Sprawozdanie merytoryczne XV Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego (2013)

XV Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego.

Wejdź na szlak!

18–19 i 25–26 maja 2013

SPRAWOZDANIE MERYTORYCZNE

2

XV Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego. Wejdź na szlak!

Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego to jedno z największych cyklicznych wydarzeń ukazujących i promujących bogactwo kulturowe Małopolski, pozwalające na osobiste spotkanie z najpiękniejszymi i najciekawszymi miejscami regionu.

Tematem wiodącym XV edycji Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego były szlaki kulturowe – tematyczne trasy zwiedzania prezentujące zasoby kulturowo-turystyczne regionu. Szlaki kulturowe umożliwiają turystom poznawanie regionu zgodnie z ich zainteresowaniami i cieszą się

coraz większą popularnością wśród zwiedzających. Uczestnicy Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego mieli okazję zwiedzić krakowskie zabytki techniki oraz obiekty związane z okresem Młodej Polski. W Małopolsce zaprosiliśmy do odwiedzenia zabytków romańskich, dworów oraz drewnianych kościołów wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO.

3

Historie prezentowanych obiektów przybliżali uczestnikom eksperci, przewodnicy oraz właściciele zabytków. Specjalnie na tę okazję przygotowana została również publikacja Wejdź na szlak! opisująca dzieje poszczególnych zabytków.

Tegoroczna edycja MDDK została zorganizowana podczas dwóch weekendów: 18–19 maja oraz 25–26 maja i objęła 16 obiektów (podczas pierwszego weekendu zaprezentowano 7 obiektów, natomiast podczas drugiego – 9).

18–19 maja 2013

1. Dom Towarzystwa Lekarskiego / Kraków

2. Akademia Sztuk Pięknych – gmach główny / Kraków

3. Akademia Sztuk Pięknych – dawne Muzeum Techniczno-Przemysłowe / Kraków

4. Kawiarnia Noworolski / Kraków

5. Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Prandocinie / gmina Słomniki / powiat krakowski /

6. Bazylika Kolegiacka Narodzenia NMP oraz Muzeum Regionalne w Wiślicy / gmina Wiślica / pow. buski / woj. świętokrzyskie

7. Kościół pw. św. Wojciecha w Kościelcu / gmina Proszowice / powiat proszowicki

25–26 maja 2013

8. Zespół elektrowni miejskiej (Tauron Dystrybucja SA Oddział w Krakowie) / Kraków

9. Zespół zajezdni tramwajowej (Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie) / Kraków

10. Zespół gazowni miejskiej (Karpacka Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. w Tarnowie Oddział Zakład Gazowniczy w Krakowie) / Kraków

11. Kościół pw. św. Leonarda w Lipnicy Murowanej / gmina Lipnica Murowana / powiat bocheński

12. Kościół pw. św. Michała Archanioła w Binarowej / gmina Biecz / powiat gorlicki

13. Kościół pw. św. św. Filipa i Jakuba Apostołów w Sękowej / gmina Sękowa / powiat gorlicki

14. Willa Domańskich w Nawojowej Górze / gmina Krzeszowice / powiat krakowski

15. Pałac Starzeńskich w Płazie (Dom Pomocy Społecznej w Płazie) / gmina Chrzanów / powiat chrzanowski

16. Dwór Emila Zegadłowicza w Gorzeniu Górnym (Muzeum Emila Zegadłowicza w Gorzeniu Górnym) / gmina Wadowice / powiat wadowicki

W przeprowadzonych podczas wydarzenia badaniach ankietowych ponad 97% odbiorców stwierdziło, że rozłożenie Dni Dziedzictwa na dwa weekendy to dobre rozwiązanie.

Większość odbiorców XV Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego jako motywację do udziału w wydarzeniu wskazała chęć poznania małopolskich szlaków kulturowych – w ramach Dni Dziedzictwa prezentowane były: szlak Młodopolska Małopolska, szlak Małopolska Romańska, Krakowski Szlak Techniki, szlak Dwory Małopolski oraz Małopolska Trasa UNESCO.

4

5

Dwa weekendy (18–19 maja i 25–26 maja 2013)

W czasie pierwszego weekendu (18–19 maja) prezentowane były zabytki zlokalizowane w Krakowie i w Małopolsce północnej (Prandocin, Kościelec) oraz na południu województwa świętokrzyskiego (Wiślica). Podczas drugiego weekendu (25–26 maja) zostały udostępnione obiekty znajdujące się w Krakowie, w Małopolsce zachodniej (Nawojowa Góra, Płaza, Gorzeń Górny) oraz południowej (Lipnica Murowana, Binarowa, Sękowa).

Ponad 59% uczestników brało udział w poprzednich edycjach wydarzenia.

Ponad 84% odbiorców zwiedziło więcej niż jeden z prezentowanych 16 obiektów.

6

Odbiorcy XV Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego

Zgodnie z badaniami satysfakcji uczestników Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego, publiczność tego wydarzenia to osoby poszukujące propozycji z zakresu turystyki kulturowej, mieszkające w Krakowie lub największych miastach regionu.

Wśród stałych odbiorców Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego znajdują się głównie rodziny (osoby w wieku 26–46 lat z jednym lub dwojgiem dzieci) oraz osoby do 65 roku życia zwiedzające w towarzystwie znajomych (Uniwersytety III Wieku, osoby związane z organizacjami turystycznymi i krajoznawczymi).

Większość odbiorców wydarzenia pochodzi z Krakowa.

Przeważają osoby z wyższym wykształceniem.

7

Publikacja Wejdź na szlak!

Podobnie jak w ubiegłym roku, dla uczestników wydarzenia została przygotowana publikacja autorstwa Katarzyny Kobylarczyk pt. Wejdź na szlak!. Przewodnik składa się z 15 rozdziałów o ludzkich losach, a poprzez nie o budynkach prezentowanych podczas wydarzenia. W książce znajdują się mapy lokalizujące zabytki XV edycji oraz krótkie opisy prezentowanych szlaków kulturowych. Całość ilustrują fotografie archiwalne zabytków i związanych z nimi ludzi oraz rysunki i projekty S. Wyspiańskiego i W. Łuszczkiewicza dopełniające

popularnonaukowy kontekst publikacji.

Publikacja prezentowana była podczas 4 spotkań promocyjnych z autorką, zorganizowanych w Proszowicach, Wadowicach, Nowym Sączu i Krakowie, których celem było zachęcenie mieszkańców tych miejscowości do odwiedzenia obiektów prezentowanych podczas wydarzenia.

Druk został wydany w nakładzie 9000 egzemplarzy i był dystrybuowany nieodpłatnie na stanowiskach informacyjnych podczas MDDK, obsługiwanych przez MIK. Podczas wydarzenia rozdano ponad 7500 egzemplarzy. Wersja elektroniczna publikacji jest udostępniona na portalu MDDK (http://issuu.com/mik.krakow/docs/wejdz-na-szlak/1?e=0/2126415).

8

Gala wręczenia Nagrody Województwa Małopolskiego im. M. Korneckiego

25 maja 2013 r. w kościele pw. św. Leonarda w Lipnicy Murowanej odbyła się gala wręczenia Nagrody Województwa Małopolskiego im. Mariana Korneckiego. Uroczystego otwarcia gali dokonał Wicemarszałek Województwa Małopolskiego Roman Ciepiela.

W wydarzeniu wzięli udział Przewodniczący Sejmiku Województwa Małopolskiego Kazimierz Barczyk, Prezes Krakowskiego Oddziału Stowarzyszenia Historyków Sztuki Joanna Daranowska-Łukaszewska, Dyrektor Departamentu Kultury

i Dziedzictwa Narodowego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego Krzysztof Markiel, Dyrektor Małopolskiego Instytutu Kultury Joanna Orlik, Prezes Małopolskiej Organizacji Turystycznej Leszek Zegzda oraz Proboszcz Parafii św. Andrzeja Apostoła w Lipnicy Murowanej ksiądz Prałat Zbigniew Kras. Wśród gości pojawili się również poseł Jarosław Gowin, Prezydent Miasta Zamościa Marcin Zamoyski, laureaci Nagrody, rodzina i przyjaciele Mariana Korneckiego oraz członkowie Kapituły Nagrody im. Mariana Korneckiego.

Nagroda Województwa Małopolskiego im. Mariana Korneckiego przyznawana jest za wybitne osiągnięcia w dziedzinie ochrony i opieki nad zabytkami architektury drewnianej. W 2013 r. jej laureatem został ksiądz Grzegorz Nazar, Proboszcz Parafii pw. Przemienienia Pańskiego w Gorlicach, którego doceniono za pełnienie funkcji koordynatora krajowego transgranicznego projektu Ochrona drewnianych cerkwi na międzynarodowym szlaku architektury drewnianej oraz za współorganizację festiwalu Muzyka Cerkiewna w Beskidzie Niskim – projektów

przyczyniających się do ochrony i popularyzacji zabytków architektury drewnianej.

Wśród wyróżnionych znaleźli się: Emilia Rutkowska (za całokształt działań na rzecz ochrony, badania oraz promowania ludowej architektury Orawy, podczas 11 lat pełnienia funkcji dyrektora Muzeum – Orawskiego Parku Etnograficznego w Zubrzycy Górnej, w tym w szczególności za rozbudowę skansenu oraz uatrakcyjnienie oferty muzeum, promocję i popularyzację tradycyjnej kultury oraz orawskiej architektury drewnianej), Proboszcz Parafii pw. św. Bartłomieja w Łapanowie – ksiądz Tadeusz Jarzębak (za szczególną opiekę i troskę o zabytkowy kościół pw. św. Bartłomieja

9

w Łapanowie oraz inicjowanie wielu prac budowlanych i konserwatorskich służących zabezpieczeniu tego drewnianego zabytku, w tym za aktywne ratowanie świątyni po powodzi w 2010 r.) oraz Zenon Andrzej Remi (za działalność na rzecz zachowania zabytkowych obiektów architektury drewnianej, ich utrzymania i należytego wykorzystania, w tym zapobiegania zagrożeniom mogącym powodować ich niszczenie, oraz adaptacji zabytkowych obiektów architektury drewnianej do nowych funkcji, związanych z turystyką, kulturą i nauką).

Po uroczystości wręczenia Nagrody swój recital zaprezentował Mieczysław Szcześniak, inaugurując tym samym cykl plenerowych koncertów Muzyka zaklęta w drewnie. Koncerty są organizowane przez Małopolską Organizację Turystyczną już od 7 lat, a odbywają się w scenerii zabytków tworzących Szlak Architektury Drewnianej. Tegoroczna edycja wydarzenia jest szczególna ze względu na jubileusz 10-lecia wpisania drewnianych kościołów południowej Polski na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego

UNESCO (kościół pw. św. Michała Archanioła w Binarowej, kościół pw. św. Michała Archanioła w Dębnie Podhalańskim, kościół pw. św. Leonarda w Lipnicy Murowanej oraz kościół pw. św. św. Filipa i Jakuba Apostołów w Sękowej).

Gala została zorganizowana przez Małopolską Organizację Turystyczną oraz Małopolski Instytut Kultury we współpracy z Departamentem Kultury i Dziedzictwa Narodowego UMWM.

10

Zabytki prezentowane podczas XV Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego. Wejdź na szlak!

