Srpska lingvistička slavistika devedesetih godina 20. veka

8/8/2019 Srpska lingvistika slavistika devedesetih godina 20. veka

1/41

Predrag Piper

Srpska lingvistika slavistika devedesetih godina 20. veka

Istorijski okviri. Srpska lingvistika slavistika[1] devedesetih godina 20.

veka, suprotno velikim uslovnostima mnogih dekadnih periodizacijanaunog razvoja, dosta se jasno razlikuje od stanja u kojem je srpskalingvistika slavistika bila u nekoj od prethodnih decenija. Razlozi tomenisu iskljuivo naune prirode nego su pre svega istorijski i drutveno-politiki. Kao to je u srpskoj istoriji 20. vek zgusnut izmeu ratnihgodina 1912. i 1999, tako je i poslednja decenija 20. veka, kao izuzetnotragino i u celini ratno razdoblje za srpski narod, istorijski omeenagodinama 1991. i 1999, tj. poetkom nasilne secesije zapadnih jugoslovenskih republika (1991) i ratom severnoatlantskog vojnogsaveza protiv Savezne Republike Jugoslavije (1999). Izdvajanje etirijufederativnih republika iz sastava druge Jugoslavije i stvaranje Savezne

Republike Jugoslavije 1991. godine, sa Srbijom i Crnom Gorom kao jedinim republikim jedinicama, imalo je za posledicu promenudrutveno-politikog statusa srpskohrvatskog knjievnog jezika iformiranje novih, zasebnih jezikih politika i jezikog planiranja kako unovostvorenim dravama u kojima se dotle knjievni jezik zvaosrpskohrvatski, hrvatskosrpski, hrvatski ili srpski (pored drugih naziva)tako i u treoj Jugoslaviji.

Prve i najvidljivije promene ticale su se naziva i ustavnopravnogstatusa dotadanjega srpskohrvatskog knjievnog jezika i njegovihpisama u novim dravnim tvorevinama i u Saveznoj Republici

Jugoslaviji. Sa tim promenama ile su i promene knjievnojezikenorme. U Hrvatskoj su normativne promene umnogome prethodileonim ustavnopravnim, koje su taj proces maksimalno intenzivirale. USR Jugoslaviji i u Bosni i Hercegovini ustavnopravna jezika regulativa inova normativistika literatura sledile su tok istorijskih dogaaja,razume se, ne uvek jednakim tempom niti na isti nain. injenica da jejedan do tada koliko-toliko jedinstveno normirani jezik (npr. u fonetsko-fonolokom pogledu varijantno izdiferenciran manje od savremenogengleskog jezika) nastavio da postoji pod nekoliko naziva i u razliitimdrutveno-politikim okruenjima, iako krajnje neobina, donekle jeoslobodila lingviste potrebe da, bavei se normativistikim pitanjima,

esto vie vode rauna o mogunim politikim posledicama pojedinihreenja nego o jezikoj stvarnosti.

U SR Jugoslaviji, gde je ostalo dvojstvo pisma (irilica i latinica),izgovora (ekavica i ijekavica), a donekle i naziva jezika (srpski i, sveree u upotrebi srpskohrvatski), nije nestala neophodnost stalnogbalansiranja u jezikoj politici i jezikom planiranju izmeu elemenatatakvih dvojstava nego je samo donekle ublaena. Kako zbog toga tako i

1


2/41

zbog hitnosti standardizacije srpskog jezika u novim okolnostima, aponajvie kao prirodan sled mnogo ranije zapoetih prouavanjasrpskog i drugih slovenskih jezika koja su sada delimino morala bitipojmovno-terminoloki modifikovana uprkos krajnje nepovoljnimprilikama za naunoistraivaki rad i za objavljivanje radova srpska

lingvistika slavistika dala je tokom devedesetih godina niz znaajnihrezultata.[2]

