Sri Linga Puranam - Andhra-Telugu

õ …¢fifleT÷&ç neTà

e÷‘·èl nqdü÷j·÷<$ ÄodüT‡\‘√...

e#·q+ : &Üø£ºsY »j·T+‹ #·Áø£e]Ôm+.@., m+.|òæ Ÿ., |æôV≤#Y.&ç.,

b bddddddddddddddddd

b bddddddddddddddddd dddddddddddddddddddddddddddddd

dddddddddddddddddddddddddddddd

l *+>∑ |ü⁄sêD+

uÛÑ>∑yêHé y˚<äyê´dü eTVü≤]¸ s¡∫+∫q

l u≤˝≤J |ü_¢πøwüHé‡

28`25`32/1, ns¡+&É Ÿù|≥, @\÷s¡Ts√&é, $»j·Tyê&É 2

ôd Ÿ : 9441176276 / 9966675815

Á|ü#·Ts¡D

l *+>∑ |ü⁄sêD+

e#·q+ : &Üø£ºsY »j·T+‹ #·Áø£e]Ô

$»j ·Tyê&É. 9390526272

Á|ü<∏äeT eTTÁ<äD : 2014

eTTK∫Á‘·+ : s¡eTD

&ç.Ï.|æ. : $<ë´ ]ú ÁøÏjTwüHé‡

ù|õ Ò ne⁄Ÿ $»j·Tyê&É

eTTÁ<äD : l kÕ«$T Ä|òtôdŸ Á|æ+≥sY‡

$»j·Tyê&É 3

Á|ü#·Ts¡D : l u≤˝≤J |ü_¢πøwüHé‡

qdüTs¡T˝≤¢U≤Hé M~Û

ns¡+&É Ÿù|≥, $»j·Tyê&É

yÓ\ : . 60 /`

Äs¡ $C≤„q uÛ≤+&Ü>±sê …’q ncÕº<äX |ü⁄sêD≤\ì Ä+<ÛÁäC≤‹øÏ n+~+∫q

l y+ø£fÒX«s¡ Äs¡ uÛ≤s¡‹ ≥Ádtº yê]øÏ, Ä |ü⁄sêD≤\qT nqTe~+∫q

eTVü‰s¡#·sTT‘·\øÏ düVü≤kÕÁ~Ûø£ |üÁD≤e÷\T düeT]ŒdüTÔHêï+.

D

*Responsible for selection of matter etc under the PRB & Copyright Acts etc.We have made many efforts to present this book without errors, But some errors might havecrept in. We do not take any legal responsibility for such errors and omissions. If you bring themto our notice we shall correct them in our next edition. All disputes are subject to VijayawadaJurisdiction only.

W

ø£è‘·»„‘·\T

ncÕº<äX |ü⁄sêD≤\ì kÕe÷q´ »HêìøÏ n+~+#ê\ì dü+ø£*Œ+∫q l u≤˝≤J

|ü_¢πøwüHé‡ n~ÛH˚‘· l |ü⁄≥º>∑T+≥ Ms¡j·T´#Í<ä] (uÀdt) >±]øÏ eTT+<äT>± Á|ü‘˚ ø£

ø£è‘·»„‘·\T ‘Ó*j·TCÒdüTÔHêïqT.

á Á>∑+<∏ë\øÏ ‘·eT neT÷\ýÓTÆq ÄodüT‡\+~+∫q l |”sƒê~Û|ü‘·T\T

|üs¡eT|üP»´ lll |ü]|üPsêíq+<ä d üs¡d ü«r kÕ«$Tyê]øÏ, ndüà<äTZs¡Tes¡T´\T

Äs¡ $<ë´kÕ>∑s¡ ÁãVü≤àl eT˝≤¢Á|ü>∑&É leTHêïsêj·TDeT÷]Ô >±]øÏ düVü≤ÁkÕ~Ûø£ e+<äHê\T

düeT]ŒdüTÔHêïqT.

Áb˛‘·‡Væ≤+∫q $TÁ‘·T\T s√Væ≤‘Y Á|æ+≥sY‡ n~ÛH‘· l |ü⁄bÕŒ\ nbÕŒsêe⁄ >±]øÏ,

&Üˆˆ ø±qTø=\T¢ u≤\ø£èwüí, e*y˚Ï •esêeTø£èwüíeT÷]Ô, y˚<ë+‘·+ kÕs¡«uÛÖeT, ñqïe

>∑DÒwt\øÏ..... n˝≤π> á Á>∑+<∏ëìï &ç.Ï.|æ. #˚dæq leT‹ $˙\ >±]øÏ ù|õ y˚TøÏ+>¥

#˚dæq $<ë´]ú ÁøÏj˚TwüHé‡ yê]øÏ Á|ü‘˚ ø£ n_Ûq+<äq\T...

uÛÑ>∑yêHé y˚<äyê´dü eTVü≤]¸

yê´dü>∑TVü≤, düs¡dü«r rs¡+, ã<äØHê<∏é

n#·‘·Ts¡«<äH√ ÁãVü‰à ~«u≤VüQs¡|üs√Vü≤]' ˆ

nbòÕ\˝À#·q' X¯+uÛÑTs¡“¤>∑yêHé u≤<äsêj·TD' ˆˆ

iii

iv

ÄodüT‡\T

&Üˆˆ »j·T+‹ #·Áø£e]Ô >±s¡T nH˚ø£ Ä<Ûë´‹àø£ s¡#·q\ <ë«sê

‘Ó\T>∑T bÕsƒ¡≈£î\≈£î düT|ü]∫‘·T\T. $»j·Tyê&É ø£qø£<äTs¡Z <˚ekÕúq+ |üøå±q

yÓ\Te&ÉT‘·Tqï ªø£qø£<äTs¡Z Á|üuÛÑμ |üÁ‹ø£≈£î ÁbÕs¡+uÛÑ dü+bÕ<ä≈£î\T>± Äj·Tq

ù|s¡T ‘Ó#·TÃ≈£îHêïs¡T. ª<äX¯ eTVü‰$<ä \Tμ |ü⁄düÔø£ s¡#·q ‘·s¡Tyê‘· &Üˆˆ#·Áø£e]Ô

>±s¡T ncÕº<äX¯ |ü⁄sêD≤\qT ‘Ó\T>∑T bÕsƒ¡ø£ Á|ü|ü+#·+˝ÀøÏ ˝À‘·T>±

rdüT≈£îyÓfi≤¢\ì dü+ø£*Œ+#ês¡T. ˇø=ÿø£ÿ |ü⁄sêD kÕsê+XÊìï ˇø=ÿø£ÿ ∫qï

|ü⁄düÔø£+>± $&ÉT<ä\ #˚j·÷\qï Ä s¡#·sTT‘· dü+ø£\Œ+ Á|üX¯+dü j·T+.

á ∫ìïbı‘êÔ\T bÕsƒ ¡≈ £î\+<ä]ø ° Á| üjÓ÷»qø£s¡+>±,

dü<äTbÕj·Tø£s¡+>± ñ+≤sTT. MÏ ñ|üjÓ÷>±ìï bÕsƒ¡≈ £î\+<äs¡÷

n+~|ü⁄#·TÃø√yê\ì eTqkÕsê Äø±+øÏ ådüTÔHêïqT.

»j·T e‘·‡s¡+, ÁXÊeD |üP]íeT

(10.8.2014)

vwxyzªªÄs¡$<ë´kÕ>∑s¡μμ, ªªeT<ÛäTs¡uÛ≤s¡‹μμ

eT˝≤¢Á|ü>∑&É leTHêïsêj·TDeT÷]Ô

‘~ : 19`8`2014

<ä÷s¡yêDÏ : 81061 96418

301, l kÕsTT mHéπø¢yé, n&É$ X‚wü–]sêe⁄ M~Û, \ø°Îq>∑sY

dü‘·´Hêsêj·TD|ü⁄s¡+, $»j·Tyê&É`520011

Ç~ düèwæº ø£<∏ä

ªªn˙ï y˚<ë˝À¢H˚ ñHêïsTTwüμμ nH˚ yÓøÏÿ]+|ü⁄ ˝Àø£+˝À u≤>±

Á|ü#ês¡+˝À ñ+~. yÓøÏÿ]+#·&ÜìøÏ nqïe÷fÒ nsTTHê, Ç~ ì»eTì

e÷Á‘·+ #Ó|üŒø£ ‘·|üŒ<äT. y<ä+ düèwæº‘·‘êÔ «ìï, düèwæºøÏ e÷qe⁄&çøÏ ñqï

dü+ã+<Ûëìï, e÷qe⁄&çøÏ düèwæºø£s¡Ô‘√ >∑\ nqTã+<Ûëìï e´ø£Ô+ #dæ+~.

y<ä+ @ ø£ÿs√ s¡∫+∫q Á>∑+<∏ä+ ø±<äT. düèwæº‘·‘êÔ «ìï, |üs¡e÷‘·à ‘·‘êÔ «ìï

‘Ó\TdüTø√yê\ì Äsê≥|ü&çq eTVü≤]¸ düeTT<ëj·÷ìøÏ n+‘·πsïÁ‘êìøÏ

>√#·]+∫q ˇø£ <äs¡Ùq+. Vü≤è<äj·TkÕúq+˝À $ì|æ+∫q ˇø£ Hê<ä+

(ÁXó‹).y<ä+ ªnbÂs¡Tùwj·T+μ nì ≈£L&Ü ô|<ä›\T >∑T]Ô+#ês¡T. ªnbÂs¡Tùwj·T+μ

n+fÒ e÷qe⁄e÷Á‘·T&ç s¡#·q ø±<äT nì ns¡∆+.

nHê~>± n˝≤ ~– e∫Ãq y˚<ä+ yê´düeTVü≤]¸ ø±˝≤ìøÏ

∫≈£îÿe&çq <ësê\ sê•>± ñ+fÒ, Ä ∫≈£îÿqT $&ÉBdæ, y<ä$uÛ≤>∑

ìs¡íj·T+#dæ, y<ä+ eTq≈£î nø£ÿs¡≈£î e#Ã ≤ #XÊ&ÉT Ä eTVü≤]¸. ÄHêÏ

qT+&ç n‘·&çøÏ ªy<äyê´düT&ÉTμ nH ù|s¡T e∫Ã+~. düø£\ y<ë\ kÕsêìï

555 dü÷Á‘ê\T>± ªªÁãVü≤àdü÷Á‘ê\Tμμ s¡∫+#ê&ÉT. nsTTHê, Ä eTVü≤]¸øÏ

‘·è|æÔ ø£\T>∑˝Ò<äT. y˚<äeTH˚ $‘·Ôq+˝À qT+∫ $XÊ\yÓTÆq |ü⁄sêD

eTVü‰eèø å±\qT n+≈£î]+|ü#˚XÊ&ÉT . n+<äT πø |ü ⁄sêD≤\≈£î

v

ªªy<√|üãè+Vü≤D≤\Tμμ nì ù|s¡T. ªªñ|üãè+Vü≤D+μμ n+fÒ $‘·ÔHê\T qT+∫

yÓTT\ø£ sêe&É+. $‘·Ôq+˝À @$T ñqï<√ yÓTT\ø£ À, yÓTTø£ÿ˝À, #Ó≥Tº À

n< ñ+≥T+~.

y˚<äyêvàj·T+˝À <ë–q düèwæ º‘ ·‘ê Ô «ìï ø£<∏ës¡÷|ü+>±

$e]+#·&ÜìøÏ ncÕº<äX¯ |ü⁄sêD≤\qT s¡∫+#ê&ÉT yê´düeTVü≤]¸.

e÷qyêuÛÑT´<äj·T+ ø√dü+ yÓ\Te&çq á |ü⁄sêD yêvàj·TkÕsêìï

dü+øÏå|üÔ+>± dü+ø£\q+ #dæ n+~ùdÔ, áHêÏ düe÷C≤ìøÏ ÁX‚j·TdüT‡

ø£\T>∑T‘·T+<äì dü+ø£*Œ+#ê&ÉT e÷ •wü $TÁ‘·T&ÉT &Üˆˆ »j·T+‹ #·Áø£e]Ô.

‘·q zs¡TŒ Hs¡TŒ\‘√ ncÕº<äX |ü⁄sêD≤\ Ä+‘·sê´ìï yê&ÉTø£uÛ≤wü À HÏ

»q kÕe÷Hê´ìøÏ n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ ‘Ó#Ã |ü$Á‘·yÓTÆq u≤<Ûä ‘·qT HÓs¡ysêÃ&ÉT.

eT+∫ kÕVæ≤‘ê´ìï eTq düe÷C≤ìøÏ n+~+# eTVü≤‘·Ôs¡ \ø£å ´+‘√

l u≤˝≤J |ü_¢πøwüHé‡ yês¡T á ncÕº<äX |ü⁄sêD≤\ì Á|ü#·T]+#·≤ìøÏ

eTT+<äT≈£î e#êÃs¡T. M]<ë«sê Ç+ø± mH√ï #·ø£ÿì Á>∑+<∏ë\T yÓ\T>∑T

#·÷düTÔHêïsTT.

|ü⁄sêD yêvàj·T+˝Àì |ü⁄D´ø£<∏ë $X‚cÕ\qT áHêÏ düe÷C≤ìøÏ

|ü+# ø£èwæ À bÕ\T |ü+#·T≈£î+≥Tqï e÷ #·Áø£e]Ô, dü+Á|ü<ëj·T kÕVæ≤‘ê´ìï

Á|ü#·T]+#˚ dü‘êÿsê´ìï eTVü‰j·T»„+>± d”«ø£]+∫q Á|ü#·Ts¡Dø£s¡Ô

l u≤˝≤J |ü_¢πøwüHé‡ yês¡T m+‘Ó’Hê n_Ûq+<ä j·TT\T.

M]<ä›]ø° n+‘·sê´$T nq+‘· X¯óuÛ≤\q÷ Á|ükÕ~+#ê\ì

Äos¡«~dü÷Ô, á Á>∑+<∏ë\T Á|ü»\≈£î #s¡Te ø±>∑\eì Äø±+øÏådüTÔHêïqT.

` eT˝≤¢|üÁ>∑&É leTHêïsêj·TDeT÷]Ô

MN

vi

eT‘·‡´ |ü⁄sêD+

(yÓT<ä&ÉT)

ÁãVü≤à |ü⁄sêD+

(•s¡düT‡)

düÿ+<ä |ü⁄sêD+

(≈£îs¡T\T)

yêj·TT |ü⁄sêD+

(m&ÉeT uÛÑT»+)

$wüßí |ü⁄sêD+

(≈£î&ç uÛÑT»+)

|ü<äà |ü⁄sêD+

(Vü≤è<äj·T+)

>∑s¡T&É |ü⁄sêD+

(eT»®)

Hês¡<ä |ü⁄sêD+

(Hê_Û)

yêeTq |ü⁄sêD+

(#·s¡à+)

uÛ≤>∑e‘· |ü⁄sêD+

(‘=&É\T)

ÁãVü≤àyÓ’es¡Ô |ü⁄sêD+

(m&ÉeT yÓ÷ø±\T)uÛÑ$wü´ |ü⁄sêD+

(≈£î&ç yÓ÷ø±\T)

esêVü≤ |ü⁄sêD+

(m&ÉeT N\eT+&É)

n–ï |ü⁄sêD+

(m&ÉeT bÕ<ä+)

e÷s¡ÿ+&˚j·T |ü⁄sêD+

(≈£î&ç bÕ<ä+)

*+>∑ |ü⁄sêD+

(≈£î&ç N\eT+&É)

≈£Ls¡à |ü⁄sêD+

(yÓqTï)

ÁãVü‰à+&É |ü⁄sêD+

(meTTø£\T)

|ü⁄sêD |ü⁄s¡Twüß&ÉT leTHêïsêj·TDT&ÉT

vii

$wüj·Tdü÷∫ø£

viii

V

*+>∑|ü⁄sêD+˝À #Ó|üŒã&É¶

$wüj·÷\T 15

eT+>∑fi≤ #·s¡D+ 17

*+>∑ X¯ã›+ ` ns¡ú+` ìs¡«#·q+ 18

ÁbÕ<∏ä$Tø£ düèwæº $X‚cÕ\T 20

ÁãVü≤à #˚dæq düèwæº Áø£eT+ 22

•e jÓ÷>±#ês¡T´\T 27

ncÕº+>∑jÓ÷>∑+ <ë«sê •y√bÕdüq 29

•e⁄&ç |ü+#·ÁãVü≤à eT÷s¡TÔ\T 35

n|òüTÀs¡ eT+Á‘√bÕdüq 38

n|òüTÀs¡ eT+Á‘·+ 38

ÁãVü≤à #˚dæq |ü+#·ÁãVü≤à düTÔ‹ 39

|ü+#·ÁãVü≤à •eeT+Á‘ê\T 42

|üs¡y˚TX¯«s¡ *+>±$sê“¤e+ 43

•e*+>∑ dü«s¡÷|ü+ 44

es¡ Á|ü<ëq+ 50

ÁãVü≤à<˚e⁄&ç »qq+ `

lVü≤] ÁãVü≤à\øÏ •e<äs¡Ùq+ 51

lVü≤], ÁãVü≤à #˚dæq •ek ÔÁ‘·+ 55

*+>±s¡Ãq˝À kÕïq$~Û 63

dü+<Ûë´$~Û 64

*+>±s¡ÃHê$~Û 66

e÷qdæø£ •e*+>±s¡Ãq $~Û 69

<ës¡Teq+˝À eTTqT*ï

|üØøÏå+∫q •e⁄&ÉT 70

X‚«‘·eTTì eè‘êÔ+‘·+ 74

eTTqT\T <ës¡Teq+ #˚]

•e⁄DÏí n]Ã+#·≥+ 76

<äBÛ∫ ` ≈£åî|ü⁄\ eè‘êÔ+‘·+ 78

≈£åî|ü⁄&çøÏ <äBÛ∫ e\¢ |üsêuÛÑe+ 81

j·TT>∑ <Ûäsêà\T 84

y˚Ts¡T|üs¡«‘· yÓ’uÛÑe+ 86

»+ã÷B«|ü yÓ’uÛÑe+ 88

•e*+>±s¡Ãq ÁbÕeTTK´+ 90

<˚e‘·\T d”«ø£]+∫q •e*+>±\T 92

|üs¡y˚TX¯«s¡T&ç ìsêø±s¡ dü«s¡÷|ü+ 95

•eÁ|ü‹eT\ Á|ü‹wü ` |òü*‘·+ 98

•eeT+~s¡ ìsêàD |òü*‘·+ 100

kÕe÷qT´&çøÏ •yêqTÁ>∑Vü≤ ÁbÕ|æÔ 103

<ë«<äX¯ *+>∑ Áe‘·+ 105

düø£\ bÕ|üVü≤s¡ e´b˛Vü≤q

k˛ÔÁ‘·eTVæ≤eT 109

qø£Ô Áe‘·+ 121

ñe÷eTùV≤X¯«s¡ Áe‘·+ 125

•e |ü+#êø£ås¡ eTVü‰eT+Á‘·+ 128

dü÷s¡ eT+&É\+˝À •e|üPC≤ $~Û 132

dü÷sê´‘·àø£ •edüTÔ‹ 133

düø£\ <˚e‘·\ >±j·TÁr eT+Á‘ê\T 134

*+>∑|ü⁄sêD+ |òü\ÁX¯ó‹ 136

ñb˛<ëÈ‘·eTTn+.Ä

eÁø£‘·T+&É eTVü‰ø±j·T ø√Ïdü÷s¡ düeTÁ|üuÛÑ ˆ

ì]«|òüTï+ ≈£îs¡TyT<e düs¡«ø±πs´wüß düs¡«<ë ˆˆ

yê´dü+ e•wüqbÕÔs¡+ XπøÔ' bÂÁ‘· eTø£\àwüyéT ˆ

|üsêXsê‘·à»+ e+< Xóø£‘ê‘·+ ‘·b˛ì~ÛyéT ˆˆ

ncÕº<äX |ü⁄sêD≤\T

eTq uÛ≤s¡‘·yêvàj·T+˝À y<ë\ ‘·s¡Tyê‘· n+‘·Ï ÁbÕXkÕÔ ´ìï

bı+~q Á>∑+<∏ë\T |ü⁄sêD≤\T. y<ë˝À¢ #Ó|æŒq <Ûäsêà*ï ø£<∏ä\s¡÷|ü+˝À,

ÄU≤´Hê\ s¡÷|ü+˝À kÕe÷qT´\≈£î ôd’‘·+ ns¡úeTjT´˝≤ ‘Ó*j·T#Óù|Œy

|ü⁄sêD≤\T. n+<äTπø |ü⁄sêD≤*ï |ü+#·eTy˚<ä+>± ø°]Ô+#ês¡T. ndü\T

|ü⁄sêD+ n+fÒ? |ü⁄sê n|æqe+`|ü⁄sê‘·qyÓTÆq|üŒÏø° q÷‘·q+>± e⁄+&~

nì ns¡ú+. n˝≤π> ª|ü⁄sê Äq‹μ n+fÒ ÁbÕNqø±\+˝À »]–+~ nì,

yêj·TT|ü⁄sêD+ |ü⁄sêDXu≤›ìï ìs¡«∫ùdÔ, ª|ü⁄sê@‘·‘Y nuÛÑ÷‘Yμ |üPs¡«+

Ç˝≤ »]–+~ nì ÁãVü‰à+&É |ü⁄sêD+ |ü⁄sêDXu≤›ìøÏ nsêúìï #ÓãT‘·T+~.

M≥ìïÏ Áø√&ûø£]+∫ #·÷ùdÔ |ü⁄sêD+ n+fÒ |üPs¡«ø±\+˝À »]–q

mH√ï $wüj·÷*ï $e]+∫ #Óù|Œ~ nì ‘Ó\Tk Ô+~.

|ü⁄sêD≤\T mìï`

|ü⁄sêD≤\T eTVü‰|ü⁄sêD≤\T, ñ|ü|ü⁄sêD≤\ì ¬s+&ÉT $<Ûë\T>±

e⁄HêïsTT. eTVü‰|ü⁄sêD≤\T 18, n˝≤π> ñ|ü|ü⁄sêD≤\T 18.

ÁãVü≤à+ bÕ<äà+ yÓ’wüíe+ #· yêj·TMj·T+ ‘·<ÛÓ’e#· ˆ

uÛ≤>∑e‘·+ Hês¡<äBj·T+ e÷s¡ÿ+&j·T+#· ø°]Ô‘·yéT ˆˆ

Äπ>ïj·T+#· uÛÑ$wü +#· ÁãVü≤àyÓ’es¡Ô *+>∑πø ˆ

yêsêVü≤+#· ‘·<∏ë kÕÿ+<ä+ yêeTq+ ≈£Ls¡à dü+»„ø£yéT ˆ

e÷‘·‡ ´+ #· >±s¡T&É+ ‘·<ä«Å<ä“Vü‰à+&ÜK´$T‹ Á‹wüŸ ˆˆ

1.ÁãVü≤à|ü⁄sêD+ 2.|ü<äà|ü⁄sêD+ 3.$wüßí|ü⁄sêD+ 4.yêj·TT

|ü⁄sêD+ 5.uÛ≤>∑e‘· |ü⁄sêD+ 6.Hês¡<ä|ü⁄sêD+ 7.e÷s¡ÿ+&j·T |ü⁄sêD+

ix

l *+>∑ |ü⁄sêD+

10

8.n–ï|ü⁄sêD+ 9.uÛÑ$wü|ü⁄sêD+ 10.ÁãVü≤àyÓ’es¡Ô |ü⁄sêD+ 11.*+>∑|ü⁄sêD+

12. esêVü≤ |ü⁄sêD+ 13.kÕÿ+<ä |ü⁄sêD+ 14.yêeTq |ü⁄sêD+ 15.≈£Ls¡à

|ü⁄sêD+ 16.eT‘·‡ ´ |ü⁄sêD+ 17.>∑s¡T&É |ü⁄sêD+ 18.ÁãVü‰à+&É |ü⁄sêD+`

á |ü<Ó›ì$TB eTVü‰|ü⁄sêD≤\T. n˝≤π> 18 ñ|ü|ü⁄sêD≤\T ≈£L&Ü

e⁄HêïsTT. á eTVü‰|ü⁄sêD≤\ ù|s¡¢ì >∑Ts¡TÔ+#·Tø√e≤ìøÏ XÀ¢ø£+ ≈£L&Ü

e⁄+~.

ªeTμ <ä«j·T+ ªuÛÑμ <ä«j·T+ #Ó’e ªÁãμÁ‘·j·T+ ªeμ #·‘·Twüºj·T+ ˆ

nHê|ü*+>∑ ≈£LkÕÿì |ü⁄sêD≤ì |üè<∏äø |üè<∏äø ˆˆ

ªeTμ ‘√ yÓTT<ä\jT´$ ¬s+&ÉT 1.eT‘·‡ ´ 2.e÷s¡ÿ+&j·T

ªuÛÑμ ‘√ yÓTT<ä\jT´$ ¬s+&ÉT 1.uÛ≤>∑e‘· 2.uÛÑ$wü

ªÁãμ ‘√ yÓTT<ä\jT´$ eT÷&ÉT 1.ÁãVü≤à 2.ÁãVü≤àyÓ’es¡Ô 3.ÁãVü‰à+&É

ªeμ ‘√ yÓTT<ä\jT´$ Hê\T>∑T 1.yêj·TT 2.$wüßí 3.yêeTq 4.esêVü≤

n`n–ï, Hê`Hês¡<ä, |ü |ü<äà, *+`*+>∑, >∑ >∑s¡T&É, ≈£L`≈£Ls¡à,

kÕÿ`kÕÿ+<ä Ç˝≤ yÓTT‘·Ô+ |ü<Ó›ì$T~ |ü⁄sêD≤\T.

|ü⁄sêD≤\T $wüßídü«s¡÷|ü+

ncÕº<äX |ü⁄sêD≤\qT kÕøå±‘·TÔ $wüßí dü«s¡÷|ü+>± b˛˝≤Ãs¡T. 18

|ü⁄sêD≤\ì eTVü‰$wüßíe⁄ XØs¡+˝Àì 18 n+>±\T>± uÛ≤$kÕÔs¡T eTq

ÁbÕNq ãTTwüß\T.

1. ÁãVü≤à|ü⁄sêD+ ` l eTVü‰$wüßíe⁄ •s¡düT‡

2. |ü<äà|ü⁄sêD+ ` l eTVü‰$wüßíe⁄ Vü≤è<äj·T+

3. $wüßí|ü⁄sêD+ ` l eTVü‰$wüßíe⁄ ≈£î&çuÛÑT»+

4. yêj·TT|ü⁄sêD+ ` l eTVü‰$wüßíe⁄ m&ÉeTuÛÑT»+

5. uÛ≤>∑e‘·|ü⁄sêD+ ` l eTVü‰$wüßíe⁄ s¡Te⁄\T

6. Hês¡<ä|ü⁄sêD+ ` l eTVü‰$wüßíe⁄ Hê_Û

7. e÷s¡ÿ+&j·T|ü⁄sêD+ ` l eTVü‰$wüßíe⁄ ≈£î&çbÕ<ä+

8. n–ï|ü⁄sêD+ ` l eTVü‰$wüßíe⁄ m&ÉeTbÕ<ä+

l *+>∑ |ü⁄sêD+

11

9. uÛÑ$wü |ü⁄sêD+ ` l eTVü‰$wüßíe⁄ ≈£î&çyÓ÷ø±\T

10. ÁãVü≤àyÓ’es¡Ô|ü⁄sêD+ ` l eTVü‰$wüßíe⁄ m&ÉeTyÓ÷ø±\T

11. *+>∑|ü⁄sêD+ ` l eTVü‰$wüßíe⁄ ≈£î&ç N\eT+&É

12. esêVü≤|ü⁄sêD+ ` l eTVü‰$wüßíe⁄ m&ÉeT N\eT+&É

13. düÿ+<ä|ü⁄sêD+ ` l eTVü‰$wüßíe⁄ πøXÊ\T

14. yêeTq|ü⁄sêD+ ` l eTVü‰$wüßíe⁄ #·s¡à+

15. ≈£Ls¡à|ü⁄sêD+ ` l eTVü‰$wüßíe⁄ |üèwüuÛ≤>∑+

16. eT‘·‡ ´|ü⁄sêD+ ` l eTVü‰$wüßíe⁄ yÓT<ä&ÉT

17. >∑s¡T&É|ü⁄sêD+ ` l eTVü‰$wüßíe⁄ e÷+dükÕs¡+

18. ÁãVü‰à+&É|ü⁄sêD+ ` l eTVü‰$wüßíe⁄ meTTø£\T

|ü⁄sêD \ø£åD+ :`

düs¡ZXÃ Á|ü‹düs¡ZXÃ e+XÀeTq«+‘· sêDÏ #· ˆ

e+XÊqT#·]‘·+ #‹ |ü⁄sêD+ |ü+#· \ø£åD+ ˆˆ

|ü⁄sêD≤ìøÏ ◊<äT \ø£åD≤\T Á|ü<Ûëq+>± e⁄+&Ü\ì #ÓbÕŒs¡T.

1.düs¡ Z`n+fÒ Á|ü|ü+#· düèwæ º, 2.Á|ü‹düs¡ Z`á Á|ü|ü+#· Á|üfi¯j·T+,

3.e+X+`sêE\, ãTTwüß\, <e‘·\≈£î dü+ã+~Û+∫q e+X $X‚cÕ\T`

ne‘êsê\T 4.e+XÊqT#·]‘·+`sê»e+XÊ\˝À, ãTTwüß\ e+XÊ\˝À

|ü⁄Ïºq yê] J$‘·#·]Á‘·\T, 5.eTq«+‘·sê\TèTqTe⁄\T, eTqTe⁄ <ë«sê

@s¡Œ&É¶ dü+‘·‹, Äj·÷ eTq«+‘·sê\˝À »]–q $X‚cÕ\T. á $<Ûä+>±

Á|ü‹|ü⁄sêD+ |ü+#·\ø£åD≤\‘√ ≈£L&ç e⁄+≥T+~.

|ü⁄sêDø£s¡Ô :`

$c ís¡+XÀ eTTìsê®‘· dü‘· e‘ê´+ |üsêXsê‘Y ˆ

|ü⁄sêD dü+Væ≤‘ê+ <ä<´ ‘cÕ+ <Ûäs¡à $~Û‘·‡j·÷ ˆˆ

nH˚ á Á|üe÷D XÀ¢ø£+ Á|üø±s¡+ dü‘·ér |üsêX¯s¡ eTVü≤]¸

≈£îe÷s¡T&ÉT>± l eTVü‰$wüßí n+X+‘√ »ìà+∫q yê´düT& ncÕº<äX

|ü⁄sêD≤\ ø£s¡Ô nì ‘Ó\Tk Ô+~. áj·TqH ø£èwüí<Ó’«bÕj·TqT&ÉT nì ≈£L&Ü

n+≤s¡T. |ü⁄sêD≤\≈£î ø£s¡Ô yê´düT&Ó’‘˚ eø£Ô dü÷‘·eTVü≤]¸. áj·Tq

HÓ’$TXÊs¡D´+˝À XÖqø±~ eTVü‰eTTqT\≈£î á |ü⁄sêD≤\ìïÏ˙

Á|üuÀ~Û+#ê&ÉT.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

12

|ü⁄sêD≤\ ÁbÕNq‘· :`

y<ä yêvàj·T+ m+‘· $düÔ è‘·+>± e⁄+<√, |ü⁄sêD yêvàj·T+

≈£L&Ü n+‘· $düÔ è‘·+>± e⁄+~. kÕ<Ûës¡D+>± Àø£+˝À y<ë\T n‘· +‘·

ÁbÕNqyÓTÆqeì #ÓãT‘ês¡T. nsTT‘ á XÀ¢ø£+ y<ë\ø£Hêï |ü⁄sêD≤ Ò

ÁbÕNqyÓTÆqeì #ÓãT‘·T+~.

|ü⁄sêD+ düs¡«XÊÅkÕÔD≤+ Á|ü<∏äeT+ ÁãVü≤àD≤düà è‘·yéT ˆ

ì‘· + Xã›eTj·T+ |ü⁄D´+ X‘·ø√Ï Á|ü$düÔs¡yéT ˆ

nq+‘·s¡+#· eÅπøÔuÛÑ ' y<ë+‘·dü $ìs¡Z‘ê' ˆˆ

|üPs¡«+ ÁãVü≤à H√Ï qT+∫ e+<äø√≥¢ XÀ¢ø±\‘√ eTT+<äT

|ü⁄sêD≤\T ãj·T\T<] Ä ‘·s¡Tyê‘· y<ë\T ãj·T\T<sêj·T≥. Ç˝≤

e+<äø√≥¢ XÀ¢ø±\‘√ #·‘·Ts¡TàK ÁãVü≤à‘√ #Ó|üŒã&É¶ |ü⁄sêD+ yÓTT‘·Ô+

ˇø£ÿÏ>±H e⁄+&~. n\ŒãT<äT∆ …’q e÷qe⁄\ ø√dü+ Ä ÁãVü≤à<e⁄&

yê´düT&ç s¡÷|ü+˝À e∫Ã Ä ø√ÏXÀ¢ø±\ |ü⁄sêD≤ìï Hê\T>∑T ˝ø£å\

XÀ¢ø±\˝ÀøÏ ≈£î~+∫ <ëìï |ü<Ó›ì$T~ |ü⁄sêD≤\T>± s¡∫+#ê&Éì

düÿ+<ä|ü⁄sêD+ #ÓãT‘·T+~.

|ü⁄sêDyTø£ yTyêd” <ädæàHé ø£ ≤Œ+‘·πs qè|ü ˆ

Á‹es¡Z kÕ<Ûäq+ |ü⁄D´+ X¯‘·ø√Ï Á|ü$düÔs¡yéT ˆˆ

düà è‘ê« »>±<ä#· eTT˙Hé Á|ü‹ <eXÃ‘·Ts¡TàK' ˆ

#·‘·Ts¡¢ø£å Á|üe÷DÒq <ë«|üπs <ë«|üπs dü<ë ˆ

‘·<äcÕŒ<äX¯<∏ë ø£è‘ê« uÛÑ÷s√¢πø-dæàHé Á|üuÛ≤wü ‘ ˆˆ (düÿ+<ä |ü⁄sêD+)

bÕsƒ¡≈£î\≈£î qeTkÕÿs¡+

uÛÑ>∑yêHé y˚<äyê´dü eTVü≤]¸ s¡∫+∫q ncÕº<äX¯ |ü⁄sêD≤\T Äs¡ $<ë´

uÛ≤+&Ü>±sê\T. Ä uÛ≤+&Ü>±sê\˝À ìøÏå|üÔyÓTÆq Á|ü<Ûëq $wüj·÷*ï

18 |ü⁄düÔø±\T>± Áø√&Ûûø£]+∫ MT eTT+<äT≈£î ‘ÓdüTÔHêï+. düs¡fi¯yÓTÆq uÛ≤wü À y˚TeTT

Á|ü#·T]+∫q á 18 |ü⁄sêD≤\ì Ä<ä]+∫, eTeTà*ï Áb˛‘·‡Væ≤kÕÔs¡ì Ä•dü÷Ô... MT

` Á|üø±X¯≈£î\T, e#·qø£s¡Ô

l *+>∑ |ü⁄sêD+

13

ncÕº<äX |ü⁄sêD≤\ yÓTT<äÏ eø£Ô ` ÁXÀ‘·

ncÕº<äX |ü⁄sêD≤\qT yÓTT<ä≥>± #Ó|æŒq eø£Ô\T yê] qT+∫ yÓTT<äÏkÕ]

$qï ÁXÀ‘·\T á ÁøÏ+<ä #Ó|æŒq $<Ûä+>± e⁄+≤s¡T. n<$<Ûä+>± ø=ÿø£ÿ |ü⁄sêD≤ìøÏ

eø£Ô è XÀÔ‘·è|üs¡+|üs¡ ys¡Tys¡T $<Ûë\T>± ≈£L&Ü ñ+≥T+~.

dü+. |ü⁄sêD+ @ø£\Œ eè‘êÔ+‘·+ eø£Ô èÁXÀ‘·\T

1. ÁãVü≤à |ü⁄sêD≤ìï ÁãVü≤à ø£\Œ+˝À ÁãVü≤à eTØ∫ eTVü‰eTTìøÏ uÀ~Û+#ê&ÉT

2. |ü<äà |ü⁄sêD≤ìï |ü<äà ø£\Œ+˝À kÕ«j·T+uÛÑTe⁄eTqTe⁄ ÁãVü≤à≈£î uÀ~Û+#ê&ÉT

3. $wüßí |ü⁄sêD≤ìï esêVü≤ ø£\Œ+˝À |üsêXs¡T&ÉT ÁãVü≤à≈£î uÀ~Û+#ê&ÉT

4. •e(yêj·TT)|ü⁄sêD≤ìï X‚«‘· ø£\Œ+˝À •e⁄&ÉT yêj·TTe⁄≈£î uÀ~Û+#ê&ÉT

5. uÛ≤>∑e‘· |ü⁄sêD≤ìï kÕs¡dü«‘· ø£\Œ+˝À $wüßíe⁄ ÁãVü≤à≈£î uÀ~Û+#ê&ÉT

6. Hês¡<ä |ü⁄sêD≤ìï ãèVü≤‘Y ø£\Œ+˝À |üPs¡« uÛ≤>±ìï ` düqø±<äT\T

Hês¡<äTìøÏ uÀ~Û+#ês¡T.

ñ‘·Ôs¡uÛ≤>±ìï ` e•wüß&ÉT

e÷+<Ûë‘·≈£î uÀ~Û+#ê&ÉT

7. e÷s¡ÿ+&j·T |ü⁄sêD≤ìï X‚«‘· yêsêVü≤ø£\Œ+˝À e÷s¡ÿ+&j·TT&ÉT C…’$TìøÏ uÀ~Û+#ê&ÉT

8. n–ï |ü⁄sêD≤ìï áXÊq ø£\Œ+˝À n–ï<e⁄&ÉT e•wüß&çøÏ uÀ~Û+#ê&ÉT

9. uÛÑ$wü |ü⁄sêD≤ìï n|òüTÀs¡ ø£\Œ+˝À ÁãVü≤à eTqTe⁄≈£î uÀ~Û+#ê&ÉT

10. ÁãVü≤àyÓ’es¡Ô |ü⁄sêD≤ìï s¡<∏ä+‘·s¡ ø£\Œ+˝À kÕe]í Hês¡<äT&çøÏ uÀ~Û+#ê&ÉT

11. *+>∑ |ü⁄sêD≤ìï ø£ ≤Œ+‘· ø£\Œ+˝À |üs¡eT•e⁄&ÉT Hês¡<äT&çøÏ uÀ~Û+#ê&ÉT

12. esêVü≤ |ü⁄sêD≤ìï eTqTø£\Œ+˝À $wüßíe⁄ |üè~∏«øÏ uÀ~Û+#ê&ÉT

13. kÕÿ+<ä |ü⁄sêD≤ìï ‘·‘·TŒs¡Twüø£\Œ+˝À düÿ+<äT&ÉT uÛÑ÷$TøÏ uÀ~Û+#ê&ÉT

14. yêeTq |ü⁄sêD≤ìï ≈£Ls¡à ø£\Œ+˝À ÁãVü≤à |ü⁄\düÔ´ eTVü‰eTTìøÏ uÀ~Û+#ê&ÉT

15. ≈£Ls¡à |ü⁄sêD≤ìï \ø°Î ø£\Œ+˝À $wüßíe⁄ |ü⁄\düÔ ´ eTVü‰eTTìøÏ uÀ~Û+#ê&ÉT

16. eT‘·‡´ |ü⁄sêD≤ìï dü|üÔ ø£\Œ+˝À $wüßíe⁄ eTqTe⁄≈£î uÀ~Û+#ê&ÉT

17. >∑s¡T&É |ü⁄sêD≤ìï >∑s¡T&É ø£\Œ+˝À $wüßíe⁄ eTqTe⁄≈£î uÀ~Û+#ê&ÉT

18. ÁãVü‰à+&É |ü⁄sêD≤ìï uÛÑ$wü ø£\Œ+˝À ÁãVü≤à eTqTe⁄≈£î uÀ~Û+#ê&ÉT

l *+>∑ |ü⁄sêD+

14

|ü⁄sêD≤\T m+<äT≈£î #·<äyê*?

|ü⁄sêDÁXeDÒ ÁX<ë∆ j·Tdü kÕ´Á<ë“‘·s¡dü«Vü≤yéT

‘·dü kÕøå±Á‘·Œdüqï' kÕ´‘Y •y√ $wüßíXÃ kÕqT>∑' ˆˆ

j·T‘ê‡ ï‘ê« |ü⁄wüÿπs rπsú j·÷π> dæ+<∏Í #· dü+>∑yT ˆ

‘·‘·Œ¤\+ ~«>∑TD+ ‘·dü ÁX<ä∆j·÷ yÓ’ XèD√‹ j·T' ˆˆ

jT |üsƒ¡+‹ |ü⁄sêD≤ì XèD«ìÔ #· düe÷Væ≤‘ê'

Á|ü‘· ø£ås¡+ \uÛÑ+‘´‘ ø£|æ ≤<ëq»+ |òü\yéT ˆ

n|ü⁄Á‘√ \uÛÑ‘ |ü⁄Á‘·+ <ÛäHêØ∆ \uÛÑ‘ <ÛäqyéT

$<ë´Ø∆ \uÛÑ‘ $<ë´+ yÓ÷øå±Ø∆ yÓ÷ø£åe÷|ü⁄ïj·÷‘Y ˆ

jT XèD«ìÔ |ü⁄sêD≤ì ø√Ï»Hêà]®‘·+ K\T

bÕ|üC≤\+‘·T ‘ Væ≤‘ê« >∑#·Ã¤ìÔ Vü≤]eT+~s¡yéT ˆ

|ü⁄sêD≤\T $q&É+˝À me]¬ø’‘ ÁX<ä∆ ñ+≥T+<√ eT]j·TT ì‘· eTT

me¬s’‘ ÁXeD+ #kÕÔs√, n≥Te+Ï yê] $wüj·T+˝À •e πøXe⁄\T eT]j·TT

yê] >∑D≤\T dü+|üPsêíqTÁ>∑Vü≤+ Á|ü<ä]ÙkÕÔs¡T. |ü⁄wüÿs¡ rsêú À¢, Á|üj·÷>∑ yÓTT<ä …’q

qBdü+>∑eT πøåÁ‘ê˝À¢ kÕïHê˝≤#·]ùdÔ @$<ÛäyÓTÆq |ü⁄D´+ bı+<ä>∑\s√ <ëì ¬sÏº+|ü⁄

|ü⁄D´+ |ü⁄sêD ÁXÀ‘·\≈£î \_ÛdüTÔ+~. uÛÑøÏÔ ÁX<ä∆\‘√ |ü⁄sêD |üsƒ¡q`ÁXeD≤\T

#ùdyês¡T ø£|æ\>√e⁄qT <ëq+ #ùdÔ ø£*π> |ü⁄D´sê•ì bı+<ä>∑\s¡T. |ü⁄Á‘·T\T

Òìyês¡T |ü⁄Á‘·T\qT, <ä]Á<äT\T <ÛäHêìï, $<ë´s¡Tú\T $<ä qT, yÓ÷ø£å>±eTT\T

yÓ÷øå±ìï bı+<ä>∑\s¡T. |ü⁄sêD ÁXÀ‘·\T ‘·eT ø√Ï »qà\ bÕbÕ\qT <ä÷s¡+

#dæø=ì ∫es√¢ leTHêïsêj·TDeT÷]Ô kÕj·TT»´+ bı+<ä>∑\s¡T.

|ü⁄sêD yÓ’uÛÑe+

ncÕº<äX |ü⁄sêD≤Hê+ HêeT<Ûj·÷ì j·T' |üπsƒ‘Y

Á‹ dü+<Ûë´+ »|ü‘ ì‘· + k˛-X«yT<Ûä |òü\+ \uÛÒ‘Y ˆ

á ncÕº<äX eTVü‰|ü⁄sêD≤\ ù|s¡¢qT ñ<äj·TèT<Ûë´Vü≤ï`kÕj·T+ø±\

düeTj·÷˝À¢ me¬s’‘ |ü]ƒkÕÔs√ yês¡T nX«yT<Ûä |òü ≤ìï bı+<ä>∑\s¡ì uÛ≤e+.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

15

l *+>∑ |ü⁄sêD+X¯óø±¢+ãs¡<Ûäs¡+ $wüßí+ X¯•es¡í+ #·‘·Ts¡T“¤»yéT

Á|üdüqïe<äq+ <Ûë´j˚T‘·‡s¡« $|òüTÀï|üXÊ+‘·j˚T ˆˆ

Hêsêj·TD+ qeTdüÿ è‘· qs¡+#Ó’e qs√‘·ÔeTyéT ˆ

<˚M+ düs¡dü«r+ yê´dü+ ‘·‘√ »j·TeTTBs¡j˚T‘Y ˆˆ

123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890

B

123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890

ncÕº<äX |ü⁄sêD≤\˝À |ü<äø=+&√ |ü⁄sêD+ l *+>∑eTVü‰|ü⁄sêD+.

ªª …’+>∑+‘·T>∑T\Œ¤ø£+ <äø£åyéTμ nqï yêø±´ìï ãÏº á |ü⁄sêD+ |ü⁄sêD |ü⁄s¡Twüß&Ó’q

leTHêïsêj·TDT&ç ≈£î&ç N\eT+&É>± e]í+#·ã&ç+~. ªª‘·<ø±<äX düVü≤Ádü+

Vü≤s¡e÷Vü‰‘·à ´ dü÷#·ø£+μ nH˚ e÷≥Á|üø±s¡+ á |ü⁄sêD+˝À yÓTT‘·Ô+

|ü<äø=+&ÉTy˚\ XÀ¢ø±\THêïsTT. á |ü⁄sêD+ |üPsê«s¡∆+, ñ‘·Ôsês¡∆+ nì

¬s+&ÉT uÛ≤>±\T>± s¡∫+#·ã&ç+~. |üPsê«s¡∆+˝À 108 n<Ûë´j·÷\T+&É>±

ñ‘·Ôsês¡∆+˝À 57 n<Ûë´j·÷\THêïsTT. |üs¡yTX«s¡ ‘·‘êÔ «ìï dü+|üPs¡í+>±

$e]+#˚ eTVü‰|ü⁄sêD+ Ç~. Çs¡yÓ’ mì$T~ s¡ø±\ •yêe‘êsê\øÏ

dü+ã+~Û+∫q ø£<∏ä\T *+>∑|ü⁄sêD+˝À #Ó|üŒã&Ü¶sTT.

*+>∑|ü⁄sêD+˝À #Ó|üŒã&É¶ $wüj·÷\T

1`40 n<Ûë´j·÷\T : MÏ˝À eT+>∑fi≤#·s¡D+, •e*+>∑$X‚cÕ\T,

*+>∑Xu≤›s¡ú ìs¡«#·Hê\T, ÁbÕ<∏ä$Tø£ düèwæº $X‚cÕ\T, ÁãVü≤à #dæq düèwæºÁø£eT+,

n–ï düèwæº ø£<∏äq+, •yêqTÁ>∑+‘√ ÁãVü‰àq+<äuÛÀ>±\qTuÛÑ$+#·≥+,

jÓ÷>∑e÷s¡Z+˝À •e⁄DÏí ñbÕdæ+#·≥+, ncÕº+>∑jÓ÷>∑ ìs¡÷|üD+, jÓ÷>∑$|òüTï

ø±s¡D≤\T, •yêqTÁ>∑Vü‰~ ìs¡÷|üD+, dü<√Ć≤‘· ‘·∫Ã¤wü´ ìs¡÷|üD+,

yêeT<e, ‘·‘·TŒs¡Twü, n|òüTÀs¡ $X‚cÕ\T, n|òüTÀs¡ eT+Á‘√bÕdüq, áXÊqÁãVü≤à,

|ü+#·ÁãVü≤àk ÔÁ‘·+, •e*+>∑ Ä$sê“¤e+, leTVü‰$wüßíe⁄ #dæq $wüßídüTÔ‹,

ÁãVü≤à$wüßíe⁄\øÏ •e⁄&ç es¡Á|ü<ëq+, Vü≤]Vü≤s¡ ÁãVü≤àø£è‘· •ek˛ÔÁ‘·+,

l *+>∑ |ü⁄sêD+

16

düs√Œ<äj·T+, s¡TÁ<√‘·Œ‹Ô, dü<√Ć≤‘ê~ eT÷s¡TÔ\ Ä$sê“¤e+, yê´düT&ç

jÓ÷>±#ês¡´‘·«+, kÕïq$~Û, dü+<Ûëé+<äq+, ÁãVü≤àj·T»„ ìs¡÷|üD+,

*+>±s¡Ãq$<Ûëq+, e÷qdæø£ *+>±s¡Ãq, <ës¡Teq+˝À eTTqT*ï •e⁄&ÉT

|üØøÏå+#·≥+, X‚«‘·eTTìeè‘êÔ+‘·+, <ës¡Teq+˝Àì eTqTwüß\T •e⁄DÏí

ÁbÕ]ú+#·≥+, •e⁄&ÉT uÀ~Û+∫q bÕX¯ó|ü‘· Áe‘·+, uÛÑdüàkÕïq$~Û ˝≤+Ï

$wüj·÷\T dü$es¡+>± e]í+#·ã&Ü¶sTT.

41`80 n<Ûë´j·÷\T : á n<Ûë´j·÷\˝À <äBÛøÏå ≈£åî|ü dü+yê<ä+, ≈£åî|ü⁄&ÉT

#dæq $wüßídüTÔ‹, q+~πøX«s¡ eè‘êÔ+‘·+, Ä~düèwæº, j·TT>∑<Ûäsêà\T y<äyê´düT&ç

|ü⁄sêDÁø£eT+, ø£*j·TT>∑<Ûäsêà\T, ÁãVü≤à <M|ü⁄Á‘·T&ÉT>± e÷s¡≥+, •˝≤<äeTTìøÏ

•e⁄&ÉT |ü⁄Á‘·TDÏí Á|ükÕ~+#·≥+, q+~πøX«s¡T&ÉT •yêqTÁ>∑Vü‰ìï bı+<ä≥+,

q+~πøX¯«s¡T&çøÏ >∑D≤~Û|ü‘·´+, •e⁄&ç düsê«‘·àuÛ≤e+, uÛÑ÷˝Àø£+˝À ñqï

dü|üÔB«bÕ\T, »+ã÷B«|ü+˝À ñqï esê¸\T, n^ïÁ<ÛäT&çe+X+, yTs¡T|üs¡«‘·

yÓ’XÊ\´+,»+ã÷B«|ües¡íq+, Ç+Á<ë<äT\ |ü≥ºD≤\T, |üs¡yTX«s¡T&ç Hê\T>∑T

kÕúHê\T, >∑+>±~q<äT\ ñ‘·Œ‹Ô, |ü¢ø£åB«|ü $X‚cÕ\T, dü÷s¡ , <Ûäèe⁄\ >∑‹,

dü÷s¡ s¡<∏ä es¡íq+, #·+Á<äs¡<∏ä+`#·+Á<äT&ç ø£fi\T, ãT<Ûë~ Á>∑Vü‰\s¡<∏ë\T,

eT+&É ≤\T, dü÷s¡T´&çøÏ Á>∑Vü‰~Û|ü‘· +, eT÷&ÉT s¡ø±\ n>∑Tï\T, dü÷s¡T´&ç

ysTTøÏs¡D≤\T. <Ûäèe⁄&ç #·]Á‘·, <e<ëqe >∑+<Ûäsê«<äT\ ñ‘·Œ‹Ô, dü÷s¡ #·+Á<ä

e+X es¡íq+ •edüVü≤ÁdüHêeT ìs¡÷|üD, dü÷s¡ #·+Á<äe+XsêE\ $X‚cÕ\T,

j·Tj·÷‹ eè‘êÔ+‘·+, j·T<äTe+X+, lø£èwüßí&ç ne‘·s¡D, Ä~düèwæº ø£<∏äq+,

Á‹|ü⁄sêdüTs¡ eè‘êÔ+‘·+, *+>±s¡Ãq ÁbÕeTTK´+, •e*+>∑uÛÒ<ë\T ˝≤+Ï

$X‚cÕ\T $es¡+>± #Ó|üŒã&Ü¶sTT.

81`120 n<Ûë´j·÷\T : MÏ À ` •e⁄&çkÕø±s¡ ìsêø±s¡ dü«s¡÷bÕ\T,

•e$Á>∑Vü≤Á|ü‹wü, •eeT+~s¡ ìsêàD|òü\+, uÛÑø£ÔeTVæ≤eT, nVæ≤+kÕeTVæ≤eT,

•e|üPC≤|òü\+, ¬ø’ ≤düyÓ’uÛÑe+,<ë«<äX*+>∑Áe‘·+, düs¡«bÕ|üVü≤s¡ e´b˛Vü≤q

düÔe+, qø£ÔÁe‘·+, ñe÷eTùV≤X«s¡ Áe‘·+, •e|ü+#êø£ås¡ eTVü‰eT+Á‘· $~Û,

l *+>∑ |ü⁄sêD+

17

•e<Ûë´q+, düq‘·Tÿe÷sê<äT\øÏ e÷j·T‘=\>∑≥+, yÓ÷ø£åÁbÕ|æÔ, nDÏe÷<ä wüºdæ~∆

ÁbÕ|æÔ, •ejÓ÷>∑T\ dü<ë#ês¡+, Á|üDeeTVæ≤eT, lXË’\πøåÁ‘ê~eTVæ≤eT,

n+<Ûäø±düTs¡ eè‘êÔ+‘·+, Væ≤s¡D≤´ø£åe<Ûä, esêVü≤<ä+ÁcÕºìï •e⁄&ÉT <Ûä]+#·≥+,

qèdæ+Vü≤kÕ«$T ñÁ>∑‘ê«ìï Xs¡uÛÒX«sêe‘ês¡+‘√ XÊ+‹ |üs¡#·T≥, »\+<Ûäs¡

e<Ûä, •e⁄&ç<ë«sê lVü≤] düT<äs¡Ùq#·Áø±ìï bı+<ä≥+, dür<$ bÕs¡«‹>±

»ìà+#·≥+, <äø£åj·T»„$HêXq+, bÕs¡«r |üs¡yTX«s¡T\ ø£ ≤´D yÓ’uÛÑe+,

ñ|üeTqT´&ç eè‘êÔ+‘·+ e+Ï eTVü≤‘·Ôs¡ $wüj·÷\T e]í+#·ã&Ü¶sTT.

121`165 n<Ûë´j·÷\T : á n<Ûë´j·÷\˝À ` •e*+>±s¡Ãq eTVæ≤eT,

•e⁄&ç nwüºeT÷s¡TÔ\T, •e⁄&ç eT÷s¡TÔ\ dü+»„\T, uÛ≤sê´|ü⁄Á‘·T\T, |ü+#·ÁãVü≤à

ìs¡÷|üD+, eTùV≤X«s¡T&ç dü+»„\T, ãVüQ$<Ûë\ •es¡÷bÕ\T, dü÷s¡ eT+&É\+˝À

•e⁄DÏí |üPõ+# $~Û, ‘·+Á‘√ø£Ô •e|üPC≤$<Ûëq+, ìj·TeT+, e÷qdü•e|üPC≤

$~Û, n|òüTÀs¡ •e|üPC≤$~Û, c˛&ÉX¯eTVü‰<ëHê\T, ‘·T˝≤<ëqeTVæ≤eT,

Væ≤s¡D´>∑s¡“¤<ëq+, ‹\|üs¡«‘· <ëq+, düTes¡íuÛÑ÷$T<ëq+, >∑DÒX<ëq+, düTes¡í

>√<ëq+, \ø°Î <ëq+, ‹\<ÛqT<ëq+, düVü≤Ádü>√<ëq+, Væ≤s¡D≤´X«<ëq+,

ø£Hê´<ëq+, düTes¡íeèwüuÛÑ<ëq+, düTes¡í>∑»<ëq+, ˝Àø£bÕ˝≤wüºø£<ëq+,

Á‹eT÷]Ô<ëq+, Je#êÃ¤s¡úìs¡÷|ü|üD+, •e*+>∑kÕú|üq ÁbÕeTTK´+, düs¡«<e‘ê

Á|ü‹cÕ˜|üHê $~Û, n|òüTÀs¡•eÁ|ü‹wü˜, $Á>∑Vü≤$~Û, eÁ»yêVü≤ìø± $<ä´,

eÁCÒX«Ø$<ä , eTè‘·T´+»j·TeT+Á‘· $<Ûëq+, Á‘·j·T+ãø£ eT+Á‘· Xu≤›sêú\T,

*+>∑|ü⁄sêD |üsƒ¡q ÁXeD |òü\+ Ç‘ê´~ $wüj·÷\T dü$es¡+>± #Ó|üŒã&Ü¶sTT.

eT+>∑fi≤ #·s¡D+

qyÓ÷ s¡TÁ<ëj·T Vü≤s¡jT ÁuVü≤àDÒ |üs¡e÷‘·àH ˆ

Á|ü<∏ëq |ü⁄s¡TùwXÊj·T düs¡Zdæú‘· +‘·ø±]DÒ ˆˆ

s¡TÁ<äT&ç>± düà]+∫q+‘·H bÕbÕ*ï |ü]Vü≤]+# lVü≤]>±, dü÷ø£Î

Á|ü|ü+#êìï dü÷ú\ Á|ü|ü+#·+>± |ü]D$T+|ü#ùd #·‘·Ts¡TàK ÁãVü≤à>± ñqï

Á|ü<Ûëq |ü⁄s¡TwüßDÏí, düèwæº dæú‹ \j·÷\T #ùd Á‹eT÷s¡TÔ\øÏ eT÷\|ü⁄s¡Twüß&Ó’q

|üs¡e÷‘·àøÏ qeTkÕÿs¡+.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

18

•e*+>∑ |”sƒ¡+ MT<ä ÁãVü≤à, bÕqe≥º+ eT<Ûä uÛ≤>∑+˝À lVü≤],

bÕqe≥º+ MT<ä |æ+&És¡÷|ü+˝À düø£\<˚e‘ê kÕs¡«uÛÖeTT&Ó’q s¡TÁ<äT&ÉT

ìedækÕÔs¡T. ø£qTø£ •e*+>∑+ kÕ\Á>±eT+ ø£Hêï m+‘√ >=|üŒ<äì ‘Ó\TdüTø√yê*.

•e*+>∑+ ÁøÏ+<ä ñ+& y~ø£ XøÏÔ dü«s¡÷|ü+ ô|’qTqï |æ+&És¡÷|ü+ •e⁄&ç>±

#Ó|üŒã&ÉT‘·THêï&ÉT. Ç˝≤ •e*+>∑+ X¯øÏ Ô •yê‘·àø£yÓT Æq<äì ≈£L&Ü

‘Ó\TdüTø√yê*.

y<ë\ ÁbÕs¡+uÛÑ+˝À, y<ë\ ∫es¡ |ü]ƒ+#·ã& z+ø±sêìï n~Ûwæº+#

yê& eTùV≤X«s¡T&Éì #Ó|üŒã&çq+<äTe\¢ z+ø±sêìï eTùV≤X«s¡ dü«s¡÷|ü+>±

uÛ≤$+#ê*. •e⁄&ç eT÷]Ô ($Á>∑Vü≤+) ì |üPõ+#·≥+ ø£Hêï •e*+>±ìï

|üPõ+#·≥yT ÁX‚wüeTì XË’yê>∑eTÁ>∑+<∏ë\T #ÓãT‘êsTT.

*+>∑ Xã›+ ns¡ú+` ìs¡«#·q+

ª*+>∑+μ nH˚~ ìsêø±s¡ dü«s¡÷|ü+. Ä dü«s¡÷|ü+ @s¡Œ&É≤ìøÏ

Á|üø£è‹ Ä<Ûës¡yÓTÆ+~. Çø£ÿ&É Á|üø£è‹ n+fÒ ªXøÏÔμ ø±ãÏº, Ä XøÏÔ‘√ ≈£L&çq

•e⁄&ÉT, XøÏÔ <ë«sê á »>∑‘·TÔì ø£*ŒdüTÔHêï&ÉT. Çø£ÿ&É ª*+>∑+μ n+fÒ •e⁄&çøÏ

#Ó+~q ø±H=ø£ Àø√‘·Ôs¡ dæú‹ nì Á>∑Væ≤+#ê*. ªªÄø±X+ *+>∑$T‘ê´VüQ'

|üè~∏M‘·dü´|”sƒ¡+μ nH˚ ìs¡«#·Hêìï ãÏº |ü<ëï\T>∑T ˝Àø±\‘√ ≈£L&çq

á Á|ü|ü+#·eT+‘ê •e*+>∑ dü«s¡÷|üyT nì ‘Ó\Tk Ô+~.

Çs¡yÓ’Äs¡T eTVü‰‘·‘êÔ «\T dü$Twæº>± ÁãVü≤à, $wüßí, eTùV≤X«s¡T\H

eT÷&ÉTs¡÷bÕ*ï <Ûä]+∫, düèwæº, dæú‹, \j·÷\T #düTÔHêïsTT. á eTT>∑TZs¡T

eT÷s¡TÔ\ø° eT÷\|ü⁄s¡Twüß&ÉT •e⁄&qì |ü⁄sêD≤\T, y<ë\T ìs¡«∫+#êsTT.

•edü+ø£\Œ+ nH~ ;»+ ø±>±, $wüßíe⁄ »>∑<√´ì>± e⁄Hêï&ÉT.

n˝≤+Ï »>∑<√´ì˝À •edü+ø£\Œ+ nH ;»+ $&Ée>± Ä $wüßíe⁄ Hê_Û

ø£eT\+ qT+∫ ÁãVü≤à<˚e⁄&ÉT Ä$s¡“¤$+#ê&ÉT. •e⁄&ÉT ‘·q X¯øÏÔì y˚s¡T

|ü]∫ Áù|πs|æ+#·>±, Ä XøÏÔ dü«j·T+>± dü‘·Ô «s¡»düÔyÓ÷>∑TD≤‘·àø£yÓTÆq »>∑‘·TÔì

düèwæºk Ô+~.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

19

á •eXøÏÔ ms¡T|ü⁄, ‘Ó\T|ü⁄, q\T|ü⁄ s¡+>∑T\‘√ ì]à+∫q »>∑‘·TÔì

ì‘·éTì ÁuÛÑ$T+∫, »qq eTs¡D düeTì«‘·yÓTÆq dü+kÕs¡+˝À eTTì–

‘˚\T‘·T+≤&ÉT ˇø£&ÉT. eTs=ø£&ÉT Á|üø£è‹ì $$<Ûä »qà˝À¢ nqTuÛÑ$+∫,

$dæ– ykÕ] ∫e]øÏ •e⁄DÏí ÄÁXsTTkÕÔ&ÉT.

Á|üø£è‹ì dü÷ø£Î |ü+#·uÛÑ÷‘ê\T #s¡Tø√>±, eTVü≤‘·‘·Ô «+ yÓTT<ä≥

|ü⁄Ïº+~. ‘·s¡Tyê‘· Ä eTVü≤‘·Ô‘·«+ qT+∫ nVü≤+ø±s¡+, <ëì qT+∫ Xã›+,

Xã›+ qT+∫ Äø±X+, Äø±X+ qT+∫ düŒs¡Ù+, <ëqTï+∫ yêj·TTe⁄, yêj·TTe⁄

qT+∫ s¡÷|ü+, s¡÷|ü+ qT+∫ ‘»düT‡, ‘»düT‡ qT+∫ s¡dü+, s¡dü+ qT+∫

»\+, »\+ qT+∫ >∑+<Ûä+, Ä >∑+<Ûä+ qT+∫ |üè~∏$(uÛÑ÷$T)Ä$s¡“¤$+#êsTT.

X¯u≤›<äT*ï >∑T]Ô+#·≥+ ø√dü+ ◊<äT C≤„H˚+Á~j·÷\T ◊<äT

ø£πsà+Á~j·÷\T yêÏ‘√bÕ≥T dü+ø£\Œ $ø£ ≤Œ‘·àø£yÓTÆq eTqdüT‡ @s¡Œ&ç+~.

á ÁãVü‰à+&É+˝À yÓTT‘·Ô+ |ü<ëï\T>∑T ˝Àø±\T+≤sTT. MÏ˝À

Á|ü<ÛëqyÓTÆq Àø£+ uÛÑ÷eT+&É\+. á uÛÑ÷$Tì |ü~¬s≥T¢ »\+ Äe]+∫+~.

Ä »˝≤ìï |ü~¬s≥T¢ ‘»düT‡ Äe]+∫+~. Ä ‘»düT‡ì yêj·TTe⁄ |ü~¬s≥T¢

#·T≥Tº≈£îì ñ+&É>±, Ä yêj·TTe⁄ì |ü~¬s≥T¢ m≈£îÿe>± Äø±X+ Äe]+∫+~.

Ä Äø±XÊìï nVü≤+ø±s¡+ Äe]+#·>±, Á|üø£è‹ nVü≤+ø±sêìï ÄÁXsTT+∫+~.

á @&ÉT Äes¡D\ø° n~ÛcÕ‘· ø£eT˝≤düqT&Ó’q ÁãVü≤à<e⁄&ÉT.

Ä~ø£sêÔ #· uÛÑ÷‘êHê+ dü+Vü≤sêÔ|ü]bÕ\ø£' ˆ

‘·kÕàHêàùV≤X«s√ <y√ ÁãVü≤àD√-~Û|ü‹ •e' ˆˆ

düø£\ ÁbÕDT©ï |ü⁄Ïº+# Ä~ø£s¡Ô, s¡ø£å≈£î&ÉT, dü+Vü‰s¡ø£s¡Ô nsTTq

ÁãVü≤à $wüßí s¡TÁ<äT …’q Á‹eT÷s¡TÔ\øÏ n~Û|ü‹ Ä •e⁄& Äj·TH »>∑‘·ÿs¡Ô.

ø√≥¢ø=B› ÁãVü‰à+&Ü\T düèwæº+#·ã&É>±, n+<äT˝À ñqï Á|ü‹ ÁãVü‰à+&É+˝À

düèwæº dæú‹` \j·T ø£s¡Ô\T>± ÁãVü≤à ` $wüßí s¡TÁ<äT Ò ñ+≤s¡T.

Ç~ |ü⁄s¡TcÕ~Ûwæ‘· nsTTq Á|üø£è‹ <ë«sê »]π> ÁbÕ<∏ä$Tø£ düèwæº.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

20

ÁbÕ<∏ä$Tø£ düèwæº $X‚cÕ\T

ÁbÕ<∏ä$Tø£ düèwæº »]–q ÁbÕs¡+uÛÑdüeTj·÷ìï |ü>∑\T nì, Ä düèwæº

eTT–dæq ø±˝≤ìï sêÁ‹ nì n+≤s¡T. ÁãVü≤à<e⁄&ÉT |ü>∑\T á Á|ü|ü+#êìï

düèwæº+∫, sêÁ‹ <ëìï Äyê+‘·s¡ Á|üfij·T+ <ë«sê q•+|ü#kÕÔ&ÉT. á $<Ûä+>±

ÁãVü≤àdüèwæº nVü≤√sêÁ‘ê\T>± ø=qkÕ>∑T‘·T+~. nsTT‘˚ Ä~ø£s¡Ô nsTTq

|üs¡yTX«s¡T&çøÏ ~yêsêÁ‹ ø±\$uÛ≤>∑+ e⁄+&É<äì y<ë\T #ÓãT‘êsTT.

ÁãVü≤à<e⁄&ç ñ<äj·Tø±\+˝À <e‘·\T, Á|üC≤|ü‘·T\T, eTVü≤s¡T¸\T

e´ø£Ô+>± ñ+≤s¡T. Äj·Tq sêÁ‹ø±\+˝À yês¡+‘ê dü÷ø£Îs¡÷|ü+˝À <ë–,

‹]– Á|üuÛ≤‘·düeTj·T+˝À »ìàkÕÔs¡T. ÁãVü≤à<˚e⁄&ç |ü>∑Ïø±˝≤ìï ø£\Œ+

n+≤s¡T. á |ü>∑\T m+‘√ sêÁ‹ ≈£L&Ü n+‘ ñ+≥T+~.

1.ø£è‘·j·TT>∑+ 2.Á‘‘êj·TT>∑+ 3.<ë«|üs¡j·TT>∑+ 4.ø£*j·TT>∑+ nì

j·TT>±\T yÓTT‘·Ô+ Hê\T>∑T. á Hê\T>∑T j·TT>±\˙ ø£*|æ eTVü‰j·TT>∑eT+≤s¡T.

Ç˝≤+Ï yÓsTT´ eTVü‰j·TT>±\˝À yÓTT‘·Ô+ 14 eT+~ eTqTe⁄\T bÕ\≈£î\T>±

ñ+≤s¡T.

1. ø£è‘·j·TT>∑+ : Hê\T>∑Ty\ ~e´ dü+e‘·‡sê\T+≥T+~.

2. Á‘‘êj·TT>∑+ : eT÷&ÉTy\ ~e´ dü+e‘·‡sê\T+≥T+~.

3. <ë«|üs¡j·TT>∑+ : ¬s+&ÉTy\ ~e´ dü+e‘·‡sê\T+≥T+~.

4. ø£*j·TT>∑+ : yÓsTT´ ~e´dü+e‘·‡sê\T+≥T+~.

á Hê\T>∑T j·TT>±\T dü+<Ûä \T, dü+<Ûë´+X\‘√ ø£*|æ 12y\

~e´ dü+e‘·‡sê\T>± Á|üe]ÔkÕÔsTT. e÷qeø±\e÷q+ Á|üø±s¡+ #ÓbÕŒ\+fÒ

43,32,000 e÷qe dü+e‘·‡sê\T.

e÷qe⁄\ HÓ\s√E\T |æ‘·è<˚e‘·\øÏ ˇø£ÿs√E ne⁄‘·T+~.

|æ‘·è<e‘·\øÏ Xóø£¢|üø£å+ |ü>∑\T>±, ø£èwüí|üø£å+ sêÁ‹>± @s¡Œ&ÉT‘·T+~. e÷qe⁄\

eTTô|’ŒHÓ\\T |æ‘·s¡T\øÏ 1 HÓ\ ne⁄‘·T+~. e÷qe⁄\ 360 HÓ\\T |æ‘·è<e‘·\øÏ

ˇø£ dü+e‘·‡s¡+ ne⁄‘·T+~. e÷qe⁄\ e+<ädü+e‘·‡sê\T yê]øÏ eT÷&ÉT

dü+e‘·‡sê\T>± ñ+≥T+~.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

21

Çø£ <e‘·\ ø±\e÷q+ >∑T]+∫ #ÓbÕŒ\+fÒ e÷qe⁄\ ø£ dü+e‘·‡s¡

ø±\+ <e‘·\øÏ ˇø£ÿs√E. á dü+e‘·‡s¡ ø±\+˝À uÛ≤>∑yÓTÆq ñ‘·Ôsêj·TD+

<e‘·\øÏ |ü>∑\T>±, <äøÏåD≤j·Tq+ Vü≤]øÏ sêÁ‹>± #Ó|üŒã&ç+~.

e÷qe⁄\ 3030 dü+e‘·‡sê\T dü|üÔs¡T¸\øÏ ø£ dü+e‘·‡s¡+. e÷qe⁄\

9090 dü+e‘·‡sê\T Á<ÛäTe⁄&çøÏ ˇø£ dü+e‘·‡s¡+ n˝≤π> 36,100 e÷qe

dü+e‘·‡sê\T ˇø£ ~eé‘·‡s¡+>± |ü]>∑DÏ+#·ã&ç+~.

