Soroh Kruna

Embed Size (px)

Citation preview

  • 8/18/2019 Soroh Kruna

    1/21

    Soroh-Soroh Kruna

    Dumun titiang sampun polih ngamosting indik kruna wilangan lan soroh-sorohnyane. Ring Basa

    Bali wenten makudang-kudang soroh kruna. Minab yen wenten sameton sane madue arsa jagi

    ngawacen indik kruna wilangan, driki linkne ring artikel Kruna Wilangan. nggih ne mangkin

    lanturang titiang malih indik soroh-soroh kruna. Wangun kruna ring Basa Baline wenten petang

    soroh makadi !

    1. Kruna Lingga (kata dasar)

    Wenten lelima pepalihannyane inggih punika !

    o Kruna lingga akecap utawi awanda "satu suku kata#

    upami ! yeh, don, pis, tas, miwah sane lianan.

    o Kruna lingga kalih kecap utawi kalih wanda "dua suku kata#

    $pami ! durus, padem, putih, suci, msl.

    o Kruna lingga tigang wanda

    $pami ! sagara, sepatu, padanda, sengkala, msl.

    o Kruna lingga petang wanda

    $pami ! kalimayah, katibangbung, liligundi, msl.

    o Kruna lingga limang wanda

    $pami ! katiwawalan, tambulilingan, katimumulan, msl.

    2. Kruna Tiron

    Kruna %iron inggih punika kruna lingga sane sampun polih wewehan makadi, pangater "awalan,

    seselan "sisipan#, lan&utawi pangiring "akhiran#. 'ajeroning kruna tiron jagi kapanggihin wangun

    anusuara miwan sandi suara. Wangun kruna tiron !

    o Kruna lingga saha pangater upami ! madaging, kaambil, subhakti, msl.

    o Kruna lingga saha pangiring upami ! bantangin, matahan, rasanin, msl.

    o Krunalingga saha seselan upami ! sinurat, telapak, gerigi, sumahur, msl.

    o Kruna lingga saha pengater miwah seselan

    upami ! magerigi, magelebug, karumasa, kasinurat, msl.

    o Kruna lingga saha pangater miwah pangiringupami ! kacagerang, masayuban, kapiangenan, msl.

    o Kruna lingga saha seselan miwah pangiring

    upami! sinarengan, kerosokan, kelentingan, msl.

    o Kruna lingga saha pangater, seselan, miwah pangiring

    upami ! kasinauran, magerudugan, kakerepiakan, msl.

  • 8/18/2019 Soroh Kruna

    2/21

  • 8/18/2019 Soroh Kruna

    3/21

    contone ! sa, dua, telu, papat, lima, enem, pitu, kutus, sia, dasa, miwah selanturipun.

    2. Kruna wilangan gebogan

    Kruna wilangan gebogan, kruna wilangan sane madue aran niri-niri utawi carane nyambatang

    maseosan tur sampun ketah pisan kaanggen. Kruna wilangan puniki ketah ipun kaucapang

    utawi kasambatang ngangge lengkara, nenten wilangan ipun. 'ane ngeranjing ring kruna

    wilangan gebogan luire !

    o + wastanipun pesasur 

    o wastanipun setiman

    o / wastanipun seket

    o 0 wastanipun telung benang

    o )// wastanipun satus

    o )/ wastanipun karobelah

    o )0 wastanipun lebak

    o miwah sane soesan

    3. Kruna wilangan ahan

    Kruna wilangan pahan puniki boya kasurat antuk angka, sakewanten kasurat ngangge aksara.

    'ane ngranjing ring kruna wilangan pahan luire !

    o 1pahempatan "seperempat#

    o 1tenga "setengah#

    o 1tugel "sepenggal#

    o 1pahteluan "sepertiga#

    o miwah sane lianan

    4. Kruna wilangan tan !anten

    Kruna wilangan tan janten puniki akeh nyane nenten janten utawi nenten keni antuk

    ngawilangin akehnyane. Ketah ipun kasurat ngangge kruna utawi aksara. 'ane ngranjing ring

    kruna wilangan tan janten punki luir ipun !

    o 1bedik2 3asine di payuke enu tuah abedik.

    o Begeh2 'audagar baase begeh maan meli baas di peken Badung.

    o 4iu2 1nake ento mancing ngaku liu maan be.o 1ketek2 $yahe enu di calunge tuah aketek.

    o 5mbeh2 5mbeh mabiayagan lengise uli di paon.

    o 1getul2 1getul tusing enu lengise di botole.

    o 1desa2 1jaka adesa anake demonstrasi di lapangan puputan.

    o 1kikit2 1kikit tusing dadi idih gelahne.

