Sol - kemerburgazhist101.files.wordpress.com · darbeyle bu fwist tirman~gi da durdurdu; iilke duzeyinde devlet ik- tidan i~in asll qatlgma a-ki guqler aras~ndaydi. Ancak bu sii-

qatistlgi siireq, koktencilesme siirecidir. Kiilrtenci qoziimleri savunan goriiqler giiqlendi& ol~iide, orduda -bunlam kargl- mudaha- le egilimi artmaktadx. Buna k a q u , Ttirkiye deneyiminde demok- ratiklesme ile liberallesme egilimleri, askerilesme sureci ile kimi zaman uyuemuetur. Gerqekten de, Bzellikle 27 Mayis 1960 hareketi, Deplokrat Parti'nin kesintiye ugrattib liberallesme s-ecini yeni- de3 Qletmek iqin yapilmigtlr. Bu hareketin getirdigi anayasa, hem TiiYkiye'ye liberalfeqmenin gorece en ilen donemini ywatmls. hem de toplumun ilgisini gerqek sorunlara qevirerek demokratiklegme siirecini dnernli olqiide hizlandirmist ir.

Ne var ki askerilesme siireci, ayni zamanda Cok Partili diizenin karqisindaki en biiyiik tehlikeyi de olusturmaktadr. Siyasal oyunda silahli kuvvetlere siirekli olarak hakem roliiniin taninmasi, kwinil- maz bir biqimde, hakemin oyuncu hdine gelmesi egilimini yarat- rnaktMir. Bu nedenle, koklii bir sivillegme. Tiirkive'de Cok Partili diizenin saghkli geli~iminin giderek ilk kosulu haline gelmektedir.

Sol

1960'tan 1980'8 yirmi yll boyunca Tiirk solu, dikkat qekici mili- tanhgmi ve hi^ de azlmsanmayacak kitle destegini iilkessinin ve do- neminin geqeiderfne uydurma mucadelesi vedi. Sonun* sosyalistler 1979 seqimlerinde oylann yiizde 3'u gibi pek kiiqiik bir -cranm elde edebildiler. Bu yazillln yavldigi slralarda ise Sosyalist orgiitler yasadlsl i k n edilmis durumda Tiirk solunun hem bw&11~- hem de potansiyeli, fstanbul'un Taksim meydanmda 1 Uayls 1977% de yapllan Eiitlesel mithgde simgelesrnisti. Kutluna M n s m i DevrIm- ci fqqi Sendikalan Konfederasyonu (DISK) Tiirkiye'deki iki i ~ a kon- federasyonundan daha koktenci olam yaptl ve mitinge 200 'bini w- kui sosydist katildi. Sosyalistler, farkli ve qogu da birbirine =kip flamalar altlnda toplanmqlardl. Devrimci Yol'un 40 bin kadar iz- leqicisi vardi, Kurtulus'un iO bin. Her iki~i de kokiinii 1970'lerin gerilla mucadelelerinden alan bagimslz gruplamb- mkiye'nin Sov- yet yanllsl iiq grubu da katllmlgti. Sendikel isqiler kadar bir ~ o k 6&enci ve meslek dernegi de vardl. Onlan bekleyen tarihi felaket, toplantlmn kanll sonucdnda cisimlesecekti. Maoist bir grup mitin- gin asosyal fsgist- niteligini teshir etmek amac~yla zorla kat~lmaya kaliugt&nda, kadr~lanndan bazllan havaya ates aqti. Hemen m- dmdan, wtiardan, baska stratejik noktakardan kalabaliga yayhm ates bqladi. -Pan& qlktl. Meydanda otuzdokuz olu kal&, bur,!afin ~ o g u da panik slraslnda ezilenlerdi. Bu s ~ r d a r d a sol. sadece onemli ve birleqmiq olmakla kahnayan, aynca devletin qesitli adaklrtrina da yahn olan bir &isman niteligindeki wm e g l a siddetli bir mu- cadeleye girecektil. Oq yll boyunca kavga tirmandi, Ordu yapti& . darbeyle bu fwist tirman~gi da durdurdu; iilke duzeyinde devlet iktidan i ~ i n asll qatlgma a-ki guqler aras~ndaydi. Ancak bu sii- m ~ t e sol, siyasi toyluhyla kendi yenilgisine katkida bulmdu.

-801 gruplann fwistlerve lia-1 birlesme yetersizligi solun kolek-

(+) Nait Satl~gan tarafindan Tiirk~eye Ceyrflmistir. 1. Ates a~aolam bir kisrm, Devlet Su Igleri binasi gibi kamu yapilannili Ca-

tlalna mevzilenmigti, 159

tif en Carpic1 gdstergesiydi m a sorun tek bagma, Par- Galanmls& ve sekterlik degildi. 1980 askerj darbesinden once Tiirk solundaki rakip gruplar yelpazesi olduk~a gagirticiydi: once en buyiik org-iit du~mundak i , gevgek yaplsiyl@ neredeyse bir federasyonu andran Devrimci Ypl vardi.' tkincisi, Maocular, belki de Cin &gmda d&q~e=lrn en yiiksek tirajli Gin yanlisi giinliik gazete olan AY-1 yaymliyordu. ~ ~ u n c u s u fabrikalarda ve ban sendikalar- da, geleneksel Tiirkiye Komiinist Partisi'nin (TKP) onemli n-ifuzu vardi. h c a k , bu uc gene1 akimln -baglmsizlar, Maocular (ya cia Gin yanhlan) ve Sovyet yanlllan- her biri de kendi i~ inde gorsce g u ~ l u rakip fraksiyonlara bolunmugtu. Elbette belirtilmelidir ki, Turk solunun reng&enk bolunmsleriyle, Ankara'daki parlamento ittifaklan ue hukiimetler silsilesinin geleneksel istikrars~zligi arasinda paralellik vardi: boliinme Turk toplumunun gene1 bir ozelligi- dir Tum sol gruplann, a a l w d a k i boliinmelere r a m e n siyasi pir- tik ve kitle Caligmasmrn yiiriitiilmesi duzeyinde ayni derecede pay- lagtigi bir gey vardi ki. bu da kitle ~izgisi adma kitlesellige y'aban- cllagmp egilimiydi. Mesela pek qok fstanbullu her giin Bogaz'da kar- gidan kaqiya ge~mek zorunda; vapurlar kalaballk, yolculuk ozeilik- le ig smrasi yorucu. Vapurdan inip, yolun sonraki kismi i ~ i n do- bus derdine diigmugken bir de eiktidar namlunun ucunda- diye bagwan militanlarla kaqllagan kalabaliklann neler hissedecegini hayal etmek g i i ~ degildir Kaldi ki agin sol, butun diinyacb boyle- sine ters tepen siyasi faaliyetler konusunda tekel sahibi degildir. .Ger~ek~i taktisyenlerin maceracillk- izlenimi uyandiran her geyi ma- eden ince hesap~ihgi hem yuzeysel sinikligi de egit derecede moral kincihr, ~iinkii kitlelerin zorunlu mucadeleciligini giiC- lendirecek yerde zayflatir.

Benzei- bir elegtiri, 1977'de az farkla parlamentei. ~ogunl@u toparlaEayi bagarm Cumnuriyet Halk Partisi'nin (CHP) ssosyal demokrat onderi Biilent Ecevit'e jraneltilebilirdi. Ecevit, halk tabanini saglamlagtirmakta baga~siz oldu ve i ~ ~ i sii19ini fa~izme kargl mucadelede ke~disine ymdima Caglraak yerine, halkln kargisinda devletin temsilciligini benimsadi. CHP'nin Ataturk'Gii kokenleri, devlet~ilik ve yulrandan yonetme gelenegi partiyi iktidara geri getirmig olan tabandan geien cogkuya baskin geldi. En derin bunalim swa- sinda Charles de Gaulle televizyona ~ i h p halka ~aidez mob (bana yardim edin) diyebilmigti. ama boyle bir kararlAk Ecevit i ~ i n ula- ~ilabilirin otesindeydi.

DISK bir fwist terdrist zorbaliga kzrgi protest0 grevi yapmca. Ecevit. televizyonda i e l e r e kendi iglerine bakrnalanni soyledi.

2. Bkz. Caglar Keyder, a W k Demokrasisinin Ekonomi Politigl* ve StefanOS Yerasimos, aTek Parti Donemi*; ve Freaerick W. Frey The hrglsh Politi- cal mte (Cambridge, Massachusetts : M.I.T. Press. 1965).

100

cw'nin aczi agin sag1 cezaretlendirdi. solun moral giiciinu kwdi ve sin tuhafi sermaye kesimlerini de haydkmkligma ugratb.

Bu makale Tiirk solunun iktidmiz qxtansiye1i~n.i~ bau psden- leri W n d a bir incelemedir. Smlf mucadelesi daha ~iddetli bigimler aldi@ zamanlarda, d u n varl@ii iyice hissettimesine ragmen fena halde yardim ve oz brgiitlenmeye i h t i m duyarr ezilrnia s u m giinliik hayatmda yer etmekte nasil yetersiz kalriigm~ gostedr. Bu, sos- plizme @den parlamenter ve ayaklama yoqanna k-1 ~ l k m a me- ~elesi deW, kollektivist ideolojisine ragmen bang~i ~ahgma veya ighir- lgi talepleriyle neredeyse koturiim 01- solun militarist^ gerqekleri- ni elegtirel bir siizgwten g a r m e sorunudur. AlMidaki kisa, kronolo- jik inceleme ne Turk sosyalizrninin bir tarihi ne de Tiirk orneande slruf mucadelesinin bir dokiimu olrna idd iasmdh . Am%, Tiirk so- lunu pen~esinde tutan stratejik yonelimsizlik ve buna b e l l *his ya- psi - hakkirla bir b q l a n p ~ arqtimasidir.

Tiirkiye ~ o k i n i s t Partisi. Haziran 192O1de Musbfa ~ u ~ h i ' n i n 7 dnderliginde, Sovyetler Birligi'nde kuruldu3. Rus Devriminin yalun- hgi baylece bir~ok bagka ulkeden once Turkiye'de bir Leninist orgii- te yo1 aqti. Bununla bir1M.e. u~iincii E n t e r n a ~ y m a l ~ Tiirk siyasi hayati ya da Tiirk sol gelenekleri uzerinde dogr~dan stkisi azdi. Bunun nedeni yalnizca parti Cizgisinin ci~egi burnundaki Sovyetler Birlm'nin devlet ~lkarlarvla b b i kllinmasi degildi: as11 belirleyici olan, bunun meydana geldigi baglamdi. Turk komiinizmi daha do- @$tan Mustafa Kemal Atatiirk'un bagimsizl~k hareketinin basan- nyla bogulmugtu.