Lingvistiki okviri. Specifinosti razvoja srpske lingvistike slavistiketokom devedesetih godina ovoga veka takoe su odreene optimrazvojem lingvistike i slavistike u svetu, kao i u Jugoslaviji i RepubliciSrpskoj. Raznovrsnost savremenih lingvistikih teorija i metodologijaneizbeno se odrazila u po mnogo emu modifikovanom vidu i naradove srpskih i jugoslovenskih lingvista i slavista. Tokom devedesetihgodina u njihovim istraivanjima i dalje dominiraju pitanja lingvistiketeksta i kontekstualne lingvistike, analize diskursa, pragmatike, teorije

govornih inova, sociolingvistike, psiholingvistike, ree ineurolingvistike, i istorije srpske i slovenske filologije.[3] Uoljivo jeporaslo interesovanje za kognitivnu lingvistiku.[4] Opta odlika takvihteorijskih radova jeste da u njima empirijsku bazu ini prvenstvenograa iz maternjeg jezika istraivaa, koji je u Jugoslaviji najeesrpski, ree graa iz drugih slovenskih i neslovenskih jezika, to jemanje-vie analogno situaciji u drugim slovenskim slavistikimsredinama.> Pored toga, vidljivo je i odsustvo sasvim vrstog teorijsko-metodolokog vezivanja za odreenu lingvistiku kolu ili pravac.

Sinteze, sabrani i izabrani radovi. Devedesete godine za srpsku

lingvistiku jesu, s jedne strane, godine krupnih promena u jezikojpolitici i jezikom planiranju, a, sa druge strane, to su godine sabiranjanajboljeg to je uraeno u prethodnim decenijama i objavljivanja nizanovih radova. Uz to su ili povremeni, sreom neuspeli, pokuaji da sesrpsko lingvistiko naslee prevrednuje prema novim dnevnopolitikimmerilima i pojedinim linim ambicijama.

Napori da se postigne briljiviji odnos prema srpskom lingvistikom islavistikom nasleu ispoljavali su se obeleavanjem vanijihgodinjica istraivakog i nastavnog rada, organizovanjem naunihskupova i objavljivanjem zbornika referata sa tih skupova (na primer,

povodom stogodinjice leksikografske delatnosti SANU, stogodinjicepolonistike u Srbiji, stodvadesetogodinjice Katedre za slavistikuBeogradskog univerziteta i pedesetogodinjice Slavistikog drutvaSrbije),[5] ali i objavljivanjem izabranih i sabranih dela istaknutih srpskihslavista i lingvista, kao i jubilarnim zbornicima u ast pojedinih slavista,u kojima se kroz biobibliografske i druge radove osvetljavajuindividualni nauni opusi u srpskoj slavistici i lingvistici: zbornici u astprof. R. Bokovia (Stvaranje, Podgorica, br. 47), prof. Aleksandra

2


3/41

Mladenovia (ZMSFL 33), prof. Vere Jerkovi i prof. Jovana Jerkovia(ZMSFL 37), prof. ivojina Stanojia (Srpski jezikI, 1-2) i dr.

Zavod za izdavanje udbenika zapoeo je 1998. godine saobjavljivanjem izabranih dela Aleksandra Belia,[6] a pritinsko

"Jedinstvo" izdalo je 1990. tom izabranih radova Pavla Ivia, ije jeizabrane studije nika "Prosveta" objavila 1991. godine u tri toma, dokje iste godine u izdanju knjiarnice Zorana Stojanovia izala i prvaknjiga (etvrti tom) celokupnih dela tog vodeeg srpskog slavistetokom nekoliko poslednjih decenija.[7] Objavljene su i zbornikeproblemski koncipirane knjige Milke Ivi: O jeziku Vukovom ivukovskom (1990), i, posle Lingvistikih ogleda iz 1983, novilingvistiki ogledi sa fokusom na teorijskim i tipolokim pitanjimasemantike naziva za boje i drugim pitanjima leksike i gramatikesemantike prevashodno srpskog jezika, kao i nova izdanja uvenihPravaca u lingvistici (1990, 1996).[8] Nauno delo Ivievih, kao i njihov

ukupan dosadanji slavistiki rad, osvetljeni su i iz posebnog, linogugla, u formi radijskih razgovora sa Miloem Jevtiem, koji je pre togasrpsku slavistiku zaduio, uz nekoliko desetina knjiga intervjua sasrpskim intelektualcima razliitih profila, i zbirnim knjigama razgovorasa jugoslovenskim i stranim slavistima.[9]