á düèwæº˝À yÓ’e÷ìø£ <˚e‘·\H˚yês¡T yÓTT‘·Ô+ 28 ø√≥¢eT+~

ñ+≤s¡T. nyê+‘·s¡ Á|üfi¯j·T+ dü+uÛÑ$+∫q|ü⁄Œ&ÉT eTVü≤s√¢ø£+˝À ñ+&˚

yêfifl+‘ê »H√˝Àø±ìøÏ #s¡T≈£î+≤s¡T.

ÁãVü≤à<e⁄&çøÏ yÓsTT´ ø£ ≤Œ\T nq>± ˇø£sêÁ‹. |ü>∑\T >∑&çùdÔ ˇø£

dü+e‘·‡s¡+ >∑&ç∫q≥Tº. Ç˝≤+Ï ÁãVü≤à dü+e‘·‡sê\T 8 y\T >∑&çùdÔ Äj·TqøÏ

ˇø£j·TT>∑+ ne⁄‘·T+~. Ç˝≤+Ï ÁãVü≤àj·TT>±\T ˇø£ ysTT >∑&çùdÔ <ëìï

ªdüeq+μ n+≤s¡T. Ç˝≤+Ï düeHê\T eT÷&ÉTy˚\T >∑qTø£ |üPs¡ÔsTT‘˚

ÁãVü≤à<e⁄&ç |ü<äMø±\+ |üPs¡Ôe⁄‘·T+~.

á $<Ûä+>± Ç|üŒÏes¡≈£L y˚sTTø√≥¢ ø£ ≤Œ\T >∑&ç∫b˛j·÷sTT.

‹]– eTs√ ysTTø√≥¢ ø£ ≤Œ\T sêqTHêïsTT. Á|üø£è‹ <ë«sê Ä$s¡“¤$+∫q

á Á|ü|ü+#· $HêX+ nH~ •e⁄&ç Ä»„‘√H dü+uÛÑ$düTÔ+~. düèwæº dü+Vü‰s¡+

»]π>&É|ü⁄Œ&ÉT, Á|üø£è‹ |ü⁄s¡TwüßDÏí ÄÁXsTTdüTÔ+~. dü‘·Ô «s¡»düÔyÓ÷>∑TD≤\T eT÷&É÷

m≈£îÿe ‘·≈£îÿe>± ñ+fÒ düèwæº ÁbÕs¡+uÛÑeTe⁄‘·T+~. n$ eT÷&É÷ düe÷qyÓTÆ‘

düèwæº q•+#·ã&ÉT‘·T+~. <ëHï Á|üfij·T+ n+≤s¡T. á Á‹>∑TD≤\ yÓ’wüe÷´ìø°,

kÕe÷´ìøÏ ø±s¡D+ |üs¡yTX«s¡T&. Äj·Tq ‘·q ©\˝À uÛ≤>∑+>± düèwæº dæú‹

\j·÷\ì #düTÔ+≤&ÉT.

ndü+U≤´‘êXÃ ø£ ≤ŒU≤´ Vü≤´dü+U≤´‘ê' |æ‘êeTVü‰' ˆ

Vü≤s¡j·TXÊÃ|ü dü+U≤´‘ê ôd’«ø£ @e eTùV≤X«s¡' ˆˆ

l *+>∑ |ü⁄sêD+

22

mH√ï ø£ ≤Œ\T, m+<äs√ ÁãVü≤à\T, m+<äs√ $wüßíeT÷s¡TÔ\T ñqï|üŒÏø°

|üs¡yTX«s¡T&ÉT e÷Á‘·+ ø£ÿ&. Äj·TH |üs¡ÁãVü≤à. Ä |üs¡yTX«s¡T&ÉT Á|üø£è‹øÏ

ã<äT∆&ÉT ø±ø£b˛e≥+ e\¢H Ä~ eT<Ûë´+‘· s¡Væ≤‘·T&ÉT>± |ü]>∑DÏ+#·ã&Ü¶&ÉT.

á #·sê#·s¡ Á|ü|ü+#·eT+‘ê Á|üfi¯j·T+˝À q•+∫ yÓTT‘· Ô+

»\eTj·TyÓTÆb˛>± Ä ˙fi¯fl˝À ÁãVü≤à<˚e⁄&ÉT Á|üj·÷DÏ+∫ Hêsêj·TDTDÏí

X¯s¡DTy˚&Ü&ÉT. Hêsêj·TDT&ÉT ‹]– q÷‘·q düèwæº ÁbÕs¡+uÛÑ+ø±yê\ì

uÛ≤$+∫, ˙fifl˝À eTTì–b˛sTTq uÛÑ÷$Tì, esêVü≤s¡÷|ü+‘√ ñ<ä∆]+#ê&ÉT.

n|ü⁄Œ&ÉT eT∞fl qBq<ä düeTTÁ<ë\‘√ düø£\JesêX¯ó\‘√ ≈£L&çq düèwæº

ÁbÕs¡+_Û+#·ã&ç+~.

ÁãVü≤à #dæq düèwæº Áø£eT+

ÁãVü≤à<e⁄&ç qT+∫ eTT+<äT>± ‘·eTdüT‡, yÓ÷Vü≤+, eTVü‰yÓ÷Vü≤+,

n+<∏ä‘ê$TÁdü+ MÏ‘√bÕ≥T nsTT<äT $<Ûë\T>± ñqï n$<ä Ä$s¡“¤$+#êsTT.

MÏ‘√ ÁãVü≤àøÏ dü+‘·è|æÔ ø£\>∑˝Ò<äT. yÓ+≥H˚ eTTK´düèwæºì #˚j·T≥+

ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT.

eTTK´düèwæº À uÛ≤>∑+>± eTT+<äT>± eèøå±\ì, ‘·s¡Tyê‘· n&É¶+>±

q&ç# »+‘·Te⁄*ï, yêÏ ‘·s¡Tyê‘· s¡ú « e÷s¡Z+˝À dü+#·]+# <e‘·*ï

düèwæº+#ê&ÉT. yê] ‘·s¡Tyê‘· áX«sêqTÁ>∑Vü‰ìï dü+bÕ~+# Hs¡TŒ ø£*–q

e÷qe⁄\T ÁãVü≤àqT+∫ Ä$s¡“¤$+#ês¡T.

|ü+#·uÛÑ÷‘ê\T, |ü+#·‘·HêàÁ‘·\T, ‹s¡´≈£îÿ˝…’q |üX¯ó|üøå±´<äT\T,

<˚e‘·\T, e÷qe⁄\T, áX¯«sêqTs¡Á>∑Vü≤ bÕÁ‘·T˝…’q düqø£ düq+<äHê~

eTVü≤s¡T¸*ï düèwæº+#ê&ÉT ÁãVü≤à<e⁄&ÉT. á $<Ûä+>± ÁãVü≤à #dæq ‘=$Tà~s¡ø±\

düèwæº À düqø£düq+<äHê~ eTVü≤s¡T¸\T ÁãVü≤à eTqdüTqT+∫ yÓTT<äÏkÕ]>±

»ìà+#ês¡T. yês¡T C≤„q jÓ÷>∑ìwüß …’ |üs¡yTX«sêsê<Ûäq˝À ©qyÓTÆb˛j·÷s¡T.

ÁãVü≤à<e⁄&ÉT •e<Ûë´qjÓ÷>∑+ #dæq eTVæ≤eT‘√ ‘=$Tà~ eT+~

Á|üC≤|ü‘·T*ï düèwæº+#ê&ÉT. yêπs 1.eTØ∫ 2.uÛÑè>∑Te⁄ 3.n+–s¡düT&ÉT

l *+>∑ |ü⁄sêD+

23

4.|ü⁄\düTÔ ´&ÉT 5.|ü⁄\VüQ&ÉT 6.Áø£‘·Te⁄ 7.<ä≈£åî&ÉT 8.nÁ‹ 9. e•wüß˜&ÉT.

á ‘=$Tà~ eT+~˙ qe$<ÛäÁ|üC≤|ü‘·T\+≤s¡T. yês¡+‘ê y˚<äy˚<ë+>∑

bÕs¡+>∑‘·T\T. ÁãVü≤à‘√ düe÷qT\T. n˝≤π> 1.dü+ø£\Œ+ 2.<Ûäs¡à+ 3.<Ûäs¡à+‘√

ø£*dæ ñ+& n<Ûäs¡à e÷s¡Z+ nH eT÷&ç+Ï‘√ ø£\T|ü⁄≈£î+fÒ yÓTT‘·Ô+ ÁãVü≤àe÷qdü

|ü⁄Á‘·T\T |üHÓï+&ÉTeT+~.

X¯‘·s¡÷|ü kÕ«j·T+uÛÑTe eTqTe⁄ì $yêVü≤+ #˚düT≈£îì Ç<ä›s¡T

≈£îe÷s¡T*ï, Ç<ä›s¡T ≈£îe÷¬sÔ*ï ø£qï~. X¯‘·s¡÷|ü|ü⁄Á‘·T˝À¢ ô|<ä›yê&ÉT

Á|æj·TÁe‘·T&ÉT ø±>±, ¬s+&√yê&ÉT ñ‘êÔqbÕ<äT&ÉT. Ä≈£L‹ Á|üdü÷‹ nH˚

Ç<ä›s¡T X‘·s¡÷|üøÏ ≈£îe÷¬sÔ\T. M]˝À ãTT∫ nH Á|üC≤|ü‹ Ä≈£L‹ì $yêVü≤+

#düTø√>±, Á|üdü÷‹ì <äø£åÁ|üC≤|ü‹ ô|fi≤fl&Ü&ÉT. M]˝À Á|üdü÷‹ <ä≈£åî&ç <ë«sê

Çs¡yÓ’Hê\T>∑TeT+~ ≈£îe÷¬sÔ*ï ø£qï~. yêπs 1.ÁX<ä∆ 2.\ø°Î 3.<Ûäè‹ 4.|ü⁄wæº

5.‘·Twæº 6.yT<Ûä 7.ÁøÏj·T 8.ãT~∆ 9.\»® 10.e|ü⁄ 11.XÊ+‹ 12.dæ~∆ 13.ø°]Ô

14.U≤´‹ 15.XÊ+‹ 16.dü+uÛÑ÷‹ 17.düà è‹ 18.Á|”‹ 19.ø£åeT 20.düqï‹

21.nqdü÷j·÷ 22.s¡® 23.kÕ«Vü‰ 24.dü«<Ûë nHyês¡T.

M]˝À ÁX<ä∆qT+∫ ø°]Ô nH ÄyÓT es¡≈£L ñqï |ü<äeT÷&ÉTeT+~

≈£îe÷¬sÔ*ï <Ûäs¡Tà&ÉH˚ Á|üC≤|ü‹ øÏ∫Ã $yêVü≤+ »]|æ+#ês¡T. ‘·s¡Tyê‘·

≈£îe÷¬sÔ À¢ uÛÑè>∑TeTVü≤]¸ ªU≤‹μì, eTØ∫ dü+uÛÑ÷‹ì, n+–s¡düT&ÉT düà è‹ì,

|ü⁄\düTÔ &ÉT Á|”‹ì, |ü⁄\VüQ&ÉT ø£åeTì, Á≈£‘·Te⁄ düqï‹ì, nÁ‹eTVü≤]¸

nqdü÷j·÷<$ì, e•wüeTVü≤]¸ s¡®ì, $uÛ≤eqT&ÉT (n–ï<e⁄&ÉT) kÕ«Vü‰ì,

|æ‘·è<e‘·\T dü«<Ûë<$ì $yêVü≤+ #düT≈£îHêïs¡T.

<äø£åÁ|üC≤|ü‹ m+‘√ |ü⁄D≤´‘·Tà&ÉT. ø£qTπø Ä~XøÏÔ ne‘ês¡+>± e⁄qï

ªdür<˚$ìμ ≈£îe÷¬sÔ>± bı+<ë&ÉT. ˝Àø£e÷‘· nsTTq Ä dür<˚$

˝Àø£Hêj·T≈£î&Ó’q |üs¡yTX«s¡TDÒí |ü‹>± bı+~+~.

|üPs¡«+ ÁãVü≤à<e⁄&ÉT düèwæº ÁbÕs¡+uÛÑ+˝À |üs¡yTX«s¡T&ç ns¡∆HêØX«s¡

s¡÷bÕìï #·÷dæ ªªÁ|üuÛÑ÷! ˙ ~e´ s¡÷|ü+˝À ñqï Á|üø£è‹(XøÏÔ)ì, |ü⁄s¡TwüßDÏí

l *+>∑ |ü⁄sêD+

24

$&ç$&ç>± $uÛÑõ+∫ #·÷|ü⁄μμ nì ÁbÕ]ú+#ê&ÉT. <ëìøÏ n+^ø£]+∫q •e⁄&ÉT

‘·q˝À ñqï Åd”Ô s¡÷bÕìï $&ç>± Á|ü<ä]Ù+#·>± ÄyT dür<$>± |ü]D$T+∫+<äì

eTs=ø£ ø£<∏äq+.

eTT˝À¢ø±˝À¢ ñqï Åd”Ô\+‘ê dür<$ nsX\T ø±>±, @ø±<äX s¡TÁ<äT\T`

Ç‘·s¡ |ü⁄s¡Twüß\+<äs¡÷ áX«sê+X‘√ »ìà+∫q yês¡ì uÛ≤$+#ê*. |üPs¡«+

<äø£åÁ|üC≤|ü‹ Ä~XøÏÔì ÁbÕ]ú+∫ ‘·q≈£î ≈£îe÷¬sÔ>± »ìà+#·eTì ÁbÕ]ú+#·>±

ÄyÓT nqTÁ>∑Væ≤+∫ <ä≈£åî&çøÏ |ü⁄Á‹ø£>± »ìà+∫+~. ÄyÓTøÏ ªdür<$μ nqï

ù|s¡Tô|Ïº j·TTø£Ôej·TdüT sê>±H |üs¡yTX«s¡T&çøÏ∫Ã $yêVü≤+ #kÕ&ÉT <ä≈£åî&ÉT.

<Ûäs¡Tà&ç dü+‘êq+ : ÁãVü≤à<e⁄&ÉT <Ûäs¡TàDÏí düèwæº+#·>± Äj·TqøÏ

es¡Tdü>±`ø±eT+, <äs¡Œ+, ìj·TeT+, dü+‘√wü+, ˝≤uÛÑ+, ÁXó‘·+, <ä+&É+,

düeTj·T+, uÀ<Ûä+, nÁ|üe÷<ä+, $qj·T+, eékÕj·T+, πøåeT+, düTK+,

j·TX¯düT‡ nH˚ |ü~ùV≤qT eT+~ |ü⁄Á‘·T\T »ìà+#ês¡T. M]˝À <Ûäs¡Tà&çøÏ

ÁøÏj·T nH uÛ≤s¡ <ë«sê <ä+&É+, düeTj·T+ nHyês¡T, ãT~∆ nH uÛ≤s¡ <ë«sê

` nÁ|üe÷<ä+, uÀ<Ûä+ nHyês¡T »ìà+#·>±, $T–*q |ü<äø=+&ÉTeT+~

|ü⁄Á‘·T\T <Ûäs¡Tà&ç Ç‘·s¡ uÛ≤s¡ \ <ë«sê »ìà+#ês¡T.

1. uÛÑè>∑TeTVü≤]¸Ù≤´‹ dü+‘êq+ : \ø°Î<$ ` <Ûë‘· ` $<Ûë‘·

2. eTØ∫ eTVü≤]¸`Á|üuÛÑ÷‹ dü+‘êq+ : |üPs¡íe÷düT&ÉT, e÷Ø#·T&ÉT—

M]‘√bÕ≥T ‘·Twæº, <äèwæº, ø£èwæº, n|ü∫‹ nH |ü⁄Á‹ø£\T

3. |ü⁄\Vü≤eTVü≤]¸`ø£åe÷<˚$ dü+‘êq+ : ø£s¡›eTT&ÉT, eØj·÷+düT&ÉT,

düVæ≤wüßíe⁄ nH |ü⁄Á‘·T\T— |”e] nH ≈£îe÷¬sÔ

4. |ü⁄\düTÔ ´&ÉT`Á|”‹ dü+‘êq+ : <ä‘√Ôs¡Tí&ÉT, y<äu≤VüQe⁄ nH |ü⁄Á‘·T\T—

<äèwü<ä«‹ nH |ü⁄Á‹ø£

5. Áø£‘·TeTVü≤]¸`düqï‹ dü+‘êq+ : yê\œ\T´\H ù|s¡T‘√ Á|üdæ~∆ #Ó+~q

ns¡yÓ’y\ eT+~ |ü⁄Á‘·T\T

6. n+–s¡düT&ÉT`düà è‹ dü+‘êq+ : dæ yê*, ≈£îVüQ, sêø£, nqTeT‹ nH

q\T>∑Ts¡T ≈£îe÷¬sÔ\T— \u≤∆qTuÛ≤e⁄&ÉT, n–ïø°]ÔeT+‘·T&ÉT nH |ü⁄Á‘·T\T

l *+>∑ |ü⁄sêD+

25

7. nÁ‹eTVü≤]¸ `nqdü÷j·T dü+‘êq+ : ÁXó‹ nH ≈£îe÷¬sÔ, dü‘· HÁ‘·T&ÉT,

uÛÑe⁄´&ÉT, Ä|ü⁄&ÉT, XHÓ’XÃs¡T&ÉT, k˛eTT&ÉT nH ≈£îe÷s¡T\T

8. e•wü˜eTVü≤]¸ ` s¡®dü+‘êq+ : s¡»düT‡, düTVü≤√Á‘·T&ÉT, u≤VüQe⁄,

düeqT&ÉT, nqe⁄&ÉT, düT‘·|ü⁄&ÉT, XóÁ≈£î&ÉT nH @&ÉT>∑Ts¡T |ü⁄Á‘·T\T

n$T‘· ‘CÀe+‘·T&Ó’q n–ï düèwæºyÓTT<äÀ¢ ÁãVü≤à<e⁄&ç eTTK+ qT+∫

Ä$s¡“¤$+∫, ‹]– ¬s+&√kÕ] n+–s¡dü eTVü≤]¸ |ü⁄Á‘·T&ÉT>± »ìà+#ê&ÉT.

á n–ï<e⁄& Á|ü»\+<ä]˝À »sƒ¡sê–ï s¡÷|ü⁄&ç>± yê]øÏ ÁbÕDyÓTÆ ñ+≥THêï&ÉT.

n–ï dü+‘êq+ : n–ï<e⁄&çøÏ kÕ«Vü‰<$ <ë«sê |üee÷qT&ÉT,

bÕe≈£î&ÉT, X¯ó∫ nH˚ eTT>∑TZs¡T |ü⁄Á‘·T\T »ìà+#ês¡T. M]˝À Äs¡DÏì`

ñ‘·Ôsês¡DÏ‘√ eT~∏+#·>± |ü⁄Ïºqyê&ÉT |üee÷qT&ÉT ø±>±, bÕe≈£î&ÉT yÓTs¡T|ü⁄e\¢

Ä$s¡“¤$+#ê&ÉT. Çø£ Xó∫ nHyê&ÉT dü÷s¡ øÏs¡D≤\ qT+∫ ñ<ä“¤$+#ê&ÉT.

Ç˝≤ n–ï|ü⁄Á‘·T …’q á eTT>∑TZ]‘√ bÕ≥T yÓTT‘·Ô+ q\uÛ…’‘=$Tà~ eT+~

n>∑Tï\T j·T»„j·÷>±\˝À ñ|üjÓ÷–+#·ã&ÉT‘·THêïs¡T. á q\uÛ…’ ‘=$Tà~

n>∑Tï\÷ ‘ê|üdüT\T>±, Áe‘·ìwüß\T>±, Á|üC≤|ü‘·T\T>±, s¡TÁ<ë‘·à≈£î\T>±

Á|üdæ~∆#Ó+<ës¡T. yês¡+‘ê dü«<Ûë nH uÛ≤s¡ <ë«sê ªyTqø£μ nH e÷qdü|ü⁄Á‹ø£ì

ø£Hêïs¡T.

yTqø±<$ Væ≤eTe+‘·TDÏí $yêVü≤+ #düT≈£îì yÓTÆHê≈£î&ÉT, Áøö+#·T&ÉT

nH |ü⁄Á‘·T*ï, ªñeTμ nH ≈£îe÷¬sÔì n˝≤π> >∑+>∑ nH |ü$Á‘·yÓTÆq q~ì

≈£L&Ü ø£qï~. M]‘√ bÕ≥T j·T»„j·÷>±\øÏ n~Ûø£s¡D+>± ñ+& ª<Ûäs¡DÏμ

nH e÷qdü |ü⁄Á‹ø£ì ≈£L&Ü ø£qï~.

<ëøå±j·TD° dürj·÷kÕ bÕs¡Ù«+ s¡TÁ<ädü bÕs¡«r ˆ

‘ê+ <Ûë´‘ê« e´düè»Á<äTÁ<ë qHø±˙ï\˝ÀVæ≤‘·' ˆˆ

<äø£åÁ|üC≤|ü‹ |ü⁄Á‹ø£ nsTTq dür<$ ‘·q ‘·+Á&ç#‘· nee÷ì+#·ã&ç,

•es¡Væ≤‘·+>±, Äj·Tq #˚düTÔqï j·T»„yêÏø£ ÀH˚ Ä‘êàs¡ŒD #˚düT≈£î+~.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

26

‹]– ÄyT yTqø± Væ≤eTe+‘·T\øÏ bÕs¡«‹>± »ìà+∫ |üs¡yTX«s¡TDÏí uÛÑs¡Ô>±

bı+~+~. |üs¡yTX«s¡T&ÉT dür<$H ‘·\T#·T≈£î+≥÷ m+‘√ eT+~ s¡TÁ<äT*ï

|ü⁄Ïº+#ê&ÉT. n˝≤ »ìà+∫q yês¡+‘ê s¡TÁ<äT&ç‘√ düe÷qyÓTÆq XøÏÔ kÕeTsê∆ \T

ø£*–qyês¡T. Ä s¡TÁ<äT\+<äs¡÷ |ü<ëï\T>∑T ˝Àø±˝À¢ ì+&çb˛j·÷s¡T. eTVü‰

|üsêÁø£eTe+‘·T …’q s¡TÁ<äT\T eTs¡D+ Òì yês¡e≥+‘√ ÁãVü≤à<e⁄&ÉT m+‘√

Ä+<√fi¯q|ü&ç •e⁄&ç‘√ ªªÁ|üuÛÑ÷! »sêeTs¡D≤\T ˝Òø£b˛‘˚ düèwæºø±s¡´+

ø=qkÕ>∑<äT. <äj·T#dæ eTs¡D+ ñqïyê]ì düèwæº+#·Tμμ nì ÁbÕ]ú+#ê&ÉT.

n|ü⁄Œ&ÉT •e⁄&ÉT ªªÁãVü‰à! n˝≤+Ï düèwæº ˙y #sTTμμ nì ÄC≤„|æ+#·≥+‘√

ÁãVü≤à #·sê#·s¡ Á|ü|ü+#êqï+‘ê »sêeTs¡D≤\‘√ ñ+& Je⁄\‘√ düèwæº+#ê&ÉT.

X+ø£s¡T&ÉT ‘êqT düèwæº+∫q s¡TÁ<ä >∑D≤\ìïÏ ‘·q Ä»„øÏ ˝Àã&yê]>±

#˚düT≈£îHêï&ÉT.

X+s¡TÁ<ädü‡s¡« uÛÑ÷‘êHê+ ø£s√‹ |òüTèDj·÷j·TT‘·' ˆ

X+ø£s¡XÊÃÁ|üj·T‘ïq ‘·<ë‘êàjÓ÷>∑ $<ä j·÷ ˆˆ

•yêqTÁ>∑Vü≤+ : düø£\ ÁbÕDT\ø° ÇVü≤|üsê˝À¢ düTU≤ìï ø£*–+#yê&ÉT,

ø£s¡TD≤eTj·TT&ÉT X+ø£s¡T&Éì |æ\Teã&É‘ê&ÉT. á düTK+ e÷qe Á|üj·T‘·ï+‘√

\_Û+#~ ø±<äT. |üs¡yTX«s¡TDÏí ª•y√-Vü≤+μ nqï uÛ≤eq‘√ (•e⁄& HqT)

Äsê~Û+#·≤Hï uÛÑøÏÔ jÓ÷>∑+ n+≤s¡T.

ncÕº+>∑ jÓ÷>±ìï uÛÑøÏÔ |üPs¡«ø£+>± nuÛÑ dæ+#·≥+ e\¢ ª•e<äs¡Ùq+μ

\_ÛdüTÔ+~. kÕ<Ûä≈£î&ÉT Áø£eT+>± $s¡øÏÔ uÛ≤yêìï ô|+#·T≈£î+fÒ dü+kÕs¡ ã+<Ûë\

qT+∫ $eTTøÏÔ bı+<ä>∑\T>∑T‘ê&ÉT. e÷qe⁄&ÉT <äTs¡TZD≤*ï e~*ô|Ïº dü<äTZD≤*ï

n\yê≥T #düT≈£îì, yÓ’sê>∑ +‘√ ∫‘·ÔXó~∆ bı+~‘, •e<Ûë´q+ nuÛ≤´dü+

#j·T≤ìøÏ jÓ÷>∑T´&Ée⁄‘ê&ÉT. n˝≤+Ï yê&çπø •e<Ûë´q+ dæ~∆düTÔ+~.

y<äXÊÁkÕÔ\˝À #Ó|æŒq esêíÁXeT<Ûäsêà\T, ñbÕdüHê‘·àø£yÓTÆq C≤„q+,

yÓ’sê>∑ +, áX«s¡uÛ≤e+ Çe˙ï πøe\+ •yêqTÁ>∑Vü≤+‘√H \_ÛkÕÔsTT.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

27

jTX+ø£sêÁ•‘êdü‡πs« eTT#· +‘ q dü+Xj·T' ˆ

q >∑#·Ã¤+‘é qs¡ø£+ bÕ|æcÕ- |æ <ës¡TDyéT ˆ

ÄÁ•‘ê' X+ø£s¡+ ‘·kÕà‘Y ÁbÕ|ü⁄ïe+‹ #· XÊX«‘·+ ˆˆ

Xs¡D≤>∑‘· e‘·‡\T&Ó’q X+ø£s¡TDÏí ÄÁXsTT+∫q yês¡+‘ê yÓ÷øå±ìï

bı+<äT‘ês¡T. Ç+<äT¬ø˝≤+Ï dü+<˚Vü≤+ nø£ÿπs¢<äT. ì»yÓTÆq •euÛÑ≈£îÔ\T

|üPs¡«»qà ÁbÕs¡ã∆+ e\¢ Á|üdüTÔ‘· »qà˝À bÕbÕ‘·Tà …’q|üŒÏø° eTs¡D≤q+‘·s¡+

Ä Je⁄\T qs¡ø£+˝ÀøÏ Á|üy•+#·s¡T. ø£qTø£ |üs¡yTX«s¡TDÏí Á‹ø£s¡D Xó~∆>±

ÄÁXsTT+∫ n+<äs¡÷ XÊX«‘·yÓTÆq ¬ø’ ≤dü ÁbÕ|æÔ bı+<ë*.

•e jÓ÷>±#ês¡T´\T

n‘· +‘· yÓ’sê>∑ +‘√, ÁbÕD≤j·÷eT+ yÓTT<ä …’q ncÕº+>∑ jÓ÷>±ìï

nuÛÑ dædü÷Ô, ø£s¡TD, <äj·T ˝≤+Ï dü<äTZD≤\‘√ ì+&ç ñqï|üŒÏø°, mH√ï

s¡ø±\ <Ûäsêà*ï Ä#·]+∫q|üŒÏø° •ejÓ÷>∑T\T ‘·eT ‘·eT ø£sêàqTkÕs¡+>±H

dü«s¡Z qs¡ø±*ï bı+<äT‘·T+≤s¡T. Bìe\¢ ‘Ó*dæ+<$T≥+fÒ ÄcÕº+>∑jÓ÷>±ìï

nuÛÑ´dæ+#·≥+ e\¢ yÓ÷ø£å+ sê<äì, nsTT‘˚ •yêqTÁ>∑Vü≤+‘√ ªª•e⁄DÏí

ñbÕdæ+#ê*μμ nH˚ C≤„q+ ø£\>∑>±, Ä C≤„q+ <ë«sê Äj·Tìï ÁX¯<ä∆>±

ñbÕdæ+∫q+<äTe\¢ •e<Ûë´qjÓ÷>∑+ dæ~∆düTÔ+~. n˝≤+Ï <Ûë´q+ e\¢H

eTTøÏÔ düT\uÛÑ‘·s¡ eTÚ‘·T+~.

yê´kÕe‘êsê\T : <ë«|üs¡j·TT>±+‘·+˝À yê´kÕe‘êsê\T ø£*j·TT>∑+

ÁbÕs¡+uÛÑ+˝À jÓ÷>±#ês¡T´\ ne‘êsê\T ñ+≤sTT. á jÓ÷>±#ês¡T´˝À¢

ˇø=ÿø£ÿ]ø° q\T>∑Ts¡T •wüß´\T, yê]øÏ Á|ü•wüß´\T`Ç˝≤ m+‘√ eT+~

|üs¡+|üs¡>± ne‘·]kÕÔs¡T. Ms¡+<äs¡÷ |üs¡yTX«sêqTÁ>∑Vü≤ bÕÁ‘·T\T.

X‚«‘· esêVü≤ø£\Œ+˝À, yÓ’edü«‘·eTq«+‘·s¡+˝À yê´kÕe‘êsê\T,

•ejÓ÷>±e‘êsê\T á $<Ûä+>± #Ó|üŒã&Ü¶sTT. Ms¡+‘ê y<ë˝À¢ |ü⁄sêD≤˝À¢

#Ó|æŒq $C≤„Hêìï ˝Àø£+˝À Á|üe]Ô+|ü#kÕÔs¡T.

1.Áø£‘·Te⁄ 2.dü‘·T´&ÉT 3.uÛ≤s¡Ze⁄&ÉT 4.n+–s¡düT&ÉT 5.dü$‘·

6.eTè‘·Té⁄ 7.X¯‘·Áø£‘·Te⁄ 8.e•wüß˜&ÉT 9.kÕs¡dü«‘·T&ÉT 10.Á‹<∏ëeTT&ÉT

l *+>∑ |ü⁄sêD+

28

11.Á‹eè‘·T&ÉT 12.X‘·‘»düTÿ&ÉT 13.Hêsêj·TDT&ÉT 14.‘·s¡≈£åîe⁄ 15.Äs¡TDÏ

16.<˚e⁄&ÉT 17.ø£è‘·+»j·TT&ÉT 18.ãTT‘·+»j·TT&ÉT 19.uÛÑs¡<ë«E&ÉT

20.>ö‘·eTT&ÉT 21.yê#·'ÁX¯e⁄&ÉT 22.X¯ócÕàj·TDÏ 23.‘·èD_+<äTe⁄

24.s¡T≈£åî&ÉT 25.XøÏÔ 26.|üsêXs¡T&ÉT 27.C≤‘·÷ø£ø£s¡Tí &ÉT, ø£èwüí<Ó’«bÕj·TqT&ÉT

` Ms¡+‘ê yê´kÕe‘êsê\T.

eTq«+‘·sê\T : eTqTe⁄˝À¢ yÓTT<äÏyê&ÉT 1.kÕ«j·T+uÛÑTe eTqTe⁄.

‘·s¡Tyê‘· es¡Tdü>± 2.kÕ«s√∫wüeTqTe⁄ 3.ñ‘·ÔeT eTqTe⁄ 4.‘êeTdüeTqTe⁄

5.¬s’e‘·eTqTe⁄ 6.#ê≈£åîwüeTqTe⁄ 7.yÓ’edü«‘·eTqTe⁄ 8.dü÷s¡ kÕe]í eTqTe⁄

9.ÁãVü≤àkÕe]í eTqTe⁄ 10.<Ûäs¡àkÕe]í eTqTe⁄ 11.s¡TÁ<äkÕe]í eTqTe⁄

12.|æ+X¯+>∑ eTqTe⁄ 13.X¯ã\eTqTe⁄ 14.es¡íø£eTqTe⁄ ` Ms¡+‘ê

|ü<ëï\T>∑T eT+~ eTqTe⁄\T. M] ù|s¡T‘√H eTq«+‘·sê\T @s¡Œ&Ü¶sTT.

Á|üdüTÔ‘·+ á eTq«+‘·sê\˝À Äs¡T eTq«+‘·sê\T >∑&ç∫b˛j·÷sTT.

Ç|ü⁄Œ&ÉT q&ÉTdüTÔqï~ @&√<Ó’q yÓ’edü«‘· eTq«+‘·s¡+. á eTq«+‘·s¡+˝À `

Çs¡yÓ ’ mì$T<√ eTVü‰j·÷>∑+˝À<Ó ’q ø£*j·TT>∑+ ÁbÕs¡+uÛ Ñ+˝À

•ejÓ÷>±#ês¡T´\T Ä$s¡“¤$+#ês¡T.

•ejÓ÷>±#ês¡T´\T : ø£*j·TT>∑+ ÁbÕs¡+uÛÑ+˝À Ä$s¡“¤$+∫q

•ejÓ÷>±#ês¡T´\T 1.X‚«‘·T&ÉT 2.düT‘ês¡T&ÉT 3.eT<äqT&ÉT 4.düTVü≤√Á‘·T&ÉT

5.ø£+ø£DT&ÉT 6.˝À>±øÏå 7.C…’ wüe⁄´&ÉT 8.<ä~Û yêVü≤qT&ÉT 9.ãTTwüuÛÑT&ÉT

10.eTTì 11.ñ>∑T&ÉT 12.nÁ‹ 13.düTu≤\≈£î&ÉT 14.>ö‘·eTT&ÉT

15.y<äos¡T¸&ÉT 16.>√ø£s¡Tí&ÉT 17.•K+&ÉuÛÑè‘Y 18.C≤e÷* 19.n≥ºVü‰düT&ÉT

20.<ës¡T≈£î&ÉT 21.˝≤+>∑* 22.eTVü‰ø±j·TeTTì 23.XS* 24.<ÛäT+&ûX«s¡T&ÉT

25.düVæ≤wüßíe⁄ 26.k˛eTXs¡à 27.q≈£î©Xó&ÉT nH Çs¡yÓ’ @&ÉTeT+~.

Çø£ÿ&É ‘Ó*|æq yê´kÕe‘êsê\T Á|ü‹<ë«|üs¡ j·TT>±+‘·+˝À, •ejÓ÷>±

#êsêé‘êsê\T Á|ü‹ ø£*j·TT>∑+ ÁbÕs¡+uÛÑ+˝À Ä$s¡“¤$dü÷Ô ñ+≤sTT.

á •ejÓ÷>±#ês¡T´˝À¢ ø=ÿø£ÿ Ä#ês¡T´&çø° q\T>∑Ts¡T #=|ü⁄Œq •wüß´\T+≤s¡T.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

29

•ejÓ÷>±#ês¡T´˝Òï bÕX¯ó|ü‘·T\ì ‘·|ü' dæ<äT∆\˙ ù|s=ÿ+≤s¡T.

yês¡+‘ê uÛÑdüà s¡TÁ<ëø£å*ï <Ûä]+∫, ªbÕXó|ü‘·+μ nH •e<Ûë´q jÓ÷>±ìï

ÄÁXsTT+∫ s¡TÁ<ä Àø±ìï #s¡≥+ ø√dü+ ìs¡+‘·s¡+ Á|üj·T‹ïdü÷Ô ñ+≤s¡T.

|üXó|ü‹ n+fÒ ?

<yê<äj·T' |æXÊ#ê+‘ê' |üXe' Á|üø°]Ô‘ê' ˆ

‘cÕ+ |ü‹‘ê«‘·‡πs«XÀ uÛÑe' |üXó|ü‹' düà è‘·' ˆˆ

Ç+Á<ë~ <e‘·\ qT+∫ |æXÊ#ê~ >∑D≤\es¡≈£L düø£\ Je⁄\÷

|üXóe⁄\ì |æ\eã&É‘ês¡T. n˝≤π> dü+kÕs¡ã+<Ûä+ nH bÕXÊ\‘√ ã+~Û+#·ã&É¶

yês¡T ≈£L&Ü |üXóe⁄ Ò nqã&É‘ês¡T. n˝≤+Ï |üXóe⁄\+<äØï XÊdæ+# Á|üuÛÑTe⁄

ø£qTø£H |üs¡yTX«s¡T&ÉT ª|üXó|ü‹μ ne⁄‘·THêï&ÉT.

ncÕº+>∑jÓ÷>∑+ <ë«sê •y√bÕdüq

•e⁄&ÉT jÓ÷^X«s¡T&ÉT. Äj·Tìï bı+<ë\+fÒ jÓ÷>∑e÷s¡Z+ <ë«sê

e÷Á‘·yT bı+<ä>∑\+. á jÓ÷>∑+ ≈£L&Ü Äj·Tq Á|üuÀ~Û+∫+<. ncÕº+>∑

jÓ÷>∑+ nH~ •yêqTÁ>∑Vü‰ìï ø£*–+# $•wüºyÓTÆq ñbÕdüHê e÷s¡Z+. Bì

Á|üø±s¡+ jÓ÷>±ìï Ä#·]ùdÔ •yêqTÁ>∑Vü≤+ dü‘·«s¡+ bı+<äe#·TÃ.

e÷qeX¯Øs¡+˝À ø£+sƒ¡+ ÁøÏ+<ä qT+∫ Hê_Ûes¡≈£L ñqïkÕúq+

n‘·T´‘·ÔeTyÓTÆ+~. Bì eT<Ûä´˝ÀH˚ Vü≤è<äj·T+ ñ+≥T+~. Bì ‘·s¡Tyê‘·

¬s+&ÉT ø£qTu§eT\ eT<Ûä kÕúq+ eT<Ûä eTyÓTÆ+~. á ¬s+&ÉT kÕúHê\÷ >=|üŒ$.

á kÕúHê*ï ÄÁX¯sTT+∫ jÓ÷>±uÛ≤´kÕìï #˚dæq yê&çøÏ düsê«s¡úC≤„q+

ø£\T>∑T‘·T+~. eTqdüT‡ @ø±Á>∑‘·‘√ ìXÃ\eTe⁄‘·T+~. •yêqTÁ>∑Vü≤ ÁbÕ|æÔ

‘·<ë«sê \_Û+# Äq+<ä+ dü«j·T+>± ‘Ó\TdüTø√yê Ò>±˙ ÁãVü‰à<äT\T ≈£L&Ü

<ëìï $e]+∫ #Ó|üŒ Òs¡T.

•ejÓ÷>∑+ n+fÒ eTùV≤X¯«s¡T&çøÏ dü+ã+~Û+∫q ìs¡‹X¯j·T

Äq+<ä+. n˝≤+Ï Äq+<ä+ \_Û+#·≤ìøÏ •eC≤„q+ ø±yê*. C≤„q+‘√

≈£L&çq •y√bÕdüq nH~ πøe\+ Ä •e⁄&ç nqTÁ>∑Vü≤+‘√H \_ÛdüTÔ+~.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

30

•eC≤„q+ ø£\>∑≥+ e\¢ Ç+Á~j·÷\ì $wüj·Tyê+#Û·\ qT+∫ |üø£ÿøÏ eTs¡*Ã

ìs√~Û+#·>∑*π>XøÏÔ ñbÕdü≈£î&çøÏ edüTÔ+~.‘·<ë«sê n‘·&ÉT #dæq bÕ|ü+ yÓTT‘·Ô+

q•düTÔ+~. n˝≤ Ç+Á~j·TìÁ>∑Vü≤+ bı+~q yê]πø jÓ÷>∑+ dæ~∆düTÔ+~.

∫‘êÔìï (eTqdüTì) ìs√~Û+#·≤Hï jÓ÷>∑+ n+≤s¡T. á jÓ÷>∑+

yÓTT‘·Ô+ mì$T~ $<Ûë\T>± #Ó|üŒã&ç+~. 1.j·TeT+ 2.ìj·TeT+ 3.Ädüq+

4.ÁbÕD≤j·÷eT+ 5.Á|ü‘ê´Vü‰s¡+ 6.<Ûës¡D+ 7.<Ûë´q+ 8.düe÷~Û

1. j·TeT+ : j·TeTeTT n+fÒ yê~ø£ ÖøÏø£ ø£s¡à*ï #ê*+#·≥+. nVæ≤+kÕ

>∑TD+ e\¢ j·TeTeTT nH~ n\e&ÉT‘·T+~. Bìï bı+<ä≤ìøÏ dü‘· +,

ÁãVü≤à#·s¡ +, n|ü]Á>∑Vü≤+ ` Ç˝≤+Ï ìj·Te÷\T bÕÏ+#ê*. j·Te÷ìï

kÕ~Û+# >∑TD≤\˝À Á|ü<ÛëqyÓTÆq~ nVæ≤+dü. nVæ≤+dü n+fÒ ‘·q˝≤>±H

Ç‘·s¡ ÁbÕDT\+<ä] yT\Tø√düyT Á|üe]Ô+#·≥+, dü‘· + n+fÒ #·÷dæ+~,

$qï~, Væ≤+∫+~, nqTuÛÑ$+∫+~ nsTTq $wüj·÷*ï j·T<∏ë‘·<∏ä+>±

Ç‘·s¡T\øÏ u≤<Ûäø£\>∑≈£î+&Ü #Ó|üŒ≥+, no¢\ dü+uÛ≤wüD\T #j·Tø£b˛e≥+,

Ç‘·s¡T\ <√cÕ\T ‘Ó*dæ m|üŒÏø° yêÏì eTs=ø£]øÏ #Ó|üŒ≈£î+&Ü e⁄+&É≥+

dü‘· eTì #Ó|üŒã&ÉT‘·T+~.

Ä|ü‘êÿ\+˝À ≈£L&Ü Ç‘·s¡T\ Á<äyê´*ï eTqdüT#‘·, e÷≥#‘ê,

ÁøÏj·T#‘· d”«ø£]+#·≈£î+&Ü ñ+&É≥+`BHï ªnùdÔj·T+μ n+≤s¡T. ÁãVü≤à#ês¡T\T,

düHêï´düT\T, eTH√ yêø±ÿj·T ø£s¡à\ <ë«sê yÓTÆ<∏äTHêìï Ä#·]+#·≈£î+&Ü

ñ+&É≤Hï ÁãVü≤à#·s¡ eT+≤s¡T. nsTT‘ uÛ≤s¡ ‘√ ñqï >∑èVü≤düTú\T Ç‘·s¡Åd”Ô\ì

yê+∫Û+#·≈£î+&Ü, πøe\+ ‘·eT uÛ≤s¡ \‘√H, nB $Væ≤‘·yÓTÆq düeTj·T+˝ÀH

yÓT Æ<∏ äTq+ #˚j·Te#·TÃ. n˝≤#˚dæq yês¡T≈£L&Ü ÁãVü≤à#ês¡T\T>±H˚

|ü]>∑DÏ+#·ã&É‘ês¡T. >∑èVü≤düTú&ç uÛ≤s¡ |üs¡eT |ü$Á‘·Tsê*>± #Ó|üŒã&ç+~.

ø£qTø£ ÄyÓT‘√ s¡‹düTK+ bı+~q yÓ+≥H |ü⁄s¡Twüß&ÉT kÕïq+ #j·÷*.

Åd”Ô\‘√ düVü≤yêdü+ $H√<ä dü+uÛ≤wüD\T #j·T≈£L&É<äT. Åd”Ô\ MT<ä

yÓ’sê>∑ uÛ≤yêìï ø£*–ñ+&Ü*. ‘·eT uÛ≤s¡ \‘√ ≈£L&Ü ùd«#·Ã¤>± $Vü≤]+#·≈£L&É<äT.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

31

Åd”Ô‘√ n‹>± dü+uÛÀ>∑+ #˚j·T≈£L&É<äT. Ç+Á~j·÷\T $wüj·TuÛÀ>±*ï

nqTuÛÑ$+#·≥+‘√ ‘·è|æÔ|ü&Ée⁄. n+<äTπø Á‹ø£s¡D Xó~∆>± $wüj·TdüTKyê+#Û·ì

$&ç∫ô|≤º*. Ç˝≤ ø±eTdüTU≤ìï $&ç∫qyê& yÓ÷øå±ìøÏ ns¡TΩ&ÉT. Ç˝≤

$wüj·Tyê+#Ûê $s¡øÏÔ yÓ’sê>∑ + Òì e÷qe⁄&ÉT e÷qe eTè>∑, |üXó|üøå±´~

HêHê$<Ûä »qà*ï m‘êÔ*‡e⁄+≥T+~. $wüj·T‘ê´>∑+ nq>±, $$<Ûä s¡ø±\

ø£s¡à*ï ø√]ø£\‘√ ø±≈£î+&Ü, m˝≤+Ï Á|ü‹|òü ≤˙ï Ä•+#·≈£î+&Ü áX«sês¡ŒD

uÛ≤e+‘√ Ä#·]+∫q yês¡T e÷Á‘·yT yÓ÷øå±ìï bı+<ä≤ìøÏ ns¡TΩ\T.

2. ìj·TeT+ : XÖ#·+, <ëq+, j·T»„+, ‘·|üdüT‡, kÕ«<Ûë´j·T+, Ç+Á~j·T

ìÁ>∑Vü≤+, Áe‘·+, ñ|üyêdü+, eTÚq+, kÕïq+ nH |üB ìj·Te÷\T. <ìMT<ë

Á|ü‘´ø£+>± n_Ûe÷Hêìï ô|+#·Tø√ø£b˛e≥+ ≈£L&Ü ìj·TeTyT ne⁄‘·T+~.

MÏ‘√bÕ≥T XÖ#·+, ‘·è|æÔ nH˚$ ≈£L&Ü eTTKýÓTÆqy˚. •eeT+Á‘êìï

»|æ+#·≥+ ‘·|üdüT‡ ne⁄‘·T+~. |ü<äàø£+ yÓTT<ä …’q$ ÄdüHê\T.

XÖ#·+ nH~ u≤Vü≤´XÖ#·+, n+‘·s¡ XÖ#·+ nì ¬s+&ÉT $<Ûë\T>±

ñ+≥T+~. u≤Vü≤´XÖ#êìï Ä#·]+∫q|üŒÏø° n+‘·s¡ XÖ#êìï ≈£L&Ü

‘·|üŒ≈£î+&Ü ø£*–ñ+&Ü*. u≤Vü≤´ XÖ#·+ 1.Äπ>ïj·T+ 2.yês¡TD+ 3.ÁãVü≤à+

nì eT÷&ÉT s¡ø±\T>± ñ+≥T+~. ø£qTø£ •y√bÕdü≈£î …’qyês¡T u≤Vü≤´kÕïHê\‘√

bÕ≥T n+‘·'XÖ#êìï (kÕïHêìï) ≈£L&Ü Ä#·]+#ê*. |ü$Á‘·yÓTÆq ~e´

rsêú\˝À eTTì– n+‘·'XÖ#êìï Ä#·]+#·ø£b˛‘ n‘·&ÉT |ü]Xó<äT∆&ÉT ø± Ò&ÉT.

ÄuÛÑ +‘·s¡XÖ#·+ n+fÒ Ä‘·àC≤„q+ nH »\+‘√, dæús¡yÓTÆq yÓ’sê>∑ +

nH eTÏºì dü÷ø£ÎXØsêìøÏ sêdæ ø£&ÉTø√ÿe≥+. ªkÕ«<Ûë´j·T+μ n+fÒ Á|üDe+

(z+ø±s¡+) nH dü÷ø£Î |ü+#êø£å]‘√ dü÷ú\ |ü+#êø£å]ì »|æ+#·≥+. 1.yê∫ø£+

2.ñbÕ+Xóe⁄ 3.e÷qdæø£+ nì »bÕ\T eT÷&ÉT$<Ûë\T. MÏ À yê∫ø£+ø£Hêï

ñbÕ+Xóe⁄. <ëìø£Hêï e÷qdæø£ »|ü+ ÁX‚wüyÓTÆq$. yê∫ø£ »|ü+ n+fÒ Ç‘·s¡T\øÏ

$ì|æ+#˝≤ »|æ+#·≥+, ñbÕ+Xóe⁄ nq>± ô|<äe⁄\T ø£~*dü÷Ô $q|ü&É≈£î+&Ü

eT+Á‘·»|ü+ #j·T≥+, e÷qdæø£eT+fÒ eT+Á‘êìï eTqdüT˝ÀH »|æ+#·≥+.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

32

ìX¯Ã\yÓTÆq >∑Ts¡TuÛÑøÏÔì ô|+bı+~+#·T≈£îì $wüj·TdüTU≤\ MT<ä

Äø£]¸‘·eTj˚T´ Ç+Á~j·÷\ì ìÁ>∑Væ≤+#·≤H˚ï Á|ü‘ê´Vü‰s¡eT+≤s¡T.

•yêqTÁ>∑Vü≤+ ø√πsyê&ÉT Bìï ≈£L&Ü nuÛÑ dæ+#ê*. ∫‘êÔìï (eTqdüTì)

@ø±Á>∑‘·‘√ ñ+#·≥yT <Ûës¡D. <Ûës¡D e\¢ <Ûë´q+ ‘·<ë«sê düe÷~Û dæ~∆kÕÔsTT.

nqqýÓTÆq @ø±Á>∑‘·‘√ |üs¡yTX«s¡T&ç ~e´s¡÷bÕìï ∫+‹+#·≤Hï <Ûë´q+

n+≤s¡T. dü÷ú\ dü÷ø£Î ø±s¡D XØsê*ï ◊ø£ + #j·T≥yT düe÷~Ûdæú‹. Çø£

ÁbÕD≤j·÷eT+. Ç~ nìï jÓ÷>±+>±\ø° j·TeT, ìj·TeT, Ädüq, Á|ü‘ê´Vü‰s¡,

<Ûës¡D, <Ûë´q, düe÷<ÛäT\ìïÏø° eTTK´kÕ<ÛäqeTì Á>∑Væ≤+#ê*.

3. ÁbÕD≤j·÷eT+ : XØs¡+˝À e⁄qï ÁbÕDyêj·TTe⁄ì ìs√~Û+#·≤Hï

ÁbÕD≤j·÷eT+ n+≤s¡T. Ç~ eT+<ä+, eT<Ûä eT+, ñ‘·ÔeT+ nì eT÷&ÉT

$<Ûë\T>± ñ+≥T+~. ÁbÕDyêj·TTe⁄ì, nbÕqyêj·TTe⁄ì ìs√~Û+#·≤ìï

≈£L&Ü ÁbÕD≤j·÷eTeTH n+≤s¡T.

ˇø£ ¬s|üŒbÕ≥T ø±˝≤ìï e÷Á‘· n+≤s¡T. Ç˝≤+Ï |üHÓï+&ÉT e÷Á‘·\

ø±\+˝À #˚ùd ÁbÕD≤j·÷e÷ìï ø£ìwü˜ÁbÕD≤j·÷eT+ n+≤s¡T. Bìπø

ªñ<ë«‘·+μ nìù|s¡T. Çø£ ¬s+&√ s¡ø£yÓTÆq ÁbÕD≤j·÷eT+ eT<Ûä eT+. Ç~

Çs¡yÓ’Hê\T>∑T e÷Á‘·\ ø±\+‘√ #j·Tã&~. eT÷&√~ ñ‘·ÔeT+. Ç~ eTTô|’Œ¤Äs¡T

e÷Á‘·\ ø±\+ ÁbÕDyêj·TTe⁄ì ì*|æ#ùd~. MÏ À ø£ìwü ÁbÕD≤j·÷eT+

#ùdÔ #ÓeT≥|ü&ÉT‘·T+~. eT<Ûä eTÁbÕD≤j·÷eT+ #ùdÔ XØs¡+ eDT≈£î‘·T+~.

eT÷&√ ÁbÕD≤j·÷eT+ #ùdÔ XØs¡+ ô|’øÏ ÒdüTÔ+~.

ìÁ<ä‘√ ‘·÷π>˝≤ ø£fiófl yê*b˛e≥+, XØs¡+ |ü⁄\ø£]+∫q≥¢e≥+,

∫qï <Ûä«ì‘√ XØs¡+ #·*+#·≥+, XØs¡+ ø=+#Ó+ eDÏøÏ ‹]–q≥¢e≥+,

#ÓeT≥ |üÏº eT÷s¡Ã¤ e∫Ãq≥¢e≥+ ` Ç˝≤+Ï nqTuÛÑyê\‘√ ≈£L&çq

ÁbÕD≤j·÷eT+ ñ‘·ÔeTyÓTÆq~>± Á>∑Væ≤+#ê*.

ÁbÕD≤j·÷eT+ eTH√yêø±ÿj·T ø£s¡à\ <√cÕ*ï b˛>=Ïº XØsêìï

s¡øÏådüTÔ+~. n+‘ø±<äT Äq+<ëìï, XÊ+‹ì, düTU≤ìï eTqdüTøÏ, XØsêìøÏ

ø£*–düTÔ+~. XÊ+‹, Á|üXÊ+‹, B|æÔ, Á|ükÕ<ä+ nH$ jÓ÷>∑+ <ë«sê dü+uÛÑ$kÕÔsTT.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

33

1. XÊ+‹ : düVü≤»+>±, Ä>∑+‘·Tø£+>± e#Ã ø£cÕº\T X$T+#·≥+.

2. Á|üXÊ+‹ : yê≈£îÿì n<äT|ü⁄˝À ñ+#·Tø√e≥+.

3. B|æÔ : nìïø±˝≤˝À¢ XØs¡+, eTqdüT $ø±dü+#Ó+~ ñ+&É≥+.

4. Á|ükÕ<ä+ : Ç+Á~j·÷\T, ãT~∆, |ü~ÁbÕD≤\÷ dü«düú‘·‘√ ñ+&É≥+.

5. |ü+#·ÁbÕD≤\T : ÁbÕD+, nbÕq+, düe÷q+, ñ<ëq+, yê´q+.

1) ÁbÕD+ : XØs¡+˝Àô|’øÏ ÁøÏ+<äøÏ Á|üj·÷DÏ+# yêj·TTe⁄.

2) nbÕq+ : ‹qï ÄVü‰sêìï XóÁuÛÑ+>± Js¡í+#ùd~.

3) yê´q+ : XØsêìï e+#~, yê´<ÛäT*ï ô|+#~, ‘·–Z+#~.

4) ñ<ëq+ : XØs¡+˝À ñqï eTs¡àkÕúHê*ï ñÁ<ø£|ü]#~.

5) düe÷q+ : XØs¡+˝À ñqï nìï n+>±\˙ düe÷q+>± ñ+#~.

6. ñ|üyêj·TTe⁄\T : Hê>∑+, ≈£Ls¡à+, ø£èø£\+, <e<ä‘·Ô+, <ÛäqT+»j·T+.

1) Hê>∑+ : á ñ|üyêj·TTe⁄ ñ<ëZsêìï nq>± yê+‹ì ø£\T>∑#düTÔ+~.

2) ≈£Ls¡à : á ñ|üyêj·TTe⁄ ø£fiófl ‘Ós¡T#·T≈£îH+<äT≈£î düVü≤ø£]düTÔ+~.

3) ø£èø£\+ : á ñ|üyêj·TTe⁄ ‘·TeTTà sêe≤ìøÏ <√Vü≤<ä|ü&ÉT‘·T+~.

4) <e<ä‘·Ô+ : á ñ|üyêj·TTe⁄ Äe*+‘·*ï ø£*–düTÔ+~.

5) <ÛäqT+»j·T+ : Ç~ XØs¡eT+‘ê dü+#·]dü÷Ô ñ+≥T+~. eTìwæ

eTs¡DÏ+∫Hê XØsêìï $&ç∫ô|≥º<äT.

ãT~∆\ø£åD≤\T : ø£+sƒ¡dü«s¡+ ‘·&Éã&É≥+, ‘Ó*$ ô|s¡>∑≥+, eTqdüT dæús¡+>±

ñ+&É≥+, düàs¡DXøÏÔ, áX«Øj·TC≤„Hêìï bı+<ä≥+` Çe˙ï ãT~∆ \ø£åD≤\T.

Ç˝≤+Ï ãT~∆ Á|üdüqï+>± ñ+&Ü\+fÒ ncÕº+>∑ jÓ÷>∑e÷sêZìï nqTdü]+#ê*.

jÓ÷>±uÛ≤´dü+ #j·T≈£L&Éì Á|ü<XÊ\T :`

XØs¡+ u≤<Ûä|ü&ÉT‘·Tqï|ü⁄Œ&ÉT n–ïøÏ düMT|ü+˝À ˙fifl˝À,

˙Ï düMT|ü+˝À m+&çq Ä≈£î\Tqï Á|ü<X+ »+‘·Te⁄\T dü+#·]+##√≥

l *+>∑ |ü⁄sêD+

34

XàXÊq+, bÕ&ÉTã&É¶ >√XÊ\ Hê\T>∑T <ës¡T\÷ ø£*ùd#√≥ <äTwüßº\T

dü+#·]+#˚ Á|ü<˚X¯+ <√eT\T, á>∑\T, q\T¢\T, |ü⁄s¡T>∑T\T ñqï#√≥

eTqdüT dæús¡+>± Òq|ü⁄Œ&ÉT jÓ÷>±ìï nuÛÑ dæ+#·≈£L&É<äT.

jÓ÷>±uÛ≤´kÕìøÏ nqT≈£L\ Á|ü<XÊ\T :`

s¡Vü≤dü yÓTÆq düú ≤\T |ü$Á‘·yÓTÆq ÁbÕ+‘ê\T |üs¡«‘·•Ksê\T

>∑TVü≤\T •eπøåÁ‘ê\T ns¡D≤´\T ñ<ë´qeHê\T dü«>∑èVü≤+

ø£è≤s¡ »+‘·Te⁄\T dü+#·]+#·ì Á|ü<˚XÊ\T Äe⁄ù|&É‘√ n\ø£ã&çq

ÁbÕ+‘ê\T Ç$ jÓ÷>±uÛ≤´dü+ #j·T≤ìøÏ nqT≈£L\yÓTÆq$.

jÓ÷>∑+ #j·T≥+ m˝≤ :`

•ejÓ÷>±ìï nuÛÑ dæ+#yê&ÉT yÓTT<ä ‘·q >∑Ts¡TyÓ’q jÓ÷>±#ês¡T´DÏí

‘·s¡Tyê‘· »>∑<äTZs¡TyÓ’q X¯+ø£s¡TDÏí, »>∑Hêà‘· bÕs¡«r<˚$ì, $Hêj·T≈£îDÏí,

ÁbÕNq jÓ÷^X«s¡T*ï, yê] •wüß´*ï düà]+∫ uÛÑøÏÔ>± yê]øÏ qeTdüÿ]+#ê*.

‘·s¡Tyê‘· dü«dæÔø±düq+ Òø£ |ü<ëàdüHêìï ydüT≈£îì, H√s¡T ø=~›>± ‘Ó]∫ ¬s+&ÉT

ø£fiSfl eT÷düT≈£îì, s=eTTà eTT+<äTøÏ e#Ã˝≤ #dæ, ‘·\qT ø=~›>± ô|’¬ø‹Ô,

ô|’<ä+‘ê\‘√ ÁøÏ+~ <ä+‘ê*ï ‘êø£≈£î+&Ü ‘·q eTT≈£îÿø=qì #·÷dü÷Ô n≥÷

Ç≥÷ #·÷&É≈£î+&Ü, dü‘·Ô« >∑TD+‘√ ≈£L&çq eTqdüT‘√ •e<Ûë´q+ #j·÷*.

z+ø±s¡ yê#· + |üs¡eT+Xó<ä∆+ B|ü•U≤ø£è‹+ ˆ

<Ûë´jT <Ó’«´|ü⁄+&ÉØø£dü ø£]íø±j·÷+ düe÷Væ≤‘·' ˆˆ

‘· Vü≤è<äj·T+ nH ø£eT\+˝À |üs¡yTX«s¡TDÏí z+ø±s¡ dü«s¡÷|ü⁄&ÉT>±,

X¯ó<ä∆dü‘·Ô « dü«uÛ≤e⁄&ç>±, B|ü+ n+#·Tì b˛*q ‘˚CÀeTj·T Äø±s¡+

ø£*–qyê&ç>± <Ûë´ì+#ê*. jÓ÷^X«s¡T&Ó’q X+ø£s¡TDÏí Hê_Û(u§&ÉT¶) Á|ü<X+˝À

ø±˙, ø£+sƒ¡+ eT<Ûä ˝À >±˙, ø£qTu§eT\ eT<Ûä >±˙ \˝≤≥+ MT<ä >±˙,

‘·\MT<äø±˙ ñqï≥Tº uÛ≤$+∫ <Ûë´ì+#·e#·TÃ. jÓ÷>±uÛ≤´dü|üs¡T\T

Vü≤è<äj·T+˝À |üs¡y˚TX¯«s¡TDÏí, Hê_Ûø£eT\+˝À dü<ë•e⁄DÏí, \˝≤≥+MT<ä

#·+Á<äX‚Ks¡TDÏí, ø£qTu§eT\ eT<Ûä X+ø£s¡TDÏí <Ûë´ì+#ê*.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

35

|üHÓï+&ÉT kÕs¡T¢ ÁbÕD≤j·÷eT+ #ùdÔ n~ ˇø£ <Ûës¡D ne⁄‘·T+~.

n˝≤+Ï <Ûës¡D\T |üHÓï+&ÉT #ùdÔ n~ ø£ <Ûë´q+>± |ü]>∑DÏ+#·ã&ÉT‘·T+~.

á <Ûë´q+ |üHÓï+&ÉT kÕs¡T¢ #j·T≥+ e\¢ kÕ<Ûä≈£î&çøÏ düe÷~Û dæ~∆düTÔ+~.

á düe÷~Û dæú‹ nH˚~ •ejÓ÷>∑T\ düVü≤yêdü+‘√ ≈£L&Ü ø£\>∑e#·TÃ.

á $<Ûä+>± jÓ÷>±uÛ≤´dü+ #ùdyê&çøÏ mH√ï s¡ø±\ $|òü÷ï\T ø£\T>∑T‘êsTT.

nsTT‘ @MT uÛÑj·T|ü&É≈£î+&Ü, yêÏì n~Û>∑$T+∫ jÓ÷>±ìï nuÛÑ dæ+#ê*.

•e⁄&ç |ü+#·ÁãVü≤à eT÷s¡TÔ\T

1. dü<√Ć≤‘·T&ÉT : Çs¡yÓ’ ‘=$Tà<√~>± |ü]>∑DÏ+#·ã& X‚«‘· ÀVæ≤‘· ø£\Œ+˝À

#·‘·Ts¡TàK ÁãVü≤à ˇø£Hê&ÉT |üs¡yTX«s¡TDÏí ÁbÕ]ú+#ê&ÉT. n|ü⁄Œ&ÉT Äj·Tq

eTTK+ qT+∫ X‚«‘·˝ÀVæ≤‘·T&ÉH˚ |ü⁄Á‘·T&ÉT ñ<äsTT+#ê&ÉT. j·TCÀ„er‘·+

Ä Ä$s¡“¤$+∫q ˙\˝ÀVæ≤‘·T&ÉT ÁãVü≤à#ê]. n˝≤+Ï ~e´|ü⁄s¡TwüßDÏí #·÷dæ

Äq+~+∫q ÁãVü≤à Äj·Tìï ‘·q Vü≤è<äj·T+˝À ì\T|ü⁄≈£îì <Ûë´ì+#·kÕ>±&ÉT.

dü<√Ć≤‘·T&ÉT>± Ä$s¡“¤$+∫q Ä X‚«‘·˙\ ˝ÀVæ≤‘·T&ç bÕs¡Ù«+

qT+∫, ‘Ó\¢Ï X¯Øs¡ es¡í+‘√ Á|üø±•+#˚ 1.düTq+<äT&ÉT 2.q+<äqT&ÉT

3.$X«q+<äqT&ÉT 4.ñ|üq+<äqT&ÉT nH q\T>∑Ts¡T •wüß´\T ñ<ä“¤$+#ês¡T.

yês¡+‘ê ì‘· + dü<√Ć≤‘·TDÏí ùd$düTÔHêïs¡T.

‘·kÕà~«X‚«X«s¡+ <e+ jT Á|ü|ü<ä + ‹yÓ’~«C≤' ˆ

‘düπs« bÕ|üìs¡Tàø±Ô $eT˝≤ ÁãVü≤àes¡ÃkÕ ˆˆ

$wüßí Àø£ eT‹Áø£eT´ s¡TÁ<ä Àø£+ Áe»+‹ ‘ ˆˆ

ÁãVü≤à<e⁄&ÉT eTTK+ qT+∫ Ä$s¡“¤$+∫q dü<√Ć≤‘·T&Ó’q $X‚«X«s¡TDÏí

me¬s’‘˚ ÄÁX¯sTTkÕÔs√ yês¡+‘ê düø£\ bÕbÕ\qT+N $eTTøÏÔì bı+~

$wüßí Àø£yÓTÆq yÓ’≈£î+sƒêìï <ëÏ s¡TÁ<ä Àø±ìï #s¡T≈£î+≤s¡T.

2. yêeT<e⁄&ÉT : ø£ ≤Œ\˝À eTTô|’Œ¤jÓ÷´ ø£ ≤Œìï ªs¡ø£Ôø£\Œ+μ n+≤s¡T.

Ä ø£\Œ+˝À ÁãVü≤à<˚e⁄&ÉT mÁs¡ì X¯Øs¡+‘√ Á|üø±•düTÔ+≤&ÉT. ˇø£Hê&ÉT

ÁãVü≤à<e⁄&ÉT |ü⁄Á‘·dü+‘êq+ ø√dü+ |üs¡yTX«s¡TDÏí ÁbÕ]ú+#·>±, Äj·Tq XØs¡+

qT+∫ ~e´‘»düT‡‘√ ˇø£ |ü⁄Á‘·T&ÉT ñ<äsTT+#ê&ÉT.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

36

ÁãVü≤à XØs¡+ qT+∫ Ä$s¡“¤$+∫q Ä |ü⁄Á‘·T&ÉT mÁs¡Ï XØs¡+‘√,

mÁs¡Ï eÁkÕÔ\T <Ûä]+∫, mÁs¡Ï ø£fifl‘√ Á|üø±•düTÔHêï&ÉT. n˝≤+Ï s¡ø£Ôes¡í

XØs¡T&Ó’q |ü⁄Á‘·TDÏí yêeT<e⁄&ÉH ù|s¡T‘√ ø°]Ô+∫ Ä |üs¡ÁãVü≤àì uÛÑøÏÔ‘√

<Ûë´ì+#·kÕ>±&ÉT. ø=~›ø±˝≤ìøÏ |üs¡yTX«s¡T&ÉT Á|ü‘· ø£åyÓTÆ ÁãVü≤à<yê! ˙e⁄

|ü⁄Á‘·TDÏí bı+<ä≥+ ø√dü+, qqTï ÁbÕ]ú+#êe⁄. n+<äTπø HqT yêeT<e⁄&ç

s¡÷|ü+˝À kÕøå±‘·ÿ]+#êqT. ªz+ yêeT<yêj·TqeT'μ nH eT+Á‘·+‘√ qqTï

»|æ+∫q+<äTe\¢ á $<Ûä+>±H Á|ü‹ ø£\Œ+˝À qqTï <ä]Ù+#·>∑\e⁄ nì

|ü*ø±&ÉT. Ä ‘·s¡Tyê‘· s¡ø£Ôes¡íX¯Øs¡T&Ó’q Ä yêeT<˚e⁄&ç X¯Øs¡+ qT+∫

1.$E&ÉT 2.$u≤VüQe⁄ 3.$XÀ≈£î&ÉT 4.$X«uÛ≤eqT&ÉT nH q\T>∑Ts¡T •wüß´\T

Ä$s¡“¤$+#ês¡T. yês¡+‘ê ÁãVü≤àes¡ÃdüT‡‘√ s¡ø±Ô+ãs¡<Ûës¡T …’ Á|üø±•+#ês¡T.

yêeT<e⁄&ç qT+∫ Ä$s¡“¤$+∫q Äj·Tq •wüß´\+‘ê ìs¡+‘·s¡+

Äj·THï |üPC, »|ü, <Ûë´Hê\‘√ Äsê~Û+#·kÕ>±s¡T. n˝≤ ˇø£ yÓsTT´ ~e´

dü+e‘·‡sê\T >∑&ç#êø£ Ä •wüß´\T q\T>∑Ts¡÷ eTTøÏÔì bı+~ •e˝Àø±ìï

#s¡T≈£îHêïs¡T. yêeT<e⁄&ç •wüß´\T ‘êeTT J$+∫q+‘· ø±\+ •e<Ûäsêà*ï

uÛÑ≈£îÔ\øÏ Á|üuÀ~Ûdü÷Ô ˝Àø£ø£˝≤´D≤ìøÏ bÕ≥T|ü&Ü¶s¡T. Ç˝≤ me¬s’Hê düπs

yêeT<e⁄DÏí Äsê~ÛùdÔ |ü⁄qsêeè‹Ô Òì ¬ø’ ≤dü+ #] XÊX«‘·+>± •ekÕj·TTC≤´ìï

bı+<äT‘ês¡T.

3. ‘·‘·TŒs¡Twüß&ÉT : ø£ ≤Œ\˝À eTTô|’Œ¤ ø£À ø£ ≤Œìï |”‘·yêdüø£\Œ+ n+≤s¡T.