Ataturk'iin ozel bir tiirden milliyet~iligi var& ki D';mya save1 oncesinde miras alman Osmanh geleneklerinden kaynaklaniyodu. Devlet~e yiMit'2!en Osmanli aydinlanmaslnm =Tiirklegiir5lrni~. bir uzantisi olarak Mustafa Kema1:in bagunslzhk hareketi (gerci sonradan yardlmlanni aldi a m ) Ingiliz ve Fransiz emperyalivnine kargi sava~h. Yunanistan'in Osmanlilann bunya Savagi'ndaki ye- nilgisinden yarar saglama girisimlerini ezdi. Arna Ataturk destegini hzlk direniginden almiyordu; tersine, koyluleri erler olarak sa- vwmaya zorlarken, odusunu terhis edilmis eski askerlere dayan-

3. i.iuStafa Suhpi konusunda bkz. Mete Tuncay. Tiukiye'de Sol Alamhr (1908- 1925) (Ankara : Bilgi Yaymevi, 19781, s. 192-242; Paul Dwont , aBolshe- visme en Orient: le parti cornmuniste turc de Mustafa Suphi. 1918-1921s Cabiers du Monde Russe et Sovietique, 18, say1 4 (Eklm-Arahk 1977). s. 377,409; ayrica bkz. George S. Harris, Origins of Communism in !Curkey (Stanford, California: The 'Hoover Institution Publications, 1967).

161

P'.

(0

, f

.̂ zg

- c

.

,?i m

?

egilim sergileyen bir dizi bashci, antidemokratik yaptmmlar geti- rsrek kaqllik verdi. Seqim, belirlenen zamanda yapllsaydi. (1981'- de yapllmasi gerekiyordu) Menderes muhtemelen demokratik y6n- temlerle iktidardan uzaklagtidacakti; bunun yerine ordu tamfindan yerinden edildi ve manbk dig1 ve utanq ve&i bir mamemeden sonra iki arkadqiyla birlikte asildr. Sonradan kendini Milli Birlik Komitesi diye dlandiran, ve nu-uzlu ge~ierd Cemal Gursel'den lideri dlnasmi talep eden farkli riitbelerdeki bir grup subayln y6n- lendirdig; 27 Mayis 1960 darbesi, 1950 seqimine bir kami denge olugturdu.

Birleeik bir knsal qogunlugun, kendisini iktidardan daird hir gekilde uzakla&racagindan korkan Kemalist seqkinler. yeni kentsel muttefikler yaratmay? amqlayan refomlax yoluyla durumui~u gii: v ~ c e altlna alan yeni bir anayasa hazlrladi: bu anayasa, genig bir dizi yurt-lk hakki ve basin dzgiirlugu sagliyor ve pa r lhen to iiyelerinin seqiminde nisbi temsil usuliinu getiriyordu. Bunu izleyen bir yasa, ilk kez sendikal orgiitlenme iqin yasal temel salach. Bu noktada, Kemalistler, 1950'de oy haklanllln kiiylii kesime getirilme- siyle baglatllan demokratik donugum surecinia eksiklerini tamam- lamq oldu. Bununla birlikte, iki olay, paradoksal ve kargit sonuq- l m sergiledi: 1950 segimi gerici bir sonuca varan demokratik ve ilerici bir olaydi. 1960 darbesi ise apwditir ki demokratik dekildi ama Tiirk siyasi hayatinln liberal reformunu da a n d o saglach. Bu iki olay nasil anlagilmali? Bir Kemalist, g5,~hesiz ki ,19501nin gerici sonu~lanyla 1960'in kazaniIllLanni kaqilaStiracaktr. Sosya- list bak~g ise tersine, 1950'de saglman politiklegmenin olamlu ya- nlni gormua ve ayni zamanda da 1961'deki yeni anayasayi giiven- ce d tma alan askeri miidahale dinamiginin nasil, bu anayasamn etkin uygulamaini imkhslzlagtwan ogeleri iqerdigini de kavramlg olmahydi. Eir b&a deyigle, iki degigimin siy- sonuclamm (1950'den sonraki gerici siyasalar, 1960'tan sonraki ilerici reform- lar) Kemalist degerlendirmesinden uzakla+maks~zln, bu degigmele- re yiikienen olumlu ve olumsuz igaretleri t a m a ~ e n ters q e v m s - liydi. Kaldi ki, sosyalist bir tahlil, iilkenin yuzyuze kaldigi buna- llmlara koktenci- askeri qozumler getirmeye. gahgaaya devam etmenin qagdigi bir durumu ebedile~tirmek anlamma gelecegini on- gorme1iydi.- Cunku 27 Mayis 1960 anayasal darbesinin nihai etkisi Kemalist devletteki ikili niteligi naktalam&h, ve bundan boyle de darbenin ~sdcu . bir tekrail imkhsiz olacakti. Oysa bunu izleyen on yil iqinde, aMilli Demokratik Devrim~ ad:yla sunulan yukandan agaglya ve darbeci politika, solun ve sosyalistlerin qownu birlegti- ren strateji olmakta devam etti. 1950 vs 1960 olaylami dogru an- lamaciaki S~ans iz l ig i yuziinden Turk Soiu eaekqi kitlelerle aileri- c i ~ bir devlet biirokrasisi arasindaki ittifak gibi dmayacak bir ide- alin teorik ve politik kelepqesinden kendini kurta.rzmah.

YEN^ SOLUN YOKSELISI

; 1~61: Cesur Bir Baqlangq

Tiirk Ceza Kanunundaki (Mussolini'ninkinden uyarlanmlgtlr.) belirli maddeler bir Komiinist Pa-tisi kurulmasl~u yasaklamayl siir- ~riirkenl*, yeni anayasa ozellikle bir aoayalist partinin olugturul- wlna izin verdi. BoylelikLe, 13 Subat 1961'de (aralanndan ikisinin -- polis ajalll o l d ~ & sonradan ortaya qhan) bir grup sendika lideri Tiirkiye i g ~ i Partisini (flP) k d u l s . Bu sendikacllar, w l ~ a sendika federasyonu olan Tiirk-ig'tenl* geliywlardi ve baglanmqta kur- duklan yeni parti, pek az destek qeken koyu bir uvriyerist ideolojiye sahipti. Hatalmni anlayarak, partiye d a b genig, dinamik bir piiriinum saglamak amaciyla Mehmet Ali Aybar'i parti w k a m ol- maya qagirdilar. Ayhr , ilk s o l a avlnm kurbasl olmug iinlii bir yazar ve hukuk profeso~-tiydu. Basla-ta, Demobat Parti'yi CHP- nin Tek Parti refirnine kargi mucadelelerinde desteklemisti ve 1950' de siyasi sistemin aqik W e gelmesinin dnemini kavramg qok az e+ylda solcudan biriydi. Aybar'in liderligindeki TIP. Tiirk solunda ,Cok onemli bir rol -gei~ekte tohum rolu- oynamaya, bagladl ve sonunda ~agda+ solun biiyiik boltimiinu olugturan hizipler parti ir$ mucadelelerin girdabinda dctg11di. Bununla birlikte, baS1annqt.a TIP, tazeli& ve ortodoks olmayl~iyla aylrdediliyordu. Saylca az ve drgiit olarak da yekpare kalan eski TKP'nin tersine, TIP, hal-llik dlgiisune varacak lcladar heterojen. aqlk ve eoerjik kampanyalar du- zenlemeye ve kisa bir sure iqin, sosyalist savlan ',kitlelerin somut sorunlama balamaya muktedirdi- bu son nitelik ilk flP'i bugiine kadar benzersiz kilmaktahr.

TfP'in bir birleaik sosydist parti olarak ortaya qlkl~lnda hs - men, partinin kuruldugu eirada uluslararasi i g ~ i hareketinin durumu rol oynarmgti Krugcev'in de stalinizasyonu henuz diinya komii- nizmini bolmemigti, Kiiba ile Cezayir devrimleriyse heniiz akahra- man~llk awmalamdaydilar; on yll 'sonra, Maocu ve Guevaracl

14. Bunlar, baska #ey!etin yanislra sinlf temeline dayalr partilerin kurulugrmu yasaklayan 141. ve 142. msddelerdi. Bkz. Qetin tjzek, 141-142 (istanbul: Ararat Yayinevi. 1968).

15. dp'in tzriSI i ~ i n bkz. iviurat Belge, e3Xifkiye f s ~ i Partfsi*, Cumhurlyet D1 . nerni TLirkiye Ansiklopedisi (istanbul: Iletisim Yaymlari, 1983-851, cilt 3, s. 2120-30. Bir baska igeKi biraz dUsmanca yaklawn) kaynak Ise sudur: Kemal Karpat, athe Turkish Left*, Journal of Contemporary History, 1, say1 2, 1966.

16. Turk-is asllnaa Amerikan HUr Qalisma Gelismes! EnstitUsU'nUn (American Institute of Free Labor DevelopmenVAIFLD) sagladig1 parayla, soguk sa- vasm kaleleri olarak ABD yanlisi, konilnizm aleyhtarl isci s'mdikalan fe- derasyonlari olusturmak 1Cin d?inya ~aplnda girisiler, seferberligin bir par- Casi olarak kurulmtlstu. Bkz. Aipaslan Isikll, efccretlt Emek ve Sendikala~maw.

aklmlar eski ortodoks partiler muhalefet, ederken, boyle bir ideolo- jik birlik mumkiin olmaktan qikacakti. Gerqekte, eger TfP'in kendine has siyasi ozu tek bir ciimlede ozetlenirse, donemi balummdan ve Anglo-Amerikan telsilerle aeski yeni solmun y e g h e pa.rtisi oldugu soylenebilir. Parti. bir fikirler, t a w h r ve oncelikler yelpazesi iwriyordu. Boylelikle, aproletarya diktatorlugfi,ne mutabik degil- ken, kesinlikle sosyalist ve hattii bir bang hareketi biqiminde Sot- yet yanli iydi. , Bununla birlikte, A m p a ve Kuzey Amerika'dak. $ - gruplarla az qok luymlanabilirligi bir yana, TIP sadece bir aydm- lar topluluhndan i b m t dewdi: Toprak reformu programiyla sendika taleplerini eklemlemeye de. Kurt azinhgm koktenci kesimleri- nin arzulanni kapsamaya da aqlkti.