  • 8/18/2019 Soroh Kruna

    4/21

    o 1banjar2 1jaka abamjar anake nulungin ia mamula padi di carik.

    o 1paso2 4awar apaso isinina kuah.

    ". Kruna wilangan anta wilangan

    'ane ngranjing ring kruna wilangan panta wilangan, inggih punika !

    o 6kan "satuan#

    o Dasan "puluhan#

    o %us "ratusan#

    o (eon "ribuan#

    o 4aksan "puluh ribuan#

    o Keten&keti "ratus ribuan#

    o 7uta "jutaan#

    o Bara "puluh jutaan#

    o ngel "ratus jutaan#

    Bengong "milyaran#

    #. Kruna wilangan easten wilangan

    Kruna wilangan puniki akeh ipun sampun pasti. Ketah ipun kruna wilangan puniki karahinin

    antuk kruna-kruna sane wenten pakilitan ipun ring kruna wilangan soang-soang. 'ane ngranjing

    ring kruna wilangan pepasten wilangan, luire !

    o 'ampi aakit

    o Bebebk aukud

    o %ikeh abidang

    o 'andal apasang

    o %aluh abungkul

    o Busung amuncuk

    o Wayang akropak

    o 4ontar acakep

    o Baas ajumput

    o %iiang akatih

    o miwah sane lianan

  • 8/18/2019 Soroh Kruna

    5/21

    'oroh Kruna Ring Basa Baline

    Kruna nggih punika pepupulaning aksara sane wenten tegesipun. $mpami!

     jaja,bapa,mata,meme, miwah sane siosan.

    Wenten kruna sane sampun tegep "kata dasar yang sempurna# tur mamuat arti. $mpami!

    banban,bagus,jegeg,gede,cenik,putih,jaja,bapa,meme, miwah sane siosan kruna-kruna puniki

    wantah mawasta Kruna 4inggga.

    4ianan ring punika wenten taler wangun sane durung tegep "kata dasar tidak sempurna#. Kruna

    puniki wantah marupa reramon kruna.

    Kruna asapuniki kawastanin wangun lingganing kruna "pola dasar bentuk jenis suatu kata#.

    Disampune kawewehin ceciren sane jagi minayang ring kruna sane tegep, umpami! gaang

    "durung maduwe arti# kawewehin pengater ma dados magaang artinne merayap, laib "nenten

    maduwe arti# kawewehin pangater ma dados malaib artinya lari. 5yong "nenten maduwe arti#

    kawewehin pengater ng dados ngoyong yang artinya diam,cebur "nenten maduwe arti#

    kawewehin pangater ma dados macebur yang artinya terjun, miwah sane siosan.

    Wangun kruna "kruna lingga# katahan kalih wanda"suku kata# &kalih kecap,umpami!

    bata,rasa,mata,raja,bapa,pesu, miwah sane siosan.

    %aler wenten sane kruna winangun antuk awanda&akecap, punika katah kaimbuhin antu

    aksara e, umpami! joh kaimbuhin e dados ejoh,bah kaimbuhin e dados ebah, leb dados eleb

    miwah sane siosan.

    Wenten taler kruna winangun antuk tigang wanda. nanging katah kaucapang dados kalih

    wanda. $mpami! tabia dados tabya, kakia dados kakya, kakua dados kakwa, sanggera dados

    sangga,miwah sane siosan.

    (6R13813 KR$31

    Kruna ring Bali kaperang dados kalih paos,inggih punika!

    . Kruna manuting kadaden "kejadian kata#.

    . Kruna manuting soroh "jenis kata#.

    . Kruna Manuting kadaden inggih punika!).Kruna 4ingga "kata dasar#

    *.runa Dwilingga "kata ulang#

    +.Kruna Mangkep "kata majemuk#

    .Kruna Dwipurwa "bereduplikasi#

    .Kruna Dwiungkur&dwiwesana "suku akhir duulang&didua kalikan#

  • 8/18/2019 Soroh Kruna

    6/21

    .Kruna %etiron&tiron "kata jadian#

    0.Kruna (olah "kata berimbuhan sengau#

    Kruna 4ingga "kata dasar# ingih punika!

    kruna sane durung polih wewehan luire pengater,seselan wiadin pengiring.

    9onto kruna lingga duang kecap! barak,baca, arit,buku,meja,batu,siap, miwah sane siosan.