á ø£\Œ+˝À ÁãVü≤à<e⁄&ÉT |üdüT|ü⁄s¡+>∑T eÁkÕÔ*ï <Ûä]+∫ ñ+≤&ÉT. ø£Hê&ÉT

|”‘·es¡í XØs¡T&Ó’q ÁãVü≤à|ü⁄Á‘·T&ç ø√dü+ áX«s¡TDÏí düà]+#·>± Äj·Tqø=ø£

≈£îe÷s¡T&ÉT ñ<äsTT+#ê&ÉT. Ä |ü⁄s¡Twüß&ÉT |ü#·Ãì XØs¡ es¡í+‘√ düTes¡í

j·TCÀ„|üM‘êìï |üdüT|ü⁄s¡+>∑T eÁkÕÔ*ï <Ûä]+∫, l>∑+<Ûëìï e+Ïì+&Ü

|üPdüT≈£îì Á|üø±•+#ê&ÉT.

#·‘·Ts¡TàK ÁãVü≤à Ä ‘·‘·TŒs¡TwüßDÏí <Ûë´q+ #düTÔ+&É>± Äj·Tq H√Ï

qT+∫ Hê\T>∑T bÕ<ë\T, Hê\T>∑T ø=eTTà\T, Hê\T>∑T ø√s¡\T, Hê\T>∑T düÔHê\T,

l *+>∑ |ü⁄sêD+

37

Hê\T>∑T HÁ‘ê\T`MÏ‘√bÕ≥T kÕeTTÁ~ø£ XÊÅdüÔ+˝À #Ó|æŒq 32 XóuÛÑ\ø£åD≤\‘√

Ä$s¡“¤$+∫q ˇø£ >√e⁄ì #·÷kÕ&ÉT.

‘·‘·TŒs¡Twüß&ÉT Ä >√e⁄ì eTr! düà èr! ãTB∆! Ç≥Tsê! nì |æ*#ê&ÉT.

nqTsê>∑+‘√ ì+&çq Äj·Tq e÷≥ $ì >√e⁄ HÓeTà~>± Äj·Tq <ä>∑Zs¡ø=∫Ã+~.

n|ü⁄Œ&ÉT ‘·‘·TŒs¡Twüß&ÉT ªªz >√e÷‘ê! ˙e⁄ á $XÊ«ìï n~Ûwæ˜+∫

•e<Ûë´qjÓ÷>∑+ <ë«sê düeTkÕÔ ï kÕ«BÛq+ #düTø√! e⁄ s¡TÁ<ëDÏ$. nq>±

•e⁄&çøÏ uÛ≤s¡ $ ø±>∑\e⁄. n˝≤π> |ü+#·ÁãVü≤àì ñbÕdæ+# uÛÑ≈£îÔ\øÏ yÓ÷øå±ìï

Á|ükÕ~kÕÔe⁄μμ nì Äos¡«~+#ê&ÉT.

‘·‘·TŒs¡Twüß&ç Äosê«<ëìï bı+~q >√<$ì, |üs¡yTX«s¡T&ç XÊdüHêìï

nqTdü]+∫ Á>∑Væ≤+#ê&ÉT ÁãVü≤à<e⁄&ÉT. y<√ø£ÔyÓTÆq s¡TÁ<ä>±j·TÁr eT+Á‘êìï

Äj·Tq <ë«sê ñ|ü<X+ bı+~ uÛÑøÏÔ|üPs¡«ø£+>± »|æ+#·>±, eTùV≤X«s¡T&ÉT

dü+‘√wæ+∫ ÁãVü≤à<e⁄&çøÏ uÛÑeýÓTÆq <Ûë´qjÓ÷>∑ dæ~∆ì, ◊X«sê´ìï, yÓ’sê>±´ìï

Á|ükÕ~+#ê&ÉT.

‘·‘·TŒs¡Twüß&ç XØs¡+ qT+∫ q\T>∑Ts¡T |ü⁄s¡Twüß\T Ä$s¡“¤$+#ês¡T.

yês¡+‘ê Äj·Tq≈£î •wüß´ …’ |”‘· e÷˝≤´+ãsê*ï, |”‘· >∑+<Ûëìï <Ûä]+∫,

|üdüT|ü⁄ s¡+>∑T XØs¡ es¡í+‘√ Á|üø±•dü÷Ô Äj·Tìï ùd$+#·kÕ>±s¡T. n+‘ø±ø£

Ä q\T>∑Ts¡÷ eTTqT\øÏ •ejÓ÷>±ìï ñ|ü<•+∫, yÓsTT´ ~e´ dü+e‘·‡sê\T

ø±>±H •e<Ûë´qjÓ÷>∑ dæ~∆ì bı+~ •e⁄&ç À ◊ø£ eTj·÷´s¡T. me¬s’Hê düπs

‘·‘·TŒs¡Twü s¡÷|ü⁄&Ó’q |üs¡yTX«s¡TDÏí uÛÑøÏÔ ÁX<ä∆\‘√ ñbÕdæ+∫qf…¢Ì‘ yês¡+‘ê

bÕbÕ*ï b˛>=≥Tº≈£îì |ü⁄qs¡®qà s¡Væ≤‘·T …’ •ekÕj·TTC≤´ìï bı+<äT‘ês¡T.

4. n|òüTÀs¡T&ÉT : |”‘·yêdü ø£\Œ+ eTT–dæq ‘·s¡Tyê‘· ªndæ‘·+μ nH ø£\Œ+

ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ+~. yÓsTT´ ~e´ dü+e‘·‡sê\T Äyê+‘·s¡ Á|üfij·T+ eTT–dæq

‘·s¡Tyê‘· ÁãVü≤à<e⁄&ÉT düèwæºì ø=qkÕ–+# eTT+<äT |ü⁄Á‘·T&ç ø√dü+ düπs«X«s¡TDÏí

ÁbÕ]ú+#ê&ÉT. n|ü⁄Œ&ÉT q\¢Ï es¡í+‘√ Á|üø±•+#˚ ˇø£ ~e´ |ü⁄s¡Twüß&ÉT

Äj·TqøÏ ≈£îe÷s¡T&ÉT>± »ìà+#ê&ÉT.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

38

ÁãVü≤àøÏ |ü⁄Ïºq ≈£îe÷s¡T&ÉT q\¢ìeÁkÕÔ\T, j·TCÀ„|üM‘·+, q\¢Ï

|üP\Vü‰s¡+ <Ûä]+∫ n|òüTÀs¡T&ÉH˚ ù|s¡T‘√ $sêõ˝≤¢&ÉT. ÁãVü≤à<˚e⁄&ÉT

Ä n|òüTÀs¡s¡÷|ü⁄DÏí <Ûë´ì+∫q ‘·s¡Tyê‘·, n|òüTÀs¡T&ç bÕs¡Ù«+ qT+∫ q\¢ì

s¡+>∑T‘√ Á|üø±•dü÷Ô 1.ø£èwüßí&ÉT 2.ø£èwüí•KT&ÉT 3.ø£ècÕídüT´&ÉT 4.ø£èwüíeÁdüÔ<∏äèø˘

nH˚ q\T>∑Ts¡T |ü⁄Á‘·T\T ñ<äsTT+#ês¡T. yês¡+‘ê y˚sTT dü+e‘·‡sê\T

•e<Ûë´qjÓ÷>±ìï Ä#·]+∫, <ëìï ‘·eT •wüß´\øÏ Á|üuÀ~Û+∫ Ä ‘·s¡Tyê‘·

n+<äs¡÷ •ekÕj·TTC≤´ìï bı+<ës¡T. Ç˝≤+Ï eTVæ≤e÷ì«‘·T&Ó’q n|òüTÀs¡

eT÷]Ôì ñbÕdæ+∫q yês¡T ≈£L&Ü |ü⁄qsêeè‹Ô s¡Væ≤‘·yÓTÆq •ekÕj·TTC≤´ìï

bı+<äT‘ês¡T.

n|òüTÀs¡ eT+Á‘√bÕdüq

ÁãVü≤à<˚e⁄&ç qT+∫ Ä$s¡“¤$+∫q n|òüTÀs¡ eT÷]Ô Äj·Tq‘√

ÁãVü≤à<yê! Hê n|òüTÀs¡ eT+Á‘·+ #ê˝≤ >=|üŒ~. ÁãVü≤àVü≤‘· ˝≤+Ï |òüTÀs¡yÓTÆq

bÕbÕ*ï, Ç+ø± Ç‘·s¡ bÕbÕ*ï ôd’‘·+ Ç~ s¡÷|ü⁄e÷|ü⁄‘·T+~. n˝≤π> e÷qdæø£,

ø±j·Tø£, yê∫ø£ bÕbÕ*ï, ãT~∆|üPs¡«ø£+>± #dæq bÕbÕ*ï á eT+Á‘· »|ü+

<ë«sê b˛>=≥Tºø√e#·TÃ.

n|òüTÀs¡ eT+Á‘·+

n|òüTÀπsuÛÀ´-<∏ä |òüTÀπsuÛÀ´ |òüTÀs¡ |òüTÀs¡ ‘·πsuÛÑ ' ˆ

düπs«uÛÑ dü‡s¡« Xπs«uÛÀ´ qeTùdÔ ndüTÔ $X«s¡÷ù|uÛÑ ' ˆˆ

á eT+Á‘êìï ˇø£ \ø£åkÕs¡T¢ »|ü+#˚ùdÔ ÁãVü≤à Vü≤‘ê´~bÕbÕ\T

q•kÕÔsTT. 50 y\ kÕs¡T¢ »|æùdÔ yê≈£îÿ‘√(e÷≥\‘√)#dæq bÕbÕ\T, 50y\kÕs¡T¢

»|æùdÔ eTqdüT‘√ #dæq bÕbÕ\T ìyê]+#·ã&É‘êsTT. ãT~∆|üPs¡«ø£+>± #dæq

bÕbÕ\T b˛yê\+fÒ q\uÛ…’y\ kÕs¡T¢ »|æ+#ê*. ø√|ü+‘√ ø±yê\ì #dæq

bÕbÕ\T q•+#·≤ìøÏ 80 y\T »|æ+#ê*. Ms¡TDÏí #·+|æqyê&ÉT 1 \ø£åkÕs¡T¢,

>∑s¡“¤+˝Àì •Xóe⁄ì #·+|æqyê&ÉT, e÷‘·èVü≤‘· #dæqyê&ÉT ˇø£ ø√ÏkÕs¡T¢

»|æ+#ê*. n˝≤π> Äe⁄*ï #·+|æqyê&ÉT, ø£è‘·|òüTTï&ÉT, Åd”ÔVü≤‘· #dæq yê&ÉT

n|òüTÀs¡eT+Á‘êìï |ü~\ø£å\ kÕs¡T¢ »|æùdÔ bÕ|ü $eTTøÏÔ bı+<äT‘ê&ÉT.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

39

eT<ä bÕHêìï ‘·qøÏ Çwüº+ Òø£ b˛sTTq|üŒÏø° Ç‘·s¡T\ ã\e+‘·+˝À

#dæqyê&ÉT ˇø£ \ø£åkÕs¡T¢ á eT+Á‘·»|ü+ #j·÷*. kÕïq+ #j·T≈£î+&Ü

uÛÀ»q+ #ùdyê&ÉT, »|ü+#j·T≈£î+&Ü, Vü≤eq+ #j·T≈£î+&Ü, <e‘·\øÏ,

n‹<∏äT\øÏ, uÛÀ»q+ ô|≥º≈£î+&Ü uÛÀ»q+#˚ùdyê&ÉT yÓsTT´kÕs¡T¢ »|æùdÔ

Ä bÕ|ü+ b˛‘·T+~. Áu≤Vü≤àDT\ Á<äyê´ìï n|üVü≤]+∫qyê&ÉT, ã+>±sêìï

<=+>∑‘·q+ #dæqyê&ÉT, ø£ \ø£åkÕs¡T¢ eT+Á‘·»|ü+ #ùdÔ |ü]Xó<äT∆&Ée⁄‘ê&ÉT.

ì‘· + n|òüTÀs¡eT+Á‘êìï ø£ yÓsTT´kÕs¡T¢ ø£ dü+ 108 kÕs¡T¢ »|ædü÷Ô

ñ+fÒ m˝≤+Ï ÁbÕj·T•Ã‘·Ô+ Ò≈£î+&ÜH e÷qe⁄&ÉT bÕbÕ\ qT+∫ $eTTøÏÔ

bı+<äT‘ê&ÉT.

áXÊqT&ÉT : $X¯«s¡÷|üø£\Œ+ ÁbÕs¡+uÛÑ+˝À #·sê#·s¡ düèwæºì

ÁbÕs¡+_Û+#˚ eTT+<äT #·‘·Ts¡TàK ÁãVü≤à |ü⁄Á‘·T&ç ø√dü+ |üs¡y˚TX¯«s¡TDÏí

ÁbÕ]ú+#ê&ÉT. Äj·Tq ÁbÕs¡úq eTìï+∫q |üs¡yTX«s¡T&ÉT áXÊqT&ÉH ù|s¡T‘√

ÁãVü≤à<e⁄&çøÏ |ü⁄Á‘·T&ÉT>± Ä$s¡“¤$+#ê&ÉT. Äj·Tq‘√bÕ≥T $X«s¡÷|ü nH

~eýêDÏ ≈£L&Ü Ä$s¡“¤$+∫+~.

ÁãVü≤à #dæq |ü+#·ÁãVü≤à düTÔ‹

XÀ¢ˆˆ zMTXÊq ! qeTùdÔ-düTÔ eTVü‰<e ! qyÓ÷-düTÔ ‘ ˆ

qyÓ÷7düTÔ düs¡« $<ë´Hê`MTXÊq ! |üs¡yTX«s¡ ! 1

XÀ¢ˆˆ qyÓ÷7düTÔ düs¡«uÛÑ÷‘êHê`MTXÊq ! eèwüyêVü≤q ˆ

ÁãVü≤àD√7~Û|ü‘ ‘·TuÛÑ +`ÁãVü≤àDÒ ÁãVü≤às¡÷|æDÒ ˆˆ 2

XÀ¢ˆˆ qyÓ÷ ÁãVü‰à~Û|ü‘·jT`•e+ yT7düTÔ dü<ë•e ˆ

z+ø±s¡eT÷πsÔ <yX`dü<√Ć≤‘· ! qyÓ÷qeT' ˆˆ 3

XÀ¢ˆˆ Á|ü|ü<´ ‘ê«+ Á|ü|üH√-dæ dü<√Ć≤‘êj·T yÓ’ qeT' ˆ

nuÛÑy#· uÛÑy ‘·TuÛÑ +`‘·<∏ë Hê‹uÛÑy qeT' ˆˆ 4

XÀ¢ˆˆ uÛÑy√<ä“¤e ! uÛÑyXÊq !è÷+ uÛÑ»dü« eTVü‰<äT´‘ ˆ

yêeT<e qeTdüTÔuÛÑ +`CÒ cÕj·T es¡<ëj·T #· ˆˆ 5

l *+>∑ |ü⁄sêD+

40

XÀ¢ˆˆ qyÓ÷ s¡TÁ<ëj·T ø±˝≤j·T`ø£\Hêj·T qyÓ÷qeT' ˆ

qyÓ÷ $ø£s¡D≤jÓÆTe`ø±\esêíj·T e]íH ˆˆ 6

XÀ¢ˆˆ ã˝≤j·T ã*Hê+ ì‘· +`dü<ë $ø£s¡D≤j·T ‘ ˆ

ã\Á|üeT<∏äHêjÓÆTe`ã*H ÁãVü≤às¡÷|æDÒ ˆˆ 7

XÀ¢ˆˆ düs¡«uÛÑ÷‘X«πsXÊj·TùÛÑ÷‘êHê+ <äeTHêj·T #· ˆ

eTH√qàHêj·T <yêj·T`qeTdüTÔuÛÑ + eTVü‰<äT´‘ ˆˆ 8

XÀ¢ˆˆ yêeT <yêj·T yêe÷j·T`qeTdüTÔuÛÑ + eTVü‰‘·àH ˆ

CÒ cÕj·T #Ó’e ÁX‚cÕj·T`s¡TÁ<ëj·T es¡<ëj·T #· ˆˆ

ø±\Vü≤+Á‘ qeTdüTÔuÛÑ +`qeTdüTÔuÛÑ + eTVü‰‘·àH ˆˆ 9

(XÀ¢ˆˆ1`9,n< Ûë´`16)

á $<Ûä+>± ÁãVü≤à<e⁄&ÉT áXÊqTDÏí düTÔ‹+#·>± Äj·Tq dü+‘√wæ+∫

es¡+ ø√s¡Tø√eTHêï&ÉT. n|ü⁄Œ&ÉT ÁãVü≤à ªªÁ|üuÛÑ÷! ‘·eT‘√bÕ≥T Ä$s¡“¤$+∫q

Ä ~eýêDÏ (yê≈£îÿ)mes¡T? Hê\T>∑T ø±fiófl, Hê\T>∑T eTTU≤\T, Hê\T>∑T

ø=eTTà\T, Hê\T>∑T ø√s¡\T, Hê\T>∑T düÔHê\T, Hê\T>∑T #‘·T\T, Hê\T>∑T

ø£fifl‘√ Á|üø±•düTÔqï á ~eýêDÏ $X«s¡÷|ü nì m˝≤ ù|s=ÿqã&ÉT‘√+~?

áyÓT ndü\T ù|s¡T @$TÏ? nì Á|ü•ï+#ê&ÉT. ÁãVü≤à Á|üXï\øÏ düe÷<Ûëq+>±

áXÊqT&ÉT Ç˝≤ #Ó|üŒ≥+ ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT.

ÁãVü≤à<yê! HqT #Óù|Œ~ #ê˝≤ s¡Vü≤dü yÓTÆq $wüj·T+. Á|üdüTÔ‘·+

$X«s¡÷|üø£\Œ+ q&ÉTk Ô+~. qqTï >∑T]+∫ ˙e⁄ mø£ÿ&É ÁbÕ]ú+#êy√ n~

ÁãVü≤àkÕúq+>± #Ó|üŒã&ÉT‘·T+~. ø£Hêï >=|üŒyê&Ó’q eTVü‰$wüßíe⁄ Hê m&ÉeTuÛ≤>∑+

qT+∫ Ä$s¡“¤$+∫, yÓ’≈£î+sƒ¡+ nH >=|üŒ kÕúq+˝À ñ+≤&ÉT. Ç~ eTTô|’Œ¤

eT÷&√ ø£\Œ+. Ç+ø± Ç˝≤+Ï ø£ ≤Œ\T e+<ä\ ø=B› sêuÀ‘·THêïsTT. >√e⁄

s¡÷|ü+˝À ø£qã&˚ eT÷]Ô Ä~X¯øÏÔ nì, Äq+<äeTsTT nì, $<ä nì,

Á|üø£è‹ nì eéVü≤]+#·ã&ÉT‘√+~. e÷+&Ée´>√Á‘·T&ÉT áXÊqT&ÉHÓ’q HqT

˙≈£î ≈£îe÷s¡T&ÉT>± »ìà+∫q+<äTe\¢ ˙e⁄ #˚ùd düèwæºøÏ düVü≤ø£]kÕÔqT.

áXÊqT&çøÏ Á|üø£è‹ uÛÒ<ä+ Ò<äT. á $wüj·÷ìï ˙e⁄ Á>∑Væ≤+#ê*. z ÁãVü‰à!

˙≈£î eTTô|’Œ¬s+&ÉT >∑TD≤\T Hê e\¢ dü+Áø£$T+#êsTT. n$ @$T≥+fÒ?

l *+>∑ |ü⁄sêD+

41

32 >∑TD≤\T : 1.∫‘·Ôeè‹Ôìs√<Ûä+ 2.kÕ+K´jÓ÷>∑+ 3.‘·|üdüT‡

4.$<ä 5.$~Û 6.ÁøÏj·T 7.ãTT‘·+ (Á|æj·TyÓTÆq dü+uÛ≤wüD) 8.dü‘· + 9.<äj·T

10.ÁãVü≤à+ 11.nVæ≤+dü 12.düqà‹(ì•Ã‘·ãT~∆)13.ø£åeT(zs¡TŒ) 14.<Ûë´q+

15.<Û j·T+ 16.<äeT+(Ç+Á~j·T ìÁ>∑Vü≤+)17.XÊ+‹ 18.$<ä 19.n$<ä

(nC≤„q+) 20.eT‹ 21.<Ûäè‹(<ÛÓ’s¡ +) 22.ø±+‹ 23.˙‹ 24.Á|ü<Ûä (Á|üdæ~∆)

25.y˚T<Ûä(<Ûës¡D≤X¯øÏÔ) 26.\»® (˝Àø±|üyê<ëìøÏ uÛÑj·T|ü&É≥+) 27.<äèwæº

(~eĆ≤„q+) 28.düs¡dü«‹ 29.‘·Twæº (dü+‘√wü+) 30.|ü⁄wæº (Ç+Á~j·T bÕ≥e+)

31.ÁøÏj·T(y<ä$Væ≤‘·yÓTÆq ø£s¡à) 32. Á|ükÕ<ä+ (eTqdüT Á|üdüqï+>± ñ+&É≥+)

á >∑TD≤\˙ï Hêe\¢ Ä~X¯øÏÔ nH˚ eT÷\Á|üø£è‹ <ë«sê ˙≈£î

dü+Áø£$T+#êsTT. n˝≤π> leTVü‰$wüßíe⁄øÏ ≈£L&Ü Çe˙ï dü+Áø£$T+#êsTT.

n+<äTe\¢ ˙≈£î, lVü≤]øÏ, Ç+Á<ë~ <e‘·\ø° Hê‘√bÕ≥T Ä$s¡“¤$+∫q

~eýêDÏ nq>± eT÷\Á|üø£è‹ »qì>± ø£ì|ædüTÔ+~. á eT÷\ Á|üø£è‹H

|ü+&ç‘·T\T ` >ö], e÷j·T, $<ä , ø£èwüí, ôV’≤eTe‹, Á|ü<Ûëq+, Á|üø£è‹ nH

ù|s¡¢‘√ eéVü≤]kÕÔs¡T.

nC≤yTø±+˝ÀVæ≤‘ê+ Xóø£¢ø£ècÕí+∫X« Á|üC≤+ ˆ

düè»e÷Hê+ düs¡÷bÕ+ nCÀ- Vü≤+ e÷+ $~∆‘ê+ ˆ

$X«s¡÷|ü+ >±j·TÁr+ >±+ $X«s¡÷bÕ+ Væ≤ ãT<ë∆ ˆˆ

»qà nH˚<˚ ˝Òì~ ms¡T|ü⁄, ‘Ó\T|ü⁄, q\T|ü⁄ esêí\T ø£*–q~,

dü‘·Ô« s¡»düÔyÓ÷ >∑TD≤*ï nqTdü]+∫ Á|ü»*ï düèwæº+#~ nsTTq Ä~XøÏÔì

(eT÷\Á|üø£è‹) $X«s¡÷|ü⁄&ÉHÓ’q HqT n~Ûwæ+∫ ñ+≤qì ‘Ó\TdüTø√. ÁãVü‰à!

n˝≤+Ï eT÷\ Á|üø£è‹ >±j·TÁ‹ nì, ~eýêDÏ s¡÷|ü+‘√ Ä$s¡“¤$+∫q

>√e÷‘· nì, $X«s¡÷|ü nì |æ\eã&ÉT‘·T+~μμ nì áXÊqT&ÉT ÁãVü≤à<e⁄&çøÏ

‘·q‘√bÕ≥T Ä$s¡“¤$+∫q ~eýêDÏ, $X«s¡÷|ü nH >√e⁄s¡÷|ü+˝À ñqï

eT÷\Á|üø£è‹ nì ‘Ó*j·T#ÓbÕŒ&ÉT.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

42

á $<Ûä+>± eT÷\ Á|üø£è‹‘√ Ä$s¡“¤$+∫q áXÊqT&ç bÕs¡Ù« uÛ≤>∑+

qT+∫ »Ï, eTT+&ç, •K+&ç, ns¡∆eTT+&ç nH˚ q\T>∑Ts¡T •wüß´\T

Ä$s¡“¤$+#ês¡T. Ms¡+‘ê •e<Ûë´qjÓ÷>±ìï nuÛÑ dæ+∫ <ëìï ‘·eT •wüß´\øÏ

ñ|ü<˚•+∫, yÓsTT´ ~e´ dü+e‘·‡sê\T |üs¡y˚TX¯«s¡TDÏí ñbÕdæ+#ês¡T.

Ä ‘·s¡Tyê‘· Ä q\T>∑Ts¡÷ |ü⁄qsêeè‹Ô s¡Væ≤‘·yÓTÆq ¬ø’ ≤kÕìøÏ #s¡T≈£îHêïs¡T.

|ü+#·ÁãVü≤à •eeT+Á‘ê\T

1. dü<√Ć≤‘· eT+Á‘·+

z+ dü<√Ć≤‘·+ Á|ü|ü<ë´$T dü<√Ć≤‘êj·TyÓ’ qyÓ÷qeT'

uÛÑy uÛÑy Hê‹ uÛÑy uÛÑedü«e÷+ ` uÛÑy√<ä“¤yêj·T qeT'

2. yêeT<e eT+Á‘·+

yêeT<yêj·TqyÓ÷ CÒ cÕj·T qeTÁX‚ÙcÕj·T qyÓ÷

s¡TÁ<ëj·T qeT' ø±˝≤j·T qeT' ø£\$ø£s¡D≤j·TqyÓ÷

ã\$ø£s¡D≤j·T qyÓ÷ ã˝≤j·T qyÓ÷ ã\Á|üeT<∏äHêj·T qeT'

düs¡«uÛÑ÷‘·<äeTHêj·T qyÓ÷ eTH√qàHêj·T qeT'

3. n|òüTÀs¡ eT+Á‘·+

n|òüTÀπsuÛÀ´-<∏ä|òüTÀπsuÛÀ´ |òüTÀs¡ |òüTÀs¡ ‘·πsuÛÑ ' ˆ

düπs«uÛÑ dü‡s¡«Xπs«uÛÀ´ qeTùdÔ ndüTÔ s¡TÁ<ä s¡÷ù|uÛÑ ' ˆ

4. ‘·‘·TŒs¡Twü eT+Á‘·+

‘·‘·TŒs¡TcÕj·T $<äàùV≤ eTVü‰<yêj·T BÛeTVæ≤ ‘·H√ï s¡TÁ<ä' Á|ü#√<äj·÷‘Y ˆ

5. áXÊq eT+Á‘·+

áXÊq dü‡s¡«$<ë´Hê+ áX«s¡dü‡s¡« uÛÑ÷‘êHê+ ÁãVü‰à~Û|ü‹

Ás¡“Vü≤àD√-~Û|ü‹ Ás¡“Vü‰à •y√yT ndüTÔdü<ë•y√yéT ˆ

á düs√«C≤‘·, yêeT<e, n|òüTÀs¡, ‘·‘·TŒs¡Twü áXÊqT\H |ü+#·ÁãVü≤à\

Ä$sê“¤e >±<∏äì |ü]ƒ+∫q yê&çøÏ $qïyê&çøÏ •yêqTÁ>∑Vü≤+ ÁbÕ|æÔdüTÔ+~.

XØs¡+ $&ç#êø£ yês¡T •ekÕj·TT»´+ #Ó+<äT‘ês¡T.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

43

|üs¡y˚TX¯«s¡ *+>±$sê“¤e+

|üPs¡«+ #·‘·Ts¡TàK ÁãVü≤à <ä>∑Zs¡øÏ yÓ[fl <˚e‘·\+‘ê |æ‘êeTVü‰!

|üs¡yTX«s¡T&çøÏ *+>∑ dü«s¡÷|ü+ m˝≤ @s¡Œ&ç+~? *+>∑s¡÷|ü+˝ÀH X+ø£s¡TDÏí

m+<äT≈£î |üPõ+#ê*? *+>∑+ n+fÒ m˝≤+Ï~? *+>±ìï n~Ûwæ+∫ ñ+&~

mes¡T? nì Á|ü•ï+#·>± ÁãVü≤à yê]øÏ ≤ düe÷<Ûëq+ #Ó|üŒ≥+ ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT.

<e‘· ≤sê! #·‘·Ts¡TàK ÁãVü≤àHÓ’q qqTï, lVü≤]ì s¡øÏå+#·≥+ ø√dü+,

Á|üfij·T düeTTÁ<ä+˝À |üs¡yTX«s¡T&ÉT CÀ´‹]¢+>∑s¡÷|ü+˝À Ä$s¡“¤$+#ê&ÉT.

Á|ü<∏ëq*+>∑e÷U≤´‘·+ *+^ #· |üs¡yTX«s¡' ˆ

Ç#êÃ¤ C≤„q ÁøÏj·÷ X≈£îÔ\T>± |ü]D$T+# eT÷\Á|üø£è‹ (Ä~XøÏÔ)

•e⁄&çøÏ n~ÛcÕq+ (ÄÁXj·T+) >± e⁄+≥T+~. Ä n~ÛcÕHêìï ÄÁXsTT+∫

*+>∑s¡÷|ü+˝À ñ+&yê&ÉT |üs¡yTX«s¡T&ÉT.

•e⁄&ÉT CÀ´‹]¢+>∑+>± ~e´‘»düT‡‘√ Ä$s¡“¤$+#·>±H eèøå±\T,

\‘·\T esê¸uÛ≤e+‘√ Xówæÿ+∫b˛j·÷sTT. #·+&ÉÁ|ü#·+&É+>± Á|ü»«]\T¢‘·Tqï

dü÷s¡T´&ç rø£åí øÏs¡D≤\ y&çøÏ düeTdüÔ+ <äVæ≤+#·ã&ç+~. n< düeTj·T+˝À

Á|üfij·T düeTTÁ<ä+˝À X‚wüXj·TqT&Ó’q lVü≤] Hê≈£î ø£ì|æ+#ê&ÉT. HHêj·Tq

<ä>∑Zs¡øÏ yÓ[fl yÓ÷Vü≤+‘√ Äj·Tìï >∑Ïº>± #‘√Ô ‘·Ïº Òej·÷´! Ò? mes¡T˙e⁄?

m+<äTøÏ ≤ |ü&ÉT≈£îHêïe⁄? nì n&ç>±qT.

ìÁ<äqT+∫ yT˝§ÿqï lVü≤] ∫s¡Tqe⁄«‘√ ªe‘ê‡! kÕ«>∑‘·+μ nì

nHêï&ÉT. Ä e÷≥ $q>±H Hê≈£î #ê˝≤ ø√|ü+ e∫Ã ªªmes¡j·÷´ ˙e⁄

ô|<ä›yê&ç ≤ qqTï e‘ê‡! nì dü+uÀ~ÛdüTÔHêïe⁄! ndü\T HHÓes√ ‘Ó\TkÕ!

á »>∑‘·TÔ≈£î düèwæºø£s¡ÔqT n~ ‘Ó\TdüTø√μμ nì >∑s¡«+>± nHêïqT. n~ $qï

lVü≤] ˙e⁄ ø±<äT HH düèwæºø£s¡ÔqT. Hêsêj·TDTDÏí. ndü\T Hê e Ò¢ ˙e⁄

»ìà+#êe⁄. »>∑Hêï<∏äT&ÉHÓ’q H˚H˚ |üs¡ÁãVü≤àì düèwæº dæú‹ \j·Tø±s¡≈£îDÏí.

qTe⁄« á $wüj·÷\˙ï eT]∫b˛j·÷e⁄. Ç+<äT˝À ˙ ‘·ù|Œ+ Ò<äT. Á|üdüTÔ‘·+

ìqTï e÷j·T Äe]+∫+~. n< ˙‘√ Ç˝≤ |ü*øÏk Ô+~.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

44

Ç|üŒÏ¬ø’Hê qqTï |üs¡ÁãVü≤à>± >∑T]Ô+#·T. Hê Hê_ÛqT+∫ mH√ï n+&Ü\T

ñ<ä“¤$+#·>± yêÏ À ˇø£ n+&É+ qT+∫ qTe⁄« |ü⁄≤ºe⁄. á $wüj·T+

eTT+<äT ‘Ó\TdüTø√, ‘Ó\TdüT≈£îì e÷≤¢&ÉTμμ nì >∑Ïº>± nHêï&ÉT. <e‘· ≤sê!

Ç˝≤ e÷ Ç<ä›] eT<Ûë´ e÷≤ e÷≤ ô|]– ∫e]øÏ Ç<ä›s¡+ |üs¡düŒs¡+

j·TT<ä∆+ #j·T≤ìøÏ dü+dæ<äT∆\j·÷´+. n< düeTj·T+˝À e÷ $yê<ëìï

|ü]wüÿ]+#·≤ìøÏ, eTeTà*ï XÊ+‘· |üs¡#·≤ìøÏ •e⁄&ÉT *+>∑+ s¡÷|ü+˝À

e÷≈£î kÕøå±‘·ÿ]+#ê&ÉT. Ä *+>∑+ m˝≤ ñ+<ä+fÒ.....

•e*+>∑ dü«s¡÷|ü+

XÀ¢ˆˆ @‘·dæà qï+‘·πs *+>∑ ` eTuÛÑe#êÃejÓ÷' |ü⁄s¡' ˆ

$yê<äXeTHês¡ú+Væ≤ ` Á|üuÀ<Ûës¡∆+ #· uÛ≤dü«s¡yéT ˆˆ 1

XÀ¢ˆˆ C≤«˝≤ e÷˝≤ düVü≤ÁkÕ&ÛÉ + ` ø±˝≤q\ X‘√|üeT+ ˆ

ø£åj·T eè~∆ $ìs¡Tàø£Ô ` e÷~ eT<Ûë´+‘·e]®‘·yéT ˆˆ 2

XÀ¢ˆˆ nHÍ|üeT´ eTìπs›X´ ` eTe´ø£Ô+ $X«dü+uÛÑe+ ˆ

‘·dü C≤«˝≤ düVü≤ÁùdD ` yÓ÷Væ≤‘√ uÛÑ>∑yêHé Vü≤]' ˆˆ 3

XÀ¢ˆˆ yÓ÷Væ≤‘·+ ÁbÕVü≤ e÷eTÁ‘· ` |üØøå±y√7–ïdü+uÛÑe+ ˆ

n<Û√>∑$TcÕéT´q\ ` düÔ+uÛÑ kÕ´qT|üeTdü #· ˆˆ 4

XÀ¢ˆˆ uÛÑyêq÷s¡ú«+ Á|üj·T‘ïq ` >∑+‘·T eTs¡Ωdæ dü‘·«s¡+ ˆ

@e+ yê´Vü≤è‘· $XÊ«‘êà ` ˙˝≤+»q #·jÓ÷|üeTyéT ˆˆ 5

XÀ¢ˆˆ <äXjÓ÷»q $d”Ôs¡í+ ` X‘·jÓ÷»q e÷j·T‘·+ ˆ

yTs¡T|üs¡«‘· esê¸ àD+ ` >ös¡ røå± íÁ>∑<ä+ÅwæºDyéT ˆˆ 6

XÀ¢ˆˆ ø±˝≤~‘· düe÷uÛ≤dü+ ` Bs¡È ô|ò÷D+ eTVü‰dü«q+ ˆ

ÁVü≤dü«bÕ<ä+ $∫Á‘ê+>∑+ ` C…’Á‘·+ <äè&ÛÉ eTHÍ|üeTyéT ˆˆ 7

XÀ¢ˆˆ yêsêVü≤ eTdæ‘·+ s¡÷|ü ` e÷kÕúj·T >∑‘·yêq<Ûä' ˆ

nVü≤+ Vü≤+dü‘·« e÷|üqï' ` düTX‚«‘√ Vü≤´q˝≤ø£åø£' ˆˆ 8

l *+>∑ |ü⁄sêD+

45

XÀ¢ˆˆ $X«‘·' |üø£ådü+j·TTø√Ô eTH√7ì\»edüÔ<∏ë ˆ

uÛÑ÷‘ê«7Vü≤+ #√s¡∆«‘√ >∑+‘·TèTT<äT´ø£Ô dü‡‘·«s¡+ <ÛäèeyéTˆˆ 9

(XÀ¢ ˆ33`49, n<Ûë´`17)

e÷ eT<Ûä Ä$s¡“¤$+∫q ~e´*+>∑+ dü«j·T+ Á|üø±X+‘√ yÓ*–b˛‘·÷,

e÷ Ç<ä›] eT<Ûë´ eTT~]q ø£\Vü‰ìï |üP]Ô>± XÊ+‘· |ü]#˝≤ ñ+~. y\ø=B›

eT+≥\‘√ Á|üfij·÷–ï yÓ\T>∑T˝≤ Á|ü»«]\T¢‘√+~. ø£åj·T+, n_Ûeè~∆, Ä~

eT<Ûë´+‘ê\T ˝Òì<Ó’, ‘·q‘√ düe÷qyÓTÆ+~ eTs=ø£fÒB ˝Òì<Ó’ Ç~ nì

#Ó|üŒ≤ìøÏ M\T Òì $<Ûä+>±, ÁbÕø£è‘· HÁ‘ê\‘√ @ e÷Á‘·+ #·÷&ÉXø£ +

ø±ì$<Ûä+>±, Á|ü|ü+#√<ä“¤e ø±s¡D+>± Ä *+>∑+ Á|üø±•k Ô+~.

~e´+>± yÓ\T>∑T‘·÷ Ä<ä +‘ê\T ‘Ó©ì Ä eTVü‰*+>±ìï #·÷dæ

e÷j·÷yÓ÷Væ≤‘·T&Ó’q lVü≤] Hê‘√ ªªÁãVü‰à! eTì<ä›s¡+ á *+>∑+ Ä<ä +‘ê\T

‘Ó\TdüT≈£îì e<ë›+μμ nHêï&ÉT. •ee÷j·T˝À ∫≈£îÿ≈£îqï HqT ≈£L&Ü n+<äT≈£î

n+^ø£]+#êqT. yÓ+≥H lVü≤] ªªdüπs e⁄ á *+>∑+ nÁ>∑uÛ≤>±ìï #·÷dæsê,

HqT Bì yÓTT<ä\T #·÷dæ ekÕÔqìμμ #ÓbÕŒ&ÉT. HqT düπsqHêïqT.

lVü≤] e+<äjÓ÷»Hê\ $d”Ôs¡í+‘√ e+<äjÓ÷»Hê\ bı&Ée⁄‘√ yTs¡T

|üs¡«‘·+˝≤+Ï XØs¡+‘√ rø£åDyÓTÆq ø√s¡\‘√ Á|üø±•dü÷Ô esêVü≤s¡÷bÕìï

<Ûä]+∫ uÛÑ÷$Tì Á‘·e⁄«≈£î+≥÷ Ä •e*+>∑+ yÓTT<ä\T ‘Ó\TdüTø√e≤ìøÏ

yÓfi≤fl&ÉT. H˚qT Vü≤+düs¡÷bÕìï <Ûä]+∫, eTH√ y˚>∑+‘√ Ä CÀ´‹]¢+>∑+

nÁ>∑+ #·÷&É≤ìøÏ ô|’¬ø–sêqT.

düTs¡T˝≤sê! n˝≤ yÓsTT´ dü+e‘·‡sê\T >∑&ç#êsTT. HqT m+‘· m–]Hê

Ä *+>∑+ nÁ>∑uÛ≤>∑+ #·÷&É˝Òø£b˛j·÷qT. n˝≤π> lVü≤] ≈£L&Ü m+‘·

Á|üj·T‹ï+∫Hê *+>∑+ eT÷\uÛ≤>∑+ #·÷&É Òø£b˛j·÷&ÉT. Çø£ z|æø£ Òø£ Ç<ä›s¡+

n\dæb˛sTT j·T<∏ëkÕúHêìøÏ e∫Ã #sêeTT. Ä CÀ´‹]¢+>±ìøÏ qeTdüÿ]+∫

@+ #j·÷˝À bÕ\Tb˛ø£ ‘ê‘êÿ*ø£+>± e÷ Ç<ä›] eT<Ûë´ e∫Ãq yÓ’sêìï

eT]∫b˛sTT n˝≤π> ì\ã&Ü¶+.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

46

n+‘· À Ä CÀ´‹]¢+>∑+ qT+∫ ªzyéTμ ªzyéTμ nH Hê<ä+ |ü⁄¢‘·+‘√

Ä$s¡“¤$+∫+~. Ä *+>∑+ <äøÏåD uÛ≤>∑+˝À ªnμø±s¡+, ñ‘·Ôs¡uÛ≤>∑+˝À

ªñμ ø±s¡+, eT<Ûä uÛ≤>∑+˝À ªeTμ ø±s¡+ ø£ì|æ+#êsTT. yêÏ À ªnμ ø±s¡+

dü÷s¡ eT+&É\+˝≤>± Á|üø±•k Ô+~. ªñμø±s¡+ n–ï˝≤>± Á|ü»«]\T¢‘√+~.

ªeTμ ø±s¡+ #·+Á<äø±+‹‘√ yÓ\T>=+<äT‘√+~. Ä ªnμø±s¡ ªñμø±s¡

ªeTμø±sê‘·àø£yÓTÆq z+ø±s¡+ MT<ä Xó<ä∆düŒ¤Ïø£+˝≤ uÛ≤dæ+# |üs¡yTX«s¡T&ÉT

e÷ Ç<ä›]ø° ø£ì|æ+#ê&ÉT.

n˝≤+Ï düs√«‘·ÔeTyÓTÆq •es¡÷bÕìï <ä]Ù+∫ lVü≤] Ç˝≤ yÓ’~ø£

#Û·+<ädüT‡‘√ ÁbÕ]∆+#ê&ÉT.

∫+‘·j·÷s¡Væ≤‘√ s¡TÁ<√ yê#√j·TqàqkÕ düVü≤ ˆ

nÁbÕ|ü ‘·+ ìes¡Ô+‘ yê#· ùdÔ«ø±ø£åπsD dü ' ˆˆ

z+ nH @ø±ø£åsêìï nqTdü+<Ûëì+#·≥+ e Ò¢ •e⁄&ÉT ÁbÕ|æÔkÕÔ&ÉT.

z+ø±s¡+ yê#·´+ ø±>±, s¡TÁ<äT&ÉT yê#·T´&Ée⁄‘·THêï&ÉT. nì düTÔ‹+∫q

‘·s¡Tyê‘· Ä z+ø±s¡+ qT+∫ Ä$s¡“¤$+∫q áXÊq eT+Á‘êìï ` n˝≤π>

$T–*q |ü+#·ÁãVü≤à\ eT+Á‘ê*ï •e*+>∑+ MT<ä <ä]Ù+∫ yêÏì ÁX<ä∆>±

»|æ+#ê&ÉT. lVü≤] #˚dæq »bÕìøÏ dü+‘√wæ+∫q eTVü‰<˚e⁄&ÉT áXÊq

eT+Á‘êìï øÏØ≥+>±, ‘·s¡TŒs¡Twü eT+Á‘êìï eTTK+>±, n|òüTÀs¡ eT+Á‘êìï

Vü≤è<äj·T+>±, yêeT<e eT+Á‘êìï >∑TVü≤úÛ≤>∑+>±, dü<√Ć≤‘· eT+Á‘êìï

bÕ<ë\T>± #düT≈£îì |ü+#·ÁãVü≤à dü«s¡÷|ü+‘√ ‹]– <äs¡Ùq$T#êÃ&ÉT.

Ä $<Ûä+>± |üs¡y˚TX¯«s¡T&ÉT |ü+#·ÁãVü≤à dü«s¡÷|ü⁄&ÉT>± <äs¡Ùq

$Te«≥+‘√ |ü⁄\øÏ+∫ b˛sTTq lVü≤], HqT ~yê´q+<ä+‘√ |üs¡yTX«s¡TDÏí

Ç˝≤ ø°]Ô+#ê&ÉT.

lVü≤] #dæq s¡TÁ<ädüÔe+

XÀ¢ˆˆ @ø±ø£åsêj·T s¡TÁ<ëj·T ` nø±sêj·÷‘·às¡÷|æDÒ ˆ

ñø±sêj·÷~<yêj·T ` $<ë´<Vü‰j·T yÓ’ qeT' ˆˆ 1

l *+>∑ |ü⁄sêD+

47

XÀ¢ˆˆ ‘·èrj·÷j·T eTø±sêj·T ` •yêj·T |üs¡e÷‘·àH, ˆ

dü÷sê´–ï k˛eTesêíj·T ` j·T»e÷Hêj·T yÓ’ qeT' ˆˆ 2

XÀ¢ˆˆ n>∑ïjT s¡TÁ<äs¡÷bÕj·T ` s¡TÁ<ëD≤+ |ü‘·jT qeT' ˆ

•yêj·T •eeT+Á‘êj·T ` dü<√Ć≤‘êj·T y<Ûäùd ˆˆ 3

XÀ¢ˆˆ yêe÷j·T yêeT<yêj·T ` es¡<ëj·÷eTè‘êj·T ‘ ˆ

nô|ò÷sêj·÷‹ô|ò÷sêj·T ` dü<√Ć≤‘êj·T s¡+Vü≤ùd ˆˆ 4

XÀ¢ˆˆ áXÊHêj·T XàXÊqj·T ` n‹y>±j·T y–H ˆ

qyÓ÷7düTÔ Xè‹bÕ<ëj·T ` s¡ú«*+>±j·T *+–H ˆˆ 5

XÀ¢ˆˆ ùV≤eT*+>±j·T ùV≤e÷j·T ` yê]*+>±j·T #ê+uÛÑùd ˆ

•yêj·T •e*+>±j·T ` yê´|æH y√éTyê´|æH ˆˆ 6

XÀ¢ˆˆ yêj·Ty yêj·TTy>±j·T ` qeTùdÔ yêj·TTyê´|æH ˆ

‘»ùd ‘»kÕ+uÛÑÁπsÔ ` qeTùdÔCÀ7 ~Ûyê´|æH ˆˆ 7

XÀ¢ˆˆ »˝≤j·T »\uÛÑ÷‘êj·T ` qeTùdÔ »\yê´|æH ˆ

|üè~∏yÓ’ #ê+‘·]øå±j·T ` |üè~∏Myê´|æH qeT' ˆˆ 8

XÀ¢ˆˆ Xã› düŒs¡Ùdü«s¡÷bÕj·T ` s¡dü>∑+<Ûëj·T >∑+~ÛH ˆ

>∑D≤~Û|ü‘·jT ‘·TuÛÑ + ` >∑TVü‰´‘Y >∑TVü≤´‘·e÷j·T ‘ ˆˆ 9

XÀ¢ˆˆ nq+‘êj·T $s¡÷bÕj·T ` nq+‘êHêeTj·÷j·T #· ˆ

XÊX«‘êj·T e]cÕj·T ` yê] >∑sê“¤j·T jÓ÷–H ˆˆ 10

XÀ¢ˆˆ dü+dæú‘êj·÷+uÛÑkÕ+ eT<Û ` Vü‰éjÓ÷s¡à<Ûä es¡Ãùd ˆ

>√Áù|Ô Vü≤ÁπsÔ dü<ëø£ÁπsÔ ` ì<ÛäHêjTX«sêj·T #· ˆˆ 11

XÀ¢ˆˆ Ä#‘·Hêj·T ∫+‘ê´j·T ` #‘·Hêj·÷düVü‰]DÒ ˆ

Äs¡TbÕj·T düTs¡÷bÕj·T ` Äq+>±j·÷+>∑Vü‰]DÒ ˆˆ 12

XÀ¢ˆˆ uÛÑdüà ~>∑∆XØsêj·T ` uÛ≤qT k˛e÷–ïùV≤‘· y ˆ

X‚«‘êj·T X‚«‘·esêíj·T ` ‘·TVæ≤HêÁ~#·sêj·T #· ˆˆ 13

l *+>∑ |ü⁄sêD+

48

XÀ¢ˆˆ düTX‚«‘êj·T düTeÁø±Ôj·T ` qeT X‚Ù«‘· •U≤j·T #· ˆ

X‚«‘êkÕ´j·T eTVü‰kÕ´j·T ` qeTùdÔ X‚«‘· ÀVæ≤‘· ˆˆ 14

XÀ¢ˆˆ düT‘êsêj·T $•cÕºj·T ` qyÓ÷ <äT+<äT_ÛH Vü≤s¡ !

X‘· s¡÷|ü ! $s¡÷bÕj·T ` qeT' πø‘·TeT‘ dü<ë ˆˆ 15

XÀ¢ˆˆ ãT~∆ XÀø£ $XÀø±j·T ` |æHêø±j·T ø£|ü]›H ˆ

$bÕXÊj·T düTbÕXÊj·T ` |üXóbÕX $Hê•H ˆˆ 16

XÀ¢ˆˆ düTùV≤Á‘êj·T Vü≤$cÕ´j·T ` düTÁãVü≤àD≤´j·T dü÷]DÒ ˆ

düTeTTU≤j·T düTeÁø±Ôj·T ` <äTs¡›e÷j·T <äe÷j·T #· ˆˆ 17

XÀ¢ˆˆ ø£+ø±j·T ø£+ø£s¡÷bÕj·T ` ø£+ø£D°ø£è‘·|üqï>∑ !

düqø±j·T qeTdüTÔuÛÑ + ` düHê‘·q ! düq+<äq ! 18

XÀ¢ˆˆ düq ‘·Tÿe÷s¡ ! kÕs¡+>∑ ` e÷s¡D≤j·T eTVü‰‘·àH ˆ

˝Àø±øÏåDÒ Á‹<Ûëe÷j·T ` qyÓ÷ $s¡»ùd dü<ë ˆˆ 19

XÀ¢ˆˆ X+KbÕ˝≤j·T X+U≤j·T ` s¡»ùd ‘·eTùd qeT' ˆ

kÕs¡dü«‘êj·T yT|òü÷j·T ` yT|òüT yêVü≤q ‘ qeT' ˆˆ 20

XÀ¢ˆˆ düTyêVü‰j·T $yêVü‰j·T ` $yê<ä es¡<ëj·T #· ˆ

qeT•Ùyêj·T s¡TÁ<ëj·T ` Á|ü<ÛëHêj·T qyÓ÷ qeT' ˆˆ 21

XÀ¢ˆˆ Á‹>∑TD≤j·T qeTdüTÔuÛÑ + ` #·‘·Ts¡÷«´Vü‰‘·àH qeT' ˆ

dü+kÕsêj·T qeTdüTÔuÛÑ + ` qeT' dü‡+kÕs¡ ùV≤‘·y ˆˆ 22

XÀ¢ˆˆ yÓ÷øå±j·T yÓ÷ø£ås¡÷bÕj·T ` yÓ÷ø£åø£ÅπsÔ qyÓ÷ qeT' ˆ

Ä‘·àH ãTTwüjT ‘·TuÛÑ + ` kÕ«$TH $wüíy qeT' ˆˆ 23

XÀ¢ˆˆ qyÓ÷ uÛÑ>∑e‘ ‘·TuÛÑ + ` Hê>±Hê+|ü‘·jT qeT' ˆ

z+ø±sêj·T qeTdüTÔuÛÑ + ` düs¡«C≤„j·T qyÓ÷ qeT' ˆˆ 24

XÀ¢ˆˆ düsê«j·T #· qeTdüTÔuÛÑ + ` qyÓ÷ Hêsêj·TD≤j·T #· ˆ

qyÓ÷ Væ≤s¡D´>∑sê“¤j·T ` Ä~ <yêj·T ‘ qeT' ˆˆ 25

l *+>∑ |ü⁄sêD+

49

XÀ¢ˆˆ qyÓ÷7düÔ «C≤j·T |ü‘·jT ` Á|üC≤Hê+ eP´Vü≤ ùV≤‘·y ˆ

eTVü‰<yêj·T <yêHê ` MTX«sêj·T qyÓ÷ qeT' ˆˆ 26

XÀ¢ˆˆ Xsê«j·T #· qeTdüTÔuÛÑ + ` dü‘ê´j·T XeTHêj·T #· ˆ

ÁãVü≤àDÒ #Ó’e uÛÑ÷‘êHê+ ` düs¡«C≤„j·T qyÓ÷ qeT' ˆˆ 27

XÀ¢ˆˆ eTVü‰‘·àH qeTdüTÔuÛÑ + ` Á|üC≤„s¡÷bÕj·T yÓ’ qeT' ˆ

∫‘·jT ∫‹s¡÷bÕj·T ` düà è‹s¡÷bÕj·T yÓ’ qeT' ˆˆ 28

XÀ¢ˆˆ C≤„Hêj·T C≤„q>∑e÷´j·T ` qeTùdÔ dü+$< dü<ë ˆ

•Ksêj·T qeTdüTÔuÛÑ + ` ˙\ø£+sƒêj·T yÓ’ qeT' ˆˆ 29

XÀ¢ˆˆ ns¡∆HêØXØsêj·T ` ne´ø±Ôj·T qyÓ÷ qeT' ˆ

@ø±<äX $uÛÒ<ëj·T ` kÕúDy ‘ qeT dü‡<ë ˆˆ 30

XÀ¢ˆˆ qeTk˛‡e÷j·T dü÷sê´j·T ` uÛÑyêj·T uÛÑeVü‰]DÒ !

j·TXdüÿsêj·T <yêj·T ` X+ø£sêjTX«sêj·T #· ˆˆ 31

XÀ¢ˆˆ qyÓ÷-+_ø±~Û|ü‘·jT ` ñe÷j·÷' |ü‘·jT qeT' ˆ

Væ≤s¡Dú≤Vü≤y ‘·TuÛÑ + ` qeTùdÔ ùV≤eT πs‘·ùd ˆˆ 32

XÀ¢ˆˆ ˙\πøXÊj·T $‘êÔj·T ` •‹ø£+sƒêj·T yÓ’ qeT' ˆ

ø£|ü]›H qeT düTÔuÛÑ + ` Hê>±+>±uÛÑs¡D≤j·T #· ˆˆ 33

XÀ¢ˆˆ eècÕs¡÷&ÛÜj·T düs¡«dü ` Vü≤ÅπsÔ ø£ÅπsÔ qyÓ÷ qeT' ˆ

Ms¡XË’yê‹sêe÷j·T ` sêeTHê<∏ëj·T ‘ qeT' ˆˆ 34

XÀ¢ˆˆ qyÓ÷ sê»~ÛsêC≤j·T ` sêC≤„ eT~Û>∑‘êj·T ‘ ˆ

qeT' bÕ˝≤~Û|ü‘·jT ` bÕ˝≤XÊ+ø£è‘· ‘ qeT' ˆˆ 35

XÀ¢ˆˆ qeT' πøj·T÷s¡uÛÑ÷cÕj·T ` >√|ü‘ ‘ qyÓ÷ qeT' ˆ

qeT' l ø£+sƒ¡Hê<∏ëj·T ` qyÓ÷ *≈£î#·bÕDjT ˆˆ 36

XÀ¢ˆˆ uÛÑ÷eHXÊj·T <yêj·T ` y<äXÊÅdüÔ! qyÓ÷7düTÔ‘ ˆ

kÕs¡+>±j·T qeTdüTÔuÛÑ + sê»Vü≤+kÕj·T ‘ qeT' ˆˆ 37

l *+>∑ |ü⁄sêD+

50

XÀ¢ˆˆ ø£qø±+>∑<äVü‰sêj·T ` qeT dü‡s√Œ|üM‹H ˆ

düs¡Œ≈£î+&É\ e÷˝≤j·T ` ø£Ïdü÷Ár ø£è‘êVæ≤H ˆˆ

y<ä>∑sê“¤j·T >∑sê“¤j·T $X«>∑sê“¤j·T ‘ qeT' 38

(XÀ¢ ˆ1`38, n<Ûë´`18)

<e‘· ≤sê á $<Ûä+>± lVü≤] Hq÷ #dæq k ÔÁ‘êìï Á|ü‹s√p

|ü]ƒ+∫q yê]øÏ, $ì|æ+∫qyê]øÏ bÕbÕ\˙ï |ü≤|ü+#· …’b˛‘êsTT. mH√ï

bÕbÕ\T #dæqyê&Ó’Hê á k ÔÁ‘êìï |ü]ƒ+∫ |ü]Xó<äT∆&Ó’ ÁãVü≤à˝Àø±ìï #s¡‘ê&ÉT.

es¡ Á|ü<ëq+

yT$T<ä›s¡+ #dæq k ÔÁ‘·+ $ì dü+‘√wæ+∫q X+ø£s¡T&ÉT Á|ü‘· ø£åyÓTÆ

ªªÁãVü≤à $wüßíe⁄˝≤sê! qqTï düŒwüº+>± #·÷&É+&ç. uÛÑj·T+ M&É+&ç. ˝Àø£

|æ‘êeTVüQ&Ó’q ÁãVü≤à Hê ≈£î&çuÛ≤>∑+ qT+∫ dæú‹ø±s¡≈£î&Ó’q lVü≤] Hê

m&ÉeTuÛ≤>∑+ qT+∫ Ä$s¡“¤$+#·>±, \j·Tø±s¡≈£î&Ó’q s¡TÁ<äT&ÉT Hê Vü≤è<äj·T+

qT+∫ Ä$s¡“¤$+#ê&ÉT. Çø£ MTπø+ ø±yê˝À ø√s¡Tø√+&çμμ nì |ü*ø±&ÉT.

CÀ´‹]¢+>∑+ eT<Ûä ˝À kÕøå±‘·ÿ]+∫q |üs¡yTX«s¡T&çøÏ qeTdüÿ]+∫q

$wüßíe⁄ Äj·Tq‘√ ªªX+ø£sê! eTVü‰<yê! MT<ä e÷≈£î dæús¡yÓTÆq uÛÑøÏÔ ø£*π>˝≤

esêìï nqTÁ>∑Væ≤+#·Tμμ nì ø√s¡>± •e⁄&ÉT ªª‘·<∏ëdüTÔ. ˙e⁄ ø√]qfÒº

»s¡T>∑T‘·T+~μμ nì esêìï nqTÁ>∑Væ≤+∫ $wüßíe⁄‘√ ªªe‘ê‡! ≈£î Äyê+‘·s¡

düèwæº, dæú‹, \j·÷*ï #j·T>∑*π> kÕeTsêú ´ìï Á|ükÕ~düTÔHêïqT. |ü<äàø£\Œ+˝À

˙≈£î ≈£îe÷s¡T&ç>± »ìà+# ÁãVü≤àì m\¢|ü⁄Œ&É÷ ø±bÕ&ÉT‘·÷ ñ+&ÉT. HH

ÁãVü≤à $wüßí eTùV≤X¯«s¡T\ s¡÷|ü+˝À düèwæºdæú‹ \j·÷*ï #˚düTÔHêïqì

Á>∑Væ≤+#·+&ç. Á|ü‹ø£\Œ+˝À düèwæºyÓTT<äÀ¢ MT≈£î <äs¡Ùq$T∫Ã nqTÁ>∑Væ≤kÕÔqTμμ

nì #Ó|æŒ n<äèXéTj·÷´&ÉT.

Ä $<Ûä+>± yÓTT≥ºyÓTT<ä≥ Vü≤]`ÁãVü≤à\ eT<Ûä´ •e*+>∑+

Ä$s¡“¤$+∫+~. n|üŒÏqT+∫ nìï˝Àø±˝À¢ *+>±s¡Ãq m+‘√ ÁbÕeTTK´‘·

bı+~+~.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

51

*+>∑yB eTVü‰yB *+>∑+ kÕøå±qàùV≤X«s¡' ˆ

\j·THê*¢+>∑ $T‘·T´ø£Ô+ ‘·Å‘Ó’e ìœ\+ düTsê' ˆˆ

•e*+>∑+ bÕqe≥º+ (y~ø£) XøÏÔ dü«s¡÷|ü+ ø±>±, y~ø£MT<äTqï

|æ+&É+ •e⁄&ç>± |ü]>∑DÏ+#·ã&ÉT‘·THêï&ÉT. á düø£\ Á|ü|ü+#·+ eTVü‰Á|üfij·T

ø±\+˝À <ë≈£îÿì ñ+&É≤ìøÏ ‘·–q kÕ∆q+ •e*+>∑+.

á $<Ûä+>± ÁãVü≤à<˚e⁄&ÉT <˚e‘·\øÏ •e*+>∑+ Ä$s¡“¤$+∫q

ø£<∏äHêìï $es¡+>± uÀ~Û+#ê&ÉT.

ÁãVü≤à<˚e⁄&ç »qq+ ` Vü≤] ÁãVü≤à\øÏ •e<äs¡Ùq+

|üPs¡«+ bÕ<äàø£ ø£˝≤ŒìøÏ eTT+<äT á #·sê#·s¡ Á|ü|ü+#·eT+‘ê

uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq »\ düeTTÁ<ä+˝≤>± e÷]b˛sTT+~. n+‘ê Nø£Ï. Ä düeTj·T+˝À

Hêsêj·TDT&ÉT X‚wüXj·TqT&Ó’ •e<Ûë´q+ #dü÷Ô ìÁ<äb˛‘·THêï&ÉT. Ä düeTj·T+˝À

ˇø£Hê&ÉT lVü≤] ‘·q Hê_ÛqT+∫ $XÊ\yÓTÆq ˇø£ ø£eT˝≤ìï |ü⁄Ïº+#ê&ÉT.

Ä ø£eT\+‘√ Äj·Tq Ä˝≤&ÉT‘·T+&É>± #·‘·Ts¡TàKÁãVü≤à nø£ÿ&çøÏ e∫Ã

lVü≤]ì #·÷dæ ªªnj·÷´! mes¡T˙e⁄? nì Á|ü•ï+#ê&ÉT. ÁãVü≤à e÷≥\T

$ì ÄXÃs¡ b˛sTTq lVü≤] Xj·T´MT<ä qT+∫ ÁøÏ+<äøÏ ~– ªHHÓes√ ‘Ó©<ë

Á|ü‹ ø£\Œ+˝À ÁãVü‰à+&ÜìøÏ ÄÁXj·T$T#Ã yê&çì, uÛÑ÷$T, Äø±X+, dü«s¡Z+,

eTs¡Ô bÕ‘êfi≤\T nH˚ |üs¡eT|ü<äe÷sêZ*ï @s¡Œ]#˚yê&çìμμ nì ÁãVü≤àøÏ

düe÷<Ûëq$T∫Ã ndü\T qqTï Á|ü•ïdüTÔqï ˙yÓes¡T? mø£ÿDTí+∫ e#êÃe⁄?

nì ‹]– Á|ü•ï+#ê&ÉT lVü≤].

ÁãVü≤à lVü≤] e÷≥\T $ì e÷j·÷yÓ÷Vü≤+‘√ nj·÷´! ˙yÓ+‘·Ï

yê&çy√ Hq÷ n+‘·Ïyê&çH, á düèwæºøÏ Ä~ø£s¡Ôì nì #Ó|üŒ>± $ì lVü≤]

ˇø£ÿkÕ]>± ÁãVü≤à H√Ï <ë«sê Äj·Tq ñ<äs¡+˝ÀøÏ Á|üy•+∫ ˝À|ü\Tqï

#ê‘·Ts¡«sêí\ yê]ì ncÕº<äX¯ B«bÕ\ì, dü|üÔeTVü‰≈£î\ |üs¡«‘ê\ì,

#·‘·Tdü‡eTTÁ<ë\ì, |ü<ëï\T>∑T˝Àø£\˙ #·÷dæ Ç+ø± mH√ï $+‘·\T $X‚cÕ*ï

<ä]Ùdü÷Ô yÓsTT´ dü+e‘·‡sê\T n+<äT˝ÀH dü+#·]+∫ ‹]– ÁãVü≤à H√Ï <ë«sê

u…’ÏøÏ e#êÃ&ÉT.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

52

ÁãVü≤à‘√ ªªÄVü‰! ˙ ‘·|üXÙøÏÔ #ê˝≤ >=|üŒ<äj·÷´! ÁãVü≤àj·÷´! yÓsTT´

dü+e‘·‡sê …’Hê ñ<äs¡+ ∫es¡ mø£ÿ&ÉT+<√ #·÷&É Òø£ b˛j·÷qT. e⁄≈£L&Ü

Hê ñ<äs¡+˝ÀøÏ Á|üy•+∫ Hê˝À @e⁄HêïjÓ÷ #·÷&ÉTμμ nì ÄVü‰«ì+#ê&ÉT.

lVü≤] e÷≥\T ÁãVü≤àøÏ Äq+<ëìï ø£*–+#êsTT. Äj·Tq e÷≥

Á|üø±s¡+ lVü≤] H√Ï<ë«sê Äj·Tq ñ<äs¡+˝ÀøÏ Á|üy•+∫ #·‘·Ts¡›XuÛÑTeHê\ì

Ç+ø± mH√ï $+‘·\T $X‚cÕ\T <ä]Ù+#ê&ÉT. Çø£ #·÷dæ+~ #ê\ì dü+‘·è|æÔ|ü&ç

u…’ÏøÏ sêuÀj·÷&ÉT. n< düeTj·T+˝À lVü≤] ‘·q XØs¡ s¡+Á<Ûë\ìïÏ

eT÷ùdkÕ&ÉT.

˝À|ü\ @+ #j·÷˝À ÁãVü≤àøÏ düTŒ¤]+#· Ò<äT. n+‘· À ø£ Ä˝À#·q

e∫Ãq ÁãVü≤à<e⁄&ÉT ‘·q XØsêìï n‘· +‘· dü÷ø£Î+>± #düT≈£îì, lVü≤]

Hê_Ûø£eT\+ <ë«sê u…’ÏøÏ e#êÃ&ÉT. n˝≤ e∫Ãq ÁãVü≤à Ä ø£eT˝≤Hï ‘·q≈£î

ÄÁX¯j·T+>± #˚düT≈£îHêï&ÉT. n<˚ düeTj·T+˝À Á‹X¯S\bÕDÏ, Á‹H˚Á‘·T&ÉT,

Á‹|ü⁄s¡ dü+Vü‰] nsTTq •e⁄&ÉT ˙fifl˝À¢ ô|<ä› ô|<ä› n&ÉT>∑T\T ydüT≈£î+≥÷

nø£ÿ&çøÏ edüTÔHêï&ÉT. Äj·Tq bÕ<ë\ ‘êøÏ&çøÏ øÏ+<ä ñqï ˙Ï _+<äTe⁄\T

Äø±X+ MT<äøÏ m>∑Ts¡T‘·THêïsTT. n|ü⁄Œ&ÉT >±* #·\¢>± Mk Ô+~.

Ä düeTj·T+˝À ÁãVü≤à<e⁄&ÉT lVü≤]‘√ ªªVü≤Ø! á Ï _+<äTe⁄\T,

o‘√wüíyêj·TTe⁄\T ˙ Hê_Ûø£eT˝≤ìï u≤>± ø£~*düTÔHêïsTT. Ç|üŒÏ¬ø’Hê

˙yÓes√ #Ó|ü⁄Œ? nì ‹]– Á|ü•ï+#ê&ÉT.

ÁãVü≤à e÷≥\T $qï lVü≤] ø=+‘·ùd|ü⁄ Ä˝À∫+∫ ∫s¡Tqe⁄«‘√

ªªzsT÷! ˙e⁄ Hê ñ<äs¡+˝ÀøÏ Á|üy•+∫ u…’ÏøÏ e#Ã <ë] ‘Ó©ø£ m+‘√

Ä+<√fiq #Ó+<ëe⁄. ∫e]øÏ ˙ ‘Ó*$ ñ|üjÓ÷–+∫ Hê Hê_Ûø£eT\+ Hêfi+

<ë«sê u…’≥|ü&Ü¶e⁄. Hê≈£î #ê˝≤ Äq+<ä+>± ñ+~. ªªnì nq>± ÁãVü≤à

Á|üuÛÑ÷! ˙ >=|üŒ‘·Hêìï >∑T]Ô+#êqT. Á|üdüTÔ‘·+ HH+ #j·÷˝À #Ó|üŒ+&çμμ

nì ÁbÕ]ú+#ê&ÉT.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

53

lVü≤] ÁãVü≤à‘√ ªªe‘ê‡! ˙e⁄ Hê XØs¡+˝ÀøÏ Á|üy•+#·>±H ìqTï

ã+~Û+#êqT. n+<äT≈£î ˙yMT u≤<Ûä|ü&Ée<äT›. ˇø£ $<Ûä+>± Ä˝À∫ùdÔ ˙e⁄

Hê≈£î e÷qT´&ç$. >=|üŒyê&ç$. ˙e⁄ Hê Hê_Ûø£eT˝≤ìï ìyêdü+>±

#düT≈£îHêïe⁄. ìqTï m≈£îÿeø±\+ yÓ÷j·T ÒqT. u…’ÏøÏsê! Hê≈£î ≈£îe÷s¡T&ç>±

ñ+&ÉT. ≈£î ª|ü<äàjÓ÷ìμ nH U≤´‹ Àø£+˝À ø£\T>∑T‘·T+~. Á|üDyê‘·à≈£î&ç>±

˙e⁄ ˝Àø£+˝À n+<ä] #‘ê düTÔ‹+#·ã&É‘êe⁄. Hê ≈£îe÷s¡T&ç>± ñqï ˙e⁄

uÛÑ÷˝Àø£+ qT+∫ dü‘· ˝Àø£+ es¡≈£L dü|üÔ (@&ÉT) Àø±\ø° n~Û|ü‹ee⁄‘êe⁄μμ

nì esê*ï Á|ükÕ~+#ê&ÉT.

Ç˝≤ Vü≤], ÁãVü≤à\T dü+uÛ≤wædüTÔ+&É>± |üs¡y˚TX¯«s¡T&ÉT yê]

<ä>∑Zs¡ø=#êÃ&ÉT. u≤\ dü÷s¡T´&ç ≤ ~e´ø±+‹‘√ yÓ*–b˛‘·Tqï Ä |ü⁄s¡TwüßDÏí

#·÷dæ ÁãVü≤à<˚e⁄&ÉT m+‘√ ÄX¯Ãs¡´b˛sTT lVü≤]‘√ ªªÁ|üuÛÑ÷! ô|<ä›H√s¡T,

E≥Tº $s¡uÀdüT≈£îì Hê≥´+ #dü÷Ô e∫Ãq Ç‘·&Óes¡T? nì Á|ü•ï+#ê&ÉT?

e‘ê‡! Ä |ü⁄s¡Twüß&ç ì≥÷ºs¡TŒ‘√ Hê Hê_Ûø£eT\+ eDT≈£î‘√+~. Ç‘·&Óes√

>=|üŒyê&ÉT. Ä<ä +‘· s¡Væ≤‘·T&ç ≤ ñHêï&ÉT. Á|üfi¯j·÷ìï düèwæº+#˚yê&ç ≤

ñHêï&ÉT. eTì<ä›s¡+ á eTVü‰|ü⁄s¡TwüßDÏí ÁbÕ]ú<ë›+μ nHêï&ÉT lVü≤].

Ä e÷≥\T $q>±H ÁãVü≤àøÏ ø√|ü+ e∫Ã+~. πøXyê! qqTï ˙e⁄

dü]>±Z >∑T]Ô+#·≥+ Ò<äT. HH düHê‘·qT&Éì ≈£î ‘Ó©<ë! Ç‘·&Óes√ @$TÀ?

