TAKDM hitler'in Dilinden ilk kitab 1977'de yaynland. kinci cildi l98l'de, nc cildi l986'da, drdnc cildi l988'de ve beinci cildi l992'de kt. Bu zamana kadar bylece l6 yllk bir periyot takip etmi oldu. hitler'in Dilinden yerli ve yabanc aratrmaclar iin cidd bir ilm kaynak oldu ve hlen de bu nemli fonksiyonunu devam ettiriyor. yle ki, Bedizzaman Said Nurs, Risale-i Nur klliyat ve bir asr kucaklayan Nurculuk ve Nur hizmeti hususunda aratrma yapan, bu konularla bilgi sahibi olmak isteyen herkes, hitler'in Dilinden serisini okumak mecburiyetinde kalacaktr. nk bu seride yer alan ahslar, Bedizzaman' bizzat ziyaret etmi, dersinde bulunmu, yllarca hizmetini deruhte etmi, Bedizzaman'la birlikte mahkemeye verilmi, zindana atlm, hapishanede yatm, seyahat etmi; Risale-i Nurlar elle yazarak oaltm, teksir makinasyla oaltm, basksn basm, klliyatn gnmze kadar gelmesi iin alm insanlardr. Bunlarn yannda Bedizzaman', grevli jandarma olarak srgne gtren, polis olarak takip eden, mdr ve gardiyan olarak cezaevinde grev yapan kiilerin mahedeleri ve anlattklar da yer almaktadr. Bu serinin dier nemli bir yn de, konu ile ilgili olarak iinde yer alan nemli vesika ve belgelerin mevcudiyetidir. Bedizzaman'n hayat ok hareketli, ok bereketli ve dop dolu... Tahsilinin ilk balangc olan ocukluk andan son Urfa seyehatna, oradan ebediyete uzanan hayatnn seyri hakknda bazan yllar, bazan aylar, bazan da haftalar ve gnleri atlamak zorunda kalyoruz. Yeterli bilgi ve belge ele gemeyince, baz noktalar bilinmezliini koruyor. te bu seride yer alan birok resim, fotoraf, resm ve gayr- resm belgeler bu noktalara k tutuyor, aydnlatyor. hitler'in Dilinden serisi, bu nurlu yolun sevdals olan Necmeddin ahiner'in eyrek yzyl aan almalarnn bir belgeselidir. "hitler'in Dilinden " bitti mi? Bedizzaman hakknda bilgi sahibi olan herkes szn syledi mi? Bedizzaman' tanyan, onu ziyaret eden herkesin mahede ve hatralar btnyle tespit edildi mi? Bu sorularn cevab mutlaka hayr olacaktr. Hayat devam ettike Bedizzaman' grenler, tanyanlar hayatta olduklar mddete bu aratrma bitmi saylmayacak, devam edecektir.

sh:(Sn.h. S.10) Bu aratrma devam ettii ve yeni yeni bilgi ve belgeler tespit edildii, hitler'in Dilinden ilk ciltleri mevcut olmad, mevcutlarda o gnk artlar gereince tam ve arzu edilen mnda bir tasnif ve tertibe tabi tutulmad ve buna benzer dier baz sebeplerden dolay seriyi yeni batan ele aldk ve yle bir yenilik yaptk: I. Elimizde mevcut ciltlere ilave olarak Necmeddin ahiner tarafndan iki cilt olabilecek kadar dosyalar intikal etti. nce tamamn bir harman yaptk; Bedizzaman'n hayat seyrini ve ahitlerin onu ilk tanylarn gz nne tutarak bir tertibe tabi tuttuk. Bylece yaynlanan ciltlerde bulunanlarn nceki yerleri tamamen deimi oldu. Teptip yledir: 1. Van-Sava-Esaret hitleri 2. stanbul hitleri (1) 3. Burdur hitleri 4. Barla hitleri 5. Isparta hitleri (1) 6. Eskiehir hitleri 7. Kastamonu hitleri 8. Denizli hitleri 9. Afyon hitleri 10. Emirda hitleri 11. Isparta hitleri (2) 12. stanbul hitleri (2) 13. Ankara hitleri

II. Aradan yirmi yla yakn bir zaman getii iin baz bilgilerin yenilenmesi, eksik bilgilerin tamamlanmas ve ilavesi gerekiyordu. Mesel, vefat ettiklerini tespit ettiklerimizin vefatlarn, daha nce htralar bir ka satr olarak kaydedilmi olanlarn bazlarnn htralarnn geniletilmesi gibi.. III. stifadenin kolaylamas ve aratrmaclara yardmc olunmas maksadyla her cildin sonuna geni bir ahs, yer ve konu indeksi hazrland. hitler'in Dilinden serisinin tertip ve tashihinde katkda bulunan C.Uak ve Z.Yldz'a, ndeksi hazrlayan .Faruk Paksu'ya ve ayrca son halini gzden geiren Abdlvahid Mutkan'a teekkr ediyoruz. Bu almayla Risale-i Nur mellifi Bedizzaman Said Nurs'nin tannmasna ve bir miktar anlalmasna vesile olabilmisek kendimizi bahtiyar hissedeceiz. Tevfik Allah'tandr. Yeni Asya Yaynlar

sh:(Sn.h. S.11)

NSZ Biz Millet olarak, az syleyen, az konuan, fakat ok i yapan, fiilen konuan insanlarz. Tarih her ne kadar nisyan perdelerine sarsa da, milletimizin yzyllar boyu Allah ve vatan iin dkt terleri, cmerte, aktt kanlar; hi bir zaman seyri silemeyecektir. Dedelerimiz hizmet ve himmetlerini yapmlar, fakat bu asil cehtlerini tescil ve temhir arzusunu gstermemilerdi. Bu sevdaya kaplmamlard. Son dnce, mukaddes ve ulv nasibidir milletimizin. Biz "Allah rzas" diye yce bir mefkreye gnl vermiiz. Bu inan, bu ideal, takvim yapraklaryla birlikte devam edip gelmitir. Bu kuds nasip, "hitler'in Dilinden "de hkmn icra etti.

"hitler'in Dilinden ", bu konudaki aratrmamzn, almamzn ne ilkidir, ne de sonu olacaktr. Bedizzaman Said Nurs ile ilgili almalarmz, 25 yl doldurdu. Bundan sonraki mrmz de Allah'n izniyle bu konunun derinliklerinde geecektir. Memleketemizin bu temel manev hareketi ve onun temsilcisi en ince detaylarna kadar bilindike, yetien nesillere Nur'dan bir rehber takdim edilmi olacaktr. Bedizzaman'n rehber ahsiyetinin, faaaliyet ve hareketlerini kronolojik olarak adm adm, gn gn tetkik etme imknlarna sahip bulunmaktayz. Bu aratrmalar, bu tetkikler bizi ibretlerle dolu bir neticeye gtrmektedir. Bu neticeler Bedizzaman namndaki byk insann, gerekten hayatn her safhasnda bir yol gsterici olduunu ortaya koymaktadr. Bir mr boyu tezatsz olmak, olabilmek, ite uzun szn ksas.... Bu tezatszlktr ki, Bedizzaman' milyonlarn gnlnde yaatmaktadr. Yetmi yldr, her nne gelen, Said Nurs ile ilgili rastgele yazlar yazmtr. Dzme tefrikalarla millet btnl tefrikaya atlmaya allmtr. Nice kendine yazar denen kimseler, Bedizzaman gneini balkla svamaya kalkmlardr. "hitler'in Dilinden Bedizzaman Said Nurs'yi Anlatyor" isimli bu aratrmamzn bibliyografyas, btn vatan sathnda bulunan canl belgelerdir, yaayan tarihlerdir. ncelememizde sadece ahitlerin ifadeleri ile iktifa etmedik. Bu hususta Nur Risaleleri'nden de olaylarn teyid ve tasdiklerini bulduk. Hdiselerin aksettii basn ve yayn taradk. Bazan ehirlerde, bazan kylerde, tozlanm ktphane raflarnda hep onu aradk, hep onu sorup soruturduk. "hitler'in Dilinden " bu sorgularn sonunda meydana geldi. Bir tarih profesr, "Hatralar, sbjektif elemanlar ihtiva etmekle beraber, tarih yazmakta, belge ve vesika olarak itibar grr" demektedir. "hitler'in Dilinden "de, ahs hatralar olmakla birlikte, anlatlanlarla ilgili resim, kupr, belge ve nihayet Nur Risaleleri'nden de yer yer konunun tasdik ve teyidine gidilmitir.

"hitler'in Dilinden " hayatn ok eitli sahasnda yaayan, ok deiik meslek sahibi kiilerdir. almamzda yer alan ahitlerin birou dnyasn deitirdi, sonsuzluk lemine gitti. Geride kalanlar Nur ikliminde hayatlarn geiriyorlar. Daha fazla huzurunuzu igal etmeyeyim, sevgili okuyucular, "hitler'in Dilinden " Bedizzaman Said Nurs'yi anlatrken, birlikte kulak verelim, beraberce dinleyelim. Bu vesile ile, hitler'in Dilinden'i yeni bir tertip ve tanzimle yayna hazrlayan ve istifadeye sunan Yeni Asya Yaynlar'na teekkrlerimi bildiriyorum. Allah hereyi hakkyla bilendir.

Necmeddin ahiner stanbul-1992

VAN SAVA ve ESARET AHTLER (19. Asr - 1926) nceki asrn mceddidi MEVLNA HALD- BADAD Bundan nceki asrn mceddidi olan Mevlna Halid Ziyaeddin, aslen Sleymaniyeli Ahmed Aa isminde bir zatn oludur. Nakibend mridi olan Mevlna Halid'in hayat, Nak tarikatnn tarihinde pek ehemmiyetli bir safha tekil etmektedir. l776'da Sleymaniye'ye bal Karada'da dnyaya gelen Mevlna Halid, Mikaili airetindendi. ok kk yanda ilim tahsil etmek iin, Erbil'e bal Kysancak ve Harir taraflarna gitmiti. Devrin hretli limlerinden ders alyordu. Yine ilim tahsili iin Badat'a gitti, bir mddet sonra da Sleymaniye'ye dnd. Daha sonra Sinence'ye giderek, orann mehur limi Muhammed Kasm'dan riyaziyat, hendese, hesap ve astronomi dersleri ald. l798'de tekrar Sleymaniye'ye dnd zaman mderrislie tayin edildi. Zhd ve takvsyla bilinen Mevlna Halid, akl ve nakl ilimlerle de megul olmutu.

l805'de Diyarbakr, Halep ve am zerinden Hicaz'a gitti. Bu sralarda Azim Abatl Muhammed Zahid adnda bir dervile karlat.Bu dervi kendi mridi olan Delhli eyh Abdullah ahn baz menkbelerini anlatt. Bunun zerine Mevlna Halid gyab olarak byk bir itiyak ve muhabbetle eyh Abdullah'a baland. Onunla merref olmak iin Hindistan yolunu tutttu. Divan'nda eyh Abdullah'a olan ball yer yer grlmektedir. l809'da Hindistan'a giderken yolda birok lim ve fzl zatla tant, Lahor zerinden eyh Abdullah'n oturduu Cihanabad'a vard. Daha o beldeye yaklarken, eyhinden manevi feyizler almaya balamt. Bir yl eyhinin hizmetinde kald. Orada Kadir, Nak, Shreverdi ve Kbrevi tarikatlarndan icazet alarak, l8ll'de Sleymaniye'ye dnd. Karadal olan Mevlna Halid aslen Hazret-i Osman'n (r.a.) nesline dayanyordu. Badat Valisi Said Paa Mevlna Halid'e alka ve hrmet gsteriyordu. hsaniye Medresesini tamir ettirmi, Mevlna Halid'e tekke olarak tahsis etmiti. Bu tekke bugn Badat'ta Tekke-i Halidiye olarak anlmakta ve bilinmektedir. Daha sonraki yllarda Davut Paa Badat Valisi oldu. l822'de Mevlna Halid'in manev hizmeti ve hakimiyeti siyasilerin dikkatini ekiyordu. Osmanl devleti, Mevlna'nn durumunu renmek iin Badat Valisi Davud Paann bilgisine mracaat etti. Mevlna Halid, Vali Paann tahkikatndan ve icraatlarndan huzursuz olarak, Badat' terk edip am'a yerleti. nsafl bir zat olan Badat Valisi Davut Paa, stanbul'a yle bir rapor gnderdi: "Mevlna Halid'in gayesi Snnet-i Seniyeyi ihya ve talebelerini irad etmektir. Onun tavr ve hizmetlerinden anlaldna gre, dnyaya kat'iyyen temayl yoktur. Mevlna siyasetten itina ile kanmaktadr. Hatt, Mevlna Halid'in hibir zaman devlet ilerine karmayacan da taahhd ederim." Mevlna Halid l825'te tekrar hacca giderek oradan am'a dnd. Mevlna Halid'in Bahaeddin, Abdurrahman, ehabeddin, Necmeddin ve Fatma adnda ocuklar vard. ehabeddin Efendi Urfa'da medfundur. Birok talebe ve halifeleri oldu. Bunlardan Muhammed Firak adndaki halifesi stanbul'da vefat ederek Emin Nureddin Camiine defnedilmitir. Mevlna Halid l826 ylnda kolera hastalna yakaland. Bir akam namazndan sonra, Cuma gecesi, yzn kbleye evirerek u yet-i kerimeyi (melen) okumutu: "Ey itmi'nana

ermi ruh! Dn Rabbine, sen ondan raz, O senden raz olarak haydi gir kullarmn iine ve cennetime dahil ol!" Sonra da ruhunu teslim etti. am'n Salihiye Mahallesindeki Kasyon tepesinin eteine defnedildi. Mevlna Halid Hindistan'a gitmeden evvel hep ilm eserler yazmt. Ondan sonra ise tasavvuf ve tarikata dair eserleri oldu. Dokuz adet ilm eseri bulunmaktadr. Alt tane de Farsa tasavvufi eseri vardr. Tarikat hakknda ise bakalarnca yazlm eserler bulunmaktadr. arkl lim Sadreddin Yksel Mevlna Halid-i Badad'nin Divan ve erhi isminde hazrlad, eserin l200. msrasndaki u ifadeler dikkati ekmektedir: "mam- Rabban'nin her iki gz mesabesinde olan Said ile Urvet'l-Vska Masum hrmetine."