U poznatoj biblioteci Ivana olovia "20. vek" izala su 1996. i 1997.godine sabrana dela Ranka Bugarskog, u kojima se optelingvistika isociolingvistika pitanja razmatraju prevashodno na primerima jezikesituacije u Srbiji i Jugoslaviji.[10]

Pored toga, vie lingvista i slavista objavilo je autorske zbornike ukojima je predstavilo svoje izabrane radove iz odreene problemskeoblasti, manje ili vie preraene i dopunjene novim radovima.[11]

Standardizacija srpskog jezika. U drutveno-politikim prilikama kojesu nastajale u procesu odvajanja etiriju republika od SFRJ menjao sestatus srpskog knjievnog jezika, odnosno menjali su se jezika politikai jeziko planiranje u SRJ. Uz politiku i dravnopravnu secesijuHrvatske i Bosne i Hercegovine ila je knjievnojezika secesija (retkasociolingvistika pojava). Politikom voljom od do tada jednog,varijantno izdiferenciranog jezika stvorena su tri knjievna jezika sa

razliitim nazivima (srpski, hrvatski, bonjaki), sa razliitim statusimau dravama u kojima se ti jezici govore, donekle i sa razliitimodnosom prema pismima, ali sa gotovo identinom strukturom (uznastojanje da se u novim dravama stvore to vee posebnosti i uinventaru jedinica, posebno u optem i terminolokom leksikomfondu).

3


4/41

Za razliku od politikog okruenja "otcepljenih" jezika, koje je nalagaloda se jezika politika vodi u pravcu to izrazitijeg diferenciranja uodnosu na srpski knjievni jezik, situacija u kojoj se naao srpskiknjievni jezik, a sa njime i srpska lingvistika, bila je sloenija (u mnogoemu jo uvek je takva). U izrazito nestabilnim politikim okolnostima,

nastalim usled dravnopravne izdeljenosti srpskog etnikog bia isrpskog jezikog prostora, trebalo je artikulisati novu jeziku politiku iosmisliti drukije jeziko planiranje. Okvir za jeziku politiku dali su presvega dravni organi u SR Jugoslaviji, Republici Srpskoj i RepubliciSrpskoj Krajini odgovarajuim ustavnim reenjima, a stepenneusaglaenosti tih triju jezikih politika bio je priblino srazmeranstepenu ukupne politike neusaglaenosti meu njima. Srpski slavistiokrenuli su se radu na poslovima standardizacije srpskog knjievnog jezika u novim istorijskim i drutveno-politikim prilikama, ali ni oni,pogotovu na poetku devedesetih godina, nisu delovali dovoljnoslono. Poetak poslednje decenije ovoga stolea srpski knjievni jezik

doekao je u jedinstveno neobinom statusu postojanja u dvaizgovorna lika (ekavskom i ijekavskom), sa dva pisma (irilicom ilatinicom) i dva naziva (srpski i, sve ree, srpskohrvatski), pri emu seta dvojstva ne poklapaju, niti su elementi tih dvojstava uvek statusno iupotrebno ravnopravni. Doda li se tome dravna izdeljenost srpskog jezikog prostora, i povremeno vrlo jake tenje da se politikimanipulie jezikim pitanjima, kao i ambicije pojedinaca da napravebrze profesionalne i politike karijere zastupajui, u istorijski krajnjenestabilnom vremenu, jeziku politiku populizma i ekstremnognacionalizma, jasno je da se srpska lingvistika slavistika poetkomdevedesetih godina nalazila u tekom stanju. Zadaci su mnogobrojni i

hitni, zahtevi vremena izuzetno veliki, a uslovi za rad konfuzni i u celinidosta nepovoljni. Deo lingvistikih kadrova, pa i javnog mnenja, kakoonaj koji je nastavio da podrava ideje proleterskog internacionalizma,tako i onaj koji je prihvatao ideologiju mondijalizma kao"vesternizovane verzije internacionalizma" (gde se nalo dostaideolokih konvertita), nerado je gledao na pokuaje da se jezikapolitika i jeziko planiranje organizuju oko koncepta srpskog knjievnogjezika, a ne srpskohrvatskog jezika, kao i na vraanje irilici statusaprimarnog pisma srpske kulture.

