Špiro Bocarić

7/21/2019 Špiro Bocarić

http://slidepdf.com/reader/full/spiro-bocaric 1/9

Spiridon - Špiro Bocarić(tekst i slike preuzeti iz kataloga štampanog

povodom izložbe u Modernoj galeriji u Budvi)

POGLE ! P"O#LO$%

$piridon & #piro Bo'ari roen je u Budvi *+, maja -./0, godine u trgova1kojporodi'i2 od o'a Evanela i majke 3nelike2 roene "ai1evi, "ano pokazuje sklonost

prema slikarstvu2 a prve pouke dobio je od dvanaest godina starijeg brata 3nastasa2takoe slikara, ! toku -.4+, godine po5aa u 6ene'iji $tudio $'uola isegno2 da bise sledee -.47, godine upisao na "egio 8nstituto di Belle 3rti, 8z 6ene'ije odlazi u9ovi $ad2 a zatim se -.40, godine pridružuje bratu 3nastasu2 koji je radio u Mostar ai $arajevu, ! periodu -.4/, do -4-+,godine živi u $arajevu2 a potom u Banja Lu'i2gdje -4+-, godine biva ubijen od strane ustaša,

Po dolasku u Mostar svojim djelovanjem ispunjavaju likovnu prazninu u kojoj senašla umjetnost u Bosni i :er'egovini u periodu prelaza od ikonopisnog kamodemom slikarstvu, ok se 3nastas u Bosni zadržao kratko2 #piro je ostao do ;r<=<života, 6rijeme u kome nastaje umjetni1ko djelo $piridona & #pira Bo'aria je kraj>8> i po1etak >> vijeka2 dakle2 vrijeme kada se ubrzano gradila graanska kultura naprostoru na koji su braa Bo'ari upravo stigla, !mjetni1ko sazrijevanje #pira



Bo'aria dostiglo je vr5una' u prvoj de'eniji >> vijeka2 kada je i uradio najzna1ajnijeportrete u $arajevu,

Mlad2 obrazovan i boemskog raspoloženja2 po svjedo1enju njegovi5 savremenika2vrlo brzo stekao je široki krug poznanika i prijatelja, ?a vrijeme boravka u $arajevu

naslikao je veliki broj portreta naru1eni5 od strane tadašnji5 velikodostojnika2 kao iportrete svoji5 prijatelja, %o je vrijeme kada se kod bogati5 trgova'a i zanatlija2ugledni5 ljudi i 'rkveni5 velikodostojnika2 kao i nji5ovi5 žena2 sve 1eše javljapotreba da svoj status potvruju i posjedovanjem portreta kako sopstveni52 tako isvoji5 predaka2 jer tako @gledaju svoje djedove i bake u starinskim nošnjama2 sebe uredengotima i svoje životne saputnike okiene teškim niskama bisera2 zlatnimlan'ima sa satiima2 dragim kamenjem u kosi2 ušima2 rukama2 kao najljepši izrazsvog društvenog ugledaA (Ljubi'a Mladenovi2 -4.*),

! Muzeju grada $arajeva nalaze se zvani1ni portreti sarajevski5 gradona1elnika(Mustaj&bega adilpašia i 9ezira eC, #kaljia) i nekoliko portreta bogati5 sarajevski5porodi'a koji se2 s obzirom na umjetni1ki kvalitet2 svrstavaju u red njegovi5 bolji5

radova, 9jegovi portreti dabrobosanski5 mitropolita 3ntima Grka2 9ikolaja Mandia iEvgenija Leti'e2 nalaze se u $arajevu2 u posjedu $rpske pravoslavne 'rkve,

! uspješnija ostvarenja #pira Bo'aria ubraja se i portret dje1aka Beluša Dungia2 zakoji istori1ar umjetnosti 6ida :usedžinovi navodi da @svjetlost ovdje2 kao ni na jednom drugom portretu2 klizi preko 1ela2 svjetlu'a na nosu i obrazu2 da bi se uruži1asto & bjeli1astoj igri završila na meko modelovanoj bradi, Ovakonekonven'ionalan2 slobodnog poteza2 bio je još nekoliko puta2 ali samo u detaljima,%ako -.4., godine kada portretiše uglednog 5adžiju Dovana :adžipetrovia i njegovuženu Dovanku2 u nekoliko detalja izbija sklonost za koloristi1ke ak'ente2 zvu1nu i živumaterijaliza'iju slikane odjeeA, $li1ne koloristi1ke igre uo1ie se na još nekolikoportreta raeni5 izmeu -4, i -47, godine (portreti 3nastasije #ole2 Mie $avia2Marije i $tijepe :adžidamjanovia),