'IZP'in, bit- nkitle igqi partisinjn olu~turulmasi yoluyla Tiirk t6p- lurnunu donu$iirme ~eklindeki -batill sosyalist, beklentisine bir k a r ~ i qllug olarak fstanbul'da yaylnlanan haftallk Yon dergisi qev- resinde bir bagka siyasi akim ortaya qlkti. Bu dergi, 1961 Arahgin- da genq bir yazar olan Dogam AvciogLu tarafmdan kurulmua. 500 kadar u ~ l u n u n imzasini tasiyan bir beyanatla q l h a , ve tirajmin kisa surede 30 bine ulagmasini saglayan g e n i ~ bir ilgiyle kargilan- mati ki bu timj, Turkiye'de o donemde bir solcu derginin ulagtib en yuksek rakamdi. Ym'iin politilrasi, Kemalizmin radikalist tadi- lati denebilecek ogele'r iqeriyordu: anti-feodal, devletqi, anoak uqiincu Dunyaci. Avcioglu ve destek~ileri iqin, aazgeligmiglikm qagdaa Ttirkiye'nin baglica niteligiydi, ve devletin onderlik ettigi ve p l a - ladigi bir hizli iktisadi buyiimenin sa~lanmasi temel siyasi gorevdi. Biiylk bir i ~ q i sinlfi olma_digi ve koylu nufus, ezici q o w l u k t a 01- durn iqin, Yon, butiin anti-feodal ve anti-emperyalist guqlerin, ik- t idam butun yurtsever unsurlarca payla~ilacagi bir aulusal de- mokrasi~ yaratmak iqin birleaebilecekleri bir ~milli cephe~yi savun- du. Bijylelikle Yon'un politikasi, gerqekte 1960'lann baalarinda Tur- kiye'deki ilericilsrin karglla~tigi ikilgmin epey duyarli bir deger- lsndirmesiydi.

t

lg6O darbesinin kazanimlanyla hakl~ligma daha bir -inanan Ke- malist koktencilik geri kalmi~ klrsal kesimde hurafelere inanan bii qiik toprak sahiplerinin egemenligini esas aliyolriu. Yon, bu o n d m belirleyici olacak olan stratejisini ilk formulleyen yayin organ1 oldu ~Milli Demokratik Devrimn; bu, segkinler, teknokratlar ve subayla- m Tiirkiye'yi -bagimsizhk idndem hnlk a&na, igqiler ve lroylfile: adma- gereginde h!alk iqin. haka; ragmen. ylineteceani tasaria. yan so! Kemdst bir ikamecilikti".

17. Yiin hareketi hakkinda daha fazla bildiri iein bkz. Jacob M. Landau, Radi- cal Politics in.Modern Turkey (I.,&den: E. J. Brill, 1974). s. 50-64 ve ese* ba~ka yerlerlnde.

T ~ P ile uortanm solu*nu seqmia CHP araslnda bir = s o l c u l u ~ ~ temsil eden Yon gorihdiigii kadar ileri olmayan bir tez savurruyor- du. Turk toplumunun azgeligmia oldurn, ve bir Bah Avrupa mo- deline dayanan parlsmenter sosyalizme dogal olarak uygun olma- Ui savinds elbeite gerqek pay1 var&. Ancak ne esas teshis ne de mete- doWydu: Tiirk buiuvazisi sadece kompradorlardm ibaret deildi ve Turk ordusuna koktenci- sosyalist subaylar komuta et- miyordu. Bu tartlama TIP zafer anmi yqadlktan sonra giindeme geldi: 1665'te katlldigi ilk gene1 seqimlerde TIP 300 bin hadar oy ala- rak mecliste 15 milletvekilligi kazanrmgti. Bu aslen nisbi temsil :-a rnilli bakiye sisteminin. ve radyoda konu~ma olanei saglanmasl- nm son~cuydu'~. SI~~~lrtici bir zaferdi arna zaman geaci oldugunu ~Bsterecekti. Oncelikle, s e ~ i m yasalan, ku@ partilerin gelecekte boylesi btqanlar elde edemeyecekleri wkilde degigtirildi; d a b da Bnemlisi fgqi Partisi'nin al&gi oylar partinin ig~ilerin partissi olma- d@mn gosteriyord~~ Oyla~vun yakla& i i ~ t g birini elde ettigi fstanbul'da agirllkli olsmk alchgi oylar, yoksul i ~ q i semtlerinden qok or-

-

ta simf aiIericimlerinden gelmig gibiycii; kirsal kesimde ise TIP oy- lan aglrllkla Kurtlerden ve Alevilerden geldi. Aybar toprak refor- muna biiyiik iinem vermia ve bunu Anadolu'da bir kampanya ha-.

' line getirebilmiati. Bu bakimdan al~nan oy degerli bir bwanyl gBs- teriyordu; ancak Aybar'in sendiali destekqileri, seqmenlerini kayda degar *kilde artmnakta bqanslz kalmialardi. Boyleiikle, igqilerin kalici bir sosyalist stratejinin tabanini temsil ettigi mvi qok onemli el-. qude zayfflami$ goriindii; ayni zamanda da solcu koktencilik dalga- si ~abanyordu. Yetmiglerin bqinda i g ~ i hareketi Bnemli boyutlara ulqti, ama tam da bu siralarda sosyalist miiitanla.r i g ~ i smlfma dayali stratejilerden uzaklagmiglrdi.

hmokrat Parti'nin halefi Sideyman Demirel'in sagci Adalet Fartisi'ne meclis qogunlugunu kazand~ran 1965 se~imled kijyliilerin olugturdugu bir ~ogunluga dayaniyordu ve yeniden 1960'daki tiiriinden bir askeri darbeye davetiye qikanr gorunumdeydi. Bu, herhangi bir onemli iktisadi ba$arisizllktan kaynaklanmlyordu. Tersine son derece ytiksek bir buyiime orani va,rdl: 1960'lar boyunca y~lhk bu yunle istikrarli olarak %4-6 arasmdaydi. Hizli nufus ve sanayi ge- niglemesinin bir araya gelmesi Tiirkiye durumundaki geligen iilke- ler iqin tipikti. Iggucu hizla artti, ancak oyle fazla artti ki hem nisbi hein de -mutlak olarak iasizli&3 yolwt~. Sendika uyeligi 1967'den sonra qok hzli artti ve 1960-1970 donemi boyunca sendikali. iaqile- rin saylsi yaldaaik 250 binden 2 milyona ulqti. fgveren sendikala- nna katilan igietmeler de ayni donemde i.500'den 10 binin uzerine

18. Siizkonusu secimler kakkinda daha fazla bilgl kin b h . Celn Erogul, cGok Partili Dilzenth Kurulu~u: 1945-71,.

0 UcD

+

yw

3.

'~"-

"~5?

p63

kg

(D

g-

E. ~6

'

g - 0 m

,z.,

(D

ti "

OF

"

li

e$

g

gx

o X

4

g45g

(D C

&*"

- k

~3

I m

13

, 5

~r

iq

g~

,

g~

~?

-a

~a

~~

*6

~

~E

(D

9 0

a

2.E

E

zg

ye

:* +

b~

~.

.a

n

so*

gg

~;.

e.-

.-p

S$

E-

y?'g

$ c: t

-a

$ g

s

ga;p

1-P

gadoo

gopt

c

"FN

",.

q0

.3

Ee

$i

g3

ge

Em

4

E*

s s

$g

rgsg

:3 ,, mo-

Z

e. a

od

o 0

:2..

6k

2

&l ED E

.Er

s u

g

d~

x"