U toj situaciji, kao to se i moglo oekivati, deo srpske slavistike

zahvatile su otre polemike. Neke od njih bile su nastavak ranijihpolemika, druge su zapoeli novi uesnici. U optim crtama tajunutarsrpski filoloki "rat za srpski jezik i njegovu standardizaciju"obeleila su tokom devedesetih godina etiri dogaaja: priprema,izrada i prihvatanje novog srpskog pravopisa, uvoenje ekavice kaoslubenog izgovora u Republici Srpskoj, nastanak i rad Odbora zastandardizaciju srpskog jezika i polemika povodom deklaracije-pamfleta Slovo o srpskom jeziku.

4


5/41

Iako su okolnosti nalagale slono usredsreivanje najboljih lingvistikihstrunjaka na izgraivanje savremenog, jedinstvenog i stabilnogsrpskoga jezikog standarda, 1993. [1994] godine objavljena su dvapravopisa srpskog jezika, a nedugo zatim (1994) i trei.[12] (Pokuajstvaranja crnogorskog pravopisa ni nazivom ni krajnjom nesolidnou,

kako ideje tako i njene realizacije, ne zasluuje vie od pominjanja kaoilustracija bizarnih izraslina na tkivu jednog runog vremena.)

Pravopis srpskoga jezika u izdanju Matice srpske nastao je kao plodprethodnog dugogodinjeg kolektivnog rada veeg broja strunjakakoji su u okviru Pravopisne komisije radili na usavravanju Pravopisasrpskohrvatskoga knjievnog jezika Matice srpske iz 1960. godine uskladu sa promenama u jezikoj stvarnosti i u nauci o srpskom jeziku.Polazei od najboljih elemenata prethodnog pravopisa Matice srpske (ipotrebe za ouvanjem neophodnog stepena pravopisnog kontinuiteta),rezultata do kojih se dolo u okviru Pravopisne komisije, kao i

sopstvenog rada na pravopisnoj problematici, M. Peikan, J. Jerkovi iM. Piurica priredili su 1993. [1994] godine, u izdanju Matice srpske,novi pravopis prvi celovit pravopis pod nazivom Pravopis srpskogajezika. Gotovo istovremeno, 1993. [1994] godine, i za mnogeneoekivano, u izdanju Unireksa iz Nikia i IP-a iz Beograda pojaviose Pravopis srpskog jezika R. Simia, . Stanojia, B. Ostojia, B.oria i M. Kovaevia, iji je najvei deo napisao R. Simi uglavnom naosnovu svoga rada o pravopisnim pitanjima iz 1991.[13] Naela nakojima su ta dva pravopisa bila napisana toliko su se razlikovala da senjihovo usaglaavanje pokazalo nemogunim.[14] Usledile su polemike,najveim delom novinske, u kojima su posebnu otrinu pokazali

pojedini koautori i pristalice Unireksovog pravopisa, ne ustruavajuise ni politikih invektiva (npr. da Matiin pravopis nije dovoljno srpskijer se u njemu izraz srpski jezikne sree dovoljno esto), ni napada nalinost autora Matiinog pravopisa i njegovih recenzenata, posebno naP. Ivia.[15] U takvoj atmosferi M. Dei 1994. godine objavljuje Pravopissrpskoga jezika, prirunik za kole sa osnovnim ciljem da popunipotrebu za kraim pravopisnim prirunikom namenjenim kolskojupotrebi. Sledee, 1995. godine objavljen je i Matiin kolski pravopissrpskog jezika, a zatim (1998) i Pravopisni prirunik srpskog knjievnogjezika (1998) R. Simia i Pravopisne komisije pri novoosnovanomDrutvu za negovanje i prouavanje srpskog jezika. Pravopis M. Deia

veim delom je usaglaen sa Matiinim pravopisom, ali jednim delomni u novijim izdanjima nije, zbog ega njegova funkcija objektivno nijepopularizacija Matiinog pravopisa, niti to moe biti samo delimino. Toje pravopisnu situaciju uinilo jo komplikovanijom, posebno kada seposmatra iz ugla profesora i lektora srpskog jezika, koji su se morali daopredeliti kojeg e se pravopisa drati u radu. Tenzija zbog takvogstanja poela je da poputa posle odluke Ministarstva za prosvetuRepublike Srbije 1996. godine da se u kolama primenjuje pravopis

5


6/41

srpskog jezika u izdanju Matice srpske, ali nije time bila u potpunostiotklonjena. Polemika oko srpskih pravopisa, koju su podsticali neki odautora i pristalica nikikog pravopisa, vodila se i preko za tu prilikuorganizovanih tribina, okruglih stolova, knjievnih promocija, urevijalnoj tampi i knjievnim asopisima i sl. (Beograd, Topusko, Banja

Luka, Niki i drugde).

