Sovétríkin fyrrverandi

• Byggja á grunni Rússneska keisaradæmisins

• Bylting 1917

• Liðuðust í sundur 1991

• Gorbasjoff með perestrojka og glastnost

• Voru 217 sinnum stærri en Ísland

• Tilheyrðu tveim heimsálfum, Asíu og Evrópu

• 100 þjóðir

• Frá 77° Norðlægrar breiddar þar sem freðmýri einkennir landslag

• 5000 km sunnar eru eyðimerkur við landamæri Afganistan

Gróðurbelti frá norðri til suðurs

• Heimskautaloftslag / Túndra

• Barrskógarbelti

• Blanda af lauf- og barrskógi

• Gras- og kjarrsteppa við landamæri Rúmeníu allt til fjalllendis Kína. Mikil ræktun nú.

Fjöll

• Úralfjöll, Novaja Semlja er framhald þeirra• Í Austur-Síberíu Verkhojanskfjöllin• Kákákusfjöll. Felling í suðri, 50 milljón ára

– Suður-Rússland, Georgía, Armenía, Aserbajan.

– Á milli Kaspíhafs og Svartahafs– Víða yfir 7000 metra há fjöll

• Kamtjatkaskagi– Mörg eldfjöll, jarðhiti, allt að 5000 metra há

Fljót og stöðuvötn

• Fljót mikilvæg fyrir samgöngur• Volga lengsta fljót Evrópu• Don rennur út í Svartahaf• Dnepr rennur í Svartahaf• Í Síberíu renna Ob, Jenísej og Lena renna í

Norður-Íshaf• Kaspíahaf er stærsta innhaf í heimi• Í Evrópuhluta Rússlands eru tvö stærstu

stöðuvötn í Evrópu, Ladoga og Onega• Austan Úralfjalla: Aralvatn, Balkhashvatn og

Bajkalvatn

Bajkalvatn

• Fyrir norðan Mongólíu

• Búrjatar er þjóð sem býr þar

• Dýpsta stöðuvatn heims 1700 m á dýpt

• Þörungagróður hreinsar vatnið

• Mengun frá ánni Selenga

• Úr Bajkalvatni renna Angara sem sameinast Jenísej

Efnahagslíf• Áætlunarbúskapur

– Einkaeign er bönnuð. Hið opinbera (ríkið) á flest framleiðslutæki (verksmiðjur og fyrirtæki), fjármagnið og náttúruauðlindirnar.

– Ríkið gerir áætlanir (til 5 ára í gömlu Sovétríkjunum) og ákveður m.a. verð á vöru, þjónustu og laun fólks

– Ríkið ákveður hvernig skipta skuli framleiðslu- starfseminni á milli ríkis og sveitarfélaga eða á milli fyrirtækja og einstaklinga.

• Markaðsbúskapur– Framleiðslufyrirtæki, fjármagn og náttúruauð-lindir

eru í eigu einkaaðila sem taka ákvörðun um ráðstöfun þeirra.

– Verð á vörum og þjónustu ákvarðast af framboði og eftirspurn (samkeppnin ræður).

– Framleiðsla ræðst af samkeppni milli fyrirtækja og einstaklinga án afskipta ríkis.

• Hvort er áætlunar- eða markaðsbúskapur á Íslandi?

Mengun

• Mengun verður þegar efni eða orka (t.d. Skólp, hiti, hljóð, geislavirkni) safnast up í umhverfinu hraðar en umhverfið getur aðlagast.

• Umhverfið tekst við mengun með því að:– dreifa henni– brjóta hana niður– endurvinna hana– geyma hana á skaðlausan hátt

SovétríkinVandamál í landbúnaði

• Afkastaminni en í Vestur-Evrópu

• Samyrkjubú (kolkhos)

• Þurftu að flytja inn landbúnaðarvöru

• Landbúnaðarhéruð eru fyrir sunnan barrskógar- beltið

Hráefni• Mikið af hráefnum

• Olía, jarðgas, steinkol og járn

• Olíulindir: Tsjúmenosvæði í V-Síberíu, Úralfjöllum

• Jarðgas: Vestur-Síberíu

• Steinkol: Síberíu

• Járngrýti: Síberíu við Novosíbírsk

Hráefni

Iðnaður• Ekki eins þróaður og í V-Evrópu

• Gamlar iðngreinar ráðandi

• Aukin samskipti við Vesturlönd í Rússlandi

• Mestur iðnaður í Evrópuhluta Rússlands við Moskvu og Pétursborg

• Einnig er iðnaður við Úralfjöll vegna málma í jörðu. Aðallega við borgirnar: Jekaterínbúrg, Tsjeljabínsk og Magnítogorsk

• Iðnaður er þar sem aðgengi er að orku: Krasnojarsk við Jenísej og Bratsk við Angara

Samgöngur• Dýr flutningskostnaður• Oft slæmir vegir• Járnbrautir skipta miklu máli• Síberíubrautin liggur frá Moskvu til

Vladívostok. Lengsta járnbraut í heimi, 9330 km

• Bajkal-Amúr-járnbrautin (BAM) liggur í víðan boga fyrir norðan Bajkal vatn frá Moskvu til Vladívostok

• Þungaflutningar um fljót

Umhverfisvandi• Eftir síðari heimsstyrjöld kepptust

Sovétmenn við Vesturlönd um lífsgæði

• Kolahéruð (Donbass): súrt regn og þungmálmar eitra ár og vötn

• Kólaskagi hefur að geyma mikið af nikkel, kopar og apatít (í honum er fosfór) – Úr apatíti er framleiddur tilbúinn áburður– Iðnaður losar: brennisteinsoxíð– Umhverfis borgirnar Níkel og Montsjegorsk

vex ekki gróður

Kólaskagi

Montsjegorsk