SPORTSKE POVREDE

SPORTSKE POVREDE povrede sportista koje nastaju u toku procesa

vežbanja, treninga i takmičenja

identične ili slične svakodnevnim povredama

karakteristično je da nastaju izlaganem identičnim traumatogenim rizicima, koji uslovljavaju prirodu i frekvenciju povreda

tipične ili specifične povrede u sportu zauzimaju visoko procenat povreda

SPORTSKE POVRDE Sportske povrede mogu biti: akutne i hronične

kao i endogene i egzogene

Endogene - anatomske i fiziološke promene tkiva usled premora i prenaprezanja

Egzogene - nastaju delovanjem spoljnih sila ili agenasa

SPORTSKE POVREDE Kod direktnih povreda ona nastaje direktnim i

isključivim dejstvom povređujuće sile

dok kod indirektnih povreda povređujuča sila dovodi do povrede npr. povrede prilikom pada

SPORTSKE POVREDE MEKIH TKIVA povrede mekotkivnih struktura uzrokovane

endogenim i egzogenim uzročnicima

Endogene - anatomske i fiziološke promene tkiva usled premora i prenaprezanja

Egzogene - nastaju delovanjem spoljniih sila ili agenasa

SPORTSKE POVREDE MEKIH TKIVA Endogene povrede

Akutna povreda kada rezultiraju neposrednom simptomatologijom - avulzivni prelom

Hronnična povreda nastaje kao rezultat kumulativnog i ponavljajućeg uzročnika povrede - ruptura tetive

SPORTSKE POVREDE MEKIH TKIVA Egzogene povrede - dejstvo spoljne sile

zavisno da li oštećen integritet kože

Otvorene - dolazi do povrede kože, potkožnog tkiva, krvnih sudova, nerava, zglobnih struktura i kostiju

Zatvorene - indirektnim dejstvom dolazi do povreda mišića, ligamenata, zglobova i kostiju bez oštećenja integriteta kože

SPORTSKE POVREDE MEKIH TKIVA Klinički entiteti

KONTUZIJE

nagnječenje mišića, tetiva, nerava i zglobova pod dejstvom sile dolazi do manjeg ili većeg

oštećenja tkiva bol, otok, hematom, ograničenom funkcijom poovreda ograničena na deo tela na koji je

delovala dinamična sila

SPORTSKE POVREDE MEKIH TKIVA DISTORZIJA uganuće (uvrnuće) zgloba predstavlja skup

povreda ligamenata, kapsule, sinovije i tetivnih pripoja

I stepen - elongaciona distorzija istezanje ligamentarnog aparata, kapsule i

sinovije, bez prekida integriteta ligamenata II stepen - laceraciona distorzija delimičan prekid kontinuitet ligamenata i sitnih

krvnih sudova (hematom) III stepen - rupturacione distorzije prekid ligamenata, kapsule, krvnih sudova

SPORTSKE POVREDE MEKIH TKIVA DISTENZIJA MIŠIĆA I LIGAMENATA istegnuće nastaje forsiranom kontrakcijom

nasuprot otpora, snažnom kontrakcijom velike amplitude ili prekomernim istezanjem

- istegnuća mišića bez prekida mišićnog vlakna i krvarenja

- istegnuće sa mikrorupturama ili laceracije mišića kada dolazi do delimičnog prekida pojedinih mišićnih vlakana

za restituciju pune funkcije potrebno je 10 do 14 dana

SPORTSKE POVREDE MEKIH TKIVA RUPTURE MIŠIĆA I TETIVA delimični ili potpuni prekid mišića ili tetive

izazvan direktnim ili idirektnim dejstvom sile podrazumeva prekid ili leziju lokalnih krvnih

sudova - hematom Parcijalna ruptura - jak bol i potpuna finkcija

mišića ili tetive Kompletna ruptura - jak bol i izostanak

funkcije mišića ili tetive

SPORTSKE POVREDE MEKIH TKIVA POVREDE MIŠIĆNE FASCIJE mogu biti izolovane ili udružene sa mišićnim