jr

5 V

Y D

\~

FS

~

ge

m

~K~%

~~~,

$~.(D

g

g"D

D

l2 9

ah

w~

rg

.S

-3

34

"la

zy

~$

3

Bg

Z8

'~a

a

8 L

eu

- g.-33

. *

"E

B

Br

9"

dp

g

a 3

.0 c

@

ge

g$

?~

g "I o 8g

qB

b

2 "f

g$Eg

g F

Bxq

p:;

sg

3

g

(D 0:

+-

$u

s

ag

6.

43

iz

:g~i

e

.s*

tig

0o

x3

f cn

a

YO

r:

ZP

gr,

* r

- ",

gas$

- ,..

g &g ed

E

.",

dg

3.

Y ,

r+

P.?

r

E.?

??

*

~ W i k nedeniyle flp'in 1965'teki bagansm~ tekrarlamasi mbnkiin degildi; dolayisiyla Aybar. d a ~ b genig kitlelere ijzellikle de Kurt- iere ve Alevilere seslenebilmek iqiil, teorik vurguyu -si~llf q lkan~ - ndgn *insan 6zgiirlugiimne kaydudi. Aybar'm insancrlhga verdigi dnem ayni zamanda hem aec i , hem de pratikte sonuq dmaya y6- nelikti: sosyalist fikirlsrin, iqinde bulunduklan dbnem itibanyla Tiirkiyye'de *dogal, slnirma ulwtguu iLissecliyordy Aybar Ce- koslovakya'da Sovyet isgalhi glddetle su~laymca, partideki Sovyet y d s i kadrolar ona kargi ~i'ktilar ve bu kactrolann giiriiniirde daha asel-t- ~izgisi, genq militm'ann da yerel destegini kazash. Ay- bar TfP kongrelerini kazanh, ancak Sovyetlere taw konusundaki kutuplema partiyi te-mlli olarak felce ugmtti. 1969 se&de$nde. TIP yalnlz iki milletvekili ~&arabib%. MDD, parti icinde de niifu-. zunu &leeeye barj1ad.1. Bu da&hma Aybar'm istifaslyla da dur- c P u r u l e ve TIP, 1971'in askeri dadyesine etl&M-S, misyo- nunu. biiyiik ijl~iide dold&w bir parti g6ftiniimiiyLe ddi.

Boylelikle MDD hareket-in tartigmasiz onderi BeUi. Tiirkiye Devrimci Genqlik Federasyonunun (Dev-Genq) manevi babasi oldu.

Bu orgiit yan ogrenci hareketi. yan devrimci dernek olan bir melez yapiydi. Belli orduyla u m d u b ittifaki blhikeye diigiirebile- cek bir gerqek parti k u m a konusunda istekli olmad&ndan. Dev- G e n ~ uyelerine hemen hemen hiq Grgut disiplini deneyi saglrtmadi. Bu nedenle 1969-70'te niifuzunun dorugund~yken gnbun bir dizi kagmlmaz kopma ve boliinmeye ugramasi ga,31rtici degldir. ilk kopma, Belli'nin, Tiirkiye'de hala onemli feodal kalmtllar bulundugu kavramia. k a r ~ i qikan bir m&leq;i yaylnlamayi reddetmesi sonucunda ortaya ~ ~ k t i . -Aynlan grup, buns> kargillk Prolater Dev- dmci Avdmhk adli yeni bir gazete yaylnlamaya 5asjladizs. Asll sorun, bizzat MDD'nin candlci stratejisinin rnk~isiydi: eger devrim varsayimi, iktidann bir zradikal cunta, tarafindan almmasiysa., Marksistlerin oynadigi rol neydi? Ayrilan grup, kisa surede bu can' slkici soruna Maoculukta bir cevap huldu. Bununk birlikte, Dev- Genq iqindeki diger muhalifler. Maoculum kl-rdan kente siirekli halk savwi rnerakim paylaspmdilar. Bunun nedeni sadece, koylulii- gii. kentli kitlelerden siyasi elarak daha geri kaln-~g garmeleri degildi; darbenin yakla~tigi, hi'ssedildigi iqin, daha qabuk sonuq ve- recek bir deviimci stratejiye iqgiidusel denebilecek bir yahnlrk du- yuyorlardi. Bu nedenle bazi MDD militanlan, Guevara sonrasi kect gerillasi ve fococulu&~ benimseyerek bu fikirleri lusa siirede ger- qeklesmesinz-muhakkab gozuyle bdkdan bir -Sols cuntamn yer ala- cagi Turkiye'ye uyarldilar. Gene de sonuq, , Guevaraci devrimci

25. Sonunda Ciddi militan!sr~n teoriden yabancilwasma hbmet eden TUrk tarihi hakkmdaki bu yapay tartismalarm etkisi daha sonra tZitISlla- caktir.

aciliyet kavrarmyla sol Kenalizm gelenegi araslndaki urkutucii =uyum. ~erqevesini asamadla.

I

Fococuhrk mu, F'roleterya Politikasi m ~ ?

Che Guevara'lm en azmddan, kendi iillcesi Arjantin'de proletarya ayaklammlan baglamadan 6nce 1967'de oldugti, dolayisiyla Latin -bsrika'da, gerilla mucadelesine kargi bir dternatifin ortaya qduslni gormedigi soylenebilp-. Ti.irkiye'deyse siralama ba&ay&:

FdcoculUk bir igqi smfi seferberligini izledi: 15-16 Haziran 1970'te DISK, sendika orgutlenmesini kisitlaylci yeni bir yasaya kargl bir protesto qagnsi yaprmgh. Eger 20 bin kisi gelse sevinecerk- ti, oysa kendiliginden bir gekilde ve lstanbul'un tiim semtlerinden 100 bini e l u n isqi gosteri yapti. Polis, i~qileri geri t.ymirmeye .u&- r ~ t i ve nihayet orduya bagnirdu. Yetkililsr, Haliq iizerindeki kiip- riileri a~a rak yiiriiyiigu .durdurniaya ~aligtdar. Ama oncii kadmlar sayesinde smf ofkesinin tarihi igareti - gostericiler engelleri yar- &lar. Bir polisin ve iki i s~inn oldua. birkag kiginin de tutuklan&Pi tek bir ku~iik qatigma oldu. fgqiler a.rk~~@!lanm serbest bu-akmak iizere polis karakollwna girdiler, ama ne bir y&ma ne de bagira bir giddet olayi gijriildu. Tiirkiye.de bu kendilianden disiplizl belki de hergeyden daha etkileyiciydi. Proleter politika artlk giindemdey- din

15-16 Haziran olaylan Mihri Belli'nin MDD sine gok tesiri yapti: ge~migte, Belli'nin ogrenci militanlan polisle slavqmigti anc& ne zaman ordu ige kanssa aOrdu-Genqlik elele; MiU Cephedea diye hayklrarak dagllmigti. Birdenbire, gosterinin saglad& kitlesel destek, isqi slnlfi hareketinin olgunlasmaya baglahgm gosterdi ama radikallegen devrirnci hareket mesaji yanhg yorumladi: Kitlesel mucadelede bu yeni boyutu, proleter qevrderde siyasi ajitasyonun canlandmlnasi &in bir igaret o l ~ a k gdrmek yerine, olatyl s i l W mucadelenin b @ a ~ i c i iqin bir savag borusz: olarak yorumldlar ve daglara ~a t l l a r . a t e yandan da 16 Waziran -sol* cunta hazirls- yan aradikalleni uyardi. lsqi hareketi o p l h iqinde istenmeyen bir par~aych ve cuniacllarla scsyalistlerin laraslni gittik~e daha fazla aq- mas1 zorunluydu. Karizmatik Deniz Gezmig'in tkderligindeki Tiir-, kiye Halk Kurtulug Ordusu (THKG) harekete gwen ilk m p t u ; Tiirkiye Ha% R~rtulus Partisi-Cephesi diye bilinen ikinci grup h-

l sa sure sonra biraz daha f a l a teknik basjanyla ilk grubu izledi. Bu

26. Belirli kovullar altmda, siyasive askerl kerteler ayn degil, bir organa bU- tUn olusturu-. . . bell prrrti bizzat gerilla foco'su Seklinde varolabilir. Ge- rills gUcU ~ekirdek halinde Partild!r. Bu, KUba deniminin getirdigi Saglr- tlcl yeniliktir.9 (R6gis Debray, Revolution in the Revolution? Armed St- rnggle and Political Struggle in Latin Ameiica.

27. Sinlf~, Sendikalar ve 15-16 Haziran (htanbul. S0rUh Yapmlan. 1976); a p c a Islkh, aocretli Emek ve Sefidikalagmaw.

gntbun 6nderi daha sonra tiim Tiirk dwrimci hareketi iqin mer- kezi bir kiilt haline gelecek olan Mahir Cayan'di. Tehlikeli Blqude benmerkezci olan ve kendisine =pasifist- denilmesinin baslusmi ya- Sayan Cayan, bir dizi b a n b soygunu ve benzer eylemden sonre otuzuna girmeden Bldiiriildum.

1960-70 araslnda sol siyaset ve fikirler orduya qegitli biqimler- de girmigti. KiiF;ik riitbelerde, Marksizrni benimseyenler vardl. Bunlar, daha ust riitbelerdeki Kemalist *radikallerle- rahatsiz bir ittifak iwdeydi. Bu ikinci qevre. 12 Mart'm son anda amacmdan saptml&&ndan halt3 hayflanmaktatllP. 12 Mart 1971'de iktidan ele geqiren asked yonetim slkiyonetim kullanarak binlerce devrimci Bgrenciyi --.-e igqiyi tutukladi, bu arada da, dogmakta olan gerilla gruplanni ezmek icin buyiik bir surek avl bwlatti. l9i'l.de ordunun hedefi gorece smirliy&: Varolan kapitalist sisternin yerine geq- mekm ya da kendi diktatorlugunu kurmak yerine kurdurduklan -beyin liabinesi:. ile daha-gCidiimlii bir kapitalist reformizmi gewek legtirmek umudundaydi. Bunun yarusra artlk yhogg6rii sinm:.n1 qti&na inandigi solu da toplumdan silmek istiyordu. Igkence i l b bu donemde gorilmemig -bir -yayginllk k&i. ~Kontr gerilla- gibi orgiitler bifiitci derecede etkililik kazanh31.

Ilk anda sol egilimlerin bazilan odunun iktidan ele aligini destekleyen bildiriler yaymlarmgti. Ama daha etkili olanlar, darbenin z@ci oziinu h s a zamanda teghir edecek eylemlere girmeyi gerekli gordiiler. gene de So!. mudahaleyi, kismen kendi bagansi olarak yo- rumlam yiikumlulugu hissetti ve kitlelerin oy hakki ilkesine sahip qlkmakta yetersiz kaldi.

Cuntam =sol:. kanadlna duydugu mistik bir inanqla MDC orduya k-I bir gerilla savagmi kabul etti. Boylece a d a m genia- leyen -dugman* cephe kaqisinda bu bir avuq insa~ in fazla bir di- r e m e giicu olamazdi. Yenilgi duygusu ozellikle hapiste tmvmatik biqimde ya+endi. Yenilgi solun kendi yenilgisiydi. Ailecek tutukla- nan 6nder militanlann qow arasmda, bu durumun apaqlkligi eski inanqlan Mi. Kitleleri yanlig yola sevketmiglik duygusu. Kernalist

