanı bir bütün olarak ele alan, tıbbı da diğer insani alanlarla ilişkilendiren bütüncül ilim yaklaşımını ortaya koydular. Sözgelimi hekim adayları hem klasik medrese eğitimi hem de tıp eğitimi alıyorlardı çoğu kez. Osmanlı hekimi-ni ya da tabibini bugünkü disipliner yaklaşım çerçevede anlamak zordur. Bir hadis âliminin, fıkıhla, tasavvufla, tefsirle ya da benzer bir İslami ilim ile uğraşması ya da kitap yazması ne kadar anlaşılabilir bir durumsa, aynı âlimin tıp ilmiyle uğraşması da o kadar anlaşılır bir durumdu ve dönemin ilim paradigması içerisinde bir karşılığı vardı.

Bu tebliğimizde 16. yy’da tipik bir tıp aliminin beslendiği ilim havzalarını ve gele-nekleri, döneme damgasını vuran Süleymaniye Daruşşifası ve Tıp Medresesi gibi tıp müesseselerini ve bu müesseselerinin mevcut geleneklere katkısını ele alacağız.

Tuncay ZORLU


SAAT: 16:00 - 16:20ABDURRAHMAN ATÇIL 27 EKİM 2018

Cumartesi

Osmanlı İmparatorluğu’nda XV. Yüzyılın Sonlarında Mesleki ve Entelektüel Gruplaşmalar ve Molla Lütfi’nin Katli Meselesi

Ocak 1495 yılında âlimlerden oluşan kalabalık bir heyetin tavsiyesiyle ve Sultan II. Bayezid’in onayıyla Molla Lütfi katledildi. Hem çağdaş yazarlar hem de modern tarihçiler Molla Lütfi’nin katli meselesine ilgi duydular ve bu konuda birbirinden fark-lı görüşler ortaya koydular. Molla Lütfi İslam dininin asli prensiplerine aykırı fikirleri sebebiyle mi öldürüldü? Onun öldürülmesi ulema arasındaki rekabet ve kıskançlığın bir sonucu muydu? Yoksa işlediği suçlar nedeniyle siyaseten mi katledildi?

Bu çalışmada Osmanlı ulemasının ilişki ağları üzerine devam etmekte olan proje çerçevesinde Molla Lütfi’nin siyasi, tasavvufi, mesleki, entelektüel ve akrabalık ile da-hil olduğu ilişki ağları ve gruplar ortaya konulmakta ve Molla Lütfi’nin katli meselesi ilişki ağları perspektifinden ele alınmaktadır. Bu yaklaşım Molla Lütfi’nin katline dair lehte ve aleyhte fikir beyan eden çağdaş yazarların görüşlerinin arka planının orta-ya konulmasına yardımcı olabilir. Örneğin, Molla Lütfi’nin katline dair modern yo-rumların önemli bir kısmına kaynaklık eden bilgileri veren Ahmed Taşköprizade’nin Molla Lütfi ile aynı ilişki ağına dahil olduğunu görmekteyiz; dolayısıyla Ahmed Taş-köprizade’yi Molla Lütfi katledildiğinde ne olduğunu filtresiz olarak ortaya koyan bir kişi olarak değil de konuya dair belirli bir grubun görüşünü ortaya koyan bir yazar olarak okumalıyız.

Bu çalışma ayrıca Molla Lütfi’nin ilişki ağlarının analizine dayanarak katline dair bir açıklama da önermektedir. Molla Lütfi’nin mensup olduğu grupların (Zeyniyye tarikatı, Cem Sultan taraftarları, Sinan Paşa asitanesi) hemen hepsi 1490’larda hızlı-ca güçlerini kaybetti. Böylece sivri dili ve eleştirel kişiliğiyle tanınan Molla Lütfi daha önceleri düşmanlığını kazandığı rakiplerinin saldırılarına karşı kendisini koruyacak bir destek ağından mahrum kaldı. Sapkınlık (ilhad ve zındıklık) ile suçlandığında yar-dım talep ettiği kimselerin hepsi kendisinden yüz çevirdi ve katli gerçekleşti.

