SPECIFIČNOSTI PRI IZBORU TESTOVA ZA SPECIFIČNOSTI PRI IZBORU TESTOVA ZA PROCENU MOTORIČKIH SPOSOBNOSTI I PROCENU MOTORIČKIH SPOSOBNOSTI I ELEMENATA ZA PROCENU USVOJENOSTI ELEMENATA ZA PROCENU USVOJENOSTI

OSNOVNE TEHNIKE SKIJANJA KOD OSNOVNE TEHNIKE SKIJANJA KOD DECEDECE

Mr Dragiša MladenovićMr Dragiša MladenovićŠkola skijanja KopaonikŠkola skijanja Kopaonik

Motoričkim sposobnostimaMotoričkim sposobnostima nazivaju se one nazivaju se one sposobnosti čoveka, koje učestvuju u rešavanju motoričkih sposobnosti čoveka, koje učestvuju u rešavanju motoričkih zadataka i uslovljavaju uspešno kretanje, bez obzira na to zadataka i uslovljavaju uspešno kretanje, bez obzira na to da li su stečene treningom ili ne (Rađo, 2001). da li su stečene treningom ili ne (Rađo, 2001).

Ispoljavaju se kroz dva prostora: Ispoljavaju se kroz dva prostora: - manifestni (koji se može videti, oceniti, meriti) i- manifestni (koji se može videti, oceniti, meriti) i- latentni (ne može se jasno videti, ali se može na - latentni (ne može se jasno videti, ali se može na posredan način proceniti i utvrditi).posredan način proceniti i utvrditi).

ProcenaProcena opštih motoričkih sposobnosti vrši se opštih motoričkih sposobnosti vrši se testovima ili baterijom testova, koji omogućavaju testovima ili baterijom testova, koji omogućavaju svestrano i potpunije sagledavanje i definisanje stanja svestrano i potpunije sagledavanje i definisanje stanja telesnih sposobnosti. telesnih sposobnosti.

Procena specifičnih motoričkih sposobnosti kod Procena specifičnih motoričkih sposobnosti kod skijaša vrši se testovima ili baterijom testova, koje su skijaša vrši se testovima ili baterijom testova, koje su usmerene na strukturu kinematičkih i dinamičkih usmerene na strukturu kinematičkih i dinamičkih parametara koji generišu efikasnost telesne aktivnosti parametara koji generišu efikasnost telesne aktivnosti skijaša. skijaša.

Specifičnosti pri izboru testova za Specifičnosti pri izboru testova za procenu motoričkih sposobnosti dece procenu motoričkih sposobnosti dece skijaša početnikaskijaša početnika

Baterija testova treba da obuhvati standardizovane Baterija testova treba da obuhvati standardizovane testove, koji testiraju motoričke sposobnosti od kojih testove, koji testiraju motoričke sposobnosti od kojih zavisi sportski rezultat u skijaškom sportu. zavisi sportski rezultat u skijaškom sportu.

Dominantne motoričke sposobnosti u alpskom skijanju Dominantne motoričke sposobnosti u alpskom skijanju su brzina, agilnost, gipkost, ravnoteža i koordinacija su brzina, agilnost, gipkost, ravnoteža i koordinacija (Astrand, 1986; White 1993). Drugi autori naglašavaju (Astrand, 1986; White 1993). Drugi autori naglašavaju povezanost eksplozivne snagepovezanost eksplozivne snage, , ravnoteravnotežže i agilnosti e i agilnosti sa takmičarskim rezultatom sa takmičarskim rezultatom ((BoscoBosco, 1997; , 1997; FetzFetz, 1997; , 1997; NeumayrNeumayr, 2003, 2003).).

TestoviTestovi koji se koriste za procenu motoričkih koji se koriste za procenu motoričkih sposobnosti kod skijaša takmičara i odraslih nisu sposobnosti kod skijaša takmičara i odraslih nisu uvek adekvatni za implementaciju kod dece.uvek adekvatni za implementaciju kod dece.

Pri izboru testova za procenu motoričkih Pri izboru testova za procenu motoričkih sposobnosti kod dece skijaša početnika, potrebno sposobnosti kod dece skijaša početnika, potrebno je obratiti pažnju na:je obratiti pažnju na:- vrstu testa, vrstu testa, - težinu izvođenja,težinu izvođenja,- broj testova,broj testova,- dužinu trajanja.dužinu trajanja.

