SRCE IDEALNA PUMPA

Srce idealna pumpawww.cpsbl.org

SRCE-NAJVA@NIJA PUMPA

Ljudski krvotok sa arterijama, venama i kapilarima pred-stavlja osnovni sistem, koji integri{e sve ostale dijelove organiz-ma.Najva`niji dio krvnog sistema koji povezuje 100 triliona

}elija ljudskog bi}a jeste, bez sumnje, srce. Sa svoje ~etiri razli~ite komore kojima pumpa krv bogatu i

siroma{nu kiseonikom do razli~itih delova tijela, a da ih nemije{a me|usobno, i sa svojim kapcima koji funkcioni{u kaosigurnosni zatvara~i, dizajn srca zavisi od visoko ure|enihravnoteà.Na{e srce, koje neprestano radi tokom cijelog ìvota

odre|enim ritmom kojeg mi nismo uspostavili, predstavlja jedannedoku~ivi sistem.

Otpo~ev{i sa kucanjem u maj~inoj utrobi, srce radi bezprestanka tokom cijelog na{eg ìvota u ritmu od 70 - 100 otku-caja u minuti. Odmara se samo pola sekunde izme|u svakogotkucaja.

Srce se kontrahuje oko 100 000 puta tokom jednog dana, advije i po milijarde puta u toku na{eg ìvota. Kada sr~ani radpreto~imo u koli~inu krvi koju srce ispumpa u toku ìvota dobi-jemo 300 miliona litara, {to bi ispunilo jedno manje jezero.

Sve strukture u srcu, koje imaju izuzetno precizan redosli-jed u svom delovanju, specijalno su dizajnirane za svoj rad. Usrcu se vodi briga o svakom detalju: krv koja je bogatakiseonikom i ona koja je siroma{na kiseonikom ne mije{aju seme|usobno. Krvni pritisak je precizno regulisan. Obavljaju sesve operacije u procesu ishrane cijelog tijela, a sistemi kojipumpaju krv rade to samo koliko je potrebno. Srce je dizajnira-no u skladu sa svim tim. Moèmo nabrojati neke od osobinasrca: Srce je postavljeno na jedno od najza{ti}enijih mjesta utijelu. Po{to je jedan od najva`nijih organa, specijalno je obezb-je|eno i veoma dobro za{ti}eno od spoljnih udara.

Krv bogata kiseonikom i krv siroma{na kiseonikom nikadase ne mje{aju: U srcu, krv bogata kiseonikom i krv siroma{nakiseonikom u stalnom su pokretu. Specijalno tkivo dijeli srce u~etiri komore koje imaju razli~ite osobine. Gornji dio uklju~ujedesnu i lijevu sr~anu pretkomoru, koje su ispunjene razli~itimpregradama. One propu{taju krv u komore ispod njih. (Sl.1a)Zahvaljuju}i ovoj savr{enoj gra|i krv se nikada ne mije{a.

Srce reguli{e krvni pritisak tako da ne dolazi do o{te}enjaorgana. Srce ne radi kao jedna pumpa, ve} kao dvije susjednepumpe, od kojih svaka ima svoju komoru i pretkomoru. Ova podjela tako|e razdvaja na{ krvni sistem na dva dijela.

Desna strana srca {alje krv sa relativno niìm pritiskom u plu}a,a lijeva strana pumpa krv sa vi{im pritiskom u cijelo tijelo. Regulacija pritiska je veoma va`na, jer ako bi krv koja se

{alje u plu}a imala isti pritisak kao krv koja se {alje {irom tijela,plu}a ne bi mogla da podnesu takav pritisak i raspala bi se.Ravnoteà u srcu ne dozvoljava da do|e do pojave takvog

problema u plu}ima, zato {to je sve savr{eno dizajnirano.