28. Cayan ve 10 yoldw 30 Mart 1972'de bir Karadeniz koyU olan Km1dere.de klstmld~. biri harip hepsi oldtirUldti; patl~ma slraslnda tip 1ngiliz rehine de oldti. 6 Mayis 1972'de Deniz Gezmi~ ve iki ogrencl Ankara'da idam edildi: Klzlldere toplantlsl. bu ldamlan ijnleli~e stratejfleri bulmak. ipin dtizedsn- ml~t i . Cayan'm yamlan daha son.--- But* YaPlar bashglyla yaymlana. derleyen Mehmet All Mogultay (Istanbul: Evreq Yaylnlari, 1976).

29. 9 Mart lpln punlanan bir sol darbenin komutarrlar taraflndan onlendiglne ili~kln kanltlar vardlr. Bkz. Semih Vaner, a0rdu.s

30. Bu. 12 Mart mildahalesinin lktisadi boyutlar? olmadigi anlamrna gelmez. C)megh bkz. Keyder, aTUrk Demokrasislnh Elonomi Politigis; hh C. Schick ve E. Ahrnet Tonak. aUluslararasl boyut: Tinret, Yardlm ve B0rp.s

31. h e g i n bkz. Jane Ceusins, T-akey: Torture and Pdttical Persecution (Lond- ra: Pluto Press. 1973).

cuntaya Blet olarak emperyalizmin yaranna davranrm~ olmak duy- gus; Marlrsizm-Leninizmin temel ilkelerinin gozar& edildiginin giderek daha qok farkma vanlmasi bu genq militanlarm bilin~leri iizerinde a&r bir yiik halindeydi. h a bu gayet insmi & wtqmala- 1x1 kaqmllrnaz olarak mistik-ahlakl bir niteligi de vardi; bu yeni savrulma, hapishane k ~ u l l a n n m ve yetersiz sosyalist ktilttirh da- yattijSl ijznellikten geliyordu. Bu ozelegtiri selinin tam gobeginde wrx-- le'de Marsqi .palitikanm 6nemli bir degi9me ufiarna agama- - smda ~ldugu belliydi.

Hemen hemen herkesin fikir birliginde old@u iki nokta var&: Hareketin slnlfsal dayanalrtan yoksun dmasi (proletaryadan ko- pukluk) ; ve uluslararasi iligkilerin yoklugu. Bu porug birliginin adm- da gematik olarak a) geqmig haklrlnda kokten ozlegtiri yapma egilimi, b) siirekliligi koruyacak bazi =taktik- tavizler vererek geq- migin oziinu kabul etme egilimi olarak tanimlanabilecek iki qizgi - arasada bir mucadele vardi. Doneme Bzgii qe~itli nedenler, tdamu lum, beWli militan ii-nderler i an ozellikle qekici luldi. Cin. Sov-

' yetler Birligi eleflirisini adim d i m histerik diizeylere ~kanyo rdu ve dogal olarak askeri eylem bi~imlerine baglanmig olanlar. Mos-

, kova ~euresindeki yumugamaya yskdlk duymuyarlardl meg in 'IWkiye Halk Kurtulu~ Ordusu, u&a&gi yenilgiyi Sovyetlerin yanlig degerlendirilmesiyle aqlklayabiliyordu.

Yeni ~rgiitlenmeler

Bu tarhgmalar ciddi bir yeniden degerlendirme siireci yagayan birkaq tutukluyla smxli kalsay& ve Cin Halk Cumhurijreti'nin aslinda uluslararasi planda ne yaptigmi ogrenmeye zaman yetseydi, hasar daha az olabilirdi. Ama bij-jle olmadi. 1974't.e bir af q1lrt.1 ve militanlar kendilerini. sylemlerinin bozgununa ragmen Sol'u izleyen genqlik kitlesinin b u W boyutlara ula~tlgi bir ortamda buldu- k. Hayata bu m i ve zomnlu donii~. Sol'u, 196O'lardakinden qok dahe degigik ve -karma$ik qeelilige sahip gruplara ve hhiplere boliinme durumundit c~rakti. ~Jluslammsi Marksizmin butiin k o l l ~ Tiirkiye'de, aralaxnda aynca yorum farkl- 01- birden fazla gruplarca temsil edildi. Hapiste belirli bir geqmiq degerlendirmesinin egigine varan kadrolar, diganda yiikselen bir halk hareketi ve oncelikle radikalle~lnig devrimci Bgrencilerle k,aqila+tilar. Bu yeni cogku, bagiayabilecek bir geqmig degerlendirmesini imkbs i z l~ t rd i . B u m ek darak, 1960'larda devralinan Tiirkiye ustiine tartigma miraslnda da gerqekten y d gosterici olabibcek pek az gey vardi. Her grubun kendine Xitap:. tan destekleyici allnti bulabildigi bu havada ve sko- lastik yani a* basan tartisma oqamnda teorinir, pratige temel 01- d u b dugiincesi abeslegiyordu. Ozun iqin onderlerinki@sel prestiji ve giivendiriciligi, teorik anctlizin inceliklerine kaqi daha belirleyici cridu. Boylelikle yetmigli ylllara da teori yerine ideolcaji ikame edilersk girjl-

Bz&mmz Sol 3

1970'lerde Tiirkiye Sol'u iqinde Macculuk M a geligti. , { Kultiir Devriminin yerel acentesi olma yohnda birbiriyle miica-s

dele eden en az beg Maocu hizip vardi. Ama Maoculu-ktan hiq etki-$ lenmeyen genis ve etkili gruplar da ayaktaydi. 1970'lerin ilk YIU~.;~ nnda. Kuba =model-inin canllligmin surmesi onlarln M ~ ~ l ~ g u ~ ~ iki ana tiiriinden birine (Lin Piao'nun mimci radikalizmi ve Cu

,- Enlay'm kemiksiz oportunizmi-iki egilim. Buyiik bnder'in sikkesi- nin yazisml ve turasinl olugtupr) kapilmasini onledi. Maocu aha. yan bu .akimlar iqin Uahir Cayan efsanevi bir gahsiyetti, ve askeri yonetim donemi sirasmda sosyalist olan o@ncilerin buyiik CO&- l e u da bu efsanenin etkisiyle sosyalist oldular. Bununla birlikte2 aftan sonra Cayan'in izleyicileri arasinda, a y a n ' i n eylemlerinin intiharci maceracllrglna karsi olan tecriibeli iiyelerin tavrlanyla, Cayan'i ilBhlagtlrmyi siirduren. bapishane chgmdaki geng militan- l a m saf cockusu arasmdaki karwtliktan dogan bir onderlik ve strateji knzi olugtu. Bir dalgalanma ve kangikhk doneminden sonra iki h ~ l i c a qizgi ortaya qlkti. Bazl onderler genr; kusagin coskusuna kzr- sllik verdiler ve boylelikle de bu potasiyelin biiyiik kismini yaks- ladilar. Cayan'a daha elegtirel yaklqan otekiler qlkardSc1an dergi nedeniyle =Kurtulug- diye bilinen daha kiiquk bir grup kurdular.

Boliinmeden hemen sonra, daha u f a ~ boyutuna ragmen Kurtu- lus, bir teorik ve pratik yenilemeyi ba!jarmz konusunda en iyi gan- sa sahip gibi goriinuyordu. Onderleri Cayan'ci maceracillktan uzak- laglrken daha ortodoks ve disiplinci Marksqi politikalara yonelecek

. gibi goriinuyoriard~ Bu arada sonunda kendini ~Devrimci Yol- diye adlandiran ve baglangiqta Cayan'm gortiglerini dagrnatik~e .benim- semis olan buyiik grup, eski Devrirnci Genqlik Federasyonu'ncn niteligi olan gevsek federalist yaplyi terketmemigti. Paradoksai ola mk Dev-Yol'un daha sorurnluluk sahibi onderleri hem inandklan mucadele yonlerinin uygulanamazliglnl sezer, hem de degi*en 61 giitlenme bi~iminden kaynaklanan gerginliklere kanilik vermsY6 r;aliglrken, kademeli olarak pgdas Marksqi dugunceye daha hale geldiler. Bu arada da Kurtulus giderek o r tdoks !~ t i ve bas Wgiqtaki elegtirel tavniii surdurmedi. Omegin Stalinizm, her ik .grubun bir ortak yani olmaslna ragmen -Stalin'in eserlerinden ogrenilen bir Leninizmi benimseyen- Kurtulus'un evriminde da ha zararli etki yapti. Eu. Kurtulus'a burokratik yetenekler kazan dlrd~, ama orgiitun iq hapzi.tml qorakla~-tirdi. 1970'lerin sonlannc dogru doruk noktasindayken =teorik~ aylik dergisi yakla~lk 12 bi nCshaya Flkan bir tirajdaydl, haftallk yayini ise bu tirajin belki 3 katlydl. OyLq Devrimci Yd'un 15 giinliik yayilwin 100 bin sat*$ q&tigi oluyordu. Ustelik Dev-Yol. Istanbul'da ~ o k daha genis bl

kitleyi harekete geqirebiliyordu ( h i u Taksim gosterisi dolaylslyla daha once de belirtildigi gibi) ve Anadolu iqinde kayda deger Sir drgiitlenme agma sahiptis.

Bununla birlikte .bu onemli farklihklara ragmen Kutulug ve Devrimci Yo1 (bazi kuqiik gruplar ve qok sayida bagimslz bimyler- le birlikte) herhangi bir resmi ideolojiye bairmli olrnayan Turk solunda bir t-51- =uqhcu giip olustunnayl surdtirdu. Bu genig, abtif ve kendine ozgu Soi'un potansiyeli aq~kqa ortadaydi. Belirli k a - lar altmda bu potansiyel, demokratik ilkeleri olan ve Tiirk toplumsal formasyonunun iizgurlugiinu kmra.yan bir yeni kitle sosyalist partisinin olusumuna yo1 aqabilecek bir buyiik sivarnarun anahta- nni olugturabilirdi (ve belki de Ma olugturabilir) Belki de bu ma- kaledeki en onemli (ve ugragtmci) som, bu siqramsnm n i ~ i n bir turlu gerFeklegmedi& ve ni~in Tiirk solunun = b m s i z - gii~lerinin bir yanda Maocular ve obur yanda -Sovyetqiler:. arasrnda sekter. bir siyaset alanlnda slkigip kal&@d~r.

Maocular

Daha once belirtildigi gibi. en onemli Maocu grup, '1971 darbesinden once MDD hareketinden aynhp Cin yanhsi olm Proleter Dewimci Aydinhk'tan dogdu. Bwlangiqta ~Kampus Maoculan- diye adlandnlan bu grup, yetenekli bir orta sinif entellektiielleri qe- kirdegine sahipti, ve bu sayede de daha sonra epey b a g a d bir giinliik gazete olan Aydmhk'; ~ikarabildi. Mamu tartigma da ve syinsel oz elegtiride uzman olduklafindan Pekin qizgisini qesitli kes- kin yon ve vurgu degisiklikleri boyunca izleyerek Cin ortodoksisi- nn eziyetli yolunda kdmayi bagardllar. Bu grubun Maocrulugu bir dereceye kadar, Turkiye'deki Rus aleyhtan propaganda ve milliyet- qi geleneklerle benzeagiyle de kendine yarar sagladi. Titiz orto- dokslugu ve bwalzll kitle gazetesi gozoniine alm&gmda, obiir Mao-