Kk Ak ve Bedizzaman Kk k Kk k veya Hac k diye bilinen zatn asl ad Mehmed'di. Babas leblebicilik yapard. ok kk yata kendisini ilim ve iman yoluna adad iin, lkab Kk k olarak sylenmektedir. Kk k Mehmed Efendinin, ei Fatma Hanmdan alt tane kz olmutu. Kk k ilim yolunda, ana oca Afyon'u terk ederek stanbul'a gelmi, Bir mddet burada ilim tahsil ettikten sonra, bu defa da bundan nceki asrn mceddidi Mevlna Halid Hazretlerini ziyaret etmek, onun irfan meclisinde diz kerek ilim ve irfan feyzine ermek iin, Msr'a giden bir gemiye binerek am'a doru yola km. Kendisi gibi am'a, Mevlna Halid'e gitmek isteyen dier ilim talipleri, "Hey molla, sen nereye gidiyorsun?" diye sorduklarnda Kk k, "am'a, okumaya" diye cevap vermi. Gemi Beyrut'a gelince am yolcular inip kara yoluyla am'a gelmiler. am'n mmiye Camiinde namazdan sonra "Mevlna Halid'i ziyarete varalm" demiler. Kk k'a ise; "Delikanl, biz ehl-i tarikatz, sen okumak iin kendine bir medrese bul" demiler. Kk k Mehmed ise, btn zahiri ilimleri okuduunu, kendisinin de maksadnn Mevlna Halid Hazretlerini ziyaret etmek

olduunu sylemi. Onlarda, "Daha sen ok kksn, eyh Halid Hazretleri seni kabul etmez!" demelerine ramen Kk k Mehmed azminden vazgememi ve mollalarla mnakaa ederek tekkeye varmlar. Mevlna Halid Hazretleri bir keramet haliyle Kk k Mehmed'in geleceini biliyormu. Hizmetkrlarndan birisi, kapda stanbul'dan bir grup ziyareti olduunu sylemi. Sonra bu ziyaretiler Mevlna Halid Hazretlerinin derghna girmiler. eyhin elini perken, sra Kk k'a gelmi. eyh, "Gel bakalm, benim kk Mehmed'im, sen ho geldin" diyerek, hi tanmad halde, Afyon'un ve Anadolu'nun bu kk kn barna basmt. Mevlna Halid, Kk k Mehmed'i yanna, hizmetine alm. Kk k yllarca Mevlna Halid Hazretlerine hizmet etmi. Zaman zaman Mevlna Halid, "Olum, Mehmed'im, senin memleketinde kimin var? Seni hi arayan, soran yok, mektubun da gelmiyor" deyince, Kk k boynunu bkerek, "Allah'tan gayr kimsem yok" diye cevap verir ve gzleri yaarrm. Bir gn Kk k'n annesiyle babas diyar diyar evltlarn aramaya balamlar. stanbul, Msr ve nihayet Badat, am yollarna kadar dmler. Mevlna Halid Hazretleri bir le vakti abdest almak istemi. Kk k hemen leen ve ibrii getirmi. Mevlna Halid eskiden sorduu gibi yine sormu: "Yavrum Mehmed'im, senin memleketinde kimin var?" Kk k'n yine gzlere dolarak, "Allah'tan baka kimsem yok" diyerek cevap vermi. te o zaman Mevlna Halid Hazretleri avucunun iini ap, Kk k Mehmed'in yzne kar ayna gibi tutarak, "Bak bakalm, dikkat et, ne greceksin?" de [] Hac k Mehmed Camii mi. Kk k Mehmed, Mevlna Halid Hazretlerinin avucunda annesiyle babasnn resimlerini grm. Kp krmz olarak, hi sesi kmayan Kk k Mehmed'e, Mevlna Halid, "Ey Mehmed, sen buraya annen ve babandan izinsiz ve habersiz geldin" diyerek, Mehmed'in yapt ileri sylemi, anne ve babasnn yaknlara geldiklerini haber vermi. Kk k yal gzlerle, "Annem ve babam buraya gelip, beni eyhinden ayrp gtrrler, sizin hasretinize dayanamam diye byle yaptm" demi.

sh:(Sn.h. S.19) Onlar byle konuurken kap alnm. Kk k'n annesiyle babas ieri girmiler. Kk k Mevlna Halid Hazretlerinin yanndan ayrlp da Afyon'a gitmek istememi. Annesiyle babas eyhten izin alarak, evltlarn alp gtrmek istiyorlarm. Kk k ise bir trl eyhinden ayrlmak istemiyor, eyhinin hasretine dayanamayacan sylyormu. Bunun zerine, Mevlna Halid Hazretleri srtndan hrkasn kararak, Kk k Mehmed Efendiye giydirmiti. "Sen benim hasretime ite imdi dayanrsn, kk benim cbbemi gtryorsun. imdi Afyon'a gideceksin, buraya kadar geldiine gre, hac farizasn eda et, yle git!" demi. Kk k Mehmed, hocasnn hasretini gidermek iin cbbesini giyip, ellerini perek, hayr dualarn aldktan sonra, anne-babasyla Hicaz'a gitmi ve sonra da Afyon'a gelmi. Afyon'da mftlk yapt gibi, imdi kendi ismiyle sylenen Hac k Camiinde dersler de okutmu. lim ve maneviyat bakmndan ok stn olan Hac k Efendi, senelerce medreselerde ders okutmu, Yunus Hoca ve Sandkl eyhi Hasan Efendi gibi mehur kimseleri yetitirmi. Hac k Mehmed Efendi, ilk defa dolapla kuyulardan su ekmeyi de icad etmi. Tabak esnafn mftlk binasna zaman zaman toplayarak "Cehri" denilen bitkiyle derinin daha iyi boyandn onlara retmi. Kk k Mehmed Efendi l845 ylnda vefat etmi. Kabri Afyon'un Devrane mezarlndadr. Bu mezarlk sonradan kaldrld zaman, Hac k Mehmed Efendinin sadece mezar ta getirilip, bugn adyla anlan camiin yanna dikilmi. [] Kk k'n mezar ta Mevlna Halid'den Bedizzaman'a ulaan cbbe

l940 civarnda yazldn tahmin ettiimiz bir mektubunda stad unlar ifade buyurmaktadr: "Eski zamanda, on drt yanda iken, icazet almann almeti olan stad tarafndan sark sardrmak, bir cbbe bana giydirmek vaziyetine mniler bulundu. Yamn kklyle, memleketimimizde byk hocalara mahsus kisve giymek yakmad...

sh:(Sn.h. S.20) "O zamanda byk limler, bana kar stadlk vaziyeti deil, ya rakip, veyahut teslimiyet derecesine girdikleri iin, bana cbbe giydirecek ve stadlk vaziyetini alacak kendilerine gvenenler bulunmad. Ve evliyy azimeden drt-be zatn vefat etmeleri cihetiyle, elli alt senedir icazetin zahir almeti olan cbbeyi giymek ve bir stadn elini pmek, stadln kabul etmek hakkm bu gnlerde, yz senelik bir mesafede Hazret-i Mevlna Zlcenaheyn Halid Ziyaeddin kendi cbbesini, o cbbeye sarlan bir sark ile pek garip bir tarzda bana giydirmek iin gnderdiine baz emarelerle bana kanaat geldi. Ben de o mbarek ve yz yanda cbbeyi giyiyorum. Cenab- Hakka yz binler krediyorum. (Bu mbarek emaneti Risale-i Nur talebelerinden ve ahiret hemirelerimizden Asiye namnda bir muhterem hanmn eliyle aldm...)" [] Mevlna Halid'in cbbesi Kk k'n torunu siye Mlazmolu l885 ylnda Afyon'da dnyaya gelen Asiye Mlazmolu'nun babas Mehmed Bahaeddin Efendi annesi ise Zakire hanmdr. Mehmed Bahaeddin, Kk k'n torunudur. siye Hanm dedesinden kendisine intikal eden bu cbbenin zerinde yllarca titremi, istikll savanda, Yunan igalinde, memleketlerini terk etmek zorunda kaldklar gnlerde bile onu yanndan ayrmam. Sandkl, Isparta ve Akehir'e gittiklerinde zor zarur eyalar ile birlikte bu cbbeyi de daima yannda tam. Asiye Hanmn kocas Tahir Bey,

[] Kk k'n torunu siye Mlazmolu sh:(Sn.h. S.21) Kastamonu Hapishanesine mdr olarak tayin edildii zaman, Mlazmolu ailesi de nihayet Kastamonu'ya gelip yerlemi. te bu yerleme gnlerinde, uzun yllar dolatrlan cbbe de asl sahibini bulmu. Babas Bahaeddin Efendiyle birlikte Bedizzaman'a giden Asiye Hanm, Mevln Halid'in emanetini bu asrlk yadigr sahibine teslim etmiti. Cbbenin sahibi: "Asiye'nin duas kabul oldu " diyerek uzun yllarn itiyakn, hasretini ifade etmiti. Aradn Badat yollarnda bulan Kk k'n torunlar, dedelerinden daha anslydlar. nk onlar aradklarn Anadolu'da bulmulard. Asiye Hanm'n ismi ve hizmetleri Risale-i Nur'un lhikalarnda yer yer zikredilir. Asiye Mlzmolu Risale-i Nur'un kuds hizmetinde bulunmu mbarek bir hanm.. Ankara'daki evinde ziyaret ettiimiz zaman, yandan beklenmeyecek zindelikte bize bu konuda bilgiler vermiti. Bizi glerek karlam, "Bugn iimde bir sevin vard, sizin geleceinizi deta bekliyordum" diyordu. Mevlna Halid Hazretlerinin bu cbbesi Bedizzaman'n yannda kalmt. Yllar sonra, l950 yl sonbaharnda Urfal Vahdi Gayberi Emirda'da stad ziyaret ettii zaman, stad bu mbarek cbbeyle birlikte baz eyalarn, kendisinin de Urfa'ya geleceini syleyerek Gayberi'ye verip, Urfa'ya gndermiti. Mevlna Halid'in cbbesi bugn Urfa'da Abdlkadir Badilli tarafndan muhafaza edilmektedir.

sh:(Sn.h. S.22)

GAVS-I HZAN SEYYD SIBATULLAH "u slp, bir silsilenin mbarek hrkalarnn paralarndan dikilmitir. Yani ah- Nakibend, mam- Rabban, Halid Ziyaeddin, Seyyid Th, Seyyid Sbatullah ve Seyda gibi evliyaya iaret var." (Mnazarat). "Ben sekiz-dokuz yanda iken, btn nahiyemizde ve etrafnda ahali Nak tarikatnda ve oraca mehur Gavs- Hizan namiyle bir zattan istimdat ederken, ben akrabama ve umum ahaliye muhalif olarak "Y Gavs- Geyln' derdim. ocukluk itibaryla elimden bir ceviz gibi ehemmiyetsiz bir ey kaybolsa, "Y eyh! Sana bir Fatiha, sen benim bu eyimi buldur.' Acibdir ve yemin ediyorum ki, bin defa byle Hazret-i eyh, himmet ve duasyla imdadma yetimi. Onun iin btn hayatmda umumiyetle Fatiha ve ezkr ne kadar okumu isem, Zt- Risaletten (a.s.m.) sonra eyh-i Geyln'ye hediye ediliyordu. Ben -drt cihetle Nak iken, Kadir merebi ve muhabbeti bende ihtiyarsz hkmediyordu. Fakat tarikatla itigale ilmin meguliyeti mni oluyordu." (Sekizinci Lem'a, Osm. s.65.) Nurs seyahatlerimiz esnasnda -be defa Hizan'a uramtk. Hizan yaknlarnda Gayda kasabas bulunmaktadr. Yukardaki nakillerde ad geen Seyyid Sibatullah Hazretleri burada bir tepecikte medfundur. Bu tepede ayakkablar kartlarak, hrmet iinde ziyaretler yaplmaktadr. Gavs- Hizan Seyyid Sbatullah l87l ylnda vefat etmi, bu vefattan be yl sonra da Bedizzaman dnyaya gelmiti. Gavs olmaktansa gelecek zata baba olmay tercih ederim. Baz zamanlarda stad Bedizzaman'n muhterem babas Sofi Mirza Efendi, Nurs kynden kalkarak Gayda'ya Seyyid Sbatullah Hazretlerinin ziyaretine gelirdi. Bir defasnda muhteem mecliste Seyyid Sbatullah ayaa kalkarak, Sofi Mirza'ya meclisin bakesinde yer gstermiti. Orada bulunan ulem ve hulef, bu basit, mm Nurslu kylye neden bu kadar alka ve hrmet gstediini

sh:(Sn.h. S.23)

Seyyid Sbatullah'tan sorduklar zaman, Gavs- Hizan u cevab veriyordu: "Bu Sofi Mirza ileride yle bir zata baba olacak, bunun sulbnden yle bir zat gelecek ki, o zata baba olmay ben on gavsla tercih ederim. Gavs olmaktansa, o gelecek zata byle bir baba olmay tercih ederim!" Abdurrahman Nurs'nin, Bedizzaman'n hayatyla alkal yazd kitapta Siirt'in byk limi Molla Fethullah'tan naklen u paray okumaktayz: "Zek ile hfzn ar derecede bir arada bulunmas gerekten az rastlanr bir eydir. Fakat imdiye kadar bu zellii iki kiide grdm. Biri sizde (Bedizzaman'da), dieride Molla Halid-i Olek'de." Molla Halid-i Olek, Doksan Harbinde ehit olan bir din ve iman kahramanyd. Gemi yllarda Mu'un Nurin beldesinde Abdurrahman- Ta Hazretlerinin trbesini ziyaret ederken, Molla Halid-i Olek'nin yazd, zerinde, krmz kalemle tevafuklar da gsteren, el yazmas Minah (Vergiler) isimli Arapa eseri de grmtm. Bu kitap Urfa Halilrrahman Camii imam Yahya Paki'in tercmesiyle l982'de stanbul da neredildi.Kitap u ismi tayor: Minah Seyyid Sbatullahi'l-Arvas Gavs- Hizan. Bu eseri Seyyid Sbatullah'n halifesi Halid-i Olek derlemiti. Seyyid Sbatullah'n dedelerinin bulunduu kylerde hibir oyun leti ve alg bulunmazd. Gavs- Hizan Sbatullah "Ben Ltfullah'n oluyum" diye babasndan bahsederdi. Sigara imemek bunlarn detiyle. Meclislerinde sigara iene msaade etmezlerdi. Seyyid Sbatullah, eitli byk eyhlerden sonra Seyyid Th'ya halife olmutu. l840'da Seyyid Th beline hizmet kemerini balamt. Nesep olarak Abdlkadir Geyln Hazretlerine mensup olan Seyyid Th l852'de vefat etti. [] Seyyid Sbatullah Hazretlerinin Gayda'daki mezar Seyyid Sbatullah ise l87l'de Bitlis'te geirdii humma hastalndan sonra, Ramazan'n nc Cumartesi gn leden sonra vefat etti.