Abdurrahman ATÇIL


SAAT: 16:20 - 16:40GÜRZAT KAMİ 27 EKİM 2018

Cumartesi

XVI. Yüzyılda Bilâd-ı Arab’dan Genç Bir Alimin İlişki Ağları: Bedrüddîn el-Gazzî ve Seyahatnamesinde Bahsettiği Kişiler

Şamlı bir ulema ailesine mensup olan Bedrüddîn el-Gazzî el-‘Âmirî (1499-1577) 1530 yılında elindeki beratları yenilemek için geldiği İstanbul’da ve çevresinde yakla-şık bir seneye yakın vakit geçirir. Şam idaresinin Memlükler’den Osmanlılar’a geçtiği bir dönemde yaşayan Gazzî, babasının vefatı akabinde çıktığı bu yolculuğu sırasın-da tuttuğu notlara dayanarak Şam’a döndükten sonra kaleme aldığı seyahatname-sinde, seyahatinde uğradığı şehirlerin yanısıra bu şehirlerde görüştüğü altmış kadar kişiden de yer yer detaylı bir şekilde bahsetmektedir. Bu kişileri Gazzî ile tanışıklığı, mesleği, mezhebi, yaşadığı şehir vb. hususlar açısından analiz ettiğimizde, Osmanlı merkez coğrafyasından (Bilâd-ı Rûm’dan) olmayan ama babası vasıtasıyla söz ko-nusu coğrafyadaki önemli alim ve devlet adamlarıyla güçlü/zayıf bağlantılara sahip genç bir alimin ilişki ağını çizebilmekteyiz. Seyahatnamede zikredilen kişileri Gazzî ile ilişkisi açısından üç gruba ayırabiliriz: 1) Gazzî’nin öğrencileri ve arkadaşları 2) Ba-bası vasıtasıyla tanış olduğu kimseler 3) Yolculuğu sırasında tanıştığı kimseler.

Gazzî’nin elindeki beratları yenilemek amacıyla çıktığı yolculuğunda hedefine ulaşmak için ilk olarak saygın bir alim olan merhum babasının ilişki ağını kullandığı-nı, ancak belirli bir noktadan sonra - özellikle İstanbul’da- kendi ilişki ağını kurmaya başladığını görmekteyiz. Sunumda Gazzî’nin, seyahatnamesinde yukarıda zikredi-len üç gruptan kimselere dair anlatısı karşılaştırılarak Bilâd-ı Rum’da kendi ilişki ağını kurma süreci değerlendirilecektir. Gazzî’nin İstanbul seyahatinin genç alim açısın-dan Osmanlı merkez coğrafyasından isimlerin de dahil olduğu yeni bir network kur-ma süreci olduğunu söyleyebiliriz.

Gürzat KAMİ


SAAT: 16:40 - 17:00ABDULLAH KARAASLAN 27 EKİM 2018

Cumartesi

XVI. Yüzyılın İkinci Yarısında Sahn-ı Seman Medresesi’nde Bir Edebiyat Okulu

Sahn-ı Seman Medresesi müderrislerinden Karamani Mehmed Efendi şiirde kabili-yetli gördüğü on dört öğrenciyi hücresinde bir araya getirmiş ve onlara edebiyat ders-leri vermiştir. Bu öğrenciler arasından Tâcü’t-tevârîh müellifi Hoca Sadeddin Efendi, Sultanu’ş-şuara ünvanına sahip Baki Efendi, Netâyicü’l-fünûn ve mehâsinü’l-mütun müellifi Nev’i Efendi, Hadâiku’ş-şakâik müellifi Mecdi Mehmed Efendi gibi XVI. yüz-yılda Osmanlı/Türk şiiri ve nesrinin en yetkin örneklerini veren isimler çıkmıştır. Cevri, Üsküplü Valihi, Muhyi-i Karamani, Camcızade, Hüsrevzade de yine burada yetişmiş önemli şairlerdendir. Nevi, Baki ve Hoca Sadeddin Efendi yüksek pozisyonlara gele-rek Osmanlı bürokrasisinde etkin simalar arasına girerlerken, Mecdi Mehmed Efendi gibi isimler saray çevresinden uzakta kalmayı yeğlemişlerdir.

Bu tebliğde Sahn-ı Seman’daki bu ders arkadaşlarının XVI. Yüzyıl Osmanlı/Türk Edebiyatı’ndaki rolleri tartışılarak, entelektüel ve edebi ilişki ağları gösterilecektir. Ku-rulan ilişkilerin yapısı ele alınarak gruplaşmalar, klikler ve merkezi aktörler dinamik bir çerçevede sosyal ağ analizi yöntemiyle gösterilecektir.