33. Yayglnligi nedeniyle Devrimci Yo1 diger dev;rimci grup1~~dz.n slk fasist sal- dinlarla ylizyilze kaldl. Bu etmenlerin yanislra kitlelerle daha btiytik bag- lari olmasl. Devrimci Yol'u siyzsf bakudan daha sorumlu lulwordu amz. orgtlt resmf cqayancls ideolojisinin pencesinden kurtularmyordu. %u durn- . mun yarattlB1 tehlike, Cayan'in, yerel devlet ve empe;yal?zm taraiindan stir-' dfirtilen tsuni dengesnin bozulmasi ve boylelikle as11 tdevrimci durumsun pat- lamaslna imkan tanlmasl jslevini thalk~n silahh oncUsti~ntin yerine getir- mes! gerektigi seklindeki gortislinti acikr:o savunan Devrimci Sol ad11 grubun aynlmaslnda car.5 olarak gijrtildti. Tuhsftir ki, Devrimci Yol'a yonelt- ti4leri el~tirlder. bir gazete yaylnlamasl (ki bu Ckyan tarafindan eoportU- nizma olarak nitelendirilmisti) ve devletn kar~ l taarruza girimeyi reddet- mesiydi. Devrimcl Sol'un ilk eyiemlerinden biri, 12 Mart 1971 askerf darbesinden sonraki ilk ba~bakan o:an Nihat Erim'in :9 Temmuz 1980'de oldiirtil- mesini tistlenmek oldu. Sacmaliklar~ s!oganlarlndan da aclkca gortiltiyordir: aTanr1 affeder. Devrimci Sol aiietmez!, ve aPo!is! Dikkat et, Devrimcl Sol bolgesindesin! s

cu gruplar Aydmlik'a farkh bir alanda rakip qikmak zorundaydr- lar. Tiirkiye.de siyasi rekabet zaman zaman atletizm yangmasina benzer: rakip grubun onune geqmenin tek yolu farkli kulvarda kogmaktx-, Aydmlk grubunun zaylf yam da =militanhk~ alan day&. Askeri darbeden so- oteki Maocu gruplar, bir halk ayak- lanrnasi iqin zor ve qocuksu qagnIar yaparak. PDA liderligini geride brrakmaya qahgtilar. A s h d a 12 Mart doneminde PDA da ;bunu yapmig, okuy-iucdanni neredeyse bir =LCV? ile =balk savqiw- na katdmaya q a m a n yasadigi bfr gazete yaymlamisjlard~ Bu esa- vi+qwm adresi ve zsmanlamasi olduba belirsizdi; bununla birlikte bazi koyliiler arasinda ve Kurt bolgelerinde, halk sav-i ciddiye aU&. Bir d i t a n , kivllcimi tutugturmaya yeiarli cephaneye sahip olduwnu dii~iindu ve bu, Turkiye Komunist Partisi Marksist-Leni-. - nist'in gskeri kolu ve acimasizliga ozel onem veren dar goriiglu bir grup olan Tiirkiye Iggi Roylii Kurtulug Ordusu'nun b~lang.lci 01-

I du. Daha militan oluguyla, Ay&nlik'la rekabet eden bir bagka Mao- cu grup, bu makalenin baginda anlatilan Taksim Meydanindaki 1 Mayls faciasina katkida bulunmug olan Halkm Kurtulugu'ydu. Af- tan sonra =Maaculuk=u k a k ~ l eden ve THKO gerilla hareketinin [email protected] temsil eden H a l k i Kurtulugu, geqid olarak en buyuk P e m yanhsi fraksiyon haline geldi Bununlk birlikte Pinochet ve Holden R~berto gibi1e;Sni destekleyen Gin onderlerini izlemeyi de kendine pek yakigtiramiyor ve bundan sikinti duyuyordu. Ancak boyle rahatsiz edici daylardan siynlmaya qali~tiginda Halkin Kur- tulugu, Aydinllk'ih, kararli Maocular olmarna su~lamasiyla k w i l a - giyordu. Dolayisiyla, Amavutluk'un Cin'den kopuguylti. Enver Hocal- yl izleyerek resmi Gin siyasetini teik etme firstttin~ yakdadkla- nnda epey rahatladllar. Maoculuk Hallun Kurtulugu'nun uzerine 0turmar.y bir elbiseydi. Aydlnlik ise giicfinu bazi atlatma haberle- re yer verebilen gazetesi~in nitelsi ezyesinde koruyabiliyorau.

Yeni Turk Sol'unda Sovyet t=aftarllginin geligmesi bir bakima 'y 1974-75'te Maoculugun doruk noktasina ulqmasindan sonra gerqsk- ilegti ve Gin &g politikasmin sag yoneliginden duyulan hayd kink-

ligini yansitiyordu. Maocular ba$langiqta kendi kaba tarzlanyla da olsa enternasyodizm sorununll giindeme getirmiglerdi, ancak Pe- kin'in giderek arsizca Pinochet ve fran $ah1 gibi diktatorleri des- teklemesiyle, pek qok militan Sovyetler Birligi'nin goriinugte daha iierici enternasyonal tavnna yalunlaati. Maoculugun bu gerilenesi, eski TKP'ye V1rkiye'de ilk kez onemli bir .parti olma imkBni vsrdi, ama iki Moskova yanlisi grubun daha ortaya qkmasiyla. TKP'nin Sovyetqi siyaset iizerinde tekel iddiasmda bull-lnmasma imk- kal- mami~ti. Herhalde ad1 ve tarihi baglantilan sayesinde b-c gruplann en tanmrmgi fiP'ti. i975'ts aftan sonra Behice Boran tarafmdan ye-

B r I I . niden kuruldu, ama art& az saylda taraftan vw& ve ulke qapm-

daki eski varl3mi yitirmisti .197011erin sonlamda TfP'in etkisi '

TKP'ninkinden wk daha azdl. 1974'te k d a n uqiincii Sovyet yan- k hsi grup, Tiirkiye Sosydist I ~ q i Partisi ise garip bir ulusal mirasa

sahipti qekirdegi emsali olmayan bir ~Leninizmin Tiirkiye'ye dzgii sentednni iqeren ciltler dolusu'egzotik ymllanyla m l u -ve bir ara bir vata an Partisi* de kurmug olan- eski komiinist Dr. Hik- met Kzvllcunli'nm izleyicilerinden olusuyordu. EC1vllciml1, 1971 darbesinden sonra yurt digma kaqmlg ve Yugoslavya'da surgiinde d- miigtu. Aftan sonra, bazi izleyicileri TSfP'i kurmak iizere eski m- ten bir grupla birlegti.

1975'te Tiirk Solu iqindeki niifuz dengesi, DISK'in ydbk kurultayinda TKP'nin birtakim gorevler almasayla degi~ti: TKP izleyicileri kendilerini birdenbire, -Ban$ ve Toplumsal herleme- bayre1 altinda ulkenin en militan sendika hareketinin l i d e r u m ustlenmig buldular. DISK, darbe doneminde biiyiik prestij, ' kazan- m g ve Ecevit'in zaferinden sonra da hula geligmigti. Istanbul-Mar- mara Bolgesi aanayi kugagi evresinde' adaklanmig daha ziyade bol- gesel bir konfederasyon olmasma ragmen, 1970'lerin ortalanna ge- lindiginde Anadolu'nun qegitli bolgelerinde yeni sanayi yatinmlan- nln Wa, geniglemesi DiSK'e ulusal diizsyde etki kazanma ve (daha sag egilimli bir konfederasyon olan Tiirk-fg'in buyuk egemenli- ginin bulundugu) kamu sektoriinde de bir kopriibaqi kurmasma firsat verdi. Konya yalun1:mnda Se:ldigehirlde buyiik bir aliimin- yum tesisi kuruluyor, aynca fskenderun'da Sovyetler'fn finanse et- , mig 01dug-u dev qelik tesisledne yenileri ekleniyordu. ustelik, bu yeni proletaryanin orgutienmesinin onemi sadece sendika guciiniin artmasmcian ibaret degildi koylii geqmigi olan genc igqiler iqin D ~ S K ' ~ fiye olmak, patronlara uyan ve be1 baglayan geleneksel po- litikadan koktenci bir kopug anlami tagiyordu sendika ise laik, sosyalist politiiya angaje olarak qizgisini berraklagtmyordu. Boyle- likle, DISK iqhdeki TKP kdrolan, igqi slnifmm yeni kesimlerini orgiitleme ve sendika giiciinu ulusal duzeyde birlegtirme gihl &ir ve zahmeili bir igi desteklegen Sol'un buyuk bolumune onderlik etme goreviyle kargi kargiya kaldi. Bununla birlikte TKP liderleri daha qok DISK iqindeki egemenliklerini bencilce koruma pesinde oiduklan iqin buradaki bagka Soi akimlarla birlik olmayi reddetti- ler. Bwka Sol unsurlan burada pekala rnilitanca qaliaabilecek dev- rimcileri iernizlemede kimi m a n Sag orgutqulerle ve biirokratik sendikacilarla birlik ddular; TKP sonuqta kendinden baska sosyalist asizma=lm onleme konusunda Sol iqerisinde bir siyasi polis gibi hareket etti.

Sonuq uq yonlu bir felaket oldu. flk ve en onemlisi Anado1u'- d&!i mucadeleler kaybedildi. Baghgiqta, buyuk aluminyum tesis- leri kazanilmigti arna. TKP, igqilerin egitiminin yo&mlagtii~lmasi

ye-e supcrmarketler gibi atiiketim toplumu- yemleriyle isqilenn giivenini kazanmaya qali~ti.

Sonra da Demirel hiikiirnetinin herhalde kesin te~vikiyle fwist- ler bu sanayi komplekslerine girdiginde TKP buna yeterli direnisi g8stersmecii. Bu arada lskenderun'da i ~ i l e r arasinda yapllan refe- r d u m u fqistlerin sendikasi buyiik farkla ve kesinlikle kazandi -.re DfSK'e bag11 Maden-Is sendikasi'na yeni uye kaydedilmesi anslzm durdu. mnci scnuq, TKP'nin baslattlgi bellibasli eylemlerin baga~siz- hbydi. Bacjansizbklanna ortmek igin, Maden-1s sendikasina iiye &el sektor igqilerinin girigtigi grev sonuq vermedi. Aynca giinliik bii DiSK gazetesinin yaylnlanmasi girisimi de epey pahaliya ma1 olan bir bapmlzllkti. Elbette ki, uqiincii sonuq, b q k a sosyalistleri,n sen- dikaladan atllmasiydi genelde, DiSK'in siyasi bakimdan kapsay~ci . niteligini ve genq proletarya igin potansiyel gekiciligini gelistinnek yerine TKP, devrimci Sol'un basks kesimlerini geride birakrna gaba- smda, DlSK'i siyasi b s k i d a n ken& &gindaWerin giremeyecegi bir kurulu~ olarak kullanh. Bu politikanm bash- hedefi TKP'li 0 1 ~ - madan iga s d i y l a beraber olunamayacagmi kmitlamakti. Arna