ZZddrraavvlljjee ppoo~~iinnjjee ddaannaass ZZddrraavvlljjee ppoo~~iinnjjee ddaannaass

5 6

Srce obezbje|uje transport mnogih potrebnih supstanci uorgane. Pre~i{}ena krv sa kiseonikom dolazi iz plu}a, prenosi seputem krvne ìle aorte i raznosi se do tkiva, preko mno{tvakrvnih ìla. Tokom svog protoka kroz kapilare, krv osim kiseonika

raznosi supstance kao {to su hormoni, hranljive materije i drugevrste sastojaka potrebnih tkivima. Krvne }elije — eritrociti, sunajva`nije u prenosu kiseonika do svih dijelova tijela. (Sl.2)

Zanimljivo je ista}i da su to }elije koje gube svoje jedro, svojcentralni kompjuter radi prenosa {to ve}e koli~ine kiseonika.I pored toga, eritrociti ìve 120 dana. Stvaraju se u ko{tanoj

srì izuzetnom brzinom. Svake sekunde se stvara 10 milionapotencijalnih }elija koje }e dati zreli i formirani eritrocit.Po{to eritrocit mora da apsorbuje - upija kiseonik, on mora

da posjeduje specifi~an oblik, da bi najbrè popunio svoje ma -ksimalne kapacitete za prenos.Oblik koji podsje}a na prelaz izme|u krofne i pala~inke

najbolje odgovara za ovu ulogu.Svaka ~etvrta }elija u organizmu je eritrocit ili jednostavnije

re~eno, u organizmu se nalazi oko 25 000 milijardi eritrocita,~ime se potvr|uje njihova esencijalna uloga u organizmu.U svakom eritrocitu postoji 265 miliona molekula hemoglo-

bina, a to je molekularna ma{ina za vezivanje kiseonika. I zatoje ispitivanje koli~ine hemoglobina izuzetno bitna pretraga prianalizi krvne slike.

U svakom molekulu hemoglobina postoje 4 atoma Fe, kojisvaki za sebe vezuju jedan molekul kiseonika.(Sl.3)

Hemoglobin je, ustvari, najniì molekul koji di{e, i to suprot-no na{im plu}ima!Kada hemoglobin veè kiseonik - on se skuplja, a kada ga

otpu{ta - {iri se. I zahvaljuju}i ovim biohemijskim mehanizmi-ma kroz na{e tijelo proti~e krv bogata kiseonikom, koji nije ugasovitom stanju.


7 8

Sl.1a Desna i lijeva komora srca

Sl.2 Crvene krvne }elije

Sl.3Hemoglobin sa 4 atoma Fe

On se hemijski transformisao, da bi nas za{titio od embolije.Protok krvi je omogu}en kroz tijelo zahvaljuju}i na{im krvnimìlama, koje su predstavljene kao vodovodne cijevi ili “central-no grijanje” na{eg tijela.Samo ove specijalne krvne ìle imaju mogu}nost promjene

unutra{njeg lumena svojih cijevi. Posebno je bitna glatko}azidova krvnih sudova i njihova prohodnost.(Sl.4)

Vratimo se centralnom organu na{eg krvotoka. Srce posjedu-je zaliske koji su pore|ani u smjeru toka krvi i koji rade usavr{enoj harmoniji. U srcu postoje zalisci na ulazu u svakukomoru koji sprije~avaju da krv te~e u suprotnom smjeru. Ti zalisci izme|u pretkomora i komora izgra|eni su od vlak-

nastog tkiva i posjeduju veoma male mi{i}e. (Sl.5)

Ukoliko bi jedan od tih mi{i}a prestao sa radom, do{lo bi doizlivanja krvi u pretkomore {to bi izazvalo veliki poreme}aj, pa~ak i smrt. Me|utim, do toga dolazi samo u slu~aju bolesti srca.Srce pumpa potrebnu koli~inu krvi u zavisnosti od promjene

uslova. Koli~ina krvi, koja se pumpa od strane srca, mijenja se uskladu sa potrebama tijela. Pod normalnim uslovima, srce otkucava 70 puta u minuti.