Seyyid Sbatullah Hazretlerinin tasarruf ve kerameti oktu. sh:(Sn.h. S.24) ok kii, Gavs- Hizan'n vastasyla velyet derecesine ulamt. Dokuz kardei, sekiz olu vard. Olu Celleddin ok cesur ve kahramand. Seyyid Sbatullah'n cenazesini, olu Celleddin'in emriyle Abdurrahman- Ta ykamt. Bir seferinde Seyyid Sbatullah'la olu Celleddin birlikte Seyyid Th'nn evine gitmilerdi. Seyyid Th'nn odasnda byk bir ylan grld. Ylan hem ok byk, hem de tavandaki direkler arasnda olduu iin, orada bulunanlardan hibiri ylan karmaya ve ldrmeye cesaret edemiyordu. eyh Celleddin, eli ile ylan tutarak kard ve ldrd. Bunun zerine babas Gavs- Hizan Seyyid Sbatullah, oluna hitaben: "Aa aa" diye seslenerek iltifat etti. Seyyid Th da Celleddin'e nazar edip, manev evltla kabul etti. Doksan Harbinde bu korkusuz Celleddin ok byk kahramanlklar gsterdi. Kendisi gayet cmertti. Babasndan yedi yl sonra, yani l878 senesinde vefat etti. Gavs- Hizan Seyyid Sbatullah'n, birisi olu eyh Bahaeddin olmak zere drt tane halifesi vard. Bu halifeler u zatlard: Seyda Abdurrahman- Ta, Gavs- Hizan'n olu eyh Bahaeddin, irvanl eyh Halid-i Olek, eyh Abdurrahman- Meczup. Gavs- Hizan, "Abdurrahman- Meczup, Allah'n nurunu hakkyla mahede edendir" diye buyurmaktayd. Abdurrahman- Ta ise sohbet piriydi. Hilfet makamn gemiti. Seyda bir eyh ve mriddi. Nurin'de medfundur. Molla Halid-i Olek, Doksan Harbinde nice kahramanlklardan sonra ehit olmutu. Mezar mehuldr.

sh:(Sn.h. S.25) ABDURRAHMAN- TA ve OLU NURNL ZYAEDDN EFEND (HAZRET) "Hakiki ve Hayali Ziyaeddin" Bir ilim ve iman merkezi olan Mu vilyetinin civarndaki Nurin'de birok byk zatlar yetimitir. Nur risalelerinde ismi geen Ziyaeddin Efendi de bunlardan birisidir. "Hazret" diye de anlan bu zat, Bedizzaman'n byk kardei Molla Abdullah'n eyhi ve hocasdr. Kendisinin ilk icazetli talebesi Molla Abdullah Nurs'dir. Mesnev-i Nuriye'de "Hubab Risalesi"nde Nurin yle gemektedir: "Eer istersen hayalinde Nurin karyesindeki Seyd'nn meclisine git, bak: Orada fukara kyafetinde melikler, padiahlar ve insan elbisesinde melikeleri bir sohbet-i kudsiyede greceksin. Sonra Paris'e git ve en byk localarna gir. Greceksin ki, akrepler insan libas giymiler ve ifritler adam suretini almlar, il hir..." Ziyaeddin Efendi stikll Harbinde vatan mdafaas iin arprken bir kolunu kaybetmitir. Bu hizmetleri Sarkl Mcahidler isimli eserde yazlmaktadr. Bedizzaman'n byk biraderi Molla Abdullah'n bal olduu bu zatla alkal olarak Kastamonu mektuplarnda "Molla Abdullah" ile bir muhaveremi hikye ediyorum" diyerek "Hayal ve hakik Ziyaeddin" diye bir hakikat dersi verilmektedir. Ayrca Bedizzaman'n l948 Afyon mahkemesi avukatlarndan Hulsi Bitlis Aktrk'n Ehl-i Snnet mecmuasndaki makale ve hatrasnda da Hazret-i Ziyaeddin'in bahsi gemektedir. M.Kemal'in mektubu Hizmetleri Sultan Read tarafndan bir madalya ile taltif edilmitir. Mustafa Kemal'in Nutuk'larnda "Nurunli Meyih-i zamdan eyh Ziyaeddin Efendi Hazretlerine " diye, Paann, kendisine mektubu bulunmaktadr. Nurs ky civarndaki Ta medreseleri sahibi Abdurrahman Ta'nin olu olan Hazret-i Ziyaeddin babasyla birlikte Nurin'de medfundurlar. sh:(Sn.h. S.26)

[] Ta medresesi harabesinin uzaktan grn (Tepede aacn yannda) "Nurslu talebelerden biri slm tecdid edecek" Abdurrahman Ta ise Gavs- Hizan Seyyid Sbgatullah'n halifesidir. Hazret-i Ziyaeddin'in babasdr.Hizan'a bal Ta kynde medresesi vard. Emirda mektuplarnda Bedizzaman "Nahiyemiz olan Hizan kazasna tb Isparta'da birden bire mehur Seyda namnda eyh Abdurrahman- Ta himmetiyle o kadar ok talebeler ve hocalar ve limler ktlar ki btn Krdistan onlar ile iftihar eder bir ekil ald " diye Seyd'dan bahsetmektedir. Bedizzaman o zamanlarda dokuz-on yalarnda olduunu ifade etmektedir. O zamanlar Abdurrahman- Ta, Nurslu talebelere, bilhassa kk Said'e ok alka, iltifat gsterir, geceleri yatarken zerlerini rtermi. Nurslu talebelerin iinden birisinin slmiyete ok byk hizmetler edeceini, slm tecdid edeceini ifade eder, onun iin bu kadar alka gsterdiini sylermi. Bedizzaman'n Emirda mektuplarndaki mezkr mektubu da Abdurrahman- Ta'den anlatlanlar teyid etmektedir. Abdurrahman- Ta l886 ylnda rahmete kavuarak Nurin'de defnedilmitir. "Hazret" Ziyaeddin Efendi Ta ky, Nurs kyne yaya olarak iki saat kadar mesafededir. Abdurrahman- Ta'nin olu Muhammed Ziyaeddin'dir. Hazret

sh:(Sn.h. S.27) namyla anlan eyh Ziyaeddin Efendi, Bedizzaman'n byk kardei Molla Abdulhah Nurs'nin hocas ve eyhiydi. Hakim Feyyaz Karabel'in tercme edip nerettii Yeni Mektubat isimli eserinde iinde eyh Muhammed Ziyaeddin'in, Nurslu Molla Abdullah'a hitaben yazlm tane de mektubu bulunmaktadr. Mektubat ll3 mektuptur. Son

mektup olan ll3. mektup, Birinci Cihan Harbinde harp cephesinden eyh Ziyaeddin tarafndan Molla Mehmed Emin'e yazlmt, harple alkaldr. Molla Abdullah'n, gzel yazsyla yazd baz Arapa ders notlar ve Kur'n- Kerimler vardr. Kur'n- Kerimler, elimizde bulunmaktadr. [] eyh Ziyaeddin (Hazret)

sh:(Sn.h. S.28) [] eyh Emin Efendinin torunu Mustafa Efendiyi dedesi ile ilgili hatralarn l970 ylnda dinlerken BTLSL EYH EMN EFEND (irvan) eyh Emin ve Molla Said Her sabah Mslman Trkiye'mizin gnei doudan doarak, lkemizi k tufanna boar. Yirminci yzyln balarnda lkemize erefler veren manev gnelerden birisi de eyh Emin Efendiydi. Bitlis hanedanndan bir zat olan Emin Efendi, seyyidler kafilesinden asrmz aydnlatan bir bahtiyar sma idi. eyh Emin Efendi yzylmzn balarnda Sultan kinci Abdlhamid Hann daveti zerine stanbul'a giderek, orada iki yl kadar misafir olarak bulunmutu. Bu misafirlik esnasnda kendisine tahsis edilen Beikta Akaretler'deki kkte oturmutu. Kendilerine Sultan Abdlhamid Han ok alaka ve hrmet gstermi, eyhlislm olarak stanbul'da

bulunmasn teklif etmiti. Fakat eyh Emin Efendi Sultan'n bu teklifini kabul etmeyerek reddetmiti. Torunlarnn verdikleri bilgilerin nda, bu Bitlisli byk alimin l822-l906yllar arasnda mr srdn yaklak olarak tesbit etmekteyiz. Bir kervansaray mahiyetindeki evi ve dergh uzun yllar etrafa Naki nurunu sat. Bu nur yuvas l908 ylnda, krk gn sren bir zelzele sonunda yer yer tahribat grmt. kinci Sultan Abdlhamid Han, Musul'daki iflikat- Hmayunundan bu Naki derghnn tamir masraf olarak be yz altn gndertmiti. stanbul'dan dnerken Sivas'taki talebisi ve mridi Sivas valisi Reid Akif Paa'ya urayarak misafiri olmutu. Sivas'tan Diyarbakr'a faytonla dnmt. Oradan da Bitlis'e kadar hayvan srtndaki kargirin stnde gitmiti.

sh:(Sn.h. S.29) [] eyh Emin Efendi stanbul'dan Bitlis'e dnerken urad Sivas'ta talebeleri ve mridi Reid kif Paa ile beraber [] eyh Emin Efendinin Bitlis'teki evinin ve derghnn yklmadan nceki hali eyh Emin'in olu Dervi Efendi krk yalarndayken l9l4 ylnda vefat etmiti. Dervi Efendi'nin olu M.Mustafa irvan ise l900-l987 arasnda mr srmt. Merhum irvan'la l970 ylnda Karagmrk'teki evinde ziyaretlerimiz ve grmelerimiz olmutu.

Bedizzaman'n ilk nefyinin sebebi Bedizzaman Said Nurs'nin eyh Emin Efendi ile mnasebeti ocukluk yllarnda cereyan eder. Bu mnasebet Tarihe-i Hayat'ta (s. 37-38) yle anlatlr: "Bu esnada on be, on alt yalarnda bulunuyordu. Lkin kuvve-i bedeniyece pek evik ve metindi. Said-l-Mehur lkabyla ydediliyordu. Siirt'de, kendisiyle mcadele etmek isteyen btn arkadalarna kar hazr bulunduu ve ayn zamanda sorulacak btn suallere cevap vereceini, kimseye sual sormayacan iln

sh:(Sn.h. S.30) etti. Sonra tekrar Bitlis'e geldi. Bitlis'te bir iki eyh hanedannn, lim ve talebelerin arasnda geimsizlik olduunu iitir. Fesad netice veren szlerin, bilhassa gybetin slmiyete yakmadn onlara ihtar edince, Molla Said'i, eyh Emin Efendiye ikyet ederler. eyh Emin ise: "Henz ocuk olduundan, kabil-i hitab deildir" der. "Bu sz Molla Said'e tebli edildii anda, zaten bu gibi szlere ftraten tahammlsz olduundan eyh Emin Efendinin huzuruna karak elini per ve 'Efendim, beni imtihan ediniz, kabil-i hitap olduumu isbat etmek isterim' der. "eyh Emin Efendi, mtenevvi ilimlerden ve en mkl mes'elelerden on alt sual tertip ederek sorar. Molla Said, suallerin umumuna cevap verdikten sonra, Kurey Camiine gider, ahaliye va'z ve nasihat etmeye balar. Bunun zerine Bitlis ahalisinin bir ksm Molla Said'e, bir ksm da eyh Emin Efendiye yardm etmek isterler. Bundan dolay Vali, byk bir vukuata meydan vermemek iin Bedizzaman' nefyeder."

sh:(Sn.h. S.31) [] Mustafa Paa

Hamidiye Paalarndan Miran Ayiret Aas MUSTAFA PAA arkn mehur aalarndan ve Hamideye Alay komutanlarndan Mustafa Paa, on dokuzuncu yzyln balarnda Cizre'de dnyaya gelmiti. Babas Tamer Aa, dedesi ise brahim Aayd. O zamanlar ok kuvvetli olan Miran airetinin aas olmutu. Paa iri yar, baklar sert ve korkutucu, sakall bir Hamidiye paasyd. On bir oyma olan Miran airetinin Berkeleyi oymandand. On bir kabilenin ittifakyla Miran airetinin bana gemiti. Tarihe-i Hayat'ta Bedizzaman'la olan mnasebetleri btn tafsiltyla anlatlmaktadr. Zulmden ve hakszlklardan vazgemedii iin artk lecei, harika bir keramet haliyle kendisine bildirilmiti. Gerekten, bu haberdan az sonra, l902 senesinin Ekim aynda yayldan Cizre'ye dnerken, Cizre-rnak arasnda meydana gelene airet kavgalar srasnda serseri bir kurun ile ldrlmt. Airet kavgas sona ermi, btn airetler ayrlm bir haldeyken, kimin tarafndan atld belli olmayan bir kurunla vurulmutu. Naa Cizre'ye getirilmi ve imdiki Cizre mezarlnda kendisine ait kubbesine gmlmt. Mustafa Paann hretinden ve hakszlklarndan dolay kendisine Msto-i Miri diyerek onu kltyorlard. Mustafa Paa stanbul'da Sultan kinci Abdlhamid Han, Dou ve Gneydou Anadolu'da Hamidiye Alaylar tekil etmek iin Doudaki btn airetleri stanbul'a armt. Mustafa Paa kendisi gibi iri yar be yz adamyla birlikte yola karak, aylk bir yolculuktan sonra stanbul'a geldi. Akll ve zeki bir adam olan Mustafa Paa Sultan Abdlhamid Hann tertipledii resm geitten adamlaryla birlikte heybetle geti.Sultan bunlara bir ziyafet verilmesini emretti.

sh:(Sn.h. S.32) Cizre Miran airetinin bu yiit temsilcilerine bir yemek verildi. Padiah da bunlar seyretti. Mustafa Paa adamlarna atal kak kullanmadan yemelerini, btn tabaklar ter

temiz syrmalarn emretmiti. Adamlar kollarn svayp, tabaklarda hibir ey brakmadan yemekleri yiyip bitirdiler. Bu manzaray seyreden Sultan kinci Abdlhamid Han, Mustafa Paaya 48. Hamidiye Alay paalk rtbe, berat ve nianlarn taktrd ve ok geni selhiyetler vererek emrinde alay kurmasn ferman etti. Mustafa Paann okuma-yazmas yoktu. Yannda daima bir ktibi bulunurdu. Dorudan stanbul'a padiaha bal olup, asker ynden de Erzincan'daki mrin emrindeydi. [] Cizre'de Mustafa Paann yaptrd Hamidiye alay binas Bugn Cizre'de kendi adyla anlan Hamidiye klasn yaptrmt. Padiah bu i iin byk yardmlar gndermiti. Her ay asker bana bir kese altn gelirdi. Padiah Mustafa Paaya geni selhiyetler tanmtr. Bu yzden zulmleri olduu zaman stad kendisini iddetle ikaz ediyordu. Hazrlad mnazarada ise btn limlerini malp etmiti. Yazn Van'n yayllarna gider, kn da mhim iler esnasnda Hamidiye klasnda bulunurdu. Herhangi bir sefer gerektii

sh:(Sn.h. S 33) zaman, emrinde bulunan alay toplar ve hareket ederdi. Bir seferinde Osmanl devleti tarafndan, Irak'ta bulunan Hevler isyann bastrmaya gnderilmiti. ngilizler burada Osmanllar ykmak iin faaliyet gsteriyorlard. Mustafa Paa vurulduu zaman, brahim, Abdlkerim, Naif, ela ve Berces adlarnda be tane olu vard. Bunlardan brahim Bey ok sinirlii olduundan, Mustafa Paann yerine, btn airetlerin destek ve reyleriyle ikinci olu Abdlkerim Bey seildi. Durum stanbul'a bildirildi ve msbet cevap geldi. l9l2'de Cizre airet alaylar Balkan Savana katlmak iin derhal stanbul'a hareket ettiler. [] Babas Mustafa Paann hakszln ve zulmn syleyen

Abdlkerim Bey, staddan zr dilemiti. ki ocuun arasndaki, Abdlkerim Beydir. Yz kiiye bedel Abdlkerim Bey, Tayan, Kian, Msarean, Hirkan, Dderen ve Miran airetlerinin ne kadar asker karacaklarn tesbit ettirmiti. Her airet ne kadar askerle itirak edeceini bildirmiti. Mesel Tayan airetinden Reid Muheme adnda bir aa, yz svari getirebileceini sylemiti. Btn airetler bir yerde toplanp, alay ve dier svarileri bekliyorlard. Reid Muheme yalnz geldi. Abdlkerim Bey yz svarisinin nerede olduunu sorduu zaman, "Benim yz kiiye bedel olduumu airetler, kabul ederlerse savaa gideceim. Eer kabul etmezlerse, size hemen yz svari getireceim" dedi. Abdlkerim Beyin airetlere sormas zerine, onu yz kiiye bedel olarak kabul ettiklerini sylediler. Reid Muheme'nin rtbesi yzbayd. Airet askerleri Balkan Savana katlmak iin stanbul'a, oradan da Uzunkpr'ye geldiler. Dman askerlerinin yemekte olduunu grdler. Kumandana "Biz buraya savaa geldik, hemen savaa devam etmek istiyoruz" dediler. Komutan, "Yemek esnasnda sava olmaz" diyerek, bunun kaidelere aykr olacan syledi. Fakat Cizre alaylar bu emri dinlemeyerek, dmana hcum ettiler. Reid Muheme Uzunkpr bana atn balayp, askerlere "Dman zerime doru srnz"

sh:(Sn.h. S.34) diye emir verdi. zerine gelen dman askerlerini ldrmeye balad. Nihayet ba ve elbisesi kanlar iinde, on dman ldrp, on nn de mavzer ve tfeklerini boynuna att. Bu esnada kar taraftan gelen bir bomba, seyis ve hizmetisine isabet ederek paralandnda ok zld ve kzgnlndan sava daha da hzlandrd. Sonunda byk bir zafer kazand. Bu muzaffer gazileri Edirneliler iek ve gl yadrarak, alklarla karladlar. stanbul'da da halk bu gazileri sokaklarda iek, gl ve ekerlemelerle karladlar.