Od niza portreta nastali5 u periodu izmeu -.4/, i -4-+, godine2 trebalo bi izdvojitione koji su raeni po modelu2 i studiozno2 od oni5 koji su raeni na osnovuCotograCije po narudžbi2 slikani 1esto rutinski, Osim portretima2 bavio se i slikanjemikonostasa u :rvatskoj2 6ojvodini i Bosni,

#piro Bo'ari je bio ne samo slikar2 nego i publi'ista zainteresovan za prou1avanjenarodnog stvaralaštva, ?a5valjujui poznanstvu s Petrom Fo1iem2 upuen u njegovepri1e o Bosanskoj Frajini2 iz $arajeva je došao -4-+, godine u Banja Luku2 i tada izapo1inje Bo'ariev @banjalu1ki periodA,

anas se u vlasništvu Muzeja "epublike $rpske nalazi zbirka od 7/ njegovi5 slika2 odkoji5 posebnu 'jelinu i osobenost predstavljaju portreti bosansko & 5er'egova1ki5ustanika2 zatim portreti istaknuti5 graana Banja Luke2 kao i niz slika sa motivima izsvakodnevnog života,

$ obzirom da o ovim portretima nije pisano2 niti je izre1en sud o nji5ovim likovnimvrijednostima2 namee se zadatak valoriza'ije i sagledavanja nji5ovog zna1aja urazvoju portretne umjetnosti na podru1ju Bosne i :er'egovine, Portreti koje jeBo'ari radio po slikarskom postupku ne razlikuju se bitno, Portretisane li1nostipostavlja jednostavno u neodreeni prostor2 što postiže neutralnom pozadinom,Ovakvo rješenje koristi kod najveeg broja naslikani5 portreta2 pri 1emu se izdvajaportret Petra Pe'ije Popovia2 koji je prikazan u tro1etvrtinskom stavu2 zaustavljen u



pokretu sa ma1em u ru'i2 a u pozadini se vidi pejsaž2 što sli'i daje naturalisti1kikarakter,

Bo'ari je ipak vješt da kratkim potezima do1ara karakter portretisane li1nosti2 iz 1ijemonotonije vješto izvla1i plemenitost portretisane li1nosti2 a inkamat radi sa puno

pažnje (3na i Pero !mievi), Ekspresivnost poteza daje poseban @štimungA napojedinim portretima, #to se ti1e kolorita2 na veini portreta osjea se monotonija2posebno na onima raenim na osnovu CotograCija (Petar Fo1i2 6aso Pelagi2 3delinamis 8rbi2 Dosip Duraj #trosmajer), 9izom pravi5 i kosi5 paralelni5 poteza2 on naspe'iCi1an na1in gradi volumen2 a plasti1nost postiže blagim kontrastima svijetli5 itamni5 tonova2 ili valerima, Poštovanje Corme osjea se na svim njegovim slikama2bez obzira da li se radi o portretima ili žanr motivima, Bo'ari nije idealizovaoportretisane li1nosti, Glavnu pažnju posveuje psi5ološkim vrijednostima portretisaneli1nosti2 dok ga je raskošna materija i dekorativnost manje zanimala i privla1ila,

Portreti posveeni istorijskim li1nostima2 posebno ustani1kim voama2 predstavljajuzna1ajan likovni izvor i dokument za prou1avanje jedne epo5e, Oni se svojim

umjetni1kim vrijednostima ne izdižu iznad prosje1nog portretnog rada slikanog poporudžbini, 9ajvei broj ovi5 portreta nastao je za potrebe dekorisanjareprezentativne sale u zgradi novosagraenog oma kralja Petra Prvog Oslobodio'au Banja Lu'i2 u kojoj je bio smješten i Muzej 6rbaske banovine, ! sobi posveenojPetru Mrkonjiu (kralju Petru)2 na prvoj postav'i Muzeja2 nalazila se velika istorijskakompozi'ija2 kao i * slike vojvoda i voa2 5ajduka i dobrotvora iz bosansko &5er'egova1kog ustanka (-./7 & -./.), $am portret kralja Petra2 kao primjer tipi1nogvladarskog portreta2 po Cormatu je reprezentativan, Fralj je naslikan u prirodnojveli1ini2 bez pompeznosti svojstvenojli1nostima najvišeg ranga2 sa atributima koji ukazuju na njegov društveni položaj,Portreti 1lanova dinastije Faraorevia godinama su bili anatemisani i nisu izlaganiod -4+-, do -44, godine2 kada su prvi put izloženi u %opoli2 na izložbi @Faraorevii u djelima likovni5 umjetnikaA,