Novi talas polemika, koje se esto ne bi mogle bez mnogo uslovnostinazvati naunim, iako su u njima uestvovali naunici, usledio je 1994.godine i bio je izrazito personalizovan.[16] Iako ta runa pria iz istorijeparanaunih polemika ne spada u lingvistiku slavistiku, nego se pleteoko nje, pred njom se ne mogu zatvoriti oi ni kada se razmatrajupitanja razvoja novije srpske slavistike. Polemika je kao proziran (ustvari tobonji) povod imala uvoenje ekavice kao slubenog izgovorau Republici Srpskoj, pri emu je to sociolingvistiko pitanje bilozaodenuto u ultranacionalistiku formu brige za srpski narod i srpski

knjievni jezik. Polemiku su podsticali i u njoj voljno ili nevoljnouestvovali lingvisti, i ona je u izvesnom stepenu uticala naorganizaciju naunog i nastavnog rada u srpskoj lingvistikoj slavisticidevedesetih godina 20. veka. Taj uticaj imao je, ipak, i pozitivne strane jer je ubrzao sazrevanje svesti o neophodnosti boljeg organizovanjarada na standardizaciji srpskog knjievnog jezika na osnovamanajboljeg to je do tada bilo izgraeno u srpskoj lingvistikoj slavistici,na osnovama modernih lingvistikih saznanja i najaktuelnijihnacionalnih i drutvenih potreba. Rezultat tog sazrevanja bilo jestvaranje Odbora za standardizaciju srpskog jezika.

Odbor za standardizaciju srpskog jezika osnovan je u Beogradu 12.decembra 1997. godine dogovorom SANU, CANU, ANURS, Maticesrpske, Instituta za srpski jezik SANU, svih univerziteta u Jugoslaviji iRepublici Srpskoj, odnosno njihovih filolokih i filozofskih fakulteta, iSrpske knjievne zadruge. Osnivanje Odbora, iji je predsednikakademik P. Ivi, a sekretar B. Brbori, predstavlja do sadanajznaajniji korak ka institucionalizovanju rada na prouavanju i daljojstandardizaciji srpskog jezika sa osnovnim ciljem da se na tom zasrpsku kulturu izuzetno vanom poslu okupe pojedinci i institucije kojemogu dati najvei doprinos sistematskom normiranju srpskogknjievnog jezika na celokupnom srpskom jezikom prostoru, sa

ekavskim i ijekavskim izgovorom, donoenju odgovarajuihdokumenata i prirunika, uklapanju srpskog jezika u meunarodneprojekte i standarde, unapreivanju saradnje sa dravnim organima napitanjima jezike politike i jezikog planiranja itd. Odbor radi u plenumui u osam komisija (za fonologiju, za morfologiju i tvorbu rei, zasintaksu, za leksikologiju i leksikografiju, za praenje i istraivanjepravopisne problematike, za istoriju jezikog standarda, za odnose sajavnou i reavanje neodlonih pitanja i za standardni jezik u kolstvu,

6


7/41

administraciji, izdavatvu i javnim glasilima). Poetak rada Odbora injegovih komisija bio je preteno konstitutivne prirode, ali se odmahpoelo i sa radom na konkretnim i najvanijim poslovima kakvi suizrada srpskog jezikog standarda u oblasti fonologije, tvorbe rei isintakse, izrada odgovarajuih bibliografija i kartoteke aktuelnih

pitanja, odgovori na pitanja koja se tiu jezike norme (u asopisuJezikdanas), organizovanje naunih skupova i objavljivanje referata sa tihskupova, objavljivanje spisa o radu Odbora itd. [17]