Dom Towarzystwa Lekarskiego w Krakowie

Budynek Domu Towarzystwa Lekarskiego, zaprojektowany w 1903 r. (realizacja: 1904) przez Władysława Kaczmarskiego współpracującego z Ignacym Sowińskim, stał się niemal natychmiast słynny, głównie dzięki talentowi Stanisława Wyspiańskiego. Artysta zgodnie z ówczesnymi światowymi, nowatorskimi tendencjami zrealizował projekt wystroju wszystkich wnętrz dla Towarzystwa: przestronnej sali posiedzeń, biblioteki, czytelni, pomieszczeń przeznaczonych dla pracowników zarządu, a nawet

toalet. Wiele elementów z pierwotnego wystroju zachowało się do dziś, niestety niektóre jedynie jako projekty, np. motyw pelargonii z dekoracyjnego fryzu polichromii sali posiedzeń, przechowywany w Muzeum Narodowym. W największy zachwyt wprawia reprezentacyjna klatka schodowa z dekoracyjną balustradą oraz zrekonstruowany w 1972 r. po zniszczeniach wojennych witraż Apollo spętany – personifikacja układu heliocentrycznego. Charakterystyczny motyw liści i kwiatów kasztanowca na balustradzie należy do czołowych przykładów polskiej secesji. Należy też dodać, że budynek – który miał pełnić funkcje klubowe – został wyposażony we wszystkie nowinki ówczesnej techniki: instalację elektryczną, wodno-kanalizacyjną, centralne ogrzewanie, a nawet elektryczne wentylatory i telefon. W murach domu poza Towarzystwem Lekarskim dziś mieści się także kilka innych instytucji, w tym Muzeum Wydziału Lekarskiego UJ.

Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie – gmach główny

W tym imponujących rozmiarów gmachu, niedawno odrestaurowanym, zaprojektowanym przez Macieja Moraczewskiego, wzniesionym w latach 1879–1880, mieści się najstarsza w Polsce wyższa uczelnia artystyczna, powstała w 1818 r.. Pierwotnie funkcjonowała jako Szkoła Rysunku, Rzeźby i Malarstwa, aby w 1873 r. przyjąć nazwę Szkoły Sztuk Pięknych. W tym samym roku jej dyrektorem został Jan Matejko, który znacząco wpłynął na system kształcenia

11

artystycznego na uczelni. W 1855 r. w szkole zaczął pracować Władysław Łuszczkiewicz. Odkrywał on przed uczniami dawną sztukę polską, uczył wrażliwości na naturę, co znalazło bezpośrednie odzwierciedlenie w organizowanych przez niego wakacyjnych wyjazdach z uczniami Szkoły Sztuk Pięknych, podczas których inwentaryzowano zabytki Polski południowej. Trudno wymienić wszystkich wybitnych nauczycieli i uczniów, którzy przewinęli się przez gmach szkoły, warto może wspomnieć artystów tej miary, co Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, Jacek Malczewski, Julian Fałat, Leon Wyczółkowski, Wojciech Weiss, Teodor Axentowicz, Józef Pankiewicz, Konstanty Laszczka, Xawery Dunikowski. Prace wielu z tych artystów, jak również rekwizyty używane na przykład przez Jana Matejkę (który miał tu swoją pracownię), znajdują się do dziś w Gabinecie Rektorskim czy Sali Senackiej Akademii. Gromadzone od zawsze przez uczelnię rekwizyty, gipsowe odlewy – kopie znanych dzieł – a także prace uczniowskie znalazły swoje miejsce na korytarzach, a także w niewielkim, ale jakże interesującym, stworzonym na terenie uczelni Muzeum ASP.

Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie – dawne Muzeum Techniczno-Przemysłowe

W 1868 r. powstało pierwsze w historii krakowskie muzeum, Miejskie Muzeum Techniczno-Przemysłowe, którego zaczątkiem była bogata kolekcja eksponatów zakupionych w Anglii i Francji przez dr. Adriana Baranieckiego. Prekursorską koncepcją Baranieckiego, pozostającego pod urokiem angielskich muzeów, było połączenie samej ekspozycji dzieł z równoczesnym utworzeniem warsztatów wytwórczych, w których zdobywaliby wiedzę i praktykę zarówno studenci kierunków plastycznych, jak i przychodząca na niedzielne kursy

młodzież obu płci, co też dowodziło nowatorskiego podejścia do edukacji założyciela kursów. Dotąd bowiem nie dbano o wykształcenie rzemieślników czy kobiet. Dla muzeum po latach oczekiwania wzniesiono modernistyczny gmach (1910–1914) przy ulicy Smoleńsk 9 zaprojektowany przez Franciszka Mączyńskiego i Tadeusza Stryjeńskiego, z fasadą Józefa Czajkowskiego. Budowa przeciągnęła się, bo nieobeznani jeszcze z konstrukcją żelbetową budowniczowie spowodowali katastrofę budowlaną. Uwagę zwraca reprezentacyjna klatka schodowa z dekoracyjną, ręcznie kutą balustradą oraz trzy wielkie okna witrażowe umieszczone na półpiętrach wykonane w Zakładzie Żeleńskich. Na ścianach we wnętrzu budynku umieszczono zespół siedmiu fresków autorstwa Zofii Stryjeńskiej przedstawiający bożki słowiańskie oraz barwne sgraffito Wojciecha Jastrzębowskiego; sufity zdobią ciekawe żyrandole autorstwa Kazimierza Witkiewicza. W budynku nadal znajduje się czytelnia kompleksowo zaprojektowana przez Karola Homolacsa, a na korytarzach i w poszczególnych salach wciąż przechowywane są meble zaprojektowane specjalnie do tego budynku przez czołowych artystów szkoły, zarówno wykładowców, jak i jej uczniów.

12

Kawiarnia Noworolski w Krakowie

Kawiarnia, niegdyś cukiernia Jana Noworolskiego ze Lwowa, od otwarcia w lipcu 1912 r. stanowiła miejsce spotkań środowiska artystyczno-literackiego Krakowa. Bez wątpienia przyczyniło się do tego usytuowanie cukierni w samym sercu miasta, w Sukiennicach, jak również wyjątkowy wystrój wnętrza nawiązujący do najlepszych przykładów kawiarń wiedeńskich. Zatrudniony przez właściciela wszechstronny artysta – malarz, architekt, projektant wnętrz, mebli i kilimów – Eugeniusz Dąbrowa-Dąbrowski (prawnuk

Wojciecha Bogusławskiego) zlecił zakładowi stolarskiemu Józefa Sperlinga, znajdującemu się przy ulicy Dunajewskiego w Krakowie, wykonanie mebli – najprawdopodobniej według własnego projektu – które do dziś zdobią wnętrze salonu niegdyś zwanego białym, dziś czerwonym, co pomieszczenie zawdzięcza biało-czerwonej, teatralno-buduarowej stylistyce. Ściany i strop sali pokrywają malowidła kolorowych ptaków, przypominających pawie, w dziobach trzymających złote pierścienie. Ten sam motyw „rajskiego” ptaka umieścił później Dąbrowa na plakacie I Wystawy Niezależnych, która miała miejsce w 1911 r. w Krakowie (dziś w zbiorach MNK). Choć często autorstwo polichromii w dwóch salach kawiarnianych przypisuje się znanemu malarzowi, Henrykowi Uziemble, to jednak wydaje się prawdopodobne, że malowidła jego autorstwa znajdowały się w drugiej sali – lustrzano-liliowej – i uległy zniszczeniu. Obecna polichromia tej sali została zaprojektowana na podstawie archiwalnych zdjęć przez Weronikę Noworolską. Podczas okupacji lokal zarekwirowali Niemcy, w tym czasie rozbudowali go, między innymi wyposażając w toalety. Pod koniec wojny Noworolscy na krótko odzyskali kawiarnię, aby ponownie utracić ją. Syn Jana Noworolskiego, Tadeusz, odzyskał kawiarnię w 1992 r..

Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Prandocinie

Prandocin, gmina Słomniki, powiat krakowski

Kościół w Prandocinie wzniesiono prawdopodobnie w 1. ćwierci XII w., a jego fundatorem był protoplasta rodu Odrowążów, komes Prandota Stary. Po raz pierwszy kościół był wzmiankowany w dokumentach w 1222 r. jako własność cystersów z Mogiły, pełnił wówczas funkcję obronną. Pierwotnie świątynia składała się z prostokątnej nawy, do której od wschodu przylegało niewielkie prezbiterium zakończone półkolistą apsydą. Co ciekawe, od zachodu wzniesiono drugą bliźniaczą apsydę, nad którą górowała ośmioboczna wieża. Apsyda prezbiterialna została rozebrana podczas znacznej

przebudowy kościoła w XV w. Romańskie detale, takie jak finezyjne reliefy plecionkowe nad

13

portalem wejściowym, fryz arkadowy czy kolumna wspierająca niegdyś emporę, a dziś znajdująca się nieopodal, przy drodze do kościoła, stanowią o atrakcyjności turystycznej tej świątyni.

Bazylika kolegiacka Narodzenia NMP oraz Muzeum Regionalne w Wiślicy

Wiślica, gmina Wiślica, powiat buski, województwo świętokrzyskie

Bazylika w Wiślicy jest jednym z najstarszych zabytków architektury w Polsce, a historia samej osady sięga IX/X w. Wiślica prawdopodobnie już w tym czasie stanowiła silny ośrodek gospodarczy i polityczny. Z tego okresu nie zachowały się jednak żadne przekazy. Jest natomiast pewne, że Wiślica przeżyła rozkwit pod panowaniem najpierw księcia Henryka Sandomierskiego, a później Kazimierza Sprawiedliwego. Z czasów panowania tego ostatniego (ok. poł. XII w.) pochodzi właśnie bezcenna posadzka krypty

wiślickiej kolegiaty, we wnętrzu tzw. pierwszej kolegiaty. Budowla, którą obecnie możemy podziwiać, to już bowiem trzecia świątynia w tym miejscu, ufundowana tym razem przez króla Kazimierza Wielkiego w XIV w., w jej podziemiach natomiast znajdują się pozostałości dwóch poprzedzających ją budowli. Podziw budzi technika, w jakiej została wykonana posadzka: jej twórca w miękkim podłożu masy jastrychowej wycinał postacie, a wyżłobienia wypełniał utartym węglem drzewnym wymieszanym z gipsem. Zarówno w bazylice, jak i w Muzeum Regionalnym w Wiślicy znajduje się wiele znaczących zabytków z XI–XV w.

Kościół pw. św. Wojciecha w Kościelcu

Kościelec, gmina Proszowice, powiat proszowicki

Świątynia w Kościelcu Proszowickim lub Pińczowskim, bo obie nazwy się przyjęły, jest wyjątkowym przykładem połączenia architektury romańskiej z barokową. Dlaczego tak się stało, wyjaśniają dobrze burzliwe dzieje kościoła. Budowla została wzniesiona w 2. ćwierci XIII w. z fundacji biskupa krakowskiego Wisława z Kościelca herbu Zabawa. W czasach reformacji kościół został zajęty przez arian, a wkrótce przez żołnierzy szwedzkich, którzy zdewastowali świątynię. Podczas odbudowy w 1634 r. kościół uległ poważnym przekształceniom, dokonano jego barokizacji. Jednak

wciąż jeszcze, szczególnie we wnętrzu świątyni, zdumiewa ogrom zachowanych detali romańskich, m.in. komplet dwunastu głowic bliźniaczych kolumn podtrzymujących arkady. Głowice te pokryte są bogato ornamentami roślinnymi. Pięknie dekorowany jest również romański portal wejściowy.