\ 1978 DISK-Kunitayl'nda, 7'KP yanlisi w k a n Kemal Tiirkler, ongo-' riilebilecegi gibi secimi kaybetti ve TKP kadrolannin bir kismi yeni yonetim tarafmdan tatsfiye edildi. Boylece TKP'nin DISK'teki gegici niifusu kendisi iqin de beklenen basany1 vermedi. Gelgelelim, sosyal demoki-asiden gelen yeni yonetimin, bazi onemli bakimlardan, daha ilerici uygulamalan oldugunu soylemek yanhs olmaz.

F e s t Teror

l973'ten sonra, fagizm, Sol'dsn da daha suratli gelisti. Tiirkiye'- de burjuvazinin epey daginik olmasina ragmen, Alparslan Tiirkes liderligindeki fagist S e , yasal ve yasadlgi yontemleri baganyla bir- legtiren tek bir merkezin yonettjgi birlegik bir harelretti. Kendi kamplan, kendi polis komiserleri, kendi rnilletvekilleri ve bendi su- baylan, suikastqilan ve katilleri vardl; bazi bolgelerde de yerel iktidan ele geqir~nigti~~. 1979'da Ecevit'in basbakanligi siraslmda, iilkenin bazi lresimlerinde uygulanan (Kahramanmaras katliammm ar- dindan) sikiyonetimin fa~izmin yukseligine set qeki- gekmedigi tar- ti~ilir, ama Fagistlerin yukseli~i geleneksel gaflan da. beraberide getirmigti. Ornegin, Sag'da sevilen bazi ltigilere gijnderilen ve ope- rasyonda kilit onem ta~iyan bomball paketlerin posta sisteminin iyi qaligmamasi sayesinde yerine zamanlnda ulasmayigi nedenivle bagadi olaxayan, klasik ve vakitsiz bir ~Roma yuruvusun girisini oldus. Bu gibi provokasyonlann, eylemci Sol'un bazi unsurlannln 34. Bkz. Mehmet Ali Agaogullarl. a-Qr~ Milliyetci Sag., 35. aBUylik Yiiriiyii~~Un 15 Nisan 1978'de yapllmas~~planlanm~~tl ve toplulukla-

rarasl saldlrllan kl~klrtmak i ~ i n Pazare~k, Adlyaman ve Malatya'da siyasi yelpazenin her ilri yanmndar. se~i len klmselere bombalar postalandl. Bkz. h . c r La~iner, aMalatya Olayl-Turkiye'deki Fa~ist Hareketln Yaplsl ve Ge- ligimio, Birikim, no. 39 (Mayls 19'78).

182

klar vermesine yo1 aqtigi oldu; bununla ince desteklenen ve iktidan ele geqirme- in ter6rizmiyle. kendine yeterli bir olgun- Sol'un iggiidusel aeceraci eylemleri ara-

Ustelik, Anadolu'nun bazi bolgelerinde. halki MlW olum mangalanna ka-1 koruyan tek si-

ldigi oleandig1 bir d u r n ortsya g h i ~ t i . En kanli yagandigi bu bolgelerde, antifagist mticadelenin va

celiirle en yaygln olan Devrirnci Yol'un militanlanvdi. Slluvbne- tirn'den once bazi kasabalardaki t o p l u l u b bir yansi-tamamen fasist denetim altindayken oteki yarisi da devrimcilerce savunuluyor- du. Ama koyler ve kent bolgeleri dolayh olarak Sol gruplarca ida- re edilir hale geldigi zaman bile, savasgl cesaretle~M sergilemenin 6tesinde pek bir gey yapamayarak tehlikeli bir Sekilde yetersiz kal- cWar. Ne yerel reforrnlar, yapildi, ne de yerel halka nasil orgiitle- nezegini veva kogullannl nasil duzeltecegini gosterebilecek olan halk Brgutleri yaratlldi*. Rsaca. devrimciler kendilerini ywanan hayaim vazge~ilmez bir bgesi haline getirmekte yetersiz ka1dda.r. Boylece, sonun& ordu sihyonetimin daha evrensel wadaletimni da- yattiginda halk militanlara aBizi gimdiye kada.r korudugunuz icin tegekkurler, ama art& lutfen gidin- dedi.

Turkiye'ds Sol'un kendi yenilgileri bir yana, serpildigi d5mm diinya sosyaiizminde de qegitli garipliklerin one gktigi bir ddnem- dir. Tiirk Sol'u, Latin Amerika'da Allende'nin ve Tiip11mmo'lann yokediliaini qok derinden hissetti; Cin'deki geli3meleri gagkml~kla seyretti; 6nce Portekiz'in sevincini yasadi, sonra da Portekiz'in adi- oi anmaktm, vazgeqti. Mam'i ve Lenin'i iskartaya cIkaran Avmpa k~miinistierine dig biledi; ve hala Vietnam ile Kambogya araslndaki savwi hazmetmeye ugragiyor. Tiirk solu, giindelik taleple- rin qig gibi arttigi bir sirada ilkcgrenimini gormus, hazlrlikslz ola- ra-k ve aoyunun kurallannna daha ancak ~oyle bir goz atmigken eyleme girmigti. 0 halde, Sol'un biiyiimesinin bazi urlar cia - i t - mesi sasirticl degildi.

1960'larda devrimci hareket basladgmda Marksqi kuram bk- renmeye qsligan ortalama bir militan, Anti-Diihring veya Ne Yap-

I 36. 6nemli bir istisna, edevrimcio bir belediye bagkaninin halk oyuyla segildigi ve siyasi katllm yara'mda bwari kazanhgi Fntsa ad11 Karade.uk kasaba- slydi. Bu deney, silahl! kuwetler taraflndan ezildi. . .

mall? gibi MAsikleri okurdu; aDiyalektik Materyalizm*i, Stalin'b elkitabmdan ve Georges Politzer'in metinleriaden ogrenirdi; am zamanda kendisi iqin, Sovyetler'in Cekoslovakya'yi iggaline, Halk Cumhuriyetinde Anti-Sovyetizmin yiikseligirre ve Kultur DeV, rirnine, Che Guevara'nm ve dbiir Latin Amerika gerilla liderler',: nin mucadelesine tutarli bir aqlklama bulmak zorundaydi. Boylest olaylan a-lamasina yarhmci olacak pek az eyerli gelenek* hula. biliyordu. Ayni zamanda da -6grenilecekr pekqok gey beklerkan, pek qok yapllacak ig vardi. Tiirk Sol'unun ywamasirqn kogulu er. ken buyumekti. Ywanan fraksiyonlwmada, gruplarm Marks~fi- gm qug-hesiz farkh turlerini temsil etmesine ve her grubun 6tekile re dtigmanhk beslemesine ragmen, zihniyet, degerler ve tavlr ba- I--- n~n1mndan, kadrdafi arasinda aqlk benzerlikler vardi. Bu, once. liMe kadrolann ortak slnlf kokeninden kaynaklaniyordu: biiyiik hsmi kiiqiik burjuva ailelerden gelen ijgrencilerdi ve bu Besimin geleneklerini ifade ediyorlardiS7. fgqi smlfi geqmigli bir militan. klsa surede militan oldugu olqude egemen tarza uyacak. art& igqi sl- nlfindm arkada4lanndan farkli davranacakti. Sonuqta ortaya g- kan ~ l & s i k devrimci davranigi gorece iticiydi.

fgci slnlfi arasmda gerqek anlamda bwanli olmamasma ragmen, Marks~digin oeenciler arasinda, bagardi 01- s e U , egemen ideolojinin gorece giicu ve zayifhgiyla aqiklanabilir. Aydlnlanmaya ve gelismeye verdia biiytik onem ile, pragmatik 5ir milliyetqilik icieolojisi olarak Kemalizm, yukselen burjuvazi i ~ i n biqilmig kaftan- dl. Gerqekte Kemalizm, duzenli olarak bu ideoloiiyle beslenen halk qogunlugu iqin hUti birlegtirici bir ideoloji, ve hem baskiyi hem de liberalizmi bu sayede hakli gosterebilen yonetici s indar iqin de elverigli bir arac darak varolmaktadir. Ama Kemalizm, -glan- giqta kijktenciligini tegvik ettigi yiiksek ogrenim gormug kigilerin elegtirel sorgulamasina tahammul edemez. Bu qatigmada Marksq k u r ~ m kolay bir zafer kazandi -belki fazlasiyla kolay bir zafer. Yeni militardam zihnindeki -dugiince iqerigi* belki de radikal m-- l a ~ d a degigti; ama dugiinme ysnteminin kendisi gorece dokunul- maz kaldi. Marksqlllk yeni bir doktrin- daha lltakirl ama yine de inanqla ogrenilmig bir doktrin oldu. Bir bagka deyigle Marksgi kuram, onu Bapali bir ideolojiye, hatta imana donu~turen bir gekilde benimsendi. Bu, cionugum surecinde zorunl-c veya ka~1mhm.z bir agama olarak giiriilebilirdi - e g e r onu bagka agam~lar izlemig 91- say&. Bu yau kaleme almdigi sirada, boyle bir sureci baslatmak iqin gerekli koqullar ortada goliinmuyordu henuz. Boyle bir sureq,

37. Sol militanlarin toplur~al se iktisadi kokenleri konusunda ornegin bkz. DO- gu Lrgil, Tiirkiye'de Teror ve Siddet: Yaplsal ve Kiiltiirel Ksmaglab (An- kara: Turhan Kitabevi, 1980); Rugen K e l e ~ ve Artun k s a l , Kent ve Siyrrsal Siddet (Ankara: Ankara hiversitesi Siyasal Bilgiler Fakliltesi Yayinlan, 1982).

L

< Gramsci'ci anlamda ukolle$tg aydm* gibi i~g6ren ve teorik bilinq- lilik duzeyini yiikselten bir siyasi orgiit iqermek dummundaydi. Tiirk entellektiiel hayatmda Sol, ender rastlanan bir tistiinliilc sa- hibiydi: dugiinurlerin, yazarlann ve sanatqdarin ezici ~ @ u n l u h solcuydu, ve onemli bir kismi- da Maiksqi o l d w iddiasmdaydi. Bu

, ozellik, daha ileri toplumlann bile belki gipta ettigi Turk kiiltur hayatina katk~da bulundu ama. sosyalist aydinlarla sosyalist siyasi hareketler arasmda belirgi bir uzakllk da vardi. Militanlam, teori veya sanat gibi =llimli= goriinen h q e y i pddetme geklinde bir ortak tavirlan varh, am& bu uzakllk biraz da aydin kesimin daha etkin olmava razi olmayigmin bir uriinuydii. Boyle organik bagla- nn yokluw, iabiidir ki siyasi kadrolann kuramsal ve k u l t i j ~ l s ~ g ligina katluda bulundu,