‘Ó\TdüTø√≈£î+&Ü bı>∑T&ÉT‘·THêïe⁄. Ç~ düeT+»düy˚THê? nì nHêï&ÉT.

n+<äT≈£î lVü≤] e‘ê‡! nqedüs¡+>± |üs¡Twü+>± e÷≤¢&É≈£î, á eTVü‰‘·TàDÏí

‹s¡düÿ]+#·≈£î, eTVü‰jÓ÷>∑dæ<äT∆&Ó’q Ç‘·&ÉT <Ûäs¡àdü«s¡÷|ü⁄&ÉT.

n+‘ø±<äT á Á|ü|ü+#êìøÏ ø£s¡Ô. dü÷s¡ #·+Á<ë<äT*ï Á|üø±•+|ü#ùd

~eĆÀ´‹ dü«s¡÷|ü⁄&ÉT. ÁãVü‰à+&Ü\ì ã+‘·T˝≤¢ Ä&ÉT≈£îH˚yê&ÉT. e‘ê‡!

á eTVü‰|ü⁄s¡Twüß&ÉT ;õø±>±, ˙e⁄ ;»+, HqT jÓ÷ìì nì nq>±H

ÁãVü≤à! lVü≤Ø! HqT ;»+ ˙e⁄ jÓ÷ì? m˝≤ ne⁄‘ê+ nì Á|ü•ï+#ê&ÉT.

e‘ê‡! Ç‘·&çø£Hêï >=|üŒyê&ÉT Ò&ÉT. á eTVü‰|ü⁄s¡Twüß&ç kÕúq+

•e˝Àø£+. á •e⁄&ÉT kÕø±s¡+, ìsêø±s¡+ nì ¬s+&ÉT $<Ûë\T>± ‘·q s¡÷bÕìï

l *+>∑ |ü⁄sêD+

54

$uÛÑõ+#ê&ÉT. MÏ˝À ìsêø±s¡s¡÷|ü+ •e*+>∑+>±, kÕø±s¡ s¡÷|ü+

|üs¡yTX«s¡T&ç>± #Ó|üŒã&É‘êsTT.

|üPs¡«+ eTVü‰*+>∑+ qT+∫ ñ<ä“¤$+∫q düèwæºø±s¡DyÓTÆq ;C≤ìï

jÓ÷ì dü«s¡T|ü⁄&ÉHÓ’q Hê˝À |üs¡yTX«s¡T&ÉT HÓ\ø=\Œ>±, n~ ø±\Áø£eT+˝À

Væ≤s¡Dàj·TyÓTÆq n+&É+>± á düeTTÁ<ä »˝≤˝À¢ |ü]D$T+∫+~. yÓsTT´

dü+e‘·‡sê\T >∑&ç#êø£ yêj·TT<e⁄&ÉT Ä n+&Üìï ¬s+&ÉT>± $uÛÑõ+#ê&ÉT.

$uÛÑõ+#·ã&É¶ n+&É+ ô|’uÛ≤>∑+ n+‘·]ø£å+ ø±>±, ÁøÏ+<äuÛ≤>∑+ uÛÑ÷˝Àø£yÓTÆ+~.

Çø£ Ä n+&É+ eT<Ûä ˝À e⁄qï uÛ≤>∑+ yTs¡T |üs¡«‘·+>± Ä$s¡“¤$+∫+~.

Ä ‘·s¡Tyê‘· ø£bÕ\ <ä«j·T+ eT<Ûä ˝À+∫ e⁄ (ÁãVü≤à<e⁄&ÉT) ñ<äsTT+#êe⁄.

|ü⁄Ïºq ‘·s¡Tyê‘· dü÷s¡ #·+Á<äT\T qø£åÁ‘ê\T Òì XSqýÓTÆq Á|ü<XÊìï #·÷dæ

Ç<$TÏ? HHÓø£ÿ&ÉTHêïqT? HH+ #j·÷*? nì Ä˝À∫düTÔHêïe⁄. n˝≤

yÓsTT´ dü+e‘·‡sê\T >∑&ç∫b˛sTT+~.

yÓjT´fifl ‘·s¡Tyê‘· ≈£î 1. düq‘·Tÿe÷s¡T&ÉT 2.ãTTuÛÑTe⁄ 3.düq≈£î&ÉT

4.düHê‘·qT&ÉT 5.düq+<äqT&ÉT nH q\T>∑Ts¡T e÷qdü|ü⁄Á‘·T\T @ø£ ø±\+˝À

»ìà+#ês¡T. yês¡T n–ïdüe÷qyÓTÆq ~e´ ‘»düT‡‘√ Á|üø±•dü÷Ô, õ‘+Á~j·TT …’

˝Àø£ dæú‹ø√dü+ ‘·|üdüT‡ #˚j·T≤ìøÏ yÓ[flb˛j·÷s¡T. M]˝À ãTTuÛÑTe⁄,

düq‘·Tÿe÷s¡T&ÉT nBÛq+˝À ñ+&É>± $T–*q eTT>∑TZs¡÷ e÷j·÷yÓ÷Vü≤+˝À

∫≈£îÿø√ø£ ìeè‹Ô e÷sêZìï nqTdü]+#ês¡T. Ç˝≤ ˙ |ü⁄Á‘·T\T Á|üe]Ô+#·>±

•ee÷j·÷yÓ÷Vü≤+˝À ∫øÏÿq ˙e⁄ ˇø£ ø£\Œ+ >∑&ç#es¡≈£L ‘Ó*$ ‘·|æŒ

n˝≤ |ü&çñHêïe⁄. |üs¡yTX«s¡ e÷j·T ÁbÕDT\+<äØï Äe]düTÔ+~. n˝≤+Ï

e÷j·T˝À ∫≈£îÿø√≈£î+&Ü dü«j·T+Á|üø±X¯e÷qT&ÉT>± ñ+&˚yê&ÉT

|üs¡y˚TX¯«s¡T&=ø£ÿ&˚ nì ‘Ó\TdüTø√. eTqeTT+<äTqï á |üs¡eT|ü⁄s¡Twüß&˚

Ä |üs¡yTX«s¡T&ÉT. á eTVü‰<e⁄& »>∑‘·TÔøÏ Á|üuÛÑTe⁄.

|üs¡yTX«s¡TDÏí dü+‘√wü|ü]# z+ø±s¡+‘√ kÕeTy<ä+‘√ Äj·TqøÏ

qeTdüÿ]+∫ C≤Á>∑‘·Ô|ü&ÉT. Òø£b˛‘ Äj·Tqy&ç ì≥÷ºs¡TŒ ìqTï düeT÷\+>±

uÛÑdüà+ #düTÔ+~. Ò! yT\Tø√! ˙ nC≤„Hêìï, nVü≤+ø±sêìï $&ç∫ô|≥Tº.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

55

Hê‘√ ø£*dæsê! á eTVü‰jÓ÷–ì düTÔ‹<ë›+μμ nì Væ≤‘·uÀ<Ûä #kÕ&ÉT. lVü≤]

Væ≤‘·uÀ<Ûä $Hêïø£ ÁãVü≤àøÏ nC≤„q+ ‘=\–b˛sTT lVü≤]‘√ ø£*dæ |üs¡yTX«s¡TDÏí

m+‘√ uÛÑøÏÔ‘√ Ç˝≤ düTÔ‹+#ês¡T.

lVü≤], ÁãVü≤à #dæq •ek ÔÁ‘·+

XÀ¢ˆˆ qeTdüTÔuÛÑ + uÛÑ>∑e‘ ` düTÁe‘êq+‘· ‘»ùd ˆ 1

XÀ¢ˆˆ qeT' πøåÁ‘ê~Û |ü‘·jT ;õH XS*H qeT' ˆ

düTyTÁ&ÛÜj·÷s¡Ã´ yTÁ&ÛÜj·T ` <ä+&çH s¡÷ø£å ‘»ùd ˆˆ 2

XÀ¢ˆˆ qyÓ÷ CÒ cÕj·T ÁX‚cÕj·T ` |üPsê«j·T Á|ü<∏äe÷j·T #· ˆ

qyÓ÷ e÷Hê´j·T |üPC≤´j·T ` dü<√Ć≤‘êj·T yÓ’ qeT' ˆˆ 3

XÀ¢ˆˆ qeT' πøåÁ‘ê~Û|ü‘·jT ` ;õH XS*H qeT' ˆ

>∑Vü≤«sêj·T |òüTfÒXÊj·T ` y√éT Nsê+ãsêj·T #· ˆˆ 4

XÀ¢ˆˆ y<ëHê+ Á|üuÛÑy #Ó’e ` düà èrHê+ Á|üuÛÑy qeT' ˆ

Á|üuÛÑy ø£s¡à<ëHêq+ ` Á<äyê´D≤+ Á|üuÛÑy qeT' ˆˆ 5

XÀ¢ˆˆ qyÓ÷ jÓ÷>∑dü Á|üuÛÑy ` kÕ+K´dü Á|üuÛÑy qeT' ˆ

qyÓ÷ Á<ÛäTeìã<ë∆Hê ` eTèw”D≤+ Á|üuÛÑy qeT' ˆˆ 6

XÀ¢ˆˆ ãTTøå±D≤+ Á|üuÛÑy ‘·TuÛÑ + ` Á>∑Vü‰D≤+ Á|üuÛÑy qeT' ˆ

yÓ’<äT´‘êXì yT|òü÷Hê+ ` >∑]®‘· Á|üuÛÑy qeT' ˆˆ 7

XÀ¢ˆˆ eTôVA<äBÛHê+ Á|üuÛÑy ` B«bÕHê+ Á|üuÛÑy qeT' ˆ

nÁBD≤+ Á|üuÛÑy #Ó’e ` esê¸D≤+ Á|üuÛÑy qeT' ˆˆ 8

XÀ¢ˆˆ qyÓ÷ qBHê+ Á|üuÛÑy q<ëHê+ Á|üuÛÑy qeT' ˆ

eTVü≤ÖwüBÛHê+ Á|üuÛÑy ` eèøå±D≤+ Á|üuÛÑy qeT' ˆˆ 9

XÀ¢ˆˆ <Ûäs¡àeèøå±j·T <Ûäsêàj·T ` dæúrHê+ Á|üuÛÑy qeT' ˆ

Á|üuÛÑy #· |üsês¡∆dü ` |üüs¡dü Á|üuÛÑy qeT' ˆˆ 10

l *+>∑ |ü⁄sêD+

56

XÀ¢ˆˆ qyÓ÷ s¡kÕHê+ Á|üuÛÑy ` s¡‘êïHê+ Á|üuÛÑy qeT' ˆ

ø£åD≤Hê+ Á|üuÛÑy #Ó’e ` \yêHê+ Á|üuÛÑy qeT' ˆˆ 11

XÀ¢ˆˆ nôVAsêÁ‘ês¡úe÷kÕHê+ ` e÷kÕHê+ Á|üuÛÑy qeT' ˆ

ãTT‘·÷Hê+ Á|üuÛÑy ‘·TuÛÑ +`dü+U≤´j·÷' Á|üuÛÑy qeT' ˆˆ 12

XÀ¢ˆˆ Á|üuÛÑy #ê|üsês¡údü ` |üsês¡ú Á|üuÛÑy qeT' ˆ

qeT' |ü⁄sêDÁ|üuÛÑy ` düsêZD≤+ Á|üuÛÑy qeT' ˆˆ 13

XÀ¢ˆˆ eTq«+‘·sêD≤+ Á|üuÛÑy ` jÓ÷>∑dü Á|üuÛÑy qeT' ˆ

#·‘·T]«<Ûädü düs¡Zdü Á|üuÛÑy7 q+‘· #·≈£î¸ùw ˆˆ 14

XÀ¢ˆˆ ø£ ÀŒ<äj·T ìã+<ÛëHê+ ` yêsêÔHê+ Á|üuÛÑy qeT' ˆ

qyÓ÷ $X«dü Á|üuÛÑy ` ÁãVü‰à~Û|ü‘·jT qeT' ˆˆ 15

XÀ¢ˆˆ $<ë´Hê+ Á|üuÛÑy #Ó’e ` $<ë´7~Û|ü‘·jT qeT' ˆ

qyÓ÷ Áe‘ê~Û|ü‘·jT ` Áe‘êHê+ Á|üuÛÑy qeT' ˆˆ 16

XÀ¢ˆˆ eT+Á‘êD≤+ Á|üuÛÑy ‘·TuÛÑ + ` eT+Á‘ê~Û|ü‘·jT qeT' ˆ

|æ‘·è≤D≤+|ü‘·jT #Ó’e ` |üXSHê+ |ü‘·jT qeT' ˆˆ 17

XÀ¢ˆˆ yê>∑« ècÕj·T qeTdüTÔuÛÑ + ` |ü⁄sêDeèwüuÛ≤j·T #· ˆ

qeT' |üXSHê+|ü‘·jT ` >√eèùw+Á<ä<Ûä«C≤j·T #· ˆˆ 18

XÀ¢ˆˆ Á|üC≤|ürHê+ |ü‘·jT ` dæ<ë∆Hê+ |ü‘·jT qeT' ˆ

<Ó’‘· <ëqe dü+|òü÷Hê+ ` sêø£kÕ+ |ü‘·jT qeT' ˆˆ 19

XÀ¢ˆˆ >∑+<Ûäsê«D≤+ #· |ü‘·jT ` j·Tøå±D≤+ |ü‘·jT qeT' ˆ

>∑s¡T&√s¡>∑düsêŒD≤+ ` |üøÏåD≤+ |ü‘·jT qeT' ˆˆ 20

XÀ¢ˆˆ düs¡«>∑TVü≤´ |æXÊ#êHê+ ` >∑TVü‰´~Û|ü‘·jT qeT' ˆ

>√ø£sêíj·T #· >√Áù|Ô#· ` X+≈£î ø£sêíj·T yÓ’ qeT' ˆˆ 21

XÀ¢ˆˆ esêVü‰j·TÁ|üyTj·÷j·T ` ãTTøå±j·T $s¡C≤j·T #· ˆ

qeT' düTsêD≤+|ü‘·jT ` >∑D≤Hê+ |ü‘·jT qeT' ˆˆ 22

l *+>∑ |ü⁄sêD+

57

XÀ¢ˆˆ n+uÛÑkÕ+ |ü‘·jT #Ó’e ` z»kÕ+|ü‘·jT qeT' ˆ

qyÓ÷7düÔ \ø°Î|ü‘·jT ` lbÕj·T øÏå‹bÕj·T #· ˆˆ 23

XÀ¢ˆˆ ã˝≤ã\düeT÷Vü‰j·T ` nøå√uÛÑ øå√uÛÑD≤j·T #· ˆ

B|üÔXè+¬>’ø£Xè+>±j·T ` eèwüuÛ≤j·T ø£≈£î~àH ˆˆ 24

XÀ¢ˆˆ qeT' ôdÌúsê´j·T e|ü⁄ùw ` ‘»kÕ7 qTÁe‘êj·T #· ˆ

nr‘êj·T uÛÑ$cÕ´j·T ` es¡Ôe÷Hêj·T yÓ’ qeT' ˆˆ 25

XÀ¢ˆˆ düTes¡Ãùd #· Msê´j·T ` XSsêj·T Vü≤´õ‘êj·T #· ˆ

es¡<ëj·T eπsD≤´j·T ` |ü⁄s¡TcÕj·T eTVü‰‘·àH ˆˆ 26

XÀ¢ˆˆ qyÓ÷ uÛÑ÷‘êj·T uÛÑyê´j·T ` eTVü≤‘ Á|üuÛÑyêj·T #· ˆ

»Hêj·T #· qeT düTÔuÛÑ + ` ‘·|üùd es¡<ëj·T #· ˆˆ 27

XÀ¢ˆˆ nDy eTVü≤‘ #Ó’e ` qe dü‡s¡«>∑‘êj·T #· ˆ

qyÓ÷ ã+<Ûëj·T yÓ÷øå±j·T ` dü«sêZj·T qs¡ø±j·T #· ˆˆ 28

XÀ¢ˆˆ qyÓ÷ uÛÑyêj·T <yêj·T ` ÇC≤´j·T j·÷»ø±j·T #· ˆ

Á|ü‘·T´Bsêíj·T BbÕÔj·T ` ‘·‘êÔ´j·÷‹>∑TD≤j·T #· ˆˆ 29

XÀ¢ˆˆ qeT' bÕXÊj·T XÁkÕÔj·T ` qeT kÕÔ «uÛÑs¡D≤j·T #· ˆ

VüQ‘êj·T ñ|üVüA‘êj·T Á|üVüQ‘· ÁbÕ•‘êj·T #· ˆˆ 30

XÀ¢ˆˆ qyÓ÷7dæÔ«cÕºj·T |üPsêÔj·T ` n–ïc ºeT~«C≤j·T #· ˆ

dü<äkÕ´j·T qeTXË’Ãe ` <äøÏåD≤7euÛÑè<Ûëj·T #· ˆˆ 31

XÀ¢ˆˆ nVæ≤+kÕj·÷Á|ü ÀuÛ≤j·T ` |üXó eT+Á‘Íwü<Ûëj·T #· ˆ

qeT' |ü⁄wæºÁ|ü<ëHêj·T ` düTo˝≤j·T düTo*H ˆˆ 32

XÀ¢ˆˆ nr‘êj·T uÛÑ$cÕ´j·T ` es¡Ôe÷Hêj·T ‘ qeT' ˆ

düTes¡Ãùd #· Msê´j·T ` XSsêj·T Vü≤´õ‘êj·T #· ˆˆ 33

XÀ¢ˆˆ es¡<ëj·T eπsD≤´j·T ` |ü⁄s¡TcÕj·T eTVü‰‘·àH ˆ

qyÓ÷ uÛÑ÷‘êj·T uÛÑyê´j·T ` eTVü≤‘ #êuÛÑj·÷j·T #· ˆˆ 34

l *+>∑ |ü⁄sêD+

58

XÀ¢ˆˆ »sê-dæ<ä∆ qeT düTÔuÛÑ ` eTj·Tùd es¡<ëj·T #· ˆ

n<Ûäπs eTVæ≤‘ #Ó’e ` qeT' düdüTÔ|ü‘êj·T #· ˆˆ 35

XÀ¢ˆˆ qeT X‚Ã+Á~j·T |üÁ‘êD≤+ ` Ò *Vü‰Hêj·T Ádü–«DÒ ˆ

$XÊ«j·T $X«s¡÷bÕj·T ` $X«‘·' •s¡ùd qeT' ˆˆ 36

XÀ¢ˆˆ düs¡«‘·' bÕDÏbÕ<ëj·T ` s¡TÁ<ëj·÷Á|ü‹e÷j·T #· ˆ

qyÓ÷ Vü≤yê´j·T ø£yê´j·T`Vü≤yêýêVü‰j·T yÓ’ qeT' ˆˆ 37

XÀ¢ˆˆ qeT' dæ<ë∆j·T yT<Ûë´j·T ` ÇcÕºjTC≤´ |üsêj·T #· ˆ

düTMsêj·T düTô|ò÷sêj·T ` nøå√uÛÑ øå√uÛÑD≤j·T #· ˆˆ 38

XÀ¢ˆˆ düTÁ|üC≤j·T düTyT<Ûëj·T ` BbÕÔj·T uÛ≤düÿsêj·T #· ˆ

qyÓ÷ ãT<ë∆j·T Xó<ë∆j·T`$düÔ è‘êj·T eT‘êj·T #· ˆˆ 39

XÀ¢ˆˆ qeT' dü÷ú ≤j·T dü÷øå±àj·T ` <äèXÊ´<äèXÊ´j·T düs¡«X' ˆ

es¡ ‘ »«\‘ #Ó’e ` yêj·Ty ••sêj·T #· ˆˆ 40

XÀ¢ˆˆ qeTùdÔ eÁø£πøXÊj·T ñ|üeø£å' •U≤j·T #· ˆ

qyÓ÷qeT düT‡esêíj·T ‘·|ü j·TìuÛ≤j·T #· ˆˆ 41

XÀ¢ˆˆ $s¡÷bÕøå±j·T *+>±j·T ` |æ+>∑ ≤j·T eTVü≤Ö»ùd ˆ

eèwæº|òü÷ïj·T qeTXË’Ãe ` qeT' kÂyT´ø£åD≤j·T #· ˆˆ 42

XÀ¢ˆˆ qyÓ÷ <Ûä÷Áe÷j·T X‚«‘êj·T ` ø£ècÕíj·T ˝ÀVæ≤‘êj·T #· ˆ

|æ•‘êj·T |æX+>±j·T ` |”‘êj·T #· ìwü+–DÒ ˆˆ 43

XÀ¢ˆˆ qeTùdÔ dü$X‚cÕj·T ` ì]«X‚cÕj·T yÓ’ qeT' ˆ

qeT áC≤´j·T |üPC≤´j·T ` ñ|üJyê´j·TyÓ’ qeT' ˆˆ 44

XÀ¢ˆˆ qeT' πøåe÷´j·T eè<ë∆j·T ` e‘·‡˝≤j·T qyÓ÷ qeT' ˆ

qyÓ÷ uÛÑ÷‘êj·T dü‘ê´j·T ` dü‘ê´dü‘ê´j·T yÓ’ qeT' ˆˆ 45

XÀ¢ˆˆ qyÓ÷ yÓ’ |ü<äàesêíj·T ` eTè‘·T´|òü÷ïj·T #· eTè‘· y ˆ

qyÓ÷ >ösêj·T XÊé÷j·T ` ø£Á<äy ˝ÀVæ≤‘êj·T #· ˆˆ 46

l *+>∑ |ü⁄sêD+

59

XÀ¢ˆˆ eTVü‰ dü+<Ûë´ÁuÛÑesêíj·T ` #ês¡T BbÕÔj·T BøÏåDÒ ˆ

qeT' ø£eT\Vü≤kÕÔj·T ` ~>±«kÕj·T ø£|ü]›H ˆˆ 47

XÀ¢ˆˆ nÁ|üe÷D≤j·T düsê«j·T`ne´j·÷j·÷eTsêj·T #· ˆ

qyÓ÷ s¡÷bÕj·T >∑+<Ûëj·T`XÊX«‘êj·÷ø£å‘êj·T #· ˆˆ 48

XÀ¢ˆˆ |ü⁄s¡kÕÔ‘Y ãè+Vü≤‘ #Ó’e ` $ÁuÛ≤+‘êj·T ø£è‘êj·T #· ˆ

<äTs¡Ze÷j·T eTùV≤XÊj·T ` Áø√<Ûëj·T ø£|æ ≤j·T #· ˆˆ 49

XÀ¢ˆˆ ‘·sêÿ ´‘·sêÿ ´ XØsêj·T ` ã*H s¡+Vü≤kÕj·T #· ˆ

dæø£‘ê´j·T Á|üyêVü‰´j·T ` dæú‘êj·T Á|üdüè‘êj·T #· ˆˆ 50

XÀ¢ˆˆ düTyT<Ûäùd ≈£î˝≤˝≤j·T ` qeTùdÔ X•K+&çH ˆ

∫Á‘êj·T ∫Á‘·ycÕj·T ` ∫Á‘·esêíj·T yT<Ûäùd ˆˆ 51

XÀ¢ˆˆ #øÏ‘êHêj·T ‘·TcÕºj·T ` qeTùdÔ ìVæ≤‘êj·T #·· ˆ

qeTXÊÙ+‘êj·T <ë+‘êj·TèÁ» dü+Vü≤qHêj·T #· ˆˆ 52

XÀ¢ˆˆ s¡øå√|òü÷ïj·T $wü|òü÷ïj·T ` •‹ø£+sƒ√s¡ú« eT<Ûä y ˆ

Ò*Vü‰j·T ø£è‘ê+‘êj·T ` ‹>±àj·TT<Ûä esêj·T #· ˆˆ 53

XÀ¢ˆˆ Á|üyÓ÷<ëj·T düyÓ÷<ëj·T ` j·T‹y<ë´j·T ‘ qeT' ˆ

nHêeTj·÷j·T düsê«j·T ` eTVü‰ø±˝≤j·T yÓ’ qeT' ˆˆ 54

XÀ¢ˆˆ Á|üDeÁ|üDyXÊj·T ` uÛÑ>∑HÁ‘ê+‘·ø±j·T #· ˆ

eTè>∑ yê´<Ûëj·T <äøå±j·T`<äø£åj·TC≤„+‘·ø±j·T #· ˆˆ 55

XÀ¢ˆˆ düs¡«uÛÑ÷‘ê‘·àuÛÑ÷‘êj·T ` düπs«XÊ‹Xj·÷j·T #· ˆ

|ü⁄s¡|òü÷ïj·T düTXÁkÕÔj·T ` <Ûäì«H7<∏ä |üs¡X«<Û ˆˆ 56

XÀ¢ˆˆ |üPwü<ä+‘· $HêXÊj·T ` uÛÑ>∑HÁ‘ê+‘·ø±j·T #· ˆ

ø±eT<ëj·T e]cÕj·T ` ø±e÷+>∑ <äVü≤Hêj·T #· ˆˆ 57

XÀ¢ˆˆ s¡+π> ø£sêfi eÁø±Ôj·T ` Hêπ>+Á<ä e<äHêj·T #· ˆ

<Ó’‘ê´Hê eTT+‘·πøXÊj·T ` <Ó’‘ê´Áø£+<äø£sêj·T #· ˆˆ 58

l *+>∑ |ü⁄sêD+

60

XÀ¢ˆˆ Væ≤eT|òü÷ïj·T #· røå± íj·T ` ÄÅs¡∆#·s¡à<Ûäsêj·T #· ˆ

XàXÊqs¡‹ ì‘ê´j·T ` qyÓ÷7dü÷Ô\Tàø£ <Ûë]DÒ ˆˆ 59

XÀ¢ˆˆ qeTùdÔ ÁbÕDbÕ˝≤j·T ` eTT+&Ée÷˝≤ <Ûäsêj·T #· ˆ

Á|üV”≤DXÀ¬ø’ ]«$<ÛÓ’ ` s¡÷“¤‘Ó’' |ü]eè‘êj·T #· ˆˆ 60

XÀ¢ˆˆ qs¡HêØ XØsêj·T ` <yê´' Á|æj·Tø£sêj·T #· ˆ

»ÏH eTT+&çH #Ó’e ` yê´fi j·TCÀ„|üM‹H ˆˆ 61

XÀ¢ˆˆ qyÓ÷7düTÔ qè‘· o˝≤j·T ` ñ|üqè‘· Á|æj·÷j·T #· ˆ

eTqý ^‘·o˝≤j·T ` eTTì uÛÑsêZj·T‘ qeT' ˆˆ 62

XÀ¢ˆˆ ø£≥+ø£≤j·T ‹>±àj·T ` nÁ|æj·÷j·T Á|æj·÷j·T #· ˆ

$;ÛwüD≤j·T ;ÛcÕàj·T ` uÛÑ>∑Á|üeT<∏äHêj·T #· ˆˆ 63

XÀ¢ˆˆ dæ<ä∆dü+|òü÷ qT^‘êj·T ` eTVü‰uÛ≤>±j·T yÓ’ qeT' ˆ

qyÓ÷ eTTø±Ô≥ºVü‰kÕj·T ` πøå«&ç‘êk˛Œ¤Ï‘êj·T #· ˆˆ 64

XÀ¢ˆˆ qs¡Ô‘ ≈£Ls¡Ô‘ #Ó’e ` qeT' Á|üeTT~‘ê‘·àH ˆ

qyÓ÷ eTè&Üj·T X«dü‘ ` <Ûëe‘ 7 ~Ûwæ‘ qeT' ˆˆ 65

XÀ¢ˆˆ <Ûë´j·T‘ »è+uÛÑ‘ #Ó’e ` s¡T<ä‘ Á<äe‘ qeT' ˆ

e\Z‘ Áø°&É‘ #Ó’e ` \+uÀ<äs¡ XØ]DÒ ˆˆ 66

XÀ¢ˆˆ qyÓ÷7ø£è‘ê´j·T ø£è‘ê´j·T ` eTT+&Üj·T ø°ø£≤j·T #· ˆ

qeT ñqà‘·Ô<Vü‰j·T ` øÏ+øÏD°ø±j·T yÓ’ qeT' ˆˆ 67

XÀ¢ˆˆ qyÓ÷ $ø£è‘·ycÕj·T ` Á≈£Lsêj·÷eTs¡D≤j·T #· ˆ

nÁ|üyTj·÷j·T >√Áù|Ô #· ` BbÕÔj·÷ ìs¡TZD≤j·T #· ˆˆ 68

XÀ¢ˆˆ yêj·TTÁ|æj·÷j·T yêe÷j·T ` #·÷&ÜeTDÏ<Ûäsêj·T #· ˆ

qeT k Ôø±j·T ‘·qy ` >∑TD…Æs¡Á|ü$T‘êj·T #· ˆˆ 69

XÀ¢ˆˆ qyÓ÷ >∑TD≤´j·T >∑TVü‰´j·T ` n>∑eT´ >∑eTHêj·T #· ˆ

˝Àø£<ÛëÁr ‹«j·T+ uÛÑ÷$T ` bÕ<Í dü»®q ùd$‘Í ˆˆ 70

l *+>∑ |ü⁄sêD+

61

XÀ¢ˆˆ düπs«cÕ+ dæ~∆jÓ÷>±Hê ` eT~ÛcÕq+ ‘·y√<äs¡+ ˆ

eT<Û +-‘·]ø£å+ $d”Ôs¡í+ ` ‘êsê>∑D $uÛÑ÷wæ‘·yéT ˆˆ 71

XÀ¢ˆˆ kÕ«‘' |üj·T ÇyêuÛ≤‹ ` le÷Hé Vü‰s¡ düÔy√s¡dæ ˆ

~XÀ <äX uÛÑTC≤ düTÔuÛÑ + ` πøj·T÷sê+>∑<äuÛÑ÷wæ‘ê' ˆˆ 72

XÀ¢ˆˆ $d”Ôs¡í |ü]D≤Vü≤XÃ ` ˙˝≤+»q #· jÓ÷eeT' ˆ

ø£+sƒ¡ùdÔ XÀuÛÑ‘ le÷Hé ` ùV≤eT dü÷Á‘ê$uÛÑ÷wæ‘·' ˆˆ 73

XÀ¢ˆˆ <ä+ÁcÕºø£sêfi+ <äTs¡∆s¡ ` eTHÍ |üeT´+ eTTK+ ‘·<∏ë ˆ

|ü<äàe÷˝≤ø£è‘√w”íwü+ ` •s√ <Í´'XÀuÛÑ‘7~Ûø£yéT ˆˆ 74

XÀ¢ˆˆ B|æÔ' dü÷πs´ e|ü⁄XÃ+Á< ` ôdÌ∆s¡ + XË’ Ò-ì Ò ã\+ ˆ

Wwüí eT>öï ‘·<∏ë XË’‘· ` eT|ü⁄‡ XuÀ›+ãπs ‘·<∏ë ˆˆ 75

XÀ¢ˆˆ nø£sê+ ‘·s¡ ìwüŒ+<ë‘Y ` >∑TD≤ H‘êHé $<äTs¡T“<Ûë' ˆ

»b˛ »b˛´ eTVü‰<y√ ` eTVü‰jÓ÷>√eTùV≤X«s¡' ˆˆ 76

XÀ¢ˆˆ |ü⁄πsXjÓ÷ >∑TVü‰yêd” ` UÒ#·s√ s¡»˙#·s¡' ˆ

‘·b˛ì~Û s¡TZVü≤>∑Ts¡T ` s¡ï+<äH√ q+<äes¡úq' ˆˆ 77

XÀ¢ˆˆ Vü≤j·Tosê¸ |üjÓ÷<Ûë‘ê ` $<Ûë‘ê uÛÑ÷‘·uÛ≤eq' ˆ

uÀ<ä∆y√´ uÀ~Û‘ê H‘ê ` <äTs¡∆s√¸ <äTÁwüŒø£+|üq' ˆˆ 78

XÀ¢ˆˆ ãèVü≤Á<ä<Û√ ;ÛeTø£sêà ` ãèVü≤rÿ]Ô s¡∆q+»j·T' ˆ

|òüT+≤Á|æjÓ÷ <Ûä«J #Û·Ár ` |æHêø° <Ûä«»˙|ü‹' ˆˆ 79

XÀ¢ˆˆ ø£eN |üÏºo K&ûZ ` <äqTs¡ΩdüÔ' |üs¡X«BÛ ˆ

n|ükÕàs√7q|òüT XSÙs√ ` <esêCÀ7]eTs¡›q' ˆˆ 80

XÀ¢ˆˆ ‘ê«+ Á|ükÕ<ä |ü⁄sêkÕà_Û ` ]›«wü+‘√ ìVü≤‘ê j·TT~Û ˆ

n–ï' dü<ës¡íyê+uÛÑdüÔ«+ ` |æãqï|æ q ‘·è|ü ùd ˆˆ 81

XÀ¢ˆˆ Áø√<Ûëø±s¡' Á|üdüHêï‘êà ` ø±eT<ä' ø±eT>∑' Á|æj·T' ˆ

ÁãVü≤à#êØ #ê >±<ÛäXÃ ` ÁãVü≤àD´' •wüº|üPõ‘·' ˆˆ 82

l *+>∑ |ü⁄sêD+

62

XÀ¢ˆˆ <yêyê eTø£j·T' ø√X ` düÔ«j·÷ j·T»„' Á|üø£*Œ‘·' ˆ

Vü≤e´+ ‘·y<ä+ eVü≤‹ ` y<√ø£Ô+ Vü≤eýêVü≤q' ˆˆ

Á|”‘ ‘·«sTT eTVü‰<e ` ej·T+ Á|”‘ê uÛÑyêeTùV≤ ˆˆ 83

XÀ¢ˆˆ uÛÑyê˙XÀ Hê~e÷+düÔ«+ #· düs¡«`˝Àø±Hê+ ‘·«+ ÁãVü≤àø£sêÔ

~düs¡Z'ˆ kÕ+U≤´' Á|üø£è‘'|üs¡eT+ ‘ê«+ $~‘ê« ø°åD<Ûë´Hêˆ

kÕÔ «eTeTè‘·T´+ $X+‹ ˆˆ 84

XÀ¢ˆˆ jÓ÷>±XÃ ‘ê«+ <Ûë´sTTH√ ì‘· dæ<ä∆+ ` C≤„‘ê« jÓ÷>±' ˆ

dü+‘· »+‘ |ü⁄q kÕ«yéT ` jT#ê|ü H´ ‘ê«+ Á|üdüHêï

$Xó<ë∆' dü«ø£s¡à_Û ùdÔ ~eúÛÀ>± uÛÑe+‹ ˆˆ 85

XÀ¢ˆˆ nÁ|ü dü+UÒ j·T ‘·‘·Ô «dü ` j·T<∏ë $<äà' dü«XøÏÔ ‘·' ˆ

ø°]Ô‘·+ ‘·e eTVü‰‘·à ´ ` eTbÕs¡dü eTVü‰‘·àq' ˆˆ 86

|òü\ÁXó‹ :`

XÀ¢ˆˆ •y√ H√ uÛÑe düs¡«Á‘· jÓ÷7dæ k˛7dæ qyÓ÷düTÔ‘ ˆ

j·T Ç<ä+ ø°s¡ÔjT <ä“¤ø±Ô ` ÁãVü≤àHêsêj·TD düÔe+ ˆˆ 87

XÀ¢ˆˆ ÁXÊejT<ë« ~«C≤Hé $<ë«Hé ` XèDTj·÷<ë« düe÷Væ≤‘··' ˆ

nX«yT<Ûëj·TT‘·+ ø£è‘ê« ` j·T‘·Œ¤\+ ‘·<äyê|ü⁄Ùj·÷‘Y ˆˆ88

XÀ¢ˆˆ bÕbÕ#ês√-|æ jÓ÷ eTs¡Ô ´' ` XèDTj·÷ ∫Ã¤edüìï<ÛÍ ˆ

»ù|<ë«|æ $ìs¡Tàø√Ô ` ÁãVü≤à˝Àø£+ dü >∑#·Ã¤‹ ˆˆ 89

XÀ¢ˆˆ ÁXÊ<∆ yê <Ó’$πø ø±πs´ ` j·TCÒ„yêeuÛÑè<Ûë+‹πø ˆ

ø°s¡ÔjT<ë« dü‘ê+eT<Û ` dü j·÷‹ ÁãVü≤àD√ 7+‹ø£yéT ˆˆ90

(XÀ¢ˆˆ1`90,n<Ûë´`21)

lVü≤] ÁãVü≤à<e⁄&ÉT #dæq á ~e´k ÔÁ‘êìï me&ÉT uÛÑøÏÔ‘√ |ü]ƒkÕÔ&√,

nsêúìï Á>∑Væ≤+∫ ~«E\øÏ $ì|ækÕÔ&√ Òø£ ‘êH $+≤&√, n˝≤+Ïyê&ÉT

|ü~y\ nX«yT<Ûä j·÷>±\T #dæq |òü ≤ìï bı+<äT‘ê&ÉT.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

63

•edüìï~Û À $Hêï |ü]ƒ+∫Hê nq+‘·yÓTÆq |ü⁄D´+ ø£\T>∑T‘·T+~.

ÁXÊ<ä∆ düeTj·÷\˝À, <Ó’$ø£ ø±s¡´Áø£e÷\˝À, j·T»„XÊ\˝À¢, neãè<Ûä

kÕïHêq+‘·s¡+ á •ek ÔÁ‘êìï ø°]Ô+∫Hê uÛÑ≈£îÔ\ düe÷yX+˝À ñ#Ó’Ã'dü«s¡+‘√

|ü]ƒ+∫Hê •edüìï~ÛøÏ #s¡T≈£î+≤s¡T.

*+>±s¡Ãq˝À kÕïq$~Û

|üs¡yTX«s¡T&ç ìsêø±s¡ dü«s¡÷|üyÓTÆq *+>±ìï n]Ã+#·≥+˝À uÛ≤>∑+>±

ns¡Ãq#ùdyê&çøÏ kÕïq$~Û Á|ü‘´ø£+>± #Ó|üŒã&ç+~. kÕïq+ nH~ 1.yês¡TD+

2.Äπ>ïj·T+ 3.e÷+Á‹ø£+ nì eT÷&ÉT $<Ûë\T>± e⁄+≥T+~. eTqdüT‡

dæús¡+>± ˝Ò≈£î+&Ü <äTwüºyÓTÆq Ä˝À#·q\‘√ ì+&ç ñ+fÒ, eTVü‰q<äT˝À¢,

düs√esê˝À¢ me&É÷ |ü$Á‘·T&ÉT ø± Ò&ÉT. uÛÑøÏÔ, ÁX<ä∆ nH C≤„q dü÷s¡T´&ÉT

$ø£dæùdÔ n‘·&ç À ñqï eTH√uÛ≤e+ |ü]Xó<ä∆eTe⁄‘·T+~.

1. yês¡TD kÕïq+ : *+>±s¡Ãq #ùdyê&ÉT kÕïq+#ùd fifl˝À <äs¡“¤\T ydæ

eTT+<äT>± Ä fifl‘√ bÕ<ë\T ø£&ÉT≈£îÿì Ä#·$T+#ê*. Ä ‘·s¡Tyê‘· ø=~›>±

˙fiófl e+ÏMT<ä b˛düT≈£îì eTÏº, Äe⁄ù|&É, qTe⁄«\T ø£*|æ e+ÏøÏ sêdüT≈£îì

‹]– ˙fi¯fl‘√ kÕïq+ #˚j·÷*.‘·s¡Tyê‘· |ü]X¯óÁuÛÑyÓTÆq eÁkÕÔìï <Ûä]+∫

¬s+&√kÕ] kÕïq+ #j·÷*. ‹]– Ä eÁkÕÔìï $&ç∫ô|Ïº eT÷&√kÕ] eTs√

eÁkÕÔìï <Ûä]+∫ kÕïq+ #j·÷*. n˝≤ eT÷&√kÕ] kÕïq+ #ùd&É|ü⁄Œ&ÉT

kÕïq+ #ùd ˙fifl˝À es¡TD<e⁄DÏí ÄyêVü≤q#dæ, e÷qdæø£+>± Äj·Tìï

|üPõ+∫, eTùV≤X¯«s¡TDÏí düà]+∫ eT÷&√kÕïq+ Ä#·]+#ê*. kÕïq+

#˚ùd&É|ü⁄Œ&ÉT qeTø£ #·eTø±\ì, |üee÷q dü÷ø±Ôìï |ü]ƒdü÷Ô »\<Ûës¡‘√

‘êH s¡TÁ<äTDíH uÛ≤e+‘√ kÕïq+ #j·÷*.

kÕïq+ nsTTq ‘·s¡Tyê‘· ‘·T&ÉT#·T≈£îì bı&ç eÁkÕÔ\T <Ûä]+∫, |ü]Xó

ÁuÛÑyÓTÆq düú\+˝À ≈£Ls¡TÃì <äs√“¤<äø±ìï eT÷&ÉTkÕs¡T¢ |ü⁄#·TÃø√yê*. ‘êqT

#dæq ˙fifl˝Àì dü÷ø£ÎÁøÏeTT*ï (Je⁄*ï) Væ≤+dæ+∫q bÕ|ü+ X$T+#·≥+

ø√dü+ kÕïq+ #dæq ˙Ï#·T≥÷º eT÷&ÉTkÕs¡T¢ Á|ü<äøÏåD #j·÷*. Bì‘√

kÕïq$~Û eTT>∑TdüTÔ+~. Bìï yês¡TD kÕïq+ n+≤s¡T.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

64

2. uÛÑdüàkÕïq+ : ˙Ï‘√ kÕïq+ #ùd neø±X+ Òq|ü⁄Œ&ÉT XØs¡eT+‘ê

uÛÑkÕàìï ˝Ò|üq+ #˚düT≈£î+fÒ <ëìï uÛÑdüàkÕïq+ n+≤s¡T. Ç~ ≈£L&Ü

|ü$Á‘·yÓTÆq<. BHï Äπ>ïj·TkÕïq+ nì≈£L&Ü eéVü≤]kÕÔs¡T.

3. e÷+Á‹ø£ kÕïq+ : dü<√Ć≤‘·T&ç |ü+#·ÁãVü≤à eT+Á‘ê\T, •ewü&Éø£åØ

(z+ qeT•Ùyêj·T) eT+Á‘êìï |ü]ƒdü÷Ô e÷qdæø£+>± kÕïq+ #˚dæq≥Tº

uÛ≤$+#ê*. Bìï e÷+Á‹ø£ kÕïq+ n+≤s¡T.

dü+<Ûë´ $~Û

•yês¡Ãq #ùdyê&ÉT kÕïq+ #dæq ‘·s¡Tyê‘· $uÛÑ÷‹ì s¡TÁ<ëø£åe÷\ì

<Ûä]+∫ ªªÄj·÷‘·T es¡<ë<$μμ nH eT+Á‘·+ |ü]ƒ+∫ >±j·TÁr<$øÏ bÕ<ä +,

ns¡È ´+, Ä#·eT˙j·T+ düeT]Œ+#ê*. Ä ‘·s¡Tyê‘· <√dæ*˝À »\+, >∑+<Ûä+,

|ü⁄cÕŒø£å‘·\T ñ+#·T≈£îì dü÷s¡T´&çøÏ #·÷|ædü÷Ô >±j·TÁr eT+Á‘êìï |ü]ƒ+∫

nsêÈ ´ìï ø£ |üfiËfl+˝À düeT]Œ+#ê*. ø±˝≤‹Áø£eTD ø±ø£b˛‘ eT÷&ÉTkÕs¡T¢,

ø±˝≤‹Áø£eTD »]–‘ Hê\T>∑TkÕs¡T¢ á ns¡È ´+ Çyê«*.

dü÷s¡T´&çøÏ nsêÈ ´ìï düeT]Œ+#êø£ >±j·TÁr<$ì <Ûë´ì+∫, >±j·TÁr

eTVü‰eT+Á‘êìï yÓsTT´, nsTT<äTe+<ä\ ø£ dü+ 108 kÕs¡T¢ z+ø±s¡+‘√

düVü‰ »|æ+#ê*. »|ü+ #dæq ‘·s¡Tyê‘· ªªñ‘·ÔyT•KπsC≤‘μμ nH eT+Á‘êìï

|ü]ƒ+∫ >±j·TÁr <$ì dü«kÕúHêìøÏ |ü+|æ ‘·÷s¡TŒ~X>± ‹]– ªñ<ä +‘·+μ

ª∫Á‘·+μ C≤‘·y<ädü+ nH eT+Á‘ê\‘√ dü÷s¡T´&çøÏ qeTdüÿ]+#ê*. ‘·s¡Tyê‘·

ãTT>∑ EkÕ‡eTy<ë˝À¢ #Ó|æŒq kÂs¡dü÷ø±Ôìï |ü]ƒ+#ê*.

‘·s¡ŒD$~Û : dü+<Ûë´$~Û À uÛ≤>∑+>± ‘·s¡ŒD≤\T düeT]Œ+#ê*. eTT+<äT>±

<e‘·s¡ŒD+, ‘·s¡Tyê‘· ãTTwæ, |æ‘·è ‘·s¡ŒD≤\T $&Éyê*. ‘·÷s¡TŒ Òø£ ñ‘·Ôs¡

~XyÓ’|ü⁄ ‹]– <e‘·\øÏ ≈£î&ç#‹ yfifl ø=dü\ MT<äT>±, ãTTwüß\øÏ ∫Ï¬øqy\T

MT<äT>±, |æ‘·è<e‘·\øÏ u§≥qy\T MT<äT>± ñ<äø±ìï ñ<ä›]DÏ‘√ rdüT≈£îì

b˛dü÷Ô bÕÁ‘· ÀøÏ $&Éyê*. ÇB <e, ãTTwæ, |æ‘·è‘·s¡ŒD $~Û. <e‘ê ‘·s¡ŒD+

#ùd&É|ü&ÉT j·TCÀ„|üM‘êìï düe´+>±, ãTTwæ‘·s¡ŒD+ #ùd&É|ü⁄Œ&ÉT e÷˝≤ø±s¡+>±,

l *+>∑ |ü⁄sêD+

65

|æ‘·è‘·s¡ŒD+ Ç#Ã&É|ü⁄Œ&ÉT n|üdüe´+>± <Ûä]+#ê*. <e‘·s¡ŒD+˝À ø£kÕ],

ãTTwæ ‘·s¡ŒD+˝À ¬s+&ÉTkÕs¡T¢, |æ‘·è‘·s¡ŒD+˝À eT÷&ÉTkÕs¡T¢ ñ<äø±ìï $&Éyê*.

|æ‘·è<˚e‘·\øÏ ‘·s¡ŒD≤\T $&ç#˚&É|ü⁄Œ&ÉT, ~e´ |æ‘·s¡T\øÏ

‘·s¡ŒD≤*#Ã&É|ü⁄Œ&ÉT »+<Ûë´ìï düe´+>±, dü«+‘· |æ‘·s¡T\øÏ ‘·s¡ŒD≤*#Ã&É|ü⁄Œ&ÉT

n|üdüe´+>± ydüTø√yê*.

ÁãVü≤àj·T» „+ : ÁãVü≤àj·T»„+ n+fÒ Hê\T>∑Ty˚<ë\ eT+Á‘ê*ï

y<ë+>∑ dü÷≈£îÔ*ï, m&ÉeT ns¡#‹˝À ˙fiófl b˛dæ <ëìMT<ä ≈£î&ç#‹ì ñ+∫

` ≈£î&çyÓ÷ø±\Tô|’ Ä #‹ì ô|Ïº #·<äyê*. Ç˝≤ ÁãVü≤àj·TC≤„ìï eTT+<äT>±

#dæ Ä ‘·s¡Tyê‘ ‘·s¡ŒD+ #j·T≥+ ñ‘·ÔeT+. Bì ‘·s¡Tyê‘· es¡Tdü>±,

<ej·T»„+, eTqTwü j·T»„+, uÛÑ÷‘·j·T»„+, |æ‘·èj·T»„+ nH$ Ä#·]+#ê*.

ÁãVü≤àj·T»„+‘√ ø£*|æ M≥ìïÏ |ü+#·j·TC≤„\ì eéVü≤]kÕÔs¡T.

1. ÁãVü≤àj·T»„+ : ‘·q y<äXÊKøÏ dü+ã+~Û+∫q eT+Á‘êìï ÁX<ä∆>± |ü]ƒ+#·≥+.

2. <ej·T»„+ : n–ï˝À nHêïìï ÄVüQ‹>± düeT]Œ+#·≥+. BHï yÓ’X«<e+

nì ≈£L&Ü n+≤s¡T.

3. uÛÑ÷‘·j·T»„+ : Ç+ÏeTT+<äT+& Xóqø±\øÏ, Äe⁄\øÏ, |ü≈£åî\øÏ ÄVü‰sêìï

düeT]Œ+#·≥+.

4. eTqTwü j·T»„+ : ñ‘·ÔeTT …’q >∑èVü≤düTú\øÏ, n‹<∏äT\øÏ uÛÀ»q+ ô|≥º≥+.

5. |æ‘·èj·T»„+ : $~Û$<Ûëq+>± Äj·÷‹<∏äT˝À¢ |æ‘·è<e‘·\øÏ ÁXÊ<ä∆ ø£s¡à\T

Ä#·]+∫ |æ+&É Á|ü<ëq+ #j·T≥+.

á nsTT<äTs¡ø±\ j·TC≤„\˝À ÁãVü≤àj·T»„+ Á|ü<ÛëqyÓTÆq~. ÁãVü≤àj·T»„+

#j·T≥+ e\¢ ÁãVü≤à~ <e‘·\+<äs¡÷ m+‘√ dü+‘√wækÕÔs¡T. yê]‘√bÕ≥T

|æ‘·è<e‘·\T ≈£L&Ü Äq+~kÕÔs¡T. n˝≤π> y<äy<ë+>±\T ncÕº<äX |ü⁄sêD≤\T,

ñ|ü|ü⁄sêD≤\T, Ç‹Vü‰kÕ\T, Ä>∑e÷\T Á|üdüqïeTe⁄‘êsTT.

uÛÑdüà<Ûës¡D $~Û : á $<Ûä+>± |ü+#·j·TC≤„\T Ä#·]+∫q ‘·s¡Tyê‘·

q~ Òø£ #Ós¡Te⁄ <ä>∑Zs¡ qT+∫ Ç+ÏøÏ yÓ[fl bÕ<äÁ|üøå±fiq #düT≈£îì uÛÑdüàkÕïq+

l *+>∑ |ü⁄sêD+

66

#j·÷*. nq>± $uÛÑ÷‹ sêdüTø√yê*. Xó<ä∆yÓTÆq n–ï <ë«sê @s¡Œ&É¶ uÛÑkÕàìï

z+ø±s¡+‘√ XÀ~Û+∫ ‘·&ÉbÕ*. ‘·&ç|æq $uÛÑ÷‹ì áXÊqeT+Á‘·+ |ü]ƒdü÷Ô

‘·\MT<ä, ‘·‘·TŒs¡TwüeT+Á‘êìï |ü]ƒdü÷Ô H=düÏMT<ä, n|òüTÀs¡eT+Á‘·+ |ü]ƒdü÷Ô

s=eTTàMT<ä, ñ<äs¡+MT<ä, yêeT<˚e eT+Á‘·+ #·<äTe⁄‘·÷ q&ÉTeTTô|’q,

dü<√Ć≤‘· eT+Á‘·+‘√ bÕ<ë\ MT<ä, z+ø±sêìï |ü]ƒdü÷Ô X¯Øs¡eT+‘ê

eT÷&ÉTπsK*ï n&É¶+>± <Ûä]+#ê*. á uÛÑdüàkÕïq+ #j·T≤ìøÏ eTT+<äT

ñ<ä›]DÏ‘√ fiflì rdüT≈£îì ªÄb˛Væ≤cÕμ nH eT+Á‘·+ |ü]ƒdü÷Ô ñ<äø£ Áb˛ø£åD+

(˙fiófl #·\T¢ø√e≥+) nH eT+Á‘· kÕïHêìï #j·÷*.

á $<Ûä+>± ìj·TeT|üP]‘·+>± dü+<Ûë´$~Ûì Ä#·]+∫qyê&ÉT,

•yêqTÁ>∑Vü‰ìøÏ bÕÁ‘·T&Ó’, ¬ø’ ≤kÕìï #] •yêq+<ëìï nqTuÛÑ$kÕÔ&ÉT.

*+>±s¡ÃHê $~Û

*+>±s¡Ãq #j·TuÀjT ñbÕdü≈£î&ÉT eTT+<äT #Ó|æŒq $<Ûä+>± kÕïq+,

uÛÑdüàs¡TÁ<ëø£å <Ûës¡D, dü+<Ûëé+<äq+, ÁãVü≤àj·T»„+ #˚dæq ‘·s¡Tyê‘·

dü«>∑èVü≤+˝À |üP»eT+~s¡+˝ÀøÏ Á|üy•+∫, eT÷&ÉTkÕs¡T¢ ÁbÕD≤j·÷eT+#dæ

ªª◊<äTeTTU≤\T, |ü~#‘·T\T Xó<ä∆düŒ¤Ïø£es¡í+‘√ Á|üø±•dü÷Ô düsê«uÛÑs¡D≤\T,

∫Á‘· eÁkÕÔ\T <Ûä]+∫qyê&ç>± |üs¡y˚TX¯«s¡TDÏí <Ûë´ì+#ê*. ‘·s¡Tyê‘·

•e|ü+#êø£åØ eT+Á‘êìï ‘·q XØs¡+ MT<ä Hê´dü+ #j·÷*.

ªz+μ n+>∑TcÕuÛ≤´+ qeT' ªq+μ ‘·s¡® uÛ≤´+ qeT', ªeT+μ eT<Ûä e÷uÛ≤´+

qeT' ª•+μ nHê$Tø±uÛ≤´+ qeT' ªe+μ ø£ìwæø±uÛ≤´+ qeT' ªj·T+μ ø£s¡‘·\ø£s¡

|üècÕuÛ≤´+ qeT' nì ø£s¡Hê´dü+ #j·÷*. ªz+μ Vü≤è<äj·÷j·T qeT', ªq+μ

•s¡ùdkÕ«Vü‰, ªj·T+μ •U≤jÓÆT ewüŸ, ª•+μ ø£e#êj·TVüQ+ ªe+μ HÁ‘·Á‘·j·÷

j·TÚwüŸ ªj·T+μ nÁkÕÔj·T |òüŸ nì Vü≤è<äj·THê´dü+ #j·÷*.

<Ûë´q+ : z+ø±s¡ e<äHê<M yêj·TTø±s¡ uÛÑT»<ä«sT÷ ˆ

•ø±s¡ <Vü≤ eT<Ûë´ #· qeTø±s¡ |ü<ä<ä«sT÷ ˆˆ

|ü+#êø£åØ |üsê$<ë´ dü‘êsê *+>∑s¡÷|æD° ˆ

•eeT+Á‘ê_Û<ë XË’M eTe÷+π> düTÁ|ü‹wæ‘ê ˆˆ

l *+>∑ |ü⁄sêD+

67

z+ø±sêìï eTTK+>±, ªyêμ ªj·Tμ nH nø£åsê*ï ¬s+&ÉT #‘·T\T>±

ª•μ nH nø£åsêìï q&ÉTeTT>± ªqμ ªeT'μ nH nø£åsê*ï bÕ<ë\T>± <Ûä]+∫

|üsê$<ä >± Á|üU≤´‹ bı+~q |ü+#êø£åØ eT+Á‘·+ Á|üDe+‘√ (z+ø±s¡+‘√)

≈£L&ÉT≈£îì, •e*+>∑ dü«s¡÷|ü+‘√, •eeT+Á‘·+ nH ù|s¡T‘√ Hê XØs¡+˝À

HÓ\ø=+~ nì uÛ≤$+#ê*. á $<Ûä+>± •e|ü+#êø£åØ eT+Á‘êìï uÛ≤eq#dæq

yê&ÉT •eXØs¡+ ø£*–qyê&Ée⁄‘ê&ÉT.

dü÷Á‘·+ (<ës¡+)˝À eTDÏ ≤>±, eTiÏ¿ $‘·Ôq+˝À e⁄qï eTiÏ¿ #Ó≥Tº ≤>±

z+ø±s¡ |ü+#êø£åØ eTVü‰eT+Á‘·+˝À #Û·+<ädüT‡\T eT+Á‘ê\÷ |üs¡ãVü≤à+,

dü÷ø£Îs¡÷|ü+˝À ø=\TyÓ’ ñHêïsTT. á $<Ûä+>± •e|ü+#êø£åØ eT+Á‘êìï

j·T<∏ëXøÏÔ (z+ qeT•Ùyêj·T) »|æ+∫q ‘·s¡Tyê‘· |üP»øÏ ñ|üÁø£$T+#ê*.

•e |üPC≤$~Û : |üPC≤ eT+~s¡+˝À, |üP»øÏ ñ|üjÓ÷–+# kÕe÷Á–ô|’

l>∑+<∏ä+ ø£*|æq fiflì #· ≤¢*. bÕ<ä , ns¡È ´, Ä#·eT˙j·T bÕÁ‘·*ï z+ø±s¡+‘√

XÀ~Û+∫ yêÏì fifl‘√ ì+bÕ*. Ä fifl˝À |ü#·Ãø£s¡÷Œs¡+, eÏºyfiófl ≤+Ï

düT>∑+<Ûä Á<äyê´\ #·÷sêíìï yj·÷*. <ëì‘√bÕ≥T ø=~›>± |üP\T ≈£L&Ü

#sêÃ*. z+ qeT•Ùyêj·T nH eT+Á‘·+‘√ dü<√Ć≤‘ê~ |ü+#·eT+Á‘ê\‘√,

bÕ<ä , ns¡È ´, Ä#·eT˙j·T bÕÁ‘· À¢ ñqï ˙fiflì n_ÛeT+Á‹+#ê*.

•e⁄&ç eTT+<äTqï q+~πøX¯«s¡TDÏí »«*düTÔqï n–ï˝≤+Ï ø±+‹

ø£*–qyê&ç>±, Á‹HÁ‘·T&ç>± neTsê~Û|ü‹>±, uÛ≤$dü÷Ô <Ûë´ì+∫, Ä ‘·s¡Tyê‘·

n‘·&ç uÛ≤s¡ düTj·TXqT <Ûë´ì+∫ yê]øÏ |üP\T nø£å‘·\T düeT]Œ+#ê*. nq+‘·s¡+

•edüìï~Û À ñqï $Hêj·T≈£î&ÉT, ≈£îe÷s¡kÕ«$Tì, bÕs¡«r<$ì |üPõ+#ê*.

Ä ‘·s¡Tyê‘· $$<Ûä s¡ø±\ |ü⁄cÕŒ\‘√ •e*+>±ìï, •yêc º‘·Ôs¡ X‘·HêeT,

düVü≤ÁdüHêe÷\ì |ü]ƒdü÷Ô |üPõ+#ê*. |üPC≤q+‘·s¡+ <Ûä÷|üB|ü HÓ’y<ë´\T

düeT]Œ+∫, |üP»ø√dü+ düeT]Œ+∫q |üP\T |üÁ‹ yÓTT‘·Ô+ •e*+>∑+ MT<ä

qT+∫ rdæydæ ìsêà\´+ #j·÷*. •e*+>±ìï XóÁuÛÑyÓTÆq ˙fifl‘√ ø£&ç–

bÕ<ä +, ns¡È ´+, Ä#·eT˙j·T+, |ü+#êeTè‘ê\‘√, |òü À<äø±ìï düeT]Œ+∫

l *+>∑ |ü⁄sêD+

68

ªªz+ ì<Ûäq|ü‘·jT qeT'μμ nH eT+Á‘·+ qT+∫ ª|ü$Á‘·+μ es¡≈£L ñqï

eT+Á‘ê*ï ñ#·Ã]dü÷Ô |üs¡yTX«s¡ *+>±ìï n_ÛùwøÏ+#ê*. n_Ûùwø±q+‘·s¡+

$uÛÑ÷‹, #·+<äq+, nø£å‘·\T, |ü⁄wüŒ+, _\«+, <Ûä÷|üB|ü HÓ’y<ë´\T ˙sê»q

eT+Á‘·|ü⁄cÕŒ\T düeT]Œ+∫ •e*+>±ìøÏ uÛÑøÏÔ‘√ qeTdüÿ]+#ê*.

y<ë˝À¢ X‘·s¡TÁBj·T+, <e‘· À¢ eTùV≤X«s¡T&ÉT, πøåÁ‘ê\˝À ø±oπøåÁ‘·+,

eT+Á‘ê\˝À •e|ü+#êø£åØ eT+Á‘·+ düs¡«ÁX‚wüyÓTÆq$. |üP»ø£Hêï Vü≤√eT+

>=|üŒ~. Vü≤√eT+ ø£Hêï ‘·s¡ŒD+ >=|üŒ~. ‘·s¡ŒD+ ø£Hêï »|ü+ >=|üŒ~. »|ü+

ø£Hêï n_Ûùwø£+ #ê˝≤ >=|üŒ~. •e⁄&ç $wüj·T+˝À •e*+>±ìøÏ n_Ûùwø£+

#ùd&É|ü⁄Œ&ÉT s¡TÁ<ë<Ûë´j·÷ìï #·<äTe⁄‘·÷ n_Ûùwø£+ #j·÷*. qeTø£ #·eTø±\T

|ü]ƒdü÷Ô ø£Ï Òø£ eT÷&ÉT kÕs¡T¢ •e*+>±ìï n_ÛùwøÏ+#·≥+ eT+∫~. n~

•eÁ|”‹ø£s¡+. n_Ûùwø£ |üPs¡«ø£+>± ñbÕdæùdÔ •e⁄&ÉT ‘·«s¡>± ø£s¡TDÏkÕÔ&ÉT.

á n_Ûùwø£+ m˝≤ #j·÷\+fÒ?

•yê_Ûùwø£ $~Û : qeTø£+˝Àì eT+Á‘ê*ï |üP]Ô>± ˇø£kÕ] #·~$,

‘·s¡Tyê‘· #·eTø£+˝Àì ˇø£ nqTyêø±ìï #·<äyê*. Ç˝≤ |ü<äø=+&ÉT kÕs¡T¢

qeTø±ìï |ü]ƒ+∫ #·eTø£+˝Àì yÓTT‘·Ô+ 11 nqTyêø±*ï ø=ÿø£ÿkÕ] #=|ü⁄Œq

|ü]ƒdü÷Ô Á|ü‹s√E 11 kÕs¡T¢ n_Ûùwø£+ #j·÷*. Ç˝≤ q\uÛ…’s√E\ bÕ≥T,

ÁãVü≤à#·sê´~ ìj·Te÷\T bÕÏdü÷Ô •e*+>±ìï n_ÛùwøÏ+∫q yê&ÉT

eTVü‰bÕ‘·ø±*ï ôd’‘·+ q•+|ü#düT≈£îì sê»dü÷j·T j·÷>∑+ #dæq |òü*‘·+

bı+<äT‘ê&ÉT.

ô|’$<Ûä+>± s¡TÁ<ë_Ûùwø£+ |üP]Ô#˚dæq ‘·s¡Tyê‘· eT+∫ ˙fi¯fl‘√

Ä#·eTHêìï düeT]Œ+∫, øÏØ≥+ #Û·Á‘·, #êeTs¡, ÄuÛÑs¡D≤*ï, ‘ê+ã÷˝≤ìï

Á|üDe |ü+#êø£åØ eT+Á‘êìï ñ#·Ã]dü÷Ô düeT]Œ+#ê*. *+>∑+˝À ø=\TyÓ’

ñqï |üs¡yTX«s¡TDÏí...

ªªdüŒ¤Ïø£es¡í+‘√ Á|üø±•+#yê&ÉT, eTVü‰<e⁄&ÉT, ìwüÿfió&ÉT, nø£ås¡T&ÉT,

<e‘·\+<äØï ñ<ä“¤$+|ü #dæqyê&ÉT, #·‘·Ts¡›X uÛÑTeHê\˝À yê´|æ+∫qyê&ÉT,

l *+>∑ |ü⁄sêD+

69

ÁãVü‰à~ <e‘·\ø°, ãTTwüß\ø°, eTTqT\ø° ôd’‘·+ >√#·]+#·ìyê&ÉT, y<äy<ë+‘·

y‘·Ô\øÏ ≈£L&Ü <äs¡Ùq$Te«ìyê&ÉT, Ä~eT<Ûë´+‘· s¡Væ≤‘·T&ÉT, uÛÑes√>±*ï

q•+|ü#˚ùd yÓ’<äT´&ÉT nsTTq |üs¡eT•e⁄&ÉT XÊX¯«‘·+>± •e*+>∑+˝À

ìedædüTÔHêï&ÉTμμ nì uÛ≤$+#ê*.

Ç˝≤ •e⁄DÏí uÛ≤$+∫q ‘·s¡Tyê‘· •e*+>±ìøÏ kÕcÕº+>∑ <ä+&É

Á|üD≤eT+ Ä#·]+∫, n|üsê<Ûä ø£åe÷|üD\T #Ó|ü⁄Œ≈£îì |üPõ+∫q •e*+>±ìï

‘·q Vü≤è<äj·T+˝À ì\T|ü⁄≈£îqï≥Tº uÛ≤$+#ê*. Ç~ dü+Á>∑Vü≤+>±

u≤Vü≤´*+>±s¡Ãq $~Û. (á |üPC≤$~Ûì q+~πøX«s¡T&ÉT dü«j·T+>± #ÓbÕŒ&ÉT)

e÷qdæø£ •e*+>±s¡Ãq $~Û

u≤Vü≤´ •e*+>±s¡Ãq m+‘·Ï |òü ≤ìïdüTÔ+<√ e÷qdæø£ •e*+>±s¡Ãq

≈£L&Ü n+‘ |òü ≤qï+~düTÔ+~. ñbÕdü≈£î&ÉT ‘·q Vü≤è<äj·T+˝À n–ïeT+&É ≤ìï

<ëìMT<ä dü÷s¡éT+&É˝≤ìï, <ëìô|’q#·+Á<äeT+&É˝≤ìï, á eT÷&ÉT

eT+&É˝≤\ô|’q dü‘·Ô «s¡»düÔyÓ÷>∑TD≤‘·àø£yÓTÆq Á|üø£è‹ |üs¡y˚TX¯«s¡T\T

ns¡∆HêØX«s¡T\T>±, ø=\TyÓ’e⁄qï≥Tº uÛ≤$dü÷Ô Ä Ä~ <ä+|ü‘·T*ï <Ûë´ì+#ê*.

eTùV≤X¯«s¡T&˚ y˚<ë\ìïÏø° ø£s¡Ô. Ä •e⁄&˚ düèwæº ÁbÕs¡+uÛÑ+˝À

<e‘·\+<ä]ø£Hêï eTT+<äT>± ÁãVü≤à<e⁄DÏí düèwæº+∫, Äj·TqøÏ y<ä, XÊÅdüÔ

$C≤„Hêìï Á|ükÕ~+#ê&ÉT. ø£qTø£ $XÊ«~Û≈£î&ÉT düs¡«E„&ÉT nsTTq

Ä |üs¡yTX«s¡T&ÉT eTeTà*ï •e<Ûë´q+˝À @ø±Á>∑‘·qT bı+<˝≤ nqTÁ>∑Væ≤+#·T

>±ø£! nì ˝À˝À|ü\ ÁbÕ]ú+#ê*.

|üs¡eT|ü⁄s¡Twüß&É+fÒ s¡TÁ<äT& nì ‘Ó\TdüT≈£îì, dü+kÕs¡ ã+<Ûëìï

‘=\–+# •e<Ûë´Hêìï, »bÕìï, |üP»*ï Ä#·]dü÷Ô ñ+&Ü*. <Ûë´q+ n+fÒ?

•e⁄&ç ~e´\ø£åD≤*ï, Äj·Tq eTVæ≤eT*ï @ø±Á>∑‘·‘√ <Ûë´ì+#·≥yT.

|üs¡yTX«s¡TDÏí e÷qdæø£+>± n]Ã+#yês¡T ‘·eT eTqdüT˝ÀH, Äj·Tìï

ÄVü‰«ì+∫, <Ûë´ì+∫, ÄyêVü≤q, Ädüq, bÕ<ä , ns¡ È ´, Ä#·eTq, kÕïq,

uÛÑdüà, >∑+<Ûëø£å‘·, |ü⁄wüŒ, _\«, <Ûä÷|ü, B|ü, HÓ’y<ä ‘ê+ã÷\ |òü ≤*ï düeT]Œ+∫,

l *+>∑ |ü⁄sêD+

70

eTVü‰˙sê»q+ eT+Á‘·|ü⁄wüŒ+ n]Ã+∫ kÕ«$TøÏ eTqdüT˝ÀH˚ uÛÑøÏÔ>±

qeTdüÿ]+#ê*. á $<Ûä+>± •e⁄DÏí eTqdüT˝À |üPõ+∫q yê]ì •euÛÑ≈£îÔ …’q

yês¡T m+‘√ >ös¡$+#ê*. n˝≤+Ï •euÛÑ≈£î Ô\øÏ ‘·–q ÄÁX¯eT+

uÛÀ»qedü‘·T\T ø£*Œ+#ê*.

Ç˝≤ n+‘·]¢+>±s¡Ãq #ùdyês¡T ‘·|üŒìdü]>± uÛÑkÕàìï s¡TÁ<ëø£å*ï

XØs¡+ MT<ä <Ûä]+#ê*. •e<Ûë´q+ #ùdyês¡T ª•y√-Vü≤+μ nH n<Ó’«‘·

uÛ≤eq ø£*– ñ+fÒH yÓ÷øå±ìï bı+<äT‘ês¡T. •yê>∑eT+˝À #Ó|æŒq $<Ûä+>±

n+‘·]¢+>∑ ãVæ≤]¢+>±s¡Ãq #ùdyê]ì, •e*+>±ìï yÓT&É À <Ûä]+∫q yê]ì

#·÷dæ ì+~+#·≈£L&É<äT. n˝≤ #dæqyês¡T <äT'U≤\bÕ\e⁄‘ês¡T.