    9onto kruna lingga telung kecap! negara,segara,semadi,semaya, miwah sane siosan.

    Kruna Dwilingga "kata ulang# inggih punika!

    kruna lingga sane kapingkalihang rikala ngucapang,

    saha maduwe perangan sane maendahan,luire!

    Kruna Dwi 'ama 4ingga !

    kruna sane mawit saking kalih kruna lingga sane pateh "dua kata dasar yang sama#.

    7an apisan ucapang nguwangun artos tunggal wiadin akidik,

    yan ucapang pingkalih mateges katah wiadin langkungan "lebih dari satu#

    9onto ! barak artinya berwarna merah tapi bila diucapkan dua kali!

    barak-barak artinya banyak berwarna merah.

    conto lianan! gede-gede,bajang-bajang,jegeg-jegeg,tegeh-tegeh miwah sane siosan.

    Kruna Dwi 'ematra 4ingga !

    Kruna sane mawit saking kalih kruna lingga,

    sane linggane mesed "mirip# & Kruna lingga sane winangun

    antuk kruna kalih soroh sane sumaih,sakewanten untat kruna

    "suku akhir kata# sane rihinan bina sareng sane pungkuran.

    9onto ! Kejat-kejit,kipak-kipek,dengak-dengok,kejengat-kejengit,

    kecas-kecos Miwah sane siosan.

    Kruna Dwi maya 4ingga !

    Kruna sane mawit saking kalih kruna lingga,yening ucapang apisan nenten maduwe artinanging nyening ucapang ping kalih wau maduwe arti.

    9onto ! kapu-kapu,kupu-kupu,kunang-kunang,katang-katang,

    kejit-kejit.

    Kapu : tidak mempunyai arti,diucapkan dua kali Kapu-kapu : tumbuhan air yang hidup

    mengapung dipermukaan air.

  • 8/18/2019 Soroh Kruna

    7/21

    Kruna Dwi Bina 4ingga 6ka 'ruti "kruna satma# !

    Kruna sane mawit saking kalih kruna lingga sane maduwe arti mabinayan,

    raris kaangkepang mawinan suksman ipun asiki " gabungan dua kata yang berlainan arti & tidak

    mempunyai pertalian arti.

    3amun gabungan kata ini mengandung satu arti#.

    9onto ! ;ebuggarum,nagasari,nyuhgading, miwah sane siosan.

    Kruna Mangkep "kata majemuk# inggih punika!

    kalih kruna lingga sane kaangkepang saha ngawetuang wirasa utawi artos asiki&tunggil.

    Kruna lingga sane rihinan kantun madua kilitan ring kruna lingga sane pungkuran.

    (erangan kruna mangkep luire!

    Kruna mangkep sane sapaut "setara:sepadan#!

    9onto! meme bapa,mateges rerama "yayah rena#,nyama braya mateges pakadangan

    "warga:kerabat#,

    tegal carik mateges cecatu "harta warisan#,miwah sane siosan.

    Kruna Mangkep 3egesang 1rti !

    Kruna sane mawit saking kalih kruna lingga,kruna sane dumunan kategesin antuk kruna sane

    pungkuran.

    9onto : peteng dedet,gede gangsuh,lantang melemad,manis nyer,pait makilit,putih sentak,

    miwah sane siosan.

    Kruna Mangkep 3ungkalik&matungkas "berlawanan# !

    Kruna sane mawit saking kalih kruna lingga sane maduwe arti nungkalik&matungkas

    "berlawanan#.

    9onto ! cenik-kelih,tua-bajang,tegeh-endep,peteng-lemah miwah sane siosan.

    (akeling!

    -Kruna Dwi Binalingga 6kasruti&satma mesaih pisan sareng kruna mangkep. Binan ipun inggih

    punika!

    -Kruna Dwi binalingga 6kasruti,kawangun antuk kalih kruna lingga sane madohan utawi nenten

    saling kilit.

  • 8/18/2019 Soroh Kruna

    8/21

    $mpami! nagasari winangun antuk naga miwah sari. 7aning artosang

    siki-siki nenten makilit,mawinan sesuratane nenten dados palasang.

    -Kruna Mangkep kawangun antuk kalih kruna lingga sane gumanti maduwe pakilitan.

    $mpami! kadang warga puniki gumanti saling kilit,

    santukan kadang mateges semeton,

    warga artinipun beraya punika mawinang kasurat mapalasan.