Pri izboru Pri izboru vrste motoričkih testovavrste motoričkih testova kao i pri izboru testova prema kao i pri izboru testova prema težini njihovog težini njihovog izvođenja,izvođenja, potrebno je iz većeg broja jednostavnijih i složenijih testova koji procenjuju potrebno je iz većeg broja jednostavnijih i složenijih testova koji procenjuju istu motoričku sposobnost odabrati one koji su prilagođeni uzrastu deteta.istu motoričku sposobnost odabrati one koji su prilagođeni uzrastu deteta.

Npr. test koraci u stranu dokorakom, korišćen Npr. test koraci u stranu dokorakom, korišćen kod skijaša pogodan je za testiranje iste kod skijaša pogodan je za testiranje iste motoričke sposobnosti i kod dece.motoričke sposobnosti i kod dece.

Ponekad je bolje primeniti test, donekle slabijih, ali Ponekad je bolje primeniti test, donekle slabijih, ali još uvek zadovoljavajućih metrijskih karakteristika, još uvek zadovoljavajućih metrijskih karakteristika, onaj koji je jednostavniji i ekonomičniji, koji zahteva onaj koji je jednostavniji i ekonomičniji, koji zahteva manji prostor za izvođenje i jednostavnije rekvizite manji prostor za izvođenje i jednostavnije rekvizite ((Veličković, Petrović, 2005)., Petrović, 2005).

Broj motoričkih testovaBroj motoričkih testova kod dece potrebno je kod dece potrebno je maksimalno racionalizovati zbog nemogućnosti maksimalno racionalizovati zbog nemogućnosti dugotrajnog održavanja pažnje.dugotrajnog održavanja pažnje.

Radi boljeg utvrđivanja strukture motoričkih Radi boljeg utvrđivanja strukture motoričkih sposobnosti potrebno je koristiti veliku bateriju sposobnosti potrebno je koristiti veliku bateriju testova, ali većina istraživača (Bala, 2003; Leskošek, testova, ali većina istraživača (Bala, 2003; Leskošek, 1997; Metikoš, 1989) smatra da se baterija testova 1997; Metikoš, 1989) smatra da se baterija testova kod dece mora racionalizovati. kod dece mora racionalizovati.

Broj ponavljanja pojedinačnog testa kod dece, Broj ponavljanja pojedinačnog testa kod dece, potrebno je smanjiti na dva, maksimalno tri, zbog potrebno je smanjiti na dva, maksimalno tri, zbog problema trajnosti pažnje, iako je zbog povećane problema trajnosti pažnje, iako je zbog povećane pouzdanosti testa poželjno uraditi veći broj pouzdanosti testa poželjno uraditi veći broj ponavljanja.ponavljanja.

U radu sa decom predškolskog i mlađeg školskog U radu sa decom predškolskog i mlađeg školskog uzrasta za procenu motoričkog statusa, najčešće se uzrasta za procenu motoričkog statusa, najčešće se koriste baterije od 7-12 testova (Bala, 2002koriste baterije od 7-12 testova (Bala, 2002; ; Katić, Katić, 2002; Delaš, 2008).2002; Delaš, 2008).

Pišot i Planinšec (2005) su koristili bateriju od 28 Pišot i Planinšec (2005) su koristili bateriju od 28 testova, navodeći da bi korišćenje veće baterije testova, navodeći da bi korišćenje veće baterije testova dovelo do prevelikog opterećenja dece, što bi testova dovelo do prevelikog opterećenja dece, što bi se negativno odrazilo na rezultate. se negativno odrazilo na rezultate.

Bala (2007) koristi bateriju od sedam testova, koja Bala (2007) koristi bateriju od sedam testova, koja prema autoru najbolje reprezentuje hipotetsku prema autoru najbolje reprezentuje hipotetsku funkcionalnu dimenziju (prema modelu Gredelja, funkcionalnu dimenziju (prema modelu Gredelja, Metikoša, Hošekove i Momirovića, 1975). Metikoša, Hošekove i Momirovića, 1975).

Evropski savet (1993) je usvojio standardizovanu Evropski savet (1993) je usvojio standardizovanu bateriju od 9 testova za testiranje motoričkih bateriju od 9 testova za testiranje motoričkih sposobnosti dece (EUROFIT).sposobnosti dece (EUROFIT).