lezijama najčećše nastaju direktnim udarcem u

kontrahovan mišić lezija fascije najčešće su identične lezijama

mišića i tako se tretiraju totalna ruptura fascije - prolaps mišića

SPORTSKE POVREDE MEKIH TKIVA LUKSACIJA ZGLOBOVA kod isčašenja zgloba dolazi do dislokacije

zglobnih površina pod dejstvom prekomerne sile cepanje zglobne kapsule i ostalih mekotkivnih

struktura i krvih sudova, dok je zglobna hrskavica nepovređena

bol, deformacija zgloba i ograničena pokretljivost luksacije se dele na sveže (recens) i zastarele

(inverterata) - delimična dislokacija - subluksacija - oba zglobna okrajka izgubila kontakt - potpuna

luksacija

SPORTSKE POVREDE MEKIH TKIVA Dijagnoza se postavlja na osnovu anamneze subjektivni i objektivni simptomi i znakovi fizioterapeutski pregled dodatna dijagnostika: UZ i RTG

SPORTSKE POVREDE MEKIH TKIVA PATOGENEZA POVREDE Faza zapaljenja ili inflamacije razvija se na mestu povrede nakon nekoliko

časova zapaljenje nastaje usled dejstva hemijskih

materija vazodilatacija praćena sa ekstravazacijom i

stvaranjem inflamatornog eksudata bogatog belančevinama

u intersticijumu se nakuplja eksudat koji je bogat proteinima plazme (albumina, globulina i fibrinogena)

pod dejstvom tkivnog trobmoplastina fibrinogen se pretvara u fibrin

faza zapaljenja traje od 3 do 5 dana

SPORTSKE POVREDE MEKIH TKIVA Kliničke karakteristike akutnog zapaljenja - rubor (crvenilo) nastaje usled aktivne

hiperemije - kalor (povišena temperatura) nastaje usled

pojačanog metabolizma - bol nastaje usled stimulacije nervnih

završetaka - lokalni otok nastaje usled izlaska tečnosti - poremećaj funkcije organa (functio lesa)

SPORTSKE POVREDE MEKIH TKIVA Faza reparacije ili proliferativna faza počinje još u toku zapaljenja, već od 3 dana odlikuje se predominacijom proliferativni

promena započinje mitozom ćelija endotela susednih

kapilara koji rastu prema mestu snižene koncentracije O2

rekanalizacija kapilarnog tkiva - granulaciono tkivo

ovo tkivo stvara zid od kapilarnih petlji oko oštećenog tkiva

kapilari su jako propustljivi (bel, kć, O2) stvoreni su uslovi za rad fagocita i drugih ćelija

koje obezbeđuju reparaciju

SPORTSKE POVREDE MEKIH TKIVA mitozom fibrocita stvaraju se i polažu

kolagena vlakna u matriks i tako nastaje fibrozno ili ožiljno tkivo

formiranje ožiljka se završava posle 3 nedelje kolagen posle 3 nedelje se skraćuje i ukoliko

se ne isteže ima tendenciju stalnog skraćivanja

SPORTSKE POVREDE MEKIH TKIVA Faza remodelacije ili maturaciona faza može trajati do godinu dana i duže u ovoj fazi kolagena vlakna dobijaju

usmerenost i čvrstinu oko 50 - 75% na definitivno formiranje kolagenih vlakana

utiče mobilizacija i kineziterapija

SPORTSKE POVREDE MEKIH TKIVA OPŠTI PRINCIPI FIZIKALNOG TRETMANA I

REHABILITACIJE POVREDA MEKIH TKIVA

PRICEmm 1. protection - imobilizacija 2. rest - odmor 3. ice - led 4. compression - kompresivni zavoj 5. elevacion - podignut distalni deo 6. medicine - lekovi 7. modalities - fizikalni modaliteti