Kada se bavimo fizi~kim radom, kada mi{i}i zahtijevaju vi{ekiseonika, srce pove}ava koli~inu krvi koju pumpa i dostièritam od 180 otkucaja u minuti. [ta bi se desilo kada toga ne bi bilo? Ako bi srce radilo u nor-

malnom ritmu, kada je tijelu potrebno vi{e energije, npr. pri-likom vo`nje bicikla, do{lo bi do poreme}aja u ravnoteì i doo{te}enja u tijelu. Me|utim, takve disfunkcije se ne de{avajuzbog savr{ene strukture srca. I bez na{eg uticaja, srce reguli{e koli~inu krvi koju pumpa.

Srce funkcioni{e van na{e kontrole, pa ipak, upravo kako treba.Koli~ina krvi koja se pumpa od strane srca kontrolisana je speci-jalnim nervnim sistemom. Bez obzira da li spavamo ili smobudni, na{ krvni sistem reguli{e koli~inu krvi koja se pumpa,kao i brzinu pumpanja.

Struktura srca - koja reguli{e gdje, kada i koliko je krvipotrebno - je besprijekorna. Srce operi{e sa specijalnim elek-tri~nim sistemom. Mi{i} koji odre|uje otkucaje srca i koji sezove sr~ani mi{i}, druga~iji je od svih drugih mi{i}a u tijelu.]elije drugih mi{i}a skupljaju se svaki put kada su stimulisaniod nervnog sistema.

Me|utim, }elije sr~anog mi{i}a skupljaju se same od sebe.Njegove }elije imaju sposobnost da se pokre}u i {ire uz pomo}sopostvenih elektri~nih tokova. Iako svaka }elija ovog mi{i}aposjeduje tu sposobnost, nijedna od njih se ne skuplja nezavisnood ostalih }elija, jer bi do{lo do anarhije u prenosu elektri~nihimpulsa.(Sl.6)


9 10

Sl.4 Vene, arterije i kapilari

Sl.5 Zalisci - kuspisi

a. b.

Drugim rije~ima, one ne}e izazvati haos koji bi poremetionormalan ritam srca, u kojem bi se jedan dio skupljao, a drugiopu{tao. Ove }elije, koje su otkrivene u obliku lanca, rade zajed-no prema instrukcijama dobijenim od elektri~nog sistema.Zahvaljuju}i ovom specijalnom elektri~nom sistemu mimoèmo pratiti funkcionalnost i fiziolo{ke promjene na srcu uvidu elektrokardiograma ( EKG).S obzirom na izuzetnu va`nost sr~anoìlnog sistema poz-

abavi}emo se potencijalnim bolestima koje prijete i njihovimtretmanom. Danas je op{te poznato da su oboljenja srca i krvnih sudova

naj~e{}i uzrok smrti kod svjetskog stanovni{tva. Medicinskaistraìvanja pokazuju da su sr~ane bolesti uzrok smrti u preko50% slu~ajeva.1,2(Sl.7)Svaki drugi ~ovjek umire od sr~anih oboljenja, {to daje alar-

mantnu situaciju i ukazuje da su ova oboljenja potcijenjena. Uosnovi svih ovih oboljenja u oko 90 % slu~ajeva, nalazi se pro-ces ateroskleroze6. To je degenerativno oboljenje zida arterija, koje suàvanjem

lumena krvnog suda dovodi do oteàne ili potpuno prekinutecirkulacije s vrlo te{kim i brojnim komplikacijama.