Dužina trajanja Dužina trajanja ukupnog testiranja direktno je ukupnog testiranja direktno je povezana sa brojem izabranih testova i brojem povezana sa brojem izabranih testova i brojem ponavljanja pojedinačnog testa. ponavljanja pojedinačnog testa.

EUROFIT baterija (9 testova) za testiranje motoričkih EUROFIT baterija (9 testova) za testiranje motoričkih sposobnosti dece, dizajnirana je tako, da vreme sposobnosti dece, dizajnirana je tako, da vreme izvođenja ne traje duže od 35-40 min (Evropski savet, izvođenja ne traje duže od 35-40 min (Evropski savet, Strazbur 1993). Strazbur 1993).

Nerealno je očekivati dobijanje validnih podataka u Nerealno je očekivati dobijanje validnih podataka u baterijama testova koje traju predugo Trajanje baterijama testova koje traju predugo Trajanje izvođenja kako pojedinačnog testa tako i ukupnog izvođenja kako pojedinačnog testa tako i ukupnog broja testova ne treba da bude predugo zbog dužine broja testova ne treba da bude predugo zbog dužine trajnosti pažnje i motivisanosti dece (Bala, 2007). trajnosti pažnje i motivisanosti dece (Bala, 2007).

Motivacija Motivacija deteta bitno utiče na rezultate svakog testa deteta bitno utiče na rezultate svakog testa za procenu motoričkog statusa.za procenu motoričkog statusa. Deca nisu svesna potrebe za postizanjem Deca nisu svesna potrebe za postizanjem maksimalnog energetskog angažmana, što je osnova maksimalnog energetskog angažmana, što je osnova za precizno utvrđivanje stanja u pojedinim motoričkim za precizno utvrđivanje stanja u pojedinim motoričkim sposobnostima. sposobnostima. Deca su spremna da ulože maksimum samo ako Deca su spremna da ulože maksimum samo ako nalaze da je zadatak postavljen pred njih dovoljno nalaze da je zadatak postavljen pred njih dovoljno zanimljiv i interesantan, odnosno ukoliko zadatak zanimljiv i interesantan, odnosno ukoliko zadatak shvate kao igru.shvate kao igru.

Deci treba omogućiti proceduru testiranja u kojoj bi se Deci treba omogućiti proceduru testiranja u kojoj bi se motiv za postizanje maksimalnih rezultata definisao motiv za postizanje maksimalnih rezultata definisao kroz vid igre i formu međusobnog nadmetanja.kroz vid igre i formu međusobnog nadmetanja.

Specifičnosti pri izboru elemenata za Specifičnosti pri izboru elemenata za procenu usvojenosti osnovne tehnike procenu usvojenosti osnovne tehnike skijanja kod deceskijanja kod dece

Izbor adekvatnih zadataka je jedan od preduslova za Izbor adekvatnih zadataka je jedan od preduslova za objektivnu procenu usvojenosti osnovne tehnike objektivnu procenu usvojenosti osnovne tehnike skijanja.skijanja.Kod izbora elemenata koji su reprezent znanja za Kod izbora elemenata koji su reprezent znanja za osnovni nivo skijanja, moraju se imati u vidu i osnovni nivo skijanja, moraju se imati u vidu i specifičnosti uzrasta, da zadaci budu prilagođeni specifičnosti uzrasta, da zadaci budu prilagođeni dečjim mogućnostima i sposobnostima u skladu sa dečjim mogućnostima i sposobnostima u skladu sa njihovim razvojem.njihovim razvojem.

Pri izboru elemenata tehnike skijanja za procenu Pri izboru elemenata tehnike skijanja za procenu usvojenosti osnovne tehnike skijanja, potrebno usvojenosti osnovne tehnike skijanja, potrebno je, pre svega voditi računa o: je, pre svega voditi računa o:

- vrsti elemenata,- vrsti elemenata,- težini izvođenja, - težini izvođenja, - broju elemenata,- broju elemenata,- dužini trajanja.- dužini trajanja.

Pri izboru Pri izboru vrste elemenatavrste elemenata, mora se voditi računa , mora se voditi računa da elementi tehnike budu reprezent znanja za osnovni da elementi tehnike budu reprezent znanja za osnovni nivo skijanja kod dece, odnosno da sadrže osnovne nivo skijanja kod dece, odnosno da sadrže osnovne elemente tehnike skijanja: elemente tehnike skijanja:

- tipičnu poziciju – stav, - tipičnu poziciju – stav, - kontrolu kretanja skija, - kontrolu kretanja skija, - mehanizam promene pravca kretanja,- mehanizam promene pravca kretanja,- međusobnu koordinaciju pokreta. - međusobnu koordinaciju pokreta.

