Urbanizam Crne Gore

SREDNJOVJEKOVNI GRADOVI

CRNE GORESeptembar 2013.godine

Opšti podaci O

CRNOJ GORI

Crna Gora se nalazi u jugoistočnoj Evropi na Balkanskom poluostrvu.

Teritorija Crne Gore zauzima približno 13.812 km².

Graniči se sa Hrvatskom (14 km) na zapadu, Bosnom i Hercegovinom na sjeveru (225 km), Srbijom na istoku (203 km), Albanijom na jugu (172 km), a od Italije je radvojena Jadranskim morem. Dužina obale je 293,5 km

Regionalizacija teritorije Crne Gore Tri oblasti u okviru teritorije Crne Gore koje su prepoznatljive poprirodnim, kao i određenim kulturološkim odlikama; Osnov (glavni aspekt, kriterijum) zoniranja: geomorfološke karakteristike oblasti.Oblasti prepoznatljive po prirodnim i kulturološkim karakteristikama:I Primorje (Južni region)II Karstna oblast sa Zetsko-Bjelopavlićkom ravnicom (Centralniregion)III Oblast visokih planina i riječnih dolina (Sjeverni region)

Primorje (Južni region) | Coast (Southern region)

Karstna oblast (Centralni region) | Karst area with Zeta-Bjelopavlici plain (Central region)

Oblast visokih planina i riječnih dolina (Sjeverni region) | Area of high mountains and river valleys (Northern region)

U Crnoj Gori postoji pet nacionalnih parkova:ImeOsnovanVeličina (ha)SlikaNacionalni park Durmitor1952.39.000Nacionalni park Biogradska gora1952.5.650Nacionalni park Lovćen1952.5.650Nacionalni park Skadarsko jezero1983.40.000Nacionalni park Prokletije2009.16.630 

•Preteče današnje Crne Gore su srednjovjekovne kneževine Duklja i Zeta. Crna Gora je tokom turske vladavine imala neku vrstu autonomije, a nezavisnost od Turske joj je potvrđena na Berlinskom kongresu 1878.

Od 1918. bila je dio sve tri Jugoslavije.

Kraljevine Srba, Hrvata i SlovenacaKraljevine JugoslavijeFNRJ_SFRJugoslavije

Na referendumu održanom 21. maja 2006. godine građani Crne Gore su izglasali nezavisnost u odnosu na državnu zajednicu Srbiju i Crnu Goru

KARTA SREDNJOVJEKOVNIH GRADOVANezavisnost Crna Gora se na crnogorskim prostorima prvi put javlja 1296. godine u povelji srpskog kralja Stefana Uroša II Milutina iz dinastije Nemanjića.

Javlja se u obliku otь Črne Gore, u kontekstu oblasti oko Crmnice i vranjinskoga manastira Skadarskog jezera

Ime Crna Gora je vjerovatno izvedeno prema tome što su u srednjem vijeku Lovćen, njegova predgorja i područja starocrnogorskih planina bili pokriveni gustim šumama. Značenje imena leži u slovenskom toponimu za velike i guste gore ili mrke šumovite predjele.

U italijanskim izvorima Crna Gora se prvi put pominje u izvornom obliku 1348. kao Cerna Gora,

dubrovačkim izvorima 1379. kao Cernagora.

Italijanski izvori je takođe bilježe kao Montagna Negra, Montenegro ili Monte Negro i otuda je ime Montenegro ušlo u neslovenske jezike.

Kao Montenegro spominje se i u latinskim kotorskim spomenicima 1397, a kao Monte Negro 1443. i Crnagora 1458.

Godine 1435. u ugovorima između despota Đurđa Brankovića i Mlečana pominju se catuni Cerna Gora ili catunos Cernagora

KARTA PRAISTORIJSKIH NALAZISTA

DOBA ILIRSKE DRZAVE

KARTA RIMSKOG DOBA

KARTA RIMSKIH PUTEVA

RISANU današnjem Risnu nema elemenata za

koje bi se mogao vezati srednjevjekovni grad.Risan pored mora je vjerovatno bio kao Perast.