injenica da i srpski narod i jugoslovenska drava, sa svim narodimakoji u njoj ive, tokom devedesetih proivljavaju jedan od najteihperioda u svojoj istoriji, neminovno se odrazila i na lingvistikuslavistiku. Posledice se nisu ispoljile samo u tekoama oko naziva istatusa srpskog jezika i pisma, oko problema standardizacije jezika, upromeni lingvistikih interesovanja, kao i u oteanim uslovima zanaunoistraivaki rad i publikovanje, nego i u pokuajima otvorene

dnevnopolitike instrumentalizacije lingvistikih pitanja i institucija kojese njima bave. Ekstremni oblik uplitanja politike u lingvistiku slavistikupada na avgust 1998. godine kada je prvo u dnevnom listu Politika (1. i8. avgusta 1998), a zatim i u zasebnoj brouri prevedenoj na nekoliko jezika, objavljen tekst (pamflet u formi deklaracije) naslovljen kaoSlovo o srpskom jeziku. Tu su grubim kombinovanjem nekihoptepoznatih naunih istina sa poluistinama i potpunim netanostima,to poimence, to implicitno, oglaeni za politiki korumpirane i naunonekompetentne linosti (koje su svesno ili nesvesno radile na tetusrpskog jezika i srpskog naroda)> praktino svi srpski filolozi posleVuka Karadia do danas (osim, valjda, potpisnika Slova).[18] Faktiki, to

je bio pokuaj grupe uglavnom nekadanjih ideolokih boraca iz jednopartijske Jugoslavije da, uz jaku podrku dravnim strukturamabliskih medija, udare po najveim autoritetima srpske lingvistike sapozicija ultranacionalizma, kako bi obezvredili njihov nauni rad i ugledu javnosti, i stekli potpunu kontrolu nad kadrovskom politikom usrpskoj filologiji. Donoenje novog Zakona o Univerzitetu RepublikeSrbije i postavljenje vladinom odlukom glavnog potpisnika Slova zadekana Filolokog fakulteta Univerziteta u Beogradu (posle osammeseci pod pritiskom javnosti, a pre svega zbog protesta studenata iprofesora Filolokog fakulteta, morao je da podnese ostavku na tufunkciju), a zatim kadrovske istke koje su na tom fakultetu usledile i

nezakonita zapoljavanja potpisnika Slova i njihovih istomiljenika naFilolokom fakultetu, pokazali su da je itav taj filoloko-politiki sluajimao ne ba mnogo skrivenu podrku nekih uticajnih dravnih inilaca,i da je mogao imati dugorone negativne posledice po srpskuslavistiku. Ukratko, objavljivanjem te deklaracije-pamfleta u srpskojslavistici i filologiji za neko vreme je instaliran jedan fenomen koji jenajsliniji "marizmu" sovjetskih vremena. Iako je odmah dobio sasvimnegativnu ocena od strane za to najmerodavnije institucije[19] (v. gore o

7


8/41

sastavu Odbora za standardizaciju srpskog jezika) i bio relativnoizolovan, on je bio osvojio neke vane pozicije i, naalost, neko vremeprogredirao omoguujui svojim pristalicama brze karijere, koje seuobiajenim akademskim putem ne bi mogle ostvariti. Pored deladnevne tampe i medija, glavnu podrku zakasneloj jugoslovenskoj

verziji marizma dao je asopis Srbistika, organ Drutva za obnovusrbistike (osnovanog 1997. godine kada je i pokrenut taj asopis).

Pored pravopisa i radova najneposrednije vezanih za pravopisnuproblematiku srpska normativistika bila je predmet i u vie drugihradova.[20] Znaajan doprinos razvoju i stabilizovanju srpske jezikenorme imaju radovi posveeni, u celini ili znatnim delom, uimnormativistikim zadacima, kao to su terminoloka pitanja[21] ilinegovanje kulture govora (poev od, za ovu materiju posebnoznaajnog,Jezikog prirunika).[22]