    Kruna Dwipurwa "reduplikasi# !

    Kruna lingga sane kecape ring arep kapingkalihang "diulang#,mawinan ngobah teges utawi

    tetuweknyane.

    $mpami! banten dados bebanten.banten mateges upakara yadnya

    "asoroh#,bebanten warnaning upakara yadnya "mesorohan&jenis

    perlengkapan upakara#.

    9onto ! sesenggakan,tetedan,tetaneman,sesonggan,sesate,tetulupan,

    geguritan,sesuunan miwah sane siosan.

    Kruna Dwiungkur "Dwiwesana#!

    Kruna lingga sane kecape ring ungkur&didori kapingkalihang,ketah kawewehin pangater pa

    mawinan ngobah tegesnyane .

    $mpami ! kecos wantah apisan makecos, pakecoscos tegesipun akeh sane makecos.

    9onto ! paketeltel,pakecorcor,pakecogcog,pakenyornyor,pakecoscos miwah sane siosan.

    Kruna %iron !

    Kruna sane sampun polih wewehan "imbuhan#

    minakadi pengater,seselan miwah pangiring.

    9onto ! kruna linggane ;aran polih pengater! ma dados

    majaran,polih pangiring an dadosne! majaranan.

    Kruna (olah&kruna kapolahang !Kruna lingga sane polih anusuara "anunasika#,minakadi! ng,ny,n,m.

    (uniki jagi ngobah kruna aran dados kruna kriya.

    9onto! tulis polih anuswara n kapolahang dados! nulis.

    conto! jemak polih anuswara ny kapolahang dados! nyemak.

  • 8/18/2019 Soroh Kruna

    9/21

    -1nusuara ng ngobah&ngolah aksara ! k,g,h

    -1nusuara ny ngobah&ngolah aksara ! i,c,s

    -1nusuara n ngobah&ngolah aksara ! t,d

    -1nusuara m ngobah&ngolah aksara ! p,b

    . KR$31 M13$%38 '5R5<

    Kruna manuting soroh kapalih dados )/ "dasa# soroh,inggih punika!

    ). Kruna (ateket "kata sandang#

    *. Kruna 1ran "kata benda#

    +. Kruna Kria "kata kerja#

    . Kruna Kahanan "kata si=at#

    . Kruna Wilangan "kata bilangan#

    . Kruna (angentos "kata ganti#

    0. Kruna (angarep "kata depan#

    >. Kruna (anyambung "kata sambung#

    ?. Kruna pidarta "kata keterangan#

    )/. Kruna (ituduh "kata seru#

    ). Kruna (ateket "kata sandang#!

    Kruna pateket maduwe geginan "ber=ungsi#!

    a. 3adosang kruna "palihan lengkara:bagian dari kalimat#

    dados kruna aran "kata benda#.

    b. Miteketang kruna aran punika

    "mempertegas&memperjelas kata benda tersebut#.

    (epalihan Kruna (ateket!

    a.Kruna i"#!

    3yinahang barang,manusa wiadin sato "luh muani#. 3yinahang wastan manusa "balilatin#,umpami!

    - 8ede

    - Wayan

    - (utu

    - Kompiang 1nu...miwah sane siosan

  • 8/18/2019 Soroh Kruna

    10/21

    i"# ring ajeng nganggen huru= kapital tur nenten dados atep.

    -i meme

    -i embok

    -i adi

    -i bapa

    -i beli

    -i guru

    -i pekak

    -i dadong

    -i kumpi

    -miwah sane siosan

    b.Kruna ni "3i#!

    Kruna punikinyinahang wastan anak istri "taler wenten ring satwan buron#,umpami!

    -3i Wayan

    -3i Wenari

    -3i 4uh

    -3i (utu

    -3i Mesaba

    -3i 1rini, miwah sane siosan

    c. Kruna 'ang!

    3yinahang mautama wiadin madewek&maraga utama,umpami!

    -'ang Bima

    -'ang 1noman

    -'ang 'utasoma

    -'ang ;atayu

    -'ang Mergapati

    -'ang (andita

    -'ang Wiku

    -'ang 3andaka-'ang (rabu "msl#

    d. Kruna Dang!

    3yinahang anak maraga suci,umpami!

    Dang 8uru, dang 1carya,miwah sane siosan.

  • 8/18/2019 Soroh Kruna

    11/21

    e. Kruna

  • 8/18/2019 Soroh Kruna

    12/21

    +. Kruna Kria "kata kerja#!

    nggih punika ! kruna sane nyinahang ngelaksanayang karya.