GLAVNA TVRĐAVA U DRŽAVI ILIRA.GLAVNA TVRĐAVA U DRŽAVI ILIRA.U srednjem vijeku nije imao onu važnost kao u U srednjem vijeku nije imao onu važnost kao u antičkom periodu, kada su kroz Risan prolazila dva antičkom periodu, kada su kroz Risan prolazila dva puta.puta.•Spominje se kao grad Herceg Stjepana u Spominje se kao grad Herceg Stjepana u 1444.god.1444.god.

•1466.god.Mlečani su nudili Herceg Stjepanu za 1466.god.Mlečani su nudili Herceg Stjepanu za njegova dva grad njegova dva grad Risan i Risan i Novi-ostrvo Brač i palatu Novi-ostrvo Brač i palatu u Splitu.u Splitu.•Risan su 1482 god. Zajedno sa Novim uzeli Turci.Risan su 1482 god. Zajedno sa Novim uzeli Turci. •Risan je jedno od najstarijih naselja na Mediteranu. Najranije pominjanje grada datira iz IV vijeka p.n.e. U vrijeme kratke vladavine kraljice Teute Risan je bio prijestonica Ilirskog kraljevstva. Tokom vijekova Risan je iskusio mnogo nedaća i preživio više različitih osvajača. Poslije Ilira, ovim krajevima vladali su Rimljani, Venecijanska republika, Otomansko carstvo itd. Upravo zbog tih brojnih utjecaja Risan danas predstavlja jedan od značajnijih historijskih centara u Crnoj Gori, posebno zbog kulturne zaostavštine iz vremena Rimskog carstva.

Na brdo Gradini iznad poznatog lokaliteta Carine nalaze se utvrđenja .Položaj ovog utvrđenja je veoma dobar naročito za kontrolu puta Risan-Onogošt(Nikšić)

Perast (Piruste) Smješten u podnožju brda sv.Ilije,

(873 m), nasuprot tjesnaca Veruge, na jednom od strateških najvažnijih položaja Boko Kotorskog zaliva.

Ime je dobio po ilirskom plemenu Pirusta, a praistorijski ostaci pronađeni u pećini Špila iznad Perasta svjedoče o veoma ranom naseljavanju ove oblasti

Iznad grada se nalaze ostaci rimskog puta koji je vodio iz Risna za Agruvivijum pa je moguće da je na mjestu na kome se danas nalazi tvrđava postojala manja rimska tvrđava castrum

Od najranijih dana Perast je bio okrenut moru i pomorstvu. Već 1336. godine Perast je imao brodogradilište koje je radilo do 1813. godine. Status opštine dobio je 1580. godine i zadržao ga sve do 1950. Ipak, svoj najveći procvat Perast doživljava u XVII i XVIII vijeku, kada svjetskim morima plovi stotinak peraških lađa. Pošto je jedna od najpoznatijih pomorskih škola bila upravo u Perastu, Petar Veliki je na preporuku Venecije sinove poznatih plemićkih familija slao u Perast, da se obučavaju kod poznatog matematičara i moreplovca Marka Martinovića. Podaci govore da je tokom 1697. i 1698. godine na brodu Marka Martinovića plovilo 17 ruskih kneževa Plan grada je sasvim jednostavan. Jedna dugačka ulica vodi kroz grad duž obale, a od nje stepeništa vode u više dijelove. U centru grada nalazi se trg (Pjaca) kojim dominira crkva Sv. Nikole sa svojim impresivnim zvonikom visokim 55 metara. Prvobitno započeta trobrodna crkva nikada nije završena, zbog nedostatka novca. Danas se u prezbiteriju i sakristijama nedovršene crkve nalazi riznica i muzej

Pored crkve Sv. Nikole Perast ima još 17 crkava. Veoma je interesnatna crkva Sv. Ane koja se nalazi visoko iznad grada, a freskama je ukrasio Tripo Kokolja.Prelijepe peraške palate, iako danas velikim dijelom zapuštene i obrasle bršljanom, ipak svjedoče o zlatnom dobu ovog grada.