<ës¡Teq+˝À eTTqT*ï |üØøÏå+∫q •e⁄&ÉT

|üPs¡«+ ª<ës¡Teq+μ nH ‘·b˛düú\+ ñ+&~. Ä eq+˝À m+<äs√

eTTqT\T ‘·eT ‘·eT uÛ≤s¡ \‘√ düVü‰ ªn–ïμ ì ñbÕdædü÷Ô ø£sƒ√s¡yÓTÆq ‘·|üdüT‡ì

ø=qkÕ–düTÔHêïs¡T. ø£Hê&ÉT yês¡+<äØï |üØøÏå+#ê\ì uÛ≤$+∫q |üs¡yTX«s¡T&ÉT

düT+<äs¡yÓTÆq s¡÷bÕìï <Ûä]+∫ Ä <ës¡TeHêìøÏ yÓfi≤fl&ÉT. »>∑<ø£ kÂ+<äs¡

e+‘·T&ÉT>± ‘·eT ø£fi¯fløÏ ø£ì|æ+∫q •e⁄DÏí #·÷dæ eTTì|ü‘·Tï\+<äs¡÷

|ü‹Áe‘·˝…’q|üŒÏø° Äj·TqMT<ä yêýÓ÷Vü‰ìï ô|+#·T≈£îHêïs¡T. Åd”Ô\øÏ

eTH√#ê+#·\´+ ø£*–+#˝≤ düT+<äs¡T&ç>± e÷]q •e⁄&ÉT Hê≥´+ #dü÷Ô

Ä eq+˝À dü+#·]düTÔ+&É>± ‘ê|ü+ Ä|ü⁄ø√ Òì eTTì|ü‘·Tï\T j·TTø±Ôj·TTø±Ô\T

eT]∫ Äj·Tq yÓ+≥ã&Ü¶s¡T. ‘·eT XØs¡+ MT<äTqï eÁkÕÔ uÛÑs¡D≤\ dæú‹>∑‘·T*ï

≈£L&Ü eT]Ãb˛sTT eT<äq|üs¡eX+‘√ ø=+<äs¡T dü+^‘ê*ï Ä\|ædüTÔ+&É>±,

eT]ø=+<äs¡T Äj·Tìï Äø£]¸+#ê\ì n+<ä+>± Hê≤´\T #düTÔHêïs¡T. eT]

ø=+<äs¡T Äj·Tq <ë]øÏ n&É¶+>± ì\ã&ç øö–*+#·Tø√yê\ì Á|üj·T‹ïdüTÔHêïs¡T.

eTqà<∏ä$ø±s¡+ $T‹MT]b˛>± Ä düT+<äs¡ |ü⁄s¡TwüßDÏí Ä|æ mes¡T˙e⁄?

mø£ÿ&ÉqT+∫ e#êÃe⁄! z düT+<äsê+>±! <äj·T#dæ eTeTà*ï nqTÁ>∑Væ≤+#·T.

e÷ X¯Øsê\øÏ Äq+<ëìï #˚≈£Ls¡TÃ. eT<äq ‘êbÕìï y˚TeTT @e÷Á‘·+

‘·≥Tºø√ Òø£b˛‘·THêï+μ nì dæ>∑TZ$&ç∫ n&ç>±s¡T.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

71

eTTì|ü‘·Tï\T ‘·qì m+‘·>± ¬s#·Ã>=ÏºHê Ä düT+<äs¡ |ü⁄s¡Twüß&ÉT

@e÷Á‘·+ #·*+#· Ò<äT. n˝≤π> @MT e÷≤¢&É≈£î+&Ü ìXÃ\+>± qT+#·THêï&ÉT.

Ä <äèXÊ´ìï #·÷dæ eTTqT\+‘ê ÄÁ>∑Vü≤√<äÁ>∑T\j·÷´s¡T. ‘·eT uÛ≤s¡´\øÏ

eT<äq $ø±s¡+ ø£*–+∫q düT+<äs¡ |ü⁄s¡TwüßDÏí mH√ï e÷≥\‘√ <ä÷wæ+#ês¡T.

mH√ï s¡ø±\ XÊbÕ*#êÃs¡T. nsTT‘ nyM Äj·Tìï @MT #j·T Òø£bÕj·÷sTT.

ãTTwüß\ XÊbÕ\˙ï |üPs¡«+ |üs¡yTX«s¡T&ç MT<ä ‘·|üŒ, düø£\ <e‘·\ MT<ë

Á|üuÛ≤yêìï #·÷|æ+#êsTT.

<äBÛ∫XÊ|ü+ e\¢ <ä≈£åî&ÉT #ùd j·÷>∑+ <Ûä«+düeTsTT´+~. uÛÑè>∑TeTVü≤]¸

XÊ|ü+ e\¢ lVü≤] |ü~ ne‘êsê\T m‘·Ôe\dæ e∫Ã+~. >ö‘·eTT&ç ÄÁ>∑Vü≤+‘√

<y+Á<äT&ç eèwüD≤\T C≤]|ü&Ü¶sTT. |üPs¡«+ eTTqT\+<ä] XÊbÕ\ Á|üuÛ≤e+‘√

lVü≤] Xj·Tì+# ø°ås¡düeTTÁ<ä+, neTè‘· düeTTÁ<ä+ Á‘ê>∑≤ìøÏ @e÷Á‘·+

|üìøÏ sêø£b˛>±, n|ü⁄Œ&ÉT Hêsêj·TDT&ÉT ø±oπøåÁ‘êìøÏ yÓ[fl ø°ås¡+‘√ $X‚«X«s¡TDÏí

n_ÛùwøÏ+∫, ‹]– ø°ås¡ düeTTÁ<ëìï Á‘ê>∑≤ìøÏ nqTe⁄>± #düT≈£îHêï&ÉT.

e÷+&ÉeéTVü≤]¸ XÊ|ü+‘√ <Ûäs¡à<e‘· ø£è‘·j·TT>∑+ qT+∫ ø£*j·TT>±ìøÏ

e#Ãdü]øÏ Áø£eT+>± ø°åDÏ+#·kÕ–+~. eTVü‰‘·Tà&Ó’q <äTsê«düT&ÉT XÊ|ü|òü*‘·+>±

j·÷<äe⁄\+‘ê |üs¡düŒs¡+ ø£\Væ≤+#·T≈£îì n+‘·yÓTÆb˛j·÷s¡T. uÛÑè>∑TeTVü≤]¸

lVü≤] eø£å'düú ≤ìï ‘·qï≥+‘√ nø£ÿ& ìyêdüeTTqï \ø°Î<$ Ä kÕúHêìï

e~* uÛÑ÷˝Àø£+˝À ìyêdü+ @s¡Œs¡TÃ≈£î+~. nwüºedüTe⁄\T ≈£L&Ü eTTqT\

XÊbÕ\øÏ >∑T¬s’ uÛÑ÷˝Àø£+˝À e÷qe⁄\T>± »ìà+#ês¡T.

á $<Ûä+>± m+‘√eT+~ eTTqT\, eTVü≤s¡T¸\ XÊbÕ\øÏ >∑T¬s’q|üŒÏø°

eTVü‰<e⁄&ÉT e÷Á‘·+ eTTì XÊ|ü|òü ≤ìï @e÷Á‘·+ bı+<ä Ò<äì <ës¡Teq

eè‘êÔ+‘·+ ‘Ó*j·T#˚düTÔ+~. Ç˝≤ X¯+ø£s¡T&ÉT düT+<äs¡T&Ó’q |ü⁄s¡Twüß&ÉT>±,

~>∑+ãs¡+>± dü+#·]+#·≤ìï #·÷dæ uÛÑ]+#· Òì eTTqT\T Äj·Tìï kÕe÷q´

e÷qe⁄&ç>± uÛ≤$+∫ #·÷dæ ‹]– |üs¡Twü+>± ì+~+#·≥+ ÁbÕs¡+_Û+#·>±

yÓ+≥H •e⁄&ÉT nø£ÿDTí+∫ n+‘·sêúqeTj·÷´&ÉT.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

72

<ëì‘√ @+#˚j·÷˝À ‘√#·ø£ n+<äs¡÷ dü‘·´˝Àø±ìøÏ yÓ[fl

ÁãVü≤à<e⁄&ç‘√ »]–q $wüj·÷qï+‘ê @ø£s¡Te⁄ô|≤ºs¡T. yê] e÷≥\˙ï

$qï ÁãVü≤à Ç<ä+‘ê |üs¡yTX«s¡T&ç © Òqì Á>∑Væ≤+∫, eTqdüT˝ÀH Äj·TqøÏ

uÛÑøÏÔ>± qeTdüÿ]+#ê&ÉT. ªªeTTqT˝≤sê! MT¬s+‘· n$y˚≈£î\T. ÇVü≤|üs¡

ÁX‚j·TdüT‡ì ø£*–+# |üs¡yTX«s¡TDÏí >∑T]Ô+#· Òì MTs¡T e´s¡ú+>± »ìà+#ês¡T.

<ës¡Teq+˝À MT≈£î ø£ì|æ+∫q |ü⁄s¡Twüß&ÉT kÕøå±‘·TÔ X+ø£s¡T&. $TeTà*ï

|üØøÏå+#ê\H Äj·Tqø£ÿ&çøÏ e#êÃ&ÉT.

>∑èVü≤düTú&Ó’q ‘·eT Ç+ÏøÏ e∫Ãq n‹~Û m˝≤+Ïyê&Ó’Hê! @ s¡÷|ü+˝À

ñHêï! n‘·ìï >ös¡$+#ê*. n~ n‹~Ûùdyê <Ûäs¡à+. Ä <Ûäsêàìï MTs¡T

$düà]+#ês¡T. düT<äs¡ÙqT&ÉH eTTì n‹~∏ dü‘êÿsêìï ìj·TeT+>± Ä#·]+∫

eTè‘·Té⁄H »sTT+#ê&ÉT. Ä $wüj·T+ #ÓãT‘ê $q+&ç.

|üPs¡«+ düT<äs¡ÙqT&ÉT n‹~∏ <e⁄&ç‘√ düe÷q+ n‘·&ÉT @~ø√]‘

<ëìï Ç#ÃkÕÔqT Hê düs¡«kÕ«˙ï düeT]ŒkÕÔqT nì Á|ü‹»„ #kÕ&ÉT. ˇø£Hê&ÉT

‘·q uÛ≤s¡ ‘√ ªe∫Ãq n‹~∏ me¬s’Hê düπs |üs¡yTX«s¡T&ÉT>± uÛ≤$+∫, n‘·&ÉT

ø√]‘ <Vü‰HÓ’ïHê düeT]Œ+#ê*μ nì Ä<•+#ê&ÉT. n~ $qï Ä |ü‹Áe‘·

ªªHê<∏ë! MTs¡T #Ó|æŒ+~ <Ûäs¡à ã<ä∆+ ø±<äì Hêø£ì|æk˛Ô+~. eTs√kÕ]

Ä˝À∫+#·+&çμμ nì $qï$+∫+~. n+<äT≈£î ø√|ü+ e∫Ãq düT<äs¡ÙqT&ÉT

uÛ≤s¡ ‘√ ªª<M! HqT #Ó|æŒ+< XÊdüq+. n‹~∏ |üs¡yTX«s¡T&. n‘·&<ä&ç–‘

n~ ˙e⁄ Çyê«*‡+< nì >∑~›+∫ #ÓbÕŒ&ÉT.

n˝≤ ø=Hêïfiófl >∑&ç#êø£ ˇø£Hê&ÉT <Ûäs¡à<e‘· Áu≤Vü≤àDT&ç s¡÷|ü+˝À

yê]+ÏøÏ n‹~∏>± e#êÃ&ÉT. Ä düeTj·T+˝À düT<äs¡ÙqeTTì >∑èVü≤+˝À

Ò&ÉT. n‘·&ç uÛ≤s¡ Äj·Tq≈£î kÕ«>∑‘· dü‘êÿsê\T #dæ+~. ÄyÓT ùde\øÏ

dü+‘√wæ+∫q $Á|ü⁄&ÉT ªª<M! ˙ uÛÑs¡Ô Ç+À¢ Òq≥TºHêï&ÉTμμ ˙‘√ dü+jÓ÷>∑+

#Ó+<ë\ì Hê eTqdüT ø√s¡T≈£î+À+~μμ nHêï&ÉT. uÛÑs¡Ô Ä»„ì >∑Ts¡TÔ ‘Ó#·TÃ≈£îqï

Ä |ü‹Áe‘· kÕ«MT! MT Çwüº+ á XØsêìï MT≈£î düeT]ŒdüTÔHêïqì eTT+<äT≈£î

l *+>∑ |ü⁄sêD+

73

e∫Ã+~. n+‘· À düT<äs¡ÙqT&ÉT Ç+À¢øÏ e#êÃ&ÉT. À|ü\ n‹~∏>± Áu≤Vü≤àDT&ÉT

ø£ì|æ+#ê&ÉT. Äj·TqøÏ uÛÑøÏÔ‘√ qeTdüÿ]+#·>± Ä $Á|ü⁄&ÉT düT<äs¡ÙHê! Hê≈£î

˙ uÛ≤s¡ ‘√ s¡$T+#ê\qT+~ @eT+≤e⁄ nHêï&ÉT. kÕ«MT! n‹~∏ ø√]+<B

HqT ø±<äqqT ‘·eT] Çwüº+μμ nì #Ó|æŒ u…’ÏøÏ yÓfifluÀj·÷&ÉT.

düT<äs¡ÙqT&ç <Ûäs¡àãT~∆øÏ, n‹~∏ùdyê‘·‘·Œs¡‘·øÏ #·*+∫b˛sTTq

<Ûäs¡à<˚e‘· ì»s¡÷bÕìï <Ûä]+∫ ªªdüT<äs¡ÙHê! H˚qT ˙ n‹~∏ <Ûäsêàìï

|üØøÏå+#ê\ì Ç˝≤ e#êÃqT. n‹~∏ eTsê´<ë Áe‘êìï Á‹ø£s¡D X¯ó~∆>±

Ä#·]+∫q e⁄ eTè‘·Té⁄ì ôd’‘·+ »sTT+#·>∑\e⁄. >∑èVü≤düú<Ûäs¡à+ nyÓ÷|òüT+μμ

nì n‘·ìï, n‘·ì uÛ≤s¡ ì Äos¡«~+∫ <Ûäs¡à<e‘· yÓ[flb˛j·÷&ÉT.

<ës¡Teq+˝Àì eTTqT˝≤sê! n‹~Û <Ûäs¡à+ n+‘·>=|üŒ~. n˝≤+Ï

>=|üŒ <Ûäsêàìï $düà]+∫, n‹~∏ì nee÷ì+∫q+<äTe Ò¢ MTMT ‘·|üXÙøÏÔ

yÓTT‘·Ô+ q•+∫+~. ≈£qTø£ MTs¡T yÓ[fl Ä X+ø£s¡TDÒí Xs¡DT y&ÉTø√+&çμμ nì

Á|üuÀ~Û+#ê&ÉT. ÁãVü≤à e÷≥\T $qï eTTqT\+‘ê |üXÊÃ‘êÔ|ü|ü&ç Á|üuÛÀ!

˙≈£î qeTkÕÿs¡+! z Á|üC≤|ür! e÷ uÛ≤s¡ \+<äs¡÷ ø±eT$ø±s¡+ #Ó+<ä≥+‘√

ÄyX+>± yTeTT X+ø£s¡TDÏí |üs¡Twü+>± <ä÷wæ+#ê+. mH√ï XÊbÕ\T ô|≤º+.

nsTTHê nyM X+ø£s¡T&ç eTT+<äT @e÷Á‘·+ Á|üuÛ≤yêìï #·÷|ü Ò<äT. Çø£

e÷≈£î J$‘ê\ MT<ä ÄXb˛sTT+~. ø£s¡à|òü ≤ìï ‘ê´>∑+ #dæ, Ä eTùV≤X«s¡TDÏí

<ä]Ù+# e÷sêZìï ‘Ó*j·T#sTTμμ nì ÁbÕ]ú+#ês¡T.

eTTqT\ ÁbÕs¡úq $qï Á|üC≤|ü‹ yê]‘√ eTTqT˝≤sê! HqT #Óù|Œ~

ÁX¯<ä∆>± $q+&ç. Áu≤Vü≤àDT&ÉT ñ|üqj·Tq+ nsTT´+~ yÓTT<ä\T y˚<ë*ï,

y<ë+>±*ï, y<ësê∆ìï Ä#ês¡T´&ç <ä>∑Zs¡ dü+|üPs¡í+>± nuÛÑ dæ+∫, kÕï‘·≈£î&Ó’

‘·s¡Tyê‘· $yêVü≤+ #düT≈£îì uÛ≤s¡ <ë«sê dü+‘êHêìï ø£ì, yês¡+<ä]ø° ‘·q

Ädæúì düe÷q+>± |ü+#˚dæ, n–ïc˛ºe÷~ j·÷>±\‘√ j·TCÒ„X¯«s¡T&Ó’q

|üs¡y˚TX¯«s¡TDÏí |ü~ |üHÓï+&ÉT dü+e‘·‡sê\T Äsê~Û+#ê*. X¯øÏÔ Òìyê&ÉT

ø£ dü+ ø£ dü+e‘·‡s¡+ >±˙ Òø£ Äs¡Te÷kÕ\T >±˙, |üHÓï+&ÉT s√E\T>±˙

l *+>∑ |ü⁄sêD+

74

bÕ\T e÷Á‘·yT ÄVü‰s¡+>± d”«ø£]+∫ <e‘·\+<äØï |üPõ+#ê*. Ä ‘·s¡Tyê‘·

‘·q ø√dü+ ñ+#·T≈£îqï <ÛäHêìï yÓTT‘·Ô+ $Á|ü⁄\øÏ Ç#Ãdæ, yÓ’sê>∑ uÛ≤e+‘√

>∑Ts¡Te⁄ <ä>∑Zs¡ düHêï´dü Bø£åì d”«ø£]+#ê*.

düHêï´dü$~Û : düHêï´düBø£å d”«ø£]+#yê&ÉT, •K‘√ düVü‰ yÓ+Á≥Tø£*ï

rsTT+#·T≈£îì uÀ&ç>∑T+&ÉT‘√ ñ+&Ü*. »+<Ûë´ìï $&ç∫ô|Ïº uÛÑ÷'kÕ«Vü‰

nH |ü+#· dü÷ø±Ô\‘√ Vü≤√eT+ #dæ j·T‹>± e÷] |ü⁄D πøåÁ‘ê\˝À dü+#ês¡+

#j·÷*. Ç˝≤ J$+# j·T‹ eTs¡D+ düMT|æ+#·ø£b˛‘ eTVü‰Á|ükÕúHêìï

ÄÁXsTT+#ê*. nq>± ñ|üyêdü Bø£å‘√ ñ‘·Ôs¡ ~X>± Á|üj·÷DÏ+#ê*. n˝≤

Á|üj·÷DÏdü÷Ô ñ+fÒ ø=HêïfifløÏ nHêj·÷dü+>± eTs¡D+ dü+uÛÑ$düTÔ+~. ‘·<ë«sê

•ekÕj·TT»´+ ≈£L&Ü ø£\T>∑T‘·T+~.

•euÛÑ≈£îÔ\T e÷Á‘·+ ñ|üyêdüBø£å, eTVü‰Á|ükÕúq+ ≤+Ï$ Ä#·]+#·ø£

b˛sTTHê á XØs¡+ $&ç∫ô|≥º>±H yÓ÷øå±ìï bı+<äT‘ês¡T. ì»yÓTÆq •euÛÑ≈£îÔ\øÏ

düHêï´dü+, Áe‘ê\T, j·TC≤„\T, <ëHê\T, y<äXÊÅdüÔ |üsƒ¡Hê\T, ÇyM nedüs¡+ Ò<äT.

|üPs¡«+ X‚«‘·T&ÉH eTTì |üs¡yTX«s¡TDÏí Äsê~Û+∫ eTè‘·Té⁄H »sTT+#ê&ÉT

nì ÁãVü≤à<˚e⁄&ÉT eTTqT\øÏ Á|üuÀ~Û+#ê&ÉT. yês¡+‘ê m+‘√ ÄdüøÏÔ>±

|æ‘êeTVü‰! X‚«‘·T&Óes¡T? n‘·&ç eè‘êÔ+‘·+ @$TÏ? <äj·T#dæ #Ó|ü⁄Œ nì

ÁbÕ]ú+#·>± ÁãVü≤à yê]øÏ ≤ X‚«‘·T&ç eè‘êÔ+‘êìï #Ó|üŒ≥+ ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT.

X‚«‘·eTTì eè‘êÔ+‘·+

|üPs¡«+ X‚«‘·T&ÉH eTVü‰eTTì ñ+&yê&ÉT. Äj·Tq n˝≤Œj·TTwüßÿ&ÉT.

Ä $wüj·T+ ‘Ó\TdüT≈£îqï X‚«‘·eTTì ‘·qøÏ ∫s¡+J$‘·«+ ø£\>±\ì uÛ≤$+∫

ø=+&É>∑TVü≤˝À¢ ìedædü÷Ô nø£ÿ&˚ ˇø£ •e*+>±ìï Á|ü‹wü˜+#·T≈£îHêï&ÉT.

s¡TÁ<ë<Ûë´j·T+‘√ ì‘· + Ä *+>±ìøÏ |üP»\T n_Ûùwø±\T #dü÷Ô |üs¡yTX«s¡TDÏí

uÛÑøÏÔ‘√ Äsê~Û+#·kÕ>±&ÉT. ø=Hêïfiófl >∑&ç#êø£ X‚«‘·T&çøÏ Äj·TTwüß¸ r]b˛>±

j·TeT<Ûäs¡àsêE nø£ÿ&çø=#êÃ&ÉT. j·TeTTDÏí #·÷dæ ≈£L&Ü @e÷Á‘·+ uÛÑj·T|ü&É≈£î+&Ü

X‚«‘·eTTì Á‘· +ãø£ eT+Á‘êìï ìwü>± »|ædü÷Ô eTè‘·Té⁄ qHï+ #j·T Ò<äTμμ

nì <ÛÓ’s¡ +>± ñHêï&ÉT.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

75

X‚«‘·eTTì <ä>∑Zs¡ø=∫Ãq j·TeTT&ÉT >∑+;Ûs¡+>± ªªX‚«‘·eTT˙!

˙ Äj·TTsê›j·T+ eTT–dæ+~. Çø£ Ò∫sê! HêøÏ|ü⁄Œ&ÉT •yêsê<Ûäq‘√ |üH$TÏ?

Á‹eT÷s¡TÔ\T ≈£L&Ü HqT rdüT¬øfi≤fl\qT≈£îqïyêDÏí s¡øÏå+#· Òs¡T. Ò! Ò∫sê!μμ

nì >∑Ïº>± |æ*#ê&ÉT.

j·TeTT&ç e÷≥\T $q>±H X‚«‘·eTTìøÏ eTqdüT˝À uÛÑj·T+ ø£*–+~.

<äT'K+‘√ ªªX+ø£sê! Xs¡D≤>∑‘· e‘·‡˝≤! Bqã+<Ûä÷! qqTï s¡øÏå+#·Tμμ nì

ÁbÕ]ú+∫ ø=+‘· <ÛÓ’s¡ + ‘Ó#·TÃ≈£îHêï&ÉT. yÓ+≥H˚ j·TeTT&ç‘√ ªª<Ûäs¡àsêC≤!

qqTï rdüT¬øfifl≥+ e\¢ πø+ Á|üjÓ÷»q+? eTVü‰<e⁄&ç *+>±Hï HqT

ì‘· + |üPõdüTÔHêïqT. Äj·THï qeTTà≈£îHêïqT. Hêπø+ uÛÑj·T+ Ò<äT. Hê˝≤+Ï

•euÛÑ≈£îÔ*ï Ä X+ø£s¡T& s¡øÏåkÕÔ&ÉT. •euÛÑ≈£îÔ&çøÏ ÁãVü≤à sêdæq sê‘· ≈£L&Ü

ìs¡T|üjÓ÷>∑eTe⁄‘·T+~μμ nì nHêï&ÉT.

X‚«‘·T&ç düe÷<Ûëq+ j·TeTT&çøÏ ÄÁ>∑Vü≤+ ø£*–+∫+~. rø£åDyÓTÆq

ø√s¡\‘√ uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq dæ+Vü≤Hê<ä+ #˚dü÷Ô ‘·qøÏ m<äTs¡T düe÷<Ûëq+

#Ó|æŒq X‚«‘·eTTìì ‘·q bÕX+‘√ ã+~Û+#ê&ÉT. ªªzsT÷! X‚«‘ê! Ç~>√

ìqTï Ç˝≤ ã+~Û+∫ rdüT¬øfió‘·THêï Ç|ü⁄Œ&ÉT ˙ X+ø£s¡T&ÉT @+ #kÕÔ&ÉT?

ndü\T Ä eTVü‰<e⁄&ÉT mø£ÿ&ÉTHêï&ÉT? HHÓø£ÿ&Ü! ˙ X+ø£s¡T&Óø£ÿ&Ü! HqT

eTè‘·T´<˚e‘·ì. Hê¬ø<äTπs ˝Ò<äT. H˚HÓe]ø° uÛÑj·T|ü&ÉqT. ˙e⁄ ÇHêïfi¯ófl

|üPõ+∫q •e*+>∑+ ìqTï @e÷Á‘·+ s¡øÏå+#· Ò<äT. Çø£ ˙e⁄ á |üP»\T

n_Ûùwø±\T #dæ @+ Á|üjÓ÷»q+?μμ nì <äTs¡Vü≤+ø±s¡+‘√ |ü*øÏ X‚«‘·TDÏí

ã+~Û+∫ n‘·&ç ÁbÕD≤\T rj·TuÀ‘·THêï&ÉT. n+‘· À....

‘·«s¡Hé $ìs¡Z‘·' |üs¡' •edü‡«j·T+ Á‹˝À#·q' ˆ

Á‹j·T+ãø√-+ãj·÷düeT+ düq+~Hê >∑DÒX«¬s’' ˆˆ

Á‘· +ã≈£î&Ó’q |üs¡yTX«s¡T&ÉT bÕs¡«‹‘√, q+~‘√, Á|üeT<∏ä>∑D≤\‘√

X‚«‘·T&ÉT |üPõ+∫q •e*+>∑+ qT+∫ Ä$s¡“¤$+#ê&ÉT. eTVü‰;Ûø£s¡+>±

m+‘√ Áø√<Ûä+‘√ ñqï •e⁄&ç ñÁ>∑s¡÷bÕìï #·÷dæ >∑T+&Ó Ä–b˛sTTq j·TeTT&ÉT

l *+>∑ |ü⁄sêD+

76

ˇø£ÿkÕ]>± uÛÑj·T+‘√ ÁøÏ+<ä|ü&ç eTs¡DÏ+#ê&ÉT. X‚«‘·T&ÉT ‘·q Çwüº<Ó’yêìï

Á|ü‘· ø£å+>± <ä]Ù+∫q Äq+<ä+‘√ X+ø£sê! Vü≤s¡Vü≤s¡ eTVü‰<yê! Xs¡DT!

Xs¡DT! nì ÁbÕ]ú+#ê&ÉT.

düeTe]Ô nsTTq j·TeTT&ÉT eTs¡DÏ+#·≥+‘√ <e‘·\+‘ê m+‘√

Ä+<√fiq #Ó+<ës¡T. <Ûäs¡à+ ndüÔe´düÔeTe⁄‘·T+<äì uÛ≤$+∫ n+<äs¡÷ ø£*dæ

j·TeTTDÏí Áã‹øÏ+#·eTì •e⁄DÏí ø√sês¡T. <e‘·\ $qïbÕìï eTìï+∫ ‘·q

ø£+Ï#·÷|ü⁄‘√ j·TeTTDÏí ‹]– Áã‹øÏ+#ê&ÉT. ‘·qH Á‹ø£s¡D Xó~∆>± qeTTà≈£îqï

X‚«‘·eTTìì ø£s¡TDÏ+∫ Äj·TqøÏ ∫s¡+J$‘ê«ìï nqTÁ>∑Væ≤+#ê&ÉT. ø£qTø£

eTTqT˝≤sê! MTs¡+‘ê ªÁ‘·j·T+ãø£+μ eT+Á‘êìï Á‹ø£s¡D Xó~∆>± @ø±Á>∑‘·‘√

»|æ+∫, m˝≤+Ï <äT'U≤\T Ò≈£ Äq+<ëìï bı+<ä+&çμμ nì #Ó|æŒ ÁãVü≤à<e⁄&ÉT

yê]ì düeTT<ësTT+#ê&ÉT. eTTqT\+<äs¡÷ ÁãVü≤à #Ó|æŒq X‚«‘·eTTì

eè‘êÔ+‘êìï $ì m+‘√ Äq+~+#ês¡T. ‹]– Äj·Tq‘√ ªª$<Ûë‘ê!

e÷ MT<ä m+‘√ <äj·T‘√ e÷ n$yø±ìï b˛>=≤ºe⁄. e÷ø=ø£ dü+<Vü≤+!

•e⁄&ç MT<ä uÛÑøÏÔ <ìe\¢ ø£\T>∑T‘·T+~? j·T»„+`‘·|üdüT‡`Áe‘·+ nHyêÏ À

<ì<ë«sê •euÛÑøÏÔ e÷˝À ô|+bı+<äT‘·T+~? nì Á|ü•ï+#ês¡T.

eTVü≤s¡T¸˝≤sê! MT≈£î <ëq+, ‘·|üdüT‡, kÕ«<Ûë´j·T+, j·T»„j·÷>±\T,

ÁbÕD≤j·÷e÷~ jÓ÷>±\T MÏì Ä#·]+#·≥+ e\¢ •euÛÑøÏÔ ø£\>∑<äT.

ªªÁ|ükÕ<˚HÓ’e kÕ uÛÑøÏÔ' •y˚ |üs¡eTø±s¡DÒμμ. á #·sê#·s¡ Á|ü|ü+#êìøÏ

eT÷˝ø±s¡≈£î&Ó’q •e⁄&ç MT<ä @ø±Á>∑uÛÑøÏÔ nH~ πøe\+ •yêqTÁ>∑Vü≤+‘√H

\_ÛdüTÔ+~. ø£qTø£ MTs¡+‘ê •yêqTÁ>∑Vü≤+ ø√dü+ Á|üj·T‹ï+#·+&çμμ nì

#ÓbÕŒ&ÉT ÁãVü≤à<e⁄&ÉT. Ä e÷≥\T $ì m+‘√ Äq+~+∫q eTTqT\T,

ãTTwüß\T, ‘·eT ‘·eT |ü‘·Tï\‘√ düVü‰ Äj·TqøÏ uÛÑøÏÔ>± qeTdüÿ]+#ês¡T.

eTTqT\T <ës¡Teq+ #] •e⁄DÏí n]Ã+#·≥+

ÁãVü≤à<e⁄&ç <ë«sê |üs¡yTX«s¡T&ç >=|üŒ‘·Hêìï Äj·Tìï |üPõ+#

$<ÛëHêìï, Äj·Tq nqTÁ>∑Vü≤+ bı+<+<äT≈£î bÕÏ+#ê*‡q $<ÛäT*ï ‘Ó\TdüT≈£îì

l *+>∑ |ü⁄sêD+

77

n+<äs¡÷ ‹]– <ës¡TeHêìøÏ e#êÃs¡T. n+<äs¡÷ ‘·eT ‘·eT uÛ≤s¡ \‘√

ø£*dæ Ä eq+˝Àì $$<Ûä Á|ü<XÊ\˝À •e⁄DÏí Á|ü‹wæ+#·T≈£îì |üP», »|ü,

<Ûë´Hê\ ‘√ Äj·Tìï Äsê~Û+#·kÕ>±s¡T. n˝≤ dü+e‘·‡s¡ø±\+ >∑&ç∫+~.

edü+‘· ãTT‘·Te⁄ ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ+~. n|ü⁄Œ&ÉT •e⁄&ÉT yê] uÛÑs¡Ôì |üØøÏå+#ê\ì

ˇ+Ïì+&Ü $uÛÑ÷‹ |üPdüT≈£îì, q>∑ï+>± $ø±s¡yÓTÆq s¡÷|ü+‘√ yê]

eTT+<äTø=#êÃ&ÉT. yê]ì uÛÑj·Tô|&ÉT‘·÷ $ø£è‘·+>± Ä&ÉT‘·÷, bÕ&ÉT‘·÷

ns¡Tdü÷Ô Ç˝≤ ∫Á‘· $∫Á‘· $Hê´kÕ\T #j·T≥+ ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT. yê]

ÄÁXe÷\ #·T≥÷º q>∑ï+>± ‹s¡T>∑T‘·÷ j·÷∫+#· kÕ>±&ÉT.

|üs¡yTX«s¡T&ÉT mìï s¡ø±\T>± Á|ü ÀuÛÑô|ÏºHê, mìï s¡ø±\T>± uÛÑj·÷ìï

ndüVü‰´ìï ø£\T>∑#dæHê Ä eTTqT\+‘ê $yø£+‘√ Ä e∫Ã+~ |üs¡yTX«s¡T&qì

Á>∑Væ≤+∫, Ä $ø£è‘êø±s¡+˝À ñqï Ä |ü⁄s¡TwüßDÏí |æ*∫ Ädüq+ MT<ä ≈£Ls√Ãô|Ïº

˙fifl‘√ Äj·Tq bÕ<ë\T ø£&ç– uÛÑkÕàìï, >∑+<Ûä|ü⁄cÕŒø£å‘·*ï, |üP\e÷\*ï

_\«<äfi≤*ï, <Ûä÷|üB|üHÓ’y˚<ë´*ï düeT]Œ+#ês¡T. ‘·eT uÛ≤sê´ |ü⁄Á‘·T\‘√

ã+<ÛäT$TÁ‘· |ü]»Hê\‘√ ø£*dæ m+‘√ $qj·T+>± Äj·TqøÏ qeTdüÿ]+∫

m+‘√ |òüTq+>± düTÔ‹+#ês¡T.

ªª|üs¡y˚TX¯«sê! ø£s¡TD≤s¡dü dæ+<Ûä÷! y˚TeTT n$y˚ø£+‘√, e÷

eTH√yêø±ÿj·÷\ <ë«sê #dæq bÕbÕ*ï ø£å$T+#·T. ˙ ~e´ #·]Á‘· $∫Á‘·+

s¡Vü≤dü +. ÁãVü‰à<äT\øÏ ≈£L&Ü n~ ‘Ó©<äT. e÷sêZìï mes¡+ ‘Ó\TdüTø√ ÒeTT!

$X‚«X«sê! ˙yÓ ≤+Ïyê&çy√ me]ø° ‘Ó*j·T<äT. eTVü‰‘·Tà\T ìqTï ì‘· +

bı>∑&ÉT‘·÷ e⁄+≤s¡T.

uÛÑe⁄´&ÉT, uÛÑe⁄&ÉT, uÛ≤eqT&ÉT, nq+‘· ã\Ms¡ + ø£*–q yê&ÉT,

uÛÑ÷‘·|ü‹, dü+Vü‰s¡≈£î&ÉT, |æX+>∑T&ÉT (>√s√#·q+˝≤+Ï ø£fiófl ø£*–qyê&ÉT)

ne´j·TT&ÉT, »>∑‘·TÔøÏ Ä<Ûës¡yÓTÆqyê&ÉT, Á‹>∑TD≤‘·à≈£î&ÉT, dü‘·Ô«s¡»düÔyÓ÷

>∑TD≤\‘√ ì+&çq Á‘· +ã≈£î&ÉT, Á‹H˚Á‘·T&ÉT, Á‹X¯S˝≤ìï <Ûä]+∫qyê&ÉT,

ø£+<äs¡TŒ&ÉT, VüQ‘êXqT&ÉT, |üs¡e÷‘·à X+ø£s¡T&ÉT, eècÕ+≈£î&ÉT, >∑D≤~Û|ü‹,

ø±\T&ÉT, <ä+&ÉVü≤düTÔ&ÉT, X‘·õVüQ«&ÉT, bÕXVü≤düTÔ&ÉT y<äeT+Á‘ê\T düTÔ‹+#

l *+>∑ |ü⁄sêD+

78

Á|ü<Ûëq<Ó’e+ nH $X‚wüD≤\T πø dü]b˛‘êsTT. Á|üuÛÑ÷! uÛÑ÷‘· uÛÑ$wü ‘Y

es¡Ôe÷q ø±˝≤\˝À Á|üe]Ô+#˚ á düø£\ düèw”º ˙ ~e´ X¯Øs¡+ qT+#˚

Ä$s¡“¤$k Ô+~. e÷qe⁄\+<äs¡÷ ‘Ó*d” ‘Ó*j·Tø£ #ùd |üqT\ìïÏ ˙y

#˚sTTdüTÔHêïe⁄μμ. á $<Ûä+>± eTTqT\+<äs¡÷ düTÔ‹+#·>± |üs¡y˚TX¯«s¡T&çøÏ

m+‘√ Äq+<ä+ ø£*–+~. yês¡+<äs¡÷ ‘êeTT #dæq |üìøÏ |üXÊÃ‘êÔ|ü+

#Ó+<ës¡ì Á>∑Væ≤+#ê&ÉT. ‘·q ì»s¡÷bÕìï <ä]Ù+#+<äT≈£î yê]øÏ ~e´<äèwæºì

Á|ükÕ~+#·>±, eTVü‰<e⁄&ç <ë«sê ~e´<äèwæºì bı+~q yês¡+‘ê Äj·Tq

~eéT+>∑fi $Á>∑Vü‰ìï <ä]Ù+∫ ‘·qàj·TT …’ eT+>∑fiø£s¡yÓTÆq yêø±´\‘√ ‹]–

Ç˝≤ ø°]Ô+#ês¡T.

˙\ø£+sƒêj·T <yêj·T ∫‘êuÛÑkÕà+>∑<Ûë]DÒ ˆ

‘·«+ ÁãVü‰à düs¡«<yêHê+ s¡TÁ<ëD≤+ ˙\˝ÀVæ≤‘·' ˆˆ

|üs¡yTX«sê! neTs¡T˝À¢ ˙e⁄ ÁãVü≤à$, s¡TÁ<äT˝À¢ ˙\˝ÀVæ≤‘·T&ç$,

ÁbÕDT\+<ä]˝À Jyê‘·à$, kÕ+K´jÓ÷>∑T\+<äs¡÷ ìqTï |ü⁄s¡Twüß&É+≤s¡T.

|üs¡«‘ê\˝À ˙e⁄ yTs¡Te⁄$. qø£åÁ‘ê˝À¢ #·+Á<äT&ç$, ãTTwüß˝À¢ e•wüß&ç$,

<e‘· À¢ <y+Á<äT&ç$. düeTdüÔy<ä yêvàj·T+˝À z+ø±sêì$, y<ädü÷ø±Ô\˝À

ÁX‚wüyÓTÆq kÕeTdü÷ø±Ôì$. ns¡D´+˝À dü+#·]+# eTè>±\˝À dæ+Vü‰ì$,

Á>±e÷˝À¢ dü+#·]+# |üXóe⁄˝À¢ eèwüuÛ≤ì$, À≈£î\+<äs¡÷ |üPõ+# <e⁄fifl˝À

nÁ>∑>∑DT´&ç$, Á|üuÛÑ÷! yTeT+‘ê ˙ <ëdüT\+ yTeT+‘ê ‘·]+#·≤ìøÏ @+

#˚j·÷˝À ÄC≤„|æ+#·T. ˙ Ä<ä +‘ê\T y˚TeTT ‘Ó\TdüTø√ ÒeTT. eTeTà*ï

nqTÁ>∑Væ≤+#·Tμμ nì •e⁄&ç bÕ<ë\ MT<ä |ü&Ü¶s¡T.

yês¡+<ä] ÁbÕs¡úq $qï •e⁄&ÉT dü+‘√wæ+∫ |üs¡eT|ü$Á‘·yÓTÆq

bÕXó|ü‘· Áe‘êìï n˝≤π> uÛÑdüàkÕïq $~Ûì yê]øÏ $e]+#ê&ÉT.

<äBÛ∫ ≈£åî|ü⁄\ eè‘êÔ+‘·+

|üPs¡«+ ÁãVü≤à<˚e⁄&ç ≈£îe÷s¡T&Ó’q ≈£åî|ü⁄&ÉT ‘·q |üsêÁø£eT+‘√

uÛÑ÷eT+&É ≤ìï düTø£åÁ‹j·TT&ÉT>± bÕ*düTÔHêï&ÉT. Äj·TqøÏ eTVü‰‘·|üdæ« nsTTq

l *+>∑ |ü⁄sêD+

79

<äBÛ∫ eTTì‘√ ùdïVü≤+ @s¡Œ&ç+~. n~ ~q~q Á|ües¡úe÷qyÓTÆ+~. ø£Hê&ÉT

yê]<ä›]ø° eT<Ûä $Á|ü⁄&ÉT >=|üŒyê&Ü? Òø£ ø£åÁ‹j·TT&ÉT >=|üŒyê&Ü? nqï

$wüj·T+ #·s¡Ã≈£î e∫Ã+~. Ä $wüj·T+ MT<ä yê]<ä›]ø° yê>±«<ä+ »]–+~.

≈£åî|ü⁄&ÉT`H˚qT nwüº~ø±Œ\ n+X¯‘√, lVü≤] n+X¯‘√ »ìà+∫q

ø£åÁ‹j·TTDÏí ø£qTø£ qqTï ˙e⁄ |üPõ+#ê*. ˙ ø£Hêï H˚H˚ >=|üŒ nì

nVü≤+ø±s¡+‘√ yê~+#ê&ÉT. ≈£åî|ü⁄&ç e÷≥\T $qï <äBÛ∫ eTVü≤]¸øÏ ÄÁ>∑Vü≤+

ø£*–+~. yÓ+≥H˚ ‘·q bÕ<ë\‘√ ø£å|ü⁄DÏí ˇø£ÿ ‘·qTï ‘·Hêï&ÉT. <ë+‘√

ø£å|ü⁄&çøÏ ≈£L&Ü ÄyX+ e∫Ã+~. |üPs¡«+ ‘·q≈£î <y+Á<äT&ÉT Á|ükÕ~+∫q

eÁC≤j·TT<Ûëìï rdüT≈£îì <ë+‘√ ≈£åî|ü⁄DÏí >∑Ïº>± ø=≤º&ÉT. <ëì <Óã“øÏ

‘êfi Òø£ <äBÛ∫ ÁøÏ+<ä |ü&çb˛sTT XóÁø±#ês¡T´DÏí düà]+#ê&ÉT.

n˝≤ <ÛäB∫ ¬s+&ÉT uÛ≤>±\T>± K+&ç+#·ã&ç eTs¡DÏ+#·>± #·ìb˛jT

eTT+<äT Äj·Tq #dæq ÁbÕs¡úq $ì XóÁø±#ês¡T´&ÉT s¡Vü≤dü +>± nø£ÿ&çø=∫Ã

¬s+&ÉT>± N*q Äj·Tq XØs¡uÛ≤>±*ï ˇø£Ï>± ø£*|æ ‘·q eTè‘· dü+Je˙

$<ä ‘√ |ü⁄qØ®$‘·TDÏí #kÕ&ÉT. ÁbÕD≤\T ‹]– e∫Ã ô|’øÏ Ò∫q <äBÛ∫‘√....

eTVü≤Ø¸! ÁãVü‰à~e+<äT´&ÉT, <˚e<˚e⁄&ÉT nsTTq |üs¡y˚TX¯«s¡TDÏí

Äsê~Û+∫ me]#‘ê e~Û+#·ã&É≈£î+&Ü eTè‘·Té⁄ì »sTT+#·T. áX«s√bÕdüq

e\¢ n~ ≈£î kÕ<Ûä eTe⁄‘·T+~. |üPs¡«+ eTùV≤X«s¡T&ÉT Hêø°eTè‘· dü+Je˙

$<ä ì ñ|ü<•+#·≥+ e\¢H HqT ìqTï Áã‹øÏ+#·>∑*>±qT. HqT ≈£L&Ü

eTè‘·Té⁄ì »sTT+#êqT. •euÛÑ≈£îÔ˝…’q yê]øÏ m|üŒÏø° eTè‘·TúÛÑj·T+

ñ+&É<äT. ≈£î eTè‘· dü+Jeì nsTTq Á‘· +ãø£ eT+Á‘êìï ñ|ü<•düTÔHêïqT

nì Äj·TqøÏ á eT+Á‘êìï ñ|ü<•+#ê&ÉT.

eTè‘·T´+»j·T eTVü‰eT+Á‘·+ :

ªªÁ‘· +ãø£+ j·T»e÷ùV≤ düT>∑+~Û |ü⁄wæºes¡úq+

ñsê«s¡Tø£$Te ã+<ÛäHê‘Y ` eTè‘√´s¡Tàø°åj·T e÷eTè‘ê‘Yμμ

l *+>∑ |ü⁄sêD+

80

eT+Á‘ês¡ú+ : Á‘· +ãø£+ eTT˝À¢ø±\ø° ‘·+Á&ç nsTTqyê&ÉT. n˝≤π>

dü÷s¡ , #·+Á<ä, n>∑Tï\øÏ »q≈£î&ÉT. dü‘·Ô «s¡»düÔyÓ÷ >∑TD≤*ï n~Ûwæ+#yê&ÉT.

eTH√, ãT~∆, nVü≤+ø±sê\ì Á|ü#·*+|ü#ùdyê&ÉT. >±s¡Ω|ü‘· , ÄVü≤e˙j·T,

<äøÏåD≤–ïdü«s¡÷|ü⁄&ÉT.ÁãVü≤à, $wüßí, s¡TÁ<äT\øÏ »q≈£î&ÉT. ãTTø ˘, j·TEsY,

kÕeTy<ë\øÏ Á|üDÒ‘·>± ñqïyê&ÉT nì ns¡ú+. (Çø£ÿ&É Á‹ nq>± eT÷&ÉT

nì n+ãø£ nq>± ` ‘·+Á&ç n~ÛcÕ‘·, Áù|s¡≈£î&ÉT, dü«s¡÷|ü+, Á|üDÒ‘· nH

nsêú\T Á>∑Væ≤+#ê*)

düT>∑+~Û+ : nq>± düT>∑+<Ûä+ ø£*–qyê&ÉT. Çø£ÿ&É düT>∑+<Ûä+ n+fÒ

ÁbÕDT\+<ä]˝À, Á‹>∑TD≤\˝À, eT÷\ Á|üø£è‹˝À, Ç+Á~j·÷\˝À, <e‘·\˝À,

Á|üeT<∏ä>∑D≤\˝À |üs¡yTX«s¡T&ÉT |üP\˝À ñqï |ü]eTfi+˝≤>± dü÷ø£Îs¡÷|ü+‘√

ñ+≤&ÉT nì uÛ≤e+. |ü]eTfi≤ìï eTq+ eTT≈£îÿ‘√ Á>∑Væ≤+∫q≥Tº,

Xó<ä∆yÓTÆq eTqdüT‘√H |üs¡yTX«s¡TDÏí Á>∑Væ≤+#ê*.

|ü⁄wæº ` nq>± |ü⁄s¡Twüß&ç Á|üø£è‹ ` n˝≤+Ï Á|üø£è‹ì ÁãVü‰à~ <e‘·\≈£î

yê] XØs¡ yêvàH√ ã˝≤\ì

es¡∆q+ nq>± ô|+bı+~+#, neTè‘ê‘Y HêXq+ Òì <e⁄DÏí j·TC≤eTùV≤

` |üPõdüTÔHêïeTT Òø£ ñbÕdædüTÔHêïeTT.

á $<Ûä+>± ñbÕdæ+#·ã& HêXs¡Væ≤‘·T&Ó’q uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT (•e⁄&ÉT)

eTè‘√´' ` nq>± j·TeTbÕXÊ\ qT+∫, eTTø°åj·÷‘Y ` $&ç|æ+#·T>±ø£!

@$<Ûä+>± n+fÒ ªñsê«s¡Tø£ $Te ã+<ÛäHê‘Yμ ` ã+<ÛäHê‘Y ` ‘=&çeTqT+∫,

ñsê«s¡Tø£$Te ` <√dü|ü+&ÉT˝≤>± nìuÛ≤e+.

eT+Á‘·uÛ≤e+ ` eTT˝À¢ø±\ø° ‘·+Á&ç nsTTqyê&ÉT düT>∑+<Ûä+ ø£*–qyê&ÉT,

<e‘·\+<ä]ø° Je⁄\+<ä]ø° |ü⁄wæºì(ã˝≤ìï) ô|+bı+~+#yê&ÉT, eTè‘·Téqï<

˝Òìyê&ÉT nsTTq (|üs¡y˚TX¯«s¡TDÏí) uÛÑ>∑e+‘·TDÏí |üPõdüTÔHêïqT. Äj·Tq

<√dür>∑qT+∫ |ü+&çq <√düø±j·T $&çb˛sTTq≥Tº, eTè‘·T´bÕX¯+ qT+∫

qqTï ≈£L&Ü $&çb˛jT≥Tº #j·TT>±ø£!

l *+>∑ |ü⁄sêD+

81

|üs¡yTX«s¡T&ç düìï~Û À á eTè‘·T´+»j·T eT+Á‘·+‘√ n_ÛeT+Á‹+∫q

˙fiflì Á‘ê>∑T‘·÷, Ç< eT+Á‘êìï »|ædü÷Ô Vü≤√eT+ #ùdÔ n|üeTè‘·TúÛÑj·T+

m|üŒÏø° ø£\>∑<äTμμ nì XóÁø±#ês¡T´&ÉT <äBÛ∫øÏ uÀ~Û+#ê&ÉT.

á$<Ûä+>± XóÁø±#ês¡T´&ç <ë«sê eT+Á‘√|ü<X+ bı+~q <äBÛ∫eTVü≤]¸,

Äj·Tq #Ó|æŒq≥Tº>± eTè‘·T´+»j·TeT+Á‘êìï kÕ<Ûäq#˚dæ dæ~›bı+<ë&ÉT.

‘·<ë«sê Äj·Tq XØs¡+ ne<Ûä ‘ê«ìï, eÁ»+˝≤+Ï meTTø£*ï bı+~ m+‘√

<äè&ÛÉ+>± ‘·j·÷s¡sTT´+~. n˝≤ dü+|üPs¡í+>± ã\+ #≈£Lsêø£ <äBÛ∫ ≈£åî|ü⁄&ç

<ä>∑Zs¡¬ø[¢ eTs√kÕ] ÄÁ>∑Vü≤+>± n‘·ìï ˇø£ÿ ‘·qTï ‘·Hêï&ÉT. ≈£åî|ü⁄&ÉT ≈£L&Ü

‹]– eÁC≤j·TT<Ûä+‘√ <äBÛ∫ì K+&ç+#·uÀ>± n~ Äj·Tq XØsêìøÏ ‘·–*

e+ø£s¡ b˛sTT+~. <ëì‘√ <äBÛ∫ eTVü≤]¸øÏ •yêqTÁ>∑Vü≤+ \_Û+∫+<äì

Á>∑Væ≤+∫ ≈£åî|ü⁄&ÉT yÓqT‹]– b˛j·÷&ÉT.

≈£åî|ü⁄&çøÏ <äBÛ∫ e\¢ |üsêuÛÑe+

≈£åî|ü⁄&ÉT <äBÛ∫ eTVü≤]¸ e\¢ nee÷ì+#·ã&ç m+‘√ @ø±Á>∑‘·‘√

Hêsêj·TDT&ç >∑T]+∫ ‘·|üdüT‡#kÕ&ÉT. mH√ï dü+e‘·‡sê\T >∑&ç∫b˛j·÷sTT.

ˇø£Hê&ÉT X+K #·Áø£ >∑<ë<Ûäs¡T&Ó’, düsê«\+ø±s¡ dü+XÀ_Û‘·+>± lVü≤] n‘·&çøÏ

<äs¡Ùq$T#êÃ&ÉT. yÓ+≥H Äj·Tq bÕ<ë\ MT<ä |ü&ç ªªHêsêj·TD≤! |üs¡+<Ûëe÷!

|üsê‘·Œsê! ˙e⁄ Á|üø£è‹‘√ ø£*dæq |ü⁄s¡Twüß&ç$. eTVü≤‘·Ô‘·Ô«+, nVü≤+ø±s¡+,

|ü+#·‘·HêàÁ‘·\T, C≤„qø£πsà+Á~j·÷\T n+‘ê ˙y˚. qqTï s¡øÏå+#·Tμμ nì

ÁbÕ]ú+#ê&ÉT. lVü≤] ≈£åîbÕ! πø+ ø±yê˝À ø√s¡Tø√. nq>± ` Á|üuÛÑ÷! <äBÛ∫

eTTì nH˚ $Áb˛‘·ÔeTT&ÉT |üPs¡«+ Hê≈£î $TÁ‘·T&ÉT>± ñ+&˚yê&ÉT. Hê≈£î

n‘·&çøÏ ˇø£Hê&ÉT ∫qï yê–«yê<ä+ »]–+~. <ëìøÏ ø√|æ+∫q n‘·&ÉT

nVü≤+ø±s¡+‘√ qqTï ø±˝…‹Ô ‘·Hêï&ÉT. H˚qT •ees¡Á|ükÕ<äTDÏí me]ø°

uÛÑj·T|ü&ÉqT nì >∑s¡«+>± #Ó|æŒ yÓfi≤fl&ÉT. kÕ«MT! Hq‘·ìï m˝≤¬>’Hê z&ç+#ê*.

n+<äT≈£î ‘·>∑Z esêìï Á|ükÕ~+#·Tμμ nì ø√sê&ÉT. ≈£åî|ü⁄&ç ø√]ø£ $qï lVü≤]

eTqdüT˝À X+ø£s¡TDÏí düà]+∫ n‘·&ç‘√ Ç˝≤ nHêï&ÉT.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

82

ªªsêCÒ+Á<ë! •euÛÑ≈£îÔ …’q yês¡T me]ø° <ìø° uÛÑj·T|ü&És¡T. m+‘·Ï

n<ÛäeTT&Ó’Hê •euÛÑøÏÔ ‘·‘·Œs¡T&Ó’‘ #ê\T. n‘·&çøÏ m˝≤+Ï uÛÑj·T+ ø£\>∑ Ò<äT.

Çø£ <äBÛ∫˝≤+Ï eTVü≤s¡T¸\ >∑T]+∫ #Óù|Œ<eTT+~. ø£qTø£ <äBÛ∫MT<ä ˙e⁄

$»j·T+ bı+<ä≥+ ø£wüº+. <äBÛ∫eTVü≤]¸ kÕe÷qT´&ÉT ø±<äT. |üPs¡«+ <äø£åj·T»„+

»]–q dü+<äs¡“¤+˝À Äj·Tq XÊ|ü+ e Ò¢ Hê≈£î eT÷sêÃ¤edüú ø£*–+~. ‹]–

Äj·Tq e Ò¢ yT\Tø√ >∑*>±qT. nsTTq|üŒÏø° uÛÑøÏÔ Á|ü|ü‘·TÔ\T qHêïq+~+|ü

#kÕsTT. n+<äTπø ˙ $»j·T+ ø√dü+ Á|üj·T‹ïkÕÔqTμμ nì #ÓbÕŒ&ÉT.

≈£åî|ü⁄&çøÏ∫Ãq e÷≥ Á|üø±s¡+ lVü≤] ˇø£ eè<ä∆ Áu≤Vü≤àDT&ç ycÕìï

<Ûä]+∫ <äBÛ∫ eTVü≤]¸ ÄÁXe÷ìøÏ yÓfi≤fl&ÉT. e∫Ãq n‹~∏øÏ <äBÛ∫ kÕ«>∑‘·

dü‘êÿsê\T #dæ qeTdüÿ]+#·>± n|ü⁄Œ&ÉT Áu≤Vü≤àDT&ç s¡÷|ü+˝À ñqï lVü≤]

<äBÛN! Hêø=ø£ esêìï Á|ükÕ~+#·Tμμ nì ø√sê&ÉT.

‘·b˛dü+|üqTï&ÉT Á‹ø±\E„&Ó’q <äBÛ∫ e∫Ãq $Á|ü⁄&ÉT lVü≤πsqì

>∑T]Ô+∫ ªªÁ|üuÛÑ÷! ˙e⁄ lVü≤]yqì Hê≈£î ‘Ó\TdüT. ≈£åî|ü⁄&ÉT ìHêïsê~Û+#·>±

n‘·&ç ø√]ø£ rs¡Ã≥+ ø√dü+ Hê <ä>∑Zs¡ø=#êÃe⁄. Hê¬øe]e˝≤¢ <˚ìe˝≤¢

uÛÑj·T+ Ò<äT. πø+ ø±yê˝À n&ÉT>∑T kÕ«MT!μμ nì nHêï&ÉT.

<äBÛ∫ ‘·qì >∑Ts¡TÔ |ü≥º≥+‘√ ì»s¡÷bÕìï <Ûä]+∫q lVü≤]! ˙e⁄

•euÛÑøÏÔ Á|üuÛ≤e+‘√ düs¡«E„»&ç ej·÷é⁄. ¬øes¡Hêï uÛÑj·T+ Ò<äì Hê≈£î

‘Ó\TdüT. nsTT‘˚ H˚qT Hê uÛÑ≈£îÔ&Ó’q ≈£åî|ü⁄&çøÏ e÷Ï#êÃqT. ˇø£ÿkÕ]

≈£åî|ü⁄&çdüuÛÑ˝ÀøÏ e∫Ã ª˙e\¢ H˚qT uÛÑj·T|ü&É‘êqTμ nì ˇø£ÿe÷≥ nqT

#ê\T nì ÁbÕ<Û˚j·T|ü&Ü¶sTT. nsTT‘˚ •yêqTÁ>∑Vü≤+ bı+~q <äBÛ∫

n+<äTø £+^ø£]+#·˝Ò<äT. ndü‘ê´ìï |ü\ø£qHêï&ÉT. n˝≤ <äBÛ∫

‹s¡düÿ]+#dü]øÏ lVü≤]øÏ ÄÁ>∑Vü≤+ ø£*– ‘·q düT<äs¡Ùq#·Áø±ìï n‘·&ç MT<äøÏ

Á|üjÓ÷–+#ê&ÉT.

eTVü‰y>∑+‘√ e∫Ãq düT<äs¡Ùq #·Áø£+ <äBÛ∫ eTVü≤]¸ XØsêìï ‘êøÏ

eÁ»XØs¡T&ÉT ø±e≥+‘√ n‘·ìï @ø=+#Ó+ ≈£L&Ü >±j·T|üs¡#· Òø£b˛sTT+~.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

83

n|ü⁄Œ&ÉT <äBÛ∫ Á|üuÛÑ÷! lVü≤Ø! düT<äs¡Ùq #·Áø£+ ≈£L&Ü •e⁄&ÉT Á|ükÕ~+∫+<

ø±ãÏº n~ qHï+ #j·T Ò<äT. ˙e⁄ e´s¡ú Á|üj·T‘·ï+ <äj·T#dæ #j·Te<äT›

nHêï&ÉT. <ë+‘√ ø√|ü+ eT]+‘· ô|]–q lVü≤] mH√ï XÁkÕÔÁkÕÔ*ï <äBÛ∫

MT<äøÏ Á|üjÓ÷–+#ê&ÉT. ne˙ï <äBÛ∫ì @MT #j·T Òø£b˛j·÷+. $wüßíe⁄

|æ\T|ü⁄ $ì <˚e‘·\+‘ê Äj·TqøÏ n+&É>± e#êÃs¡T. n+‘ê ø£*dæ

eT÷≈£îeTà&ç>± <äBÛ∫ô|’ <ë&ç #kÕs¡T. n|ü⁄Œ&ÉT <äBÛ∫ ‘·q <äs¡“¤eTT&çì rdæ

<e‘·\MT<äøÏ $dæsê&ÉT. n~ Á|üfij·÷–ï C≤«\\T yÓ<ä»\T¢‘·÷ Á‹XS\+˝≤

e÷] <e‘·\+<äØï ø±\Ã≥+ yÓTT<ä\Tô|Ïº+~.

Ä $<Ûä+>± Hêsêj·TDT&ÉT <y+Á<ë<äT\T Á|üjÓ÷–+∫q nÁkÕÔ\˙ï

$|òü\+ ø±e≥+‘√ n+‘ê Ä Á‹X¯S˝≤ìï X¯s¡DTy˚&ç ‘·˝À ~≈£îÿø°

bÕ]b˛j·÷s¡T. n~ #·÷dæq lVü≤] ÄÁ>∑Vü≤+‘√ ‘·q XØs¡+ qT+∫ \ø£å ≤~

Hêsêj·TD >∑D≤*ï düèwæº+∫ <äBÛ∫ MT<äøÏ |ü+|æ+#ê&ÉT. <äBÛ∫ yês¡+<äØï

<äVæ≤+|ü#˚kÕ&ÉT. n|ü⁄Œ&ÉT lVü≤] ‘·q $X¯«s¡÷bÕìï <Ûä]+∫ ø√≥¢ø=B›

ÁãVü‰à+&Ü*ï ø√≥¢ø=B› <e‘ê>∑D≤*ï <äBÛ∫øÏ #·÷|æ+#ê&ÉT. n+‘ê #·÷dæq

<äBÛ∫ @e÷Á‘·+ uÛÑj·T|ü&É≈£î+&Ü Hêsêj·TD≤! ˙ e÷j·T #ê*+∫

ì»s¡÷|ü+‘√ e∫Ã Hê‘√ b˛sê&ÉT nì ø√sê&ÉT.

Hêsêj·TDT&ÉT ì»s¡÷bÕìï <Ûä]+∫ <äBÛ∫ eTT+<äTøÏ sê>± <äBÛ∫

‘·q X¯Øs¡+˝À nq+‘·ø√Ï ÁãVü‰à+&Ü\ì, ø√≤¢~ <˚e‘ê >∑D≤*ï

Á|ü<ä]Ù+#ê&ÉT. lVü≤] <äBÛ∫˝À e⁄qï $XÊ«ìï <ä]Ù+∫ Äj·Tq >=|üŒ‘·Hêìï

Á|üX+dæ+∫ yÓ’≈£î+sƒêìøÏ yÓ[flb˛j·÷&ÉT.

á $wüj·TeT+‘ê ≈£åî|ü⁄&çøÏ ‘Ó*dæ+~. ‘·q ø√]ø£ì dü|òü\+ #j·T≥+

ø√dü+ lVü≤] ôd’‘·+ <äBÛ∫ eTT+<äT nee÷q+ bÕ\j·÷´&Éì Á>∑Væ≤+∫,

yÓ+≥H <äBÛ∫ <ä>∑Zs¡ø=#êÃ&ÉT. ø£å$T+#·eTì Äj·Tq bÕ<ë\ MT<ä |ü&Ü¶&ÉT.

n|ü⁄Œ&ÉT BqT&Ó’ ì*∫q ≈£åî|ü⁄DÏí e÷Á‘·+ ø£å$T+∫ ‘·q MT<ä nø±s¡D+>±

<ë&ç#˚dæq $wüßíe⁄‘√ düVü‰<˚e‘·\+<äØï ªªMTs¡+‘ê sêuÀj˚Tø±\+˝À

l *+>∑ |ü⁄sêD+

84

<äø£åÁ|üC≤|ü‹ #ùd j·÷>∑+˝À bÕ˝§Z+≤s¡T. n|ü⁄Œ&ÉT s¡TÁ<äT&ç ø√bÕ–ï C≤«\˝À¢

<ä>∑∆yÓTÆb˛‘ês¡Tμμ nì X|æ+#ê&ÉT. ‹]– ≈£åî|ü⁄&ç‘√ sêCÒ+Á<ë! m|üŒÏ¬ø’Hê

jÓ÷>∑T´ …’q $Á|ü⁄ Ò <ee÷qe |üPE´\T. á $wüj·T+ Á>∑Væ≤+#·T nì

Væ≤‘·uÀ<Ûä #j·T>± ≈£åî|ü⁄&ÉT n+<äTø£+^ø£]+∫ Äj·TqøÏ qeTdüÿ]+∫ ‹]–

‘·q sêC≤´ìøÏ yÓ[flb˛j·÷&ÉT.

á <äBÛ∫`≈£åî|ü⁄\ dü+yê<ä+, $wüßíeT÷]ÔøÏ |üsêuÛÑe+ »]–q Á|ü<X+,

<e‘·\øÏ <äBÛ∫ XÊ|ü$T∫Ãq ÁbÕ+‘·+ kÕúDÒX«s¡+. nø£ÿ& |üs¡yTX«s¡T&ÉT

kÕúDÒX¯«s¡*+>∑+>± yÓ*XÊ&ÉT. Ä •e*+>±ìï <ä]Ù+∫, |üPõ+∫qyê&ÉT

•e˝Àø±ìï #˚s¡T≈£î+≤&ÉT.

≈£åî|ü <äBÛ∫ dü+yê<ëìï #·~$qyês¡T, $qïyês¡T, uÀ~Û+∫qyês¡T

n|üeTè‘·T´ u≤<Ûä\ qT+&ç $eTT≈£îÔ …’ XØs¡+ |ü‘·q+ #Ó+<ëø£ ¬ø’ ≤kÕìï

#s¡T≈£î+≤s¡T. á eè‘êÔ+‘êìï |ü]ƒ+∫ j·TT<ë›ìøÏ yÓ[fl‘ »j·T+ ‘·|üŒø£

e]ÔdüTÔ+~.

j·TT>∑ <Ûäsêà\T

ø£è‘·j·TT>∑+, Á‘˚‘êj·TT>∑+, <ë«|üs¡ j·TT>∑+, ø£*j·TT>∑+ nì

j·TT>±\T Hê\T>∑T. MÏ À ø£è‘·j·TT>∑+˝À <Ûäs¡à+ Hê\T>∑T bÕ<ë\‘√ ñ+fÒ

Á‘˚‘êj·TT>∑+˝À eT÷&ÉT bÕ<ë\‘√H˚ q&ÉTdüTÔ+~. <ë«|üs¡+˝À ¬s+&ÉT

bÕ<ë\‘√ ñ+fÒ n<˚ <Ûäs¡à+ ø£*j·TT>∑+ e#˚Ã dü]øÏ ˇø£ bÕ<ä+‘√

≈£î+Ï<Ó’b˛‘·T+~.

ø£è‘·j·TT>∑+ : ø£è‘·j·TT>∑+˝À Åd”Ô\T, |ü⁄s¡Twüß\T eT<ÛäTsê~ s¡kÕ\T

ÄkÕ«~+#·≥+‘√H »ìàkÕÔs¡T. Á|ü»\+‘ê dü+‘·è|æÔ #Ó+~ m+‘√ Äq+<ä+>±

J$‘êìï nqTuÛÑ$kÕÔs¡T. n+<äs¡÷ BsêÈj·TTwüà+‘·T Ò. me]ø° nø±\ eTè‘·Té⁄

dü+uÛÑ$+#·<äT. sê>∑<˚«cÕ\T ndü Ò ñ+&Ée⁄. Á|ü»\+‘ê |üs¡«‘ê\ MT<ä

ìedædü÷Ô m˝≤+Ï <äT'U≤\T Ò≈£î+&Ü, dü‘·Ô «>∑TD Á|ü<ÛëqT …’ ñ+≤s¡T.

|ü⁄D´bÕ|üs¡Væ≤‘·T …’ J$kÕÔs¡T. Ä j·TT>∑+˝À es¡í dü+ø£s¡+ nH< ñ+&É<äT.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

85

Á‘‘êj·TT>∑+ : á j·TT>∑+˝À s¡k˛˝≤¢dü+ q•düTÔ+~. yT|òü÷\<ë«sêH

˙fiófl \_ÛkÕÔsTT. es¡+ <ë«sê uÛÑ÷$TMT<ä Ä$s¡“¤$+# #Ó≥¢ì Ä<Ûës¡+

#düT≈£îì e÷qe⁄\T J$kÕÔs¡T. Á|ü»\T nìï s¡ø±\ eè‘·TÔ©ï nqTuÛÑ$kÕÔs¡T.

eèøå±\ <ë«sê \_Û+# |üP\‘HÓì ÄkÕ«~kÕÔs¡T. yêÏ‘√ bÕ≥T á>∑\

<ë«sê (‘HÓ°>∑\T) e∫Ãq ‘HÓì ≈£L&Ü Á‘ê– sê>∑<«cÕ\≈£î ˝ÀHÓ’ ‘·|üdüT‡

Ä#·]+#·≤ìøÏ ø£wüº|ü&ÉT‘·T+≤s¡T. ø±\Áø£eT+˝À uÛÑ÷$TMT<ä eèø£ådü+‘·‹

‘·–Zb˛e≥+‘√ Á|ü»\T ø=+&É\ MT<ä >∑èVü‰\T ì]à+#·T≈£îì ìedækÕÔs¡T.

Ä j·TT>∑+˝À es¡»˝≤\ e\¢ ∫qï ∫qï q<äT\T @s¡Œ&É‘êsTT.

uÛÑ÷$T MT<ä s¡T ñ+&É≥+ e\¢ uÛÑ÷$TqT+∫ zwü<ÛäT\T |ü⁄&É‘êsTT. dü«\Œ+>±

ø£èwæ#ùdÔ #ê\T |ü+≥\T n~Ûø£+>± |ü+&ÉT‘êsTT. zwü<ÛäT\T <ÛëHê´\‘√H

Á|ü»\ Jeq+ ø=qkÕ>∑T‘·T+~. e÷qe⁄\+<äØï s¡øÏå+#·≥+ ø√dü+

ÁãVü≤à<˚e⁄&ÉT ø£åÁ‹j·T C≤‹ì düèwæºkÕÔ&ÉT. ø£åÁ‹j·TT\T Áu≤Vü≤àDT\‘√

j·T»„j·÷>±~ Áø£‘·Te⁄\T #sTTdüTÔ+≤s¡T.

<ë«|üs¡j·TT>∑+ : á j·TT>∑+˝À e÷qe⁄\+<ä]ø° ãT~∆uÛÒ<ä+

ø£\T>∑T‘·T+~. <ëì‘√bÕ≥T XØs¡ |ü]ÁXeT≈£L&Ü n~Ûø£eTe⁄‘·T+~. Á|üC˝À¢

˝ÀuÛÑ>∑TD+, e÷‘·‡s¡ + n~Ûø£+>± ñ+≤sTT. ˇø£Ï>± e⁄qï y˚<äsê•ì

yê´düT&ÉT $uÛÑõkÕÔ&ÉT. ãTTwæ|ü⁄Á‘·T\T y<ë*ï mH√ï s¡ø±\T>± yêÚ≤´ìkÕÔs¡T.

ñ|üìwü‘·TÔ\T, Áu≤Vü≤àD≤\T, ø£\Œdü÷Á‘ê\T, >∑èVü≤´dü÷Á‘ê\T, |üPs¡«`ñ‘·Ôs¡

MTe÷+dü\T nì y<ä yêvàj·T+˝À $uÛ≤>± Òs¡Œ&É‘êsTT.