14

Zespół elektrowni miejskiej w Krakowie (Tauron Dystrybucja SA Oddział w Krakowie)

Pierwsze krakowskie eksperymenty z oświetleniem elektrycznym przypadły na koniec XIX w. W 1880 r. miasto przywitało cesarza Franciszka Józefa iluminacją elektrycznych lamp łukowych, a w 1885 r. światło rozbłysło w budynku magistratu. Początkowe, bardziej lub mniej udane doświadczenia z wprowadzaniem oświetlenia elektrycznego doprowadziły do ogromnego zainteresowania tematem. Niebawem niemal każdą ważniejszą restaurację, hotel, zamożne mieszkanie czy fabrykę i biuro wyposażano w małe wytwórnie prądu elektrycznego.

Miały je m.in. Teatr Słowackiego, Grand Hotel, firma masarska przy Floriańskiej, Collegium Medicum UJ. W 1899 r. stanęła elektrownia podgórska, a w 1900 krakowska przy ulicy Dajwór. Za projekt i budowę krakowskiej elektrowni miejskiej odpowiadał architekt Jan Rzymkowski, natomiast instalacją maszyn kierował inżynier elektrotechnik Kazimierz Gayczak, pierwszy dyrektor elektrowni. Uruchomienie zakładu nastąpiło w 1905 r.. Kilkakrotnie go przebudowywano, bo zapotrzebowanie na prąd było coraz większe. W 1939 r. w Krakowie działało 5 279 lamp elektrycznych, ważniejsze zabytki zaś starano się iluminować. W latach trzydziestych Kraków był uznawany za jedno z najlepiej oświetlonych miast europejskich.

Zespół zajezdni tramwajowej w Krakowie (Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie)

Krakowska zajezdnia tramwajowa powstała na peryferiach miasta, na pustkach nadwiślańskich przy ulicy św. Wawrzyńca, w sąsiedztwie gazowni. W 1882 r. powstały pierwsze budynki: wozownia, stajnia i szpital koński – był to bowiem tramwaj konny. W 1900 r. według projektu Karola Knausa zbudowano wielofunkcyjny kompleks wozowni tramwaju elektrycznego wąskotorowego, hali warsztatowej oraz zakładowej elektrowni prądu stałego. W 1912 r. rozpoczęto budowę zaplecza dla tramwaju Wielkiego Krakowa: elektrycznego normalnotorowego; dalsza rozbudowa, po drugiej

stronie ulicy, nastąpiła w 1913 r.. Na tym potencjał terenu się wyczerpał, choć jeszcze w latach dwudziestych powstały małe budynki dla obsługi autobusów i zaplecza, a samo miejsce należało już do centrum rozrastającego się Krakowa. Funkcje zespołu zmieniały się: od głównych – obsługi taboru – do pomocniczych, warsztatowych, składowych, z czym łączyło się ekstensywne użytkowanie. W końcu XX w. zespół został opuszczony. Wtedy to, w 1998 r., uchwałą Rady Miasta Krakowa utworzono Muzeum Inżynierii Miejskiej w najstarszej części zespołu. Rozpoczęto odnowę konserwatorską budowli, od 2007 r. w ramach Małopolskiego Regionalnego Programu

15

Operacyjnego, dofinansowywanego przez UE. Pierwsza krakowska zajezdnia pojazdów komunikacji miejskiej jest zabytkiem wyjątkowym na tle polskim i europejskim – rozwój komunikacji od XIX w. sprawiał, że zwykle najstarsze obiekty zajezdni w Europie likwidowano i zastępowano nowymi, dostosowanymi do nowych warunków. Tu zaś zachował się komplet głównych obiektów z epoki tramwaju konnego, z epoki tramwaju elektrycznego i z początku epoki autobusów..

Zespół gazowni miejskiej w Krakowie (Karpacka Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. w Tarnowie Oddział Zakład Gazowniczy w Krakowie)

Pierwsze oświetlenie uliczne w Krakowie pojawiło się dopiero w XIX w., najpierw były to lampy oliwne, później naftowe. W 1830 r. Kraków – jako pierwsze z polskich miast – rozświetliły lampy gazowe, jednak był to na razie jedynie eksperyment. Jego powodzenie spowodowało, że miasto zapragnęło wybudować własną gazownię, na Kazimierzu. Jednak z powodu braku odpowiedniego kapitału oraz lokalnych specjalistów zdecydowano o podpisaniu umowy z prywatnym niemieckim Towarzystwem Kontynentalnym z Dessau, co nastąpiło w 1856 r. Nowo powstała gazownia należała do pierwszych gazowni

na ziemiach polskich. Już w 1857 r. postawiono na Rynku Głównym pierwsze gazowe latarnie. Społeczeństwo Krakowa początkowo nie było jednak ufnie nastawione do korzystania z gazu, na co z pewnością miały też wpływ wysokie ceny kształtowane przez inwestora. Po wygaśnięciu kontraktu z Dessau, który zawarto na 25 lat, miasto wykupiło gazownię i stała się ona pierwszym miejskim przedsiębiorstwem przemysłowym. Do dziś zachowała się tylko część obiektów pierwotnej gazowni, m.in. budynek dyrekcji, budynki produkcyjne: kotłownia, aparatownia, fabryka amoniaku.

Willa Domańskich w Nawojowej Górze

Nawojowa Góra, gmina Krzeszowice, powiat krakowski

Jednym z przysiółków Nawojowej Góry, wsi położonej nieopodal Krzeszowic, jest teren zwany Gwoźdźcem. Na Gwoźdźcu mieściła się niegdyś prochownia, która najprawdopodobniej na przełomie XVIII i XIX w. uległa poważnemu zniszczeniu na skutek wybuchu. Odbudowano go i jeszcze przez jakiś czas pełnił tę samą funkcję. W 1916 r. budynek zakupił lekarz fizjolog, profesor i rektor UJ, Napoleon Nikodem Cybulski, który nie cieszył się jednak zbyt długo nowym domem, zmarł w 1919 r.. Na początku lat 20. XX w. dwór zakupił Karol

Gustaw Domański, młody inżynier, udziałowiec i dyrektor generalny w Polsce francuskiej spółki

16

Perun produkującej gazy przemysłowe. Na jego zlecenie architekt Leon Willmann (późniejszy burmistrz Trzebini) zaprojektował gruntowną przebudowę dworu. Zainspirowany przez zafascynowanych włoskim renesansem Domańskich, przeobraził dom w romantyczną willę ze wspaniałymi dwubiegowymi schodami prowadzącymi na taras, wykuszami na obu narożach w postaci wieżyczek oraz wieżą usytuowaną na krańcu zachodnim budowli. Na umeblowanie złożyły się dawne meble rodzinne, m.in. przywiezione ze Lwowa konsole i lustra, które do dziś są ozdobą domu, jak również całkiem nowe wyposażenie, np. komplet sypialniany inspirowany motywami egipskimi. Zaprojektowanie kuchni w stylu zakopiańskim zlecono Stanisławowi Witkiewiczowi. Łazienka w dużej mierze zachowała wyposażenie z lat 20. Na szczęście ani lata okupacji, ani powojenne czasy nacjonalizacji majątków nie zmieniły w sposób definitywny wyglądu willi, pozostała bowiem własnością Domańskich. W 2003 r. Danuta z Domańskich Lubelska postanowiła przekazać należącą do niej część domu Stowarzyszeniu Miłośników Ziemi Krzeszowickiej.

Pałac Starzeńskich w Płazie (Dom Pomocy Społecznej w Płazie)

Płaza, gmina Chrzanów, powiat chrzanowski

Na zespół pałacowo-parkowy w Płazie składa się kilka elementów zabudowy: zlokalizowany w północnej części założenia wielokrotnie przekształcany pałac, budynki gospodarcze (najstarsze powstały w poł. XIX w.), ogrodzenie z bramami i oczywiście malowniczy park. Prawdopodobnie dwór istniał w tym miejscu już w XVI w. W XVIII stuleciu został przebudowany na rezydencję barokową. W 1898 r. pałac zakupił hrabia Adam Starzeński i aż do 1945 r. stanowił on siedzibę rodową Starzeńskich. W latach 1900–1901 pałac przebudowano

według projektu architekta Zygmunta Hendla. Budowla nabrała cech neobarokowych, z parterowej zmieniła się w dwukondygnacyjną z mansardowym dachem, facjatami, kaskadowymi schodami w częściach bocznych i czterokondygnacyjnym ryzalitem zwieńczonym belwederem pośrodku. W elewacji północnej znajdują się dwie wieżyczki. Wnętrze jednej z nich, z oryginalną stolarką, można było zobaczyć podczas Dni Dziedzictwa, podobnie jak dawny hol, obecnie podzielony na trzy pomieszczenia, w którym zachowała się dawna posadzka ceramiczna, fragment barokowego drewnianego stropu oraz, u drzwi wejściowych, klamki w kształcie smoków. Park został założony najprawdopodobniej w XVIII w. jako kompozycja barokowa, jego pozostałością jest widoczny wciąż podjazd oraz aleje dojazdowe: jesionowa i klonowa. W XIX w. zmieniono kompozycję ogrodu, zasadzono nowe gatunki roślin, jak tulipanowiec amerykański, cis czy modrzew japoński. Warto przyjrzeć się zabytkowym bramom i murowi, który malowniczo okala ogród. W 1954 r. pałac został zaadaptowany na potrzeby Domu Pomocy Społecznej, którą to funkcję pełni do dziś.

17

Dwór Emila Zegadłowicza w Gorzeniu Górnym (Muzeum Emila Zegadłowicza w Gorzeniu Górnym)

Gorzeń Górny, gmina Wadowice, powiat wadowicki

Wieś Gorzeń Górny leży na przedgórzu Beskidu Małego, kilka kilometrów na południe od Wadowic. Założona na prawie niemieckim po 1333 r., należała w 2. poł. XV w. do rodu Gorzeńskich. Później wieś kilkakrotnie dzielono i zmieniała ona właścicieli. Po 1725 r. należała do rodziny Skorupków-Padlewskich, z którą należy wiązać budowę obecnego dworu. W 1873 r. część Gorzenia Górnego z dworem rozparcelowano. Wtedy to siedemnastohektarową posiadłość z parkiem i dworem zakupił Tytus Zegadłowicz. W 1908 r. majątek stał się własnością poety i pisarza Emila Zegadłowicza

(1888–1941).

Gorzeński dwór stoi u stóp wzgórza Grodzisko, w parku, gdzie wiele drzew zasadził i pielęgnował Tytus Zegadłowicz. Pierwotnie parterowy dwór rozbudowano na przełomie XVIII i XIX w., a w połowie XIX w. nadano mu charakter klasycystyczny: dobudowano kolumnowy ganek i nadbudowano piętro. Generalny remont mocno zniszczonego budynku, przeprowadzony przez Tytusa Zegadłowicza, nie zmienił jego bryły. Dwór pozostał klasycystycznym, piętrowym budynkiem, założonym na planie prostokąta, z czterokolumnowym gankiem od frontu. Z pierwotnego dworu zachowały się sklepienia w trzech salach na parterze; w jednej z nich znajdowała się zapewne kaplica. W czasach, kiedy mieszkał tu Emil Zegadłowicz, a szczególnie w latach 20. XX w., dwór był ważnym ośrodkiem życia kulturalnego. Spotykali się w nim pisarze i artyści związani i współpracujący z założoną przez Zegadłowicza grupą poetycką „Czartak”: Edward Kozikowski, Janina Brzostowska, Tadeusz Szantroch, Bolesław Leśmian, Julian Fałat, Wojciech Weiss i wielu innych. W 1946 r. żona poety i jego córka uporządkowały zbiory i otworzyły we dworze muzeum biograficzne Zegadłowicza. Dzięki temu można tu dzisiaj oglądać zgromadzone przez poetę dzieła: kolekcję grafik i obrazów Józefa Mehoffera, Jana Matejki, Leona Wyczółkowskiego, kilimy Jana. Hulewicza oraz interesujące rzeźby miejscowego artysty ludowego, Jędrzeja Wawry. We dworze znajdują się też pamiątki po poecie, rękopisy jego utworów, a także „Księga Gości i Zdarzeń”, czyli kronika dworu w Gorzeniu, prowadzona przez Zegadłowicza od 1932 r. W muzeum obejrzeć można również oryginalne piece z poł. XIX w. oraz dekorację sieni wykonaną w latach 30. XX w. przez Franciszka Suknarowskiego i Wincentego Bałysa, uczniów Xawerego Dunikowskiego.