Težina izvođenjaTežina izvođenja zadataka, odnosno elemenata zadataka, odnosno elemenata tehnike kojima se procenjuje usvojenost mora biti tehnike kojima se procenjuje usvojenost mora biti prilagođena mogućnostima dece, pre svega da prilagođena mogućnostima dece, pre svega da zadatke mogu da shvate, a potom da mogu i da ih zadatke mogu da shvate, a potom da mogu i da ih izvedu (ne koordinacijski složene i zahtevne nego izvedu (ne koordinacijski složene i zahtevne nego jednostavnije).jednostavnije).

Broj elemenata tehnikeBroj elemenata tehnike kojima se procenjuje kojima se procenjuje usvojenost je potrebno maksimalno racionalizovati, usvojenost je potrebno maksimalno racionalizovati, odnosno da njihov broj ne bude veliki, zbog odnosno da njihov broj ne bude veliki, zbog nemogućnosti dugotrajnog održavanja pažnje. nemogućnosti dugotrajnog održavanja pažnje.

Izbor većeg broja elemenata tehnike skijanja za Izbor većeg broja elemenata tehnike skijanja za procenu usvojenosti, doveo bi do prevelikog procenu usvojenosti, doveo bi do prevelikog opterećenja dece što bi se negativno odrazilo na opterećenja dece što bi se negativno odrazilo na rezultate.rezultate.

Dužina trajanja izvođenjaDužina trajanja izvođenja elemenata tehnike elemenata tehnike direktno je povezana sa brojem odabranih elemenata i direktno je povezana sa brojem odabranih elemenata i dužinom trajanja izvođenja pojedinačnog elementa.dužinom trajanja izvođenja pojedinačnog elementa.

Trajanje izvođenja, kako pojedinačnog elementa, tako Trajanje izvođenja, kako pojedinačnog elementa, tako i ukupnog broja elemenata tehnike koji se procenjuju, i ukupnog broja elemenata tehnike koji se procenjuju, ne treba da bude predugo, zbog dužine trajnosti ne treba da bude predugo, zbog dužine trajnosti pažnje i motivacije dece. pažnje i motivacije dece.

ZaključciZaključciPri izboru testova za procenu motoričkih Pri izboru testova za procenu motoričkih sposobnosti dece skijaša početnika treba voditi sposobnosti dece skijaša početnika treba voditi računa da:računa da:

- testiraju motoričke sposobnosti od kojih zavisi - testiraju motoričke sposobnosti od kojih zavisi sportski rezultat u skijaškom sportu;sportski rezultat u skijaškom sportu;

- budu standardizovani testovi;- budu standardizovani testovi; - broj testova bude maksimalno racionalizovan;- broj testova bude maksimalno racionalizovan; - ima manji broj ponavljanja pojedinačnog testa;- ima manji broj ponavljanja pojedinačnog testa;

- baterija testova ne traje predugo;- baterija testova ne traje predugo;- bude prilagođena sposobnostima i - bude prilagođena sposobnostima i

mogućnostima u skladu sa uzrastom deteta;mogućnostima u skladu sa uzrastom deteta;- deca budu motivisana za postizanje - deca budu motivisana za postizanje

maksimalnih rezultata; maksimalnih rezultata; - procedura testiranja bude organizovana na - procedura testiranja bude organizovana na

zanimljiv način kroz vid igre i međusobno zanimljiv način kroz vid igre i međusobno nadmetanje.nadmetanje.

Pri izboru elemenata tehnike skijanja za Pri izboru elemenata tehnike skijanja za procenu usvojenosti kod dece treba birati procenu usvojenosti kod dece treba birati elemente koji su: elemente koji su:

- reprezent znanja za osnovni nivo skijanja;- reprezent znanja za osnovni nivo skijanja;- po broju i dužini trajanja maksimalno - po broju i dužini trajanja maksimalno

racionalizovani;racionalizovani;- po težini izvođenja prilagođeni uzrastu.- po težini izvođenja prilagođeni uzrastu.

HVALA NA PAŽNJI