Mustafa Paann olu Abdlkerim Bey, Hamidiye kaymakamln da yapt. l9l6 senesinde askerlerini Cizre'de Bani Han mevkiinde hazrlad. Erzincan'daki mirlik tarafndan verilen emirde, Ruslara kar yaplacak savaa gidecekken, orada vefat etti. Cizre alaylar onu hemen defnettiler ve seferi iptal etmeyerek, Mustafa Paa'nn birinci olu olan brahim Beyi yerine geirip, hareket ettiler.1 1- Abdullah Yan Btn Ynleriyle Cizre

sh:(Sn.h. S.35) [] eyh Muhammed Celali'nin olu Nizameddin Arvs EYH NZAMETTN ARVAS Bedizzaman'n Hocas eyh Muhammed Celal'nin Olu: eyh Nizameddin Arvas Doubeyazt'ta ay Bedizzaman'a ders veren zat, eyh Muhammed Cell idi. Aslen Arvaslyd. Uzun mddet Cell kabilesi arasnda kald iin kendisine "Cell" denilmekteydi. l85l ylnda dnyaya gelmiti. On biri erkek, dokuzu kz olmak zere yirmi evld vard. Birinci Cihan Harbinin balarnda, yani l9l4'te Siirt'in irvan kazasndayken vefat etmiti. Olu Nizameddin Arvas, stad Bedizzaman ve babas eyh Muhammed Cell ile alkal olarak bizlere u bilgileri verdi: Bedizzaman'n ilk tahsil hayat "Ben l9l2 ylnda dnyaya gelmiim. Arvas sllesindenim. Arvasyler daym olurlar. Ben kendim stad Bedizzaman' grmedim. Annem Sekine (eker kadn), aabeyim Molla

Muhammed Sddk, Halife Yusuf ve Molla erif'ten stad hakknda birok mlmatlar almtm. "Bedizzaman douda birok medrese ve ulemnn yanna gidip, kendi ilim ve zek seviyesine uygun ders verecek lim bulamaynca, l887'lerde on drt yandayken babamn medresesine gelmi. Babama mehur ve maruf Hac Seyyid Muhammed Cell derler. stad babamn medresesinde ay tahsil grm. Sonraki ayda ise ders almayp, babamla ilm mnazaralarda bulunmu. "Babamn doksan civarnda talebesi varm. Talebelerin en k Bedizzaman'm. Ama o zaman kendisine Molla Said denmekteymi. Talebelerin en k olmasna ramen, btn talebe

sh:(Sn.h. S.36) ler tarafndan ok hrmet grrm. Dier talebelerin hepsine mderris ve mft Sadullah Efendi tarafndan dersler verilirken, tek bana yalnz Bedizzaman babamdan ders alrm. Ders esnasnda kimseyi de yanlarna almazlarm. Bedizzaman babama, 'Bu kitaplar okuyup renmekle ba olmaz, bu ilmin hazinesinin anahtar sizdedir,' diyerek her ilimden sadece birer ders alm. limde ve zekda btn talebelerin fevkinde imi. Gndzleri babamdan ders alrken, Perembe geceleri de Ahmed Han'nin trbesine gidermi. phelenen babam, kk Said'in arkasna Halife Yusuf ve Molla erif'i takipi koymu, Trbeye varan takipiler, kk Said'i gremezler, fakat ieriden; 'Bel Seyd, bel Seyd (evet hocam, tamam hocam)' diye sesler duymular. Durumu gelip babama bildirmiler. Babam talebelerine 'Bundan sonra Said'e kesinlikle kimse karmayacak' diye emir vererek, yaa byk olan Molla erif'i de Bedizzaman'n hizmetine vermi. Molla erif'in anlattna gre, ders esnasnda bazan babam, bazan da Bedizzaman sinirlenirmi. Bedizzaman sinirlendii zaman dar karak medreseden uzaklarm. Talebeler Bedizzaman'n medreseyi terk ettiini syleyince, babam, 'Brakn Said'i, brakn Said'i, ona sizler karmayn, o biraz sonra yine gelir' diyerek cevap verirmi. Gerekten de stad sinirleri yatnca tekrar medreseye dnermi. []eyh Muhammed Celali'nin hanmnn mezar

sh:(Sn.h. S.37) aylk tahsil " aylk bu tahsilden sonra babam, Kk Said'e 'Artk sen ilmi tekemml eyledin. Bizim sana verecek bireyimiz kalmad' diyerek icazetini vermi. stad babamn elini perek medreseden ayrlm. Daha sonralar, Birinci Cihan Harbine kadar, her yl evimize gelerek, babam ziyaret edermi. Baz yllar, Van'da at medresedeki talebelerini de yanna alr, yle gelirmi, Babam Bedizzaman'a, 'Yetitirdiim talebelerin hepsinin de stad sensin' dermi. stad bir defasnda babama hediye olarak bir ift yn orap getirmi. Babam sadece talebelerden Halife Yusuf'la stad Bedizzaman'n bize gelmelerine msaade edermi. "Daha sonralar stada annem de hediye olarak orap vermiti. l953 ylnda babamn doksan dokuzluk ysr tesbihini stada gnderdim.. stad da bana kehribar doksan dokuzlu bir tesbih, bir mektup, ayrca Nur Risalelerinden Tlsmlar, Mektubat ve Zlfikar eserlerini gndermiti. Not Burada bahsedilen, Nizameddin Arvasi'nin babas eyh Muhammet Celalinin "Ysr tesbihi " Bediizzaman Said Nursi Hazretlerinden bu ciz M.Said Nursi Hazretllerinden bu ciz M.Said zdemir 'e intikal etmitir. En kymetli bir hatra olarak saklanmaktadr. Bediizzaman'n talebesi M.Said zdemir "Aabeyim Molla Muhammed Sddk da medresede stadla birlikte okuduundan, stadn bykln ok iyi biliyordu. 'Bedizzaman'n ilmi Allah vergisidir, onun ilmi vehbdir' derdi. stad Emirda'ndayken aabeyimle birlikte ziyaretine gidecektik. stad 'Onlar gelmesinler, ben oraya geleceim' diye haber gndermiti."

sh:(Sn.h. S.38) [] eyh Cell Efendi Bedizzaman'n talebelik arkada

EYH CELL EFEND Siirtli eyh Karde veya ksa adyle eyh Celal, l887 senesinde Siirt'te domu, yine l973'te memleketinde Hakkn rahmetine kavumutur. Siirt'in bu tannm limi, altm seneye yakn bir zaman imamlk vazifesinde bulunmutu. mamlk vazifesini fahr olarak deruhte etmiti. Otuz yl bulan bu hizmetinden sonra, yirmi sene de resm olarak ayn vazifeye devam etmiti. eyh Celal Efendi, Bedizzaman'n ok eski dostu ve arkadayd. Hayatta iken aralarnda aka ve latifeler eksik olmamt. Birinci Cihan Harbine Bedizzaman'la beraber itirak etmiti. ki arkadan ltifesi Bedizzaman'n ilmini, kahramanln ve yksek faziletlerini her zaman takdirle anyordu. Bedizzaman, Merutiyet sonras stanbul dnnde nerettii eserleri talebelerine okutuyormu. eyh Celal ise bu eserleri (ki Mekteb-i Musibet ehadetnamesi) okumad gibi, Bedizzaman'a latife tarznda: "Seyda, stanbul'a gitmisin, orada bandan geenleri oturup yazmsn, imdi de burada bunlar okutuyorsun?" deyince, Bedizzaman da aka yollu: "Celal sen benim muarzm msn yoksa?" diye eyh Celal'e mukabele edermi ve yine latife olarak "Celal, sen benim azmda dikenli bir lokum gibisin. Ne yiyebiliyorum, ne de atabiliyorum" dermi. Yine Bedizzaman'la eyh Celal kendi aralarnda daha ok genken karar vermiler ki: "Hi evlenmeyelim!"

sh:(Sn.h. S.39) eyh Celal bu hatrasn da anlatarak, bu sze kendisinin sadk kalmadn, sznde durmadn ifade edermi. Gen Said'le Celal Efendi bazan eitli oyunlar ve yarmalar da yaparlarm. Bir gn geni bir su arkn atlamak iin iddiaya girimiler. Gen Said bu ark muvaffakiyetle

anlaynca Celal kendisinin de atlayacan syleyerek, hzlanp dereye atlyor, ama geemiyor, suyun tam amurlu ksmna kyor. ehy Celal Efendi l973 senesinde Siirt'te vefat ettii zaman binlerce insan cenazesine katlm, cenaze namazn da Siirt Mfts Raif Korkmaz Efendi kldrmtr. Bir siir yarmas eyh Celal Karde diyor ki: "Birinci Cihan Harbinden evvel vefat etmi bir zatn taziyesi iin Van'n Zeve kyne gitmitik. "Bedizzaman, Abdlmecid (nlkul), Molla Habib, Ahmed-i Cano, Muhyiddin, brahim ve kr hep birlikte oturuyorduk. "Bedizzaman bize 'Her birimiz birer iir syleyelim. Mehur muallakat- seb'a gibi hangisi beenilirse o kabul edilsin, birincilii alsn' dedi. Bunun zerine her birimiz birer iir syledik. Bedizzaman bana hitaben 'b Kble-i Arab yite ibi' yani 'Kbleye yemin ederim ki senin iirin beenildi' dedi. Sylediim iir de uydu: "Birinci beyitteki 'Habib' kelimesiyle Bedizzaman'a, 'Mecid' kelimesiyle kardei Abdlmecid'e iaret ediyor. "kinci beyitteki 'Habib' kelimesiyle Molla Habib'e, 'ahmed' kelimesiyle Ahmed-i Cano'ya, 'Celal' kelimesiyle bana, 'Muhyi' kelimesiyle Muhyiddin'e iaret ediyor. "nc beyitteki 'brahim' kelimesiyle Molla brahim'e 'kr' kelimesiyle de Molla kr'ye iaret ediyor. "iirin mnas: 1. Ey Zeve ky, Said ile saadete ermi bulunuyorsun. Abdlmecid ile byk bir izzet ve ref'ete sahip oldun. 2. Bedizzaman Said, Abdlmecid, Habib, Ahmed ile seni ferahlandrdlar. Veya ikisi (Said ile Abdlmecid) Habib ile sana, Ahmed'i verip onunla ferahlandrdlar. 1

3. Tepelerin brahim'e, kn maukuna olan arzu ve temennisi gibidir. Seni mecd ve gzel vasflarla yaratana kr ederim." ___________________________________ l. Birinci Cihan Harbinde Milis Miralay Bedizzaman Rus ve Ermenilere kar kahramanca arprken fedakr talebelerinden Molla Habib'i Geva'ta ve Molla Ahmed-i Cano'yu da Zeve'de ehit vermitir.

sh:(Sn.h. S.40) [] Van Valisi Tahir Paa TAHR PAA On dokuzuncu asrn sonu ile, kinci Merutiyet yllarnda Musul, Van ve Bitlis'te valilik yapm olan Tahir Paa aslen Arnavuttur. kodra'nn Pogoritza hkimi Hac Ali Efendinin olu olarak l847'de domutur.Yugoslavya'nn eski ismi Potgoria, yeni ismi Titograt olan ehrinde doan Tahir Paa ulfeli valiydi, daha sonra vezir olmutu. Hac Ali Efendinin alt olundan biri olan Tahir Paa, yirmi dokuz yanda iken devlet hizmetine girmiti. Uzun yllar Van'da valilik yapan Tahir Paa, birok defa hastaln ve ihtiyarln ileri srerek vazifesinden ayrlmak istemise de, Sultan Abdlhamid'in srarlaryla vazifeye devam etmitir. Sultan Abdlhamid kendisini ok takdir eder ve severdi. Van'da geirdii son yllarnda, guatr hastalndan bir haliyle muztaripti. Ancak bir trl Van' terk edip de tedavi iin stanbul'a gelmiyordu. Hatt hasta hayille ektirmi olduu bir resmini stanbul'a gndermi ve are aramt. Ancak daha sonra hastalnn iyice ziyadelemesi zerine, emekli olarak stanbul'a dnm ve bir yl sonra da l9l3 yl Kasm ay ierisinde vefat etmitir. Kabri Sahra-y Cedid semtindedir. Olu Cevdet Bey (Belbez) de, bilhare Van'da valilik yapmtr. ki hanmndan on bir tane evld vardr. Bunlardan Cevdet, Fikriye ve Naima ilk hanmndan; mn'ime, Mnibe,

Mkrime, Necdet, Fikret, Hikmet, Fahrnnisa ve Mihrinnisa ise ikinci hanm Bedia'dan olmutu. Kzlarndan birisi, yakn tarihimizin adalet bakanlarndan inasi Devrim'in hanmdr. Dier kz Mn'ime ise, stikll Harbi kumandanlarndan Fahreddin Altay Paann hanmdr. Tahir Paa Bedizzaman mnasebeti Tahir Paa Van ve Bitlis'te bulunduu yllarda altm yalarnda

sh:(Sn.h. S.41) bulunuyordu. Ayn yllarda Bedizzaman da yirmi be otuz yalarnda idi. Bedizzaman'n ilmini, fazln ve dehasn ilk nce tesbit ve tehis eden devlet riclinden birisi Tahir Paa olmutur. Bedizzaman'n Tahir Paa ile ilgili hatralar byk kardei Molla Abdullah'n olu Abdurrahman Nurs'nin yazd Bedizzaman'n Tarihe-i Hayat isimli kitapta tafsiltl olarak yer almaktadr. Tahir Paa iin Bitlis yllnda "l" tabiri gemektedir. l ise, "an ve eref sahibi kimse" manlarna gelmektedir. stanbul Baveklet Arivinde Sultan kinci Abdlhamid'e ait Yldz evraknda Tahir Paann bir mektubu bulunmaktadr. Valinin Bedizzaman'la ilgili mektubu padiaha gndermesi Mektup Bedizzaman'la ilgili olup, Sultan Abdlhamid Hn'a hitaben yazlmtr: "Mrz-u kernemdir. "Krdistan ulems beyninde harika-i zek ile mtehir Molla Said Efendi muhtc- tedvi olduundan, efkat ve merhamet-i Hazret-i Hilfetpenhye iltica ederek bu kerre ol cnib-i liye azimet eylemitir. "Mmileyh, bu havalide ilimce umumun merci-i hall-i mkilt olduu halde, yine kendisini talebeden sayarak kyafetini deitirmeye imdiye kadar muvafakat etmemitir.