SPORTSKE POVREDE MEKIH TKIVA FIZIKALNI TRETMAN protiče kroz 3 faze kod

bolesnika, a kroz 4 faze kod sportista Cilj u prvoj fazi je suzbijanje inflamacije, smanjenje

bola, hematoma i otoka

Cilj u drugoj fazi je ubrzanje reparatornih procesa

Cilj u trećoj fazi je maksimalan funkcionalni oporavak

Cilj u četvrtoj fazi sprovodi se kroz program pripreme za takmičenje sportiste

SPORTSKE POVREDE MEKIH TKIVA U toku nošenja imobilizacije izometrijske vežbe povređenog segmenta aktivne vežbe slobodnih segmenata bez i sa

opterećenjem obuka hoda sa pomagalima IFS IMP

Nakon skidanja imobilizacije podrazumeva primenu fizikalni agenasa u različitom obliku i na različite načine

SPORTSKE POVREDE MEKIH TKIVA TRETMAN U FAZI ZAPALJENJA

Medikamentna terapija - antireumatici, Chymoral forte, Chymociklar, Hepatrombin ili Sinedol gel, kortiko preparati

Primena leda i lokalno hlađenje - pakovanje sa peškirom, kese sa ledom, imerzija, kriomasaža, Cryo cuff metoda, lako isparljive tečnosti

SPORTSKE POVREDE MEKIH TKIVA Primena kompresivnog zavoja

Mirovanje ili imobilizacija povređenog segmenta - plastične ortoze

Elevacija distalnih delova ekstremiteta

Fizikalni agensi - IMP, ultrakratki talasi, IFS

KTH - od prvog dana, izometrijske vežbe, vežbe slobodnih segmenata, stimulacija venske i limfne cirkulacije, vežbe disanja

SPORTSKE POVREDE MEKIH TKIVA FIZIKLANI TRETMAN U FAZI REPARACIJE bolje snabdevanje krvlju otklanjanje zapaljenskog ekstravazata poboljšavane fibroblastične reparacije

Termoterapija - vazodilatacija, ubrzavanje arterijske, venske i

limfne cirkulacije, resorpcija ekstravazata i metabolita

- delovanje na vezivno tkivo povećava istegljivost kolagena

- direktni analgetski efekat

SPORTSKE POVREDE MEKIH TKIVA Elektroterapija - SG, EF lekova, DDS, TENS, Ledukove struje,

IFS, ES Sp oblik

UZ terapija - mehaničko i termičko dejstvo

UV zraci

LASEROTERAPIJA

SPORTSKE POVREDE MEKIH TKIVA Magnetoterapija

Vakusak - hipobarična terapija

Vaskulator

Kineziterapija

Hidroterapija - povodne masaže, podvodne vežbe, tople obloge, naizmenične kupke, vrtložne kupke

SPORTSKE POVREDE MEKIH TKIVA FIZIKALNI TRETMAN U FAZI REMODELIRANJA

Fizikalni agensi - UZ, IMP, termo, elektroterapija

Poseban značaj kineziterapija i hidrokineziterapija

PNF tehnika, vežbe jačanja snage, izdržnjivosti, kordinacije, brzine,preciznosti

Suština KTH tretmana je dozirano i progresivno opterećenje

SPORTSKE POVREDE MEKIH TKIVA FRAKTURE ili prelomi su prekidi kontinuiteta

kostiju

Traumatski prelomi - nastaju dejstvom mehaničke sile čiji inteztitet prevazilazi otpornost kostiju

Patološki prelomi - nastaju na patološki izmenjenoj kosti tako da i minimalna trauma može dovesti do preloma

Stres prelomi - ili prelomi zamora su mala naprsnuća kostiju, u početku neodređen bol koji se povlači nakon 3 do 6 nedelja

SPORTSKE POVREDE MEKIH TKIVA Tipovi i vrste preloma fisura ili nasprsnuće subperiostalni prelomi kominutivni prrlomi multifragmentalni prelomi višestruki prelomi intraaertikularni prelomi luksacini prelomi zelena grančica avulzovni prelomi epifizioliza