Preko puta Perasta nalazi se Gospa od Škrpjela, vještački otok, nastao nabacivanjem kamena na podvodnu hrid. Do današnjih dana sačuvan je običaj ritualnog bacanja kamena oko otoka svakog 22. jula, kao spomen na dan kada je 1452. godine na hridi - škrpjelu pronađena ikona Bogorodice sa malim Hristom, što je Peraštanima bio „Božiji znak" i povod za izgradnju crkve.

Peraštani su vjekovima kontrolisali Verige i put za Kotor.Današnja matrica naselja je srednjevjekovna i datira znatno prije XVI vijeka

Sveti Stefan Sveti Stefan je ostrvo koje se nalazi na

obali između Budve i Petrovca.Nasip koji ga danas spaja sa obalom je vrlo uzan i ranije za vrijeme bure ili juga nije bio prohodan.

Postoji mišljenje da je Sv.Stefan Porfirogenitov ,, Novi grad,,jer se nalazi naspram Starog grada Budve.

Prvi put se spominje 1442.god.kao središte Paštrovića. Dvanajest Paštrovskih plemena su u gradiću sagradili po jednu kuću u koju bi sklanjali ženu i djecu u slučaju neprijateljskog napada.

Vremenom su ovdje Paštrovići podizali i magazine, u kojima su držali mrs, najviše ulje.Naselje na ostrvu je bilo vrlo pogodno za odbranu .Prema kopnu zidovi su bili nešto bolje uredjeni , tvrdi i imali su čak i neku vrstu manje kule odakle je mogao da se gađa neprijatelj.Naselje se najvjerovatnije formiralo oko stare crkve sv.Stefana koja se nalazi na vrhu ostrva.

Ulice su izlomljene i krivudave kao i u svim primorskim mjestima, ali ipak najveći broj ima pravac Istok –zapad zbog konfiguracije terena.

Grad je u XX vijeku iseljavanjem preostalog stanovništva pretvoren u hotel.

SVETI STEFAN

Haj-Nehaj(Nechagia) Nalazi se na oko 10

km.Sjeverozapadno od Bara na stjenovitom brdu, malo povučenom od mora ka planini Sozini na 230metara nadmorske visine.

Najstariji pomen Nehaja je iz 1542.god.grad je u slučaju potrebe mogao da primi 900 ljudi.

Grad je vrlo nepristupačan sa svih strana, osim sa zapada gdje se nalazi i ulaz. Na najvišoj tačci brda nalazi se crkva sv.Dimitrija.U osnovi grad je koncipiran za borbu vatrenim oružjem, ima okrugle kule i vrlo mnogo puškarnica.Čitav južni dio i dio prema ulazu ispunjen je stambenim objektima.

HajHaj Nehaj Nehaj

Ratac Ovaj kompleks se nalazi na morskoj

obali, na jednom rt između Sutomora i Bara.

Prvi put se pominje 1247.god.Tokom XIV vijeka u svom značajnom periodu,manastir se češće pominje u Dubrovačkom arhivu.U ovo vrijeme na Ratcu se najviše gradilo

1532.god.poslije jedne turske pljačke manastir je napušten, a konačni 1571.god.on je razoren.

Ostaci benediktanskog samostana Bogorodice Ratačke iz XI vijeka. Nalazi se na morskoj obali na samom kraju rta Ratac, između Bara i Sutomora.Sačinjavale su ga tri crkve, nekoliko zgrada zaštićenih odbrambenim zidovima i kulama. Od 1443. g. nalazio se pod mletačkom upravom, a 1571. g. Turci su ga spalili i srušili

Svač Svač je bio episkopski grad još u VIII

vijeku. Ostaci utvrđenja Svač nalaze se na stijeni iznad Šaskog jezera,a predgrađa u produženju prema sjeveru- sjeveroistočno od Ulcinja kod sela Šasa.O njegovom razvoju u ranom srednjem vijeku nema podataka.