Ina~e, krvotok kao transportni sistem tijela ima zadatak dasvojim krvnim ìlama snabdijeva krvlju, tj. hranom i kisikomsve dijelove organizma.Da bi to bilo mogu}e krvne ìle treba da imaju glatku

unutra{njost i promjer koji moè zadovoljiti protok krvi.U poreme}aju zvanom ateroskleroza zidovi krvnog suda

postaju zadebljali nakupljanjem masno}a u vidu ateroma iremete normalan tok krvi. (Sl.8)Mjesta naj~e{}eg pojavljivanja ateroskleroze su krvni sudovi

mozga, srca, bubrega i nogu. Termin ateroskleroza poti~e odgr~ke rije~i “ateros,” ~ije je izvorno zna~enje “ka{a”.


11 12

Sl.6 Inervacija srca

Sl.7 Uzroci smrtnosti po u~estalosti

Sl.8 Aterom - Sl.9 Zadebljanje u zidu ka{asto za~epljenje krvnog suda

Naime, glavnu pojavu u aterosklerozi predstavljajuograni~ene tvrde plo~e u zidu arterije, tzv. ateromi, ~ija jeunutra{njost ispunjena ù}kastim sadràjem usled prisustvaholesterola i drugih masno}a.

Ateromske plo~e dovode do suènja lumena arterije, {to imaza posljedicu oteànu cirkulaciju krvi u oblasti koju ta arterijaishranjuje.(Sl.9) Istovremeno, tako izmjenjen i neravan zidkrvnog suda predstavlja odli~nu podlogu za naknadno stvaranjekrvnih ugru{aka ili tromba. Zbog toga dolazi do definitivnogzapu{enja krvnog suda.

Kada dotok krvi u pojedine oblasti postane minimalan iliprestane javljaju se bolovi i napadi. U po~etnom stadijumuaterosklerotske promjene se ispoljavaju u vidu uzdu`nih, lakouzdignutih, ù}kastih pruga na unutra{njoj strani zida krvnogsuda. Sastavljene su od nagomilanih masnih materija pa se nazi-vaju masne pruge.

Danas se dobro zna da se masne pruge razvijaju ve} u djet-injstvu, u prosjeku oko petnaeste godine.Masne pruge se mogu transformisati u uznapredovali stadij

ateroskleroze. Njega predstavljaju tzv. fibrozne plo~e ili“plakovi”, koji se sastoje od jedne ~ahure sagra|ene od vezivnogtkiva u ~ijoj unutra{njosti se nalaze masne materije i drugi pro-dukti nastali raspadom }elija u unutra{njosti.(Sl.10)

Fibrozne plo~e imaju izgled ~vrstih promjena koje transfor-mi{u lumen krvnog suda i dovode do njegovog suàvanja.Osim toga, na mjestima ovakvih promjena dolazi do stvaran-

ja vrtloga u krvnoj struji, {to stvara uslove za nastanak krvnihugru{aka na ovim mjestima i dodatnih smetnji pri proticanjukrvi. Mogu}e je da do|e i do prskanja spoljne ili vezivne ~ahurefibroznih plo~a sa pra`njenjem njihovog sadràja u sam lumenarterije. To dovodi do potpune opstrukcije i zapu{enja krvnihsudova, a za posljedicu ima dramati~nu sliku infarkta.(Sl.9)

Zavr{ni stadij je kalcifikacija fibroznih ~vorova, odnosnonjihovo zakre~enje usled taloènja kalcija, tako da krvni sudovidobijaju izgled tvrdih, neelasti~nih i rigidnih cijevi. (Sl. 11,12)

Ateroskleroza je zapaljenski proces uz imunolo{ko posre-dovanje ili jednostavnije re~eno proces ubrzanog starenja arte -rija. Glavni patolo{ki proces u aterosklerozi je suènje arterija,gdje masno}e iz krvi prodiru u zid arterije.Stvara se lipidni bazen ograni~en fibroznom kapom, koja

ometa normalan protok krvi.