Projekti. O raznovrsnosti istraivanja u srpskoj lingvistikoj slavisticitokom devedesetih godina svedoe i naunoistraivaki projekti osrpskom i drugim slovenskim jezicima u tom periodu. Oni okupljajuvei broj saradnika na krupnijim istraivakim temama kakve su: (1)Srpskohrvatska leksikografija i leksikologija i izrada Renikasrpskohrvatskog knjievnog i narodnog jezika, (2) Obrada starih srpskihspomenika i izrada renika crkvenoslovenskog jezika srpske redakcije,(3) Junoslovenska filologija i lingvistika i izdavanje asopisaJunoslovenski filolog, (4) Savremeni srpski jezik i jezika norma iizdavanje asopisa Na jezik, (5) Srpska dijalektologija i izdavanjeasopisa Srpski dijalektoloki zbornik, (6) Etimoloki renik

srpskohrvatskog jezika (sve projekti SANU), (7) Konfrontacionaprouavanja srpskog i drugih slovenskih jezika (projekat Filolokogfakulteta u Beogradu), (8) Opis irilskih rukopisa u Jugoslaviji i srpskihu inostranstvu (projekat Narodne biblioteke Srbije), (9) Istorija srpskog jezika, (10) Onomastiko-leksikoloka istraivanja, (11)Psiholingvistika istraivanja, (12) Jezici u kontaktu (projekti Filozofskogfakulteta u Novom Sadu) i (13) Leksikografska istraivanja srpskogjezika (Matica srpska). Projekti imaju finansijsku podrku Ministarstvaza nauku i tehnologiju Republike Srbije i organizovani su zapetogodinji period. Veina navedenih projekata nastavljena je i udrugoj polovini devedesetih godina.

Prvi navedeni projekat zasnovala je jo 1888. Srpska kraljevskaakademija, koja je 1893. osnovala Leksikografski odsek sa osnovnimzadatkom da izradi veliki renik srpskog narodnog i knjievnog jezika.Za proteklo vreme kartoteka tog renika narasla je na skoro estmiliona listia iz literature i narodnih govora od poetka XIX veka dodananjeg srpskog jezika (leksika od 12. do 19. veka obuhvaena jeRjenikom hrvatskoga ili srpskoga jezika, koji je izdavala JAZU od 1868.

8


9/41

do 1977. godine). Od 1959. godine, kada je objavljen prvi tom, dosredine 1999. godine objavljeno je petnaest tomova Renikasrpskohrvatskog knjievnog i narodnog jezika (o emu opirnije pie E.Fekete u Slavistici I, 1996, 126-146), i niz posebnih leksikografskih ileksikolokih radova urednika i saradnika na reniku.[23]

Projekat (2) proistie iz projekta Renika crkvenoslovenskog jezikasrpske redakcije zasnovanog 1969. godine. Tokom devedesetih godinaistraivanjem je obuhvaeno 25 starih srpskih jevaneljskih spomenikaod 12. do 16. veka, koji su predmet filolokog i lingvistikogprouavanja i objavljivanja. Stvaranje kartoteke i pripremaSrpskoslovenskog jevaneljskog renika zasnovana je na korpusu tihspomenika (uporedno sa klasinim staroslovenskim spomenicima,grkim jevaneljskim tekstom i Vukovim prevodom Novog Zaveta), a,sa druge strane, i na iskustvima sa rada na irem projektu Renikacrkvenoslovenskog jezika srpske redakcije, koji se sastavlja u

Staroslovenskom odseku SANU. U toku je i ekscerpcija grae izapostola srpske redakcije, na kojoj e se zasnivati planirani Renikapostola srpske redakcije. (O projektu crkvenoslovenskog renikasrpske redakcije v. lanak N. Rodia u Slavistici III, 1999.)

Projektom (3), u okviru slavistikih i lingvistikih istraivanja iji serezultati objavljuju u najstarijem i najuglednijem srpskom asopisu za jezika pitanja Junoslovenskom filologu (1913- ) obuhvaena suprouavanja razliitih problema savremene lingvistike na grai srpskogi drugih slovenskih jezika, savremena kretanja u srpskom jeziku i uslovenskim jezicima uopte, obrada lingvistike bibliografije

junoslovenskih jezika, kao i prouavanje drugih lingvistikih oblasti najunoslovenskom prostoru staroslovenistika, istorija srpskog jezika idr. (v. lanak M. Ivi o tom projektu u Slavistici II, 1997).