1216.god. Pominje se u žitiju Nemanjinom.

1241.god. Mongoli ga razaraju. 1406.god. Pominje se kao selo . Ulaz u utvrđenje je sa sjeverne strane,

oblik grada u osnovi je izdužen.

Grad je utvrđen sa svioh strana, osim južne gdje je prirodna nepristupačnost.

U samom gradu ima ostataka zgrada za stanovanje od kojih su neke očuvane vrlo dobro.

U predgrađu Svača nalaze se tragovi ostataka crkava kojih ukupno ima osam.Najveća crkva je sv.marije podignuta najvjerovatnije 1300.god.

Svač

Martinići Nalazi se na jednom brežuljku, istočno do grada Spuža, uz rub doline

rijeke Zete.

Martinićka gradina nastala je najvjerovatnije u vrijeme seobe naroda odnosno dolaska Slovena na ovaj dio Balkana .Pretpostavlja se da krajem XII vijeka izbjegli stanovnici u vrijeme doseljavanja Slovena, na dva sata hoda od Duklje, formirali ovu naseobinu.

Kao i ostali srednjevjekovni gradovi Gradina je formirana na vrh brda koje sa svih strana ima nepristupačne litice.Opasana je sa svih strana zidinama debljine 1,50-2,00m.ojačanih kulama i ulaznom kapijom u jugozapadnom dijelu.Nepravilan oblik osnove je posljedica terena

Medun(Meteon)

Nalazi se na oko 10 km. Sjeveroistočno od Podgorice u Kučima, nedaleko od puta za Ubli.Leži na brežuljku koji je bio akropola većeg ilirskog grada.

Položaj na kojem se nalazi je izvanredan, jer se sa njega kontroliše čitava okolina.

Pretpostavlja se da grad nastao najkasnije u III vijeku prije nove ere.

• kao jedno od središta ilirske države. Prvi ga spominje rimski povjesničar Tit Livije kao grad ilirskog plemena Labeata, što potvrđuju arhitektonski ostaci. Grad je imao veliki fortifikacijski značaj.

Sudeći po položaju, načinu gradnje, konstrukciji zidina, Meteon (Medun) je bio značajan ilirski grad na području Labeata, s uobičajenim obilježjima utvrđenih gradova toga doba s akropolom i podgrađem, a čije su moćne "kiklopske" zidine, od kojih još postoje tragovi, podigli grčki graditelji (za Ilire). Niše između akropole i podgrađa, pronađene prilikom arheoloških iskopavanja, sigurno su služile u kultne svrhe.

•. Skadarsko jezero je najveće jezero na Balkanu. PovršinaSkadarskog jezera varira od 354 km2 (od toga Crnoj Gori pripada 221,8, a Albaniji 147,9 km²) pri vodostaju od 4.71 mnm,do 505,8 km2 pri vodostaju od 10 mnm. Dužina mu je od Vranjine do Skadra 40 kilometara, a širina na nekim mjestima 14 kilometara. Kroz istoriju jezero je mijenjalo svoje ime u zavisnosti od civilizacija koje su nastanjivale ovaj jedinstven hidrografski objekt. Za vrijemeIlira zvalo se Lacus Labeatis, u XII vijeku zvalo se Balta, u srednjemvijeku Dioklitsko jezero ili jezerište od Skutari, u narodu poznatokao Blato, zbog svoje male dubine. U XVI vijeku putopisac EvlijaČelebija nazivao ga je Bojansko jezero. Današnje ime nosi pogradu Skadru

Jezero je puno ostrva i poluostrva na kojima se nalaze tragovi istorije i vrijedna kulturna baština: Žabljak (15. v.) - prijestonica nekadašnje Zete, Lesendro - tvrđava na stijeni usred jezera, tvrđava Grmožur.  Na obali jezera nalazi se mali gradić - Rijeka Crnojevića. U blizini su ostaci grada Oboda gdje je bila smještena štamparija u kojoj je 1494. godine štampana prva knjiga u ovom dijelu Evrope Oktoih.