18

Kościół pw. św. Leonarda w Lipnicy Murowanej

Lipnica Murowana, gmina Lipnica Murowana, powiat bocheński

Kościół pw. św. Leonarda powstał prawdopodobnie pod koniec XV w., co potwierdza otaczający go cmentarz pochodzący z XVI w.; kościół bywa też nazywany cmentarnym. Wzniesiono go z drewna modrzewiowego w konstrukcji zrębowej. Posadowiona na kamiennym fundamencie podwalina, jako najbardziej narażona na wilgoć, została wykonana z drewna dębowego. Również w pionie ściany zostały wzmocnione dębowymi lisicami. Kościół z nawą szerszą niż prezbiterium nakryty jest wspólnym dla obu gontowym dachem. Znajdujący się w prezbiterium ołtarz św. Leonarda

wspiera od tyłu słup zwany słupem Światowida. Łączy się z nim legenda, wedle której drewnianą świątynię zbudowano już w 1141 r. na miejscu wcześniejszej pogańskiej gontyny. Otaczające kościół soboty powstały w XVII w. Wnętrze świątyni pokrywają wielobarwne polichromie. Najstarsze, datowane na koniec XV w. dekoracje patronowe zachowały się na stropie prezbiterium. W XVI stuleciu wykonano polichromię stropu w nawie, a jej ściany ozdobiono scenami Męki Pańskiej na początku XVIII w. Ołtarze tryptykowe są kopiami gotyckich, przechowywanych obecnie w Muzeum Diecezjalnym w Tarnowie. Na cenne wyposażenie składa się również pochodzący z XVII w. i nadal działający pozytyw szkatulny, czyli przenośne organy. Jedno z dwóch wejść do kościoła zdobi piękny późnogotycki portal z tzw. oślim grzbietem. W 1997 r. powódź nieomal porwała ze sobą sędziwą świątynię. Mieszkańcy zdołali ją uratować, przywiązując kościół linami do rosnącego tuż przy nim olbrzymiego dębu. Prace renowacyjne zakończono w 2000 r.; w 2003 r. kościół św. Leonarda wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO.

Kościół pw. św. Michała Archanioła w Binarowej

Binarowa, gmina Biecz, powiat gorlicki

Drewnianą świątynię w Binarowej wzniesiono ok. 1500 r. w konstrukcji zrębowej z drewna jodłowego. W 1596 r. do kościoła dobudowano wieżę, a następnie w latach 1602–1608 na szczycie umieszczono wieżyczkę na sygnaturkę. W latach 1641–1650 powiększono przestrzeń kościoła o kaplicę Aniołów Stróżów od strony północnej oraz kruchtę od południa. W tym czasie dokonano też pierwszej gruntownej modernizacji budowli. W 1908 r. zmieniono gontowe pokrycie dachu na miedzianą blachę, co zniekształciło wygląd zewnętrzny

19

budowli. W latach 90. XX w. przywrócono pierwotny wygląd świątyni. Obecnie dobiegają końca prace konserwatorskie mające na celu likwidację szkód po powodzi, która dotknęła Binarową w 2010 r. Kościół zachwyca wspaniałymi polichromiami, które szczelnie pokrywają strop – tu dekoracja patronowa z XVI w. – i wszystkie ściany – na nich barokowe cykle przedstawieniowe. Motyw wijących się kwiatów występuje na niemal wszystkich sprzętach znajdujących się w świątyni. Nawet metalowe okucia XV-wiecznych drzwi prowadzących z prezbiterium do zakrystii przywodzą na myśl kwiaty. Dekoracja malarska binarowskiego kościoła zadziwia bogatym programem kontrreformacyjnym, na co z pewnością miała wpływ ówczesna sytuacja polityczna regionu, w którym po wojnie trzydziestoletniej osiedlali się licznie arianie, uchodźcy z Czech, Moraw i Niemiec. Kościół św. Michała Archanioła w Binarowej w 2003 r. został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO.

Kościół pw. św. św. Filipa i Jakuba Apostołów w Sękowej

Sękowa, gmina Sękowa, powiat gorlicki

Położona w Beskidzie Niskim, u podnóża Magury Małastowskiej, wieś Sękowa została lokowana w 1346 r. przez króla Kazimierza Wielkiego, który uposażył również tutejszą parafię. Zachowany do dzisiaj, drewniany kościół zbudowano ok. 1520 r., a w XVIII w. wzniesiono niską wieżę i soboty (zrekonstruowane w XX w.). Późnogotycki kościół pw. Świętych Filipa i Jakuba Apostołów został zbudowany w oparciu o tradycyjne zasady stosowane w drewnianych świątyniach Małopolski na początku XVI w. Wzniesiono go z modrzewiowych bali w konstrukcji zrębowej. Jego plan jest tradycyjny: jedna nawa

z węższym, zamkniętym trójbocznie prezbiterium, z zakrystią po stronie północnej. Od zachodu do świątyni przylega otwarta w przyziemiu wieża, nakryta kopulastym hełmem z wysoką, ośmioboczną latarnią. Ściany kościoła powyżej sobót oraz wysoki, dwuspadowy dach pokryte są gontem. Kościół obiegają dokoła soboty, wsparte na słupach z zastrzałami i nakryte wysokim, sięgającym gzymsu korpusu zadaszeniem. Dach sobót, również pokryty gontem, jest obniżony w miejscach okien. We wnętrzu świątyni znajduje się późnorenesansowy ołtarz główny z początku XVII w. Widoczne na ścianach fragmenty neogotyckiej polichromii pochodzą z ok. 1888 r. Kościół utracił funkcję świątyni parafialnej w 1885 r. W czasie działań wojennych, na przełomie 1914 i 1915 r. został w dużym stopniu zniszczony: drewniane elementy ścian, wieży, sobót i dachu żołnierze wykorzystali do budowy okopów. Również wnętrze z XVI- i XVII-wiecznym wyposażeniem uległo dewastacji. Odbudowę kościoła prowadzono etapami przez cały XX w. Ostatni, kompleksowy remont kościoła rozpoczęty w 1983 r. trwał kilka lat i objął architekturę budowli, jej wyposażenie i otoczenie. Prace konserwatorskie wyróżniono w 1994 r. medalem Europa Nostra, a kościół uznano za wyjątkowy, wpisując go na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO w 2003 r.

20

Program i frekwencja

Łącznie, podczas tegorocznej edycji wydarzenia odbyło się:

• 257 oprowadzeń przez przewodników

• 38 wykładów, spacerów i spotkań z gośćmi specjalnymi

• 47 warsztatów i pokazów

• 16 wystaw przygotowanych specjalnie na XV MDDK

• 16 koncertów

• 2 gry terenowe

• 10 kiermaszy

• 11 atrakcji dodatkowych (wycieczki rowerowe, prezentacje itp.)

W XV edycji MDDK wzięło udział 13600 osób:

18–19 maja 2013 – 5220 osób

• Szlak Młodopolska Małopolska – 2020 osób

• Szlak Małopolska Romańska – 3200 osób

25–26 maja 2013 – 8380 osób

• Krakowski Szlak Techniki – 2280 osób

• Szlak Dwory Małopolski – 3800 osób

• Małopolska Trasa UNESCO – 2300 osób

21

SKALA OCEN: 1 – bardzo nisko 2 – nisko 3 – nie mam zdania 4 – wysoko 5 – bardzo wysoko

Opis programu w poszczególnych obiektach

Tegoroczne Dni Dziedzictwa dały zwiedzającym okazję do różnorodnej eksploracji zabytków. Poza możliwością indywidualnego zwiedzania większości z prezentowanych obiektów, organizatorzy wydarzenia przede wszystkim postawili na serię oprowadzeń przez właścicieli, pracowników oraz gości specjalnych – cenionych ekspertów i pasjonatów.

SZLAK MŁODOPOLSKA MAŁOPOLSKA 18–19 maja 2013

Dom Towarzystwa Lekarskiego w Krakowie

Po Domu Towarzystwa Lekarskiego oprowadzała Katarzyna Mrugała z Muzeum Narodowego w Krakowie, natomiast dr Maria D. Schmidt-Pospuła oraz dr Monika Nowakowska-Zamachowska przybliżały uczestnikom Dni Dziedzictwa historię Muzeum Wydziału Lekarskiego CM UJ. Gościem specjalnym, który opowiedział zwiedzającym historię

22

gmachu, był dr Zbigniew Beiersdorf.

Atrakcją cieszącą się największą popularnością wśród uczestników był niedzielny spacer Krakowskie witraże secesyjne, prowadzony przez badaczkę dziejów sztuki witrażowej Danutę Czapczyńską-Kleszczyńską. Wzięło w nim udział ponad 90 osób.

W oprowadzeniach po obiekcie wzięło udział:

18 maja 2013 – 250 os.

19 maja 2013 – 400 os.

Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie – gmach główny

Założona w 1818 r. Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie jest najstarszą uczelnią artystyczną w Polsce. Jako nauczyciele i studenci, przez jej gmach przewinęli się najznakomitsi polscy artyści formujący sztukę przełomu XIX i XX w. O historii uczelni zwiedzającym opowiadał historyk Michał Pilikowski. Wykład dopełniała prezentacja multimedialna o historii szkoły. Kolejnym punktem programu było zwiedzanie Muzeum ASP w towarzystwie kuratorek Magdaleny Szymańskiej i Małgorzaty Sokołowskiej, oraz Gabinetu Rektora i Sali Senackiej uczelni z samym Rektorem,

Stanisławem Tabiszem. Spotkanie z Rektorem cieszyło się wyjątkową popularnością.

Akademia dla uczestników Dni przygotowała też serię wystaw: wystawę rzeźb ze zbiorów Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku oraz wystawę promującą najlepszego studenta Wydziału Malarstwa. W Muzeum ASP zaaranżowano ekspozycję Pracownia, prezentującą warsztat artysty. Ponadto w sobotnie popołudnie dr Ewa Herniczek wygłosiła wykład o podstawach widzenia i rozumienia obrazu Obraz przed oczami, natomiast w niedzielę O istocie twórczości opowiadał prof. Janusz Krupiński.


18 maja 2013 – 250 os.

19 maja 2013 – 350 os.

23

Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie – dawne Muzeum Techniczno-Przemysłowe

Powstały w latach 1910–1914 gmach Miejskiego Muzeum Techniczno-Przemysłowego dziś zaadaptowany jest przez Wydział Form Przemysłowych ASP im. Jana Matejki. O jego historii, walorach architektonicznych i przeobrażeniu w strukturę uczelnianą ASP opowiadała Agata Pleciak, historyk sztuki i architekt wnętrz. Dopełnieniem wiedzy historycznej o Muzeum i jego bibliotece – także prezentowanej podczas Dni – był wykład Janusza Antosa, pracownika tejże biblioteki.