SPORTSKE POVREDE MEKIH TKIVA OBLIK PRELOMA

Poprečni prelom Kosi prelom Spiralni prelom Uzdužni prelom

SPORTSKE POVREDE MEKIH TKIVA PREMA DISLOKACIJI FRAGMENATA

Ad latus - pomeranje u stranu Ad aksim - pomeranje osovine Ad longitudinem - pomeranje po dužini Ad periferiam - pomeranje po obodu

SPORTSKE POVREDE MEKIH TKIVA Podela u odnosu na prekid kontinuiteta kože

Otvoreni prelomi imaju prekid kontinuiteta kože i kost prominira spolja, postoji opasnost infekcije

Zatvoreni prelomi nema prekida integriteta kože

SPORTSKE POVREDE MEKIH TKIVA SIMPTOMATOLOGIJA PRELOMA

Bol i palpatorna osetljivost Mogućnost deformiteta Patološka pokretljivost Krepitacija Gubitak funkcije

SPORTSKE POVREDE MEKIH TKIVA ZARASTANJE PRELOMA

Faza inflamacije traje oko 10% Faza reparacije traje oko 40% Faza remodeliranja traje oko 70% vremena

od potpune konsolidacije vremena

Faze se nisu odvojene i preklapaju se

SPORTSKE POVREDE MEKIH TKIVA FAZA INFLAMACIJE

stvaranja hematoma izumiranja osteocita vazodilatacije povećana propustljivost krvnih sudova migracije inflamatornih ćelija

SPORTSKE POVREDE MEKIH TKIVA FAZA REPARACIJE

vaskularnom dilatacijom proliferacija krvnih sudova stvaranje granulacionog tkiva proliferacija mezenhimnih ćelija promena Ph vrednosti od kisele ka alkalnoj produkcija kolagenih vlakana osteoblasti stvaraju vezivni, a kasnije

koštanni spoj ili kalus, između fragmenata

SPORTSKE POVREDE MEKIH TKIVA FAZA REMODELACIJE karakteriše je osteoblasna resorpcija i novo

koštano tkivo u ovoj fazi koštane osteogeneze prominentna

je endostealna i periostealna kalusna formacija

vaskularizacija kosti

FAZE STVARANJA KALUSA stvaranje hematoma organizacija hematoma stvaranje kalusa remodelovanje kalusa

SPORTSKE POVREDE MEKIH TKIVA OSNOVNI PRINCIPI TRETMANA FRAKTURE FAZA IMOBILIZACIJE

Repozicija - manuelna, ekstenzijom ili operativna Imobilizacija reponiranog preloma - gipsana - operativna (osteosinteza, spoljašnji fiksator,

artroplastika, artrodeza, osteotomija, resekcija kostiju, amputacija)

SPORTSKE POVREDE MEKIH TKIVA RANA REHABIILTACIJA Za vreme imobilizacije - stimulacija osteogeneze - prevencija komplikacija

Nakon skidanja imoblizacije - povećanje obima pokreta - povećanje mišićne snage - povećanje koordinacije pokreta - povećanje brzine pokreta - povećanje lokalne i opšte izdrživosti

SPORTSKE POVREDE MEKIH TKIVA STIMULACIJA OSTEOGENEZE statičke kontrakcije touch oslonac - piezoelektrični efekat kontrakcija mišića i mobilizacija susednih

zglobova IFS - 90-100Hz ili 100Hz 30mA 1-2X IMP UV Laseroterapija

SPORTSKE POVREDE MEKIH TKIVA REHABILITACIJA NAKON SKIDANJA

IMOBILIZACIJE

Termoterapija - kriomasaža - tople diferentne zone (parafin, IR zraci, KTD

ili mikrotalasi)

Elektroterapija (SG, EF, DDS, Ledukove struje, ES Sp oblik, IFS, TENS)

SPORTSKE POVREDE MEKIH TKIVA Magnetoterapija Laseroterapija UZ UV KTH Hidroterapija Masaža Vakusak - hipobarična terapija

Terapija radom