"Kendisi Velnimet-i zam Hazretlerine hakikaten sadk ve hlis [] Tahir Paann Bedizzaman'la ilgili olarak Sultan Abdlhamid'e yazd mektup

sh:(Sn.h. S.42) duac olmakla beraber, ftraten edb ve kanaatkr ve fikr-i kernemce imdiye kadar Dersaadet'e gitmek bahtiyarlna nail olan Krd ulems iinde gerek ahlk- hasenece, gerek Zt- Hazret-i Hilfetpenhiye sadakat ve ubdiyete en ziyade yn- tfet bir zt- diyanetir olmasna nazaran, mmileyhin emr-i tedavi hususunda mazhar- teshilt ve nail-i iltift- mahsusa olmas umum Krdistan talebesi hakknda ilelebed unutulmaz bir insniyet-i li'l Hazret-i Pdih telkk olunacann arzna cr'et klnd. "Bu babda ve her halde emr ferman, Hazreti Men Leh'l-Emrindir." 3 Terinisn l323 Bitlis Valisi Tahir "Mruz-u kernemdir" ifadesi iin, lgatlar kul ve kleye mensup, kul ve kleye lyk manlarn kaydetmektedir. Osmanllarda, zerafet ve nezaket tabiri olarak, konuan ahs kendisi iin kullanrd. Krdistan ise, o zamanlar Pkistan, Afganistan ve Trkistan gibi bir oraf manda kullanlrd. Mmileyh: Ad geen, yukarda zikredilen. Bu babda ve herhalde emr ferman, Hazret-i Men Leh'l Emrindir: Bu mevzuda ve herhalde emir, ferman ve karar, emir ve karar sahibi olan kimsenindir. Eskiden istida ve mektuplarn sonuna yazlan bir cmleydi. Bedizzaman, Tahir Paann davetlisi olarak Van'a gelmi, uzun zaman Tahir Paann konanda kalmt. Tahir Paa kendisini ok sever ve sayard.

Yksek ilim meclisleri kurarlar, sohbetler tertip ederlerdi. Tahir Paann kona bir ilim ve irfan yuvas olarak, her zaman misafir limlerle dolup taard. Bedizzaman'n Tahir Paa ile mnakaas Bedizzaman bir gn Tahir Paa ile ilm bir mnazaraya tutumu, mnazara bym ve aralar almt. Orada bulunan "alimler, aralarn yattrmaya almlar ise de muvaffak olamamlard. Bilhare Bedizzaman da kona terk edip medresesine gitmiti. Bir mddet sonra jandarmalar gelerek, gen Said'i tutup Van'dan

sh:(Sn.h. S.43) srgn etmek istemilerdi. Bedizzaman jandarmalara teslim olmak iin iki art ileri srd: l. Beni medresemde yakalamaynz. nk bu vaziyet medresenin eref ve haysiyetini ihll eder. Ben dar, arya kaym, orada yakalaynz. 2. Beni Van'dan kartrken silhmla kartnz. Bu artlar Tahir Paaya bildirilmil, Paa da kabul etmiti. Kendisini Bitlis'e gnderdiler. Bitlis'ten sonra Hizan'a, oradan da Bulank taraflarna gidip, her gn bir kyde olmak zere otuz kyde hocalarla mnazara ederek dolamt. Sonradan Tahir Paa kendisini davet ederek gnln ald. Bylece barm oldular. Vali konanda tekrar ilm sohbetler, btn hararetiyle devam ediyordu. Sohbetler, din mevzular yannda, msbet ilimlerle de alkal oluyordu. Bedizzaman msbet ilimler sahasnda da stnln koruyordu. Bilhassa matematikteki stnl tartlmaz idi. Btn problemleri zihnen zyor evresindekileri aknlktan aknla uratyordu. [] Tahir Paann kona

Tahir Paann sorusu ve Bedizzaman'n mnazaray terketmesi Bir gn Vali paa kendisine yle bir sual sormutu: "dem'den (a.s.) imdiye kadar ka ire [saniyenin onda onda biri] gemitir?" Bedizzaman bu sorunun da cevabn ok ksa bir sre ierisinde vermiti. Buna benzer mnzaralardan zihni ok yorgun dm ve sene kadar, hemen hemen hibir mnazaraya katlmamt. Bakalaryla da ancak zaruret miktarnca konuuyordu. Bedizzaman ayrca ilk Trke mektubunu da, Van'n Bit Danda Vali Tahir Paaya yazmt.

sh:(Sn.h. S.44) [] Van Valisi Cevdet Bey Bedizzaman'n dostu Van Valisi CEVDET BEY Bedizzaman'n dostu ve arkada olan Van eski valisi Cevdet Bey (Paa) Tahir Paann oludur. Cevdet Beyin Hikmet ve Fikret Belbez adnda iki kardei vardr. Bedizzaman'n byk Tarihe-i Hayat'nda Cevdet Beyden yle bahsedilmektedir: "Bedizzaman Kafkas Cephesinde Enver Paa ve frka kumandannn hayranlkla takdir ettikleri hizmet-i cihadiyeyi yaptktan sonra Rus kuvvetlerinin ilerlemesinden dolay Van'a ekildi. Van'n tahliyesi ve Ruslarn hcumu srasnda, bir ksm mdafaaya karar verdikleri halde, geri ekilen Van Valisi Cevdet Beyin sraryla Vastan (Geva) kasabasna ekildi." Cevdet Beyden l9l6 Haziran saysnda Harb mecmuas da sitayile bahsetmektedir. Ahmet Emin'in anlattklar

Bu arada Ahmed Emin Yalman, l970 senesinde nerettii Yakn Tarihte Grdklerim ve Geirdiklerim isimli htralarnn ikinci cildinde, "ok mert ve dinamik bir insan olan dostum eski Van valisi Cevdet Bey" diye takdim etmektedir. Ayrca htratnn valiler grubu ksmnda Malta adasnda esir iken beraber bulunduklar Cevdet Bey iin unlar ifade etmektedir: "Valilerden Cevdet Bey Polveristan'daki en ho mizal arkadalardan biriydi. Muhta olan arkadalara hi belli etmeden yardm ederdi. Bugn eine rastgelinmeyecek kadar mert bir insand. Babas Tahir Paa Van'da yllarca valilik etmiti. Kendisi de Van valisi oluncaya kadar btn idare hayatn Van'n civarnda geirmiti. Van'da atak kaymakamlnda bulunduu srada bandan geen

sh:(Sn.h. S.45) u hdise mertliinin bir rneidir: Rus Konsolosu, bilmem ne sebeple kendisine Cevdet Beyden hakaret grm sayarak, tarziye [zr] istemi, vali ve kumandanla konumu. Konsolosun bir ziyafet vermesi ve Cevdet Beyin ziyafete gelip tarziye vermesi kararlatrlm. Cevdet Beyin bunu nlemek iin vali ve kumandana olan ricalar para etmemi. Bunun zerine ziyafet akam tabancasn ekip, dizini bir kurunla yaralam, haftalarca yaral olarak yatm, tarziye ii de bylece ortadan kalkm." Malta adas srgn ve esirlerinden olan Cevdet Beyin buradan kama teebbs ile ilgili olarak Yalman unlar yazmaktadr. "Zindanda bulunanlarn tabi derdi, buradan kurtulmakt. Kurtulmann yolu vard: Kamak, ahs olarak serbest braklmak, toplu olarak veya gruplar halinde kurtulmak... Esirlie kar isyan hissi duyduka insann zihni bu yola ait ihtimaller arasnda dolayordu. Aramzda kamay cidd surette dnenler ve bir dzne yol arayanlar da vard. Nitekim sonradan bu yolu bulanlar da oldu. Eski Van valisi Cevdet Tahir Bey en ateli ka sevdalsyd. Gece gndz pln yapmak ve are aramakla urard. Dndklerini bana aar ve beni de beraber kamaya srklemek isterdi. Ben onun hesabna are dnmekle beraber, kendim kamaya pek taraftar deildim. Bir defa tabiat itibaryla iyimserim. Az zamanda kurtulacamza kendi kendimi inandrmak iin krk delil buluyordum. Sonra, l6 Mart'tan sonra Mill Kuvvetler taraftar diye tutulanlarn daha kolay kurtulmak midi vard. Ben

kaacak olursam gazetenin kapanmas ve birok arkadan akta kalmas tehlikesi olabilirdi. Cevdet Bey o kadar azim ve sebatla ie sarlmt ki, gnn birinde Krzade Mustafa Beyle beraber kamann yolunu buldu." [] Cevdet Bey Adana Valisi iken

sh:(Sn.h. S.46) Van Valisi Ali Haydar Bey Van Valisi AL HAYDAR BEY Bedizzaman'n yakn dostu Bedizzaman'n yakn dostlarndan birisi de Van Valilerinden Ali Haydar Beydi. Haydar Bey, kendisinden uzun yllar nce Van'da valilik yapm olan Tahir Paann enitesidir. Tahir Paann Pao isimli ablasnn oludur. Ayn zamanda kodra kads smail Beyin torunudur. Van'daki valilii l9l7-l9l8 yllarnda idi. Birinci devre Erzurum milletvekillerinden Salih Yeil, Dahiliye Vekili Hilmi Uran'a yazd mektupta Bedizzaman'la Ali Haydar Beyin yakn dostluundan bahsetmektedir. Ali Haydar Bey, Van'a olan sevgi ve alkasndan dolay Soyad Kanunu kt zaman soy ismi olarak Vaneri'yi semiti. Vatana ve millete byk hizmetleri gemi olan Ali Haydar Bey, bu hizmetleri sebebiyle birok madalya ve nianla taltif edilmitir. Says l6'y bulan bu madalya ve nianlar, kzlarnda bulunmaktadr. Ali Haydar Beyin Nebahat ve Muazzez isimli kzlarnn gerek babalaryla ve gerekse yakn tarihimizle ilgili ok kymetli hatra ve vesikalar bulunmaktadr. Salih Yeil, Bedizzaman'a yazd bir mektubunda Van Valisi Ali Haydar Beyden u ekilde bahsetmektedir:

"Otuz bir sene evvel sizinle Erzurum'un Esad Paa Medresesinde, Umum Harpte Kafkas'n karl dalarnda ve yirmi drt sene evvel de meb'usluu hengmnda Van Valisi Haydar Bey dostunuzla Millet Meclisi salonunda gren, Erzurum'un eski meb'uslarndan Yeil olu Mehmed Salih."

sh:(Sn.h. S.47) [] Nuh Polatolu'nun kendi resmini stadnnki ile beraber tab ettirdii fotoraf. NUH POLATOLU l892'de Van'da domu, l978'de vefat etmitir. Bedizzaman'la birlikte Eskiehir'de mevkuf kalmt. Barla Lhikas'nda stadn Molla Hamid Efendi ile birlikte kendisine hitaben bir mektubu bulunmaktadr. Bedizzaman'a olan sevgi ve hasretini dindirmek iin kendi resmiyle birlikte stadnkini yan yana tab ettirerek, devaml baucunda bulunduruyordu. Eskiehir mahkemesi esnasnda ele geen mektuplarda, onun da ismine rasland iin, Van'dan alp, Eskiehir'e sevketmilerdi. "Alt ay yattk" diyerek, anlatmaya balad: "ki hayatn ortaya koyuyordu" "stad' genlik yllarnda Van Valisi Tahir Paann konanda kald yllarda tanrdm. "Tahir Paa kendisini ok severdi, hi yanndan ayrmazd. Nereye gitse beraber bulunurdu. "Edremit sahillerinde Van niversitesinin temeli, byk merasimlerle atlmt. Bu merasimlerde gerek Vali Tahir Paa, gerek stad Bedizzaman konumalar yaptlar. stad'mn elinde gm sapl, ift ulu bir kam vard. Elindeki ift ulu kam ile iki

hayatn, yani dnya ve hiret hayatn ortaya koyarak, eline alarak, mcadele meydanlarna atldn, ifade etmek istiyordu." Bu hatralar bana Mnazarat eserindeki u satrlar hatrlatt: "Umumun malmu olsun ki: ki elimde iki hayatm tutmuum, iki hasm iin, iki meydan- mbarezede iki harp ile megulm. Tek hayatl olan adam meydanma kmasn." l ________________________ l. Mnazarat s.68

sh:(Sn.h. S.48) Van'da temeli atlan niversite Edremit'teki temel atma merasimlerini gren, Vanl Hakk Edremit: "Byk ziyafetler verildi. eitli yemekler yapld. Uzun tulumba tatllar yenildi. Temel atlmadan nce, 'arkn ve garbn li ahsiyeti, Hz Bedizzaman, Molla Said Hazretleri' diye kendisini takdim ettiler. Daha sonra da temele ilk harc, bizzat kendisi koydu" diyor. Tahir Paa ok sevdii Bedizzaman'a: "Nasl, Seyda bu ziyafetleri beendin mi?" deyince, Bedizzaman da Tahir Paaya glerek u cevab vermi: "Cmertlikte brahim Halilullah'a ulaamazsn. Onun kpekleri de gm tabaklarda yemek yerlerdi." Nuh Polatolu, stad'yla geirdii o mes'ud gnleri, hasret gzyalaryla anyor. Ksa ziyaret ve sohbetimizde, bizi yanndan ayrmak istemiyordu. Anlatmak, konumak, uzun uzun dertlemek istiyordu. Kendisini fazla rahatsz etmemek, zmemek, iin zlerek izin isteyip ayrldk.

sh:(Sn.h. S.49) Bedizzaman'n ilk talebelerinden MOLLA AHMED- CANO Bilinmeyen bir veli ark insannda safiyet vardr, misafirperverlik vardr, temiz kalb vardr, sevgi ve cmertlik vardr. ark, peygamberlerin vatandr, velilerin lkesidir. arkta kalb duygular ve ilhamlar hkimdir. Yirminci yzyln balarnda Bedizzaman'n genlik gnlerinde Osmanl paalar ark vilayetlerinde valilik yapyorlard. Bu naml paalar, Bedizzaman gibi mstesna bir Mslman limini yanlarnda ve konaklarnda misafir ediyorlard. Bedizzaman, Van'da geirdii genlik gnlerinde, Musul, Bitlis ve Van'da vali olarak bulunan kodral Tahir Paa'nn konanda kalyordu. Paa Vali Erzurum gibi gittii yerlerde ve Sultan Abdlhamid Han gibi zatlara yazd mektuplarda, bu misilsiz limin ilminden, zeksndan, hfzasndan ve kahramanlndan bahisler ayordu. Bu yllarda Bedizzaman'n pederi Sofi Mirza Efendi gibi akrabalar, baz yakn dost ve talebeleri de zaman zaman, ona Paa konanda misafir oluyorlard. Ahmed-i Cano'nun bir ocuu olmutu. Doan bebei gren Ahmed-i Cano yavrunun rlplak olduuna ok hayret etmi! Bu saf adam, Vali paann konana gidip, ahit olduu doum hdisesini anlatmaya balamt. Bedizzaman ise glerek, Tahir Paa'ya, "Paa paa baksana bu Ahmed-i Cano ne anlatyor? Siz de bunu bir dinleyin" diye, Ahmed-i Cano'nun bu plak doum hadisesini glerek, tebessmlerle dinliyorlar. -be yl sonraki Van'da cereyan eden Ermeni katliamnda ve Ruslarn hcumlarnda bu temiz kalbli Ahmed-i Cano byk kah

sh:(Sn.h. S.50) ramanlklar gstermiti. Bilhassa Zeve kynde Ermeni katliamnda Ahmed-i Cano imknszlklar iinde kahramanca arpmt. Sonunda kalle Ermeniler bu kahraman ve mbarek mollay da ehid etmilerdi. Bedizzaman Van'da bulunduu yllarda, bilhassa l922-l925 zamanlarnda yapt dualarda, byk velilerin ismini sayarken, Molla Ahmed-i Cano'ya ismen dua ediyordu. Merhum Molla Hamid Ekinci, stada hitaben, "Seyda, bu senin saydn evliyalar arasnda ben Molla Ahmed-i Cano diye bir isim duymadm, kim bu veli?" diye sorduu zaman stad da mezkur hadiseleri kendisine anlatrm. Bugn kabri Zeve'deki bir velinin trbesinin yanndadr.