Głównym punktem programu były prezentacja zabytkowej drukarni

i introligatorni oraz pokazy i opowieści konserwatorów. Te ostatnie odbywały się w formie trzech spotkań prowadzonych przez konserwatorów ASP (konserwacja i restauracja rzeźby drewnianej polichromowanej – Barbara Budziaszek i Janusz Sarkowicz, konserwacja i restauracja malowideł sztalugowych na drewnie – Aleksandra Hola i Jarosław Adamowicz, konserwacja i restauracja malowideł sztalugowych na płótnie – Anna Sękowska i Marta Lempart-Geratowska).


18 maja 2013 – 120 os.

19 maja 2013 – 250 os.

Kawiarnia Noworolski w Krakowie

Kawiarnia Noworolski należała do najbardziej luksusowych lokali początku XX w. Stanowiła też jedno z głównych miejsc spotkań krakowskiej bohemy artystycznej. O dziejach kawiarni oraz swojej rodziny podczas cyklicznych oprowadzeń opowiadał uczestnikom MDDK Wojciech Noworolski.

Dużą popularnością cieszyły się spacery Szlakiem dawnych kawiarni artystycznych Krakowa z Krzysztofem Jakubowskim, autorem książek inspirowanych historią miasta.

Dla najmłodszych przygotowane zostały warsztaty, podczas których powstały prace plastyczne inspirowane krakowską sztuką młodopolską. Sobotni warsztat Zaznacz się na szlaku! przybrał formę dowolnej, twórczej interpretacji obiektów prezentowanych podczas wydarzenia oraz dzieł eksponowanych na czasowej wystawie Zawsze Młoda! Polska sztuka około 1900 w Kamienicy Szołayskich (Muzeum Narodowe w Krakowie). Natomiast 19 maja uczestnicy warsztatu Zainspiruj się Młodą Polską! tworzyli witraże na podstawie obrysów ornamentów secesyjnych pochodzących z krakowskich kamienic.

24


18 maja 2013 – 200 os.

19 maja 2013 – 200 os.

SZLAK MAŁOPOLSKA ROMAŃSKA 18–19 maja 2013

Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Prandocinie

Po romańskim kościele, na co dzień dostępnym w zasadzie tylko podczas mszy św., oprowadzali wolontariusze Fundacji w Paski – organizacji, która jest operatorem szlaku Małopolska Romańska. Dla zwiedzających, którzy pragnęli zgłębić historię tego założenia, sięgającą początku XII w., odbył się wykład historyka sztuki Marty Graczyńskiej – Malowany kościół, czyli fenomen romańskiego Prandocina. Program wydarzenia obejmował też 12-kilometrową wycieczkę rowerową Śladami powstania styczniowego oraz familijną grę terenową Tajemnice perły na pagórze, której organizatorem było Centrum

Kultury w Słomnikach. Dla najmłodszych przygotowano warsztaty plastyczne U średniowiecznego skryby, podczas których dzieci zajmowały się czerpaniem papieru, nauką kaligrafii czy odciskaniem lakowych pieczęci. Natomiast w niedzielne popołudnie program zamykał występ Orkiestry Dętej OSP z Prandocina pod batutą Mirosława Dudy. Atrakcją dodatkową, cieszącą się olbrzymią popularnością, był kiermasz potraw regionalnych odbywający się przez cały weekend.


18 maja 2013 – 300 os.

19 maja 2013 – 1200 os.

Bazylika kolegiacka Narodzenia NMP oraz Muzeum Regionalne w Wiślicy

Wiślica – obecnie wchodząca w obręb województwa świętokrzyskiego – już w X w. była obok Krakowa i Sandomierza jednym z najważniejszych ośrodków administracyjnych w Małopolsce. Rozkwit i potęgę Wiślicy w okresie średniowiecza potwierdzają zabytki, które prezentowane były podczas tegorocznej edycji Dni Dziedzictwa. Po górującej nad miasteczkiem gotyckiej Bazylice Narodzenia NMP oraz ufundowanych przez Jana

25

Długosza wikariacie (Dom Długosza) i dzwonnicy, przez cały weekend oprowadzali pracownicy Muzeum Regionalnego. Po samej kolegiacie oprowadzał również jej proboszcz ks. prałat Wiesław Stępień. Ponadto zwiedzający mogli wziąć udział w wykładzie prof. dr. hab. Władysława Zalewskiego o historii odkrycia posadzki wiślickiej – jednego z najważniejszych zabytków sztuki romańskiej w Polsce – oraz jej konserwacji, którą kierował w latach 1982–83. Dla uczestników MDDK Fundacja w Paski przygotowała grę terenową Katastrofa!, stanowiącą ciekawą alternatywę tradycyjnego zwiedzania historycznej Wiślicy. W niedzielę dzięki pokazom rekonstrukcyjnym przygotowanych przez Drużynę Jakuba Odrowąża uczestnicy Dni Dziedzictwa na terenie grodziska stworzono średniowieczne obozowisko, w którym odbiorcy wydarzenia mogli przenieść się w czasie i poznać realia średniowiecznego życia.


18 maja 2013 – 400 os.

19 maja 2013 – 500 os.

Kościół pw. św. Wojciecha w Kościelcu

Kościół jest typowym przykładem XVII-wiecznej przebudowy średniowiecznej świątyni w duchu regotyzacji, która zatarła jego romańską bryłę, choć pomimo stylistycznych przemian zachował wyjątkowo wiele oryginalnych detali architektonicznych. O historii założenia i jego architekturze zwiedzający mogli usłyszeć podczas oprowadzeń przez wolontariuszy Fundacji w Paski oraz proboszcza ks. Jana Majkę. Dla uczestników MDDK pragnących poszerzyć swoją wiedzę o wiekach średnich Monika Kamieńska – historyk sztuki i archeolog –

przygotowała wykład Portal, który uskakuje, czyli o zawiłościach architektury romańskiej w Kościelcu Proszowickim. Przez cały weekend odbywały się również oprowadzenia po Ogrodzie Biblijnym w Proszowicach oraz po Szlaku Schronów II Wojny Światowej Stellung – Proszowice. Zwiedzanie Kościelca umilały występy zespołu „Na krakowską nutę” z Centrum Kultury i Wypoczynku w Proszowicach oraz Historia cudu – legenda o cudzie św. Jacka, artystyczny program uczniów z Zespołu Szkół im. M. Kopernika w Kościelcu. Zorganizowany został także kiermasz potraw regionalnych i rękodzieła.


18 maja 2013 – 250 os.

19 maja 2013 – 550 os.

26

KRAKOWSKI SZLAK TECHNIKI 25–26 maja 2013

Zespół elektrowni miejskiej w Krakowie

Zwiedzający zespół elektrowni w Krakowie mieli okazję usłyszeć o skomplikowanym procesie oświetlania miasta, jaki rozpoczął się pod koniec XIX w. O nim, jak i o historii gmachu, opowiadała pani Ewa Groń oraz pracownicy firmy Tauron Dystrybucja SA – gospodarza tego obiektu. Po krótkim wprowadzeniu uczestnicy kierowali się do dyspozytorni elektrowni, gdzie mogli podziwiać makietę obrazującą przesył prądu w Polsce południowej. Na wszystkie oprowadzania w zespole elektrowni prowadzona była wcześniejsza rezerwacja

telefoniczna i mailowa.


25 maja 2013 – 180 os.

26 maja 2013 – 400 os.

Zespół zajezdni tramwajowej w Krakowie

Uczestnicy MDDK zainteresowani historią komunikacji miejskiej mogli zwiedzać teren byłej zajezdni w towarzystwie pracowników Muzeum Inżynierii Miejskiej. Bardzo dużą popularnością cieszyły się sobotnie spacery tematyczne. O zajezdni tramwajowej, gazowni i elektrowni, w kontekście rozwoju krakowskiego przemysłu, opowiadał Waldemar Brzoskwinia, natomiast o walorach architektonicznych budowli poprzemysłowych na terenach między Kazimierzem a Zabłociem – Michał Wiśniewski. Głównym punktem programu w niedzielę była

wycieczka zabytkowym autobusem, Jelczem MEX 272, popularnym w latach 60. ubiegłego wieku „ogórkiem”. W roli pilota wystąpił Waldemar Brzoskwinia, który opowiedział o zabytkach postindustrialnych między Nową Hutą a Rondem Matecznego. Wycieczka, ze względu na walory informacyjne, sentymentalne i rozrywkowe, spodobała się zarówno dorosłym, jak i dzieciom, które po raz pierwszy miały okazję zobaczyć prawdziwego ogórka. Ponadto w programie Dni Dziedzictwa znalazły się występy uczestników III Festiwalu Chórów Męskich Krakowska wiosna. Zwiedzający mieli możliwość wysłuchania specjalnego koncertu o tematyce technicznej Na Krakowskim Szlaku Techniki oraz popisów wokalnych laureatów Festiwalu.

27


25 maja 2013 – 550 os.

26 maja 2013 – 700 os.

Zespół gazowni miejskiej w Krakowie

Po gmachu gazowni miejskiej oprowadzali pracownicy Karpackiej Spółki Gazownictwa Oddziału Zakład Gazowniczy w Krakowie. Uczestnicy Dni Dziedzictwa mieli okazję zobaczyć niedostępne na co dzień dla zwiedzających wnętrza poszczególnych budowli składających się na kompleks gazowni, m.in. budynek dyrekcji, budynki produkcyjne: kotłownię, aparatownię, fabrykę amoniaku. Na zewnątrz mogli podziwiać teren z wyznaczonymi miejscami, gdzie dawniej stały gazometry. Z samą historią gazownictwa zwiedzający zapoznali się poprzez specjalnie dla

nich przygotowaną prezentację oraz archiwalny film dokumentalny z 1933 r., nakręcony przez zakład gazowniczy w celach propagandowych. Na wszystkie oprowadzania w zespole gazowni prowadzona była wcześniejsza rezerwacja telefoniczna i mailowa.


25 maja 2013 – 250 os.

26 maja 2013 – 200 os.

SZLAK DWORY MAŁOPOLSKI 25–26 maja 2013

Willa Domańskich w Nawojowej Górze

Willa wraz z otaczającym ją ogrodem zachowała się w stanie niemal niezmienionym od czasu jej powstania w 1925 r. Historię tej prywatnej posiadłości, w której części obecnie mieści się siedziba Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Krzeszowickiej, zwiedzający mieli okazję poznać podczas cyklu oprowadzeń zorganizowanych przez członków Stowarzyszenia. W ramach Dni Dziedzictwa MIK przygotował wystawę archiwalnych zdjęć rodziny Domańskich. Ponadto uczestnicy wydarzenia mogli wziąć udział w odbywającym się równocześnie w Krzeszowicach festynie – Majówce Hrabiny Zofii.

28


25 maja 2013 – 600 os.

26 maja 2013 – 800 os.