Abdullah KARAASLAN


SAAT: 10:00 - 10:20SADETTİN ÖKTEN 28 EKİM 2018

Pazar

SAAT: 10:20 - 10:40BEŞİR AYVAZOĞLU 28 EKİM 2018

Pazar

Sinan, Süleyman ve Itrî

Yahya Kemal’in Şiirinde ve Düşünce Dünyasında Malazgirt Ve Süleymaniye

Sinan’ın Süleymaniye Camii’nde ortaya koyduğu mimarî ile bestekâr Itrî’nin bes-telediği eserler ve mûsikîsi arasında aynı medeniyet tasavvurunun ürünleri olmaları hasebiyle bağlantılar kurulabilir. Sinan’ın Süleymaniye’de taşlarla yaptığını, Itrî mû-sikîsinde seslerle yapmıştır.

Sadettin ÖKTEN

Yahya Kemal, 1922 Ramazan’ının birinci günü, ikindiden sonra Ayasofya Camii’ne giderek biri minberde, diğerleri sütun diplerinde vaaz eden dört vaizi dinler, fakat de-rin bir hayal kırıklığına uğrar. Onu o gün asıl etkileyen, mihrabın sağ tarafında, kuytu bir köşede diz çökmüş oturan neferin dua edişidir; ellerini önünde kavuşturup vecd içinde Allah’a yakaran nefer, uzunca bir istiğraktan sonra gözyaşlarını göstermemek için elleriyle yüzünü kapar, dizleri üstüne düşüp bir süre öylece kalır. Yahya Kemal, cümle kapısına doğru ilerlerken, bir sütunun karanlığında vecdle dua eden başka bir nefer görür ve Ayasofya’yı zihninden bir daha hiç silinmeyecek “camideki nefer” imajıyla birlikte terk eder. Gözyaşlarında vaizlerin kuru sözleriyle mukayese edileme-yecek derecede üstün bir dilin konuştuğu bu nefer, “ta Malazgird ovasından yürüyen Türk oğludur” ve “bu zafer mabedinin hem banisi, hem mimarıdır.” Bu imajı yıllar sonra “Süleymaniye’de Bayram Sabahı” şiirinde kullanan Yahya Kemal’e göre, Sultan Alpaslan’ın Malazgirt’te ordusuna hücum emrini verdiği anda Süleymaniye’nin ve her alanda onun gibi binlerce şaheserin tohumları da toprağa düşmüş sayılabilirdi.

Beşir AYVAZOĞLU


SAAT: 10:40 - 11:00SAVAŞ Ş. BARKÇİN 28 EKİM 2018

Pazar

Süleymaniye: Mîmârînin Müziği

Bu tebliğde Osmanlı medeniyetinin ve mîmârîsinin timsal eserlerinden Süleymâniye Câmii’n-de mündmeiç olan mîmârî-müzik ilişkisini ele alacağız.

İki asırdır İslâm dünyasında sanat eserlerinin anlamına yabancıyız. Çünkü maddîleşme ve sekülerleşmenin sonucu olarak görünürün esiriyiz. Görünmeyenle ilgimiz zayıftır. O yüzden gö-rünmeyen alan olan tefekkürden de uzağız. Bu tebliğde amacımız Süleymâniye Câmii gibi bizi biz yapan bir eserin içindeki görünmeyen anlam dünyasına bir tefekkür penceresi açabilmektir.

Mîmârî ve müzik sanatları arasında birçok benzerlikler vardır. Her medeniyetin mîmârîsi ve müziği aynı temel değerlere, ilkelere, anlayışlara bağlı olduğu için o medeniyetin kimlik kartı gibi görülebilir. Diğer bir ifadeyle, mîmârî ve müzik her medeniyetin olduğu gibi medeniyeti-mizin de iki mührüdür. Bu açıdan her sanatımızı olduğu gibi mîmârî ve müziği de “medeniyet” bağlamında isimlendiriyoruz: “İslâm medeniyet mîmârîsi” ve “İslâm medeniyet müziği.”

Tebliğimizde Süleymâniye örneği üzerinde mîmârî ve müziğimizin temel ilkelerini ele ala-cağız. Bunlar: Tevhid - Tabiîlik/Sâdelik - Süreklilik/Sonsuzluk - Döngüsellik - Bütüncüllük/Çeşitlilik - Âhenk - Düzen olarak sıralanabilir.