    Kruna punika kapalih dados kakalih,inggih punika!

    a. Kruna kria 4umaksana "kata kerja akti=# b. Kruna Kria 4inaksana "kata kerja pasi=#

    9eciren kruna Kria punika!

    a. Kruna Kria 4umaksana,Kacihnayang antuk!

    seselan um,umpami!

    -da 'ang (rabu 7udistira tumedun ka payudan.

    -(anjake sami sumuyug ngaturang bakti.

    b. Kruna Kria 4inaksana,kacihnayang antuk

    seselan in ,umpami!

    -'ane inucap,mawasta sekar alit.

    -wus sinurat ring rahina Buda Kliwon Dungulan.

    4ianan Ring punika,Kruna kria taler!

    a. Kruna aran sane kapolahang dados kruna kria,umpami!

    gambar kapolahang dados ngambar,baca kapolahang dados maca,jemak kapolahang dados

    nyemak, miwah sane siosan.

    b. 3yinahang karya,umpami!

    ngambar,ngarit,majangkut,mapalalian,magendingan,malayangan,

    ngejuk,nyampar,nyemak,miwah sane siosan

    c. Kaanggen nyinahang pituduh,umpami!

    tegul, jemak,rebut,ajak, antiang, depang,miwah sane siosan.

    . Kruna Kahanan "kata si=at&keadaan#!

    Kruna kahanan wantah kruna sane nyinahang kawentenan

    wiadin sasolahan ! jadma,buron wiadin barang.

    Kruna kahanan puniki katah dados linging lengkara "obyek kalimat#umpami! 3i 'ari pragat pules dogen kanti muane semug.

    %aler dados keterangan kruna aran,umpami! 3i 'ari jegeg pesan.

    Miwah sane siosan.

    . Kruna Wilangan $ndangan "tingkatan# !

  • 8/18/2019 Soroh Kruna

    13/21

    -(olih pengater ka upaminipun !

    kasa "kapratama-pertama : permulaan#, kadasa "kaping dasa ,ka sepuluh#, msll.

    -3gangge ping, upaminipun !

    ping kuda-kuda, ping pat, ping pindo "nenten ping dua#, msll.

    . Kruna (angentos "kata ganti# !

    8eginan Kruna (angentos !

    a. Dados pangentos barang "sebagai ganti benda#

    b. Dados panuduh barang "sebagai penunjuk benda#

    a. (angentos Barang utawi (angentos ;adma ,

    -(angentos ring Basa Bali 1lus 'inggih "ring sang kasinggihang#,

    sekadi ! Ratu, 9okoridewa, i Dewa, msll.

    -(angentos ring Basa Bali 1lus Mider "kangkat ngamunggahang miwah neduhang#, makadi !

    Dane

    -(angentos ring Basa Bali 1lus 'or "ngasorang raga#, upami !

    pun, titiang, tiang.

    Mangda mateges makueh, wewehin antuk sareng sami.

    (idabdab sane seosan kadi asapuniki !

    -(angentos jadma kapratama "kata ganti orang # . $pami !

    %itiang, tiang, icang, wake, bena, kola, kai, ace, gelah, msll.

    -(angentos jadma kaping kalih !

    Ratu, 9okoridewa, jerone, Dewa, da, Ragane, 9ai, 3yai,

    3ani, ba, 'iga, msll.

    -(angentos jadma kaping tiga !

    da, Dane, a, pun, 8elaha, bana, Ragana, msll.

    b. Kruna (anuduh Barang !

    -Matujuang barang ! ene, ento, iriki, irika.

    -Mitegesang barang! dini, ditu, deriki, derika.-Mitegesang barang! pateh sakadi mitegesang barang

    c. Kruna (aneges (anyambung ! $paminipun 2 ane, sane.

    d. Kruna (angentos (itaken. $paminipun !

  • 8/18/2019 Soroh Kruna

    14/21

    -3yen, apa, encen "engken#, sira "manusa#.

    -Dija, kija "genah#.

    -Kenken, sapunapi, kenapi "kehanan#.

    -1kuda, kuda, kenken, amunapi "wilangan#.

    -Kala, kali, pidan "dauh#.

    c. Kruna (angentos Barang 'ane nenten pasti !

    $paminipun ! apa ja, encen ja, anu, napi ja, msll.

    0. Kruna (angarep "kata depan# !

    (idabdab nyurat ! tan dados atepang sakadi nyuratang pangater .