Pałac Starzeńskich w Płazie

Pierwotnie barokową rezydencję, w latach 1900–1901 na polecenie hrabiego Adama Starzeńskiego przebudował architekt Zygmunt Hendel. Z tego okresu zachował się jej wygląd zewnętrzny, jednak wnętrze, zaadaptowane na potrzeby Domu Pomocy Społecznej, poza pewnymi detalami zatraciło swój oryginalny charakter. Uczestnicy Dni Dziedzictwa mieli okazję poznać je podczas oprowadzeń Mirosławy Starzyckiej, Grażyny Poznańskiej, Mirosławy Garlickiej oraz Stefana Lema – mieszkańców Płazy. Przygotowano też plenerową

wystawę Uroki Małopolski, a warsztat wikliniarski oraz pokaz pracy kowala przybliżyły uczestnikom tajniki tych zapomnianych zawodów. W niedzielę najmłodsi mieli możliwość uczestniczenia w warsztatach Z wizytą u Starzeńskich. Życie codzienne polskiej arystokracji na przełomie XIX i XX w. Dla zainteresowanych zorganizowane zostały oprowadzenia po kościele pw. Podwyższenia Krzyża Świętego prowadzone przez mieszkańców Płazy: Annę Niedzielczyk, Jacka Kowalskiego i Dawida Borodawko. Opisanym wydarzeniom towarzyszył występ artystyczny mieszkańców Domu Opieki oraz kiermasz rękodzieła i produktów regionalnych. Miłośnicy pieszych spacerów mieli możliwość poznać okolice Płazy podczas wycieczki geologicznej, którą poprowadził geolog Marek Szuwarzyński. Można było również zwiedzić Płazę, podążając Śladem hrabiny Starzeńskiej podczas przejażdżki powozem konnym oraz wybrać się na wycieczkę rowerową do Zamku Lipowiec.


25 maja 2013 – 750 os.

26 maja 2013 – 1100 os.

29

Dwór Emila Zegadłowicza w Gorzeniu Górnym

O historii dworu, który za życia Emila Zegadłowicza stanowił ważny ośrodek życia kulturalnego, uczestnikom MDDK opowiadał m.in. prawnuk poety – Mikołaj Zegadłowicz. O wyjątkowości tego miejsca świadczy stworzone przez żonę i córkę poety muzeum biograficzne, obejmujące oryginalne wyposażenie pokoi, rękopisy Zegadłowicza, kolekcje grafik i obrazów młodopolskich artystów jak również rzeźb lokalnego artysty, Jędrzeja Wawry. Twórczości tego ostatniego poświęcona została wirtualna wystawa ze zbiorów Muzeum Etnograficznego w Krakowie, Jędrzej Wawro – drzeworytnik

mimo woli, udostępniona dla uczestników Dni Dziedzictwa przez cały weekend. Uzupełnieniem wystawy był wykład Jędrzej Wawro – świątkarz z Gorzenia Grzegorza Graffa (Muzeum Etnograficzne w Krakowie), dopełniający wątek związany z życiem miejscowego rzeźbiarza. Z kolei w niedzielne popołudnie zwiedzający mogli wysłuchać opowieści dr. Konrada Meusa o związkach Zegadłowiczów z Wadowicami.


25 maja 2013 – 300 os.

26 maja 2013 – 250 os.

MAŁOPOLSKA TRASA UNESCO 25–26 maja 2013

Kościół pw. św. Leonarda w Lipnicy Murowanej

Przez cały weekend po XV-wiecznym drewnianym kościele św. Leonarda uczestnicy Dni Dziedzictwa oprowadzani byli przez przewodników – mieszkańców Lipnicy Murowanej. Specjalnie na to wydarzenie została zaaranżowana wystawa ceramiki Henryka Kopańczyka Bliżej natury. W sobotę w Gminnym Domu Kultury w Lipnicy Murowanej odbyła się konferencja naukowa Transfer wiedzy i kompetencji w służbie dziedzictwu narodowemu, której organizatorem było Podgórskie Stowarzyszenie Kulturalno-Społeczne. Konferencja

odbyła się z okazji 10-lecia wpisania kościoła pw. św. Leonarda na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO. W konferencji wzięli udział gospodarze i przedstawiciele samorządów z całej Polski, które opiekują się miejscami wpisanymi na Listę UNESCO. Podczas konferencji rozstrzygnięto również konkurs urbanistyczno-architektoniczny na zaprojektowanie przestrzeni wokół kościoła. Ponadto w sobotnie popołudnie odbyło się uroczyste wręczenie

30

Nagrody Województwa Małopolskiego im. M. Korneckiego za wybitne osiągnięcia w dziedzinie ochrony i opieki nad zabytkami architektury drewnianej Małopolski. Po uroczystości wręczenia Nagrody swój recital zaprezentował Mieczysław Szcześniak, inaugurując tym samym cykl plenerowych koncertów Muzyka zaklęta w drewnie. Kolejny koncert odbył się w niedzielę – tym razem zwiedzający mieli okazję uczestniczyć w Majówce lipnickiej – nabożeństwie majowym z udziałem zespołów regionalnych.


25 maja 2013 – 1100 os.

26 maja 2013 – 50 os.

Kościół pw. św. Michała Archanioła w Binarowej

Niezwykłe wnętrze świątyni binarowskiej uczestnicy Dni Dziedzictwa mogli zwiedzać indywidualnie albo skorzystać z odbywających się co godzinę oprowadzeń przez przewodnika – mieszkankę Binarowej Małgorzatę Nalepę. Dla bardziej zainteresowanych historią kościoła przygotowane zostały dwa wykłady tematyczne. Pierwszy – Cenne, bezcenne, ocalone prowadzony przez Martę Bartuś – był opowieścią o zabytkach ziemi bieckiej, które w swoich szkicownikach udokumentował Stanisław Wyspiański. Natomiast Magdalena Stawowiak szczegółowo opisała etapy prac

konserwatorskich, jakie odbywały się w kościele w latach 2006–2013. W niedzielnym programie przeważały akcenty muzyczne, w pierwszej kolejności wystąpiły dzieci z miejscowego Zespołu Szkolno-Przedszkolnego, następnie odbyły się koncerty w wykonaniu Chóru Kolegiaty pw. Bożego Ciała w Bieczu, Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży z Binarowej i Rożnowic oraz zespołu wokalnego z Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Rożnowicach, a po nich koncert Tomasza Kamińskiego. Ponadto przez cały weekend można było kosztować przysmaków kuchni regionalnej na kiermaszu Binarowskie smaki oraz poznawać okolice podczas przejażdżek konną bryczką Wjedź na szlak!


25 maja 2013 – 150 os.

26 maja 2013 – 400 os.

31

Kościół pw. św. św. Filipa i Jakuba Apostołów w Sękowej

O XVI-wiecznym kościele w Sękowej opowiadała przewodniczka ze Studenckiego Koła Przewodników Beskidzkich. Uczestnicy Dni Dziedzictwa nastawieni na intensywne zwiedzanie okolic wzięli udział w wycieczkach: rowerowej – szlakiem świątyń drewnianych powiatu gorlickiego – oraz pieszych – na cmentarz wojenny z okresu I wojny światowej. Przez cały weekend można było oglądać ekspozycję Cenne, bezcenne, ocalone – wystawę reprodukcji prac ze szkicownika Stanisława Wyspiańskiego przedstawiających zabytki ziemi bieckiej. W niedzielę zainteresowani historią regionu

wysłuchali wykładu gościa specjalnego, współautora monografii Sękowej – prof. Piotra Gryglaszewskiego, który opowiadał o dziejach liczącej już 650 lat wsi. Niedzielny program imprezy obejmował również występy artystyczne lokalnych zespołów. Dodatkową atrakcją był kiermasz rzemiosła, rękodzieła oraz tradycyjnych potraw regionalnych.


25 maja 2013 – 100 os.

26 maja 2013 – 500 os.

32

Promocja

Przyjęta i realizowana w 2013 r. strategia promocji została oparta na wynikach badań ewaluacyjnych, które w latach 2011–2012 r. wskazały jako najskuteczniejsze następujące źródła informacji:

• 64% Internet (47% strona internetowa projektu, 11% inne portale internetowe, 6% media społecznościowe)

• 50% outdoor

• 48% prasa

• 37% ulotki

Internet

a) Modernizacja i promocja portalu dziedzictwa, a zarazem serwisu wydarzenia (www.dnidziedzictwa.pl) prezentującego obiekty ze wszystkich, w tym z tegorocznej edycji (opisy, zdjęcia, mapy, przewodniki), który w terminie w terminie 1 kwietnia–29 maja 2013 r. zanotował:

• odwiedziny: 24 341 (w analogicznym okresie 2012 r. – 21 505),

• unikalni użytkownicy: 19 616 (w 2012 r. – 16 867)

• odsłony: 71 267 (w 2012 r. – 64 610).

Zauważalny wzrost statystyk – średnio o 15% – spowodowany może być zwiększeniem zasięgu kampanii reklamowej o media społecznościowe (kampania

33

realizowana była m.in. w oparciu o portale Facebook oraz You Tube – ich omówienie poniżej) oraz przystosowaniem strony projektu do urządzeń mobilnych.

Najczęściej odwiedzaną po stronie głównej, była strona z obiektami tegorocznej edycji wydarzenia (4 572 odsłony) oraz programem (3 594 odsłony).

W Internecie reklama portalu i wydarzenia prowadzona była za pośrednictwem:

• kampanii reklamowej w wyszukiwarce Google – kampania linków sponsorowanych (AdWords) w terminie 03–24.05.2013 r., geotargetowanych na Kraków, Katowice, Warszawę (całe województwa im odpowiadające), uzyskując wskaźnik CTR na poziomie 2,01%;

• linków sponsorowanych i banerów graficznych w kanałach tematycznych serwisu You Tube, kierowanych do kobiet powyżej 25 roku życia zainteresowanych kulturą; targetowanie: tylko Małopolska, czas realizacji kampanii: 2 tygodnie (10–24.05.2013), liczba gwarantowanych klików – 3 500;

• reklamy graficznej typu Self Ads emitowanej w terminie 03–24.05.2013 r. na Facebooku, targetowanej dla kobiet, mieszkanek Krakowa, w wieku 26–45 lat. Jest to grupa pokrywająca się z targetem fanpage’a MIK (w grupie osób, które mówiły o stronie MIK na FB w terminie 17–23.05.2013 r., 62,9% odbiorców stanowiły kobiety, w tym 24,7% w wieku 25–34 lata, a 12,4% 35–44 lat) oraz grupą docelową, do której kierowane jest wydarzenie. Statystyki kampanii: kliknięcia gwarantowane: 1 377, kliknięcia zrealizowane: 1 453, wyświetleń: ok. 7,5 mln;

• kampanii odsłonowej: 100 tys. odsłon formatu double billboard na krakow.gazeta.pl w terminie 10–24.05.2013 r. w ramach współpracy patronackiej;

• emisji artykułów sponsorowanych na stronach głównych Gazety Krakowskiej oraz Dziennika Polskiego (1,3 mln użytkowników, generujących 8,5 mln odsłon miesięcznie), pozwalających na przedstawienie dużej ilości informacji, wzbogaconych galerią zdjęć. Artykuły ukazały się przed I i II weekendem wydarzenia, tj. 15–16.05 oraz 23–24.05.2013 r.;

• zindywidualizowanych newsletterów (3 emisje: 08.05, 14.05, 22.05.2013) wysłanych do blisko 10 tys. (9 800) subskrybentów Polskiego Portalu Kultury O.pl oraz kampanii odsłonowej – emisja banera w terminie 05–26.05.2013 r. na stronie głównej i stronach: Magazyn, Wydarzenia, News ww. portalu;

• emisji banerów na stronach pozostałych patronów medialnych: Miasto Dzieci i Polska Niezwykła (250 000 odsłon).

b) Działania w kierunku WEB 2.0 (aktywna obecność w mediach społecznościowych – głównie na portalach Facebook i Flickr) polegające na angażowaniu internautów w promocję i udział w wydarzeniu.