En başta gelen tevhiddir. Sanat tevhidden doğar, tevhide ulaştırır. Mîmârîmizin ve müziğimi-zin asıl adı tevhid mîmârîsi ve müziğidir. Bu isimlendirmenin Süleymâniye Câmii örneğindeki yansımalarını izah edeceğiz. Bu bâbda “edeb olarak sanat” kavramına odaklanacağız. Mümi-nin üç işi olan fikir, zikir ve şükrün hem Süleymâniye Câmii’nin mimârîsine, hem de müziğimize nasıl yansıdığını tahlîl etmeye çalışacağız.

Bize göre İslâm sanatının temel işlevleri olan temsîl, tezyîn, tahsîn ve tevzîn unsurlarının Sü-leymâniye Câmii’nin mîmârîsine ve gerek dönem, gerekse medeniyet müziği geleneğimize nasıl yansıdığına değineceğiz.

Tarihî kimliğimizin yapıtaşı olan mîmârî ve müzik eserleri aynı zamanda bizi inşâ eder. Süley-mâniye Câmii bir ahlâk eseridir. Çünkü mîmârî de, mûsikî de edebden veya ahlâktan uzak, ayrı, ötede alanlar değildirler. Aksine bilmenin, kılmanın ve olmanın çok etkili yollarıdır. Yani edebin araçlarıdır. Dolayısıyla güzel ahlâkın hem temeli, hem vitrinidir. Bu boyutları açıklamaya gayret edeceğiz.

Savaş Ş. BARKÇİN


SAAT: 11:00 - 11:20YALÇIN ÇETİNKAYA 28 EKİM 2018

Pazar

Medeniyetin Bedeni: Mîmârî… Rûhu: Mûsikî

Medeniyeti bir “insan” gibi düşünecek ve “insan”ın da ruh ve beden demek oldu-ğunu hatırlayacak olursak eğer; insanın ruh ve bedeninin de “hayat” için birbirinin tamamlayıcısı olduğunu göz önüne alacak olursak, medeniyet de bu anlamda bir beden ve ruha sahib olmalıdır. Medeniyetin cismânî yani maddî veya bedensel varlığını onun mîmârîsi, manevî veya ruhsal varlığını da mûsikîsi ifade eder. Bu ba-kımdan, ruh ve beden hayat açısından nasıl birbirinin ayrılmaz cüzleri ise, medeni-yet ve medeniyetin hayatı açısından da mîmârî ve mûsikî, birbirinin ayrılmaz hatta mütemmim cüzüdür. İnsanın hayatı (veya yaşaması) nasıl ruh ve bedenin birarada olmasına bağlıysa, medeniyetin hayatı da ruh ve bedeninin, yani onun rûhunu yan-sıtan mûsikîsi ile bedeni demek olan mîmârîsinin birarada olması, onların varlığı ve yaşamasına bağlıdır.

Yalçın ÇETİNKAYA


SAAT: 11:40 - 12:00ZEYNEP KEVSER ŞEREFOĞLU 28 EKİM 2018

Pazar

Modern Edebiyatın “Süleymaniye”si

Mekânların dinî, sosyal, kültürel, sanatsal, kültürel ve hatta siyasal kimlikleri var-dır ve bu kimliklerin imgesel içerikleri, onlarla ilişkide olan insanların kimliklerinin oluşmasında önemli etkilere sahiptir. Sanatçılarsa, bir adım ötesinde, eserlerinde pek çok mekânsal mecazlar kullanırken, hem mekândan etkilenendirler; hem de mekânı etkileyecek kimi zaman yeni bir çehre verecek pencereler açarlar.

Türk Edebiyatı’nda özellikle İstanbul ve semtleri görünümüyle izlenecek bir harita, yüce duygular uyandıran seyirlik manzaralar, simgesel ve kültürel unsurlar, yaşama zevki, mesire yerleri özellikleri ile öne çıkan muhitler tasvirinden; git gide şehir-insan ilişkisine, hafıza mekânlarına dair tahayyülde kalan özleyişlere, geçmişi mekân üze-rinden yakalamak ve mekânlara sinmiş ruhu ölümsüzleştirmeye çalışmaya, modern şehrin yaşam şartlarının şehrin kendisine karşı isyanı doğuran boyutuna doğru evrilir.