    $paminipun !

    a. Kruna di, nyinahang genah ! di pura, di carik, di peken, msll.

    b. Kruna di, ri, nyinahang kenjekan "tatkala# ! dauh "waktu# !

    ri dauh tiga, ri masa kapat, di katujune, msll.

    c. Ring, "basa alus# sami ring di.

    d. Kruna ka, nyinahang sane katuju ! ka tegal, ka carik, ka sekolahan, ka pasar, msll.

    e. Kruna uli ing, nyinahang genah sane katilar&katinggal !

    teka uling carik, teka uling peken, msll.

    =. Kruna duur, beten, sisi, bucu, msll.

    3yinahang wewidangan wiadin pepalihan "bagian#. $pami!

    Duur kaja, beten kelod, sisi kauh, bucu kaja kangin, msll.

    >. Kruna (anyambung "kata sambung# !

    Ring Kruna (anyambung, kaperang dados kakalih, inggih punika !

    a. 'ampun janten&sinah . $paminipun ! teken, tur, wireh,

    laut, dugas, dening, nganti, nanging, wastu,

    yadiastun, yadiapin, apang, mangda, mangde, prade, kawenten,

    kewala, buina, kandugi,

    sujatine, pamuputne, kemaon, pitui, msll.b. Durung janten !

    $pami ! kacerita, winursita, warnanen, kancit, risedek, msll.

    ?. Kruna (idarta "kata keterangan# !

    Kruna (idarta kaperang dados kakalih, inggih punika!

  • 8/18/2019 Soroh Kruna

    15/21

    a. (idarta indik genah ! kadagingin Kruna (angarep !

    di, ring.

    $paminnyane !

    - meme ngadep ubi di peken.

    -(aksi-paksine punika tedun ring carike.

    b. (idarta indik dauh, taler madaging Kruna (angarep !

    di wiadin ,

    minakadinipun ! di abulan, di ibisanja,

    di asasih, di arahina, di awarsa, msll.

    $ratiang baos sane sering keliru wastu senglad !

    $pami !

    -%itiang rauh siki rahina. 'epatutnyane !

    -%itiang rauh ring di arahina.

    )/. Kruna (ituduh "kata seru# ! %etuek saking Kruna (ituduh punika wantah !

    -'ambatan

    -3yinahang rasa

    $paminipun !

    a. Marupa tetuladan suara, upami ! Bur, bug, dar, plah, siut, teks, msll.

    b. 'ane nyinahang rasa, upami ! Duh, ah, yah, bah,beh. Bii, ih, uduh, dewa ratu,

    cih, mas titiang, wiih, ooo, msll.

  • 8/18/2019 Soroh Kruna

    16/21

    (angater, (angiring, miwah 'ese4an

    A. PANGATER.:

    Pangater Inggih Punika : penganggen kruna, sane magenah ring arep kruna inucap.

    Sane kabaos pangater : a, ka, sa, di, pa, nga, pi, parama(prama, Kuma, kapi, kami,

    ma, wi, swa, upa, pati, bra, para, pra, pari, nir, nis, duh, dur, su, dus.

     TEGES PAGATE! IGGI" P#IKA :

    $. teges pangater %a& :

      a. 'ihna'ang nungkasin upami : Acaa. )ateges nenten obah. *aa + bah

      b. 'ihna'ang madue kahanan. #pami : abagus. Abagus pangadegipun +

    'ukti bagus

      c. 'ihna'ang wiangan. #pami : baase akarung. ms-

      d. 'ihna'ang nganggen, #pami : Ida sampun angrangsek usana,

      e. 'ihna'ang wiadin ring kahanan, #pami : Titiang wantah /adma /agu

    apunggung, during resep ring wirasan kekawin punika.

      0. 'ihna'ang nguwahin kruna dados Kruna Kria 1umaksana, sakewanten

    maweweh anusuara, #pami : perih + a 2 perih 3 a(m4 2 perih + amerih (tan mari

    anguih3uih, amerih sutreptining egara.

    5. Teges Pangater %ka& :

      a. 'ihna'ang kruna kria 1inaksana : 6ados gentosin antuk pangiring %a& ,

    #mpamin'ane : Kadaar + daara. % Suba karaar nasine Geg7& tegesipun : asine

    suba daara.

    8. Teges Pangater %sa&.

      a. 'ihna'ang kuuban : Sauir sane sampun ma/angkepan patut tedun

    makrama desa

      b. 'ihna'ang wewatesan. #pami % Sasuenida /umneneng agung. 9agate

    gemuh rahar/a.

      c. 'ihna'ang satunggi . #pami : Sapeteng3peteng 'a uas memancing.