Meu ovim portretima izdvaja se portret Goluba Babia2 jednog od voa bosansko&5er'egova1kog ustanka2 kao jedan od bolji5 portreta koji je Colklorno živopisan ibesprekomo zanatski izveden, $vakako je zna1ajan i portret bana $vetislavaMilosavljevia2 9išlije2 koji je ostavio istorijski trag na Banja Luku, Ozbiljnost udržanju i izrazu izdvaja ga iz grape ostali5 graanski5 portreta,

Hanr slikarstvo2 takoe2 ima u njemu jednog od glavni5 predstavnika u Bosni i:er'egovini2 s obzirom da je ostavio niz drago'jeni5 slika iz nekadašnjeg života$arajeva2 Banja Luke i Frajine,

$lika Portal begove džamije u $arajevu2 sa jasnim uti'ajem italijanskogneoimpresioniste $egantinija i te5nike divizionizma2 pokazuje dokle je slikar došao urješavanju pitanja svjetlosti van ateljea2 odnosno u oslobaanju od akademskogrealizma, $lika dnevnu svjetlost2 a rasvjetljavanjem palete postiže 5armoniju likovni5i kompozi'ioni5 elemenata, 8ako nije imao snagu evropskog neoimpresionizma2 odkoga je pri5vatio samo Cormalne elemente2 du5 njegovi5 slika ostao je akademski,

#piro Bo'ari je predstavljao i zna1ajnu li1nost u društvenom životu Banja Luke itadašnje 6rbaske banovine, 9aime2 Bosanska krajina -4*4, godine postaje 6rbaskabanovina2 jedna od devet ravnopravni5 upravni5 jedini'a Fraljevine Dugoslavije, Fada je naredne godine donesena odluka o osnivanju Muzeja 6rbaske banovine #piroBo'ari postaje njegov prvi direktor, $a mnogo volje2 poleta i entuzijazma pri5vata sekompletnog posla osnivanja i organiza'ije Muzeja, ?a njegovo ime vezana je prva



postavka i 'jelokupna djelatnost Muzeja 6rbaske banovine2 1iji je baštinik Muzej"epublike $rpske,

8z brojni5 ar5ivski5 dokumenata Muzeja "epublike $rpske vidi se koliko je Bo'arisvojim brojnim predavanjima privukao šire interesovanje javnosti2 ukazujui na

zna1aj na'ionalne baštine i ulogu Muzeja 6rbaske banovine u tome, Prvi korak usakupljanju muzejski5 predmeta bio je dinami1an, Mnogi pojedin'i poklanjali surazne vrijedne istorijske predmete2 odjeu2 vezove2 oružje2 orue i ostalo, !poredosa slikarstvom zanimao se za etnograCiju2 numizmatiku2 paleontologiju2 minerologiju2a posebno CotograCiju, 9jegove CotograCije i danas predstavljaju drago'jenosvjedo1anstvo o staroj bosanskoj ar5itekturi i ljudskim likovima iz tog vremena2 auradio je i dokumentarni Cilm @Gradovi i predjeli 6rbaske banovineA,

#piro Bo'ari je izdao i prvi turisti1ki vodi1 @6rbaska banovinaA2 sa ilustra'ijama ipropratnim tekstom na engleskom2 njema1kom2 Cran'uskom i srpskom jeziku, Predsam rat2 -4+-, godine2 bila je pripremljena i njegova monograCija @9arodnaornamentika 6rbaske banovineA2 sa1uvana za5valjujui sti'aju okolnosti2 i objavljena

-44/, godine, ! MonograCiji se nalazi i niz Bo'arievi5 tekstova vezani5 za Bosanskukrajinu i narodnu umjetnost u tom podru1ju, @$vakako da ova knjiga i krajiškiornamenti danas sa1injavaju jednu du5ovnu 'jelinu i da su sve te nji5ove varijantesamo dijalekti jedne višestruke estetske izražajnosti2 koji daju nam dokaz kako suosjeanja2 instinkti ovog naroda2 nalazili i u ornamenti'i sredstvo da uporedo sa jezikom i obi1ajima2 povežu i održe i u esteti'i tip i stil svoje na'ionalneindividualnostiA2 napisao je Bo'ari u monograCiji koja je ilustrovana kolornimreproduk'ijama narodni5 nošnji2 vezova i ornamenata, Fultuma istorija2 dakle2pamtie ga kao slikara2 zaljubljenika u kulturnu baštinu Frajine2 kojoj je dao velikili1ni doprinos,

?na1ajan doprinos prou1avanju djela #pira Bo'aria dale su Ljubi'a Mladenovi(Graansko slikarstvo u Bosni i :er'egovini u >8> veku2 $arajevo -4.*,2 katalogizložbe Portreti stari5 sarajevski5 graana2 -40.,)2 6idosava :usedžinovi i 8vankaBili (MonograCija2 Glas srpski2 Banja Luka l4//,),