13 14

Sl.10 Fibrozne plo~e - plakovi u krvnom sudu

Sl.10 Ateromi Sl.11 Rigidni krvni sudovi

Sve komplikacije su vezane za smanjeni dotok kiseonika idrugih hranljivih materija do odre|enih }elija, koje umiru zbognedostatka hrane. Nastanak i razvoj ateroskleroze dovode se uvezu sa ~itavim nizom ~inilaca koji su povezani sa njenompojavom. înioce koji su povezani sa nastankom bolesti, nazvalismo faktorima rizika. Te faktore rizika smo podijelili u dvijegrupe: AA)) FFaakkttoorrii rriizziikkaa nnaa kkoojjee ssee nnee mmoo`̀ee uuttiiccaattii::- naslije|e,- pol,- ìvotna dob.

BB)) FFaakkttoorrii rriizziikkaa nnaa kkoojjee ssee mmoo`̀ee uuttiiccaattii:

- povi{en holesterol i drugi lipidi,- pu{enje,- povi{en krvni pritisak,- {e}erna bolest,- gojaznost,- fizi~ka neaktivnost i- psihi~ki stresovi.

Za razliku od prve grupe faktora, na ove druge se moè uti-cati odre|enim promjenama u na~inu ìvota i ishrane.U prilog va`nosti otklanjanja povi{enih nivoa holesterola

govore pouzdani podaci. Dugotrajna normalizacija holesteroladovodi ~ak do djelimi~nog povla~enja ve} nastalihateroskleroznih promjena u zidovima krvnih sudova.Aterosklerozni proces moè dovesti do o{te}enja bilo kog

organa, ali naj~e{}e i po svojim posljedicama najteè sulokalizacije na srcu, bubrezima, mozgu i ekstremitetima.Naj~e{}u i najva`niju lokalizaciju ateroskleroze predstavlja-

ju, tzv. koronarne arterije srca.

Ishrana sr~anog mi{i}a ne vr{i se putem krvi, koja proti~ekroz sr~ane {upljine, ve} putem dvije koronarne arterije koje seodvajaju od aorte odmah po njenom izlasku iz lijeve komoresrca. Te arterije su vrlo ~esto sjedi{ta ateroskleroze, s obzirom naveliku potrebu sr~anog mi{i}a za krvlju. U slu~aju suènja ovih arterija ateromskim plo~ama, dolazi

do vrlo ozbiljnih smetnji, koje se ozna~avaju kao koronarnabolest srca. Ukoliko je do{lo do suàvanja krvnog suda, bolest seispoljava u obliku napada vrlo jakih bolova u predsr~anom pred-jelu.Bolest sa takvom simptomatologijom naziva se angina pek-

toris ili stenokardija.Poznato je da se angina pektoris javlja zbog nedovoljne

opskrbe srca krvlju i to iznenada, pri naporu ili emocionalnomstresu.Me|utim, ako do|e do pucanja ove fibrozne kape i izlijeva -

nja sadràja, uz stvaranje tromba, moè do}i do trenutnog preki-danja cirkulacije, {to }e izazvati izumiranje }elija u distalnim(donjim) podru~jima srca i nastanak infarkta srca, koji se moèletalno zavr{iti.

Druga opasnost od zapu{enja sr~anih arterija jeste kodkoronarnog spazma, (periodi~no stezanje sr~ane arterije) koji senaj~e{}e doga|a u emocionalnom ili nekom drugom stresu.

Stanje ovakvih bolesnika, sa djelimi~no ili potpunozatvorenim sr~anim arterijama, je dramati~no, uz dominiranjesimptoma:-bol u prsima, koji se ~esto {iri u u desno rame ili ruku, a traje nekoliko sati, ili koji se ponavlja (Sl. 12),-nedostatak daha,-hladni znoj, -mu~nina i -vrtoglavica.