    . Teges Pangater % di&.

    'ihna'ang pisarat. #pami : )angde digeis ugi margi Punika kapuputang.

    ;. Teges Pangater % pa&

  • 8/18/2019 Soroh Kruna

    17/21

      a. gawangun Kruna Aran iskaa, #pami : Patakon eine keweh anake

    n'autin

    . teges pangater %kuma&

      'ihna'ang marupa sakadi, uka. #pami : Panak kedis darane mara

    kuma/aum.

    ?. Teges Pangater % kapi& %

      'ihna'ang teges Kruna 1ingganipun. #pami : Sane kapiande wantah 6ane

    kriana Patih Agung.(Kapiande + pinih ande+ cager4

    $@. Teges Pangater %kami& :

     Tegesn'ane pateh sakadi Pangater kuma&. #pami % )aarapan antuk manah

    dread baktu, kamipurun titiang matur, marupa /agra winungsu ring I !atu.

    $$. Teges Pangater %ma& :

      a. 'ihna'ang Kria 1umaksana. #pami : Enggaang /a ma/aan, apang tusing

    petengan di /aan

      b. )ikoihang sakadi kruna 1ingganipun. #pamin'ane : a setata mabati

    madagang saang, awanan seeg pesan 'a n'emak gaene ento

      c. 'ihna'ang nganggen, #pami : Ait3aite tusing dadi maba/u batik 'an

    katu/u masuk maa/ah.

      d. 'inahang pernahBpapernahan (genah + tempatBkewa/aran4 #pami : Tiang

    patut mabei teken I Ca'an Kopar

      e. 'ihna'ang madaging #pami : ubuh kacang i/one ento, mague ai.

      0. erangang kahanan, sampun puput kaaksana'ang. #pami % ebantenane

    maebe siap biing mapanggang.

      g. ngawangun kruna pidarta. #pami % Eda makrasapan ma/aan di sisin

    tukade, wireh peih abedik ngrana'ang abuh.

      h. ngamedaang wiadin ngawetuang, #pami : Ida mabaos teken para pan/ak

    an waduane make/ang.

  • 8/18/2019 Soroh Kruna

    18/21

      i. 'ihna'ang madrewe. #pami : *ecirenida sang maraga darma, maguna

    ewih tur maambek weas asih

    $5. Teges Pangater %wi&

      a. 'ihna'ang mabuat. #pami : Ida Sang Prabu !ahwana, wiakti ratu wimoha

      b. 'inahang nuak. #pami : ebuatipun mangda sadia raha'u, uput saking

    ara wigna.

    $8. Teges Pangater %upa& :

      )ateges sauiring. #pami % #pacara piodaane sampun cumawis

    $. Teges Pangater %swa& :

      )ateges antuk dewek, #pami : giring nga'ah ring swanegara manut

    swadarma an swakar'a soang3 soang.

    $;. Teges pangater %pati& :

      )ateges )awanti D wanti, #pami % Paibne Pati1upup, tusing karuan

    tetu/onne, wireh karauhan apak Poisi.

    $

  • 8/18/2019 Soroh Kruna

    19/21

    B. INDIK SESELAN

      Sesean inggih punika, panganggen kruna sane genahn'ane ring tengah. Sane

    kabaos wiadin mawasta sesean, )inakadi : in, um, e, er, miwah ed.

    $. Teges sesean %in& :

    'ihna'ang Kruna Kria 1inaksana, sampun puput kaaksana'ang. #pami : Cus

    sinurat ring !ahina !edite #manis Cukir.

    5. Teges Sesean %um :

      'inahang geaksana'ang kar'aBKruna kria 1umaksana. )inakadi :

    sahur + sumahur, ampah + 1umampah, )s

    8. Teges Sesean % e, er ed& :

      'inahang ceceh, mawanti3wanti, umrah ipun

    n'inahang tetuadan suara

    #pami : Sebseb 2 e + seebseb, keteg 2 er + kereteg, Gebug 2 ed+ gedebug,

    ms.

    'inahang sekadi kruna aranipun .

    #pami : tapak 2 e + teapak, gigi 2 er + gerigi, genteng 2 e + geenteng, ms-

    C. PANGIRING

      Sane kabaos Pangiring, inggih punika % Pangnggen kruna sane magenah ring

    pungkur. Pangiring3pangiring punika minakadi % a, an, ang('ang4, in, ing(ning4, e,

    ne, en, wait, man, wan.