sh:(Sn.h. S.51) [] Molla Mnevver MOLLA MNEVVER Van'da stad'la beraber harbe itirak eden molla Mnevver'in asl ismi Mehmed Mnevver etin'dir. Doumu l873, vefat, l6 Nisan l97l'dir. Bitlis vilyetinin sparit nahiyesinin irak kyndendir. stadla birlikte savatm Molla Mnevver, ak sal, ak sakall, akac mbarek bir ihtiyard. Kendisini Van'da birka defa ziyaret ederek, elini pm, hatralarn dinlemitik. Bu hatralarnda Molla Mnevver, Bedizzaman'la nasl harbe girdiklerini anlatyor: "Onbe yanda iken eski medrese usul ile tahsile baladm. Be sene kadar okuduktan sonra Birinci Cihan Harbinden nce Van'a gelerek Horhor'da talebe okutan

Bedizzaman'n medresesine ben de dahil oldum. Birinci Cihan Harbi balaynca Bedizzaman hocal brakarak, gnll alay kumandan oldu. Bizlerde de isteyenler, Onunla birlikte harbe itirak etti. Ben kendileriyle, Geva ve Bitlis harplerinde bulundum. K bastrmt. Her taraf kard. Bitlis'te stad'la birlikte birka talebe kalmtk. Btn arkadalarmz ehid oldular. Geceleyin yksek bir duvardan atlarken stad'n aya krld. O zdrap annda katiyyen ikyet etmiyor, 'of bile demiyordu. Otuzalt saat souk, kar, amur iinde bir dehliz iinde kaldk. leride Rus nbetileri gzkyordu. Nbetileri tek tek, dehlize ekip, harerle gebertmek istedik. stad bize bir zarar gelmemesi iin izin vermedi. Dehlizin zerinden de Ruslarn seslerini iitiyorduk. stad sonra Abdlvahhap isimli arkadalarmza, 'Sen eviksin, frla git ve teslim ol, Ermenilerin eline geme, biz de sonra teslim oluruz' dedi. "Az sonra Ruslar gelerek bizi alp kumandanlarnn bulunduu yere gtrdler. Kumandan Trke bilmediinden, Ermenilerden bir tercman getirdiler. Arkadamz Abdlvahhap da biraz Rua

sh:(Sn.h. S.52) biliyordu. Ermeni tercmann, stad'n szlerini yanl aktardn stad'a bildirdi. Bunun zerine stad hiddetlenerek, Mslman bir tercman getirmelerini istedi. Az sonra Tatarlardan bir tercman getirdiler. "Rus kumandan, stad'a 'Siz tannm ve nfuzlu bir kumandansnz. Airetlere birer mektup yazarak, gelip silhlarn teslim etmelerini bildirin. Anlama yapalm. Yine buralar onlara brakp gideriz' deyince, stad cevaben: 'Siz Ermenilerin silhlarn toplayn, onlar bizim himayemize girsinler, o zaman sizinle anlarz' dedi. Rus kumandan: 'Bitlis ve Mu civarnda otuzbebin silhl Ermeni var. Bunlarn hepsinin silhlarn toplamak imknszdr' dedi. stad hiddetlenerek, 'Biz bunlara bu kadar hrriyet verdiimiz halde, bamza bu felketi getirdiler. oluk ocuk dinlemeden katlim myaptlar. Geri kalan insanlar da, eitli desiselerle onlara krdrmak m istiyorsunuz? Btn da-ta senin askerlerinle dolsa, bundan sonra Deliklita' geemeyeceksiniz' l "Daha sonra stad' Said isminde bir talebesini yanna almasna msaade ederek, bizden ayrdlar ve Rusya'ya sevkettiler."

__________________ l. Deliklita, Bitlis'in batsnda ehre giriten nce, sarp kayalarn oyulmasyla yaplan bir geittir. Asfaltn l97l'de yaplmasyla Deliklita da tarihe kart.

sh:(Sn.h. S.53) [] Seyyid efik Efendi SEYYD MEHMET EFK ARVAS lk talebelikten Denizli hapsine l884'de dnyaya gelen Seyyid efik Arvas,Bedizzaman'n eski dost ve talebelerinden bir zatt. Kendisi Bitlis'in Hizan kazasnn Arvas kynde domutu. Nur'lardan ilk eser olan arat'l-caz'n muhatab ve ktiplerindendir. Van'da Horhor Medresesinde de Bedizzaman'a talebelik yapmtr. l943'teki Denizli hapsinde o da stad'yla birlikte dokuz ay mevkuf bulunmu ve sonunda beraat etmitir. Denizli'ye gtrlmeden evvel 4l gn stanbul Emniyet Mdrlnde bulunmu, sonra da Denizli'ye sevk edilmitir. Denizli'den verilen beraat kararnda ismi Mehmed erif Eryuvas diye gemektedir. Burada iki yanl bir aradadr. Soy ismi alrken cahil memur, Arvas'yi Eryuvas diye yazm, mahkemeciler ise efik'i erif diye yazmlardr. Eyp Sultan'da Bostan iskelesindeki tekke merutasnda ikamet etmekteydi. l970 senesinin l3 Mart'nda ebediyete intikal etmi ve Edirnekap ehitliindeki makberine tavd edilmitir. Vefatndan alt ay evvel, doktor olan olu Isparta yolunda bir trafik kazasnda can vermitir. eyh Sami Efendi kendisine bu ac hdiseyi mnasip bir lisanla anlatmak iin geldii zaman, merhum kerametle Sami Efendiye Yakup Aleyhisselmn kssasn anlatm, Yusuf Aleyhisselmdan ayrln bildirmi.

Seyyid efik Efendi eskiden Osmanllar zamannda stanbul'a gelip yerlemiti. Fatih Medresesindeki Sahn ksmnda yaplan bir imtihana sekiz yz kii katlm, bunlardan sadece sekiz kii imtihan kazanmt. Bu sekiz kiiden birisi de Seyyid efik Efendi idi.

sh:(Sn.h. S.54) [] Seyyid efik Efendinin Eyp camii yanndaki evinin penceresi. stad Bedizzaman buraya gelip kalr, tefekkr eder, ay ierdi. Sultan Ahmed Camii imam Uzun seneler stanbul Mftlnde Mushaflar Tedkik Heyeti reisi olarak bulunmutu. Yine kendisi gibi Bedizzaman'n dostu ve talebesi olan Gnenli Mehmed Efendiden evvel Sultan Ahmed Camiinde imamd. Bu ba imamlk vazifesini on yedi sene yapt. Eyp Camiinde tam krk sene vaizlik vazifesinde bulundu. Bir eseri Peygamber Efendimizden Hutbeler ve Sohbetler ismiyle neredildi. Bu kymetli eserini "naallah bana vesile-i Rahmet ve mafiret, sebeb-i efaat olacaktr" niyaz ile takdim etmektedir. Nurlardaki Seyyid efik Nur'larn muhtelif ksmlarnda isim ve imzas bulunan bu mbarek zat, bir iftar vakti alnp Denizli hapishanesine gtrlmt. Barla mektuplarnda ise Nur'lardan "Otuz nc Sz" hakknda hemehrisi ve stad'na hitaben unlar ifade ediyordu: "ifahane-i kalbinizden tul eden 'Otuz nc Sz'nzle otuz cihetten marz olan kalb-i mecruhumuzu tedavi buyurmanz bilhassa istirham eylerim." arat'l-'caz'dan Barla mektuplarna kadar imzasn atan Mehmed efik Arvas Efendinin mekn ve makam Cennet olsun. []

Seyyid efik Efendinin Edirnekap'daki mezar

sh:(Sn.h. S.55) [] brahim Kazazolu BRAHM KAZAZOLU Bedizzaman'n harp taktii brahim Kazazolu (l892-l980) evinde kendisini ziyaret eden Kayserili Nur talebelerine stad Bedizzaman'la alkal olarak unlar anlatmt: "Birinci Cihan Harbinde arkta savalarn ok hzland zamanlarda, yzbalar Bedizzaman'a mracaat ederek, 'Filan yerdeki dman ancak senin gnlllerin geri pskrtr,mmknse ve blgeleri siz kontrolnzde bulundurun' diye ricada bulunurlard. "Bedizzaman harp taktii olarak da muhtelif tepelerden teneke aldrp, dman tarafndan ses kesilince, bu sefer de silh kullandrp, onlar geri pskrtrd. "O kahramanlarn vaziyeti bize de ok evk ve gayret verirdi. Komutan, Bedizzaman'n fedailerinin kahramanln bize evk vermek iin cephede anlatrd. Bedizzaman Kayseri'de "Ben Bedizzaman' daha nceki yllardan tanrdm. Merutiyet senelerinde iki defa Kayseri'ye gelmiti. Merutiyet ve hrriyet hakknda yaplan mitingte, ok gr sesiyle, ok beli olarak hitab ederdi. Kayseri'deki miting vilyet konann nnde yaplmt."

sh:(Sn.h. S.56) []

Muhammed Vakf Efendi Kilisli eyh MUHAMMED VAKIF EFEND (Vefat-l965) Bedizzaman'n Kilis'te eyh Efendi Tekkesinde kalmas Yirminci yzyln balarnda stad Bedizzaman Arap lkelerini ve insanlarn yakndan grmek iin yollara dmt. Eski insanlarn ve eski tarihlerin am- erif dedikleri am'n Emeviye camiindeki o muhteem hutbesini vermek iin hareket halinde olduklar l9l0 senelerinde Diyarbakr, Urfa, Suru, Birecik, Kilis ve Krkhan zerinden am'a ulamt. stad urad beldelerin en erefli mevkilerinde misafir ediliyordu. Kilis'e urad zamanda eyh Efendi Tekkesi denilen Kilis'in ok mbarek bir yerinde misafir olarak bir ka gn kalmt. Merhum brahim Hakk Konyal Kilis Tarihi ismindeki gzel ve cidd bir aratrma mahsul olan kitabnn 6l0'uncu sayfasnda eyh Efendi Tekkesi bal altndaki aratrmasnn giriinde unlar ifade etmektedir: "Tekke, Blk Mahallesinde Kurtaa Caddesindedir. l kap numarasn tar. Kaps Trk yap geleneine uygun olarak douya alr. "Ta veli ve kemerli kapsnn eni l.40, ykseklii 2.l0 metredir. "Kemerinin stndeki tata kark ve girift bir ta'lik ile drt satr halinde u kitbe okunur: "Habbeza dergh-i feyz ch-i li dil-mesned sitne sye bah-i tk- gerdn-i blend ina-y Hk-i bab- devlyet-i.... bi irtiyab Slikni kurb-i vusl-i Hak'tan behre-mend

Himmet-i pranla yazdm Zihniy tarihini Nevbiha 'ldr ah- vl-y nak-bend Tarihihl l275 (l858) Zihni ismindeki bir airin hazrlad kitbeye gre buras bir nakibendi tekkesidir. Tarih hesab ebced hesabna vurulunca l858 M. l275 H. ylnda yapld anlalyor.

sh:(Sn.h. S.57) [] stad Bedizzaman'n am'a giderken gn misafir kald Kilisteki eyh Efendi'nin Tekkesi'nin giri kaps ve kap stnde kitabesi. Merhum Konyal'nn "eyh Efendi Tekkesi" balndaki aratrmasndan sadece giri ksmn aldk. . Hakk Konyal bideleriyle ve Kitabeleriyle Kilis Tarihi ismindeki eserini l968'da neretmiti. Kilis'teki Nur Talebelerinden camc Mehmed Yeildal, eyh Efendi Tekkesi'ndeki Muhammed Vkf Efendi'den l960'l yllarda dinledii bir hatrasn yle anlatmaktadr: "Bedizzaman buradan am'a gitti" "Ben Risale-i Nurlar l963 yllarnda tanmtm. eyh Efendi'ye yakn komu olmam dolayisiyle ona, 'Said Nurs nasl bir zattr?' diye sormutum. O da bana sert bir tavrla; 'O Said Nurs deil, Bedizzaman'dr' diyerek stadn ismini iki defa zikredip yle cevap vermiti. Ben, niye sert bir ekilde bana byle syledi, gibilerden yzne bakarken, eyh Efendi szlerine devam etti: "O mstesna zat zamannda bihakkn vazifesini yapt ve yle gitti. Bana Mektubat isimli eserini gnderdi. Eser bu zamana hitap eden ok gzel bir eser. Bizim Kilis'teki bu

tekkeye misafir gelmiti. Biz onu karladk. Ben o zamanlarda ok gentim, babayiittim. Ata biner, cirit oynardm. Babam, Sermest Hazretleri'nin zamannda bizim tekkede gn misafir kald. Babam Mehmed Bican Hazretleri'nden sonra gelmektedir. Bican Hazretleri ise Mevlana Halid Hazretleri'nden ders alm. stad Bedizzaman buradan am'a gitmiti, am'a, am'a' diye vurguyla birka kere am ismini zikretti. "Bedizzaman'n banda sar, belinde varabillo ve ksa bir kl gibi haneri vard. Grenler onun byk bir lim olduunu bu acayip eklinden dolay pek anlyamyorlard.' "stad Bedizzaman, imdiki eyh Efendi'nin kitaplarnn tanzim edilip ktphane olarak kullanlan odasnda kalmt. Bu oda eyh Efendi'nin kendi odasyd. ocuklar, pederlerine hrmeten o odaya kimseyi sokmazlarm. stad Bedizzaman kendilerine Zlfikr ismindeki bir baka eserini de gndermi (eyh Efendi'nin kap komusu Camc Mehmed Yeildal)

sh:(Sn.h. S.58) ABDULBAK ARVAS Abdlbaki Arvasi, Van ilimizin Arvas kyndendir. Evliyalar beldesi bu mbarek kyde dnyaya gelmitir. Babas eski Van mftlerinden eyh Masum Efendidir. (l875-l938) Dedesi ise Seyyid Fehim Efendidir. Kendisi l899'da dnyaya gelmi, l979'da vefat etmitir. "Hep seme talebeleri vard" Abdlbaki Arvasi, bize anlatt hatralarnda diyor ki: "Birinci Cihan Savandan nce Van'da idadi (lise) mektebinde okuyordum. Okula sksk gitmez, hep Bedizzaman'n Horhor'daki medresesine giderdim. 'Niin mektebe gitmedin, yine mi katn?' derdi. Ben de kendisinin yannda okumak istediimi sylerdim. "Horhor'daki medresesinde yeil kapl bir masas vard. Bu masann zerine raptiyelerle, 'Beikten mezara kadar ilim talep ediniz' melindeki hadisi yazmt. Tahsilin sonunda olan talebelere bizzat kendisi ders verirdi. Hep seme talebeleri vard. Yirmibe

kadar talebeye ders veriyordu. Beni ok severdi, hi ismimle hitap etmezdi. 'Birazi' (yeen) derdi. "Savatan nce Nurin ve Hsrev Paa camilerinde kalrd. Birgn babamla Adilcevaz'dan Van'a geldik. Babam beni mektebe getiriyordu. Gemi de tehirli olduu iin ge kaldk. Amcamn evi de uzakt. abaniye mahallesindeydi. Babam Masum Efendi, 'Molla Said'e gidelim. Onunla sabaha kadar sohbet eder, taktrrz' (Ltife ve sohbet ederiz) dedi. "stad'n yanna vardmzda vakit gece yarsyd. Mevsim sonbahard. Baktk stad caminin kapsnda yorgana sarlm oturuyor. Biz bakas sandk. Meer ykanmas icab edince camiden km, darda bekliyormu. Babam: 'Vay ez gulm, yahu Seyda burada ne aryorsun? Donacaksn' dedi. Sonra stad banyo yapt ve geldi orada sabaha kadar babamla sohbet ettiler. Sabahleyin namaz kldktan sonra ayrldk".