Devlet ricalinin tercih ettiği, konakları ile meşhur bir seçkin bir mekândan, metruk-laşan çöküntü bölgesine kadar değişen süreçte Süleymaniye, pek çok edebi eserde adeta roman kahramanı gibi karşımıza çıkar. Sinan’ın mimari açıdan çağını aşan pek çok hüner gösterdiği Süleymaniye Külliyesi ise, semtin genel özelliklerinin öte-sinde bir hüviyet de taşır ve edebi eserlerde semte ruhunu veren temel bir yapı olarak yer alır.

Bu temel yapıya, külliyeye ve camiye bakışlar ise birbirinden oldukça farklıdır. Çalış-mamızda, modern edebiyatta Süleymaniye’ye bakışa dair panoramik bir bakış orta-ya konacak, özellikle Mehmet Akif’in, Yahya Kemal’in, Nazım Hikmet’in, Sezai Kara-koç’un ve Orhan Pamuk’un, eserlerinde Süleymaniye ve Süleymaniye Camisi’ne dair değiniler karşılaştırılarak ve farklı edebi yönelimlerde Süleymaniye’nin aldığı farklı görünümler mercek altına alınacaktır.

Zeynep Kevser ŞEREFOĞLU


SAAT: 12:00 - 12:20SADIK YAZAR 28 EKİM 2018

Pazar

Edebiyatın Tanıklığı: Süleymaniye Külliyatı İnşasının Şairler (XVI. yüzyıl) Tarafından Tarihlendirilmesi

Klasik Türk edebiyatı geleneği, nazım biçimi ve türü repertuarının oldukça geniş ve zengin olduğu bir edebiyat geleneğidir. Bu türler arasında, gazel gibi yoğun bir mecaz diliyle ve dolaylı olarak topluma, sosyal hayata pencereler açan türler yanın-da mecazdan daha uzak, hakikat diline daha yakın bir üslup ile ve daha az dolaylı olarak topluma ve sosyal hayata kapılar açan bazı türler de bulunmaktadır. Bu tür-ler arasında sayılabilecek tarih düşürme manzumelerinde; doğum, ölüm, evlenme ve tayin gibi oldukça farklı hadiseler tarihlendirilirken inşası tamamlanan bir mi-mari eser de gözden kaçırılmamaktadır. Bu çalışmada bahsi geçen tarih düşürme geleneği çerçevesinde, 1557 yılında tamamlanan Sülyemaniye Külliyatı’nın inşasına şairlerin düşürdükleri tarihler tespit edilip içerik ve üslup açısından yorumlanmaya çalışılacaktır.

Sadık YAZAR

SAAT: 12:20 - 12:40DURSUN ALİ TÖKEL 28 EKİM 2018

Pazar

Bir Süleyman Var Süleyman’da Süleyman’dan İçeru“Kadim dünyada sanat bir hâmîye muhtaç idi. Hâmîler ise genelde devlet adamla-

rıydı. Sanat, bir sarayın, bir köşkün, bir kasrın, yani bir yöneticinin yaşadığı dünyanın çevrelerinde neşv u nema bulur ve oradan dalga dalga etrafa yayılırdı. Peki hâmî ile sanatçı arasında ilişki nasıldı? Kim kime neyi ne kadar borçluydu? Birbirlerine neleri borçluydu? Hâmî olan kişi madden ve manen sanatkârın arkasında idi ve onun işini hakkıyla yapması için pek çok imkânı sağlıyordu. Peki, hâmî, sanatkâra ne borçlu idi? Eğer bir sanatkârı veya sanatkârları olmasa hâmî olan devlet adamı ne kaybediyor-du veya bir şey kaybediyor muydu?

Kanunî Sultan Süleyman, kendisi hem bir şâir hem de eşsiz bir hâmî idi ve etrafında pek çok şâir vardı. Bu sunumda onun nasıl bir hâmî olduğu üzerinde durulacak ve bu anlamda sanat ve sanatkâra yaptığı katkılar üzerinde durulmaya çalışılacaktır.

Dursun Ali TÖKEL


SAAT: 13:40 - 14:00MEVLÜT ÇAM 28 EKİM 2018

Pazar

Kanuni Sultan Süleyman ve Kanuni Dönemi Vakıfları

Vakıflar, bir iyilik ve hayır müessesesi olmasının yanısıra, bir ihya, imar ve inşa ha-reketidir. Özellikle İslam medeniyetlerinde vakıf müessesesi ayrı ve özel bir öneme sahiptir. İslam medeniyetlerinde fethedilen yerler genel olarak vakıflar yoluyla imar ve inşa edilmekteydi. Ayrıca fethedilen yerlerde yüzyıllarca kalabilmenin en önemli sebeplerinden bir tanesi de hiç şüphesiz vakıflardır.