Ova izložba predstavlja upravo nastavak rada na obradi i aCirma'iji umjetni1kogopusa $piridona & #pira Bo'aria2 slikara i muzeologa2 1ije se slike 1uvaju umuzejima i po brojnim privatnim kolek'ijama, #piro Bo'ari je bio i ostaoprepoznatljiv po svom na1inu slikanja, %okom svoje pedesetogodišnje umjetni1kedjelatnosti #piro Bo'ari nije doživio neke vee stilske promjene, 9a po1etkupripadnik akademskog realizma2 a zatim pod uti'ajem italijanskog neoimpresionisteIovanija $egantinija2 pri5vata te5niku divizionizma2 koju sreemo u poslednjim

slikama @sarajevskogA perioda2 a glavna je odlika djela @banjalu1kogA perioda,Bo'ari u svom stvarala1kom likovnom izrazu nije mnogo eksperimentisao i njegovoslikarstvo zaustavilo se na grani'i vjekova, 9jegove slike2 prije svega2 imajudokumentarni karakter likovnog bilježenja2 koje danas upotpunjuju naša saznanjaste1ena iz pisani5 dokumenata i memoarske grae, 8pak2 veliki broj njegovi5 slika2zbog posebnosti likovnog izraza2 predstavljaju umjetni1ka ostvarenja kojaprevazilaze dokumentarnu vrijednost, 8 pored mnogi5 nedostataka2 slikarstvo #piraBo'aria predstavlja nezaobilazan doprinos bosansko & 5er'egova1koj likovnojumjetnosti i 1ini njen integralnidio,

$lavka Mirosavljevi



vije muslimanke u sokaku pred džamijom2ulje na platnu2 +/J04'm

jevojka na 6rbasu u Gornjem #e5eru2ulje na platnu2 /J0+'m

Pred imaretom2ulje na platnu2 -*+J-0* 3na !mievi2ulje na platnu2 /J+7'm



Marko Miljanov2ulje na platnu2 **J*/'m

Petar Fo1i2ulje na drvetu2 +J+'m

Fulenovi kula2



ulje na platnu2 /J+*'m

$lika se nalazi u privatnom vlasništvu u Ljubljani2 $lovenija, ?a5valjujemo se vlasniku koji nas jekontaktirao i poslao CotograCiju ove slike,



#piro sa bratom 3nastasom

$3MO$%3L9E 8?LOHBE

• Fomemorativna izložba2 Banja Luka2 -47.K

• $ažeta retrospektiva2 Banja Luka2 -4//K

G"!P9E 8?LOHBE

• 88 jugoslovenska umjetni1ka izložba2 $oCija2 -40K

• 8zložba 8vana %išova2 Dosa Bužana2 #pire Bo'aria2 ?agreb2 -4*K

• 8zložba $alona !lri'52 6inkov'i2 -4*K

• $talna izložba umjetni1ki5 slika Galerije Mirka Fomosara2 $arajevo2 -47K

• Likovna umjetnost Bosne i :er'egovine u >> stoljeu (stalna postavka)!mjetni1ka galerija2$arajevo2 -474K

• !mjetni1ka galerija $arajevo & Ekspozitura Banja Luka (stalna postavka)2om kulture2 Banja Luka2 -407K

• Portreti stari5 sarajevski5 graana2 Muzej grada $arajevo2 -40.K

• !mjetni1ka galerija $arajevo & Ekspozitura Mostar2 (stalna postavka om kulture2



Mostar2 -404K

• !mjetnost Bosne i :er'egovine od kraja >8> vijeka do -4+-, godine (privremenapostavka)2

!mjetni1ka galerija Bosne i :er'egovine2 $arajevo2 -4/*K

• !mjetnost rne Gore prve polovine dvadesetog vijeka2 Pra52Bratislava2 6aršava2 "iga2 %alin2 6ilnus2 Berlin2 -4/72Budimpešta2 Bukurešt2 $oCija2 -4/0K

• Likovna umjetnost Bosne i :er'egovine od ;r<=< >8> vijeka do-4/7,godine (prva postavka)2 !mjetni1ka galerija2 Br1ko2 -4/7K

• $talna postavka /02 !mjetni1ka galerija Bosne i :er'egovine2$arajevo2 -4/0K

• Pero Po1ek2 #piro Bo'ari2 !druženje likovni5 umjetnika rneGore2 %itograd2 -4/.K

• 3utoportret u 'rnogorskoj umjetnosti2 Moderna galerija2Podgori'a2 -444K

• ?latni ramovi brae Bo'ari2 Moderna galerija Budva2 *$talna postavka Muzeja "epublike $rpske2 Banja Luka2 *+

Documents

Špiro Bocarić