15 16

Najteà manifestacija ovih poreme}aja na srcu javlja se uvidu izumrlog tkiva tj. infarkta miokarda.(Sl.13,14)Drugu ~estu lokalizaciju ateroskleroze predstavljaju mo`dane

arterije. U tom slu~aju dolazi do te{kih poreme}aja cirkulacije iprotoka krvi s nastankom mo`danog udara ili mo`dane kapi(“{log”). (Sl.15)Jasno je da su posljedice aterokleroze izuzetno opasne i zato

preporu~ujemo sprije~avanje nastanka i rano lije~enje.Prije svega moramo obratiti pa`nju na na{u ishranu, tako {to

}emo nivo holesterola i triglicerida odràvati u normali. Ishranaje izuzetno vaàn faktor u nastanku i razvoju ateroskleroze.Pri tome su od zna~aja ne samo vrsta unijete hrane, ve} i

cjelokupni energetski unos.

Na dijagramu moète vidjeti koji aterogeni elementi izishrane pove}avaju nivo holesterola u serumu.3 (Sl.16)Najopasniji je unos zasi}enih masnih kiselina, zatim visok unosholesterola, kao i pove}an energetski unos, {to se manifestujegojazno{}u. Zasi}ene masne kiseline su skoro sve ìvotinjskogporijekla. Uglavnom su ~vrste na normalnoj temperaturi ipove}avaju nivo holesterola u krvi. Na tabeli moèmo vidjetiprocentualnu zastupljenost ovih kiselina u na{oj ishrani.3(Sl.17)


17 18

Sl.12 Anginozni bolovi; Sl.13,14 Izumrlo tkivo srca

Sl.15Lokalizacija

mo`danog udara

Sl. 16 Aterogeni elementi ishrane

Sl.17. Izvori zasi}enih masnih kiselina

Sl.12 Sl.13 Sl.14

Obratimo pa`nju na ove opasne zasi}ene masne kiseline ipoku{ajmo ih eliminisati ili svesti na najmanju mjeru.Najve}e koli~ine zasi}enih masno}a nalaze se u crvenom

mesu: svinjsko i gove|e. Opasne namirnice su mesni proiz vodi:pe~enje, bifteci, hamburgeri, vir{le, {unka, mesni doru~ak, slan-ina i kobasice.Bogat izvor ovih masno}a su mije{ana jela: masti, ulja za

kuvanje, umaci, sosovi i grickalice.Vrlo ozbiljan problem jeste nepoznavanje ~injenice da je

zna~ajan izvor zasi}enih masno}a punomasno mlijeko, jaja irazni pekarski proizvodi od bijelog bra{na.Najva`niji aterogeni faktor iz hrane je holesterol i sav je

ìvotinjskog porijekla, dok biljni proizvodi ne sadrè holesterol.Posebno bogate izvore holesterola predstavljaju ùmance jajeta,sve iznutrice, (mozak, jetra, bubrezi, srce) buter, punomasnomlijeko i mlije~ni proizvodi.4

Na dijagramu moète vidjeti najva`nije izvore holesterola izhrane, koje su zastupljene sa po 33% u ukupnoj koli~ini hole -sterola koji unosimo.3(Sl.18)

Studija koja je izvedena na 365 000 mu{karaca u periodu od6 godina, jasno je pokazala povezanost izme|u porasta nivoaholesterola u krvi i stope smrtnosti od koronarne bolesti.3

(Sl.19).Holesterol se kre}e kroz krv spojen sa supstancama koje se

zovu lipoproteini, koji upravo dijele holesterol na dvije vrste:LDL holesterol ~ini 75% ukupnog holesterola i on pomaè

nastajanje ateroskleroze i zovemo ga “lo{i holesterol”.HDL holesterol se naziva “dobrim holesterolom” jer preveni-

ra nastanak ateroskleroze. Maslinovo ulje nas {titi upravo zato{to pove}ava nivo “dobrog”, za{titnog holesterola.Pomenu}emo jo{ jedan faktor rizika za koronarnu bolest, a to

je pu{enje. Kod pu{a~a pove}avaju se naslage holesterola ukrvnim sudovima. Nikotin suàva krvne sudove i dodatno spri-je~ava dotok krvi do svih organa. Naro~ito je bitno da su pomenuti lipidni bazeni mnogo te~niji

kod pu{a~a, tako da njihovo pucanje izaziva pojavu vulkanskeerupcije i opstruktivnu trombozu koja se tragi~nozavr{ava.(Sl.20)