İslam medeniyetlerinin en büyük temsilcilerinden birisi de Osmanlı Devletidir ve Osmanlı Döneminde siyasi anlamda İslam medeniyeti en büyük sınırlarını oluştur-muş bir medeniyettir. Bu medeniyetin oluşmasında yüzyıllarca baki kalmasında vakıfların yeri ve önemi de yadsınamaz bir gerçektir. Bilindiği üzere askeri, siyasi ve diğer alanlarda Osmanlı medeniyetinin zirvesi Kanuni Sultan Süleyman Sultan Sü-leyman dönemidir.

Bu sebeple çalışmamızda, İstanbul, Şam, Mekke-Medine ve Rodos’ta bulunan ve vakfiyesi mevcut vakıflar ile Kudüs’te bulunan ve vakfiyesine ulaşılamayan Kanuni Sultan Süleyman Han vakıfları değerlendirilecektir.

Ayrıca VGM ve diğer bazı arşivlerdeki Kanuni Döneminde kurulan vakıflara ait bil-giler aktarılacaktır. Ayrıca çalışmada vakfiye haricinde, vakıflarla ilgili önemli bilgiler aktaran belgeler ile ilgili de bilgiler verilecektir.

Mevlüt ÇAM


SAAT: 14:00 - 14:20ESRA YILDIZ 28 EKİM 2018

Pazar

Şeriyye Sicilleri Ve Meşihat Arşivlerinde Kanuni Sultan Süleyman Dönemine Ait Kayıtlar

Her milletin ve devletin tarihi bir mirası vardır. Arşivler ve kütüphaneler, bir mille-tin siyasî, ictimai, iktisadî ve sosyo-kültürel hayat düzenini açıkça ortaya en önemli hazineler olmasının yanı sıra maddi manevi kültür varlıklarını ihtiva eden birinci el kaynaklardır. Osmanlı Devleti, bu sebeple tesis ettiği arşivcilik sistemine “Hazîne-i Evrak” yani “Belge Hazinesi”, “Evrak Hazinesi” ismini vermiştir. Osmanlı Devleti’nde kurulmuş en önemli arşivlerden bir tanesi de İstanbul’un Süleymaniye semtinde şu an İstanbul Müftülüğü bünyesinde bulunan Şeriyye Sicilleri ve Meşihat Arşivleri’dir. Molla Fenari’nin Bursa müftüsü tayin edilmesi, Osmanlı Devleti’nde müftülük ve şeyhülislamlığın başlangıcı kabul edilmektedir. İslam dünyasındaki geleneği devam ettiren Osmanlı Devleti’nde şeyhülislam ve müftüler, evlerinin selamlık dairesinde resmi işlemleri yürütmüşlerdir. 1826’da Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılmasıyla Meşihat Makamı, Şeyhülislam, fetva emini, katipleri başta olmak üzere kazaskerlik ve İstan-bul kadılığı Ağakapısı’na taşınmış ve bu mekana “Bâb-ı Meşîhat” ismi verilmiştir. Fa-tih, Süleymaniye ve Beyazıt semti ulema semti olarak anılmaya başlamış ve zaman-la bu kurum gelişerek İlmiye Teşkilatının merkezi haline gelmiştir. Meşihat makamı, fetva verme yetkisiyle dini bir otorite olmuş ve halkı ıslah etme noktasında önemli adımlar atmıştır.

Makalemiz “Şer‘iyye Sicilleri ve Meşihat Arşivi’nin Tarihçesi, İçeriği ve Birimleri”, “Şer‘iyye Sicilleri Ve Meşihat Arşivlerinde Kanuni Sultan Süleyman Dönemine Ait Ka-yıtlar” ve “Kanuni Sultan Süleyman Dönemine Ait Kayıtların Muhtevası” olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır. Osmanlı Devleti’ndeki orijinal adıyla “Sicillât-ı Şer‘iyye” ve “Meşîhat-i İslâmiyye” olan bu müessesenin birimleri ve faaliyet alanları, mües-sesenin kuruluşundan ilgâsına kadar olan süreçteki tarihî serüveni ele alınacaktır. Şer‘iyye Sicilleri ve Meşihat Arşivi’ndeki Kanuni Sultan Süleyman Dönemine Ait Ka-yıtlar defter ve belge serilerinin sayısı, tarihi ve içeriği noktasında bilgiler verilecektir.