Mnogobrojni kulturno-istorijski spomenici kao sto su arheoloska nalazista, manastirski kompleksi i utvrdjenja, razbacani u sirokoj lepezi u basenu Skadarskog jezera, te I brojna ostrva govore da je jos u XIV i XV vijeku ovo podrucje bilo znacajno kulturno srediste.Kulturno-istorijsko nasledja Skadarskog jezera cine:· ostrva· arheoloski lokaliteti· manastirski kompleksi,· utvrdjenja,· sakralni spomenici· etnografski fond

Na obalama Skadarskog jezera i na njegovim ostrvima nekada je bilo dvadesetak manastira, zbog cega nosilo naziv "Zetska Sveta Gora".

Po zapisima, najstariji objekat na ostrvu je bio vranjinski manastir, odnosno Manastir Svetog Nikole Vranjinskog, podignut 1223.g. od strane episkopa Ilariona. U to vrijeme vranjinski manastir je najveći posjednik dobara u okolini ''Jezera'': ''po defteru iz 1523 vranjinski manastir ima u Orahovi zemlju od 15 kartaluka, vinograd i 4 mlina, od toga 2 ispravna i 2 porušena, a samu Orahovu je darovao kralj Milutin vranjinskom manastiru oko 1296. Pored ovoga u Godinju je imao 1 vinograd i 2 mlina, a samo Godinje je kralj Stevan Vladislav 1242 poklonio manastiru. U limljanima manastir je imao zemlju od 16 kartaluka, a u Brčelima 10 kartaluka zemlje što je potvrdio Stevan Dečanski 1326, 1 mlin u Seljanima i u selu Brajiću zemljište od 3 kartaluka......povlastice manastira Svetog Nikole Vranjinskog potvrđuje i Mehmed II 1478''... u manastiru je bila i mitropolija, sve do pada Zete, negdje oko 1400 godine. Najveći broj stanovnika je došao na ostrvo, za vrijeme turske vladavine. Razlozi su bili vrlo heterogeni: bjekstvo od krvne osvete, izgnanstvo iz bratstva, borba protiv turaka... što je dovelo do jedinstvenog primjera zajednice sa tolikim brojem zastupljenih bratstava i plemena. Tada su se, unatrag za oko 350 godina, pošto je ostrvo kupljeno od turaka, podigle i prve kuće (''porodice iz bratstava Počeka, Dapčevića, Gazivoda, Buškovića, Pajovića, Sjekloća ...''  

MANASTIR SV.NIKOLA VRANJINA

Na istočnoj padini poluostrva Vranjina 1233. godine u vrijeme Nemanjića i prvog zetskog episkopa Ilariona podignut je manastir Sv. Nikole.

Njegovo vlastelinstvo bilo je u to doba jedno od najvećih u Crnoj Gori. Dugo vremena imao je značajnu kulturnu i političku ulogu u zetskoj državi.

Više puta je stradao u turskim napadima, da bi 1862. godine bio potpuno srušen.

Od srednjevjekovnog kompleksa nema arhitektonskih ostataka. Starom manastiru pripadala su tri zvona, svojevremeno pronađena zakopana ispred crkve. Livena su u Veneciji u XIV i XV vijeku. Čuvaju se u Cetinjskom manastiru.

Godine 1886. knjaz Nikola obnavlja manastir. Crkva je dobro očuvana jednobrodna građevina, sa trodjelnim zvonikom na pročelju. Za podizanje konaka veže se knjaževa zamisao da svoje brojne kćerke, ako se ne udaju, zamonaši u ovom manastiru.

Prostrana zgrada konaka izgorela je u nekom požaru i do danas je u ruševnom stanju.

MANASTIR BEŠKA

Nalazi se u središnjem dijelu istoimenog ostrva u Skadarskom jezeru.

Manastir se sastoji od dvije crkve, veće posvećene Sv. ĐOrđu (14 v.)

i manje posvećene Sv. Bogorodici (1440).