Do zasobów MIK w serwisie Flickr, które w ciągu 3 lat istnienia konta zostały obejrzane ponad 600 tys. razy, włączono zdjęcia obiektów i fotorelacje z wydarzenia. Natomiast na fanpage’u MIK na Facebooku, mającym obecnie blisko 4 500 fanów (przyrost o 1600 w porównaniu z poprzednim rokiem), zamieszczono quizy i zagadki. Kampania na Facebooku była prowadzona na stronie MIK oraz poprzez utworzone wydarzenie dotyczące Dni Dziedzictwa. Rozpoczęła się 15 kwietnia (w momencie utworzenia wydarzenia na portalu Facebook) i zakończyła się 28 maja (wraz z postem podsumowującym).

W tym czasie liczba niepowtarzających się osób, które zobaczyły posty (w aktualnościach, na pasku aktywności lub na tablicy strony oraz w zdarzeniu znajomego) dotyczące XV Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego wyniosła 15 908. Profil Małopolskiego Instytutu Kultury polubiły 152 osoby, a najwięcej osób (176) mówiło o nim między 14 a 20 maja. Było to prawdopodobnie spowodowane zbliżającym się pierwszym weekendem Dni Dziedzictwa.

34

Do udziału w wydarzeniu zostały zaproszone 1134 osoby, w tym liczba zadeklarowanych uczestników wyniosła 234, a niezdecydowanych 87.

Uczestnicy tegorocznej edycji wydarzenia jako źródła informacji o XV Dniach Dziedzictwa wskazywali stronę internetową projektu, ulotki z programem oraz plakaty.

Outdoor

Tegoroczna kampania z zakresu mediów out of home została przeprowadzona z wykorzystaniem plakatów, eksponowanych na słupach i tablicach plakatowych w Krakowie, Nowym Sączu, gdzie dodatkowo wykorzystano ekrany LED-owe, oraz w miejscowościach, w których było realizowane wydarzenie i okolicznych. W Krakowie wykorzystano również nośniki w tramwajach, a także emitowane były spoty w Radiu Kraków i telewizji autobusowej, a na terenie Małopolski – spoty w sieci kin cyfrowych.

plakatowanie:

• Kraków – ok. 1200 szt. plakatów, z czego 750 szt. na słupach i tablicach reklamowych (11–18.05.2013), pozostałe w obiektach Dni Dziedzictwa, punktach informacji turystycznej, lokalach gastronomicznych, obiektach kulturalnych etc.; 50 plakatów w tramwajach w terminie 05–26.05.2013 r.

35

• Nowy Sącz: 200 plakatów na słupach i tablicach reklamowych (13–26.05.2013)

• Miejscowości partnerskie i okoliczne: ok. 2 500 szt. (w tym sieć MSIT)

• Wybrane obiekty Szlaku Architektury Drewnianej – udostępnione do zwiedzania w terminie kwiecień–wrzesień 2013 r.: 60 szt.

emisja spotów:

• Kraków – emisja 30 spotów w Radiu Kraków w wybrane dni w terminie 15–

26.05.2013 r.; 50 emisji dziennie w 30 autobusach w okresie 17–24.05.2013 r.

• Nowy Sącz – emisja 12 spotów/h na 2 ekranach LED przez 14 dni (13–26.05.2013)

• Małopolska Sieć Kin Cyfrowych (Kino Kijów Centrum, Mikro Kraków, Jaworzyna Krynica Zdrój, Nasze Kino Oświęcim, Regis Bochnia, Wisła Brzeszcze, Sztuka Chrzanów, Sokół Dąbrowa Tarnowska, Sokół Trzebinia, DK Kęty, Klaps Limanowa, Promień Tuchów, Wadowice) – emisja 10 sek. spotu w okresie 03–23.05.2013 r., który zobaczyło 12 705 widzów (dane uzyskane od zarządzającego siecią Apollo Film Sp. z o.o.)

Prasa

reklama w prasie

W ramach współpracy patronackiej reklama wydarzenia ukazała się w informatorze o wydarzeniach kulturalnych pt. „Karnet”. Dni Dziedzictwa były także reklamowane w specjalnym dodatku pt. „Wielka Majówka” dołączonym do Gazety Krakowskiej (24.04.2013) oraz Nasze Miasto Kraków (25.05.2013), stanowiącym przewodnik dla osób szukających pomysłu na aktywne spędzenie majowych weekendów.

media relations

Obecność wydarzenia w prasie i mediach tradycyjnych (radio, TV) oraz elektronicznych (media, serwisy społecznościowe, lokalne serwisy informacyjne, informatory kulturalno-rozrywkowe, portale tematyczne, portale dziecięce i studenckie, strony gospodarzy itd.) jest efektem nawiązania współpracy z krakowskimi, regionalnymi i krajowymi redakcjami, polegającej na przygotowaniu i dostarczeniu materiałów prasowych mediom potencjalnie zainteresowanym wydarzeniem i jego tematyką, aranżowaniu udziału w programach, nagraniach etc. poświęconych wydarzeniu (wywiady, komentarze, relacje) oraz pozyskaniu patronów medialnych (Gazeta Wyborcza Kraków, Miasto Kobiet, Miasto Dzieci, O.pl Polski Portal Kultury, Karnet, Radio Kraków, Polska Niezwykła).

Działania z zakresu media relations przyniosły efekt w postaci ponad 200 publikacji i emisji materiałów (m.in.: National Geographic Traveler, Podróże, Witaj w Podróży, Focus, Onet, Gazeta Wyborcza Kraków, Gazeta Krakowska, Dziennik Polski, Karnet, Radio TOK FM, Radio Złote Przeboje, Radio Kraków, TVP Kraków).

36

Szczegółowe zestawienie ech medialnych XV edycji Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego, wraz z linkami prowadzącymi do publikacji, zarchiwizowano na płycie CD, stanowiącej załącznik do niniejszego raportu. Poniżej prezentujemy ogólne podsumowanie:

Prasa

• ok. 20 publikacji (m.in. National Geographic, Podróże, Focus, Witaj w Podróży, „Co Jest Grane” Gazeta Wyborcza, Gazeta Krakowska, Dziennik Polski, Karnet, Miasto Kobiet)

Radio i TV

• ok. 14 materiałów (2 audycje w Radiu Kraków: 19 i 26.05.2013; audycja i zapowiedzi, łącznie ok. 6, w TOK FM i Radiu Złote Przeboje Kraków i Nowy Sącz: 11–12 i 13–17.05.2013; audycja i zapowiedzi, ok. 5, w Antyradio Kraków: 10–15.05.2013; zapowiedź w TVP Kraków)

Internet

W związku z wydarzeniem w mediach elektronicznych ukazało się ok. 173 publikacji (artykuły, zapowiedzi, relacje), w tym:

• ok. 34 w ogólnopolskich i krakowskich mediach elektronicznych (m.in. Onet.pl, „Co jest grane” Gazeta.pl, Karnet, Dziennik Polski 24, Gazeta Krakowska, Polski Portal Kultury O.pl, Moje Miasto Kraków, Nasze Miasto Kraków, Kraków Zaprasza, Kraków Super Nowa, Lovekraków, Małopolska Online)

• ok. 31 w lokalnych serwisach informacyjnych (m.in. Beskidzka 24, Sądeczanin Info, Słomniki Info, Informacja Turystyczna Wadowice, Halo Gorlice, Andrychów.pl, E-vive, Fakty – portal informacyjny, Głos 24, Gniazdo.net, Gorlice 24, Świętokrzyskie – Jakie To Cudne, Wadowice 24, KBC 24, Internetowy Kurier Proszowicki)

• ok. 12 na stronach gospodarzy i partnerów (m.in. Dom Pomocy Społecznej w Płazie, Małopolskie Centrum Kultury Sokół, Muzeum Narodowe w Krakowie, Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie, Parafia Binarowa, Fundacja Czartak, Gmina Krzeszowice, Tauron Dystrybucja, Muzeum Regionalne w Wiślicy)

• ok. 29 na portalach turystycznych (m.in. Polska Niezwykła, Turystyka Kulturowa, All Inclusive, Drogi Świętego Jakuba w Polsce, Forum Miłośników Turystyki, Małopolska Organizacja Turystyczna, Na Rowerze PTTK, Polska Niezwykła, Pavo Travel, Podróże.pl, Polandina, Polska Info, Polska Jest Piękna)

• ok. 17 na stronach informatorów kulturalno-rozrywkowych (m.in. Reading Małopolska, Bawisz się, Chwila Wolnego, Independent, Kultura Online, Mapa Kultury, My Kulturalni, Kulturatka, Krakowskie Biuro Festiwalowe, Kultura Małopolski, Kulturoteka, Miasto Kobiet, Kulturalny Chrzanów, Instytut Kultury UJ)

• ok. 23 w serwisach samorządowych (m.in. Urząd Marszałkowski Kielce, Centrum Kultury w Słomnikach, Miejska Biblioteka Publiczna w Chrzanowie, Starostwo Powiatowe w Gorlicach, Urząd Miejski w Gorlicach, Urząd Miejski w Bieczu, Powiat Wadowicki, Gminny Dom Kultury w Lipnicy)

• ok. 4 w serwisach studenckich i portalach dla dzieci (Student Forum, Student News, Mali Turyści, Mam Rodzinę, Miasto Dzieci, Studente.pl)

• ok. 12 w mediach społecznościowych (Facebook, Flickr, fora internetowe)

37

Ulotki i druki promocyjne

Ulotka z programem w łącznym nakładzie 30 tys. egz. dystrybuowana była przed wydarzeniem w Krakowie – w sieci informacji turystycznej, lokalach gastronomicznych, placówkach kulturalnych etc., w obiektach gospodarzy, miejscowościach partnerskich i okolicznych oraz podczas wydarzenia. Dodatkowo dystrybuowano także zakładkę do książki towarzyszącej wydarzeniu w nakładzie 9 tys. egz.

X Konkurs plastyczno-edukacyjny „Skarby Małopolski”

„Skarby Małopolski” to konkurs plastyczno-edukacyjny towarzyszący Małopolskim Dniom Dziedzictwa Kulturowego, którego celem jest wdrażanie nowych metod i narzędzi pracy z dziedzictwem kulturowym regionu. Jedną z istotnych cech konkursu jest praca metodą projektu, wykorzystywana do rozwoju kluczowych kompetencji wśród młodzieży.

X Konkurs plastyczno-edukacyjny „Skarby Małopolski" – temat: gra – realizowany był w ramach XV Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego. Wejdź na szlak! w okresie: listopad 2012–maj 2013 r.

Konkurs był adresowany do uczniów i nauczycieli gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych oraz animatorów kultury. Obejmował dwie kategorie. Nauczyciele/animatorzy kultury zostali zaproszeni do udziału w projekcie edukacyjnym, który w kontekście bliskiego dziedzictwa kulturowego realizuje elementy podstawy programowej, rozwija kompetencje, jest interdyscyplinarny, wykorzystuje grę jako punkt wyjścia lub dojścia. Uczniowie natomiast mieli zaprezentować własne wypowiedzi plastyczne

38

interpretujące dziedzictwo i nawiązujące do tematu gry (gry planszowe, terenowe, turnieje rycerskie, sport, zabawa itp.). Mieli również stworzyć grę, której elementy oceniane były przez plastyczne jury.