sh:(Sn.h. S.59) "zlmeyin, slmiyet incelir, ama kopmaz" "Cumhuriyetin ilk yllarndayd. Kr Hseyin Paa babama gelerek, 'Ben Seyda'nn yanna gidiyorum, beraber gidelim' deyince, babam 'Biraz iim var, sen istersen Abdlbaki'yle git. Ayrca valiyle frka kumandan Sleyman Sabri Paaya haber ver de yle git' dedi. "Sonra Vali Tahsin Beye gittik. Tahsin Bey, 'Benim de selm ve hrmetlerimi syleyin, ellerinden perim' dedi. Sonra Sleyman Sabri Paaya gitik, o da ayn eyleri syledi. Atlara binerek Erek Dana gittik. stad'n yannda eskiden polislik yapm Cevdet isminde bir talebesi vard. "Ziyaret srasnda stad gelecek gnlerden bahisle, 'zlmeyin, banza ok iler gelecek. Sizi ok rahatsz edecekler. zlmeyin, hak yerini bulur. Onlar eriat kaldrmak istiyorlar. eriati- garra (parlak eriat, slmiyet) incelir, ama yine de kopmaz. Onun sahibi Allah'tr. Bir koruyucusunu gnderir, yeniden slmiyeti ihya eder' dedi. "Daha sonra biz bunu babama anlattmzda, peder 'Herhalde Mehdi'yi kastetmi' diye kanaatn bildirdi.

"Dada toprak bir manastr harebesinde oturuyordu. ok basit bir yaays vard. Bir hasr, bir kei postu vard. Biz ark lisaniyle mitil deriz, yzsz bir de yorgan vard. Ufak tefek baz zaruri eyalar da etrafta gzkyordu. "Vakit geince talebesine 'le oldu, misafirler var, bireyler yap da getir' dedi. Bir para bulgurla, biraz yalar kalmt. Talebesi bu kalan son yala pilav yapt getirdi. ok azd. Ben bunun kfi geleceini zannetmiyordum (Abdlbaki Efendi buray anlatrken yemin ederek "Ben hayatmda yle lezzetli yemek yemedim. Orada, Erek Danda, stad'n yannda yediimiz o yle yemeini unutamyorum" demekten kendini alamyordu.) Yemekten sonra stad talebesine hitaben, 'Sen bu yemek yetmeyecek diye zldn. Bak Allah hepimizi doyurdu, hepimize kfi geldi' dedi. "Az sonra abdest almak iin msaade istedi. stad dar knca, Hseyin Paa para vermek istedi, fakat talebesi almad. Paa da paray postun altna koydu. Az sonra Seyda gelince, henz kollarn da indirmemiti. ki elini kapya dayayarak gld ve Hseyin Paaya, 'Paa siz bana misafir oldunuz, a m kaldnz? Bizim bir eye ihtiyacmz yoktur. Onu bizden daha fakir olanlara verin' deyince, Hseyin Paa ok zld ve gzyalarn tutamayp alamaya balad. "Kurban Seyda birey yok!' dedi. stad ise:

sh:(Sn.h. S.60) "Onu bakalarna ver. Benden daha ok muhta ve mstahak olanlar var, onlara verin' derken, Hseyin Paa: 'Seyda birey yok!' diyordu. stad yine: 'Yok yok onu aln bakalarna verin' deyince ben, postun altndaki paray alp cebime koydum." Abdlbaki Arvasi, bunlar gzyalar iinde anlatyordu. ok hislenmi, ok duygulanmt. Anlatmaya devam etti: "Artk kalkacaktk. Vedalatlar, ayrlyorduk. stad Hseyin Paa'ya, 'Bak Paa, imdi verecein yer hatrma geldi. Bu Cevdet'in gmlei ok eski, buna bir mecid ver' dedi. Paa da kartp bir altn verdi. Fakat talebesi bir altn almad, sadece bir mecid ald." Srgnler balad

"Bu ziyaretimizden sonra srgnler balad. "Masum Efendiyi, stad', Kr Hseyin Paay, Geva Mfts Hasan Efendiyi, Kfencizade eyh Abdlbaki Efendiyi, eyh Hami Paann olu Abdullah Efendiyi beraber srgn ettiler. "l928 ylnda herkes, tekrar memleketine dnd. Fakat stad', babam, Abdlbaki'yi ve Hseyin Paay brakmadlar. Bunlar dnemedi. Babam l938 ylnda Arvas'ta vefat etti. "Hseyin Paa, stad' dinledii iin isyanlara katlmamt. Damad, isyana katld, sonra da kat, Musul'a gitti. "Babam Masum Efendi ile Seyda ok samimi konuurlard. Babam, Seyda'y ok severdi, hrmet ederdi. Harpten sonra, Seyda ile konuurken, stad'n kahramanca arpmalarndan konu almt. "Babam: 'Molla Said, dnyann en cesuru sen miydin? Hkmet kat, Bitlis halk ekildi. Siz elli altm kiiyle dmana kar dayandnz. Bu yzden bana bu kadar felket geldi.' stad tebessm ederek: "Masumlarn hatr iin, onlarn kurtulmas iin, vatan dmanlardan temizlemek iin kendimizi feda ettik' diye cevap verdi. Kendi ektiklerinin, zulm ve eziyetlerin hibir ehemmiyeti olmadn syleyerek, 'Mslmanlarn saadeti iin kendimizi feda etsek ne olacak?' dedi. "Yine babam bir sohbet srasnda Seyda'ya, 'Ez gulam!... Doru syle, peki Rusya'dan nasl katn Sibirya'dan nasl kurtuldun?' dedi. stad yine derinden derine tebessm etti: "Allah'n inayetiyle kurtuldum. Artk gerisini kartrma' diyerek gld. ***

sh:(Sn.h. S.61) "Seyda ok heybetliydi. nsan kyamazd ona bakmaya. Seyda'nn kyyle bizim Arvas birbirine ok yaknd. Seyda'nn kk kardei Mehmet bizim kyde mderrislik yapard. Amcam Mehmet Sddk kendisini getirmiti. Daha sonra amcam harpte ehit oldu.

Harpten sonra da Mehmed Efendi yine Arvas'ta ders okuttu. Ksa boylu, sakallyd. Byk kardei de lim bir zatt. Uzun boylu bir insand. Harpten nce vefat etti." Son grme Abdlbaki Arvasi, Bedizzaman Said Nurs ile son olarak aradan yllar getikten sonra, l960 yl banda Konya'da grmt. Bu grmeyi ise yle anlatyor: "Mevlna trbesini tatil gn olmasna ramen atrdk. stad trbeyi ziyaret etti. Mevlna'nn ruhuna dua ve Fatiha okudu. Kardei Abdlmecid Efendiyle grt. Konya'ya gelmesi de ok hdiseli gemiti. Gazeteler, polisler yaygara yapm ve sk emniyet tedbirleri alnmt. "stad'n elini ptm. Bana: "Olur byle eyler... Demek seninle yine grecektik. Nasl, daha Arvas'a gitmedin mi?' dedi. Ben de, 'Hayr, daha gitmedim' dedim. Gitmemi syledi. "Ben de stad'n sz zerine oluk ocuk o sene Arvas'a gittik. stad bizimle vedalarken gz yalar akyordu. 'Bu sizinle son grmem, hakknz hell edin' dedi. Hep aladk, gz yalar iinde stad'dan ayrldk." [] 20 Aralk l959 tarihli Cumhuriyet gazetesinde Said Nursinin Konya'y ziyaretleri haberi byle verilmiti.

sh:(Sn.h. S.62) [] Hac Ali Aras

(Ali avu) AL AVU (Hac Ali Aras) Said Nurs milis albay olarak cephede Osmanl cihan devleti, alt yz sene sren hakimiyet gnlerinden sonra artk inkraza yz tutmu ve son gnlerini yayordu. Sevgili vatanmz Mslman-Trkiye'nin drt buca da kara ve kbuslu bulutlarla kaplanmt. Bu kara gnlerde, Milis Albay Hazret-i Said; etrafna toplad gnlllerle, talebeleriyle ve yeenleriyle vatan mdafaasna koarak, karanlklar iinde nura gidecek yollar aryordu. "Said'imin silh seslerini duymaktaym" Babalar takva sahibi, mbarek insan Sofi Mirza Efendi ok yal ve hasta haliyle Nurs kyndeki evlerinin damnda oturduu krsden ufuklar gstererek; "Said'imin silah seslerini duymaktaym" diyordu. Sofi Mirza Efendi'nin bu szne kimseler inanmyor, "Ortalk harb haliyle birbirine girdi, dmanlar buralara kadar geldiler, artk bunun olu mu kald? Her halde Sofi Mirza Efendi fazla ihtiyarlad iin hayal gryor, ateh getirmitir (bunamtr)" diyerek, Mirza Efendi'nin haline glyorlard. Ama Sofi Mirza iddiasnda srar ediyor, "ben Said'imin silahlarn bilirim. Benim Said'im lmemitir, Said yayor, ben Said'imin silah seslerini bilirim" deyip, meselesini iddial bir ekilde devam ettiriyordu. Bahsini ettiimiz meselenin benzeri mahiyetindeki bir Emirda mektubunda unlar okumaktayz: "Hem benim hakkmda musibet ve fena haberleri ald vakit, merhum pederim Mirza (r.h.) gibi olsun, merhume validem Nuriye (r.h.) gibi olmasn. nk eski zamanda, dadaal hayatmda hakknda acib havadisler peder ve valideme ihbar ediliyordu. 'Sizin olunuz ld veya vuruldu veya hapse girdi' gibi fena haberleri babam iittike, keyifleniyordu,glyordu. Derdi: 'Maaallah, olum, yine bir ehemmiyetli i, bir kahramanlk gstermitir ki, herkes ondan

sh:(Sn.h. S.63) dan bahsediyor.' Vlidem ise, onun sruruna kar iddetle alyordu. Sonra zaman, babamn hakl olduunu ok defa gsteriyordu." Bitlis'in muhasaras l9l6 senesinin k aylarnda Bitlis'te yaan karlarn kalnl metreleri bulmutu. Bu iddetli gnlerde Milis Albay Said Nurs, talebe, dost ve yeeni ile Rus-Ermeni kuvvetlerine kar kahramanca arparak, sanki destanlar yazyordu. Yakn talebesi Ahmed-i Cano'yu Zeve'de, muhatab, katibi ve fedisi Habib'i Geva'ta ve byk ablas Drriye Hanm'n olu, talebesi ve yeeni Ubeyd'i ise, Bitlis kalesinin dibinde dmanlar ehid etmilerdi. On yedi yandaki sevgili Ubeyd'in srtnda bayram elbiseleri vard. Bir da heybetinde duran Bitlis Kalesinin altnda, bayram elbiseleri iinde ebed bayramlara doru kanat amt. Arkada Molla Ali'yi aryor, kemerinde bulunan altnlar gelip almasn sylyordu. Ama kurun yamuru altnda Ali'nin Ubeyd'e yaklamas mmkn deildi. Milis Albay Bedizzaman o dehetli gnleri yle anlatmaktadr: "Hem Bitlis muhasarasnda ve avc hattnda Rus'un gllesi ldrecek yerime isabet etti. Biri alvarm delip iki ayamn arasndan geip o tehlikeli vaziyette sipere oturmaya tenezzl etmemek bir halet-i ruhiye tadmdan, arkadan kumandan Kel Ali, l Vali Memduh Bey iittiler. 'Aman geri ekilsin veya sipere otursun,' dedikleri halde 'Bu gvurun glleleri bizi ldrmeyecek' diyerek kurun yamuru altnda harbe devam ettik." Bir baka eserinde yine ayn o dehetli anlar yle anlatmaktadr. "Bir defasnda bir dakikada glle ldrecek yerime isabet ettii halde tesir etmediler. Bitlis'in sukutunda, bir miktar talebelerimle Rus askerlerinin bir taburu iine dtk. Bizi sardlar. Her tarafta el ele ate edildi. Drt tanesi btn arkadalarm ehid olduktan sonra, taburun drt sralarn yardk, yine onlarn iinde bir yere girdik. Onlar stmzde, etrafmzda sesimizi, ksrmz iittikleri halde bizi grmyorlard. Otuz saat o halde amur iinde ben yaral iken, hfz- lh ile istirahat- kalb iinde muhafaza edildim." ________________

l. Daha sonra Cumhuriyetin balarnda kurulan stiklm mahkemeleri azalarndan, zalimlii ile tannan Afyonlu Ali etinkaya. l878-l949

sh:(Sn.h. S.64) Ali avu'un anlattklar Bedizzaman'n harpteki kahramanln ve Ruslara esir oluunu, l965 knda Van'da vefat eden, Van'n oravanis kynden Ali avu namndaki Hac Ali Aras o gnleri yaayan bir gazi olarak yle anlatmaktayd. "Biz Mu'a varmadan Ruslar Mu'u istil etmiti. Mu'u tahliye eden halkla yolda karlatk. Btn mhimmatn, bu arada on drt para topun kaldn sylediler. stad Bedizzaman Hazretleri bu yz kiilik kuvveti on drt para topa taksim edip, alt kiilik bir mfrezeyi de cephane karmaya memur etti. Biz top ve cephaneleri karp, Bitlis-Tatvan yolu zerinde mevzi alm bir nizamiye alayna teslim ettik. Bu arada Ruslar koldan taarruza geip bizi Bitlis boaznda mahsur braktlar. Yedi gn Ruslara kar geceli gndzl mdafaa yapld. stad Bedizzaman'a mermi isabet etti. Bunlardan biri hanerinin kabzasna, dieri sigara tabakasna, bir dieri de sa omuzuna isabet etti. O zaman bu hale ahit olan nizamiye alay kumandan Kel Ali stad Bedizzaman'a: "Bedizzaman! Size kurun da tesir etmiyor. "Hazret-i Bedizzaman: "Allah insan muhafaza ederse, top mermisi de insan ldrmez' diyordu. "Bir haftalk iddetli bir mukavemet sonunda Bitlis'e giremeyen Ruslar, Bitlis-Tatvan yolu zerinde bulunan Papin hann tahliye edip, geri ekildiler. Ermenilerin rehberlii ile Bitlis'in cenubundaki Gzeldere yolunda Simek nahiyesi zerinde Bitlis_Siirt yolunu kesip, Araplar Kprsn tuttuklar grld. Gece yarsndan sonra Bitlis'e taarruza getiler. iddetli muharebeler cereyan etti. Bu arada stad Bedizzaman'n ok sevdii yeeni Ubeyd ve bir ok kymettar talebe arkadalarmz ehid oldular."