Manastir je zadužbina Đurđa II Stanimirovića - Balšića. Manastir Beška, kao i manastir Starčevo, je bio poznat po intenzivnoj prepisivačkoj djelatnosti. Tamo je nastao Gorički zbornik, vjersko- poučni rukopis, čiji je sastavljač Nikon Jerusalimac.

MANASTIR STARČEVO

Na ostrvu Starčevo u Skadarskom jezeru. Datira iz doba Đurđa Balšića. Osnovao ga je otac Makarije 1377. godine, koji je kao isposnik živio na ostrvu, pa je po tome nazvan Starčevo.

Kompleks manastira se sastoji od crkve Uspenja Bogorodice, zgrade konaka, pomoćnih objekata i ogradnog zida sa kapijom i nekoliko pozidanih terasa.

Manastir je bio prepisivački centar. Prepisivani su mnogi rukopisi, a koričile su se i ukrašavale knjige u njemu.

U ovom manastiru se nalazi

grobnica štampara Božidara Vukovića podgoričanina.Rekonstrukcijom dijela konaka i stvaranjem uslova za život, Starčevo je sada naseljen i aktivan manastir na jezeru

MANASTIR MORAČNIK

Nalazi se na istoimenom ostrvu u Skadarskom jezeru. Prvi put se pominje 1417. godine, u povelji Balše III. Manastirski kompleks su sačinjavale crkva posvečena Sv. Bogorodici, zgrada konaka, trpezarija i visoka kula sa četiri sprata, ograđen kamenim zidom sa monumental-nom kapijom.

MANASTIR PREČISTA KRAJINSKA

Jedan od najzanačajnijih spomenika u Crnoj Gori. Ostaci manastira sa crkvom posveće nom Uspeniju Bogorodice, nalaze se u blizini mjesta Ostros, na obali Skadarskog jezera. Crkva se prvi put pominje krajem X vijeka, u Ljetopisu Popa Dukljanina. Manastir je osnovao knez Vladimir za koga je vezana legenda o tragičnoj ljubavi njega i prelijepe Kosare, kćerke makedonskog cara Samuila.Manastir je jedno vrijeme bio sjedište Zetske mitropolije, da bi krajem XVI vijeka bio srušen. U njegovoj blizini u mjestu Ostros nalazi se bunar žive vode koji datira iz 1001. godine a koji i danas snabdijeva stanovništvo okolnih sela pitkom vodom.

Tvrdjava Lesendro je primjer vjecite borbe Crnogoraca za nezavisnosti, datira iz XV vijeka i poznato je kao prestonica Zete Prostire se na povrsini od 3.150 m2. Kao sto je slucaj i sa Grmozurom, tj. zatvorom koji je na Grmozuru napravljen tacan datum gradnje ove tvrdjave takodje nije poznat. Tvrdjava Lesendro je 1832 godine obnovljena zahvaljujuci Vladiki Radu. Tada je ova tvrdjava obnovljena i njeni zidovi su podignuti znatno vise i to nakon sto je Rasid pasa iz Skadra optuzio za spijunazu a potom i pogubio osam Crmnicana koji su dosli u Skadar da trguju. Za jedanaest godina, koliko je Lesendro bio pod upravom Vladike Rada, on je tu veoma cesto boravio, a prema nekim izvorima kaze se da je tu napisao i neka od svojih velikih djela. 1843 godine Osman pasa je osvojio Lesendro i Vranjinu

.

ostrvo Grmozur na kome je kralj Nikola sagradio zatvor za politicke neistomisljenike koje je dugo vremena bilo poznato kao crnogorski Alkatraz.

Grmozur je mozda najupecatljivije istorijsko mjesto. Tacan datum nastanka zatvora koji je kralj Nikola sagradio za politicke neistomisljenike nije poznat. Ono sto je poznato je da su ga zidali i Turci i Crnogorci. Mnogi su pitali ko su bili ustvari zatvorenici na ovom ostrvu. Cest odgovor koji se mogao cuti bio je da su za zatvorenike birani oni ljudi koji ne umiju da plivaju. To takodje nisu znali ni cuvari, kako bi se sprijecila svaka mogucnost bjekstva sa ostrva, tj. iz zatvora. Postoji prica da su na ostvro cak izbacivali i zmije kako bi ubijali zatvorenike, i da se broj zmija toliko namnozio da su morali da na ostrvo donesu mungosa ne bi li istrijebili zmije.