19 20

Sl. 18.Izvori holesterolau hrani

Sl.20 Pucanje lipidnog bazena kod pu{a~a

Sl. 19 Korelacija holesterola i smrtnosti

U stresu, kao {to je tragi~na smrt, dolazi do gr~enja isuàvanja krvnog suda, ~ime se moè izazvati pucanje ovefibrozne kape.U tom slu~aju dolazi do potpune obustave krvotoka i infark-

ta.KKaakkoo ssee bboorriittii pprroottiivv oovvoogg pprriittaajjeennoogg ii ttiihhoogg uubbiiccee??Analizira}emo ulogu ishrane u lije~enju i sprije~avanju

ateroskleroze. Adekvatnom ishranom moè se posti}i znatnosmanjivanje holesterola i triglicerida, a samim tim i rje{enjaproblema sr~anih bolesti.

Ispitivanja u Finskoj pokazala su da smanjen unos zasi}enihmasnih kiselina, ukupnih masti i namirnica bogatih hole -sterolom, ve} poslije 6 nedelja, dovodi do smanjenja holestero-la i triglicerida za 25 % tj. za 1/4.3

Obratimo pa`nju na namirnice bogate zasi}enim masnimkiselinama, koje su vrlo opasne. (Sl 21) Vrlo je bitno pove}atikoli~inu unosa polinezasi}enih masnih kiselina, koje imajuizuzetno blagotvorna dejstva.One se uglavnom nalaze u te~nom stanju i lak{e stupaju u

metaboli~ke reakcije, ~ime se transformi{u. Djeluju ~ak i nasmanjenje holesterola, te im se pozitivni uticaj umnoàva.Na ovom dijagramu vidimo vrlo malo ovih kiselina u mesu i

mlijeku i njegovim proizvodima, a izuzetno mnogo u biljnimnamirnicama.(Sl.22) Kao {to vidimo, namirnice biljnog porijekla treba koristiti u

mnogo ve}im koli~inama. Druga klju~na mjera jeste smanjitiunos holesterola. Na ovoj tabeli moète vidjeti prezasi}enostholesterolom sljede}ih namirnica, te bi iste trebaloizbje}i.(Sl.23).5 Jedan bitan dijetetski princip je pove}an unosceluloze ili biljnih vlakana.Ona pove}avaju volumen crijevne mase, ubrzavaju crijevni

transport, omogu}avaju detoksikaciju organizma, usporavajuapsorpciju {e}era, djeluju}i pozitivno na bilans {e}era.


21 22

Sl.21

Sl.22

Sl.23

Imamo dvije vrste biljnih vlakana: rastvorljiva i nerastvorlji-va. Nerastvorljiva biljna vlakna smanjuju nivo triglicerida ukrvi, a njihovu koli~inu u namirnicama moète vidjeti na slici24. Danas postoje sigurni dokazi da rastvorljiva biljna vlaknasmanjuju nivo holesterola za 7 %, a u osobama sa vi{kom hole -sterola i za 19%.Koli~ina vlakana u odre|enim namirnicama je predstavljena

u tabeli.(Sl.24) Mekinje od zobi imaju najve}u koli~inu ovihrastvorljivih biljnih vlakana. Moramo posebno obratiti pa`nju nabjelan~evine, jer je ustanovljeno da se unosom ìvotinjskihnamirnica pove}ava nivo krvnih lipida i ubrzava procesateroskleroze. Nasuprot pomenutim, bjelan~evine biljnog pori-jekla djeluju za{titno na krvne sudove.Posebno dobar izvor bjelan~evina predstavlja soja i sojine

prera|evine. Soja je duplo ve}i izvor bjelan~evina od bilo kogmesa.(Sl.25) Postoje i dokazi da ishrana sojinim bjelan~evinamadovodi do smanjivanja holesterola za oko 20-25 %.