    $. Teges pangiring %a& :

      a, 'inahang kar'a sane kakar'anin oih /adma sane karaosang (orang ke84.

    #pami % dukain 2 a, tingain 2 a.

    Cimba ring engkara : geemang titiang wawu dukaina oih I Guru. Suba tingaina

    tiang epuh magarapan, masih 'a enu bengong3bengong, ms,,

      b. 'inahang padrewean, #pami : Pianak 2 a + pianaka ada tuah dadua,

  • 8/18/2019 Soroh Kruna

    20/21

    5. Teges Pangiring&an&

    a. 'inahang kahanan ngangkungin sane ianan. #pami : Pun'an n'uhe

    tegehan teken pun'an biune.

      b. 'inahang angkungipun kaintang. #pami % 'a anak buka sesenggakane,

     /ema antangan batis, /oh3/oh pageahan anake bakat baana ngaih.

      c. 'ihna'ang ngwangun Kruna Aran % #pami 9ani mua dina sangkepan

    Subak.

      d. 'ihna'ang Kruna aran iskaa, : #pami % an Kamuan tusing duman I

    dewek, eda bena marikosa.

      e. 'ihna'ang prabot, #pami : 9emakang meme kikihan, akar ngae santen

      0. 'ihna'ang kruna Aran sekadi Kruna 1ingganipun % #pami % 6itu di

     9ing/ingan ebune pe/ang bapa buihe, ngantosang dewasane mamua.

      g. 'ihna'ang wewatesan , #pami :Caian tiang ma/aan, sawireh motore

    keang.

      h. 'inahang genah , #pami : Kawanguna sekoahan, genah mea/ahang budi.

      i. 'ihna'ang )akueh , #pami : Anake cerik ane tonden matuuh iwat teu

    buan, tonden dadi anggoin mas,masan, ms.

      /. 'ihna'ang tetuadan barang , #pami % gaenang adine kapa3kapaan akar

    puanga diteagane.

    8. Teges Pangiring %ang& :

      a. 'inahangkar'a matetuung. #pami : 9emakang mau adine nasi, witeh ui

    tuni tonden madaar.

      b. 'ihna'ang ngeaksana'ang kar'a (1umaksana 4 #pami % Tegarang

    satua'ang maum kenken pangawitne.

      c. 'inahang makta miwah ngaksa'ang kar'a, #pami : Tegarang satua'ang

    mau, kenken pangawitne.

      d. 'inahang sakadi Kruna 1ingganipun. #pami : Engga pesan 'a ru'ug,

    su/atine 'a anak sedeng adiang ping pindo.

      e. 'inahang Kar'a kaa punika, #pami : 'a setata bangun ngedas emahang.

    . Teges Pangiring&in&

      a. 'inahang kar'a matetu/on ring panandangipun, #pami : a suba

    magarapan, mua tuara dadi barengin n'en3n'en.

      b. 'inahang wewatesan, #pami : di 9eron apak Prebekee ada kar'a

    ngrorasin.

  • 8/18/2019 Soroh Kruna

    21/21

      c. gwangun rasa ring panandangipun, #pami : #parenggan tetamanan

    punika wiakti nguangunin pisan.

      d. 'ihna'ang kar'a matetuung, #pami : Ampakin 'a kori.

      e. 'inahang kar'a mawanti3wanti. #pami : utbutin mau buun siape.

      0. 'inahang kahananipun intangn. #pami : Pategehin pundukan carike ento,

    apang tusing dadi ancah babar.

    ;. Teges Pangiring %ing + ning&

      Pangiring ingBning punike saimper ring pangiring %ne&, #pami : Pamuput

    gacep3acep Ida etara ring uring akasa + sane maingga mainggih ring uring

    akasa

    . Teges Pangiring %en, wati, man, wan&

    'inahang Pakar'an sane pacing kaaksana'ang during ma/anten, #pami :

    3 Anak istri sane sampun ngamoihang ring indik kekawian, kabaos sang rumaga

    sastrawati.

    3 Anake sane seneng matuung urip, weas asih, tur maaksana raha'u, wantah

    patut kabaosang budiman.

    3 Ida Sang Prabu Sa'a, wiakti ratu saktiman tur kabiuhaning wadua miwah baa

    peka.

    3 Sang Cibisana diastu tosning raksasa, sakewanten paka'unane suci, mawinan Ida

    kabaos sang Gunawan, )s.