"Ruslar ehirde bulunan kpry de tutmu olduklarndan stad Hazretleri ehrin kar tarafna gemek istedi. imdiki Kasmpaa ilkokulunun yannda byk binann altndaki su kemerinin stnden aaya atladk. Su zeri tamamen karla kapl olmasndan, vaktin de gece olmas dolaysiyle yeri tahmin edememitik ki, bu arada s [] Kel Ali (etinkaya)

sh:(Sn.h. S.65) tadn sa aya taa demi ve krlmt. Bana kemerin ierisinde daha mnasipe bir yer gstererek, 'Ali beni oraya gtr. Sana izin veriyorum. Git inallah kurtulursun' dedi. Ben kendilerini o yere gtrp, oturttum. Benim musrrane gitmemi arzu ettiyse de, gitmeyeceimi ve beraberce ehid olmak istediimi syleyince bam eliyle svazlayarak "Day hayran, kader bizi esir etti" dedi. Ben de kadere teslimiyetimi izhar ettim. Esarete giden yol "Su ierisinde otuz alt saat kadar kaldk. Bu arada su kemerinin stndeki binay da Ruslar igal etmiler, sesleri aadan iitiliyordu. Oradan kmak iin tedbir almakla megul iken, birden kaldmz yeri elli kiilik bir Rus mfrezesi bast. Hepimizi karp altnda otel olan ve o zaman Ruslarn ikinci ordusunun yerlemi bulunduu bir binaya bizi gtrp, bir odaya yerletirdiler. "Bizi bir alay kumandan karlad. Yemek olarak stad Hazretlerine bir tavuk getirdiler. ki Rus kumandan stadla konumaya baladlar. Konuma mevzular belli ki harb ile ilgiliydi. Orada stad Hazretleri bacak bacak stne atp sigarasn sararken onlarla konuuyordu. "Sanki onlar esir, stad hrd. Orada esirken bile hrd." "Yaralarnn ve krk ayann tedavisi iin, bir mddet Bitlis ve Van'da kaldktan sonra, Bedizzaman' bugn ran-Rusya arasnda bulunan Culfa ehrine sevkettiler.

"Alnca rmann Aras'a dkld yerde bulunan bu belde Azerbaycan ve sfahan blgesinde iki kasabadan meydana gelen ehir mhim bir ticaret merkeziydi. ran Culfa's veya Yeni Culfa denilen kasabadan bir mddet tedavi edilen Milis Albay Said Nurs buradan Tiflis'e sevkedilen dier esir askerlerle beraber Tiflis'e gelmi, lerdi. "Milis Albay yaral olarak l9l6 Austos sonlarna kadar Tiflis'te bulunarak tedav edilmiti." Esir den Bedizzaman'a Sadrazam Tala Paann destei Bu esnada stanbul'da Talat Paa, Kzlay cemiyeti bakan Besim mer (Akaln) Paa'ya, ok acele olarak, husus bir adamla, Tiflis'te esir bulunan Bedizzaman'a yardm gnderilmesini emretmiti.

sh:(Sn.h. S.66) stanbul Bavekalet arivlerinde bulduumuz vesikalarda unlar okumaktayz: []

"Dahiliye Nezareti Kalem-i Mahss Mdiriyeti "Evrak Umum Numaras: 59 "Kalem Numaras: 3 "Tarih-i Tebyiz: 7 332 Eyll. 7 "Dahiliye Nzr Talat Beyefendi tarafndan Hill-i Ahmer cemiyeti reisi Besim mer Paa'ya (Tezkire) "Esiren Tiflis'te bulunan Bedizzaman Said-i Krd Efendi'ye gnderilmek zere memr- mahssa tevdan taraf- vllarna irsal klnan altm lirann vuslnn i'r ve bunun mmaileyhe srat- mmkine ile irsal buyurulmasn rica ederim efendim. Bb- Ali Mahreci Tarih-i Keidesi l0.Austos 332

Dahiliye Nezareti Bitlis Kaleme vrdu minhu l0 ***

sh:(Sn.h. S.67) [] "Esiren Tiflis'te bulunan memrine bu kerrede maalarnn irsalini yazyorlar. Bitlis'in suktu srasnda Mu'tan sekiz topu kurtarmak ve gnll cem'etmek sretiyle hidemat sebk edip memurlarla beraber Tiflis'te bulunan Bedizzaman Said-i Krd de muhtc- tfet olmala mmaileyh de bir miktar meblan irsaliyle tesriri ment- re'y-i snileridir. 9 Austos 332 Vali vekili Memduh Hill-i Ahmer vastasiyle altm lirann mmaileyh Bedizzaman Said Kdr'ye irsali Nzr Beyefendi tarafndan ad ve tensib buyurulduundan Fuad Beyefendi'ye takdim olundu. 28. Austos. 332

sh:(Sn.h. S.68) [] Taht- himaye-i Hazret-i mlknede Osmanl Hill-i Ahmer Cemiyeti Merkez-i umumisi Dahiliye nezaret-i celilesine Devletl Efendim Hazretleri 7. Eyll 332 tarihli ve l7 kalem-i mahss numaral emirname-i nezaret-penhileri arz-i cevabiyesidir. Esiren Tiflis'te bulunan Bedizzaman Said Krd Efendi'ye gnderilmek zere memr- mahss ile irsal buyurulan altm lira ahzolunarak makbuzu memur ileyhe tevdi

klnm ve mebl- mezkr mukabili olan bin iki yz elli drt mark esr mmaileyhe gnderilmitir. Ol babda emr u ferman Hazret-i men lehul-emrindir. l0. Eyll 332 Osmanl Hill-i Ahmer Cemiyet Reisi Dahiliye Nzr Talat Paa'nn zel ulakla Tiflis'deki anl esir Bedizzaman Said Nurs'ye gnderilen altm lirann karl olan bin iki yz elli drt mark mahalline ulamt. Osmanl cihan devletinin k gnlerinde bile altm Trk liras karl bin iki yz elli drt mark ediyordu. Bu mebla esirken bile hr, ba gklere ykselen Bedizzaman'a, ebed-mddet devleti Byk Osmanl'nn sadrazam tarafndan Kzlay bakan Besim mer Paa'ya emredilerek, ulatrlmt.

sh:(Sn.h. S.69) Esaretinin balang gnlerinde Bedizzaman gibi milis albay bir kahramana yardm elini uzatan sadaret makam, iki buuk yllk Sibirya esaretinden sonra da yine ayn alakay gstererek, devletin en yksek ilim makam olan Son Devrin lim Akademisi mahiyetindeki Drl-Hikmeti'l-slamiyeye Osmanl ordusunun aday olarak z tayin edilmi. [] Besim mer Paa Prof. Dr. Besim mer Akaln Paa (l862-l940) Memleketimizde kadn hastalklar ve ocuk bakm ilimlerinin kurulmasna ve yaylmasna ok hizmet etmi bir lim adammzdr. Hayatn mesleine veren Besim mer elliden fazla sahasnda eser vermi ve hi evlenmemitir. Kzlay, eski ismiyle Hill-i Ahmere de byk hizmetleri olmutur. Elli seneye yaklaan meslek hayatndan emekli olduktan sonra TBMM beinci devresinde stanbul

milletvekilliine seildi. Mebus iken Ankara'da bir lokantada kalb sektesinden l940 yl Mart aynda vefat etti. Talat Paa (l874-l92l) Merutiyet inklbnn kahramanlarndan olan bu zat, ttihad ve Terakki'nin son sadrazamdr. Edirne'de fakir bir ailenin evlad olarak domutu. Tahsili basit, fakat zeka ve seciyesi pek kuvvetli olan Talat Paa Franszca, Rumca konuur, Arapa ve ngilizceyi anlard. Sevimli, faal, millet ve memlekete candan bal idealist bir zatt. Said Halim Paa'nn istifas zerine l9l6'da vezir rtbesiyle sadrazamla getirildi. l9l8'de Birinci Cihan Harbi mtarekesi kabul edilince Avrupa'ya kat. l92l Mart'nn on beinci gn Berlin'de oturduu apartmandan karken Tayliryan adl bir ermeni katil tarafndan vurularak ehid edildi. [] Sadrazam Talat Paa

sh:(Sn.h. S.70) Bedizzaman'n amcazadesi TNSL FEDA "Seni gnlller arasna yazyorum" Birinci Cihan Savann alevleri, byk devletimizin snrlarn am, son vatan parasn da sarmt. Galiya, Yemen, Filistin, Kafkas cephesinde slmn son ordusu arslan gibi arpyordu. Milis Albay Said Nurs, Dou Anadoluda ky ky gezerek, vatan mdafaas iin, fedai topluyordu. Onun davetine gen-ihtiyar, vatann yiit insanlar evet diyerek kouyorlard. Aziz topraklarn mdafaas iin, asil kanlarn seve seve armaan olarak getiriyorlard. Bu fedailerden u isimler sadece tesbit edebildiklerimizdi: Ali, Yasin, Abdurrahman, Mnevver, Habib, beyd, Said, Mahey ve Tinisli Fakih..

Tinisli Fakih, Bedizzaman'n harp iin gnll fedai topladn iitince srtna mavzeri asarak komutu. l5 yandayd. Boyu tfei tamaya yetmiyordu. Tfein ucu yere deiyordu. Bedizzaman Tinisli'ye niin geldiini sordu. Tinisli harbe gitmek iin geldiini syledi. Vatan iin arpmaya geldiini bildirdi. Bedizzaman: "Seni bu cesaretinden dolay gnlller arasna yazyorum" dedi. Tinisli Fakih, Bedizzaman'n kumandasnda harplere itirak etti. Harbin sonunda gazi oldu. Tinisli gazi Fakih, Bedizzaman'n babasnn amcas oluydu. Yani Bedizzaman'n dedesi Ali'nin kardei Abdullah'n olu. Savata yazlan tefsir Milis Albay Bedizzaman Said Nurs, Birinci Cihan Savanda, silh elde karl dalarda, fedaileriyle birlikte, Ruslarla arpyordu. Fiil ve silhl mcadeleyi yaparken, istikblde yetitirecei Nur ta _________________ Tinis: Bitlis'in bir kydr.

sh:(Sn.h. S.71) lebelerinin eline de mnev, fikr ve ilm mcadeleyi yapmalar iin arat'l-'caz isimli tefsirini harp meydanlarnda kaleme alarak veriyordu. Bu harplerde esir dmt. Esaret dn stanbul'da bastrd ilk eseri, bu harp yadigrdr. Kt parasn Harbiye Nazr Enver Paa vermi, eseri kardeinin olu Abdurrahman Nurs bastrmt. Kitabn kapanda unlar "arat'l 'caz fi mezann-il-caz Libediizzaman

Fiat: Krk kuru. Evkaf- slmiye Matbaas: l334 (l9l8)

sh:(Sn.h. S.72) [] Abdullah Sac Bedizzaman'la birlikte arpan ABDULLAH SACI "Harpte bile namazn aksatmyordu" Gr sakal sarnn aklarna karmt. Asrlk ihtiyar, heybetli narlar gibi dim dik duruyordu. Yz yln dnya hdiseleri onu pek az ypratmt. Dou Anadolu blgesinin saf ve ter temiz muhitinde bir asr aan mrn hl shhatle srdryordu. Hac Abdulhah Sac soy ismi gibi sa ve sac idi. Kendi ifadesine gre, l872 ylnda domutu. Tatvan'n Readiye nahiyesinin Blh kyndendi. l977 ylnda grtmzde bizim asrlk nurlu dede l05 yanda bulunmaktayd. Abdullah Sac Dede tam on drt sene askerlik yapm. Birinci Dnya Savanda ve stikll Harbinde arpm anakkale Savalarnda dmnla savarken sng ile yaralanm. Esat Paa kumandasnda alm ve arpm. On drt senelik askerliinin yedi senesini kaydeinin yerine, yedi senesini de kendi yerine yapmt. Eski topraklarn bu salam yapl yiit insan Bedizzaman Said Nursi ile ilgili hatralara da sahip.

Hac Abdullah Sac Dede, anakkale Savalarndan bahsederken, "stad bana savalarda yardm ediyordu" diyordu. Bunlar sylerken koca adam gzyalarn tutamyor, damla damla slak taneler, aksakalndan yuvarlanp iniyordu. stad Bedizzaman'la harplerden ok nceleri tanp konumular. Bedizzaman' Molla Said olduu zamanlardan tanyordu. Kafkasya Dalarnda da beraber bulunup Rus Harplerine itirak etmiti. yle diyordu: "Bedizzaman, bir bakyorum benim yanmda, bir bakyorum dmann ilerine dalm, harp ediyor. Ba sarkl, agelli, ayanda

sh:(Sn.h. S.73) izmeler, durmadan Rus gvuruna kl sallyordu." Abdullah Sac Dede, bir anda Kafkasya'nn karl dalarndan, anakkale'ye geiyor, "Harplerde Bedizzaman bize yardm ediyordu. Onun mnev yardm ve himmeti hep benimle oluyordu. O yanmda olunca korku duymuyordum" diye anlatyordu. "Harpte bile namazlarn terk etmiyordu. Asker ve talebelerini iki gruba ayryordu. Bir grup dmanla arprken dier grup namazn gerimeden eda ediyordu. 'Biz askeriz, bu din dmanlar bizim vatanmz elimizden almak istiyorlar. Korkmayn, benim talebe ve askerlerim onlarn binine bir tanesi bedeldir' diye Bedizzaman bizleri tevik ediyor, teci ediyordu." Hac Abdullah Sac Dede anlatrken zaman zaman hislerle doluyordu. Hislerine hkim olamyor ve gzyalar dkyordu. Gsndeki saat zincirini gstererek, "Bedizzaman evliyalarn en son zinciridir" diyordu. Hatralarnn kendisine en ok iz ve tesir brakan cmlesi herhalde birlik ve beraberlik olan ksm olsa gerek ki, sk sk: "ttifak bir yapn! slm ittifak bir olsun" diyordu. Yz be yandaki asrlk bahtiyar anakkale'nin Kafkasya'nn hatralaryla doluydu.

Geen uzun yllar izgi-izgi simasn deitirmi, sakallarnda aartacak yer brakmamt. Bir nceki sayfada bulunan kk resim Hac Abdullah Sac Dede'yi o gnk din ve salam haliyle gstermektedir. Yetmi-seksen yl ncesinin imdi tarih olan hatralarnn sahibi, Nur stad Bedizzaman'n silh arkadana Cenab- Haktan rahmet ve mafiretler diliyor, kabrinin prnur olmasn niyaz ediyoruz. Ruhuna binler ftihalar.

sh:(Sn.h. S.74) [] Mehmet Salih Yeil MEHMET SALH YEL Yeil mamzade Mustafa Niyazi Efendinin oludur. Erzurum Nmune Mektebi Mdr ve Maarif Memuru idi. 45 yanda iken Birinci Byk Millet Meclisine Erzurum mebusu olarak ilti