Pomenimo jo{ jednu ~udesnu materiju -lecitin. To je materi-ja koja rastvara masne naslage u krvnim sudovima tj. djelujesuprotno aterosklerozi. Nalazimo ga u p{eni~nom zrnu, bademu,orasima i lje{njacima.U uglednom medicinskom ~asopisu “Lancet” objavljena je

studija na pacijentima oboljelim od ateroskleroze, koji su bilipodvrgnuti biljnom na~inu ishrane, te nisu pili alkohol ni pu{ili.82% ispitanih poslije 6 nedjelja su imali smanjenje naslagaholesterola i zapu{enja arterija.7

Naglasimo jo{ jedanput da je ateroskleroza tihi ubica, i dasimptome ne osje}amo dok nam se ne zapu{e arterije i do 50-70%. âk i danas u ve}ini dràva biv{e Jugoslavije nematehni~ke mogu}nosti da se utvrdi obim za~epljenja, dok procesne zauzme 75% arterije, a tada je ve} kasno za radikalne mjere.Zato je sada vrijeme za prevenciju i terapijsko djelovanje. SSlliijjeeddee}}ee pprroommjjeennee ssee pprreeppoorruu~~uujjuu::* Smanjiti ukupnu koli~inu unesenih masti na 30% kompletnog energetskog unosa.* Koristiti namirnice bogate polinezasi}enim masnim kiselinama, a to su namirnice biljnog porijekla.


23 24

Sl.24 Celuloza, rastvorljiva i nerastvorljiva

Sl.25 Koli~ina proteina na 100 gr.

* Upotrebljavati namirnice bogate bjelan~evinama biljnog porijekla.* Obezbjediti ugljene hidrate iz namirnica bogatih biljnim vlaknima.Va`no je napomenuti da se biljnom ishranom moè sprije~iti

90- 97% sr~anih bolesti. promijenimo navike i hrana }eposluìti kao lijek. Jo{ je i Pitagora rekao: “Izaberi najbolje inavika }e izabrano u~initi prijatnim i korisnim”.

IISSHHRRAANNAA II SSIISSTTEEMM ZZAA VVAARREENNJJEE

Uporedi li se ~ovjek sa ma{inom, ~iji svaki djeli} morasvakodnevno besprijekorno funkcionisati, name}e se zaklju~akda mu je prije svega potrebno osigurati "gorivo": {e}ere, mastii proteine. Namirnice koje uzimamo, dodu{e, sadrè raznolikesloène oblike tih tvari, ali se one procesom probave moraju ra -zgraditi na jednostavnije molekule. To se postiè razgradnjom u probavnom sistemu, odakle se

sve hranjive tvari, neophodna voda, elektroliti, vitamini iminerali dalje apsorbuju i u~estvuju u svim metaboli~kim igradivnim procesima u organizmu.(Sl.1,2)

Da bi se razgradnja izvr{ila, probavni sistem je snabdijevenfabrikama enzima. Svaka od ovih grupa }elija koja proizvodeenzime uvijek je spremna da u pravom trenutku izlu~i svojemo}ne hemijske supstance i pokrene proces postepenog razla-ganja hrane na osnovne sastojke. Pored uloge u probavi i upi-janju unijetih sastojaka, probavni organi aktivno sudjeluju i uodràvanju ravnoteè vode i elektrolita.[tavi{e, probavni sistem ima veliku ulogu i u stvaranju

imunolo{kog odgovora. Proces probave zapo~inje ve} u ustimalu~enjem sline i `vakanjem. Pljuva~ka vlaì hranu tako da se onamoè lako `vakati i kretati prema èlucu.1


25 26

Sl.1 Elementi probave Sl.2 Crijeva, jetra i èludac

Documents

SRCE IDEALNA PUMPA