No, i pored svega toga bilo je onih zatvorenika koji su uspijevali da pobjegnu.

Naselja jezera U basenu Skadarskog

jezera prisutna su tri prostorna segmenta

odnosno tri prostorne cjeline koje gravitiraju različitim opštinama i

to: Krajina i Crmnica koje pripadaju Barskoj opštini; Riječka nahija

koja pripada Cetinjskoj opštini; i Lješanska nahija, Zeta i Malesija,

koje se nalaze u Podgorickoj opštini.

Razmještaj naselja po visinskim zonama

Položaj naselja u odnosu na Skadarsko jezero može se analizirati ina osnovu njihovog razmještaja po pojedinim visinskim zonama.

Ovom analizom se dobijaju podaci o razmještaju mreže naselja ureljefu kao i zaključci o stepenu sigurnosti pojedinih naselja od visokihvoda Skadarskog jezera.

Analizom razmještaja naselja u prostoru između donje i gornjegranice – naseljenosti uslovno se može izdvojiti nekoliko visinskihzona naseljenosti i to:

- zona na terenima do 15 m apsolutne visine;

- zona na terenima od 15 do 50 m apsolutne visine;

- zona na terenima od 50 do 100 m apsolutne visine;

- zona na terenima od 100 do 200 m apsolutne visine;

- zona na terenima od 200 do 300 m apsolutne visine;

- zona na terenima do 300 do 400 m apsolutne visine;

- zona na terenima do 400 do 500 m apsolutne visine;

- zona na terenima preko 500 m apsolutne visine

Obodski mlinovi

RIJEKA CRNOJEVIĆ Rijeka Crnojevica srce crnogorske srednjevjekovne drzave. ribarsko mjesto nekada je bio veoma vazan trgovacki centar. Crnogorski vladari Balsici i Crnojevici mnogu voljeli ovaj

region, jer su klimatski uzslovi bili izvanredni i cesto su boravili u njemu. Cak su i sagradili svoje zimske rezidencije.

Osnovana prva stamparija, 1494, u kojoj je stampana prva knjga u ovom dijelu Evrope pisana cirlicom, “Oktoih”.

S obzirom da je ovo ribolovacko mjesto treba istaci da veliku vaznost imaju tzv. oke jer kao sto smo gore rekli predjeli u kojima se ona nalaze su izuzetno bogata ribom.

Prije balkanskih ratova Rijeka je bila ispunjena manufakturnim radnjama Rijeci Crnojevica otvorena je i prva apoteka kao i prva radionica oruzija.

U fabrici Marica nekada su crnogorci prozivodili biser pravljen od riblje krljusti.

Naselje DODOŠINalazi se na humu - rtu u podnožju Bobije.Naselje je zbijenog tipa sa formiranim prirodnim komunikacijama, asa slikovitim i promjenjivim sezonskim pejzažima u sklopu čitavogprirodnog kompleksa tog dijela jezera. Zajedno sa Žabljakom Crnojevićai Karučom, predstavlja posebnu ambijentalnu kategoriju.Kuće su zbijene i bez reda poređane, ima kuća koje se naslanjajujedna na drugu i koje se penju jedna iznad druge.

Naselje KARUČMjesto s tipičnom i sebi samo svojstvenom arhitekturom, dominantnimpoložajem i „Kulom svetog Petra”, Volačkim i Karučkim okom isa povoljnim komunikacijama – naselje Karuč po svim elementimavalorizacija i kategorizacija ambijentalnih vrijednosti određene regijezaslužuje prioritetno mjesto u planiranju i sprovođenju urbane rekonstrukcije i revitalizacije.Ribarsko naselje Karuč se nalazi na krajnjem sjeveroistočnom krajuistoimenog rukavca Skadarskog jezera. Naselje je zbijenog tipa.