Anahtar kelimeler: İstanbul Müftülüğü, Şeriyye Sicilleri ve Meşihat Arşivi, Şeyhülis-lamlık, Kanuni Sultan Süleyman.

Esra YILDIZ


SAAT: 14:20 - 14:40KENAN YILDIZ 28 EKİM 2018

Pazar

Osmanlı Kadı Sicilleri: Kanuni Döneminden Örnekler

Özet: Kadı, Osmanlı yönetim zincirinin en önemli halkalarından birini temsil et-mekteydi. Halkın bütün meselelerinde ve özellikle taşra halkının merkez ile olan ilişkilerinde en yetkili merci kadılık kurumu idi. İmparatorluk dahilindeki en büyük kazalardan en ücra mahallere kadar, evlenme, boşanma, alım, satım, alacak, borç, ölüm, miras gibi sosyal ve ekonomik her türlü mesele dışında, pazar ve vakıfların de-netlenmesi, sefer iaşe ve bir kısım lojistik işlerinin yürütülmesi, adli her tür davanın yerinde görülmesi ile beledi görevler kadıların uhdesindeydi.

Kadıların görev süreleri en fazla iki yıldı. Kadılık mahkemelerinde görülen bütün işlemler “sicill-i mahfûz” denilen defterlere kaydedilir ve bu defterler bir sonra gelen kadıya eksiksiz devir ve teslim edilirdi. Kadıların zorunlu olarak uymaları beklenen bu kurallara rağmen günümüze ulaşan en erken tarihli siciller, az sayıda olmakla birlikte, Fatih dönemine aittir. Mevcut sicil külliyatının muntazam serileri ise Kanuni dönemi ile başlamaktadır.

Bu tebliğde, kadı sicilleri hakkında genel bilgiler verilecek, günümüze ulaşan def-terler dönemsel olarak gruplandırılacak, Kanuni döneminden seçilen bazı örnekler paylaşılacaktır.

Dr. Kenan YILDIZ


SAAT: 14:40 - 15:00BÜLENT ARI 28 EKİM 2018

Pazar

Avrupa Arşiv ve Kütüphanelerindeki Osmanlı Tarihi

Tüm Balkanlar, Avrupa, Kafkasya, İran, Arap Yarımadası, Batı ve Kuzey Afrika ile Akdeniz tarihi araştırmaları için Osmanlı Arşivlerinin kıymeti tartışılmaz. Buna mu-kabil, mukayeseli Osmanlı- Avrupa araştırmaları için çoğu Avrupa ülkesi arşivinde muazzam malzeme bulunduğunu da dikkate almamız gerekiyor. Bunlar arasında İngiltere, Almanya, Fransa, Hollanda, İspanya, Bulgaristan, Macaristan, Polonya, Ro-manya, Arnavutluk ve Bosna özel önem taşıyan arşivler arasındadır. Bu ülkelerdeki Osmanistik araştırmaları ve yayınları da büyük bir külliyat tutmaktadır. Amerikan ve İngiliz üniversiteleri başta olmak üzere, kendi ülkelerindeki araştırmalar da İngilizce neşriyat olarak herkesi istifadesine sunulmaktadır. Tebliğimizde, yukarıda zikredilen ülkelerdeki arşivlerin muhtevası, bizi ilgilendiren fonların kapsamı ile o ülkelerdeki oryantalist çalışmalar genel hatlarıyla tanıtılacaktır. Buna ilaveten ilgili arşivlere na-sıl müracaat edilip ne şekilde evraka ulaşılabileceği hakkında kısa malumat verile-cektir.

Bülent ARI


27-28 EKİM 2018 NOTLAR SÜLEYMANİYE

SEMPOZYUMU



SEMPOZYUMU



SEMPOZYUMU



SEMPOZYUMU



SEMPOZYUMU


[email protected] 0212.692 02 12

Documents

SÜLEYMANİYE SEMPOZYUMU - IHUmeeting.ihu.edu.tr/dokumanlar/ss1/kitapcik.pdf · için darulhadis, dört medrese, sıbyan mektebi, sağlık hizmetleri alanında daruşşifa ve tıp