htidar Saplant~si

Yonetici sinlflar arasmda iktidar bunalimmin -ve i k t i k re- kabetinin- varolduh 1960'lann son ylllamm ozel s i y d konjonk- tiiriinde hizli radikauegen ogrenci hareketinin, iktidan ele geqir- menin dogru stratejisi konusunda bir tartigmaya kenetlenmesi gorece kaqmilmazdi. Bu tartigmada TIP -haklr olarak- kapittalist gelismenin qnemini vurguladi, ama inandinci bir adevrimci* strateji geligtirmedi ve Turkiye'nin azgeligmig, uqiincu Diinya~ niteligini vurgulayan MDD'den daha once tarih samesinden qekildi. 0 sirada bile hiq dealse strateji sorunu, iilkenin yapisma iligkin tar- tigildigi halde 1970'lerde strateji sorunu -ulkenin yapislnln da kitlelerin de malzemsden ote biqey olmadigi- enfes bir yemek hazir- lamttk iqin kullanilan bir yemek kitabi gibi ele alindi. ht jdar sorunu bir saplanti haline geldi =Do&udanm iktidann ve ~topyekiin niucadelenin fetigle@irilmesi, Solu, gerwklikten gittikge daha uzaklara ghC9rdu ve bir biitun olarak devrimci gruplann iqed6niik bir nitelik kazanmasina go1 acti. Her grup buyiime ihtiyacmdaydr, ve bu, en ko1a.y yoldan, obur gmplann taraftarlannm k8zamlma- slyla Saganlabilirdi. Yani. bir grubun hatasi ve kaybi oteki grubun kazanci oluyor ve her gmp esit oranda hayai kinklia ;l%klenir- ken, bir gruptan oburiine herkesi kiiqiik kazanimlarla oyalayan ve bu tur qlkarlar iqin rekabet iqinde tutan duzenli bir trafik vardi. TKP'den Kurtulug'a, ' Kurtulug'tan Aydmhk'a soldaki her gmp -hei-bin kendi tarzmda- bununla megguldu.

Bu sureqte, sdevrimci dil-, ozel bir jargona donugtu. Her orgiit, yeni militanlar cezbedecek gekiide cesaretini sergilemek zomnday- dl ve bu da sosyalizme ilgi duyan igqi ya ds, koylijleri urkutup ka- qinyor. Belki bir tek TKP, ailerlemem hakk~nda herhangi bir sinlf iqerigi olmayan ~ i l i m l i ~ sloganlar deiledi; ama bu cia bir yere kadar boyleydi Degigik gruplai-in ve egilimlerin siluybnetimden once ya- ymladiklan qegitli gazeteler, temelde, herhangi bir kadro kaybim

durdurma amacma yonelikti. Gerqek durum hakklnda dogrudan seslenmek suretiyle yeni uyeler qekmekten epey uzak olan bu propaganda organlan, faqi smlfi kamuoyuna genellikle anlagllmaz gel- diklerinden burjuvazi arasinda pek az huzursuzluk yaratti.

GrupLr, aslinda amblem, veys. belki marka iglevi goren ateor?=- leri ~evresinde toplanirken, militanlar ozgiinliiklerini grubun aonu- m u temsil d e n -ve boylelikle de kqinllmaz olarak kemiklesen- b i rkq formule gore tammladllar. Gene1 sonuq. orgiit iqi demokrasinin dereceli olarak azalmasiyh -ustelik bu geleneksel olarak demokratik nomlan ' olmayan bir iilkede gerqeklegiyordu. Gruplar boylelikle ttecrit oldu ve kaqinilmaz olarak- hem itildi. Turk Sol'u iilks ka gruplara kargi -savwm konumlanna itildi. Tiirk S01'u ulkg sorunlan haklclnda tutarli birgeyler soylemekten vazgeqti: s e l i k ve tip. u lq im ve kentlegme, koy orgiitlenmesi ya da fabrika hayati gibi sorunlann elegtirisine veya qozumlemesine kallu&nadi bile. Giindelik yeamin acil- ve aqlkqa sosyal, olan sorunlanna rasyonel ve uygulanabilir alternatifler gostennek yerine, Tiirk sosyalistleri =oq Eiinya* teorisinin oportiinist olup olmadigi konusunda ciltiei- dolusu tartisma uretti.

Bu tur sakat politika iiretilmesine yardim eden, ve buyiiyen fagist tehdit kargisinda solu bolunmug tutan bir b q k a etken. ahainmin heryerde hazlr ve nawr varligiydi: militanlar kendileri iyi niyetliy- diler ve bilimle donanmlglardi; biliyorlardi ki proleterya devrimci sinrfti ve tarihin sarsilmaz akigi onlardan yanaydi. Ancak, kayda deger herhangi bir devrim yapabilecek durumda degilierdi; onlan onkeyen sadece dugman olamazdi, qunku kapitalizm ne de olsa can qekigiyordu ve egemen siruflam pek qok soiunu vardi. 0 halde yolu tikayan mqhu l etken neydi? Bu dugman ancak bir hain olabilirdi. Devrimci hareket iqinde, bu hain ki~iligi hep gu ya da bu gekilde varoldu; elbebte bazi durumlarda boyle gorii~leri hakli gosteren et- menler vardi a.ma, onemli olan buna eglik eden tavlrdi. Bu inanq, gerqekligin yiikiinu hafifletir, buna karsilik daha fazla ferahlamak ir;in, haine duyulan kir,in dozu cia ay-tmak zorundad~r. Kapitalizm oncesi i~eoloji varligini ne kadar siirduriiyorsa bu turden tavir ve diigunce kaliplan iqin o denli verimli bir toprak vardir. Genq ve tec- rubesiz ,a- enerjik vs iyimser. kendini iktidar alternatifi olarak goren (biraz fazla iyimser bir bakimla) ve butiin araqlan ve model- leri bu hedefs ulaamak iqin tiiketen Turk sosyalist hareketinde, boyle dugunce tarzlannin belirli bir Baqinilmazl~gi vardi.

Yiikanda tecriibesizlik etkknine deginildi; 1970'lerin kargagasin- dan sonra Tiirk solu artik genq olmayacagi-iqio, 8 u sorunlardan bazilannin 1980'ler de ~oziilmiig olmasi beklenebilirdi; ne de olsa, bu tur bir ~genqligi. ilelebet surd-irmek, botun bu deneyidrrclen

sonra, patolojik bir buyuyememe belirtisi sayilabilirdi. Olgunlwa- rak buyurnenin yonu ne olabilirdi? Geligme-~izasinin ortodoks amlf ijrgiitleri iqinde olmasi zorunlu degildir ve kesinliHe bu slnlf iirgiit- leriyle slnirlanmamalidir i izellikle d e fagist saldimin yarattlgi ko- aulIar alt-mda. Siyasi kitle orgutleri aqisindan, ~eaitli qfiarlann bir araya geldigi buyiik kentlerden k691ere dek butiin yerlesim birim- lerindeki yerel derneklerin daha buyiik bir potansiyel olu&urdu-w tahmin edilebilir. Burada, belki de gelecek bir toplumun habercisi olacak daha demokratik ve egitlikqi iligkiler bada-yabilir. Tab dii- zeyinde demokrasinin temelini yok eden mericezi kararlarm bagla- ylclligi olmakslzm, devrimci sosyalistlerin ulusal diizeyde eklemlen- mesine yardimci olmalan gereken pek qok kendiliginden yerel hareket vardir. Bir programin onerni, Rerqek ko~ullara gore belirlenen ve zorlanmig olmayan ,bir faaliyet iqinde ortaya qikabilen eylem il- kelerinden gelir. Miimkiin mertebe birlik iqinde olmak gereklidir- ama bunun mutlak onkosulu olan demokrasiyle Sirlikte, qiinku abir- legecek. olanlar bir hayli farkli geqmiglerden geliyor olacskhr. Bae- kalannin devrimci tecriibesinin geqerliliginin stasfiyemsine dayanan bir demokratik ve enerjik birlik damaz. Esnzer gekilae. somut he- defler ancak k a d r o h m igqilerden ve kdyliilerden +J kadmlarindan ve uzmanlardan qok gey ogrenecegi demoki-atik igleyialer iqinde berraklqabilir. Marksqiligi bir silahh mucadele kuramina id i rge - mek, onu olum kuramina qevirmektir. Onu cesaretli bir direnigten qok bir y-a kurami olarak anlamak isin Turkiye sosyalistleri, onderlik etmek istedikleri kesimlerin yaratici giiciine bagvumak zo- rundadir. Turkiye'de demokrasiye ovgu dczmeyen pek az grup --Sovyetqi, Maoist veya bagimsiz- vardir. Gerqekten de, gmplar demohasinin onemini teslim ederler: sahiden nerekii olan daha sa.- mimi ve daha kiiirlu bir donugLimdur. CHP iqindekiler dahil, Tiirk Solu'nnn bir butiin olarak daginfigl ,hsinen bir ~rta.k yanllgldan kaynaklaniyor. Cegitli taraflar hepsi de yanlig bir onciiluk kabu! ec!srse sonraki anlaginazliklan uzlagtinlamaz olur. Bu eski bir ku- raldlr: herkes *bir bagkasinda gu ~Gzumiin yanligligini gorur ve kendi ~~~~~~~~~~na bir daha inanir. Ama onctjlun yanligligi diizelme- den h i ~ b i r a d o g r ~ qoziim olamaz. Wzum ancak ve ancak tartisma kogullannin donugturiilmesiyle murnkundur. Bu bakimdan da de- mokrasi uzerindeki vurgu, Turk Soiu'nun gene1 karakterini sinaya- cak kertedir.

Turk sosfalistlerinin ormk paydasi Mla dlkenin sorunlanra bir -Dogum qozumu aramak zonnda olduklari inancihr. Bu. udevlatin kurtariclsin Ecevit iqinde dogruydu -bu yuzden Ecevit daha ilerici politikalarina rrz2men qogulcu politika yurutme konusunda daha -fierim biri clan Demirel'den daha yetersiz kaldl. 1978'de yeniden iktidara geldiginde ekonomide bir shalk sektoriim yaratma girisimi, -kitleler-i gerikalmigliklanndan -yukandan bir h r n l e y l e kur-

Documents

Sol - kemerburgazhist101.files.wordpress.com · darbeyle bu fwist tirman~gi da durdurdu; iilke duzeyinde devlet ik- tidan i~in asll qatlgma a-ki guqler aras~ndaydi. Ancak bu sii-