Žabljak Žabljak se nalazi na kupastom brežuljku nedaleko od Morače, a južno od Gornjeg ( Malog ) blata

( Skadarskog).Ovo staro gnijezdo Crnojevića prvi put se pominje u mletačkim izvorima 1453.god.

U srednjem vijeku je veliko naselje od 300 kuća, jer je bio raskršće puteva između Donje i Gornje Zete, kao i put ka primorju.

!478.god.Turci zauzimaju Žabljak, i drže ga kao istureni i strateški punkt prema Crnoj Gori , puna četiri vijeka.

REKONSTRUKCIJA ŽABLJAKA

Najveći broj srednjevjekovnih gradova na teritoriji Crne Gore leži u južnim, pitomijim, relativno ravnim oblastima pored Skadarskog jezera i mora.Dok u unutrašnjosti leže pored većih ili manjih rijeka, u rečnim dolinama ili neposredno iznad njih.

Međusobna udaljenost pojedinih gradova ili utvrđenih mjesta obično je onolika koliko se idući pješice , za dan može da pređe-dan hoda.

Skoro svi srednjevjekovni gradovi leže na trasama poznatih puteva.Ovi putevi vode u unutrašnjost Balkana, do gradova, trgova i rudnika kao i drugih oblasti.

Oblik osnove grada Obično je nepravilan, nešto

izdužen, očigledno prilagođen terenu.

Kapije su najčešće pored kula ili na takvom mjestu gdje mogu biti dobro kontrolisane i branjene.

Na osnovama većih gradova uočava se više kapija na različitim stranama. Kod nekih su ispred zidova sa prirodno pristupačne strane načinjeni rovovi.

Podjela srednjevjekovnih gradova

Po namjeni i karakteru gradova mogu se podijeliti na

Primorske utvrđene gradove Manja utvrđenja i Utvrđene manastirske

komplekse

Primorske utvrđene gradove Izdvajaju se zbog svog posebnog položaja pored mora, veličine i

namjene.Oni štite veću grupu ljudi od spoljnjeg neprijatelja, a istovremeno im pružaju relativno udobne uslove za zivot.Te svoje karakteristike ova grupa gradova nosi iz antičkog vremena.

Rušeni popravljani, dograđivani i prepravljani tokom vjekova, korišćeni su za odbranu kako sa kopna tako i sa mora.

Najveći dio unutrašnjosti zauzimaju gusto zbijene zgrade za stanovanje, crkveni i drugi objekti.

Citadela, bolje utvrđeni, čisto vojni objekti, zauzimaju najistaknutiji, teže pristupačan položaj.

Kule su polukružne ili četvorougaone osnove, sa ozupčanim krunama.

Unutrašnji sklopovi primorskih gradovaCrne Gore , nijesu u ovom prelomnom periodu za odbranu arhitekture trpjeli veće izmjene.

Sama arhitektura većine zgrada mijenjala se stalno, zavisno od dotrajalosti objekata, požara ili zemljotresa.

Manja utvrđenja

Gradovi u unutrašnjosti, približno ujednačene veličine ali dosta manji od primorskih, nastali su čisto iz potrebe srednjevjekovne vlastele, ali isto tako i kao ekonomski i trgovački punktovi.

Najčešće su izgrađeni na teže pristupačnim izdvojenim brdima, a u centrima župa, pored puteva, a na obdanci puteva jedan od drugoga.U većini slučajeva su služili za ličnu odbranu vlastele, odbranu imovine i eventualno putnika.

Ovi gradovi su nepravilnih osnova, očigledno prilagođenih terenu.

Uslovi za zivot ljudi u gradovima ove grupe bili su teški, sudeći po ostacima arhitekture, po njihovim bezvodnim, strmim istuirenim kamenitim glavicama Crne Gore.

Utvrđene manastirske komplekse Brojno najmanji i po veličini najmanji objekti.To su snažne kule ili

to su ostrva i poluostrva koja se lakše brane.