Ç‹Vü‰kÕ\T`|ü⁄sêD≤\T y˚s¡T>± $uÛÑõ+#·ã&É‘êsTT. MÏ˝À

|ü⁄sêD≤\T 1.ÁãVü≤à+ 2.bÕ<äà+ 3.yÓ’wüíe+ 4.XË’e+ 5.uÛ≤>∑e‘·+ 6.uÛÑ$wü +

7.Hês¡Bj·T+ 8.e÷s¡ÿ+&j·T+ 9.Äπ>ïj·T+ 10.ÁãVü≤àyÓ’es¡Ô+ 11. …’+>∑+

12.esêVü≤+ 13.yêeTq+ 14.≈£Ls¡à+ 15.e÷‘·‡´+ 16.>±s¡T&É+

17.kÕÿ+<ä+ 18.ÁãVü‰à+&É+ nì 18>± $uÛÑõ+#·ã&Ü¶sTT. esê¸\T Òø£b˛‘

á j·TT>∑+˝À Á|ü»\T eTs¡DÏkÕÔs¡T. yê´<ÛäT\T, ñ|üÁ<äyê\T MÏe\¢ ìπs«<ä+

ø£\T>∑T‘·T+~. C≤„q jÓ÷>±ìï #ê˝≤eT+~ ne\+_kÕÔs¡T.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

86

ø£*j·TT>∑+ : ø£*j·TT>∑+ #ê˝≤ uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq~. e÷qe⁄\˝À

ø£|ü≥+, zs¡« Òì‘·q+, <Ó’euÛÑ≈£îÔ*ï e~Û+#·≥+, ‘·yÓ÷>∑TD+ ô|]–b˛e≥+,

bıs¡bÕ≥¢e\¢ s√>±\ u≤]q |ü&É≥+,ø£s¡Te⁄, j·TT<ä∆uÛÑj·÷\T, Äø£*#êe⁄\T,

y<ë\ MT<ä $XÊ«dü+ Òø£b˛e≥+, HêdæÔø£‘·«+, nHê#ês¡+, $‘·+&Éyê<ä+,

Áø√<Ûä+, ndü‘ê´˝≤&É≥+, <äTwüºdü+‘êq+, Áu≤Vü≤àDT\T esêíÁXeT <Ûäsêà*ï

bÕÏ+#·ø£ b˛e≥+, n˝≤π> ø£åÁ‹j·TT\T yÓ’Xó´\T ≈£L&Ü dü«<Ûäs¡à ÁuÛÑwüß\e≥+,

X¯SÁ<äT\øÏ Áu≤Vü≤àDT\T eT+Á‘ê\T #ÓãT‘·÷ yê] |üø£ÿH˚ ≈£Ls√Ãe≥+,

X¯SÁ<äT\T sêE˝…’ $Á|ü⁄*ï u≤~Û+#·≥+, >∑s¡“¤ÁkÕyê\T, •X¯óVü≤‘·´\T,

e´_Û#êsê\T n~Ûø£+ ø±e≥+ Çe˙ï ø£*j·TT>∑+˝À »]π> <ës¡TD

dü+|òüT≥q\T.

y˚Ts¡T |üs¡«‘· yÓ’uÛÑe+

uÛÑ÷˝Àø£+˝Àì »+ã÷B«|ü+ eT<Ûä´˝À y˚Ts¡T|üs¡«‘·+ HÓ\ø=+~.

s¡‘·ïeTj·TyÓTÆq •\\‘√ 84 \ø£å\ jÓ÷»Hê\ m‘·TÔ À ñqï Ä yTs¡T |üs¡«‘·+

uÛÑ÷$T˝À |ü<äVü‰s¡T jÓ÷»Hê\ ˝À‘·T˝À bÕ<äTø=ì ñ+≥T+~. <ëì

ÁøÏ+<ëô|’Hê yÓ’XÊ\´+ 96 jÓ÷»Hê\T ø±>± <ëì yÓ&É\TŒ \ø£åjÓ÷»Hê\T

ñ+≥T+~. Ä |üs¡«‘·+ |üs¡y˚TX¯«s¡T&ç ~eýÓTÆq X¯Øsêìï ‘êø£≥+ e\¢

ã+>±s¡T esêíìï bı+~+~. n+‘ø±<äT düeTdüÔ <e‘·\ø° ìyêdüjÓ÷>∑ +>±,

neTs¡T\+‘ê $Vü≤]+# eTH√Vü≤s¡yÓTÆq |üs¡«‘·+>± $sêõ*¢+~. Ç+‘·Ï

ñqï‘·yÓTÆq |üs¡«‘êìï Ä~X‚wüß&ÉT yÓ÷dü÷Ô ñ+≤&ÉT.

yTs¡T |üs¡«‘·+ ‘·÷s¡TŒuÛ≤>∑+˝À, |ü<äàsê>∑ ø±+‹, <äøÏåD uÛ≤>∑+˝À

ã+>±s¡T s¡+>∑Tø±+‹, |ü&ÉeTs¡ uÛ≤>∑+˝À q\¢Ï ø±+‹, ñ‘·Ôs¡uÛ≤>±q |ü>∑&É|ü⁄

es¡í+ ø±+‹ yÓ\T>=+<äT‘·÷ ñ+≥T+~. Ä |üs¡«‘·+ MT<ä s¡ø£s¡ø±\ yT&É\T,

$$<Ûä s¡ø±\ <e‘êìyêkÕ\T, ã+>±s¡+, qes¡‘êï\‘√ bı~–q >√|ü⁄sê\T,

ã+>±s¡T ‘√s¡D≤\T ø£Ïºq ã+>±s¡T <ë«sê\T Ç˝≤ düsê«\+ø±s¡ dü+XÀ_Û‘·+>±

Á|üø±•+# neTsêe‹ nH q>∑s¡+ ñ+≥T+~.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

87

neTsêe‹ q>∑s¡+˝À $H√<ä+>± dü+uÛ≤wæ+#˚, ~yêúÛÑs¡D≤\‘√

n+<ä+>± Á|üø±•+# Åd”Ô\T, düÔquÛ≤s¡+‘√ e+–q n|ü‡s¡dü\T, ø±eT$ø±s¡+‘√

ø£fi¯ófl ‹|ü⁄Œ‘·÷ ej·÷´s¡+>± dü+#·]+#˚ y˚˝≤~ düT+<äØeTDT\T ì+&ç

ñ+≤s¡T. n+‘˚ø±<äT $ø£dæ+∫q ø£eT˝≤\T, ã+>±s¡T yÓT≥T¢ ã+>±s¡T

s¡»qT‘√ ≈£L&çq ÇdüTø£ ‹HÓï\T, ~e´düT>∑+<Ûë\ì yÓ<ä» Ò¢ ø£eT˝≤\Tqï

#ÓiTe⁄\‘√, q<äT\‘√ Ä neTsêer|ü⁄s¡+ yTs¡T|üs¡«‘·+ MT<ä n\sês¡T‘√+~.

yTs¡T |üs¡«‘·+ Äπ>ïj·T ~X˝À n–ï<e⁄&ç q>∑s¡+ ª‘»dæ«μ nH

ù|s¡T‘√ neTsêe‹‘√ düe÷q+>± yÓ\T>=+<äT‘√+~. <ëì <äøÏåD ~X˝À

ã+>±s¡T eTj·TyÓTÆq uÛÑeHê\‘√ j·TeTT&ç q>∑s¡+ ªyÓ’edü«‹μ nH ù|s¡T‘√

yÓ\T>=+<äT‘√+~.

yTs¡T |üs¡«‘·+ HÓ’ãTTr ~X˝À ªXó<ä∆e‹μ nH ù|s¡T‘√ q\¢ì s¡+>∑T‘√

ˇø£ |ü≥ºD+ HÓ\ø=+~. n˝≤π> yêj·TTe´ uÛ≤>∑+˝À ª>∑+<Ûäerμ |ü⁄s¡+,

ñ‘·Ôs¡~X˝À ªeTVü≤√<äj·T+μ nH |ü≥ºD+, áXÊq´ ~X˝À ªj·TXÀerμ |ü⁄s¡+

nH$ ~>∑+‘ê\˝À $sêõ\T¢‘·THêïsTT.

düT+<äs¡yÓTÆq yTs¡T|üs¡«‘·+ ô|’uÛ≤>∑+˝À ÁãVü≤à $wüßí eTùV≤X«s¡T\T

ìedædüTÔ+≤s¡T. Çø£ dæ<äT∆\T j·T≈£åî\T, >∑+<Ûäs¡T«\T, eTTqT\T, uÛÑ÷‘·>∑D≤\T

y˚Ts¡T |üs¡«‘·+ eT<ÛäúÛ≤>∑+˝À ìedækÕÔs¡T. y˚Ts¡T |üs¡«‘·+ MT<ä yÓsTT´

jÓ÷»Hê\ $d”Ôs¡í+‘√ e⁄qï $e÷q+˝À dü÷s¡ #·+Á<ë–ï HÁ‘· Á‘·j·TT&Ó’q

|üs¡yTX«s¡T&ÉT, bÕs¡«r <$, >∑D|ü‹ ≈£îe÷s¡kÕ«$T\‘√ ø£*dæ dæ+Vü‰düq+

MT<ä Äd”qT&Ó’ ñ+≤&ÉT.

leTVü‰$wüßíe⁄ y˚Ts¡T|üs¡«‘·+ yêeTuÛ≤>∑+˝À nsTT<äTe+<ä\

jÓ÷»Hê\ $d”Ôs¡í+‘√ ñ+& $e÷q+˝À n˝≤π> ÁãVü≤à<e⁄&ÉT yTs¡T|üs¡«‘·

<äøÏåD ~X˝À |ü<äàsê>∑eTj·TyÓTÆq ~e´$e÷q+˝À ìedædüTÔ+≤&ÉT.

yTs¡T|üs¡«‘·+ MT<ä ñqï nìï ˝Àø±\˝À •yê\j·÷\T+≤sTT.

yêÏ À ì‘· + •e⁄&ÉT |üPõ+#·ã&ÉT‘·÷ ñ+≤&ÉT. ÁãVü≤àe÷qdü |ü⁄Á‘·T …’q

l *+>∑ |ü⁄sêD+

88

düqø£ düq+<äHê<äT\T á |üs¡«‘·+ MT<ä dü+#·]düTÔ+≤s¡T. q+~πøX«s¡T&ÉT,

>∑D|ü‹, ≈£îe÷s¡kÕ«$T Á|üeT<∏ä>∑D≤\T, u≤\dü÷s¡´ø±+‹‘√ $sêõ˝Ò¢

$e÷Hê\˝À Äq+<ä+>± dü+#·]düT Ô+≤s¡T. M]‘√ bÕ≥T düqø£

düq+<äHê<äT\‘√ düe÷qT …’q y\ø=B› eTVü≤s¡T¸\T ô|’ Àø±˝À¢ ìedækÕÔs¡T.

Ç|ü⁄Œ&ÉT #Ó|æŒq ˝Àø±\˝À jÓ÷>∑uÛÑ÷$TùÛÀ>∑uÛÑ÷$T nì ¬s+&ÉT s¡ø±\

Á|ü<˚XÊ\T+≤sTT.

»+ã÷eèø£å+ : düTj·TXÊ<˚$, dü|ü Ôe÷Á‘·Tø£\T, eTqà<∏äT&ÉT

q+~πøX«s¡T&ç $e÷q+ <ä>∑Zs¡ e⁄+≤s¡T. »+ã÷q~ á yTs¡T|üs¡«‘êìï

#·TÏº Á|üeVæ≤düTÔ+≥T+~. Ä »+ã÷q~ <äøÏåD bÕs¡Ù«+˝À m+‘√ m‘·TÔ>±

»+ã÷eèø£å+ (Hπs&ÉT #Ó≥Tº) yê´|æ+∫ ñ+~. n~ m\¢ø±\+ |òü ≤*ï ø±dü÷Ô

ñ+≥T+~. Ä yTs¡T |üs¡«‘êìï ÄqT≈£îH ªÇ˝≤eè‘·+μ nH es¡+ HÓ\ø=+~.

Ä Ç˝≤eè‘·+˝Àì Á|ü»\T nø£ÿ&ç »+ã÷|òü ≤*ï ‹+≥T+≤s¡T. eT]ø=+<äs¡T

Ä »+ã÷|òü\s¡kÕìï Á‘ê>∑T‘·T+≤s¡T. <ëìe\¢ yês¡+‘ê ã+>±s¡T s¡+>∑T‘√

Á|üø±•kÕÔs¡T. á »+ã÷B«|ü+ nìï B«bÕ\ø° eT<Ûä ˝À XÀuÛ≤j·Te÷Hêq+>±

Á|üø±•dü÷Ô ñ+≥T+~.

»+ã÷ B«|ü yÓ’uÛÑe+

B«bÕ\˝À »+ã÷B«|ü+ \ø£åjÓ÷»Hê\ $d”Ôs¡í+‘√ yê´|æ+#·>±,

|ü¢ø£åB«|ü+ ¬s+&ÉT \ø£å\ jÓ÷»Hê\T ñ+≥T+~. uÛÑ÷$T yÓTT‘·Ô+ dü|üÔ

düeTTÁ<ë\‘√ ø£*|æ @uÛ…’ø√≥¢ jÓ÷»Hê\ $d”Ôs¡í+‘√ dü|üÔ B«bÕ\‘√

$sêõ\T¢‘·÷ ˝Àø±˝Àø£ |üs¡«‘·+‘√ #·T≥ºã&ç e⁄+≥T+~.

yTs¡T|üs¡«‘êìøÏ ñ‘·Ôsêq \|üs¡«‘·+, \|üs¡«‘êìøÏ ñ‘·Ôs¡ uÛ≤>∑+˝À

X‚«‘· |üs¡«‘·+, Ä X‚«‘· |üs¡«‘êìøÏ ñ‘·Ôs¡ ~X˝À Xè+––] nH eT÷&ÉT

|üs¡«‘ê\T+≤sTT. MÏH es¡|üs¡«‘ê\+≤s¡T. yTs¡T|üs¡«‘êìøÏ |üPs¡«~X˝À

»sƒ¡s¡+`<e≈£L≥+ nH ¬s+&ÉT |üs¡«‘ê\THêïsTT. yTs¡Te⁄øÏ <äøÏåD uÛ≤>∑+˝À

ìwü<ÛëÁ~, <ëìøÏ ≈£î&çyÓ’|ü⁄ ùV≤eT≈£L≥+, <ëìøÏ <äøÏåDuÛ≤>∑+˝À Væ≤eTe‘·Œs¡«‘·+,

l *+>∑ |ü⁄sêD+

89

yTs¡Te⁄øÏ |ü&ÉeTs¡ uÛ≤>∑+˝À eTs√¬s+&ÉT |üs¡«‘ê\T ñ+≤sTT. yTs¡T |üs¡«‘·+

düMT|ü+˝ÀH e÷\é+‘·+`>∑+<Ûäe÷<äq+ nH ¬s+&ÉT |üs¡«‘ê\T HÓ\ø=HêïsTT.

Çø£ÿ&É ‘Ó*|æq |üHÓï+&ÉT |üs¡«‘ê\MT<ä dæ<äT∆\T, #ês¡DT\T

$Vü≤]düTÔ+≤s¡T. á |üHÓï+&ÉT |üs¡«‘ê\˝À ˇø£<ëìøÏ eTs√<ëìø° eT<Ûä

‘=$Tà~y\ jÓ÷»Hê\ n+‘·s¡+ ñ+~. Væ≤e÷\j·÷\øÏ #Ó+~q á es¡+

uÛ≤s¡‘· es¡+ nì Á|üdæ~∆ #Ó+~+~. esê¸\T yÓTT‘·Ô+ ‘=$Tà~. 1.uÛ≤s¡‘·

es¡+ 2. ùV≤eT≈£L≥+ 3.øÏ+|ü⁄s¡Twü es¡+ 4.Vü≤]es¡+ 5.Ç˝≤ es¡+

6.s¡eT´ø£ es¡+ 7.X‚«‘· es¡+ 8.Xè+– es¡+ 9.≈£îs¡Tes¡+ nH$.

yTs¡T |üs¡«‘êìøÏ <äøÏåD ñ‘·Ôs¡ uÛ≤>±˝À¢ ñ+& esê¸\T (uÛÑ÷uÛ≤>±\T)

<ÛäqTdüT‡ Äø±s¡+˝À ñ+≤sTT. yTs¡T|üs¡«‘·+ ‘·÷s¡TŒ |ü&ÉeTs¡ ~X˝À¢ ñqï

¬s+&ÉT esê¸\T n+‘· ô|<ä›$>± ñ+&Ée⁄. e÷\é+‘· |üs¡«‘·+ ¬s+&ÉTy\

jÓ÷»Hê\ m‘·TÔ À 34 y\ jÓ÷»Hê\ yÓ&É\TŒ‘√ ñ+≥T+~. eT+<äs¡–],

<e≈£L≥+ nH |üs¡«‘ê\T ‘·÷s¡TŒ ~X˝À ¬ø’ ≤dü+, >∑+<Ûäe÷<äq |üs¡«‘ê\T

<äøÏåD ~X˝À, ìwü<Ûä–], bÕ]j·÷Á‘· |üs¡«‘ê\T |ü&ÉeTs¡ ~X˝À ªÁ‹Xè+>∑+μ

ªC≤s¡T∫μ nH |üs¡«‘ê\T ñ‘·Ôs¡ ~X˝À $sêõ\T¢‘·THêïsTT.

á $<Ûä+>± eTVü≤√qï‘·yÓTÆq y˚Ts¡T |üs¡«‘êìøÏ Hê\T>∑TyÓ’|ü⁄˝≤

yê´|æ+∫q eT+<äs¡, >∑+<äe÷<äq, $|ü⁄\, dübÕs¡Ù« nH |üs¡«‘ê\ <ë«sê

á uÛÑ÷$T ø£<ä\≈£î+&Ü dæ∆s¡+>± ñ+~.

Hê\T>∑T |üs¡«‘ê\T : eT+<äs¡ |üs¡«‘·+ MT<ä ø£<ä+ãeèøå±\T

>∑+<Ûäe÷<äq |üs¡«‘·+ MT<ä »+ã÷(H˚πs&ÉT) eèø£å+, $|ü⁄\ XË’\+MT<ä

nX«‘·∆(yê]) eèø£å+, düTbÕs¡Ù « |üs¡«‘·+ MT<ä q´Á>√<Ûä(eTiÏ¿) #Ó≥Tº XÊUÀ|ü

XÊK\‘√ $düÔ]+∫ ñ+≤sTT. á Hê\T>∑T |üs¡«‘ê\ MT<ë Hê\T>∑T

eTH√Vü≤s¡yÓTÆq eHê\THêïsTT. n$ 1.#Ó’Á‘·s¡<∏äeq+ 2.>∑+<Ûäe÷<äq eq+

3.yÓ’ÁuÛ≤»qeq+ 4.kÕ$Áreq+. á eHê\ìïÏ À <e‘·\T $Vü≤]düTÔ+≤s¡T.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

90

•eπøåÁ‘ê\T : á Hê\T>∑T |üs¡«‘ê\ø° 1.|üPs¡«uÛ≤>∑+˝À $TÁ‘X«s¡+

2.<äøÏåDuÛ≤>∑+˝À wüùwX«s¡+ 3.|ü•ÃeT uÛ≤>∑+˝À eπs´X«s¡+ 4.ñ‘·Ôs¡ ~X˝À

ÄÁeTπøX«s¡+ nH •eπøåÁ‘ê\THêïsTT. MÏ‘√ bÕ≥T 1.ns¡TD√<ä+ 2.e÷qdü+

3.dæ‘√<ä+ 4.eTVü‰uÛÑÁ<ä+ nH Hê\T>∑T düs¡düT‡\T, Ç+ø± ≈£îe÷s¡kÕ«$T

πøåÁ‘ê\T q\TyÓ’|ü⁄˝≤ $düÔ]+∫ ñHêïsTT. á ~e´ πøåÁ‘ê\˝À πøe\+ eTTqT\T,

eTVü≤s¡T¸\T e÷Á‘·yT ñ+&É>∑\s¡T. e÷qe⁄\T Çø£ÿ&É J$+#· Òs¡T.

á nìï ÁbÕ+‘ê\˝À <e‘·\T •yê\j·÷*ï ì]à+∫ •e⁄DÏí ì‘· +

Äsê~Ûdü÷Ô ñ+≤s¡T. Çø£ÿ&ÉTqï _\«eq+˝À eTVü‰\ø°Î e+Ï <e‘·\T,

ns¡T®q eèø£åeq+˝À ø£X´bÕ~ eTVü≤s¡T¸\T, ‘êfieq+˝À Ç+Á<ä ñù|+Á<äT\T,

ñ<äT+ãs¡(yT&ç) eq+˝À ø£s¡›e÷~ eTVü≤s¡T¸\T, ÄÁeT (e÷$T&ç)eq+˝À

$<ë´<Ûäs¡T\T, dæ<äT∆\T, ì+ã(y|ü) eq+˝À Hê>∑<e‘·\T, kÕ<ÛäT´\T øÏ+Xóø£

eq+˝À dü÷s¡T´&ÉT, s¡TÁ<ä>∑D≤\T, ;C≤|üPs¡ eq+˝À ãèVü≤düŒ‹, øöeTT<ä

eq+˝À lVü≤] ‘·~‘·s¡T\THêïs¡T. q´Á>√<Ûä (eTÁ]) eq+˝À Ä~X‚wüß&ÉT

ìedædüTÔ+≤&ÉT. á Ä~X‚wüß&˚ bÕ‘êfi¯+˝À ≈£L&Ü ìedædü÷Ô düeTdüÔ

uÛÑ÷eT+&É ≤ìï ‘·q |ü&É>∑\ MT<ä yÓ÷düTÔ+≤&ÉT. Ç˝≤ düø£\ »>∑‘·TÔø° Ä<Ûës¡yÓTÆq

yê&ÉT>± Ä~X‚wüß&ÉT+≤&ÉT. á Ä~X‚wüß& <ë«|üs¡ j·TT>∑+˝À ã\sêeTT&ç>±

»ìà+#ê&ÉT.

|üqdü eèø£åeq+˝À X¯óÁø±#ês¡T´&ç‘√ düVü‰ ø=+<äs¡T <ëqe⁄\T,

ndüTs¡T\T, $XÊKeq+˝À øÏHÓïs¡T\T, eTVü‰düsêŒ\T ñ+≤sTT. MÏ‘√

bÕ≥T eTH√Vü≤s¡eq+˝À ø√≤¢~ eTVü‰eèøå±\THêïsTT. Çø£ÿ& Á|üeT<∏ä>∑D≤\‘√

q+BX«s¡T&ÉT MÏ‘√ bÕ≥T ªdü+‘êqø£μ Á|ü<X+˝À düs¡dü«r<$ Äq+<ä+>±

ìedædüTÔ+≥T+~.

•e *+>±s¡Ãq ÁbÕeTTK´+

á Àø£eT+‘ê •e*+>∑eTj·T+ ø±ãÏº á düeTdüÔ+ •e*+>∑+ MT<

Ä<Ûës¡|ü&ç+<äì ‘Ó\Tk Ô+~. ø£qTø£ n;Ûwüºdæ~∆ ø√s¡T≈£îHyê&ÉT *+>±s¡Ãq #j·÷*.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

91

<e‘·\T, <Ó’‘·T´\T, <ëqe⁄\T, j·T≈£åî\T, $<ë´<Ûäs¡T\T, dæ<äT∆\T,

sêø£ådüT\T, |æ‘·è<e‘·\T, eTTqT\T, ~e⁄´\T, |æXÊ#ê\T, øÏqïsê~ >∑D≤\T

Ç˝≤ n+<äs¡÷ •e*+>±ìï n]Ã+∫q+<äTe Ò¢ ‘·eT ‘·eT ø√]ø£*ï dæ~∆+|ü

#˚düT≈£îHêïs¡T. düπs«X¯«s¡T&Ó’q •e⁄&ç eTT+<äT n+<äs¡÷ |üX¯óe⁄\T>± |ü&ç

ñHêïs¡T. Ms¡+‘ê bÕXó|ü‘· Áe‘êìï Ä#·]ùdÔ á |üXó‘·«+ ‘=\–b˛‘·T+~.

n~ m˝≤>∑+fÒ?

eTT+<äT>± z+ø±s¡+‘√ ◊<äTkÕs¡T¢ ÁbÕD≤j·÷eT+ #dæ |üè~Ûyê´~

|ü+#·eTVü‰uÛÑ÷‘ê*ï XÀ~Û+∫, z+ø±sêìï ñ#·Ã]dü÷Ô ÁbÕDyêj·TTe⁄*ï

dü+j·T$T+∫, C≤„HêeTè‘·yÓTÆq z+ø±sêìï X¯Øs¡+˝Àì nìï n+>±\˝À

yê´|æ+|ü#˚j·÷*. ‘·s¡Tyê‘· ø£πsà+Á~j·÷\ì z+ø±s¡+‘√ XÀ~Û+∫ ‘·q

XØsêìï #Ó’‘·qé+‘·+ #düTø√yê*.

1.n–ï]‹ uÛÑdüà 2.yêj·TT]‹ uÛÑdüà 3.»\$T‹ uÛÑdüà 4.düú\$T‹

uÛÑdüà 5.y√ýT‹ uÛÑdüà 6.düs¡«>¥+ Vü≤yê Ç<ä>¥+ uÛÑdüà nH eT+Á‘ê*ï #·<äTe⁄‘·÷

uÛÑkÕàìï ‘êø±*. ‘·s¡Tyê‘· Á‹j·÷j·TTwü+, »eT<ä ï' Ç‘ê´~ eT+Á‘ê\‘√

ñ<äj·T+, eT<Ûë´Vü≤ï+, kÕj·T+Á‘·+ bı&ç uÛÑkÕàìï efifl+‘ê sêdüTø√yê*.

BHï ñ<ä÷“¤fiq+ n+≤s¡T.

BìH bÕXó|ü‘· Áe‘·+ n+≤s¡T. Bìï Ä#·]+∫q yê&çøÏ •ejÓ÷>∑+

dæ~∆düTÔ+~. •e*+>±ìï ø£ dü+ ˇø£ dü+e‘·‡s¡+ |üPõùdÔ Jyê‘·àøÏ |üXó

uÛ≤e+ ‘=\–b˛‘·T+~.

ÁãVü≤à$wüßí s¡TÁ<äT\T u≤Vü≤´+˝À n+‘·s¡+˝À uÛÑøÏÔ ÁX<ä∆\‘√ |üs¡yTX«s¡TDÏí

Äsê~Û+∫, düèwæº, dæú‹ \j·÷\H ø±sê´*ï ìs¡«Væ≤düTÔHêïs¡T.

Á|ü‹s√p ˇø£ÿø£ åDø±\yÓT ÆHê •e⁄DÏ í |üP», »|ü, <Ûë´Hê\˝À

düà]+#·ø£b˛‘, ø°&ÉT, eTT|ü⁄Œ ‘·|üŒ<äì Á>∑Væ≤+#ê*.

•euÛÑøÏÔ|üs¡T\T •yê]Œ‘·yÓTÆq eTqdüT‡ ø£*–qyês¡T •edüàs¡D #ùdyês¡T

m|üŒÏø° <äT'U≤ìï bı+<äs¡T.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

92

n+<äyÓTÆq uÛÑeHê\T, ã+>±s¡T ÄuÛÑs¡D≤\T, n+<äyÓTÆq Åd”Ô\T, ‘·è|æÔ ø£*π>+‘·

<Ûäq+ Çe˙ï •e|üP»#dæq yê]øÏ \_Û+# ◊Væ≤ø£ |òü ≤\T.

uÛÑ÷˝Àø£+˝À eTVü‰sê» uÛÀ>±ìï |üs¡˝Àø£+˝À dü«s¡Z˝Àø£ düTU≤*ï

ø√s¡T≈£îHyês¡T J$‘ê+‘·+ *+>∑dü«s¡÷|ü⁄&Ó’q •e⁄DÏí Äsê~Û+#ê*.

•e⁄DÏí Äsê~Û+∫q yê]øÏ Væ≤+kÕ<√wü+ n+≥<äT.

<e‘·\T d”«ø£]+∫q •e*+>±\T

|üPs¡«+ <˚e•*Œ $X¯«ø£s¡à ÁãVü≤à<˚e⁄&ç Ä»„ì nqTdü]+∫,

$$<Ûäs¡ø±\ <˚e‘·\øÏ yê]yê] n~Ûø±sê\øÏ nqT>∑TD+>± s¡ø£s¡ø±\

•e*+>±*ï ì]à+∫ Ç#êÃ&ÉT.

1.$wüßíeT÷]ÔøÏ Ç+Á<ä \eTDÏ‘√ #dæq *+>±ìï 2.<y+Á<äT&çøÏ

|ü<äàsê>∑eTDT\‘√ #dæq *+>±ìï 3.≈£îuÒs¡T&çøÏ ã+>±s¡T *+>±ìï 4.$X‚«

<e‘·\øÏ ` yÓ+&ç *+>±ìï 5.nwüºedüTe⁄\øÏ ` #·+Á<äø±+‘·eTDÏ*+>±ìï

6.yêj·TT<e⁄&çøÏ ` Ç‘·Ô&ç *+>±ìï 7.n•«˙ <e‘·\øÏ ` eTÏº‘√ #dæq

*+>±ìï 8. es¡TD<e⁄&çøÏ düŒ¤Ïø£ *+>±ìï 9.Ä~‘·T´\øÏ sê– *+>±ìï

10.#·+Á<äT&çøÏ eTT‘ê´\‘√ #dæq *+>±ìï 11.nq+‘ê~ eTVü‰düsêŒ\øÏ

|ü>∑&É*+>±ìï 12.sêø£ådüT\øÏ ÇqT|ü*+>±ìï 13.j·T≈£åî\øÏ ã+>±s¡+,

yÓ+&ç, Ç‘·Ô&ç ø£*|æq Á‹˝ÀVü≤*+>±ìï 14.Á|üeT<∏ä>∑D≤\øÏ ` ã+>±s¡+,

yÓ+&ç, sê–, Ç‘·Ô&ç ø£*|æ #dæq *+>±ìï 15.#êeTT+&Ü~ dü|üÔe÷‘·èø£\øÏ

ÇdüTø£‘√ #dæq *+>±ìï 16.HÓ’s¡è‹<e‘·øÏ <e<ës¡T ø£Ás¡‘√ #dæq *+>±ìï

17.j·TeT<Ûäs¡àsêEøÏ eTs¡ø£‘· *+>±ìï 18.˙\˝ÀVæ≤‘ê~ @ø±<äXs¡TÁ<äT\øÏ

` uÛÑdüà*+>±ìï 19.\ø°Î<˚$øÏ`_\«eèø£å+ ø£Ás¡‘√ #˚dæq *+>±ìï

20.≈£îe÷s¡kÕ«$TøÏ ` >√eTj·T+‘√ #˚dæq *+>±ìï 21.eTTqT\øÏ `

<äs¡“¤ø=q\‘√ #dæq *+>±ìï 22.yêe÷~ X≈£îÔ\øÏ |üP\‘√ #dæq *+>±ìï

23.düs¡dü«r <$øÏ ` ‘Ó\¢Ï eÁ»+‘√ #dæq *+>±ìï 24.<äTsêZ<$øÏ `

ã+>±s¡T *+>±ìï 25.eT+Á‘·<e‘·\øÏ ` ù|]q HÓsTT´‘√ #dæq *+>±ìï

l *+>∑ |ü⁄sêD+

93

26.eT÷]Ô e+‘ê …’ Äø±sê\T <Ûä]+∫q y<ë\øÏ ` >∑Ïº ô|s¡T>∑T‘√ #dæq

*+>±ìï 27.~e´ |æXÊ#ê\øÏ dü‘·TÔ‘√ #j·Tã&É¶ *+>±ìï Ç#êÃ&ÉT. ÁãVü≤à

#Ó|æŒq $<Ûä+>± Äj·÷ <e‘·\+<äs¡÷ $X«ø£s¡à<ë«sê *+>±*ï d”«ø£]+∫,

ì‘· + yêÏì |üPõdü÷Ô, n_ÛùwøÏdü÷Ô ‘·eT |ü<äe⁄˝À¢ ø=qkÕ>∑T‘·THêïs¡T.

•e*+>∑ s¡ø±\T : Á<äeúÛÒ<ë*ï nqTdü]+∫ *+>±\˝À ø=ìï

uÛÒ<ë\THêïsTT. 1.XË’\C≤\T (|üs¡«‘ê~•\\ qT+∫ ‘·j·÷s¡T #j·Tã&$)

2.s¡‘·ïC≤\T (s¡ø£s¡ø±\ s¡‘êï\‘√ #j·Tã&$) 3.<Ûë‘·TC≤\T ($$<Ûäs¡ø±\

<Ûë‘·Te⁄\‘√ #˚ùd *+>±\T)4.<ës¡TC≤\T ($$<Ûäs¡ø±\ eèøå±\ ø£\|ü‘√

#j·Tã&$) 5.eTèDàj·÷\T (eTÏº‘√ #j·Tã& •e*+>±\T)6.ø£åDÏø±\T

(eTT>∑TZ|æ+&ç‘√ #ùd *+>±\T)

•e*+>∑ |òü\+ :

lÁ|ü<ä+ s¡‘·ï»+*+>∑+ XË’\»+ düs¡«dæ~∆<ä+ ˆ

<Ûë‘·T»+ <Ûäq<ä+ kÕøå±<ë›s¡T»+ uÛÀ>∑dæ~∆<äyéT ˆ

eTèDàj·T+#Ó’e $Áù|+Á<ë' düs¡« dæ~∆ø£s¡+ XóuÛÑ+ ˆ

eTq•Ã+‘êVü≤s¡+#Ó’e ø£åDÏø£+ Áb˛#· ‘ ãT<ÛÓ’' ˆˆ

Äs¡Ts¡ø±\ *+>±\˝À s¡‘·ï+‘√ #dæq *+>∑+ ◊X«sê´ìïdüTÔ+~.

|üs¡«‘·•\\‘√ #dæq *+>∑+ dæ<äT∆*ï Á|ükÕ~düTÔ+~. <Ûë‘·Te⁄\‘√ ì]à+∫q

•e*+>∑+, <Ûäq<ÛëHê´*ï n+~düTÔ+~. ø=j·T´‘√ #dæq *+>∑+ düTKuÛÀ>±*ï

n+~düTÔ+~. eTÏº‘√ #dæq *+>∑+ ‘ê‘êÿ*ø£ ø√]ø£*ï dæ~∆+#˝≤ #düTÔ+~.

ø£åDÏø£*+>∑+ eTqdüT˝Àì u≤<Ûä*ï ‘=\–düTÔ+~.

XË’\»+ #√‘·ÔeT+ Áb˛ø£Ô+ eT<Ûä eT+ s¡‘·ï»+ ‘·<∏ë ˆ

<Ûë‘·TC≤~ø£ *+>∑+‘·T ø£ìwü+ dü+uÛÑy<ä∆èeyéT ˆˆ

•e*+>±\˝À düŒ¤Ïø±~ •\\‘√ ì]à+∫q *+>±\T ñ‘·ÔeTyÓTÆqeì,

s¡‘êï\‘√ ì]à+∫q$ eT<Ûä eTyÓTÆqeì, <Ûë‘·Te⁄\‘√ ì]à+#˚ *+>±\T

∫e]eì #ÓãT‘ês¡T.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

94

•e*+>∑ dü«s¡÷|ü+ :

eT÷ Ò ÁãVü‰à ‘·<∏ëeT<Û $|òüTís¡Áπ> eTùV≤X«s¡' ˆ

s¡TÁ<√|ü] eTVü‰<e' Á|üDyêK´dü‡<ë•e' ˆˆ

•e*+>±ìøÏ ñ+& ÁøÏ+~ |”sƒ¡+ MT<ä ÁãVü≤à<e⁄&ÉT, bÕqe≥º+

MT<ä lVü≤], bÕqe≥º+ ô|’q ñ+& |æ+&É+ MT<ä |üs¡yTX«s¡T&ÉT, |æ+&É+ô|’qTqï

•Ks¡+MT<ä dü<ë•e⁄&ÉT ø=\Te⁄+≤s¡T.

*+>∑yB eTVü‰<M Á‹>∑TD≤Á‹j·TeT+_ø± ˆ

‘·j·÷ #· |üP»jT<ä düTÔ <M<eXÃ |üP»‘ ˆˆ

•e*+>∑ dü«s¡÷bÕìï eTs√$<Ûä+>± ≈£L&Ü #ÓãT‘ês¡T. •e*+>∑

y~ø£ dü‘·Ô «s¡»düÔyÓ÷>∑TD≤\H Á‹>∑TD≤‹àø£ eTVü‰<$. Ä y~ø£ MT<ä $\dæ Ò¢

|æ+&Édü«s¡÷|ü⁄&ÉT |üs¡yTX«s¡T&ÉT. ø£qTø£ bÕqe≥º+‘√ ñqï •e*+>±ìï

n]Ã+∫q yê&ÉT »>∑Hêà‘ê|æ‘·s¡T …’q bÕs¡«r |üs¡yTX«s¡T*ï Äsê~Û+∫qfÒº.

•e*+>∑ kÕú|üq : •\‘√ ì]à+∫q~ø±˙, s¡‘êï\‘√ ì]à+∫q

*+>±ìï ø±˙ dü\ø£åD+>± Ä\j·T+ Òø£ eT+~s¡+˝À kÕú|æ+∫q |ü⁄D≤´‘·Tà&ÉT,

eTVü‰$wüßíe⁄ #‘·, ÁãVü‰à~ <e‘·\ #‘· Ç+Á<ë~ nwüº~ø±Œ\≈£î\#‘ê, dæ<ä∆,

$<ë´<Ûäs¡, >∑+<Ûäs¡«, Hê>∑, j·Tø£å, øÏHÓïs¡, sêø£ådüT\ #‘· düTÔ‹+#·ã&É‘ê&ÉT.

|ü$Á‘·yÓTÆq <e<äT+<äTuÛÑT\ Hê<ë*ï $+≥÷ uÛÑ÷s¡T“¤edüT‡esê~ Àø±\ìïÏ

n‹Áø£$T+∫ n+‘·ø£Hêï >=|üŒyÓ’q s¡ú «˝Àø±\øÏ (•e˝Àø£+) #s¡T≈£î+≤&ÉT.

kÕú|üq jÓ÷>∑ +ø±ì *+>±\T : <Ûë‘·Te⁄\‘√, ø=j·T´‘√, eTÏº‘√

#dæq *+>±\T kÕú|æ+#·≤ìøÏ jÓ÷>∑ yÓTÆq$ ø±e⁄. •e*+>±ìï kÕú|æ+#yê&ÉT

<$, >∑D|ü‹, q+~, Hê>∑ düVæ≤‘·+>± $~Û$<Ûëq+>±, n+<äyÓTÆq~ >√ø°ås¡+˝≤>±

dü«#·Ã¤yÓTÆq~ nsTTq •e*+>±ìï kÕú|æ+#ê* (Á|ü‹wæ+#ê*). n˝≤ kÕú|üq

#dæqyê&ç XØs¡+˝À |üs¡yTX«s¡T&ÉT dü<ë ø=\Te⁄+≤&ÉT.

á $<Ûä+>± $~Û$<Ûëq+‘√ kÕú|æ+∫q •e*+>±ìï ‘êøÏq+‘·

e÷Á‘êH e÷qe⁄&ÉT |üs¡e÷q+<ëìï, n+‘·T Òì |ü⁄D≤´ìï bı+<äT‘ê&ÉT.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

95

*+>∑ Á|ü‹wü#dæq yê&ç |ü⁄D´+ nq+‘·+. <ëìï e]í+∫ #Ó|üŒ≤ìøÏ ø√Ï

dü+e‘·‡sê …’Hê dü]b˛e⁄. ø£qTø£ •euÛÑ≈£îÔ&Ó’qyê&ÉT e´j·TÁ|üj·÷dü\T |ü&Ó’Hê

Ç‘·s¡T*ï j·÷∫+#Ó’Hê •e*+>±ìï kÕú|æ+#ê*.

|üs¡y˚TX¯«s¡T&ç ìsêø±s¡ dü«s¡÷|ü+

C>∑‹Œ‘· nsTTq |üs¡y˚TX¯«s¡T&ÉT z+ø±s¡ dü«s¡÷|ü⁄&Éì ø=+<äs¡T,

n~ø±<äT Äj·Tq y˚<ë+‘·$C≤„q s¡÷|ü⁄&Éì Ç+ø=+<äs¡T, n˝≤π> X¯ã›

düŒs¡Ùs¡÷|ü, s¡dü >∑+<∏ë‘·àø£yÓTÆq $wüj·÷*ï j·T<∏ë‘·<Ûä+>± >∑T]Ô+# C≤„qyT

•e⁄&Éì eT]ø=+<äs¡T #ÓbÕŒs¡T. nsTT‘˚ |üs¡y˚TX¯«s¡TDÏí kÕøå±‘·ÿ]+|ü#˚ùd

»|ü, |üPC≤, <Ûë´q k ÔÁ‘ê<äT\‘√ ≈£L&çq ñbÕdüHê C≤„qyT |üs¡yTX«s¡T&Éì

yê´düeTVü≤]¸ ñ<√“~ÛkÕÔ&ÉT.

Ç˝≤+Ï C≤„Hêìï bı+<ä≥+ e Ò¢ eTTøÏÔ \_ÛdüTÔ+~. eT] C≤„q+

ø£\>±\+fÒ! n+<äT≈£î •yêqTÁ>∑Vü≤+ ø±yê*. n~ m˝≤ bı+<ë\+fÒ!

ìcÕÿeTø£sêà#·s¡D‘√ Á‹ø£s¡D Xó~∆>± •e⁄DÏí Äsê~ÛùdÔ •eC≤„q+ bı+<ä>∑\+.

|üs¡yTX«s¡T&ç $sêŸs¡÷|ü+ : $X«s¡÷|ü⁄&Ó’q $X‚«X«s¡T&çøÏ dü«s¡Z+`

•s¡düT‡>±, πøåÁ‘·s¡÷|üyÓTÆq uÛÑ÷$T Hê_Û>±, dü÷s¡ #·+Á<ä, n>∑Tï\T eT÷&É÷`

Á‹HÁ‘ê\T>±, ~≈£îÿ\˙ï`#Óe⁄\T>±, bÕ‘êfi˝Àø£+ bÕ<ë\T>±, düeTTÁ<ë\T`

eÁkÕÔ\T>±, <˚e‘·\+‘êùÛÑTC≤\T>±, qø£åÁ‘ê\T`ÄuÛÑs¡D≤\T>±, Á|üø£è‹`

uÛ≤s¡ >±, |ü⁄s¡Twüß&ÉT CqH+Á~j·T+>± Ä dü<ë•e⁄&ÉT $X«s¡÷bÕìï <Ûä]+∫

Á|üø±•kÕÔ&ÉT.

n˝≤+Ï $sêŸ •e⁄&ç H√ÏqT+∫ ÁãVü≤à <e⁄&ÉT` Áu≤Vü≤àDT\T,

uÛÑTC≤\ qT+∫ Ç+Á<ä ñù|+Á<äT\T, ø£åÁ‹j·TT\T, ‘=&É\T qT+∫ ` yÓ’Xó´\T,

bÕ<ë\qT+∫ XSÁ<äT\T ñ<äsTT+#ês¡T. Ä $sêŸ •e⁄&çøÏ |ü⁄wüÿ˝≤ es¡Ôø£+

˝≤+Ï ˙* yT|òü÷\T yÓ+Á≥Tø£ ≤¢ ñHêïsTT. Ä eTVü‰•e⁄&ç Hêdæø£qT+∫

yÓ\Te&É¶ yêj·TTe⁄\T ÁXó‘·T\T #Ó|æŒq ø£s¡à\ >∑eTq+>± ñHêïsTT.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

96

ñbÕdüHê‘·àø£ C≤„q+ : |üs¡yTX«s¡T&ÉT ø±eT´ø£s¡à\‘√ø±˙, Ç+Á~j·T

$C≤„Hê\‘√ø±˙ nqTÁ>∑Væ≤+#ê&ÉT. πøe\+ ìcÕÿeT ñbÕdüq‘√H Äj·Tq

düT\uÛÑ kÕ<ÛäT´&Ée⁄‘ê&ÉT. á ñbÕdüHê‘·àø£yÓTÆq C≤„q+ 1.ø£s¡à 2.‘·|üdüT‡

3.»|ü+ 4.<Ûë´q+ nì Hê\T>∑T $<Ûë\T>± ñ+≥T+~.

MÏ À ìcÕÿeT+>± ø£s¡à*ï Ä#·]+#·≥+ ø£Hêï ‘·b˛j·T»„+ m+‘√

>=|üŒ~. Ä ‘·b˛j·T»„+ ø£Hêï yÓsTT ¬s≥T¢ $T+∫+~ »|üj·T»„+, »|üj·T»„+

ø£Hêï eTs√ yÓsTT´ ¬s≥T¢ n~Ûø£yÓTÆq |òü˝≤ìï#˚Ã~ <Ûë´qj·T»„+. ø£qTø£

<Ûë´qj·T»„+ ø£Hêï $T+∫+~ ˝Ò<äì n+<äs¡÷ Á>∑Væ≤+#ê*. ìX¯Ã\yÓTÆq

<Ûë´qyT •ekÕøå±‘êÿsêìøÏ e÷s¡Z+.

‘·b˛j·T»„eT+fÒ s¡TÁ<ë<Ûë´j·÷ìï (qeTø£ #·eTø£ nqTyêø±\T)

|ü]ƒ+#·≥+. <Ûë´qj·T»„+ n+fÒ ∫<ëq+<äs¡÷|ü⁄&Ó’q Ä •e⁄& HqT nì

ìXÃ\yÓTÆq eTqdüT˝À ˇø£ÿ ø£åDø±\+ ∫+‹+#·≥+ Òø£ uÛ≤$+#·≥+. Ç˝≤

<Ûë´qj·T»„+ #˚ùdyê&çøÏ @<√ ˇø£ X¯óuÛÑdü+<äs¡“¤+˝À •e⁄&ÉT eTqdüT˝À

kÕøå±‘·ÿ]kÕÔ&ÉT. <Ûë´q dæ~∆ì bı+~ á $XÊ«qï+‘ê •eeTj·T+>±

uÛ≤$+#yê&çøÏ m˝≤+Ï ÁbÕj·T•Ã‘êÔ\÷ ñ+&Ée⁄. yês¡T m|ü⁄Œ&É÷ |ü]Xó<ä∆+>±H

ñ+≤s¡T.

•e*+>∑ C≤ „q+ : e÷qe⁄\T |üPõ+#˚ •e*+>±\T ¬s+&ÉT

$<Ûë\T>± ñ+≤sTT. 1.u≤Vü≤´*+>±\T 2.ÄuÛÑ +‘·s¡ *+>±\T nì. •\\T

s¡‘êï\‘√ ì]à+∫q *+>±\T u≤Vü≤ýÓTÆq$, MÏì dü÷ú\*+>±\T n+≤s¡T.

dü<ëq+<ë‘·àø£yÓT Æq dü÷ø£Î*+>±ìï ÄuÛÑ´+‘·s¡ *+>∑+ n+≤s¡T.

á dü÷ø£Î*+>∑+ •ejÓ÷>∑T\ Vü≤è<äj·÷\˝À Çwüº*+>∑+>± Á|üø±•dü÷Ô

ñ+≥T+~. dü÷ú\ *+>∑+ ø£s¡àìwü˜ ø£*–q •euÛÑ≈£îÔ\‘√ u≤Vü≤´+>±

|üP»\+<äT≈£î+≥÷ e⁄+fÒ, dü÷ø£Î*+>∑+ jÓ÷>∑T\ Vü≤è<äj·÷\˝À ø=\Te⁄+&ç

ì‘· + <Ûë´q+ <ë«sê |üP»\+<äT≈£î+≥T+~. á dü÷ø£Î*+>±Hï ÁbÕD*+>∑eTì

≈£L&Ü n+≤s¡T.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

97

dü÷ø£Î*+>∑ s¡÷|ü+˝À Á|ü‹ˇø£ÿ] Vü≤è<äj·÷\˝À Ä |üs¡yTX«s¡T&ÉT

ìedædü÷ÔH ñ+≤&ÉT. nsTT‘ <ëìï n+<äs¡÷ <ä]Ù+#· Òs¡T. eT] dü÷ø£Î*+>∑

<äs¡Ùq+ ø±yê\+fÒ eTT+<äT>± dü÷ú\ *+>±ìï u≤Vü≤´+>± ìj·TeTìwü\‘√

Á‹ø£s¡D Xó~∆>± |üPõùdÔ Áø£eT Áø£eT+>± dü÷ø£Î*+>±ìï m˝≤ <Ûë´qe÷s¡Z+˝À

Äsê~Û+#ê˝À ne>∑‘·eTe⁄‘·T+~. ∫e]øÏ <Ûë´q+ dæ~∆+∫ Ä‘·à*+>∑+

~eĆÀ´‹>± <äs¡Ùq$TdüTÔ+~.

dü÷s¡ uÛÑ>∑yêqT&ÉT ˇø£ÿ& nsTTq|üŒÏø° ˙Ï<Ûës¡ À¢ #·÷ùdÔ mH√ï

dü÷s¡T´\T>± ø£ì|æ+∫q≥Tº dü∫Ã<ëq+<ä dü«s¡÷|ü⁄&Ó’q |üs¡yTX«s¡T&ÉT ˇø£ÿ&

dü÷ú\ dü÷ø£Î*+>±\˝À, #‘·T\T, ø±fió¢, eTTU≤~ nej·Tyê\‘√ ì]à+∫q

•e⁄&ç $Á>∑Vü‰\˝À _Ûqï _Ûqï\ø£åD≤\‘√ >√#·]dü÷Ô ñ+≤&ÉT.

•y√bÕdü≈£î&Ó’q yê&ÉT ‘·qøÏ ø£qã&~, $qã&~ n+‘ê •eeTj·TyT

qì ‘Ó\TdüTø√yê*. ø£\˝À $$<Ûä s¡ø±\ düTKuÛÀ>±\T nqTuÛÑ$+#·≥+,

<ëì <ë«sê m+‘√ ‘·è|æÔ bı+<ä≥+ n< ø£\˝À eTs√kÕ] mH√ï ø£cÕº\øÏ

u≤<Ûä\øÏ >∑T¬s’ y<äq bı+<ä≥+ »s¡T>∑T‘·T+~. ø±˙ yÓT\≈£îe˝ÀøÏ e#êÃø£

#·÷ùdÔ nyM ì»+ø±eì eTq≈£î ‘Ó\TdüTÔ+~. |üs¡yTX«s¡ kÕøå±‘êÿs¡+ bı+~q

yê&çøÏ C≤‹, ≈£î\ uÛÒ<ë\T ñ+&Ée⁄.

dü+kÕs¡+˝À ñqï uÛÑ≈£îÔ\ Vü≤è<äj·÷\˝À |üs¡y˚TX¯«s¡T&ÉT dü÷ø£Î

*+>∑+>±, ÁbÕD *+>∑+>± Á|üø±•dü÷Ô ñ+≤&ÉT. dü+kÕs¡ \+|ü≥+ Òì

•ejÓ÷>∑T\T ‘·eT Vü≤è<äj·÷+‘·sêfi¯+˝À ñqï Ä‘·à*+>±ìï <ä]Ùdü÷Ô

•yêq+<ëìï bı+<äT‘ês¡T. düs¡«E„&Ó’q •e⁄DÏí ‘·eT Vü≤è<äj·T+˝ÀH ø±ø£,

u≤Vü≤´+>± ø£ì|æ+# •e*+>∑+˝À, dü÷s¡T´&ç À ≈£L&Ü uÛ≤$kÕÔs¡T.

X¯øÏÔ`•e⁄\ Äsê<Ûäq : |üs¡y˚TX¯«s¡T&ÉT m+‘·Ïyê&√ X¯øÏÔ≈£L&Ü

n+‘·Ï< ø£qTø£ Ç<ä›Øï düeTuÛ≤e+‘√ Äsê~Û+#ê*.

j·T<∏ë•e düÔ<∏ë<M j·T<∏ë<M düÔ<∏ë•e' ˆ

‘·kÕà<äuÛÒ<ä ãT<ÓÌ∆ e •e+ <M+ j·TCÒqïs¡' ˆˆ

l *+>∑ |ü⁄sêD+

98

•e⁄&Ó+‘· düeTs¡Tú&√ <$ ≈£L&Ü n+‘ düeTs¡Túsê\T. á $wüj·÷ìï

Á>∑Væ≤+∫ Ç<ä›]˝À m˝≤+Ï uÛÒ<ä+ Ò<äì uÛ≤$+∫ •e⁄DÏí, XøÏÔì |üPõ+#ê*.

nsTT‘ eTT+<äT>± |üs¡yTX«s¡TDÏí n]Ã+∫ Ä ‘·s¡Tyê‘· XøÏÔì Äsê~Û+#ê*.

|üs¡yTX«s¡TDÏí ø=+<äs¡T Á|üø£è‹ |ü⁄s¡TcÕ‘·à≈£î&Éì, eT]ø=+<äs¡T ÁãVü≤à

$wüßí s¡TÁ<ë‘·à≈£î&Éì, ø±<äT düèwæº, dæú‹, \j·Tø±s¡≈£î&Ó’q Hê\T>√ eTVü‰|ü⁄s¡Twüß&ÉT

(|üs¡ÁãVü≤à) nì Ç+ø=+<äs¡T uÛ≤$kÕÔs¡T. |üs¡y˚TX¯«s¡TDÏí Äsê~Û+#˚

<Ûë´qjÓ÷>∑T\T ‘·eT ÁuÛÑ÷(ø£qTu§eT\) eT<Ûä ˝À bÕs¡«r |üs¡yTX«s¡T*ï <ä]Ùdü÷Ô

jÓ÷>∑+ #ùdÔ, »Hêà+‘·+˝À yê]øÏ •ekÕj·TT»´+ \_ÛdüTÔ+~. <Ûäsêà‘·Tà …’q

$Á|ü⁄\T ‘·|üŒì dü]>± •yêsê<Ûäq #j·÷*.

•e Á|ü‹eT\ Á|ü‹wü |òü*‘·+

|üs¡yTX«s¡T&ç kÕø±s¡ Á|ü‹eT\T $$<Ûäs¡ø±\T>± XÊÁkÕÔ À¢, Ä>∑e÷˝À¢

#Ó|üŒã&Ü¶sTT. á kÕø±s¡ Á|ü‹eT*ï Á|ü‹wæ˜+∫qyê]øÏ •yêqTÁ>∑Vü≤+

dü+|üPs¡í+>± \_ÛdüTÔ+~.

1. |ü]yês¡ düVæ≤‘· •eeT÷]Ô :

düÿ+<√e÷düVæ≤‘·+ <ee÷d”q+ |üs¡e÷düH ˆ

ø£è‘ê« uÛÑø±Ô ´ Á|ü‹cÕdü düsê«Hé ø±e÷qyê|ü⁄ïj·÷‘Y ˆˆ

düÿ+<äT&ç‘√ bÕs¡«r<˚$‘√ ≈£L&ç >=|üŒ dæ+Vü‰düq+ MT<ä

≈£Ls¡TÃqïyê&ÉT>± •e⁄&ç Á|ü‹eTì •\‘√ ‘·j·÷s¡T#sTT+∫ Á|ü‹wæ+#yê&ÉT.

◊Væ≤ø±eTTwæàø£ |òü ≤\T bı+<äT‘ê&ÉT. á |ü]yês¡ düVæ≤‘· •eeT÷]Ôì $~Û

$<∏ëq+>± ˇø£ÿkÕ] |üPõùdÔ #ê\T. ø√Ïdü÷s¡T´\ ø±+‹‘√ Á|üø±•+#˚

~e´$e÷q+˝À dü+#·]dü÷Ô eTVü‰Á|üfij·T+ <ëø± mH√ï düTU≤\T nqTuÛÑ$+∫

∫e]øÏ •ekÕj·TTC´+ bı+<äT‘ê&ÉT.

2. Á‹eT÷]Ô Á|ü‹eT :

@ø£bÕ<ä+ #·‘·Tsê“VüQ+ Á‹HÁ‘·+ XS\<Ûë]D+ ˆ

düècÕº dæú‘·+ Vü≤]+yêyT <äøÏåDÒ #·‘·TsêqqyéT ˆ

Á|ü‹cÕ|ü j·T<∏ëHê´j·T+ •ekÕj·TT»é÷|ü⁄ïj·÷‘Y ˆ

l *+>∑ |ü⁄sêD+

99

ˇø£bÕ<ä+, Hê\T>∑T#˚‘·T\T, eT÷&ÉTø£fi¯ófl, #˚‹˝À Á‹X¯S\+,

m&ÉeTÁ|üø£ÿq lVü≤], ≈£î&çyÓ’|ü⁄ ÁãVü≤à\‘√ e⁄qï •e⁄&ç Á|ü‹eTì #sTT+∫

j·T<∏ë$~Û>± Á|ü‹wæ+∫ |üPõ+∫q yê&çøÏ yÓ÷ø£å+ \_ÛdüTÔ+~.

3. Á‹bÕ<ä •e eT÷]Ô :

Á‹bÕ<ä+ dü|üÔVü≤düÔ+ #· #·‘·TXÙ è+>∑+ ~«os¡ø£+ ˆ

ø£è‘ê« j·TCÒ„X MTXÊq+ $wüßí Àπø eTV”≤j·T‘ ˆˆ

eT÷&ÉT bÕ<ë\T, @&ÉT#‘·T\T, Hê\T>∑T ø=eTTà\T ¬s+&ÉT ‘·\\‘√

n–ï dü«s¡÷|ü⁄&Ó’q |üs¡yTX«s¡TDÏí Á|ü‹wæ+∫q yê&ÉT yÓ’≈£î+sƒ¡+˝À \ø£åø£ ≤Œ\T

~e´ düTU≤\qTuÛÑ$+∫ ‹]– uÛÑ÷˝Àø£+˝À ÁXÀÁ‹j·T≈£î≥T+ã+˝À »ìà+∫

mH√ï Áø£‘·Te⁄*ï Ä#·]+∫ ∫e]øÏ •ekÕj·TTC≤´ìï bı+<äT‘ê&ÉT.

4. eèwüuÛÑyêVü≤q eT÷]Ô :

eècÕs¡÷&ÛÉ+‘·T j·T' ≈£îsê´‘√‡eT+ k˛e÷s¡úuÛÑ÷wüD+ ˆ

Vü≤j·TyT<Ûëj·TT‘·+ ø£è‘ê« j·T‘·TŒD´+ ‘·<äyê|ü dü' ˆ

ø±+#·Hq $e÷Hq øÏ+øÏD°C≤\ e÷ìHê ˆ

>∑‘ê« •e|ü⁄s¡+ ~e´+ ‘·Å‘Ó’q dü$eTT#· ‘ ˆˆ

#·+Á<äπsKqT <Ûä]+∫ q+~(eèwüuÛÑ+)yêVü≤Hêìï n~Ûs√Væ≤+∫q •e⁄&ç

Á|ü‹eTì #·ø£ÿÏ Ä\j·T+˝À Á|ü‹wæ+∫qyê&ÉT, ã+>±s¡+‘√ ‘·j·÷s¡T#j·Tã&ç

∫s¡T>∑+≥\ <ä+&É\‘√ eTH√Vü≤s¡+>± ñ+& ~e´ $e÷q+˝À Á|üj·÷DÏkÕÔ&ÉT.

|ü~y˚\ nX¯«y˚T<Ûäj·÷>±\T #˚dæq |òü*‘·+ bı+~ ∫e]øÏ •e˝Àø±ìï

#˚s¡T≈£î+≤&ÉT.

5. q+~düVæ≤‘· kÕ+ãeT÷]Ô :

q+~˙düVæ≤‘·+ <e+ kÕ+ã+ düs¡«>∑D…Æs¡« è‘·+ ˆ

>∑‘ê« ¬ø’ ≤dü •Ks¡+ >±D|ü‘· eTyê|ü⁄ ïj·÷‘Y ˆˆ

Á|üeT<∏ä>∑D≤\‘√ ≈£L&ç, q+~ m<äTs¡T>± ñqï kÕ+ãeT÷]Ôì Á|ü‹wæ+#

•euÛÑ≈£îÔ&ÉT ¬ø’ ≤dü •Ksêìï #] •e>∑D≤\˝À ˇø£&ç>± e÷]b˛‘ê&ÉT.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

100

6. qè‘· eT÷]Ô :

qè‘· +‘·+ <e<yX+ XË’\C≤ düVæ≤‘·+ Á|üuÛÑT+ ˆ

düVü≤Ádü u≤VüQ+ düs¡«»„+ #·‘·Tsê“¤VüQ eT<∏ë|æyê ˆˆ

ysTT Òø£ Hê\T>∑T #‘·T\T ø£*–q •eeT÷]Ôì bÕs¡«r<$ eTT+<äT

q]ÔdüTÔqï uÛÑ+–eT˝À Á|ü‹wæ+∫qf…¢Ì‘ ‘·b˛<ëq, j·T»„ rsêú<äT\ì ùd$+∫q

|òü*‘·+ ø£Hêï ø√Ï¬s≥T¢ n~Ûø£yÓTÆq |òü*‘·+ bı+<äT‘ê&ÉT. eTVü‰Á|üfij·T+

es¡≈£L düø£\ düTKuÛÀ>±\÷ nqTuÛÑ$+∫, eTVü‰düèwæº ÁbÕs¡+uÛÑ+˝À #·‘·Ts¡›X

eTqTe⁄˝À¢ ˇø£&ç>± »ìàkÕÔ&ÉT.

7. q>∑ïeT÷]Ô :

q>∑ï+ #·‘·Ts¡T“¤»+ X‚«‘·+ Á‹HÁ‘·+ düs¡«yTK\+ ˆ

ø£bÕ\Vü≤düÔ+ <yX+ ø£èwüí≈£î+∫‘· eT÷s¡∆»+ ˆˆ

q>∑ï+>± ñ+&yê&ÉT, Hê\T>∑T #‘·T\T, eT÷&ÉTø£fiófl ø£*–qyê&ÉT,

düsêŒ\T yÓTT\Á‘ê&ÉT>± ø£*–qyê&ÉT, |ü⁄Á¬s #˚‹˝À ñqïyê&ÉT, q\¢ì

eTT+>∑Ts¡T\Tqïyê&ÉT nsTTq, uÛ…’s¡e eT÷]Ôì Á|ü‹wæ+#yê&ÉT, mH√ï ø£ ≤Œ\T

eTVü‰¬ø’ ≤dü+˝À ìedækÕÔ&ÉT.

•e eT+~s¡ ìsêàD |òü*‘·+

•e*+>±ìï Á|ü‹wæùdÔ m+‘· |ü⁄D´|òü\+ \_ÛdüTÔ+<√, •eeT+~sêìï

Òø£ •yê\j·÷ìï ì]à+∫Hê n+‘ |ü⁄D´+ \_ÛdüTÔ+~. ø£ dü+ Ç≥Tø£\‘√,

eTÏºu…&É¶\‘√ •yê\j·÷ìï ì]à+∫Hê •e⁄&ç nqTÁ>∑Vü≤+ \_ÛdüTÔ+~.

∫qï‘·q+˝À eTÏºu…&É¶\‘√ •eeT+~sêìï ì]à+∫q yê&çøÏ ¬ø’ ≤dü

q>∑s¡ ÁbÕ|æÔ ø£\T>∑T‘·T+~. ø£qTø£ Á|üj·T‹ï+∫ Á|üj·÷dü |ü&Ó’Hê düπs •yê\j·T

ìsêàD≤ìøÏ |üPqTø√yê*. n˝≤ #dæqyê&çøÏ <Ûäsêàs¡úø±eTyÓ÷øå±\T dæ~∆kÕÔsTT.

•eeT+~s¡ uÛÒ<ë\T : 1.ydüs¡+ 2.Á<ë$&É+ 3.Hê>∑s¡+ 4.¬ø’ ≤dü+

5.eT+<äs¡+ 6.yTs¡Te⁄ 7.ìwü<Ûä+ 8.Væ≤eTXË’\+ 9.˙˝≤Á~XË’\+ 10.eTùV≤+Á<ä

XË’\+ nH eT+~s¡ uÛÒ<ë\T •\ŒXÊÅdüÔ+˝À #Ó|üŒã&Ü¶sTT.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

101

ydüs¡ Òø£, Hê>∑s¡, Á<ë$&É |ü<ä∆‘·T˝À¢ m<√ ˇø£ |ü<ä∆‹qqTdü]+∫

•yê\j·÷ìï ì]à+∫q yê&çøÏ nK+&ÉyÓTÆq |ü⁄D´ dü+|ü<ä\T #≈£Ls¡T‘êsTT.

n˝≤π> ¬ø’˝≤dü+, eT+<äs¡+, y˚Ts¡T–], Væ≤eTXË’\+, ˙˝≤Á~, ìwü<Ûä–],

eTùV≤+Á<äXË’\+ ≤+Ï |ü<ä∆‘·T˝À¢ •eeT+~sêìï ì]à+#yê&ÉT XØs¡+ e~*q

‘·s¡Tyê‘· ~e´ $e÷Hêìï n~Ûs√Væ≤+∫, øÏqïs¡ øÏ+|ü⁄s¡Twüß\T ø°]ÔdüTÔ+&É>±

¬ø’ ≤kÕìï #] •ekÕj·TTC≤´ìï bı+<äT‘ê&ÉT.

Js¡í•yê\j·T |ü⁄qs¡Ts¡∆s¡D :

Js¡í+yê |ü‹‘·+yê - |æ K+&ç‘·+ düTŒ¤Ï‘·+ ‘·<∏ë ˆ

|üPs¡«e‘êÿs¡jT<ä düTÔ <ë«sê<Ó’ ' düTXóuÛÑ+ ~«C≤ ˆˆ

ÁbÕkÕ<ä+ eT+&É|ü+ yê- |æ ÁbÕø±s¡+ >√|ü⁄s¡+ ‘··Tyê ˆ

ø£s¡TÔs¡|ü ~Ûø£+ |ü⁄D´+ \uÛÑ‘ HêÁ‘· dü+Xj·T' ˆˆ

Js¡íyÓTÆq~, $]– |ü&çb˛sTT+~, bÕ‘·<Ó’q~, esê¸\ e\¢ ≈£L*b˛sTT+~

nsTTq •yê\j·÷ìï ‹]– q÷‘·q+>± ñ<ä∆]+∫ ì]à+∫qyê&ÉT n˝≤π>

Ä\j·÷ìøÏ |üPs¡«+ ñqï •Ksê\T, >√|ü⁄sê\T, ÁbÕø±sê\T, eT+&ÉbÕ\T

j·T<∏ë Á|üø±s¡+ ì]à+∫qyê&ÉT q÷‘·q+>± •yê\j·T+ ì]à+∫q yê&çø£Hêï

m≈£îÿe |ü⁄D´|òü ≤ìï bı+<äT‘ê&ÉT. Ç+<äTπøe÷Á‘·+ dü+<Vü≤+ Ò<äT.

•yêqTÁ>∑Vü≤+ ø±yê\qT≈£îHyê&ÉT ‘·q XøÏÔø=B› ø£Ás¡\T, Ç≥Tø£\‘√HÓ’Hê

Á|üj·÷dü|ü&ç •yê\j·÷ìï ì]à+#ê* n~ n‘·&ç ø£s¡Ôe´+. ø£yfi •yê\j·÷ìï

ì]à+# XøÏÔ Òø£b˛‘ •yê\j·T+˝Àì >∑sê“¤\j·T, eT+&ÉbÕ\ì ø£ HÓ\s√E\

bÕ≥T, yÓT‘·Ôì N|ü⁄s¡T‘√ ‘·T&ç∫, l>∑+<Ûä+ >√eTj·T+ ø£*|æq ˙fi¯fl‘√

XóÁuÛÑ|ü]∫qf…¢Ì‘ #ê+Á<ëj·TDÁe‘êìï ˇø£ dü+e‘·‡s¡+ bÕ≥T Ä#·]+∫q

|òü*‘·+ bı+<äT‘ê&ÉT.

•eπøåÁ‘ê\ |ü]~Û : 1.dü«j·T+uÛÑ÷*+>±\øÏ ` ns¡∆Áø√X es¡≈£L

2.ãTTwüß\T Á|ü‹wæ˜+∫q *+>±\øÏ ` bÕ<äÁø√X¯+ es¡≈£î 3.e÷qe⁄\T

Á|ü‹wæ+∫q *+>±\øÏ ` Áø√X¯ À |ü<äVü‰s√uÛ≤>∑+ es¡≈£î 4.düHêï´düT\T

l *+>∑ |ü⁄sêD+

102

Á|ü‹wæ+∫q *+>±\øÏ ø£ Áø√X˝À |ü<äVü‰s√ uÛ≤>∑+ es¡≈£î, 5.X‚«‘ê#êsê´~

•yêe‘ês¡|ü⁄s¡Twüß\T Á|ü‹wæ˜+#·ã&É¶ Ä\j·÷\øÏ ns¡∆Áø√X¯es¡≈£L ñqï

ÁbÕ+‘êìï •eπøåÁ‘ê\T>± |ü]>∑DÏkÕÔs¡T. á |ü]~Û À @ |ü⁄D´ø±s¡ + #dæHê

bÕ|üø±s¡ + #dæHê n~ ~«>∑TD°ø£è‘· |òü*‘êìïdüTÔ+~.

eTTøÏÔì#Ã •eπøåÁ‘ê\T : πø<ës¡+, Á|üj·÷>∑, ≈£îs¡TπøåÁ‘·+, Á|üuÛ≤dürs¡ú+,

|ü⁄wüÿs¡+, ne+‹, neTπsX¯«s¡+, Á‹$wüº|ü+, dü+>∑y˚TX¯«s¡+, XÊ\ø£+,

»+ãTπøX«s¡+, XóÁπøX«s¡+, >√ø£s¡í+, uÛ≤düÿπsX«s¡+, >∑TùV≤X«s¡+, Væ≤s¡D´>∑s¡“¤+,

q+BX«s¡+, lXË’\+ <ëì |ü]düs¡ ÁbÕ+‘ê\T Çe˙ï eTTøÏÔì#Ã •eπøåÁ‘ê\T.

á ÁbÕ+‘ê˝À¢ $~ÛeXÊ‘·TÔ eTs¡D+ dü+uÛÑ$ùdÔ yês¡T düsêdü] ¬ø’ ≤kÕìøÏ

#s¡T≈£î+≤s¡T. MÏ‘√bÕ≥T <e‘·\T Á|ü‹wæ+∫q, ãTTwüß\T kÕú|æ+∫q,

dü«j·T+uÛÑ÷ *+>±\T ø=\TyÓ’ e⁄qï •eπøåÁ‘ê\ düMT|ü+˝À ÁbÕD+ b˛sTTHê

eTTøÏÔ \_ÛdüTÔ+~.