Do X edycji Konkursu zgłosiło się 26 szkół i centrów kultury (18 gimnazjów, 7 szkół ponadgimnazjalnych, 1 centrum kultury) oraz 52 nauczycieli.

20 i 22 listopada 2012 r. w Małopolskim Instytucie Kultury odbyły się warsztaty dla nauczycieli i animatorów kultury uczestniczących w Konkursie. Wzięły w nich udział 24 szkoły oraz 1 centrum kultury, w tym 43 nauczycieli i 2 animatorów. Warsztaty przeprowadzone przez Łucję Piekarską-Duraj, Marcina Klaga i Piotra Idziaka, poświęcone m.in. metodzie tworzenia gier, miały na celu zainspirowanie nauczycieli i pokazanie im wielu możliwości wykorzystania gier jako narzędzia interpretacji dziedzictwa. Nauczyciele zapoznali się z najważniejszymi założeniami edukacji rozwijającej kluczowe kompetencje i „metody MIK”, w której ważne jest skupienie się na detalu, sprawienie, by uczeń zbudował osobistą relację z tematem. Nie zabrakło elementów związanych z grami. Uczestnicy mieli okazję stworzyć żetony do losowania pomiędzy dobrem i złem, opowiedzieć wspólną historię, w której losy bohatera rozwijały się w zależności od wyrzucanej strony monety (spotykały go dobre i złe przygody).

Styczeń, luty i marzec 2013 r. były przeznaczone na samodzielną pracę nauczycieli i uczniów w szkołach i centrach kultury. 29 marca 2013 r. przesłano organizatorom konkursu 17 projektów edukacyjnych i 46 prac plastycznych, w tym 32 gry.

Nagrodzono 108 uczniów, 19 nauczycieli i 9 szkół. Wręczenie nagród laureatom konkursu odbyło się 21 maja 2013 r. w „Galerii na Poddaszu” Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Krakowie, która została współorganizatorem wystawy prac konkursowych. Po uroczystości wręczenia nagród uczestników konkursu zaproszono na wernisaż wystawy, w którym wzięło udział około 150 osób. Wystawie towarzyszył katalog w wersji cyfrowej, prezentujący nagrodzone i wyróżnione prace plastyczne oraz projekty edukacyjne przygotowane przez nauczycieli, mogące stanowić

cenną pomoc naukową przy przygotowywaniu zajęć związanych z dziedzictwem kulturowym. Katalog dostępny jest na stronie internetowej Małopolskiego Instytutu Kultury pod adresem: http://issuu.com/mik.krakow/docs/skarby_malopolski_2013.

Patronat nad X edycją Konkursu plastyczno-edukacyjnego „Skarby Małopolski” objęła Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie. Do 30 czerwca 2013 r. wystawa eksponowana była w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej w Krakowie.

39

Wolontariat

W projekcie wzięło udział 58 wolontariuszy – studentów i absolwentów krakowskich uczelni (Akademii Górniczo-Hutniczej, Wyższej Szkoły Filozoficzno-Pedagogicznej „Ignatianum”, Uniwersytetu Jagiellońskiego, Akademii Sztuk Pięknych). Do ich obowiązków należały: obsługa punktu informacyjnego zlokalizowanego przy obiekcie i pomoc przy bieżącej organizacji wydarzenia, obsługa gali inauguracyjnej oraz działania dodatkowe: dystrybucja plakatów i ulotek, obsługa infolinii i skrzynki mailowej, promocja MDDK

w ogródku kawiarni „Noworolski”, montaż wystawy „Skarby Małopolski” i organizacja wernisażu w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej w Krakowie, opracowanie ankiet wypełnianych przez turystów podczas finału wydarzenia.

Współpraca z wolontariuszami przebiegała etapami:

20 marca 2013 – spotkanie informacyjne

Na spotkaniu informacyjnym wolontariuszom została zaprezentowana działalność Małopolskiego Instytutu Kultury. Przedstawiono ideę Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego. Wolontariusze otrzymali podstawowe informacje historyczne i merytoryczne o obiektach.

10 kwietnia 2013 – szkolenie

Podczas szkolenia zaprezentowano obiekty biorące udział w tegorocznej edycji Dni, przedstawiono zadania wolontariuszy oraz informacje organizacyjne. Drogą losowania przydzielono wolontariuszy do poszczególnych obiektów.

24 kwietnia 2013 – szkolenie dotyczące programu

Podczas spotkania zostały omówione sprawy organizacyjne; wolontariusze podpisali umowy wolontariackie. Odbyły się także spotkania z koordynatorkami tras oraz szczegółowe prezentacje programu tegorocznej edycji Dni Dziedzictwa.

14–17 oraz 21–24 maja 2013 – spotkania z koordynatorkami tras

Na spotkaniach z koordynatorkami tras wolontariuszom zostały przekazane informacje organizacyjne i praktyczne.

5–24 maja 2013 – promocja i obsługa infolinii

Wolontariusze obsługiwali infolinię, przez którą odbywały się rezerwacje miejsc na zwiedzanie obiektów. Zajmowali się również promocją wydarzenia – dystrybucją ulotek, plakatów i promocją w ogródku kawiarni „Noworolski”.

40

21 maja 2013 – wernisaż wystawy „Skarby Małopolski”

4 wolontariuszki pomagały w montażu wystawy prac nagrodzonych w konkursie „Skarby Małopolski” w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej w Krakowie oraz przy organizacji wernisażu wystawy.

18–19 oraz 25–26 maja 2013 – finał XV Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego. Wejdź na szlak!

Podczas finału wydarzenia 38 wolontariuszy współpracowało przy obsłudze punktów informacyjnych oraz obsłudze organizacyjnej wydarzenia.

28 maja 2013 – spotkanie ewaluacyjne

Na spotkaniu została podsumowana tegoroczna edycja Dni. Wolontariusze zdali relację z poszczególnych miejscowości i obiektów. Została również przeprowadzona ewaluacja procesu rekrutacji i współpracy z wolontariuszami. Wolontariusze otrzymali referencje poświadczające współpracę z MIK oraz upominki w postaci wydawnictw MIK.

58 wolontariuszy:

• wolontariat długofalowy przy projekcie: 4 wolontariuszy

• wolontariat przy działaniach dodatkowych: 10 wolontariuszy

• wolontariat podczas wydarzenia: 58 wolontariuszy

18–19 maja 2013 – 36 wolontariuszy

25–26 maja 2013 – 22 wolontariuszy

Łącznie wolontariusze przepracowali 1070 godzin.

Gospodarze i partnerzy

Gospodarzami tegorocznej edycji MDDK byli:

• Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie

• Dom Pomocy Społecznej w Płazie

• Fundacja Czartak

• Karpacka Spółka Gazownictwa sp. z o.o. w Tarnowie Oddział Zakład Gazowniczy w Krakowie

• Kawiarnia Noworolski w Krakowie

41

• Miejska Biblioteka Publiczna w Chrzanowie

• Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie

• Muzeum Regionalne w Wiślicy

• Parafia i Bazylika pw. Narodzenia NMP w Wiślicy

• Parafia pw. św. Andrzeja Apostoła w Lipnicy Murowanej

• Parafia pw. św. Jana Chrzciciela w Prandocinie

• Parafia pw. św. Józefa Oblubieńca NMP w Sękowej

• Parafia pw. św. Michała Archanioła w Binarowej

• Parafia pw. św. Wojciecha w Kościelcu

• Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Krzeszowickiej

• Tauron Dystrybucja Spółka Akcyjna Oddział w Krakowie

• Towarzystwo Lekarskie Krakowskie

Wydarzenie było zorganizowane we współpracy z partnerami lokalnymi:

• Archiwum Narodowe w Krakowie

• Centrum Kultury i Sportu w Krzeszowicach

• Centrum Kultury i Wypoczynku w Proszowicach

• Fundacja w Paski

• Gminny Dom Kultury w Lipnicy Murowanej

• Gminny Ośrodek Kultury w Sękowej

• Koło Gospodyń Wiejskich Prandocin

• Koło Gospodyń Wiejskich Prandocin-Wysiołek

• Krakowskie Towarzystwo Ochrony Zabytków Techniki

• Małopolska Organizacja Turystyczna

• Małopolski System Informacji Turystycznej

• Małopolskie Centrum Kultury „Sokół”

• Miejsko-Gminne Centrum Kultury w Słomnikach

• Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Bieczu

• MSIT Biecz

• Muzeum Etnograficzne im. S. Udzieli w Krakowie

• Muzeum Narodowe w Krakowie

• Muzeum Wydziału Lekarskiego CM UJ w Krakowie

42

• Muzeum Ziemi Bieckiej

• Ochotnicza Straż Pożarna w Prandocinie

• Ochotnicza Straż Pożarna w Płazie

• Parafia pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Płazie

• Podgórskie Stowarzyszenie Kulturalno-Społeczne w Lipnicy Murowanej

• Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Proszowicach

• Rada Sołecka w Kościelcu

• Sołtys i Rada Sołecka w Płazie

• Sołtys i Rada Sołecka w Prandocinie

• Starostwo Powiatowe w Bochni

• Starostwo Powiatowe w Busku-Zdroju

• Starostwo Powiatowe w Chrzanowie

• Starostwo Powiatowe w Gorlicach

• Starostwo Powiatowe w Krakowie

• Starostwo Powiatowe w Proszowicach

• Starostwo Powiatowe w Wadowicach

• Stowarzyszenie Chrzanowskich Cyklistów

• Stowarzyszenie Twórców Kultury „In Gremio” w Chrzanowie

• Stowarzyszenie „Gniazdo – Ziemia Proszowicka”

• Towarzystwo Kulturalno-Sportowe w Słomnikach

• Towarzystwo Śpiewacze „Lutnia”

• Urząd Gminy Lipnica Murowana

• Urząd Gminy Sękowa

• Urząd Gminy Wiślica

• Urząd Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego

• Urząd Miasta i Gminy Chrzanów

• Urząd Miasta i Gminy Proszowice

• Urząd Miasta i Gminy Słomniki

• Urząd Miejski w Bieczu

• Urząd Miejski w Krzeszowicach

• Wadowicka Biblioteka Publiczna w Wadowicach

• Wadowickie Centrum Kultury im. Marcina Wadowity

43

• Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Krakowie

• Zespół Szkół im. św. Jadwigi Królowej w Prandocinie

• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Krzeszowice

• Zespół Szkół w Płazie

Ewaluacja

Jak co roku, podczas obu weekendów wydarzenia zostały przeprowadzone ankietowe badania ewaluacyjne. Respondenci wypełnili 559 ankiet.

Badania ankietowe zostały przeprowadzone bez doboru próby, prezentowane w sprawozdaniu merytorycznym wyniki mają charakter wyłącznie orientacyjny.

Wizualizacje wyników badania ankietowego:

http://public.tableausoftware.com/views/MDDK2013/Dashboard1?:embed=y&:display_count=no

Dokumentacja fotograficzna

Dokumentacja fotograficzna wydarzenia:

http://www.flickr.com/photos/mik_krakow/tags/mddk2013/show/

Opracowanie raportu: Agata Tyrała, Karolina Fidyk

Fot. pałacu Starzeńskich w Płazie (s. 16) – UM Chrzanów, autorami pozostałych fotografii wykorzystanych w raporcie są pracownicy i wolontariusze Małopolskiego Instytutu Kultury.

Documents

Sprawozdanie merytoryczne XV Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego (2013)