•eπøåÁ‘· <äs¡Ùq|òü\+ : |üs¡eT|ü$Á‘·yÓTÆq •eπøåÁ‘ê*ï <ä]Ù+#·≥+

m+‘√ |ü⁄D´Á|ü<ä+ø±>±, Ä Ä\j·÷\˝ÀøÏ Á|üy•+∫, nø£ÿ&ç •e*+>±ìï

‘êøÏ, Ä •yê\j·T+˝À Á|ü<äøÏåD\T #dæ, nø£ÿ&ÉTqï •ers¡ú+˝Àì »˝≤\˝À

kÕïq+ #dæqf…Æ¢‘ ˇø£<ëìø£Hêï ˇø£Ï e+<ä¬s≥T¢ n~Ûø£yÓTÆq |ü⁄D´|òü\+

\_ÛdüTÔ+~. Çø£ fifl‘√, bÕ\‘√, ô|s¡T>∑T‘√, HÓsTT´, |ü+#·<ës¡\‘√ •e*+>±ìï

n_ÛùwøÏ+#·≥+ e\¢ •yêqTÁ>∑Vü≤+ dü+|üPs¡í+>± \_ÛdüTÔ+~.

•e*+>∑<äs¡Ùq |òü\+ : |ü$Á‘·yÓTÆq •e*+>±ìï ñ<äj·T+|üP≥

<ä]Ù+∫qyê&ÉT s¡ú«˝Àø±\øÏ #] ñqï‘·yÓTÆq |ü<ä$ bı+<äT‘ê&ÉT. eT<Ûë´Vü≤ï

ø±\+˝À •e*+>±ìï <ä]Ù+∫q yê&ÉT ø£ eTVü‰j·÷>±ìï #dæq |ü⁄D´|òü ≤ìï

bı+<äT‘ê&ÉT. n< kÕj·T+Á‘·+ düeTj·T+˝À Ä\j·T+˝Àì |üs¡yTX«s¡TDÏí

<ä]Ù+#yê&ÉT düeTdüÔj·TC≤„\T #dæq Á|ü‹|òü ≤ìï bı+<äT‘ê&ÉT. dü+Áø±+‹

˝≤+Ï |üs¡«~Hê\˝À •e<äs¡Ùq+ #ùdÔ ˇø£ HÓ\s√E˝À¢ #dæq bÕbÕ\T

|ü]Vü≤]+#·ã&É‘êsTT. ñ‘·Ôsêj·TD, <äøÏåD≤j·Tq |üs¡«ø±˝≤\˝À •e<äs¡Ùq+

#dæq yê&çøÏ ns¡∆e÷dü+ (15s√E\T) #dæq bÕbÕ\T q•kÕÔsTT.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

103

•yê\j·T Á|ü<äøÏåD≤$~Û : Xó∫>± •yê\j·T+˝ÀøÏ Á|üy•+∫q

yê&ÉT eTT+<äT>± düyê´|üdüe´ e÷s¡Z+˝À HÓeTà~>± eT÷&ÉT kÕs¡T¢ Á|ü<äøÏåD

#j·÷*. n˝≤#dæq yê&çøÏ Á|ü‹ n&ÉT>∑Tø° ˇø£ nX«yT<Ûäj·÷>∑+ #dæq

|òü*‘·+ \_ÛdüTÔ+~.

düyê´|üdüyê´\+fÒ! <Ûä«»düÔ+uÛÑ+ qT+∫ m&ÉeTyÓ’|ü⁄>± q&ç∫ ‹]–

<Ûä«»düÔ+uÛÑ+ qT+∫ ≈£î&ç yÓ’|ü⁄øÏ q&ç∫, yÓTT‘·Ô+ #·T≥÷º ‹]– <Ûä«»düÔ+uÛÑ+

<ä>∑Z]øÏ eùdÔ n~ ø£ Á|ü<äøÏåD+ ne⁄‘·T+~. n˝≤ #j·T≥+ kÕ<Ûä +ø±ìyês¡T

eTT+<äT>± <Ûä«»düÔ+uÛÑ+ <ä>∑Zs¡øÏ e∫Ã ˇø£kÕ] qeTdüÿ]+∫ m&ÉeTyÓ’|ü⁄>±

q&ÉTdü÷Ô >∑T&ç#·T≥÷º Á|ü<äøÏåD #dæ ‹]– <Ûä«»düÔ+uÛÑ+ <ä>∑Zs¡øÏ sêyê*. Ç˝≤

ø£ dü+ eT÷&ÉT Ò<ë 11 kÕs¡T¢ Á|ü<äøÏåD #dæ Ä\j·T+˝ÀøÏ Á|üy•+#ê*.

˝À|ü*øÏ yÓfi≤flø£ eTT+<äT>± q+BX«s¡TDÏí >∑D|ü‹ì <ä]Ù+∫ Ä ‘·s¡Tyê‘·

•e⁄DÏí, <$ì <ä]Ù+#ê*.

áX«s¡ ÁbÕs¡úq : yê#êj·TdüTÔ •e+ ì‘· + dü+kÂ‹ |üs¡yTX«s¡+ ˆ

k˛-|æj·÷‹ •ekÕ∆q+ ÁbÕ|ü øÏ+|ü⁄qπse #· ˆ

Á|ü‹s√p |üs¡yTX«s¡TDÏí, k ÔÁ‘ê\, eT+Á‘ê\ s¡÷|ü+˝À (yê≈£îÿ)

ÁbÕ]ú+#yê&ÉT •ekÕj·TTC≤´ìï bı+<äT‘ê&ÉT. Çø£ •yê\j·÷ìï <ä]Ù+∫q

yê&ç |òü*‘·+ >∑T]+∫ #Óù|Œ<eTT+~.

kÕe÷qT´&çøÏ •yêqTÁ>∑Vü≤ ÁbÕ|æÔ

|üs¡y˚TX¯«s¡T&ÉT eTVü‰jÓ÷>∑T\ø° ‘·|üdüT«\ø° ≈£L&Ü düT\uÛÑ+>±

kÕøå±‘·ÿ]+#yê&ÉT ø±&ÉT ø£<ë! eT] kÕe÷q´ uÛÑ≈£îÔ\T Äj·Tìï bı+<ä≥+

m˝≤ n+fÒ? ÁX<ë∆ uÛÑ≈£îÔ\‘√, Ä]Ô‘√, X+ø£s¡TDÏí |üPõùdÔ #ê\T. uÛÑø£Ô»q

e‘·‡\T&Ó’q Äj·Tq kÕe÷qT´&çøÏ ≈£L&Ü <äs¡Ùq$TkÕÔ&ÉT. uÛÑ≈£îÔ\T @uÛ≤e+‘√

‘·qì ùd$kÕÔs√ n+<äT≈£î ‘·>∑Z |òü*‘ê Òï yê]øÏ Á|ükÕ~düTÔ+≤&ÉT.

m+–* H√Ï‘√ •e⁄DÏí n]Ã+#yê&ÉT s¡TÁ<ä|æXÊ#·+>± e÷s¡‘ê&ÉT.

Áø√<Ûä+‘√ •e⁄DÏí n]Ã+#yê&ÉT sêø£ådüT&ç>± »ìàkÕÔ&ÉT. ‹q≈£L&Éì |ü<ësê∆\T

‹ì X+ø£s¡TDÏí ùd$+#yê&ÉT j·T≈£åî&ç>± |ü⁄&É‘ê&ÉT.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

104

bÕ≥\T bÕ&ÉT‘·÷ qè‘ê´\T #˚dü÷Ô X¯+uÛÑTDÏí Äsê~Û+∫q yê&ÉT

>∑+<Ûäs¡T«&ÉT>± »ìàkÕÔ&ÉT. düTU≤\MT<ä ø√]ø£‘√ •e⁄DÏí ùd$+#˚yê&ÉT

ãT<Ûä˝Àø£+˝À ìedækÕÔ&ÉT eT<ä>∑s¡«+‘√ Á‹X¯S\<Ûë]ì n]Ã+#˚yê&ÉT

#·+Á<ä Àø£+˝À ìedækÕÔ&ÉT. z+ø±s¡+ |ü]ƒdüTÔ |üs¡yTX«s¡TDÏí |üPõ+∫qyê&ÉT

ÁãVü≤à˝Àø£ Òø£ yÓ’≈£î+sƒêìøÏ #s¡T≈£î+≤&ÉT. >±j·TÁr eT+Á‘êìï ñ#·Ã]dü÷Ô

eTVü‰<e⁄DÏí n]ÃùdÔ ÁãVü≤à˝Àø£ ÁbÕ|æÔ ø£\T>∑T‘·T+~.

•e|üPC≤$~Û : |ü+#·dü÷Á‘· |ü<ä∆‹˝À ì]à+∫q •e*+>±ìï

ÁbÕD|ü‹cÕ<äT\‘√ XÀ~Û+∫, eTT+<äT>± *+>∑ |”sƒêìï |ü$Á‘·yÓTÆq »\+‘√

Áb˛øÏå+#ê*. ‘·s¡Tyê‘· |ü+#√|ü#ês¡ |üP»\T #dæ Äe⁄bÕ\T, ô|s¡T>∑T, HsTT,

‘˚HÓ, |ü+#·<ës¡\T ø£*|æq |ü+#êeTè‘·+‘√, ø=ã“]˙fi¯fl‘√ •e*+>±ìï

n_ÛùwøÏ+#ê*. n_Ûùwø£+ #ùd&É|ü⁄Œ&ÉT •e|ü+#êø£å]ì >±˙, s¡TÁ<ë<Ûë´j·÷ìï

>±˙ |ü]ƒ+#ê*. n_Ûùwø±q+‘·s¡+`l>∑+<Ûä+, mÁs¡ø£\Te\T ≤+Ï $ø£dæ+∫q

|ü⁄cÕŒ\‘√, nK+&ÉyÓTÆq _\«<äfi≤\‘√, ø£eT˝≤\‘√, q\¢ø£\Te\‘√,

q+~es¡∆q+, eT*¢ø£, dü+ô|+>∑, C≤õ, e≈£îfi, >∑Hïs¡T, »$Tà, yê≈£î&ÉT,

ñyÓTà‘·Ô, n–ôd, ñ‘·ÔπsDÏ, ø£<ä+ã |ü⁄cÕŒ\‘√ n]Ã+#ê*.

á $<Ûä+>± |üP»#dæq ‘·s¡Tyê‘· $$<Ûä n\+ø±sê\T düeT]Œ+∫

n>∑s¡T, õyê«õ l>∑+<Ûä#·÷s¡í+ ø£*|æq $TÁXeT+‘√ <Ûä÷bÕìï ydæ, H‹

BbÕìï yÓ*–+#ê*. ‘˚HÓ, HÓsTT´ ø£*|æq ô|s¡T>∑Hêïìï, $$<Ûä s¡ø±\

ÄVü‰s¡|ü<ësê∆\‘√ ≈£L&çq Xó<ë∆Hêïìï <ëìô|’ HÓsTT´ ydæ eTVü‰HÓ’y<ä +>±

düeT]Œ+#ê*. HÓ’y<ë´q+‘·s¡+ ‘ê+ã÷\+, |òü\+ eTVü‰˙sê»q, eT+Á‘·

|ü⁄cÕŒ*ï düeT]Œ+∫, Á|ü<äøÏåD qeTkÕÿsê\T #˚dæ, •ek ÔÁ‘ê\T |ü]ƒ+∫

Ä ‘·s¡Tyê‘· ∫es¡>± #Û·Á‘·#êeTsê~ sêCÀ|ü#êsê\T |üs¡y˚TX¯«s¡T&çøÏ

düeT]Œ+#ê*.

ˇø£yfi á $<Ûä+>± |üP»ì #j·T Òìyês¡T dü<√Ć≤‘· yêeT<e`

n|òüTÀs¡ ‘·‘·TŒs¡Twü áXÊHê~ |ü+#·ÁãVü≤à eT+Á‘ê*ï |ü]ƒdü÷Ô |üs¡yTX«s¡TDÏí

Äsê~Û+#·e#·TÃ.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

105

•e|üPC≤ |òü\+ : •yêsê<Ûäq ø√dü+ ñ|üjÓ÷>∑|ü& |ü⁄cÕŒ\T, |òü ≤\T,

_˝≤«~ |üÁ‘ê\T, bÕ\T ô|s¡T>∑T\+~+# >√e⁄\T n˙ï yÓ÷øå±ìï bı+<äT‘êsTT.

m+<äTø£+fÒ n$ ≈£L&Ü |üs√ø£å+>± •yêsê<Ûäq #kÕsTT ø£qTø£. e÷qe⁄&ÉT

‘·q J$‘·ø±\+˝À k˛eTyês¡+, e÷dü•esêÁ‹, eTVü‰•esêÁ‹ |üs¡«~Hê\˝À

uÛÑøÏÔ ÁX<ä∆\‘√ ø£ dü+ ˇø£kÕ¬s’Hê •e*+>±ìï XÊÁk Ôø£Ô+>± |üPõùdÔ yê&ÉT

ø£s¡àX‚cÕìï b˛>=≥Tº≈£îì |ü⁄qsêeè‹Ô Òì •ekÕj·TTC≤´ìï bı+<äT‘ê&ÉT.

•e*+>±ìï n]Ã+#˚yê&˚ ø±<äT •e*+>±ìï n]Ã+#˚&É|ü⁄Œ&ÉT

<ä]Ù+∫qyê&çøÏ ≈£L&Ü n$T‘·yÓTÆq |ü⁄D´|òü\+ \_ÛdüTÔ+~. •yêsê<Ûäq ø√dü+

Á|üj·T‹ï+#yê&çøÏ düVü≤ø£]+# yê&ÉT, n+<äT≈£î Áb˛‘·‡Væ≤+#yê&ÉT, n+<äs¡÷

eTTøÏÔì bı+<äT‘ês¡T.

BbÕsê<Ûäq |òü\+ : ôdyÓTàMT<ä, eTÏº Á|ü$T<ä À¢, ø£Ás¡ düÔ+uÛÑ+ MT<ä,

•yê\j·÷\˝À BbÕìï yÓ*–+∫q yês¡T ‘·eT e+X+ yê]‘√ düVü‰ ¬ø’ ≤kÕìï

#] eTVü‰yÓ’uÛÑe+‘√ ìedækÕÔ&ÉT. ÇqTeTT Òø£ sê– Ç‘·Ô&ç, yÓ+&ç, ã+>±s¡+

MÏ À @<√ ø£ Á|ü$T<ä À •e⁄&ç düìï~Û À B|ü+ yÓ*–+∫q yês¡T ¬ø’ ≤kÕìøÏ

#s¡T≈£î+≤s¡T. ø±ØÔø£ e÷dü+˝À |üs¡yTX«s¡T&ç düìï~Û À Äe⁄H‹‘√ BbÕsê<Ûäq

#ùdÔ XÊX«‘· ÁãVü≤à˝Àø£ ÁbÕ|æÔ ø£\T>∑T‘·T+~.

<ë«<äX *+>∑ Áe‘·+

|üPs¡«+ düq‘·Tÿe÷s¡T&ÉT Á|ü•ï+#·>± q+~πøX«s¡T&ÉT á ~e´ Áe‘êìï

Äj·TqøÏ ñ|ü<•+#ê&ÉT.

Áe‘·ÁbÕXdüÔ ´+ : •yêqTÁ>∑Vü‰ìï dü+|üPs¡í+>± ø£*–+# Áe‘ê\˝À

Á|ü<ÛëqyÓTÆq~ á <ë«<äX¯*+>∑ Áe‘·+. Ç~ •euÛÑ≈£îÔ\ uÛÑj·÷\ìïÏ˙

‘=\–düTÔ+~. Äràj·TT\˝À m|üŒÏø° m&Éu≤≥T ø£\>∑ j·T<äT. uÛÀ>∑ yÓ÷øå±\T

¬s+&çÏ Á|ükÕ~düTÔ+~. wü&É+>±\‘√ ≈£L&çq y<ë\ kÕs¡+>± ø°]Ô bı+~q

á Áe‘·+ eTVü‰<ëHê\T #dæq |òü ≤ìï, n˝≤π> |ü~y\ nX«yT<Ûäj·÷>±\T

#dæq |òü*‘êìï, $T+∫q |ü⁄D´|òü ≤ìï Á|ükÕ~düTÔ+~. n+‘ø±<äT düeTdüÔ

l *+>∑ |ü⁄sêD+

106

X¯óuÛ≤©ï #˚≈£L]Ã, X¯Á‘·Te⁄\+<äØï z&ç+∫, eTVü‰»«sê~ yê´<ÛäT\ìïÏ

‘·–ZdüTÔ+~ ≈£L&Ü. |üPs¡«+ ÁãVü‰à~ <e‘·\+<äs¡÷ á <ë«<äX*+>∑Áe‘êìï

Ä#·]+∫ ‘·eT ‘·eT |ü<äe⁄*ï dæús¡|üs¡T#·T≈£îHêïs¡T.

Áe‘·$<Ûëq+ : #Ó’Á‘·e÷dü+ qT+∫ bòÕ\TZD e÷dü+ |üP]íeT <ëø±

á Áe‘êìï Ä#·]+#ê*.

qes¡‘·ï K∫‘·yÓTÆq nwüº<äfi ã+>±s¡T |ü<ëàìï ‘·j·÷s¡T #sTT+#ê*.

<ëì eT<Ûä ˝À ñ+& ø£]íø£ |”sƒ¡+ MT<ä ø±düÔ ô|<ä›~>± ñ+& düŒ¤Ïø£ •e*+>±ìï

kÕú|æ+#ê*. uÛÑdüà+, >∑+<Ûä|ü⁄cÕŒø£å‘·\‘√, ‘Ó\¢Ï yÓsTT´ ø£eT˝≤\‘√, q\¢ì

ø£\Te\‘√, ‘Ó\¢õ Ò¢&ÉT, ø=+&É>√>∑T, >∑Hïs¡T ≤+Ï |ü⁄cÕŒ\‘√, _\«<äfi≤\‘√

j·T<∏ëXøÏÔ \_Û+∫q yêÏ‘√ |üs¡yTX«s¡TDÏí ÁX<ä∆>± |üPõ+#ê*. <Ûä÷|üB|ü

HÓ’y<ë´\T ˙sê»q eT+Á‘·|ü⁄cÕŒ\T düeT]Œ+#ê*.

á c˛&ÉXÀ|ü#ês¡ |üP» #ùd&É|ü⁄Œ&ÉT Á|ü‹ ñ|ü#êsêìï düeT]Œ+#

eTT+<äT ªªz+ ‘·‘·TŒs¡TcÕj·T $<äàùV≤ eTVü‰<yêj·T BÛeTVæ≤μμ ‘·H√ï s¡TÁ<ä'

Á|ü#√<äj·÷‘Yμμ nH s¡TÁ<ä>±j·TÁr eT+Á‘êìï |ü]ƒ+#ê*. Ç˝≤ Á|ü‹HÓ ≤

|üP]íeTHê&ÉT á Áe‘êìï Ä#·]+#ê*. |üHÓï+&√ HÓ\˝À |üP]íeTHê&ÉT

á Áe‘êìï |üP]Ô#kÕø£ j·T<∏ëXøÏÔ uÛÀ»q |ü<ësêú\ì eTVü‰ HÓ’y<ä +>±

•e⁄&çøÏ düeT]Œ+∫, <ëìï uÛÑ≈£îÔ\øÏ dü+‘√wü+‘√ $‘·s¡D #j·÷*.

á düŒ¤Ïø£*+>±ìï Á|ü‹HÓ ≤ bÂs¡í$THê&ÉT n]Ã+#&É|ü⁄Œ&ÉT dü<√Ć≤‘·

` yêeT<e` n|òüTÀs¡ ‘·‘·TŒs¡Twü áXÊqT\H |ü+#· ÁãVü≤à\ eT+Á‘ê*ï

ns¡Ãq˝À ñ|üjÓ÷–+#·e#·TÃ. eTs=ø£ |ü<ä∆‹ Á|üø±s¡+ Á|ü‹HÓ ≤ ˇø=ÿs¡ø£+

*+>±ìï nwüº<äfi |ü<äà+˝À ñ+∫ |üPõ+#·e#·TÃ.

1.yÓ’XÊKe÷dü+˝À ` eÁ»*+>∑+ 2.CÒ wüe÷dü+ ` eTs¡ø£‘· (|ü#·Ã)

*+>∑+ 3.ÄcÕ&ÛÉ e÷dü+˝À eTT‘ê´\ #·÷s¡í+‘√ #dæq *+>±ìï 4.ÁXÊeD

e÷dü+˝À \eTDÏ*+>∑+ 5.uÛ≤Á<ä|ü<ä e÷dü+˝À |ü<äàsê>∑+‘√ ì]à+∫q

*+>∑+ 6.Ä•«j·TT» e÷dü+˝À`>√yT~Ûø£ *+>∑ 7.ø±ØÔø£e÷dü+˝À`|ü>∑&Ü\‘√

l *+>∑ |ü⁄sêD+

107

#dæq *+>∑+ 8.e÷s¡Zos¡ e÷dü+˝À`yÓ’&ÛÉ÷s¡ *+>∑+ 9.|ü⁄wü e÷dü+˝À `

|ü⁄wü sê>∑eTDÏ‘√ #dæq *+>∑+ 10.e÷|òüTe÷dü+˝À`dü÷s¡ ø±+‘·eTDÏ‘√ #dæq

*+>∑+ 11.bòÕ\TZD e÷dü+˝À`düŒ¤Ïø£ *+>±ìï 12.#ÛÓ’Á‘· e÷dü+˝À` qes¡‘·ï

*+>±ìï kÕú|æ+∫ |üPs¡«+ #Ó|æŒq $<Ûä+>±H n]Ã+#ê*.

á <ë«<äX (12) *+>∑Áe‘·+˝À •e*+>±ìï ñ+# y~ø£>± nwüº<äfi

düTes¡í |ü<äàyT ñ+&Ü*. XøÏÔ Òìyês¡T yÓ+&ç |ü<ëàìï ≈£L&Ü #sTT+∫ y~ø£>±

ñ|üjÓ÷–+#·e#·TÃ. n˝≤π> •e*+>±\T ≈£L&Ü ˇø√ÿHÓ ≤ ˇø√ÿ *+>±ìï

‘Ó∫Ã n]Ã+#· Òìyês¡T, |üHÓï+&ÉT HÓ\\÷ düŒ¤Ïø£*+>±ìï Ò<ë bÕ]úe (eTÏº‘√

#dæq) *+>±ìï >±˙ Á|ü‹wæ+∫ n]Ã+#·e#·TÃ.

|üPC≤ Á<äyê´\T`|òü*‘ê\T : |üP»˝À uÛ≤>∑+>± _\«<äfi≤*ï

ñ|üjÓ÷–+#·≥+ ÁX‚wü+. m+<äTø£+fÒ yêÏ À \ø°Î<$ ø=\TyÓ’e⁄+≥T+~.

n˝≤π> q\¢ø£\Te˝À¢ bÕs¡«r<$, mÁs¡ ø£\Te˝À¢ ≈£îe÷s¡kÕ«$T, ø£eT\+˝À

eTVü‰<˚e⁄&ÉT ìedækÕÔs¡T. ø£qTø£ á |üP\T ≈£L&Ü |üP»øÏ ÁX‚wü˜yÓTÆqy˚.

á ˙˝À‘·Œ˝≤\T, ñ‘·Œ˝≤\T, ø£eT˝≤\‘√ •e|üP» #ùdÔ düs¡«»q eoø£s¡D

XøÏÔ dü+ÁbÕ|æÔdüTÔ+~. n<$<Ûä+>± >∑T>∑TZ\‘√ <Ûä÷|ü+ ydæHê, BbÕìï yÓ*–+∫Hê

düø£\ s√>±\÷ ø£åj·TyÓTÆ b˛‘êsTT. l >∑+<Ûëìï kÕ«$TøÏ düeT]ŒùdÔ

düsê«;ÛcÕº\÷ HÓs¡ys¡T‘êsTT.

‘Ó\¢õ˝Ò¢&ÉT |üP\˝À ÁãVü≤à<˚e⁄&ÉT, >∑H˚ïs¡T |üPe⁄˝À >∑D|ü‹,

»bÕ|ü⁄wüŒ+˝À Hêsêj·TDT&ÉT, düTyêdüquÛÑ]‘·yÓTÆq nìïs¡ø±\ |üP\˝À bÕs¡«r<$

ìedækÕÔs¡T. á ‘Ó*|æq |ü⁄cÕŒ\˝À @$ \_ÛùdÔ yêÏ‘√ |üs¡yTX«s¡TDÏí n]Ã+#ê*.

HÓ’y<ë´\T : •e|üP»˝À uÛ≤>∑+>± kÕ«$TøÏ ìy<äq\T düeT]Œ+#ê*.

|üs¡e÷qï+ MT<ä HÓsTTýdæ ìy<äq #j·÷*. e+<ä Òø£ @uÛ…’ øÏ À\T _j·T´+‘√

ñ&çøÏ+∫q nqï+>±˙, ô|düs¡|ü|ü⁄Œ‘√ #dæq |ü⁄\>±ìï >±˙ HÓ’y<ä + ô|≤º*.

Hê´j·T+>± dü+bÕ~+∫q Á<äe´+‘√ $$<Ûäs¡ø±\ uÛÑøå±´*ï, uÛÀC≤´*ï •e⁄&çøÏ

ìy<äq #dæ uÛÑ≈£îÔ\øÏ $‘·s¡D #j·÷*. e] nqï+˝À Á‹eT÷s¡TÔ\T ìedækÕÔs¡T.

ø£qTø£ nqïsê•ì •e*+>±ìøÏ ìy~+∫ uÛÑ≈£îÔ\øÏ |ü+∫‘ Á‹eT÷s¡TÔ\T

m+‘√ dü+‘√wækÕÔs¡T.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

108

•e*+>∑+˝À ñqï |”sƒêìï Á|üø£è‹ nì, *+>±ìï |ü⁄s¡Twüß&Éì

n+≤s¡T. n˝≤π> •e*+>±ìøÏ Ç+ø± ø=ìï s¡ø±\ ìs¡«#·Hê\THêïsTT.

n~ 1.Á|üø£è‹ |ü⁄s¡TcÕ‘·àø£eTì 2.Vü≤]Vü≤sê‘·àø£eTì 3.XøÏÔ•yê‘·àø£eTì

4.Á|üDyê‘·àø£eTì. Ç˝≤+Ï •eXø±Ô ‘·àø£yÓTÆq *+>±ìï Á|ü‹ bÂs¡í$THê&ÉT

ÁX<ë∆ uÛÑ≈£îÔ\‘√ n]Ã+∫q yê&çøÏ düø£\ ø√]ø£\÷ dæ~∆kÕÔsTT.

Áe‘· ñ<ë´|üq : |üHÓï+&ÉT HÓ\\bÕ≥T es¡Tdü>± Á|ü‹ bÂs¡í$TøÏ

Áø£eT+ ‘·|üŒ≈£î+&Ü <ë«<äX*+>∑ Áe‘êìï Ä#·]+#ê*. ∫e] bÂs¡í$THê&ÉT

*+>±ìøÏ j·T<∏ëX¯øÏÔ ìy˚<äq\T #˚dæ •euÛÑ≈£îÔ\øÏ Ä Á|ükÕ<ëìï $‘·s¡D

#j·÷*. á Áe‘·+ #ùd nìï bÂs¡í$T\øÏ>±˙ Ò<ë ∫e] bÂs¡í$THê&ÉT

>±˙ qø£Ô+ ñ+&Ü*(ñ<äj·T+ ñ|üyêdü+ sêÁ‹øÏ uÛÀ»q+). ∫e] bÂs¡í$THê&ÉT

|üPC≤q+‘·s¡+ >√<ëq+ #j·÷*. n˝≤π> ø£ eèwüuÛ≤ìï ø=ì <ëìï |üPõ+∫

•e⁄&ç eTT+<äT ùd«#·Ã¤>± $&ç∫ô|≤º*. ÁXÀÁ‹j·TT˝…’q Áu≤Vü≤àDT\øÏ

wüÁ&Ék˛ù|‘·yÓTÆq uÛÀ»Hêìï ô|Ïº <äøÏåD ‘ê+ã÷˝≤\‘√ j·T<∏ëXøÏÔ dü‘·ÿ]+#ê*.

Áe‘·|òü*‘·+ : á $<Ûä+>± |üHÓï+&ÉT HÓ\\T á •e*+>∑ eTVü‰Áe‘êìï

Ä#·]+#˚ |ü⁄D≤´‘·Tà&ÉT •ejÓ÷>∑T\+<ä]˝Àø° >=|üŒyê&Ée⁄‘ê&ÉT. X¯Øs¡+

$&ç#êø£ ø√Ï dü÷s¡T´\ ø±+‹‘√ Á|üø±•+# ~e´$e÷q+˝À •e˝Àø±ìøÏ

#] |ü⁄qs¡®qà Ò≈£î+&Ü nø£ÿ& XÊX«‘·yÓTÆq Äq+<ëìï nqTuÛÑ$kÕÔ&ÉT. ø£yfi

|üHÓï+&ÉT HÓ\\T á Áe‘êìï es¡Tdü>± Ä#·]+#· Òìyêfiófl ø£ dü+ @<√

ˇø£HÓ\˝ÀHÓ’Hê ÁX<ä∆>± Áe‘êìï Ä#·]+#·e#·TÃ. n˝≤π> Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡+

ˇø£ |üP]íeTHê&ÉT á Áe‘êìï #düTø√e#·TÃ.

@@ ø√]ø£\‘√ á Áe‘êìï Ä#·]kÕÔs√ Äj·÷ ø√]ø£\˙ï ‘·|üŒ≈£î+&Ü

r]b˛‘êsTT. ˇø£ÿ HÓ\ á Áe‘êìï ÁbÕs¡+_Û+∫q yÓ+≥H˚ n]cÕº\˙ï

Áø£eT+>± ‘=\–b˛e≥+ ÁbÕs¡+_ÛkÕÔsTT. á Áe‘·+ |ü$Á‘·yÓTÆq~. y<ä, |ü⁄sêD,

Ç‹Vü‰dü düeTyÓTÆq~. m+‘√ s¡Vü≤dü yÓTÆq<äì kÕøå±‘·TÔ ÁãVü≤à<e⁄& #ÓbÕŒ&ÉT.

á Áe‘êìï Ä#·]+∫qyês¡T Áe‘êq+‘·s¡+ düø£\ dæ<äT∆©ï Á|ükÕ~+#˚

ªe´b˛Vü≤qμ k ÔÁ‘êìï ‘·|üŒ≈£î+&Ü |ü]ƒ+#ê*.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

109

düø£\ bÕ|üVü≤s¡ e´b˛Vü≤q k ÔÁ‘·eTVæ≤eT

düø£\ bÕbÕ\˙ |ü]ƒ+∫q yÓ+≥H ‘=\–+# ~e´k ÔÁ‘·+ á e´b˛Vü≤q

k ÔÁ‘·+. á k ÔÁ‘êìï ÁãVü≤à<e⁄& dü«j·T+>± s¡∫+#ê&ÉT. <ë«<äX*+>∑Áe‘êìï

Ä#·]+∫qyêπs ø±ø£ me¬s’Hê m|ü⁄Œ&Ó’Hê á ~e´k ÔÁ‘êìï |ü]ƒ+∫ düø£\

bÕbÕ\qT+N $eTT≈£îÔ\T ø±e#·TÃ.

106 XÀ¢ø±\‘√ ñqï á ~e´k˛ÔÁ‘·+˝À 1.dü<ë•eÁbÕs¡úq

2.•yêe‘ês¡ ÁbÕs¡úq 3.<MÁbÕs¡úq 4.#·+&ûX«s¡düTÔ‹ 5.q+~πøX«s¡ düTÔ‹

6.>∑D|ü‹ düTÔ‹ 7.uÛÑè+^X«s¡ düTÔ‹ 8.≈£îe÷s¡kÕ«$T düTÔ‹ 9.nwüºeT÷]ÔdüTÔ‹

10.@ø±<äX s¡TÁ<ädüTÔ‹ 11.<ë«<äXÊ~‘· düTÔ‹ 12.Äø±XÊ~ nwüºeT÷]Ô kÕúqdüTÔ‹

13.<äX~ø±Œ\ø£ düTÔ‹ 14.yêj·Tyê´~ düTÔ‹ 15.nwüº#ês¡DT\ düTÔ‹ 16.dæ<äT∆\

düTÔ‹ 17.j·TπøåXdüTÔ‹ 18.eTVü‰Hê>∑düTÔ‹ 19.øÏqïs¡düTÔ‹ 20.$<ë´<Ûäs¡düTÔ‹

21.ndüTs¡düTÔ‹ 22.>∑s¡T‘·à+‘·T&ç düTÔ‹ 23.ãTTwæ düTÔ‹ 24.|æ‘·èdüTÔ‹

25.e÷‘·èdüTÔ‹ 26.n|ü‡s¡düTÔ‹ 27.qeÁ>∑Vü≤düTÔ‹ 28.<ë«<äX¯sê• düTÔ‹

29.qø£åÁ‘·düTÔ‹ 30.Á|üeT<∏ä>∑D düTÔ‹ 31.eèùw+Á<ädüTÔ‹ 32.>∑+>±>√ÁbÕs¡úq

düTÔ‹ 33.ø±\uÛ…’s¡edüTÔ‹ 34.e÷‘·èø±düTÔ‹ 35.Ms¡uÛÑÁ<ädüTÔ‹ 36.eTVü‰\ø°Î

düTÔ‹ 37.eTVü‰e÷j·÷ düTÔ‹ 38.\ø°ÎdüTÔ‹ 39.<äTsêZ<$ düTÔ‹ 40.nHø£

s¡TÁ<äT\düTÔ‹ 41.uÛÑ÷‘·Áù|‘· |æXÊ#· düTÔ‹ nH ~e´ düTÔ‘·T\T ø£*dæ ñHêïsTT.

Ç+‘·Ï n<äT“¤‘·yÓTÆq k ÔÁ‘·+ Ç+‘·es¡≈£L eTπs |ü⁄sêD+˝À #Ó|üŒã&É Ò<äT.

dü÷‘·eTVü≤]¸ HÓ’$TXÊs¡D´+˝À ñqï XÖqø±~ eTVü‰eTTqT\˝À

ªªãTTwüß˝≤sê! |üPs¡«+ ÁãVü≤à<˚e⁄&ç <ë«sê uÀ~Û+#·ã&ç, q+~πøX¯«s¡T&ÉT

|ü]ƒdüTÔ+&É>± ≈£îe÷s¡kÕ«$T <ëìï $Hêï&ÉT. ≈£îe÷s¡kÕ«$T <ë«sê á ~e´

k ÔÁ‘êìï yê´düeTVü≤]¸ ‘Ó\TdüTø√>± Äj·Tìï ÁbÕ<Ûj·T|ü&ç H˙ k ÔÁ‘êìï

dü+bÕ~+#êqT. Ç~ düs¡«dæ~∆Á|ü<äyÓTÆq~. düø£\ XóuÛ≤©ï ø£*–+#~. düø£\

bÕ|üVü≤s¡yÓTÆq á eTVæ≤e÷ì«‘· k ÔÁ‘êìï #ÓãT‘·THêïqT, ÁX<ä∆>± $q+&çμμ

nì yê]øÏ á k ÔÁ‘êìï ñ|ü<•+#ê&ÉT.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

110

düø£\bÕ|üVü≤s¡ e´b˛Vü≤q k ÔÁ‘·+ :

XÀ¢ˆˆ e´b˛Vü≤qdüÔe+ eπøå ´ ` düs¡«dæ~∆Á|ü<ä+ XóuÛÑ+ ˆ

q+~q XÃ eTTU≤ #·Ã¤ è‘ê« ≈£îe÷πsD eTVü‰‘·àHê ! 1

XÀ¢ˆˆ yê´kÕj·T ø£~∏‘·+ ‘·kÕà‘Y ãVüQe÷Hq yÓ’ eTj·÷ ˆ

XÀ¢ˆˆ qeT' •yêj·T Xó<ë∆j·T ìs¡à˝≤j·T j·TXdæ«H ˆ

<äTcÕº+‘·ø±j·T düsê«j·T uÛÑyêj·T |üs¡e÷‘·àH ˆˆ 2

dü<ë•e ÁbÕs¡úq :

XÀ¢ˆˆ |ü+#·eÁø√Ô <äXuÛÑTCÀ ` Vü≤´ø£å|ü+#·<äXË’ s¡T´‘·' ˆ

Xó<ä∆düŒ¤Ïø£ dü+ø±X' düsê«uÛÑs¡DuÛÑ÷wæ‘·' ˆˆ 3

XÀ¢ˆˆ düs¡«»„' düs¡«>∑' XÊ+‘·' düs√«|ü] düTdü+dæú‘·' ˆ

|ü<ëàdüqdüú' k˛yTX' ` bÕ|ü e÷Xó e´b˛Vü≤‘·T ˆˆ 4

XÀ¢ˆˆ áXÊq' |ü⁄s¡TwüXË’Ãe n|òüTÀs¡ dü <ä @e #· ˆ

yêeT<e XÃ uÛÑ>∑yêHé ` bÕ|ü e÷düT e´b˛Vü≤‘·T ˆˆ 5

•yêe‘ês¡ ÁbÕs¡úq :

XÀ¢ˆˆ nq+‘·' düs¡«$<´X' düs¡«»„' düs¡«<ä' Á|üuÛÑT' ˆˆ

•e<ë´HÓ’ø£dü+|üqï' ` dü yT bÕ|ü+ e´b˛Vü≤‘·T ˆˆ 6

XÀ¢ˆˆ dü÷ø£Î' düTsêdüTπsXÊH√ $X‚«XÀ >∑D|üPõ‘·' ˆ

•e<Ûë´HÓ’ø£ dü+|üqï' dü yT bÕ|ü+ e´b˛Vü≤‘·T ˆˆ 7

XÀ¢ˆˆ •y√‘·ÔyÓ÷ eTVü‰|üP»´' ` •e<Ûë´q|üsêj·TD' ˆ

düs¡«>∑' düs¡«<ä' XÊ+‘·' ` dü yT bÕ|ü+ e´b˛Vü≤‘·T ˆˆ 8

XÀ¢ˆˆ Á‹eT÷]Ô s¡“¤>∑yê˙X' •euÛÑøÏÔÁ|üuÀ<Ûäø£' ˆ

•e<Ûë´HÓ’ø£ dü+|üqï' dü yT bÕ|ü+ e´b˛Vü≤‘·T ˆˆ 9

XÀ¢ˆˆ lø£+sƒ¡' l|ü‹' le÷Hé •e<Ûë´qs¡‘· dü‡<ë ˆ

•yês¡Ãqs¡‘·' le÷Hé ` dü yT bÕ|ü+ e´b˛Vü≤‘·T ˆˆ 10

l *+>∑ |ü⁄sêD+

111

<M ÁbÕs¡úq :

XÀ¢ˆˆ Å‘Ó’ Àø£ q$T‘ê <M ` k˛˝≤ÿø±sê |ü⁄sê‘· ˆ

<ëøå±j·TD° eTVü‰<M ` >öØ ôV’≤eTer XóuÛ≤ ˆˆ 11

XÀ¢ˆˆ @ø£ |üsêíÁ>∑C≤ kÂe÷´ ` ‘·<∏ëyÓ’ #Ó’ø£bÕ≥˝≤ ˆ

n|üsêí es¡<ë <M ` uÛÑø£ÔÁ‘êD|üsêj·TD≤ ˆˆ 12

XÀ¢ˆˆ ñe÷7 düTs¡Vü≤sê kÕøå±‘Y ` øö•ø° yê ø£|ü]› ˆ

K≤«+>∑<Ûë]D° ~yê´ ` ø£sêÁ>∑‘·s¡T|ü\¢yê ˆˆ 13

XÀ¢ˆˆ HÓ’>∑yTj·÷~_Û ]›yÓ’ ` XÃ‘·T]“¤' |ü⁄Á‘·¬ø’ s¡« è‘ê ˆ

yTHêj·÷ q+~˙ <M yê]C≤ yê]CÒø£åD≤ ˆˆ

n+u≤ j·÷ M‘·XÀø£dü q+~q XÃ eTVü‰‘·àq' ˆˆ 14

XÀ¢ˆˆ XóuÛ≤e‘ê´' düF XÊ+‘ê |ü+#·#·÷&Ü es¡Á|ü<ë ˆ

düèwüº s¡ú+ düs¡«uÛÑ÷‘êHê+ Á|üø£è‹‘·«+ >∑‘ê7e´j·÷ ˆˆ 15

XÀ¢ˆˆ Á‘·jÓ÷$+X‹_Û düÔ‘ÓÔ Ì ´ ` s¡àVü≤<ë<Ó’ ]«»è+_Û‘ê ˆ

\øå±à ´~ XøÏÔ_Û ]ï‘· + ` q$T‘ê q+<äq+~˙ ˆˆ 16

XÀ¢ˆˆ eTH√qà˙ eTVü‰<M ` e÷j·÷M eT+&Éq Á|æj·÷ ˆ

e÷j·Tj·÷ j·÷ »>∑‘·‡s¡«+`ÁãVü‰à<ä + dü#·sê#·s¡yéT ˆˆ 17

XÀ¢ˆˆ øå√_ÛD° yÓ÷Væ≤˙ ì‘· +`jÓ÷–Hê+ Vü≤è~ dü+dæú‘ê ˆ

@ø±Hø£dæú‘ê˝Àπø Ç+Bes¡ìuÛÒø£åD≤ ˆˆ 18

XÀ¢ˆˆ uÛÑø±Ô ´ |üs¡e÷j·÷ ì‘· + ` düs¡«<yÓ’ s¡_wüßº‘ê ˆ

>∑DÒ+Á<ë+uÛÀ» >∑πs“¤+Á<ä ` j·TeT $‘ÔX |üPs¡«¬ø’' ˆˆ 19

XÀ¢ˆˆ dü+düTÔ‘ê »q˙ ‘cÕ+ ` düs√«|üÁ<äe Hê•˙ ˆ

uÛÑø±ÔHê e÷]ÔVü‰ uÛÑyê´ ` uÛÑeuÛ≤e$Hê•˙ ˆˆ 20

XÀ¢ˆˆ uÛÑTøÏÔeTTøÏÔÁ|ü<ë ~yê´ ` uÛÑø±ÔHê eTÁ|üj·T‘·ï‘·' ˆ

kÕ yT kÕøå±qàVü‰<M ` bÕ|üe÷Xó e´b˛Vü≤‘·T ˆˆ 21

l *+>∑ |ü⁄sêD+

112

#·+&ûX«s¡ ÁbÕs¡úq :

XÀ¢ˆˆ #·+&É·' düs¡«>∑DÒXÊH√ ` eTTU≤ #·Ã¤+uÛÀ ]«ìs¡Z‘··' ˆ

•yês¡Ãq s¡‘·' le÷Hé ` dü yT bÕ|ü+ e´b˛Vü≤‘·T ˆˆ 22

q+~πøX«s¡ ÁbÕs¡úq :

XÀ¢ˆˆ XÊ\+ø±j·Tq|ü⁄Á‘·düTÔ ` Vü≤\e÷s√Z‹ú‘·' Á|üuÛÑT' ˆ

C≤e÷‘ê eTs¡T‘ê+ <e' ` düs¡«uÛÑ÷‘· eTùV≤X«s¡' ˆˆ 23

XÀ¢ˆˆ düs¡«>∑' düs¡«<äèø Xs¡«' düπs«Xdü<äèX' Á|üuÛÑT' ˆ

düHêsêj·TD¬ø’ πs›yÓ’' ùd+Á<ä#·+Á<ä~yê¬s’' ˆˆ 24

XÀ¢ˆˆ dæ<ÓÌ∆ XÃ j·Tø£å>∑+<Ûä¬s’« ` s¡÷“¤‘Ó’ s¡÷“¤‘·$Hêj·T¬ø’' ˆ

ñs¡¬>’ ÁãTTwæ_ÛXË’Ãe ` ÁãVü≤àD≤ #· eTVü‰‘·àHê ˆˆ 25

XÀ¢ˆˆ düTÔ‘· ÁôdÔ Àø£ Hê<∏ädü ` eTTH s¡+‘·'|ü⁄πs dæú‘·' ˆ

düs¡«<ë |üPõ‘·' dü¬s’« ` s¡ï+B bÕ|ü+ e´b˛Vü≤‘·T ˆˆ 26

XÀ¢ˆˆ eTVü‰ø±jÓ÷ eTVü‰‘C≤ ` eTVü‰<e |üsêj·TD' ˆ

•yês¡Ãqs¡‘·' le÷9 düTj·TXÊÁbÕD Hêj·Tø£' ˆˆ 27

>∑DÒX ÁbÕs¡úq :

XÀ¢ˆˆ yTs¡T eT+<äs¡ ¬ø’ ≤dü ` ‘·≥ ≈£L≥Á|üuÛÒ <äq' ˆ

◊sêe‘ê~_Û]›yÓ’ ` ]Ã>∑ZC…’ XÃ düT|üPõ‘·' ˆˆ 28

XÀ¢ˆˆ dü|üÔbÕ‘ê\bÕ<ä XÃ ` dü|üÔB«b˛s¡T»+|òüTø£' ˆ

dübÕÔs¡íyê+≈£îXXË’Ãe ` düs¡«rs√ú<äs¡' •e' ˆˆ 29

XÀ¢ˆˆ Äø±X<Vü≤À ~>±“VüQ' ` k˛eTdü÷sê´–ï˝À#·q' ˆ

Vü≤‘êdüTs¡ eTVü‰eèøå√ ` ÁãVü≤à$<ë´ eTVü≤À‘·ÿ≥' ˆˆ 30

XÀ¢ˆˆ ÁãVü‰<ë´<Û√s¡D…Æ ]›yÓ’ ` s√´>∑bÕXdüeTì«‘Ó’' ˆ

ã<√∆Vü≤è‘Y |ü⁄+&ÉØø±UÒ ` düÔ+uÛÒ eè‹Ô+ ìs¡T<ä∆ #· ˆˆ 31

XÀ¢ˆˆ Hêπ>+Á<äeÅø√Ô j·T' kÕøå±‘Y ` >∑Dø√ÏX‘Ó’ s¡« è‘·' ˆ

•e<Ûë´HÓ’ø£dü+|üqï' ` dü yT bÕ|ü+ e´b˛ Vü≤‘·T ˆˆ 32

l *+>∑ |ü⁄sêD+

113

uÛÑè+^X«s¡ ÁbÕs¡úq :

XÀ¢ˆˆ uÛÑè+^X' |æ+>∑fi≤øå√-kÂ ` uÛÑdæ‘êXdüTÔ <Vü≤j·TTø ˆ

•yês¡Ãqs¡‘·' le÷Hé ` dü yT bÕ|ü+ e´b˛Vü≤‘·T ˆˆ 33

≈£îe÷s¡kÕ«$T ÁbÕs¡úq :

XÀ¢ˆˆ #·‘·T]“¤düÔqT_Û ]ï‘· + düsê«düTs¡ìãs¡ΩD' ˆ

düÿ+<ä' XøÏÔ<Ûäs¡' XÊ+‘·' ` ùdHê˙' •œyêVü≤q' ˆˆ 34

nwüºeT÷]Ô ÁbÕs¡úq :

XÀ¢ˆˆ uÛÑe' Xs¡« düÔ<∏XÊH√ ` s¡TÁ<ä' |üXó|ü‹ düÔ<∏ë ˆ 35

ñÁ>√ ;ÛyÓ÷ eTVü‰<e' •yês¡Ãqs¡‘ê dü‡<ë ˆˆ

@‘ê' bÕ|ü+ e´b˛Vü≤+‘·T ` eT÷s¡Ôj·T' |üs¡yTwæq' ˆˆ 36

@ø±<äXs¡TÁ<ä ÁbÕs¡úq :

XÀ¢ˆˆ eTVü‰<e' •y√ s¡TÁ<ä' ` X+ø£s√ ˙\˝ÀVæ≤‘··' ˆ

áXÊH√ $»jÓ÷ ;ÛyÓ÷ ` <e<y√ uÛÑy√<ä“¤e' ˆˆ 37

XÀ¢ˆˆ ø£bÕ©X XÃ $CÒ„jÓ÷ s¡TÁ<ë s¡TÁ<ë+Xdü+uÛÑyê' ˆ

•eÁ|üD≤eT dü+|üHêï ` e´b˛Vü≤+‘·T eT\+ eTeT ˆˆ 38

<ë«<äXÊ~‘· ÁbÕs¡úq :

XÀ¢ˆˆ $ø£s¡ÔH√ $ekÕ«+XÃ ` e÷s¡Ô+&√ uÛ≤düÿs√ s¡$' ˆ

˝Àø£Á|üø±Xø£XË’Ãe ` ˝Àø£kÕø°å Á‹$Áø£eT' ˆˆ 39

XÀ¢ˆˆ Ä~‘· XÃ ‘·<∏ë dü÷s¡ ` XÊÃ+Xóe÷+XÃ ~yêø£s¡' ˆ

@‘yÓ’ <ë«<äXÊ~‘ê´ ` e´b˛Vü≤+‘·T eT\+ eTeT ˆˆ 40

Äø±XÊ~ nwüºeT÷]ÔkÕúq ÁbÕs¡úq :

XÀ¢ˆˆ >∑>∑q+ düŒs¡Ùq+ ‘CÀ s¡dü XÃ |üè~∏M ‘·<∏ë ˆ

#·+Á<ä dü÷‡s¡ düÔ<∏ë-‘êà #· ‘·qe' •euÛ≤$‘ê' ˆˆ 41

bÕ|ü+ e´b˛Vü≤+‘·T eTeT uÛÑj·T+ ìsêïXj·T+‘·T yT ˆ

l *+>∑ |ü⁄sêD+

114

<äX~ø±Œ\ø£ ÁbÕs¡úq :

XÀ¢ˆˆ yêdüe' bÕeø£XË’Ãe ` j·TyÓ÷ ìÁãTT‹ πse #· ˆ 42

es¡TD√ yêj·TT k˛eTÚ #· ` áXÊH√ uÛÑ>∑yêHé Vü≤]' ˆˆ

|æ‘ê eTVü≤XÃ uÛÑ>∑yêHé ` •e<Ûë´q|üsêj·TD≤' ˆˆ 43

XÀ¢ˆˆ @‘ bÕ|ü+ e´b˛Vü≤‘·T eTqkÕ ø£s¡àD≤ ø£è‘·+ ˆ

yêj·÷«~ ÁbÕs¡úq :

XÀ¢ˆˆ quÛÑkÕ«Hé düŒs¡ÙH√ yêj·TT s¡ì˝À e÷s¡T‘· düÔ<∏ë ˆˆ 44

ÁbÕD' ÁbÕDÒX JyXÖ ` e÷s¡T‘·' •euÛ≤$‘ê' ˆˆ

•yês¡Ãqs¡‘ê dü‡πs« ` e´b˛Vü≤+‘·T eT\+ eTeT ˆ 45

nwüº#ês¡D ÁbÕs¡úq :

XÀ¢ˆˆ UÒ#·s√ edüT#ês¡ XÃ ` ÁãùV≤´XÀ ÁãVü≤àBÛ düÔ<∏ë ˆ

düTùwD' XÊX«‘·' |ü⁄wüº' düT|ü⁄wüºXÃ eTVü‰ã\' ˆˆ 46

XÀ¢ˆˆ @‘ yÓ’ #ês¡D≤' X+uÛÀ' |ü⁄C≤j·÷- re uÛ≤$‘ê' ˆ

e´b˛Vü≤+‘·T eT\+ düs¡«+ bÕ|ü+ #Ó’e eTj·÷ ø£è‘·yéT ˆˆ47

dæ<ä∆ ÁbÕs¡úq :

XÀ¢ˆˆ eT+Á‘·CÀ„ eT+Á‘·$‘Y ÁbÕCÀ„ eT+Á‘·sêŸ dæ<ä∆|üPõ‘·' ˆ

dæ<ä∆e‘·Œs¡eT' dæ<ä∆' ` düs¡«dæ~∆Á|ü<ësTTq' ˆˆ 48

e´b˛Vü≤+‘·T eT\+ düπs« ` dæ<ë∆' •e |ü<ës¡Ãø±' ˆ

j·TπøåX ÁbÕs¡úq :

XÀ¢ˆˆ j·Tøå√ j·TπøåX <Ûäq<√ ` »è+uÛÑø√ eTDÏuÛÑÁ<äø£' ˆ 49

|üPs¡íuÛÑÁ<X«s√ e÷© ` •‹≈£î+&É* πse #· ˆˆ

XÀ¢ˆˆ qπs+Á<äXË’Ãe j·TπøåXÊ ` e´b˛Vü≤+‘·T eT\+ eTeT ˆˆ 50

eTVü‰Hê>∑ ÁbÕs¡úq :

XÀ¢ˆˆ nq+‘·' ≈£î*ø£XËÃÌe yêdüTøÏ düÔø£åø£ düÔ<∏ë ˆ

ø£s√ÿ≥ø√ eTVü‰|ü<äà' X+KbÕ˝À eTVü‰ã\' ˆˆ 51

l *+>∑ |ü⁄sêD+

115

XÀ¢ˆˆ •e Á|üD≤eTdü+|üHêï' •e<Vü≤ Á|üuÛÑ÷wüD≤' ˆ

eTeT bÕ|ü+ e´b˛Vü≤+‘·T $wü+ kÕúes¡»+>∑eTyéT ˆˆ 52

øÏqïs¡ ÁbÕs¡úq :

XÀ¢ˆˆ MD»„' øÏqïs¡ XË’Ãe ` düTs¡ùdq' Á|üeTs¡›q' ˆ

nrXj·T' dü Á|üjÓ÷^ ` ^‘·»„XË’Ã øÏqïsê' ˆˆ 53

XÀ¢ˆˆ •eÁ|üD≤eTdü+|üHêï e´b˛Vü≤+‘·T eT\+ eTeT ˆ

$<ë´<Ûäs¡ ÁbÕs¡úq :

XÀ¢ˆˆ $<ë´<Ûäs¡ XÃ $ãT<Û√ ` $<ë´sê• ]«<ë+es¡' ˆˆ 54

$ãT<√∆ $ãT<Ûä' le÷Hé ` ø£è‘·»„ XÃ eTVü‰j·TXÊ' ˆ

XÀ¢ˆˆ @‘ $<ë´<Ûäsê' düπs« ` •e<Ûë´q |üsêj·TD≤' ˆˆ 55

e´b˛Vü≤+‘·T eT\+ |òüTÀs¡+ ` eTVü‰<eÁ|ükÕ<ä‘·' ˆ

ndüTs¡ ÁbÕs¡úq :

XÀ¢ˆˆ yêeT<y√ eTVü‰»+uÛÑ' ` ø±\H$T s¡àVü‰ã\' ˆˆ 56

düTÁ^y√ eTs¡›ø£XË’Ãe |æ+>∑ À <eeTs¡›q' ˆ

XÀ¢ˆˆ Á|üÁVü‰<ä XÊÃ|ü qTÁVü‰<ä' dü+ÁVü‰<ä' øÏ\ uÛ≤wüÿ\' ˆˆ 57

»+uÛÑ' ≈£î+uÛÑ XÃ e÷j·÷M ` ø±s¡ÔMs¡ ' ø£è‘·+»j·T' ˆ

XÀ¢ˆˆ @‘7düTsê eTVü‰‘êàH√ ` eTVü‰<e |üsêj·TD≤' ˆˆ 58

e´b˛Vü≤+‘·T uÛÑj·T+ |òüTÀs¡ ` e÷düTs¡+ uÛ≤e yTe #· ˆ

>∑s¡T‘·à‘Y ÁbÕs¡úq :

XÀ¢ˆˆ >∑s¡T‘êàHé K>∑‹ XËÃe ` |üøÏåsêŸ Hê>∑eTs¡›q' ˆˆ 59

XÀ¢ˆˆ Hê>∑XÁ‘·T ]Ωs¡D≤´+>√ yÓ’q‘j·T' Á|üuÛÑ+»q' ˆ

Hê>±o ]«wüHêX XÃ ` $wüßíyêVü≤q @e #· ˆˆ 60

XÀ¢ˆˆ @‘ Væ≤s¡DésêíuÛ≤ ` >∑s¡T&Ü yê‘·s¡+Vü≤dü' ˆ

HêHê7uÛÑs¡D dü+|üHêï e´b˛Vü≤+‘·T eT\+ eTeT ˆˆ 61

l *+>∑ |ü⁄sêD+

116

ãTTwæ ÁbÕs¡úq :

XÀ¢ˆˆ n>∑düÔ ´ XÃ edæwü XÃ n+–sê uÛÑè>∑Tπse #· ˆ 62

ø±XÃb˛ Hês¡<ä XË’Ãe <äBÛ#· XÃ eq düÔ<∏ë ˆˆ

XÀ¢ˆˆ ñ|üeTqT´ düÔ<Ûë-H´ #· ãTTwüj·T' •euÛ≤$‘ê' ˆ

•yês¡Ãqs¡‘ê' düπs« e´b˛Vü≤+‘·T eT\+ eTeT ˆˆ 63

|æ‘·è ÁbÕs¡úq :

XÀ¢ˆˆ |æ‘·s¡' |æ‘êeTVü‰ XÃ ‘·<∏Ó’e Á|ü|æ‘êeTVü‰' ˆ

n–ï cÕ«‘êÔ ã]Ωwü<ä düÔ<∏ë e÷‘êeTVü‰<äj·T' ˆˆ 64

e´b˛Vü≤+‘·T uÛÑj·T+ bÕ|ü+ •e<Ûë´q |üsêj·TD≤' ˆ

e÷‘·è ÁbÕs¡úq :

\ø°ÎXÃ <Ûäs¡D°#Ó’e ` >±j·TÁr #· düs¡dü«r ˆˆ 65

XÀ¢ˆˆ <äTsêZ ñcÕ XN CÒ cÕ ` e÷‘·s¡' düTs¡|üPõ‘ê' ˆ

<yêq+ e÷‘·s¡XË’Ãe >∑D≤Hê+ e÷‘·s¡ düÔ<∏ë ˆˆ 66

XÀ¢ˆˆ uÛÑ÷‘êHê+ e÷‘·s¡' düsê« j·TÁ‘· j·÷ >∑De÷‘·s¡' ˆ

Á|ükÕ<ë <›e<edü e´b˛Vü≤+‘·T eT\+ eTeT ˆˆ 67

n|ü‡s¡dü ÁbÕs¡úq :

XÀ¢ˆˆ s¡«o yTqø± #Ó’e ` s¡+uÛ≤ s¡‹ ‹˝À‘·Ôe÷' ˆ

düTeTTF <äTs¡TàF #Ó’e ` ø±eTTF ø±eT es¡∆ ˆˆ 68

XÀ¢ˆˆ ‘·<∏ë-Hê´' düs¡«˝Àπøwüß ~yê´XÊÃ|ü‡s¡dü düÔ<∏ë ˆ

•yêj·T ‘ê+&Ée+ ì‘· +`≈£îs¡«+‘√´- re uÛ≤$‘ê' ˆˆ 69

XÀ¢ˆˆ <e´' •yês¡Ãqs¡‘ê ` e´b˛Vü≤+‘·T eT\+ eTeT ˆ

qeÁ>∑Vü≤ ÁbÕs¡úq :

ns¡ÿ' k˛yÓ÷6+>±s¡ø£ XÃ ` ãT<ÛäXË’Ãe ãèVü≤düŒ‹' ˆˆ 70

XÀ¢ˆˆ XóÁø£' XHÓ’XÃs¡ XË’Ãe ` sêVüQ' πø‘·T düÔ<∏Ó’e #· ˆ

e´b˛Vü≤+‘·T uÛÑj·T+ |òüTÀs¡+ ` Á>∑Vü≤|”&Ü+ •yês¡Ãø±' ˆˆ71

l *+>∑ |ü⁄sêD+

117

<ë«<äXsê• ÁbÕs¡úq :

XÀ¢ˆˆ yTc˛ eèc˛7<∏ä $T<∏äTq ` düÔ<∏ë ø£s¡ÿ≥ø£' XóuÛÑ' ˆ

dæ+Vü≤ XÃ ø£Hê´ $|ü⁄˝≤ ` ‘·T˝≤ yÓ’ eè•Ãø£ düÔ<∏ë ˆˆ 72

XÀ¢ˆˆ <ÛäqT XÃ eTø£s¡ XË’Ãe ≈£î+uÛÀ MTq düÔ<∏Ó’e #· ˆ

sêXjÓ÷ <ë«<äX ùV≤´‘ •e|üPC≤|üsêj·TD≤' ˆˆ 73

XÀ¢ˆˆ e´b˛Vü≤+‘·T uÛÑj·T+ bÕ|ü+ Á|ükÕ<ë‘Y |üs¡yTwæq' ˆ

qø£åÁ‘· ÁbÕs¡úq :

n•«˙ uÛÑs¡D° #Ó’e ø£è‹Ôø± s√Væ≤D° ‘·<∏ë ˆˆ 74

XÀ¢ˆˆ leTqà è>∑•sê XÊÃÁs¡› |ü⁄qs¡«düT |ü⁄wü kÕs¡Œø±' ˆ

eT|òü÷yÓ’ |üPs¡«|òü\TZq´ ñ‘·Ôsê|òü\TZ ‘·<∏ë ˆˆ 75

XÀ¢ˆˆ Vü≤düÔ •ÃÁ‘· düÔ<∏ë kÕ«r $XÊU≤ #êqTsê~Ûø± ˆ

CÒcÕ eT÷\+ eTVü‰uÛ≤>± |üPsê«cÕ&ÛÜ ‘·<∏Ó’e #· ˆˆ 76

XÀ¢ˆˆ ñ‘·ÔsêcÕ&Ûçø± #Ó’e ÁXeD+ #· ÁX$wæø± ˆ

X‘·_Ûwüø |üPs¡«uÛÑÁ<ë #· ‘·<∏ë Áb˛wü|ü<ë #· yÓ’ ˆˆ 77

XÀ¢ˆˆ bÂwüí+ #· <e´' dü‘·‘·+ e´b˛Vü≤+‘·T eT\+ eTeT ˆ

Á|üeT<∏ä >∑D ÁbÕs¡úq :

»«s¡' ≈£î+uÛÀ<äs¡XË’Ãe` X+≈£îø£s√í eTVü‰ã\' ˆˆ 78

XÀ¢ˆˆ eTVü‰ø£s¡í' Á|üuÛ≤‘· XÃ eTVü‰uÛÑ÷‘·Á|üeTs¡›q' ˆ

X‚ qõ ∫Ã¤e<ä÷‘·XÃ Á|üeT<∏ë' Á|”‘·es¡∆Hê' ˆˆ 79

XÀ¢ˆˆ ø√Ïø√Ï X‘Ó’XÃe uÛÑ÷‘êHê+ e÷‘·s¡' dü<ë ˆ

e´b˛Vü≤+‘·T uÛÑj·T+ bÕ|ü+ e÷Vü‰<eÁ|ükÕ<ä‘·' ˆˆ 80

eèùw+Á<ä ÁbÕs¡úq :

XÀ¢ˆˆ •e<Ûë´HÓ’e dü+|üH√ï Væ≤eTsê&É+ãTTdüìïuÛÑ' ˆ

≈£î+<+<äT dü<äèXÊø±s¡' ≈£î+uÛÑ ≈£î+<+<äT uÛÑ÷wüD' ˆˆ 81

l *+>∑ |ü⁄sêD+

118

XÀ¢ˆˆ ã&Éu≤q\ XÁ‘·Ts√´ ã&Éu≤eTTK uÛÒ<äq' ˆ

#·‘·TcÕŒ<ä düe÷j·TTø£Ô' ø°ås√<ä Çe bÕ+&ÉTs¡' ˆˆ 82

XÀ¢ˆˆ s¡TÁ<ä Àπø dæú‘√ ì‘· + s¡TÅ<Ó’' kÕs¡ú+ >∑DÒX«¬s’' ˆ

eèùw+Á<√ $X«<Ûäèø <y√ $X«dü »>∑‘·' |æ‘ê ˆˆ 83

XÀ¢ˆˆ eè‘√ q+<ë~_Û ]ï‘· + e÷‘·è_Û s¡àKeTs¡›q' ˆ

•yês¡Ãqs¡‘√ ì‘· + dü yT bÕ|ü+ e´b˛Vü≤‘·T ˆˆ 84

>∑+>± ÁbÕs¡úq |ü+#· >√ ÁbÕs¡úq :

XÀ¢ˆˆ >∑+>± e÷‘ê »>∑Hêà‘ê s¡TÁ<ä Àπø eédæú‘ê ˆ

•euÛÑø±Ô ‘·T j·÷ q+<ë kÕ yT bÕ|ü+ e´b˛Vü≤‘·T ˆˆ 85

XÀ¢ˆˆ uÛÑÁ<ë uÛÑÁ<ä|ü<ë <M •e˝Àπø eédæú‘ê ˆ

e÷‘ê >∑yê+ eTVü‰uÛ≤>± kÕyT bÕ|ü+ e´b˛Vü≤‘·T ˆˆ 86

XÀ¢ˆˆ düTs¡_Û' düs¡«‘√uÛÑÁ<ë düs¡«bÕ|üÁ|üD≤•˙ ˆ

s¡TÁ<ä|üPC≤s¡‘ê ì‘· + kÕ yT bÕ|ü+ e´b˛Vü≤‘·T ˆˆ 87

XÀ¢ˆˆ düTo˝≤ o\dü+|üHêï lÁ|ü<ë •euÛ≤$‘ê ˆ

•e˝Àπø dæú‘ê ì‘· + kÕ yT bÕ|ü+ e´b˛Vü≤‘·T ˆˆ 88

ø±\uÛ…’s¡e ÁbÕs¡úq :

XÀ¢ˆˆ y<äXÊÁkÕÔs¡ú ‘·‘·Ô «»„' düs¡«ø±sê´_Û ∫+‘·ø£' ˆ

düeTdüÔ >∑TD dü+|üqï' düs¡«<yX«sê‘·à»' ˆˆ 89

XÀ¢ˆˆ CÒ wü' düπs«X«s¡' kÂyÓ÷´ eTVü‰$wüßí‘·qT' dü«j·T+ ˆ

Äs¡ ' ùdHê|ü‹' kÕøå±‘Y >∑Vü≤H√ eTKeTs¡›q' ˆˆ 90

XÀ¢ˆˆ ◊sêe‘· >∑C≤s¡÷&ÛÉ' ø£èwüí≈£î+∫‘· eT÷s¡∆»' ˆ

ø£ècÕí+>√ s¡ø£Ôqj·Tq' X•|üqï>∑uÛÑ÷wüD' ˆˆ 91

XÀ¢ˆˆ uÛÑ÷‘Ó’' Áù|‘Ó’' |æXÊ#Ó’ XÃ ≈£LcÕà+&Ó’ XÃ düe÷eè‘·' ˆ

•yês¡Ãqs¡‘· kÕ‡øå±‘Y dü yT bÕ|ü+ e´b˛Vü≤‘·T ˆˆ 92

l *+>∑ |ü⁄sêD+

119

e÷‘·èø± ÁbÕs¡úq :

XÀ¢ˆˆ ÁãVü‰àD°#Ó’e e÷ùV≤o øöe÷Ø yÓ’wüíM ‘·<∏ë ˆ

yêsêV”≤ #Ó’e e÷ùV≤+ÁB #êeTT+&Ü-π>ïsTTø° ‘·<∏ë ˆˆ 93

XÀ¢ˆˆ @‘ê yÓ’ e÷‘·s¡ dü‡sê«' düs¡«˝Àø£ Á|ü|üPõ‘ê' ˆ

jÓ÷–˙_Û s¡àVü‰bÕ|ü+ e´k˛Vü≤+‘·T düe÷Væ≤‘ê' ˆˆ 94

Ms¡uÛÑÁ<ä ÁbÕs¡úq :

XÀ¢ˆˆ Ms¡uÛÑÁ<√ eTVü‰‘C≤ Væ≤eT ≈£î+<+<äT düìïuÛÑ' ˆ

s¡TÁ<ädü ‘·qjÓ÷ söÁ<ä' XS˝≤düø£Ô eTVü‰ø£s¡' ˆˆ 95

XÀ¢ˆˆ düVü≤ Ádüu≤VüQ' düs¡«»„' düsê«j·TT<Ûä <Ûäs¡' dü«j·T+ ˆ

Á‘‘ê-–ïqj·TH√ <e ÁôdÔÌ Àø±úÛÑj·T<ä' Á|üuÛÑT' ˆˆ 96

XÀ¢ˆˆ e÷‘·è≤D≤+ s¡ø£åø√ ì‘· + eTVü‰eèwüuÛÑyêVü≤q' ˆ

Å‘Ó’ Àø£ q$T‘·' le÷Hé •e bÕ<ës¡ÃH s¡‘·' ˆˆ 97

XÀ¢ˆˆ j·T»„dü #· •s¡X‚Ã¤‘êÔ |üPc í <ä+‘· ìHêXq' ˆ

eùV≤ïs¡ΩdüÔ Vü≤s¡' kÕøå±‘Y uÛÑ>∑HÁ‘· ìbÕ‘·q' ˆˆ 98

XÀ¢ˆˆ bÕ<ë+>∑Tùwq k˛e÷+>∑ ù|wüø£' Á|üuÛÑTdü+»„ø£' ˆ

ñù|+Á<+Á<ä j·Te÷BHê+ <yêHêeT+>∑ ‘·ø£åø£ ˆˆ 99

XÀ¢ˆˆ düs¡dü«‘ê´ eTVü‰<yê´ Hêdæø√cÕeø£s¡Ôq' ˆ

>∑DÒX«s√ j·T' ùdHê˙' dü yT bÕ|ü+ e´b˛Vü≤‘·T ˆˆ 100

eTVü‰\ø°Î ÁbÕs¡úq :

XÀ¢ˆˆ CÒ cÕ e]cÕ es¡<ë esêuÛÑs¡D uÛÑ÷wæ‘ê ˆ

eTVü‰\ø°Îs¡®>∑Hêà‘ê kÕ yT bÕ|ü+ e´b˛Vü≤‘·T ˆˆ 101

eTVü‰e÷j·T ÁbÕs¡úq :

XÀ¢ˆˆ eTVü‰yÓ÷Vü‰ eTVü‰uÛ≤>± eTVü‰uÛÑ÷‘·>∑D…Æ s¡« è‘ê ˆ

•yês¡Ãqs¡‘ê ì‘· + kÕ yT bÕ|ü+ e´b˛Vü≤‘·T ˆˆ 102

l *+>∑ |ü⁄sêD+

120

\ø°Î ÁbÕs¡úq :

XÀ¢ˆˆ \ø°Î' düs¡«>∑TD√ù|‘ê düs¡«\ø£åD dü+j·TT‘ê ˆ

düs¡«<ë düs¡«>± <M kÕ yT bÕ|ü+ e´b˛Vü≤‘·T ˆˆ 103

<äTsêZ<M ÁbÕs¡úq :

XÀ¢ˆˆ dæ+Vü‰s¡÷&ÛÜ eTVü‰<M bÕs¡«‘ê´düÔqj·÷-e´j·÷ ˆ

$c í ]ïÁ<ë eTVü‰e÷j·÷ yÓ’wüíM düTs¡|üPõ‘ê ˆˆ 104

XÀ¢ˆˆ Á‹HÁ‘ê es¡<ë <M eTVæ≤cÕdüTs¡eT]› ˆ

•yês¡Ãqs¡‘ê <äTsêZ kÕ yT bÕ|ü+ e´b˛Vü≤‘·T ˆˆ 105

nHø£ s¡TÁ<ä ÁbÕs¡úq :

XÀ¢ˆˆ ÁãVü‰à+&É<Ûës¡ø± s¡TÁ<ë' düs¡«˝Àø£ Á|ü|üPõ‘ê' ˆ

dü‘ê´ XÃ e÷qkÕ' |ü⁄Á‘ê e´b˛Vü≤+‘·T uÛÑj·T+ eTeT ˆˆ 106

uÛÑ÷‘· Áù|‘· |æXÊ#· ÁbÕs¡úq :

XÀ¢ˆˆ uÛÑ÷‘·' Áù|‘ê' |æXÊ#ê XÃ ≈£LcÕà+&É >∑DHêj·Tø±' ˆ

≈£LcÕà+&Éø± XÃ yT bÕ|ü+ e´b˛Vü≤+‘·T düe÷Væ≤‘ê' ˆˆ107

(XÀ¢ˆˆ1`107,n<Ûë´`82)

|òü\ÁX¯ó‹ : eTVæ≤e÷ì«‘·yÓTÆq á k˛ÔÁ‘êìï #·~$qyê&ÉT,

$qïyê&ÉT, düø£\ bÕbÕ\qT+N $eTT≈£îÔ&Ó’, X¯Øs¡+ e~*q ‘·s¡Tyê‘·

¬ø’ ≤kÕìøÏ #s¡T≈£î+≤&ÉT. ø£Hê´]∆ nsTTqyê&ÉT jÓ÷>∑T´sê …’q ø£q´ì

uÛ≤s¡´>± bı+<äT‘ê&ÉT.$»j·÷ìï ø√s¡T≈£îH˚yê&ÉT $»j·÷ìï, <ÛäHêìï

ø±yê\qT≈£îH˚yê&ÉT <ÛäHêìï, |ü⁄Á‘· dü+‘êq+ ø±yê\qT≈£îH˚yê&ÉT |ü⁄Á‘·

dü+‘êHêìï bı+<äT‘ê&ÉT. $<ä´ ø√s¡T≈£îH˚yê&çøÏ düø£\ $<ä´\÷

ø£s¡‘· ≤eT\ø£eTe⁄‘êsTT. düTKuÛÀ>±\T Ä•+#yê&çøÏ düø£\ düTU≤\÷

ø£\T>∑T‘êsTT.

á ~e´k ÔÁ‘êìï Á‹ø±˝≤\˝À |ü]ƒ+#yê&çøÏ yê‘·, |æ‘·Ô, ø£|òü<√cÕ\T

‘=\–b˛‘êsTT. nø±\ eTè‘·Té⁄ dü+uÛÑ$+#·<äT. düs¡Œyê´Á|òü÷~

l *+>∑ |ü⁄sêD+

121

»+‘·Te⁄\ u≤<Ûäe⁄+&É<äT.düø£\ |ü⁄D´rsêú\˝À kÕïq+ #˚dæq |òü\+

\_ÛdüTÔ+~. mH√ï >=|üŒ j·TC≤„\T, j·÷>±\T #dæq |òü*‘·+, n˝≤π> mH√ï

<ëHê\T <Ûäsêà\T #dæq |òü*‘·+, mH√ï Áe‘ê\T H√eTT\T Ä#·]+∫q |òü*‘·+

á e´b˛Vü≤q k ÔÁ‘· |üsƒ¡q+ e\¢ e÷qe⁄&çøÏ ø£\T>∑T‘·T+~. á k ÔÁ‘·

|üsƒ ¡q+ e\¢ >√Vü≤‘·´ ÁãVü≤àVü≤‘ê´~ bÕbÕ\T ≈£L&Ü q•kÕÔsTT.

dü+|üPs¡íyÓTÆq •yêqTÁ>∑Vü≤+ ñbÕdü≈£î&çøÏ ø£\T>∑T‘·T+~.

Á|ü‹s√p XóÁuÛÑ+>± kÕïq dü+<Ûë´~ nqTcÕHê\T eTT–+#·T≈£îì,

uÛÑdüà s¡TÁ<ëø£å*ï <Ûä]+∫, ø£ dü+ ˇø£ eT+&É\+ (40)s√E\T X‘êes¡Ô+>±

s√EøÏ e+<äkÕs¡T¢ Òø£ 11 kÕs¡T¢ #=|ü⁄Œq Bø£å>± á k ÔÁ‘êìï bÕsêj·TD

#j·÷*. n˝≤ #dæqyê&çøÏ XØs¡ u≤<Ûä\T yê´<ÛäT\÷ ‘=\–b˛e≥yT ø±≈£î+&Ü

yê≈£î‡~∆ ≈£L&Ü \_ÛdüTÔ+~.

qø£Ô Áe‘·+

XóuÛÑÁ|ü<äyÓTÆq •eÁe‘ê\˝À $X‚wüyÓTÆq~ á qø£ÔÁe‘·+. Á|ü‹e÷dü+

Xóø£¢ ø£èwüí|üøå±\˝À e#Ã nwüº$T #·‘·Ts¡›o ‹<∏äT˝À¢ Ò<ë ãVüQfi nwüº$TqT+∫

ãVüQfi #·‘·Ts¡›• <ëø± @&ÉTs√E\T. Ç˝≤ es¡Tdü>± ˇø£ dü+e‘·‡s¡+ bÕ≥T

qø£ÔÁe‘êìï Ä#·]+∫q yê&ÉT düeTdüÔ j·T»„ ø£s¡à\ |òü*‘êìï bı+<äT‘ê&ÉT.

qø£ÔÁe‘·+ n+fÒ ñ<äj·T+ qT+∫ sêÁ‹ es¡≈£î πøe\+ bÕ\T e÷Á‘·yT

‘ê– ñ|üyêdü+ ñ+&É≥+. sêÁ‹ •e|üP» »]|æ uÛÀ»q+ #j·Te#·TÃ.

qø£ÔÁe‘· ìj·Te÷\T : H\MT<ä ≈£Ls¡TÃì $düÔ]˝À e÷Á‘·yT uÛÀ»q+

#j·÷*. ÁãVü≤à#·s¡ +, XÊ+‘·∫‘·Ô+ ø£*– ñ+&É≥+, •e<Ûë´q+ #j·T≥+

nH$ qø£Ô Áe‘êìøÏ eTTK´ ìj·Te÷\T. Á|ü‹e÷dü+ bÂs¡í$T, ne÷yêdü ˝À¢

qø£ÔÁe‘·+ #j·T≥+ #ê˝≤ eT+∫~. á $<Ûä+>± ìj·Te÷\‘√ ø£ dü+e‘·‡s¡+

qø£ÔÁe‘êìï Ä#·]+∫ dü+e‘·‡s¡+ ø±>±H˚ |üs¡y˚TX¯«s¡T&çøÏ c˛&ÉXÀ|ü#ês¡

|üP»#dæ <äøÏåD ‘ê+ã÷˝≤\ì düeT]Œ+#ê*.

á qø£Ô Áe‘êìï |üHÓï+&ÉT HÓ\\ bÕ≥T, Á|ü‹HÓ\˝À e#Ã, bÂs¡í$T

Òø£ bÕ&É $T, |ü+#·$T, nwüº$T Òø£ #·‘·Ts¡›•, ne÷yêkÕ´ ‹<∏äT˝À¢ Ä#·]+#ê*.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

122

ndü\T á qø£Ô Áe‘·+ m+<äT≈£î >=|üŒ<ä+fÒ! Á|ü‹s√p <e‘·\+‘ê

|üPsê«Vü≤ï+˝À uÛÀ»q+ #kÕÔs¡T. n˝≤π> ãTTwüß\T eT<Ûë´Vü≤ï+, |æ‘·s¡T\T

n|üsêVü≤ï+, j·Tøå±<äT\T kÕj·T+ dü+<Ûë´düeTj·÷˝À¢ uÛÑTõkÕÔs¡T. Ç˝≤

n+<äs¡÷ uÛÑTõ+∫q ‘·s¡Tyê‘· Áe‘êìï Ä#·]+#yê&ÉT sêÁ‹ uÛÀ»q+ #kÕÔ&ÉT

ø±ãÏº qø£ÔÁe‘·+ ÁX‚wüyÓTÆq~>± >∑T]Ô+|ü⁄ bı+~+~.

qø£ÔÁe‘êìï Ä#·]+#˚yês¡T ñ<äj·÷H˚ï kÕïq+ dü+<Ûëé+<äHê~

ì‘·´ø£s¡à*ï Ä#·]+∫, uÛÑdüàs¡TÁ<ëø£å*ï <Ûä]+∫ Á|üDe|ü+#êø£åØ (z+

qeT'•yêj·T) eTVü‰eT+Á‘êìï j·T<∏ëXøÏÔ »|æ+#ê*. ‹]– kÕj·T+Á‘·+ Xó

∫>± |üs¡y˚TX¯«s¡TDÏí Äsê~Û+∫ Vü≤$cÕ´Hêïìï kÕ«$TøÏ ìy˚~+∫ <ëìï

e÷Á‘·yT uÛÑTõ+#ê*. Ä s√E sêÁ‹ H\MT< #ê|üydüT≈£îì ìÁ~+#ê*.

Ç$ qø£Ô Áe‘·+ #ùdyês¡T bÕÏ+#ê*‡q ìj·Te÷\T.

qø£ÔÁe‘· |òü*‘ê\T : m+‘√ >=|üŒ<Ó’q á qø£Ô Áe‘êìï ø√ÿe÷dü+˝À

#ùdÔ ˇø√ÿ s¡ø£yÓTÆq XóuÛÑ|òü*‘ê\T e÷qe⁄\øÏ \_ÛkÕÔsTT.

1. |ü⁄wü e÷dü+ : á e÷dü+˝À qø£ÔÁe‘·Bø£åì d”«ø£]+∫ •yêsê<Ûäq #ùdÔ

<Ûäsêàs¡úø±eTyÓ÷øå±\H˚ #·‘·T]«<Ûä |ü⁄s¡TcÕsêú\T dæ~∆kÕÔsTT. n˝≤π>

á e÷dü+˝À e#Ã ø£èwüí Xóø£¢ |üø£å nwüºMT ‹<∏äT˝À¢ qø£Ô Bø£å bı+<ä≥+,

|üP]íeTHê&ÉT HÓsTT´‘√ •e⁄&çøÏ n_Ûùwø£+ #j·T≥+ n‘· +‘· XóuÛÑÁ|ü<ä+.

bÕ\T HÓsTT´‘√ ø£*|æq j·Te<ÛëHê´\ |æ+&çì •e⁄&çøÏ ìy~+#·≥+,

•e⁄&ç XÊ+‹ bÕsƒêìï #·<äe≥+, ø£|æ\ >√e⁄ì $Á|ü⁄&çøÏ <ëq+ #j·T≥+

˝≤+Ï$ Ä#·]ùdÔ Äπ>ïj·÷~ ~e´˝Àø±\˝À ∫s¡ø±\+ düTK+>± ìedæ+#

jÓ÷>∑+ ø£\T>∑T‘·T+~.

2. e÷|òüTe÷dü+ : á e÷dü+˝À Á|ü‹s√E |üs¡yTX«s¡TDÏí n]Ã+#ê*. ¬s+&ÉT

|üøå±\˝À ñqï #·‘·Ts¡›o ‹<∏äT˝À¢ qø£Ô Áe‘êìï ne\+_dü÷Ô, qø£Ô+ ñqï

s√E sêÁ‹ ô|düs¡|ü|ü⁄Œ HÓsTT´‘√ ≈£L&çq nHêïìï (|ü⁄\>∑+) uÛÑTõ+#ê*.

bÂs¡í$Ts√E |üs¡yTX«s¡ Á|”‘· s¡∆+`HÓsTT´, q\T|ü⁄s¡+>∑T m<äT›ì <ëq+ #j·÷*.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

123

$Á|ü⁄\øÏ j·T<∏ëXøÏÔ uÛÀ»q <äøÏåD‘ê+ã÷˝≤\T düeT]Œ+#ê*. á $<Ûä+>±

e÷|òüTe÷dü+˝À qø£Ô Áe‘êìï #dæqyê&ÉT j·TeT˝Àø±ìøÏ yÓ[flq|üŒÏø°

nø£ÿ&É j·TeT<Ûäs¡àsêE‘√ •øÏå+#·ã&É&ÉT. Äj·Tq‘√ ø£*dæ dü+#·]kÕÔ&ÉT.

3. bòÕ\TZDe÷dü+ : á e÷dü+˝À qø£ÔÁe‘êìï Ä#·]+#˚ yê&ÉT HÓsTT´,

bÕ\‘√ ≈£L&çq nHêïìï •e⁄&çøÏ ìy~+∫ uÛÑTõ+#ê*. á HÓ\˝À ≈£L&Ü

#·‘·Ts¡›•, nwüº$T ‹<∏äT˝À¢ ñ|üyêdüeTT+&ç bÂs¡í$THê&ÉT s¡TÁ<ë_Ûùwø£+

#j·÷*. HÓ\ ∫es√¢ >√$T<∏äTq<ëq+, Áu≤Vü≤àD uÛÀ»q+ j·T<∏ë$~Û>±

#ùdÔ Ä ñbÕdü≈£î&çøÏ #·+Á<ä Àø£ ìyêdü+ #·+Á<ä kÕj·TT»´+ ø£\T>∑T‘êsTT.

4. #Ó’Á‘·e÷dü+ : #Ó’Á‘· e÷dü+˝À qø£ÔÁe‘êìï ìj·TeT+>± Ä#·]+∫qyê&çøÏ

ìs¡è‹ ˝Àø£+˝À düTKìyêdü+ \_ÛdüTÔ+~.

5. yÓ’XÊKe÷dü+ : m+‘√ >=|üŒ<Ó’q á e÷dü+˝À qø£ÔÁe‘êìï ne÷yêdü

Ò<ë bÂs¡í$T ‹<∏äT˝À¢ ne\+_+∫ |üs¡yTX«s¡TDÏí |üPõ+∫ ‘Ó\¢Ï Äe⁄*ï

<ëq+ #ùdÔ nX«yT<Ûäj·÷>∑+ #dæq |òü*‘·+ \_ÛdüTÔ+~.

6. CÒ wüe÷dü+ : á e÷dü+˝À qø£ÔÁe‘êìï #ùdyê&ÉT HÓsTT´‘√ ≈£L&çq

mÁs¡_j·T´+‘√ e+&çq nHêïìï |üs¡yTX«s¡T&çøÏ ìy~+∫ qø£Ô+ ñqï

s√EsêÁ‹ <ëHï ÄVü‰s¡+>± d”«ø£]+#ê*. á e÷dü+˝À bÂs¡í$THê&ÉT

•e|üP» #dæ ã÷&ç<äs¡+>∑T˝À ñqï Äe⁄ì jÓ÷>∑T´&Ó’q $Á|ü⁄&çøÏ <ëq+

#j·÷*. n˝≤ #dæqyê&çøÏ yêj·TT˝Àø£+˝À ìedæ+# jÓ÷>∑ ‘· ø£\T>∑T‘·T+~.

7.ÄcÕ&ÛÉe÷dü+ : |ü$Á‘·yÓTÆq ÄcÕ&ÛÉe÷dü+˝À qø£ÔÁe‘êìï Ä#·]+#yê&ÉT

#Ós¡T≈£î s¡dü+, HÓsTT´, ù|\|æ+&çì ÄVü‰s¡+>± d”«ø£]+#ê*. ñ<äj·T+|üP≥

Äe⁄bÕ\H˚ Á‘ê>±*. Ç˝≤ Bø£å>± Áe‘êìï Ä#·]+∫, •e|üP»ì

j·T<∏ë$~Û>± #dæq yê&ÉT es¡TD ˝Àø±ìï #s¡T≈£î+≤&ÉT.

8. ÁXÊeD e÷dü+ : á e÷dü+˝À qø£ÔÁe‘· Bø£å #ùdyê&ÉT Äs¡T s√E˝À¢

|ü+&çq e]‘√ e+&çq nHêïìï •e⁄&çøÏ ìy˚~+#ê*. bÂs¡í$THê&ÉT

∫Á‘·ø£es¡í+‘√ ñqï ¬s+&ÉT >√e⁄*ï jÓ÷>∑T´&Ó’q $Á|ü⁄&çøÏ <ëq+ #j·÷*.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

124

n˝≤π> <ëq+‘√ bÕ≥T Ä s√E |üs¡yTX«s¡ *+>±ìøÏ HÓsTT´, bÕ\T,

‘˚HÓ\‘√ n_Ûùwø±ìï #˚dæ, $Á|ü⁄\øÏ uÛÀ»q+ <äøÏåD ‘ê+ã÷˝≤*ï

düeT]Œ+#ê*. á $<Ûä+>± #dæqyê&ÉT yêj·TT˝Àø±ìï #s¡T≈£î+≤&ÉT.

9. uÛ≤Á<ä|ü<äe÷dü+ : á HÓ\˝À |ü>∑Ï|üP≥ qø£ÔÁe‘êìï Ä#·]+#yê&ÉT

_\« eèø£å+ <ä>∑Zs¡ ìedæ+#ê*. qø£Ô Bø£åì nwüº$T, bÂs¡í$T, ne÷yêdü

@<√ ø£ ‹~∏ À Ä#·]+#ê*. Áe‘êq+‘·s¡+ q\T|ü⁄s¡+>∑T‘√ ñqï Äe⁄*ï

$Á|ü⁄&çøÏ <ëq+ Ç∫Ã n‘·&çøÏ wüÁ&Ék˛ù|‘·yÓTÆq uÛÀ»Hêìï ô|≤º*.

Ä ‘·s¡Tyê‘· Ä $Á|ü⁄&çøÏ ô|≥º>± $T–*q ÄVü‰s¡ |ü<ësêú\ì ‘êqT

uÛÑTõ+#ê*. á $<Ûä+>± #˚dæqyê&ÉT j·Tø£å Àø±ìï #˚] düTKuÛÀ>±\T

nqTuÛÑ$kÕÔ&ÉT.

10.ÄX«j·TT»e÷dü+ : á e÷dü+˝À qø£ÔÁe‘êìï Ä#·]+# yê&ÉT •euÛÑ≈£îÔ\øÏ

uÛÀ»Hê\T ô|≤º*. ¬s+&ÉT >√e⁄*ï <ëq+#dæ, bÂs¡í$THê&ÉT s¡TÁ<ë<Ûë´j·÷ìï

|ü]ƒ+∫ •e*+>±ìøÏ n_Ûùwø£+ #j·÷*. á $<Ûä+>± ìj·TeT|üP]‘·+>±

Áe‘êìï Ä#·]+∫qyê&ÉT áXÊq˝Àø£+˝À m+‘√ yÓ’uÛÑeyÓTÆq J$‘êìï

nqTuÛÑ$kÕÔ&ÉT.

11.ø±ØÔø£e÷dü+ : á e÷dü+˝À HÓsTT´ ø£*|æq ø°åsêHêïìï |üs¡yTX«s¡T&çøÏ

ìy~+#ê*. qø£ÔÁe‘·+ Ä#·]+#s√E ¬s+&ÉT ø£|æ\ >√e⁄*ï <ëq+#dæ

$Á|ü⁄\øÏ uÛÀ»q <äøÏåD ‘ê+ã÷˝≤*ï düeT]ŒùdÔ dü÷s¡ ˝Àø£+˝À ìedæ+#

jÓ÷>∑+ ø£\T>∑T‘·T+~.

12.e÷s¡Zos¡e÷dü+ : á e÷dü+˝À qø£ÔÁe‘êìï ne\+_+#yê&ÉT HÓsTT´

bÕ\‘√ ø£*|æq j·Te\ nHêïìï |üs¡yTX«s¡T&çøÏ ìy~+#ê*. bÂs¡í$THê&ÉT

•e⁄&çøÏ n_Ûùwø£+ #dæ, y<ä |ü+&ç‘·T\øÏ, <ä]Á<äT\øÏ dü<ë#ês¡ |üs¡T …’q

Áu≤Vü≤àDT\øÏ uÛÀ»Hêìï ô|≤º*. Ä s√E ‘Ó\¢Ï ¬s+&ÉT >√e⁄*ï jÓ÷>∑T´&Ó’q

$Á|ü⁄&çøÏ <ëq+ #j·÷*. Ä $<Ûä+>± #dæqyê&ÉT k˛eT˝Àø±ìï #s¡T≈£îì

düø£\ kÂU≤´\÷ nqTuÛÑ$kÕÔ&ÉT.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

125

nVæ≤+dü, dü‘ê´Hï |ü\ø£≥+, <=+>∑‘·q+ #j·Tø£b˛e≥+, ÁãVü≤à

#·s¡ Bø£åì eVæ≤+#·≥+, zs¡TŒ, <äj·T, Á‹ø±\ kÕïHêìï Ä#·]+#·≥+, ø£èwüí|üø£å,

Xóø£¢|üø£å #·‘·Ts¡›• ‹<ÛäT˝À¢ ñ|üyêdüeTT+&É≥+ nH$ qø£ÔÁe‘· Bøå± <Ûës¡T\øÏ

eTTU≤´+XÊ\T.

ñe÷eTùV≤X«s¡ Áe‘·+

|üs¡yTX«s¡ bÕs¡«r<$ nqTÁ>∑Vü‰ìï ø£*–+# Áe‘ê\˝À $•wüyÓTÆq~

ñe÷eTùV≤X«s¡ Áe‘·+.

Áe‘·$<Ûëq+ : ne÷yêdü Òø£ |üP]íeT, #·‘·Ts¡›•, nwüº$T ‹<∏äT˝À¢

qø£Ô Áe‘êìï ne\+_+∫, Ä s√E sêÁ‹ πøe\+ Vü≤$cÕqï+ e÷Á‘·yT

uÛÑTõ+#ê*. Ç˝≤ ˇø£ dü+e‘·‡s¡ø±\+ #j·÷*. qø£Ô uÛÀ»HêìøÏ eTT+<äT

Á|ü<√wüø±\+˝À ñe÷eTùV≤X«s¡T*ï |üPõ+#ê*. Ç˝≤ dü+e‘·‡s¡+ bÕ≥T

Áe‘êìï Ä#·]+∫q ‘·s¡Tyê‘· ∫e] e÷dü+˝À ã+>±s¡T Òø£ yÓ+&ç‘√ bÕs¡«r

|üs¡yTX«s¡T\ Á|ü‹eTì #sTT+∫, yêÏì j·T<∏ë$~Û>± |üPõ+#ê*. $Á|ü⁄\øÏ

uÛÀ»q <äøÏåD ‘ê+ã÷˝≤*ï düeT]Œ+#ê*. ‘·s¡Tyê‘· bÕs¡«r |üs¡yTX«s¡T\

Á|ü‹eT*ï s¡<∏ä+ ˝Òø£ @<√ ˇø£ yêVü≤q+ MT<ä πs–+|ü⁄>± rdüT¬ø[fl

•yê\j·T+˝À düeT]Œ+#ê*. á$<Ûä+>± ñe÷eTùV≤X¯«s¡ Áe‘êìï

Ä#·]+∫qyê&ÉT |ü⁄s¡Twüß&Ó’‘ •ekÕj·TTC≤´ìï, Åd”Ô nsTT‘ <M kÕj·TTC≤´ìï

bı+<äT‘ês¡T.

nwüºMT`#·‘·Ts¡›o ‹<∏äT˝À¢ ñ|üyêdüeTT+&ç, ˇø£ dü+e‘·‡s¡+ es¡≈£L

ÁãVü≤à#·sê´~ ìj·Te÷*ï bÕÏdü÷Ô á ñe÷eTùV≤X«s¡ Áe‘êìï Ä#·]+#ê*.

n˝≤ Ä#·]+∫q yês¡T Áe‘·|ü]düe÷|æÔ ø±>±H˚ dü+e‘·‡sê+‘·+˝À

ñe÷eTùV≤X«s¡ Á|ü‹eT*ï •yê\j·T+˝À düeT]ŒùdÔ <M ˝Àø£+˝À düTK+>±

ìedæ+# jÓ÷>±ìï bı+<äT‘ês¡T.

Áe‘êìï Ä#·]+#˚ Åd”Ô\T uÛÑs¡Ô nqTeT‹‘√H˚ @ Áe‘êHÓ’ïHê,

H√eTT˝HÓ’Hê #j·÷*. n+‘ø±˙ dü«‘·+Á‹+∫ #j·T≈£L&É<äT.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

126

ìjÓ÷>±<yê ‘·‘êÿs¡ + uÛÑs¡è≤ÔD≤+ ~«»dü‘·Ôe÷' ˆ

»b˛<ëq+ ‘·|ü' düs¡«eTdü«+‘·+Á‘ê j·T‘·' ÅdæÔj·T' ˆˆ

»|ü+, <ëq+, ‘·|üdüT‡˝≤+Ï düeTdüÔ |ü⁄D´ø±sê´\÷ uÛÑs¡Ô nqTeT‹‘√H

#˚j·÷*. eTVæ≤yÓ÷ù|‘·yÓTÆq á ~e´ Áe‘êìï e÷s¡Zos¡¸e÷dü+ Hê&ÉT

yÓTT<ä\Tô|Ïº ‹]– ø±ØÔø£e÷dü+ es¡≈£L Á|ü‹HÓ ≤ #j·÷*. ˇø√ÿe÷dü+˝À

#dæq Áe‘êìøÏ, <ëHêìøÏ ˇø√ÿs¡ø£yÓTÆq |òü*‘·+ edüTÔ+~.

1. e÷s¡Zos¡e÷dü+ : á e÷dü+˝À Áe‘êìï Ä#·]+∫ dü+|üPs¡í, XóuÛÑ\ø£åD≤\‘√

ñqï eèwüuÛ≤ìï •e⁄&çøÏ ìy~+∫ <ëìï •yê\j·÷ìøÏ <ëq$Tyê«*.

Ç˝≤ #ùd Åd”Ô <e˝Àø±ìï #s¡T≈£î+≥T+~.

2. |ü⁄wü e÷dü+ : á e÷dü+˝À Á‹XS˝≤ìï |üPõ+∫ •yê\j·÷ìøÏ yÓ[fl

Á‹XS˝≤ìï •e⁄&çøÏ düeT]Œ+#ê*.

3. e÷|òüTe÷dü+ : á e÷dü+˝À Áe‘êìï #dæqyês¡T. düeTdüÔ n+>±\‘√

ñqï s¡<∏ëìï |üPõ+∫ <ëìï •yê\j·÷ìøÏ düeT]Œ+#ê*. Ä ‘·s¡Tyê‘·

Áu≤Vü≤àDT\øÏ nqï dü+‘·s¡ŒD #ùdÔ <M kÕj·TTC≤´ìï bı+<äT‘ês¡T.

4. bòÕ\TZDe÷dü+ : á HÓ\˝À ã+>±s¡+ Òø£ yÓ+&ç‘√>±˙ sê–‘√ø±˙

ñe÷eTùV≤X«s¡T\ Á|ü‹eTì ì]à+∫, <ëìï ÁX<ë∆ uÛÑ≈£îÔ\‘√ |üPõ+∫

•yê\j·T+˝À ñ‘·‡e eT÷s¡TÔ\T>± yêÏì düeT]Œ+#ê*. n˝≤ #dæqyê&çøÏ

<M˝Àø£ ÁbÕ|æÔø£\T>∑T‘·T+~.

5. #Ó’Á‘·e÷dü+ : á e÷dü+˝À ñe÷eTùV≤X¯«s¡T\ Á|ü‹eT\‘√ bÕ≥T

≈£îe÷s¡kÕ«$T $Á>∑Vü‰ìï ≈£L&Ü ã+>±s¡+, yÓ+&ç Òø£ sê–˝ÀVü‰\‘√

‘·j·÷s¡T#˚sTT+∫ $~Û$<Ûëq+>± |üPõ+∫, yêÏì •yê\j·÷ìøÏ

düeT]Œ+#ê*. n˝≤π> yÓ+&ç‘√ •eeT+~sêìï ì]à+∫ <ëìï •yê\j·÷ìøÏ

ø±qTø£>± Çe«e#·TÃ. Ç˝≤ #dæq yê]øÏ •e˝Àø£ ÁbÕ|æÔ ø£\T>∑T‘·T+~.

6. yÓ’XÊKe÷dü+ : á HÓ\˝À ¬ø’ ≤dü|üs¡«‘·+ MT<ä ñe÷eTùV≤X«s¡T\Tqï

Á|ü‹eTì |üPõ+∫, <ëìï |üPC≤q+‘·s¡+ •yê\j·T+˝À kÕ∆|æ+#ê*.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

127

n˝≤ #dæq yê]øÏ ¬ø’ ≤dü+˝À ø=\TyÓ’ ñqï >öØ<$ <ä>∑Zs¡øÏ #πs neø±X+

\_ÛdüTÔ+~.

7. CÒ wüe÷dü+ : á HÓ\ À Áe‘êìï nqTwæ+#yês¡T ø£ •e*+>±ìøÏ Çs¡TyÓ’|ü⁄˝≤

ÁãVü≤à, $wüßíe⁄\T <√dæ*|üÏº ì\TÃqï≥Tº yÓ+&ç Ò<ë sê–‘√ Á|ü‹eTì

‘·j·÷s¡T#sTT+∫, ÁbÕDÁ|ü‹wü #dæ, j·T<∏ë$~Û>± |üPC≤~ø±\T ìs¡«Væ≤+#ê*.

‘·s¡Tyê‘· $Á|ü⁄\øÏ uÛÀ»q <äøÏåD ‘ê+ã÷˝≤\T düeT]Œ+∫ Ä Á|ü‹eT*ï

•e⁄&ç Á|”‹ ø√dü+ •yê\j·T+˝À kÕú|æ+#ê*. á $<Ûä+>± #dæq yês¡T

>öØ<$ dü+|üPs¡í nqTÁ>∑Vü‰ìï bı+~, ∫e]øÏ ÄyÓT˝Àø±ìï #s¡T≈£î+≤s¡T.

8.ÄcÕ&ÛÉe÷dü+ : ÇÏ¬ø\‘√ <äè&ÛÉ+>± ˇø£ Ç+Ïì ø£Ïº+∫ Ä Ç+À¢øÏ

ø±e\dæq s√\T, s√ø£*, N|ü⁄s¡T, #ê|ü, eT+#·+, |üs¡T|ü⁄, ~+&ÉT¢ ˝≤+Ï

edüTÔe⁄\˙ï neT]Ã ˇø£ dü+e‘·‡sêìøÏ dü]|ü& yÓ#êÃ\T @s¡Œ]Ã, ˇø£

|ü]#ês¡≈£îDÏí>±˙, |ü]#ê]ø£qT >±˙ ìj·T$T+∫,Ä >∑èVü≤+˝À ñe÷

eTùV≤X«s¡T*ï Á|ü‹wæ+∫, yê]ì |ü+#êeTè‘ê\‘√ XÊÁk Ôø£Ô+>± n_Ûùwø£+

#dæ, |üPC≤~ø±\T ìs¡«Væ≤+#ê*. Ä ‘·s¡Tyê‘· j·T<∏ëXøÏÔ $Á|ü⁄\øÏ uÛÀ»q

<äøÏåD ‘ê+ã÷˝≤\T düeT]Œ+∫ Ä q÷‘·q >∑èVü‰ìï y<äy<ë+>∑ y‘·ÔøÏ

<ëq+ #˚j·÷*. neø±X¯+ e⁄+fÒ >√<ëq+ ≈£L&Ü #˚ùdÔ eT+∫~.

á $<Ûä+>± >∑èVü≤<ëq+ #dæqyê&ÉT XÊX«‘·+>± >√˝Àø£ ÁbÕ|æÔì Ò<ë

neTàyê] kÕìï<Ûë´ìï bı+<äT‘ê&ÉT.

9. ÁXÊeDe÷dü+ : á e÷dü+˝À yT\Tø£≥Tº <Ûä«»+, q÷‘·qeÁkÕÔ\‘√ düVü‰

‹$qTe⁄«$ |üs¡«‘êìï (≈£î|üŒì) $Á|ü⁄&çøÏ <ëq+ #j·÷*. ‘·s¡Tyê‘·

uÛÀ»q <äøÏåD ‘ê+ã÷˝≤*ï düeT]Œ+∫qyê&ÉT XÊX¯«‘·+>± <˚M˝Àø£

ìyêkÕìï bı+<äT‘ê&ÉT.

10.uÛ≤Á<ä|ü<äe÷dü+ : á HÓ\˝À nHêïìï sê•>± b˛dæ •e⁄&çøÏ ìy~+∫,

<ëìï q÷‘·q eÁkÕÔ\‘√ düVü‰ n+<ä]ø° $‘·s¡D #j·÷*. n˝≤π> j·T<∏ë$~Û>±

$Á|ü⁄\øÏ uÛÀ»q <äøÏåD‘ê+ã÷˝≤ìï düeT]Œ+#ê*. Ç˝≤ #˚dæq Åd”Ô

dü÷s¡ øÏs¡D≤\ ‘»düT‡ì bı+~ ~e´XØs¡+‘√ <M˝Àø±ìøÏ #s¡T≈£î+≥T+~.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

128

11.ÄX«j·TT»e÷dü+ : á e÷dü+˝À Áe‘êìï Ä#·]+# yês¡T ã+>±s¡+,

q÷‘·q eÁkÕÔ\T, e&ÉT¢, >√<ÛäTeT\T, ø£+<äT\T, ô|dü\T, ôdq>∑\T MÏ À

@<√ ø£ <ÛëHê´ìï •e⁄&çøÏ düeT]Œ+∫, Ä ‘·s¡Tyê‘· nqï<ëq+ #dæqf…¢Ì‘

yê]øÏ <M˝Àø£ ÁbÕ|æÔ ø£\T>∑T‘·T+~.

12.ø±ØÔø£e÷dü+ : á e÷dü+˝À ñe÷eTùV≤X«s¡T\ Á|ü‹eT*ï düsê«+>∑

düT+<äs¡+>± ã+>±s¡+ Òø£ yÓ+&ç, sê–\‘√ #sTT+∫, Ä Ä~<ä+|ü‘·T\

eTT+<äT n–ïVü≤√Á‘·T&ÉT, ÁãVü≤à<˚e⁄&ÉT, Hêsêj·TDT&ÉT ø£Hê´<ë‘·\T>±

ñqï≥Tº, #·T≥÷º ˝Àø£bÕ\Ts¡T, dæ<äT∆\T, eTTqT\T ì\ã&çq≥Tº Á|ü‹eT*ï

#ÓøÏÿ+∫, Ä Á|ü‹eT*ï j·T<∏ë$~Û>± |üPõ+#ê*. |üPC≤q+‘·s¡+ yêÏì

•yê\j·÷ìøÏ rdüT¬ø[fl düeT]Œ+#ê*. á $<Ûä+>± #˚dæq Åd”Ô <˚M

dü«s¡÷bÕìï bı+~ •e˝Àø±ìï #s¡T≈£î+≥T+~.

á $<Ûä+>± e÷s¡Zos¡+ qT+∫ ø±ØÔø£+ es¡≈£L Á|ü‹e÷dü+ #j·T‘·–q

á ñe÷eTùV≤X¯«s¡ Áe‘·+ Åd”Ô\øÏ, |ü⁄s¡Twüß\ø° ÁX‚j·TdüT‡ì ø£*–düTÔ+~.

á Áe‘êìï Ä#·]+#˚yês¡T |ü⁄s¡Twüß˝…’‘˚ •ekÕj·TTC≤´ìï, Åd”Ô˝…’‘˚ <˚M

kÕj·TTC≤´ìï bı+<äT‘ês¡T. Ç~ dü‘· +.

•e |ü+#êø£ås¡ eTVü‰eT+Á‘·+

nìïs¡ø±\ •eÁe‘ê\˝À ∫es¡>± •e|ü+#êø£åØ eTVü‰ eT+Á‘êìï

$~Û>± »|æ+#ê*.

|ü+#êø£åØ eT+Á‘· eTVæ≤eT : |üPs¡«+ »>∑Hêà‘· bÕs¡«r <$ ªªÁ|üuÛÑ÷!

|ü+#êø£åØ eT+Á‘·+ n+fÒ @$TÏ? <ëì eTVæ≤eT m˝≤+Ï~? Ä eT+Á‘êìï

m˝≤ »|æ+#ê*? nì •e⁄DÏí n&É>∑>±, |üs¡yTX«s¡T&ÉT ÄyÓTøÏ |ü+#êø£åØ

eT+Á‘· eTVæ≤eTì $es¡+>± #ÓbÕŒ&ÉT.

|üPs¡«+ eTVü‰Á|üfi¯j·T+ dü+uÛÑ$+∫q|ü⁄Œ&ÉT kÕúes¡»+>∑e÷\T,

<yêdüTs¡T\T, n+<äs¡÷ Á|üø£è‹˝À ©qyÓTÆb˛>±, Ä Á|üø£è‹ yÓ[fl |üs¡yTX«s¡T&ç À

\j·TyÓTÆb˛sTT+~. n|ü⁄Œ&ÉT áX«s¡T&ÉT ø£ÿ& ì*∫ ñHêï&ÉT. n< düeTj·T+˝À

•e⁄DÏí ÄÁXsTT+∫q |ü+#êø£åsê\˝À y<ë\T XÊÁkÕÔ\T ìøÏå|üÔyÓTÆ ñHêïsTT.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

129

n|ü⁄Œ&ÉT X+ø£s¡T&ÉT Á|üø£è‹ s¡÷|ü+˝À Hêsêj·TDT&ç>±, Ä‘·às¡÷|ü+˝À

X+ø£s¡T&ÉT>± ñHêï&ÉT. ÁbÕs¡+uÛÑ+˝À •e⁄&ç qT+∫ Ä$s¡“¤$+∫q ˙fifl˝À

Hêsêj·TDT&ÉT ìÁ<äb˛‘·T+&É>±, Äj·Tq Hê_Ûø£eT\+ qT+∫ •e dü+ø£\Œ+‘√

|ü+#·eTTK ÁãVü≤à Ä$s¡“¤$+#ê&ÉT. Ä |ü+#·eTTK ÁãVü≤à düèwæº #j·÷\ì

uÛ≤$+∫ yÓTT<ä≥ düqø±~ e÷qdü |ü⁄Á‘·*ï düèwæº+#ê&ÉT. n˝≤ yê]ì düèwæº+∫q

‘·s¡Tyê‘· ªªeTVü‰<yê! |üs¡yTX«sê! Hê |ü⁄Á‘·T\+<ä]ø° düèwæºì eè~∆ #ùd

XøÏÔì Á|ükÕ~+#·Tμμ nì •e⁄DÏí ÁbÕ]∆+#ê&ÉT. n|ü⁄Œ&ÉT |üs¡yTX«s¡T&ÉT ‘·q

nsTT<äT eTTU≤\‘√ nsTT<äT nø£åsê\ì ÁãVü≤à<e⁄&çøÏ ñ|ü<•+#ê&ÉT.

|ü+#·eTTK ÁãVü≤à, •e⁄&ÉT ‘·q |ü+#·eTTU≤\‘√ uÀ~Û+∫q |ü+#êø£ås¡

eTVü‰eT+Á‘êìï Á>∑Væ≤+∫ <ëìï »|æ+# $<ÛëHêìï yÓTT‘·Ô+ ‘·q ≈£îe÷s¡T\øÏ

Á|üuÀ~Û+#ê&ÉT. n|ü⁄Œ&ÉT ÁãVü≤à |ü⁄Á‘·T\+‘ê •e|ü+#êø£ås¡ eTVü‰eT+Á‘êìï

$ì ÁX<ä∆>± nø£ås¡ \ø£å\T »|æ+#ês¡T.

n˝≤Œø£ås¡+ eTVü‰s¡ú+#· y<äkÕs¡+ $eTTøÏÔ<ä+ ˆ

ÄC≤„dæ<ä∆eT dü+~>∑∆+ yêø£ yT‘· ∫Ã¤yê‘·àø£yéT ˆˆ

ø=~› nø£åsê Ò nsTTq|üŒÏø° n$ >=|üŒ nsêúìï ø£*–q$. y<äkÕs¡+

yÓ÷ø£åÁ|ü<äyÓTÆq •e|ü+#êø£ås¡ eTVü‰eT+Á‘·+ >∑Tsê«»„ dæ<ä∆yÓTÆq~. dü+Xj·T

s¡Væ≤‘·yÓTÆq •eyêø£ + Ç~.

|ü+#êø£ås¡ eT+Á‘· eTVæ≤eT : düeTdüÔ eT+Á‘ê\ ns¡ú+ yÓTT‘·Ô+ á |ü+#êø£ås¡

eTVü‰eT+Á‘·+˝À Ç$T&ç ñ+~. nìï eT+Á‘ê\ø° Ç~ Ä<ä yÓTÆq eTÁ] $‘·Ôq+

˝≤+Ï~. ªª|üs¡yTX«s¡T&ÉT düs¡«yê´|ü≈£î&Ó’q|üŒÏø° |ü+»s¡+˝Àì ∫\ø£ ≤>±

z+ø±s¡ dü+j·TTø£ÔyÓTÆq |ü+#êø£åØ eTVü‰ eT+Á‘·+˝À dæús¡+>± ñ+≤&ÉT.

˝Àø£eéVü‰s¡+˝À á eTVü‰eT+Á‘·+ |ü+#êø£å]>± Á|üdæ~∆ #Ó+~q|üŒÏø°

z+ø±s¡+ ø£*dæq+<äTq Ç~ wü&Éø£åØ eTVü‰eT+Á‘·eTe⁄‘√+~.

á eTVü‰eT+Á‘êìï >∑Ts¡Te⁄<ë«sê ñ|ü<X+ bı+~q yê&çøÏ, Ç‘·s¡

eT+Á‘ê\‘√, <Ûäs¡à XÊÁkÕÔ\‘√ |üì Ò<äT. me¬s’‘ á eT+Á‘êìï >∑Ts¡Te⁄ <ë«sê

l *+>∑ |ü⁄sêD+

130

ñ|ü<X+ bı+~ »|ækÕÔ&√, yê&ÉT düø£\ y<ä yêvàj·÷ìï n<Ûä j·Tq+ #dæq

yê&Ée⁄‘ê&ÉT. á wü&Éø£ås¡ (|ü+#êø£ås¡) eT+Á‘êìï Á|ü‹s√p ìj·TeT ìwü\‘√

»|æ+#·≥+ •eC≤„q Á|ü<ä+.

ªª|ü+#êø£å¬s’' düÁ|üDy√eT+Á‘√- j·T+ Vü≤è<äj·T+ eTeTμμ ` qeT'

•yêj·T nH nsTT<äT nø£åsê\T, eTT+<äT z+ø±s¡+‘√ ≈£L&çq á z+

qeT•Ùyêj·T nH˚ eTVü‰eT+Á‘·+ Hê≈£î Vü≤è<äj·T+ ˝≤+Ï~μμ nì

|üs¡yTX«s¡T&ÉT bÕs¡«r<$øÏ #ÓbÕŒ&ÉT.

|ü+#êø£ås¡ eT+Á‘·»|ü+ : |üs¡y˚TX¯«s¡T&ç Vü≤è<äj·Tdü«s¡÷|üyÓTÆq

|ü+#êø£åØ eTVü‰eT+Á‘êìï >∑Ts¡Te⁄<ë«sê Á|üDej·TTø£Ô+>± ñ|ü<X+ bı+<ë*.

Ä ‘·s¡Tyê‘· >∑Ts¡Te⁄ì j·T<∏ëXøÏÔ <äøÏåD ‘ê+ã÷˝≤\‘√ dü+‘·è|æÔ |ü]∫ ˇø£

X¯óuÛÑeTTVüAs¡Ô+˝À eT+Á‘·»|ü+ #˚j·÷*. eT+Á‘· »bÕìøÏ eTT+<äT

•e*+>±ìøÏ n_Ûùwø£+ |üP»#dæ rsêúìï |ü⁄#·TÃø√yê*.

j·÷eJ®e+ »ù|ìï‘· + nc º‘·Ôs¡ düVü≤Ádüø£+ ˆ

nqXï+ düÔ‘·Œs√ uÛÑ÷‘ê« düj·÷‹ |üs¡e÷+ >∑‹+ ˆˆ

eT+Á‘√|ü<X+ bı+~qyê&ÉT J$‘ê+‘·+ Á|ü‹s√p uÛÀ»HêìøÏ

eTT+<äT yÓsTT´mì$T~ kÕs¡T¢ á eT+Á‘êìï •e⁄&çMT<ä eTqdüT ì*|æ »|æ+#ê*.

n˝≤ »|æ+∫qyê&ÉT ÁbÕs¡ã∆ø£s¡à eTT–dæq ‘·s¡Tyê‘· eTTøÏÔì bı+<äT‘ê&ÉT.

|ü+#êø£åØ eT+Á‘· |ü⁄s¡XÃs¡D : •e |ü+#êø£åØ eT+Á‘êìï nø£ås¡

\ø£å\T nq>± Á|üDe|ü+#êø£åØ eT+Á‘·+˝Àì Äs¡T nø£åsê\ø° Äs¡T\≈£å\T.

BìøÏ Hê\T>∑T ¬s≥T¢ nq>± 6 I 4 R 24 \ø£å\ kÕs¡T¢ »|æùdÔ n~ |ü⁄s¡XÃs¡D

ne⁄‘·T+~.

á |ü⁄s¡X¯Ãs¡D #˚ùdyê&ÉT qø£Ô Áe‘êìï Ä#·]+#ê*. ÁãVü≤à#·s¡

ìj·Te÷ìï bÕÏ+#ê*. Á|ü‹s√p #˚ùd »bÕìï ˇø£ ìØí‘· dü+K´˝À

#j·÷*. Á|ü‹s√p πø |ü<ä∆‹ì bÕÏ+#ê*.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

131

eT+Á‘·»|ü $<Ûëq+ : Á|üXÊ+‘·yÓTÆq Á|ü<X+˝À ÄdüHêìï ydüT≈£îì

≈£Ls√Ãyê*. eTÚq+>± @ø±Á>∑‘·‘√ ‘·÷s¡TŒ Òø£ ñ‘·Ôsê_ÛeTTK+>± ≈£Ls√Ãyê*.

eTT+<äT>± |ü+#êø£åØ eT+Á‘·+‘√ 25kÕs¡T¢ ÁbÕD≤j·÷eT+ #˚j·÷*.

ÁbÕD≤j·÷eT+ e\¢ bÕbÕ\T q•+∫ Ç+Á~j·÷\T kÕ«BÛq+˝ÀøÏ ekÕÔsTT.

»|ükÕúq+ : |ü+#êø£ås¡ »bÕìøÏ eT+∫düú˝≤ìï m+#·Tø√yê*.

>∑èVü≤+ø£Hêï >√XÊ\˝À #˚ùdÔ e+<ä¬s≥T¢, qB rs¡+˝À #˚ùdÔ \ø£å¬s≥T¢,

•edüìï~Û À #ùdÔ nq+‘·yÓTÆq |òü\+ \_ÛdüTÔ+~. n˝≤π> düeTTÁ<ärsê\T,

~eýÓTÆq düs√esê\T, |üs¡«‘ê\T, <yê\j·÷\T, düeTdüÔyÓTÆq |ü⁄D≤´ÁXe÷\T.

á Á|ü<XÊ\˝À #ùd eT+Á‘·»|ü+ ø√Ï¬s≥T¢ n~Ûø£yÓTÆq |òü ≤ìïdüTÔ+~.

•e⁄&ç düìï~Û À>±˙, >∑Ts¡Te⁄ <ä>∑Zs¡ Àø±˙, B|ü+ eTT+<äT>±˙,

Äe⁄øÏ, q~øÏ <ä>∑Zs√¢ ø±˙ eT+Á‘· »|ü+#j·T≥+ Á|üXdüÔ+.

»|ükÕ<Ûäq+ : »bÕìï …øÏÿ+#·≤ìøÏ e÷\ nedüs¡+. #‹yfifl

ø£DT|ü⁄\‘√ …øÏÿ+#·≥+ ˇø£ |ü<ä∆‹, Bìï ø£s¡e÷\ Òø£ n+>∑T[ e÷\

n+≤s¡T. Bìø£Hêï |ü~¬s≥T¢ n~Ûø£|òü\+ |ü⁄Á‘·Je|üPdü\ e÷\‘√ »|æùdÔ

ø£\T>∑T‘·T+~. <ëìø£Hêï X¯+U≤\e÷\‘√ e+<ä¬s≥T¢, |ü>∑&Ü\ e÷\‘√

y˚sTT¬s≥T¢, düŒ¤Ïø£ e÷\‘√ |ü~y˚\ ¬s≥T¢, eTT‘ê´\e÷\‘√ \ø£å¬s≥T¢,

‘êeTs¡|üPdü\ e÷\‘√ |ü~\ø£å\ ¬s≥T¢, ã+>±s¡T |üPdü\ e÷\‘√ ø√Ï¬s≥T¢,

<äs¡“¤eTT&ÉT\e÷\‘√, s¡TÁ<ëø£å e÷\‘√ »|ü+#˚ùdÔ nq+‘·yÓTÆq |òü*‘·+

ø£\T>∑T‘·T+~.

»|üe÷\ |üPdü\ |òü\+ : »|ü+#ùd |üPdü\ e÷\˝À 25 |üPdü\T+fÒ

n~ yÓ÷ø£å kÕ<Ûäq+>± |üìøÏedüTÔ+~. 50 |üPdü\T e÷\˝À ñ+fÒ n~

Ç‘·s¡T\ô|’ #˚ùd Á|üjÓ÷>±\øÏ ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·T+~. 108|üPdü\ e÷\

uÛÀ>∑yÓ÷øå±*ï n+~düTÔ+~.

»|ü+#ùd ~≈£îÿ`|òü*‘·+ : |ü+#êø£åØ eT+Á‘· »bÕìï Òø£ @ eT+Á‘·

»bÕHÓ’ïHê ‘·÷s¡TŒ eTTK+>± ≈£Ls¡TÃì #ùdÔ »qeoø£s¡D ø£\T>∑T‘·T+~.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

132

<äøÏåD≤_ÛeTTK+>± ≈£Ls¡TÃì #ùdÔ n_Û#ês¡ dæ~∆, |ü&ÉeTs¡ ~XøÏ n_ÛeTTK+>±

≈£Ls¡TÃì »|æùdÔ <ÛäHê>∑eT+, ñ‘·Ôsê_ÛeTTK+>± ≈£Ls¡TÃì ‘·|üdüT‡ #ùdÔ n~

XÊ+‹Á|ü<ä+.

j·TC≤„\ìïÏø£Hêï »|üj·T»„+ m+‘√ >=|üŒ~. m+<äTø£+fÒ á j·T»„+˝À

Væ≤+düe⁄+&É<äT. ø£s¡àj·TC≤„\T, ‘·|üdüT‡\T, eTVü‰<ëHê\T, »|ü j·TC≤„ìøÏ

|ü<äVü‰s√e+‘·TøÏ ≈£L&Ü dü]sêe⁄.

»|ü+ #j·T≥+ e\¢ Ä eT+Á‘êìï n~Ûwæ+∫q <e‘· kÕ<Ûä≈£î&çøÏ

Á|üdüqïyÓTÆ n‘·&ç ø√]ø£\˙ï rs¡TdüTÔ+~. eTs¡D≤q+‘·s¡+ Ä kÕ<Ûä≈£î&çøÏ

eTTøÏÔì Á|ükÕ~düTÔ+~. |üPs¡«»qà˝À #dæq bÕbÕ\˙ï »|ü+‘√ q•kÕÔsTT.

ø£qTø£ e÷qe⁄\+<äs¡÷ |üs¡y˚TX¯«sêqTÁ>∑Vü≤+ ø√dü+ •e|ü+#êø£åØ

eTVü‰eT+Á‘êìï ÁX<ä∆>± >∑Ts¡Te⁄<ë«sê ñ|ü<X+ bı+~ »|æ+#ê*.

dü÷s¡ eT+&É\+˝À •e|üPC≤ $~Û

dü<ë•e⁄&ÉT dü÷s¡ eT+&É\+˝À ñe÷<M düVæ≤‘·+>±, ø√Ïdü÷s¡T´\

ø±+‹‘√ Á|üø±•dü÷Ô, mì$T~ #‘·T\‘√, Hê\T>∑T eTTU≤\‘√, |üHÓï+&ÉT

H˚Á‘ê\‘√, »≤eTT≈£î≤*ï <Ûä]+∫ ns¡∆HêØX¯«s¡T&ÉT>± ø=\Te⁄+≤&ÉT.

Äj·TH düèwæº dæú‹ \j·Tø±s¡≈£î&ÉT.

Ä eTVü‰<e⁄&ç ‘·÷s¡TŒeTTK+ ª‘·‘·TŒs¡Twüμ nH ù|s¡T‘√ Á|üdüqï+>±

ñ+≥T+~. <äøÏåD eTTK+ ªn|òüTÀs¡μ nH ù|s¡T‘√ ˙\es¡í+‘√, ø√s¡\‘√,

uÛÑj·÷ìï ø£*–dü÷Ô ø£ì|ædüTÔ+~. Äj·Tq ñ‘·Ôs¡eTTK+ ªyêeT<eμ nH ù|s¡T‘√

|ü>∑&É+ s¡+>∑T‘√ Á|üdüqï+>± e⁄+≥T+~. |ü•ÃeT+ yÓ’|ü⁄qï eTTK+ ªdü<√Ć≤‘·+μ

nH ù|s¡T‘√ eTT‘ê´\˝≤+Ï yÓ\T>∑T\T yÓ<ä»\T¢‘·÷ Á|üø±•düTÔ+~.

á $<Ûä+>± dü÷s¡éT+&É\+˝À Á|üø±•+#˚ dü<ë•e⁄&ç eTT+<äT

ªdü÷s¡T´&ÉTμ, Äj·TqøÏ <äøÏåD uÛ≤>∑+˝À ªuÛ≤qT&ÉTμ, ñ‘·Ôs¡ ~X˝À ªs¡$μ, ≈£î&çyÓ’|ü⁄

ÁãVü≤à<e⁄&ÉT, m&ÉeT Á|üø£ÿ leTVü‰$wüßíe⁄ ñHêïs¡T. ãTT>∑ EkÕ‡eTy<ä Áø£eT+>±,

Á‹eT÷sêÔ ‘·à≈£î&Ó’q Ä dü<ë•e⁄&ÉT <Ûäs¡à+ C≤„q+ nH ÁãVü‰àdüq+ MT<ä ≈£Ls¡TÃì,

l *+>∑ |ü⁄sêD+

133

‘·q #·T≥÷º #·+Á<ä, ≈£î», ãT<Ûä, >∑Ts¡T, XóÁø£, Xì Á>∑Vü‰\T |ü]ywæ+∫

ñ+&É>±, Ä s¡$ eT+>∑\+˝À Á>∑Vü‰BÛX«s¡T&ÉT>± Á|üø±•düTÔHêï&ÉT.

dü÷s¡T´DÏí |üs¡yTX«s¡T&ÉT>±, #·+Á<äTDÏí bÕs¡«r<$>± uÛ≤$dü÷Ô, düø£\

<e‘·\÷ Äj·Tìï qeT'•yêj·T s¡TÁ<ëj·Tμμ nH XÀ¢ø±\‘√ Ç˝≤ |òüTq+>±

ø°]Ô+#ês¡T.

dü÷sê´‘·àø£ •edüTÔ‹

qeT'•yêj·T s¡TÁ<ëj·T ` ø£Á<äTÁ<ëj·T Á|ü#‘·ùd ˆ

MT&ÛÉTwüºe÷j·T düsê«j·T ` •|æ$cÕºj·T s¡+Vü≤ùd ! 1

Á|üuÛÑ÷‘ $eT Ò kÕπs ` Vü‰´<Ûëπs |üs¡yT düTUÒ ˆ

qeXø±Ô eè‘·+ <e+ ` |ü<äàdüú+ uÛ≤düÿs¡+ Á|üuÛÑTyéT ˆˆ 2

Ä~‘· + uÛ≤düÿs¡+ uÛ≤qT+ ` s¡$+ <e+ ~yêø£s¡+ ˆ

ñe÷+ Á|üuÛ≤+ ‘·<∏ë Á|üC≤„+ ` dü+<Ûë´+kÕ$Á‹ø± eT|æ ˆˆ 3

$kÕÔsê eTT‘êÔsê+ <M+ uÀ<Ûä + Á|üDe÷eT´Vü≤+ ˆ

Ä bÕ´j·T˙+ #· es¡<ë+ ÁãVü‰àD+ πøXe+ Vü≤s¡yéT ˆˆ 4

k˛e÷~ãè+<ä+ #· j·T<∏ëÁø£yTDdü+|üP»´ eT+Å‘Ó’ ]«Væ≤‘· Áø£yTD ˆ

düàsê$T <e+ s¡$eT+&É\düú+ dü<ë•e+ X+ø£s¡ e÷~<eyéT ˆˆ 5

Ç+Á<ë~ <yê+XÃ ‘·<∏X«sê+XÃ ` Hêsêj·TD+ |ü<äà» e÷~<e+ˆ

ÁbÕ>±<ä <Û√s¡ú + #· j·T<∏ëÁø£yTD eÁC≤~|ü<äà+ #· ‘·<∏ë düàsê$T ˆˆ 6

dæ+<ä÷s¡esêíj·T düeT+&É ≤j·T düTes¡íeÁC≤uÛÑs¡D≤j·T ‘·TuÛÑ + ˆ

|ü<ëàuÛÑHÁ‘êj·T dü|ü+ø£C≤j·T ÁãùV≤à+Á<äHêsêj·TDø±s¡D≤j·T ˆˆ 7

s¡<∏ä+ #· dübÕÔX«e÷q÷s¡TMs¡+ ` >∑D+ ‘·<∏ëdü|üÔ$<Ûä+ Áø£yTD ˆ

ãTT‘·TÁ|üyêùV≤D #· yê\œ˝≤´Hé düàsê$T eT+<Vü≤ >∑Dø£åj·T+#· ˆˆ 8

VüQ‘ê« ‹˝≤<Ó’ ]«$<ÛÓ’ düÔ<∏ë7 >öï ` |ü⁄q' düe÷ô|’ e ‘·<∏Ó’e düs¡«+ˆ

ñ<ë«dü Vü≤è‘·Œ+ø£»eT<Ûä dü+düú+ ` düàsê$T _+ã+ ‘·e <e <˚eˆˆ9

l *+>∑ |ü⁄sêD+

134

düàsê$T _+u≤ì j·T<∏ëÁø£yTD s¡ø±Ôì |ü<ëàeT\˝À#·Hêì ˆ

|ü<äà+ #· düy´ es¡<ä+ #· yêyT ø£πs ‘·<∏ë uÛÑ÷wæ‘·uÛÑ÷wüD≤ìˆˆ 10

<ä+ÁcÕºø£sêfi+ ‘·e ~e´ eÅø£Ô+ $<äT´‘Y Á|üuÛÑ+ <Ó’‘· uÛÑj·T+ø£s¡+ #· ˆ

düàsê$T s¡øå±-_Ûs¡‘·+ ~«C≤Hê+ eT+<Vü≤s¡øå√>∑DuÛÑs¡Ô ‡q+#· ˆˆ 11

k˛eT+ dæ‘·+ uÛÑT$T» eT–ïes¡í+ #êMTø£sêuÛÑ+ ãT<Ûä $T+<äTdü÷qT+

ãèVü≤düŒ‹+ ø±+#·q düìïø±X¯+ X¯óÁø£+ dæ‘·+ø£èwüí‘·s¡+ #· eT+<äyéT ˆˆ 12

düàsê$T düe´ eTuÛÑj·T+ yêeT eT÷s¡T>∑‘·+ es¡+ ˆ

düπs«cÕ+ eT+<ä |üs¡ +‘·+ eTVü‰<e+ #· uÛ≤düÿs¡yéT ˆˆ 13

|üPπsí+<äT eπsíq #· |ü⁄wüŒ>∑+<Ûä Á|üùdúq ‘√jTq XóuÛÒq |üPs¡í+ ˆ

bÕÁ‘·+ <äè&ÛÉ+ ‘êÁeTeTj·T+ Á|üø£\Œ´ <ëùd´ ‘·yês¡È ´+ uÛÑ>∑eHé Á|üd”<ä ˆˆ 14

(XÀ¢ˆˆ27`40,n<Ûë´`19)

á ~e´ k˛ÔÁ‘êìï ñ<äj·T+ eT<Ûë´Vü≤ï+ kÕj·T+ düeTj·÷˝À¢

dü÷s¡ eT+&É ≤ìï (dü÷s¡T´DÏí) <ä]Ùdü÷Ô, n+<äT˝À ñe÷düVæ≤‘· |üs¡yTX«s¡TDÏí

uÛ≤$dü÷Ô |ü]ƒ+#ê*. ‘·s¡Tyê‘· ø£ sê– |üfiËfl+˝À |ü⁄wüŒ>∑+<Ûä ≈£î+≈£îe÷ø£å‘·\‘√

á XÀ¢ø±\T |ü]ƒdü÷Ô dü÷s¡T´&çøÏ nsêÈ ´ìï Çyê«*. á $<Ûä+>± #dæq yê]øÏ

Äj·TTsês√>±´\T ô|+bı+<äT‘êsTT. ∫e]øÏ •ekÕj·TT»´+ \_ÛdüTÔ+~.

dü÷s¡ eT+&É\+˝À dü<ë•e⁄DÏí uÛ≤$dü÷Ô #ùd |üP»ì (k ÔÁ‘·|üsƒ¡Hêìï)

Áu≤Vü≤àD ø£åÁ‹j·T, yÓ’X´, XSÁ<äT\T, Åd”Ô\T n+<äs¡÷ #j·Te#·TÃ.

düø£\ <e‘·\ >±j·TÁr eT+Á‘ê\T

Vü≤]Vü≤s¡ ÁãVü‰à~ <˚e‘·*ï Á|ü‹wü˜#˚ùd&É|ü⁄Œ&ÉT Äj·÷ <˚e‘·\

eT÷\eT+Á‘ê\‘√ bÕ≥T >±j·TÁreT+Á‘ê\ì ≈£L&Ü |ü]ƒkÕÔs¡T. Á|ü‹ <e‘·ø°,

Ä <e‘ê eT+Á‘· >±j·TÁr e⁄+≥T+~. á >±j·TÁreT+Á‘·+ ≈£L&Ü nqTcÕq

jÓ÷>∑ýÓTÆq<˚. Çø£ÿ&É‘Ó*ù| <˚e‘·\ >±j·TÁreT+Á‘ê*ï ì‘·´+ »bÕìøÏ

$ìjÓ÷–+#·Tø√e#·TÃ. á >±j·TÁr eT+Á‘ê*ï ì‘· + 108 kÕs¡T¢ |ü]ƒùdÔ

Äj·÷ <e‘·\ nqTÁ>∑Vü≤+ kÕ<Ûä≈£î\øÏ ‘·|üŒ≈£î+&Ü ø£\T>∑T‘·T+~.

l *+>∑ |ü⁄sêD+

135

ªª‘·‘·TŒs¡TcÕj·T $<äàùV≤ yê–«Xó<ë∆j·T BÛeTVæ≤, ‘·qï' •e' Á|ü#√<äj·T‘Yμμ

ªª>∑D≤+_ø±jÓÆT $<äàùV≤ ø£s¡àdæ<ÓÌ∆ #· BÛeTVæ≤, ‘·H√ï >öØ Á|ü#√<äj·T‘Yμμ

ªª‘·‘·TŒs¡TcÕj·T $<äàùV≤ eTVü‰<yêj·T BÛeTVæ≤, ‘·H√ï s¡TÁ<ä' Á|ü#√<äj·T‘Yμμ

ªª‘·‘·TŒs¡TcÕj·T $<äàùV≤ eÁø£‘·T+&Üj·T BÛeTVæ≤, ‘·H√ï <ä+‹' Á|ü#√<äj·T‘Yμμ

ªªeTVü‰ùdHêj·T $<äàùV≤ yê–«Xó<ë∆j·T BÛeTVæ≤, ‘·qï' düÿ+<ä' Á|ü#√<äj·T‘Yμμ

ªªrø£åXè+>±j·T $<äàùV≤ y<ä bÕ<ëj·T BÛeTVæ≤, ‘·H√ï eèwü' Á|ü#√<äj·T‘Yμμ

ªªVü≤]eÁø±Ôj·T $<äàùV≤ s¡TÁ<äeÁø±Ôj·T BÛeTVæ≤, ‘·H√ï q+B Á|ü#√<äj·T‘Yμμ

ªªHêsêj·TD≤j·T $<äàùV≤ yêdüT<yêj·T BÛeTVæ≤, ‘·H√ï $wüßí' Á|ü#√<äj·T‘Yμμ

ªªeTVü‰+_ø±jÓÆT $<äàùV≤ ø£s¡àdæ<ÓÌ∆ #· BÛeTVæ≤, ‘·H√ï \ø°Î' Á|ü#√<äj·T‘Yμμ

ªªdüeTT<ä∆è‘êjÓÆT $<äàùV≤ $wüßíHÓ’πøq BÛeTVæ≤, ‘·H√ï <Ûäsê Á|ü#√<äj·T‘Yμμ

ªªyÓ’q‘j·÷j·T $<äàùV≤ düTes¡í|üøå±j·T BÛeTVæ≤, ‘·H√ï >∑s¡T&É' Á|ü#√<äj·T‘Yμμ

ªª|ü<√à<ä“¤yêj·T $<äàùV≤ y<äeÁø±Ôj·T BÛeTVæ≤, ‘·qï' ÁdücÕº Á|ü#√<äj·T‘Yμμ

ªª•yêdü C≤jÓÆT $<äàùV≤ <Ms¡÷bÕj·T BÛeTVæ≤, ‘·H√ï yê#ê Á|ü#√<äj·T‘Yμμ

ªª<esêC≤j·T $<äàùV≤ eÁ»Vü≤kÕÔj·T BÛeTVæ≤, ‘·qï' eVæ≤ï' Á|ü#√<äj·T‘Yμμ

ªªs¡TÁ<äHÁ‘êj·T $<äàùV≤ XøÏÔ Vü≤kÕÔj·T BÛeTVæ≤, ‘·H√ï eVæ≤ï' Á|ü#√<äj·T‘Yμμ

ªªyÓ’edü«‘êj·T $<äàùV≤ <ä+&É Vü≤kÕÔj·T BÛeTVæ≤, ‘·H√ï j·TeT' Á|ü#√<äj·T‘Yμμ

ªªìXÊ#·sêj·T $<äàùV≤ K&ÉZVü≤kÕÔj·T BÛeTVæ≤, ‘·H√ï ìÁãTT‹' Á|ü#√<äj·T‘Yμμ

ªªXó<ä∆ Vü≤kÕÔj·T $<äàùV≤ bÕXVü≤kÕÔj·T BÛeTVæ≤, ‘·H√ï es¡TD' Á|ü#√<äj·T‘Yμμ

ªªdüs¡«ÁbÕD≤j·T $<äàùV≤ j·TwæºVü≤kÕÔj·T BÛeTVæ≤, ‘·H√ï yêj·TT' Á|ü#√<äj·T‘Yμμ

ªªj·TπøåX«sêj·T $<äàùV≤`>∑<ëVü≤kÕÔj·T BÛeTVæ≤, ‘·H√ï j·Tø£å' Á|ü#√<äj·T‘Yμμ

ªªdüπs«X«sêj·T $<äàùV≤`XS\Vü≤kÕÔj·T BÛeTVæ≤, ‘·H√ï s¡TÁ<ä' Á|ü#√<äj·T‘Yμμ

ªªø±‘ê´j·THÓ’ $<äàùV≤`ø£Hê´≈£îe÷¬s’ BÛeTVæ≤, ‘·H√ï <äTsêZ Á|ü#√<äj·T‘Yμμ

(eT+Á‘ê\T1`22,n<Ûë´`48)

l *+>∑ |ü⁄sêD+

136

*+>∑|ü⁄sêD+ |òü\ÁX¯ó‹

|ü<äø=+&ÉTy\ XÀ¢ø±\‘√ 163 n<Ûë´j·÷\‘√ s¡∫+#·ã&É¶ á *+>∑

|ü⁄sêD≤ìï ÁX<ë∆ uÛÑ≈£îÔ\‘√ |ü]ƒ+∫qyê]øÏ <Ûäsêàs¡ú ø±eT yÓ÷øå±\T dæ~∆kÕÔsTT.

…’+>∑e÷<ä +‘· eTœ\+ j·T' |üπsƒ#·Ã¤èDT j·÷<ä|æ ˆ

~«CÒuÛÑ ' ÁXÊejT<ë«- |æ düj·÷‹ |üs¡e÷+ >∑‹+ ˆˆ

dü+|üPs¡í+>± á *+>∑|ü⁄sêD≤ìï Ä<ä +‘·+ |ü]ƒ+#yê&ÉT, ÄdüøÏÔ>±

$H˚yê&ÉT, düe÷»+˝À nìï esêí\yê]ø° $ì|æ+#˚yê&ÉT, ñ‘·ÔeT>∑‹ì

bı+<äT‘ê&ÉT. ‘·|üdüT‡ #˚‘·, j·T»„+#˚‘·, <ëq+#˚‘·, s¡TÁ<ë<Ûä´j·Tq+,

y˚<ë<Ûä´j·Tq+ #˚j·T≥+ #˚‘ê m+‘· |ü⁄D´|òü\+ \_ÛdüTÔ+<√, á *+>∑

eTVü‰|ü⁄sêD+ |üsƒ¡q ÁXeD≤\ e\¢ ≈£L&Ü n+‘ |ü⁄D´|òü\+ \_ÛdüTÔ+~.

j·T' |üπsƒ‘Y XèDTj·÷<ë«|æ …’+>∑+ bÕ|üVü≤s¡+ qs¡' ˆ

dü uÛÑTø£ÔuÛÀ>√˝Àπø-dæàqï+‘ •e|ü⁄s¡+ ÁeCÒ‘Y ˆˆ

á *+>∑eTVü‰|ü⁄sêD≤ìï $Hyês¡T, #·~yyês¡T, düø£\ düTKuÛÀ>±\÷

nqTuÛÑ$kÕÔs¡T. yê] bÕbÕ\˙ï q•kÕÔsTT. J$‘·+ eTT–kÕø£ •e|ü⁄s¡yÓTÆq

¬ø’ ≤kÕìøÏ #˚s¡T≈£î+≤s¡T.

A

dü«d æ Ô

düπs«»Hê' düTœH√uÛÑeqTÔ

Documents

Sri Linga Puranam - Andhra-Telugu