Projekat (4) organizovan je oko problematike savremenog srpskogknjievnog jezika, razvojnih procesa u njemu, njegove standardizacijekao i objavljivanja rezultata takvih istraivanja u asopisu Na jezik(1932- ), ali i u drugim, problemski manje ili vie srodnim publikacijama(npr. Junoslovenski filolog, Nauni sastanak slavista u Vukove dane idr.). U okviru istraivanja na tom projektu (u celini ili delimino) do1995. godine objavljeno je stotinak radova.

Program istraivanja u okviru projekta (V) obuhvata a) izradumonografija o pojedinim narodnim govorima ili o pojedinim pitanjimakoja se odnose na govore, b) leksikoloka prouavanja srpskihdijalekata i izradu dijalekatskih renika, v) rad na lingvistikimatlasima, i u sve tri oblasti obuhvata vie uih istraivakih zadataka uokviru kojih su proueni govori srbijanskog Polimlja, banatski govoriumadijsko-vojvoanskog dijalekta, govor Dragaeva, govor Prizrena,

9


10/41

govor Petrovog sela i vie drugih govora (za bibliografske podatke v.napomenu 51), zavreno je i objavljeno nekoliko renika dijalekatskeopteupotrebne i terminoloke leksike (ratarske, povrtarske, pastirske idr.) i obraivani punktovi za tri meunarodna dijalektoloka ililingvistika atlasa (Opteslovenski lingvistiki atlas, Opteevropski

lingvistiki atlas i Optekarpatski dijalektoloki atlas) i jedan nacionalniatlas (Srpski dijalektoloki atlas), o emu opirnije pie S. Remeti uSlavistici I/1996.

Projekat Etimolokog renika srpskohrvatskog jezika (VI), zasnovan1983. godine, usmeren je pre svega na stvaranje kadrovske baze zaorganizovana etimoloka prouavanja srpskog jezika, zatim naformiranje odgovarajue biblioteke, ekscerpciju grae i stvaranjekartoteke, na prouavanja konkretnih etimolokih pitanja i, najzad, naizradu etimolokog renika srpskog jezika. Tokom poslednja dvapetogodinja perioda preene su sve predviene faze rada, istraivaki

kolektiv okupljen oko projekta objavio je vie desetina radova, a zatim(1998) i Oglednu svesku planiranog etimolokog renika (o projektupie P. Ivi u Slavistici I/1997).

Nauni projekat poreenja srpskog jezika sa ruskim i drugimslovenskim jezicima (7) zapoet je na Odseku za slavistiku Filolokogfakulteta u Beogradu 1976. godine, a od 1991. dobija nazivKonfrontaciona istraivanja srpskohrvatskog i drugih slovenskih jezika.Istraivanja koja su obavljena u okviru projekta u periodu 1991-1999.stoje u kontinuitetu sa prouavanjima iz prethodnih perioda rada naprojektu, ali se od njih u izvesnoj meri razlikuju metodoloki, jer su

usmerena od primarnog, istraivaima maternjeg, srpskog jezika kainoslovenskim jezicima, i prvenstveno na osvetljavanje odnosa izmeusrpskog jezika na jednoj strani i ruskog, poljskog i makedonskog jezikana drugoj. U njima se razrauju moderne osnove kako unilateralnetako i bilateralne konfrontacione analize srpskog i drugih slovenskih jezika i razmatraju brojni problemi iz razliitih lingvistikih oblasti:gramatike, leksikologije, leksikografije, stilistike i dr. Nauni rezultatido kojih se dolo u toku istraivanja na projektu saoptavani su nabrojnim nacionalnim i meunarodnim skupovima i najee su biliobjavljeni i u saecima referata sa tih skupova, a kasnije i uintegralnom obliku. Poseban oblik prezentacije rezultata projekatskih

istraivanja bila su dva nauna kolokvijuma sa meunarodnimueem (1992, 1994) na kojima je srpski jezik konfrontativno itipoloki analiziran u poreenju sa ruskim, ukrajinskim, poljskim,ekim, slovakim, slovenakim, makedonskim i bugarskim jezikom uoblasti fonologije, morfologije, sintakse, tvorbe rei, leksikologije,leksikografije, stilistike, pragmatike. U istraivaki period 1996-2000.godina projekat "Konfrontaciona prouavanja srpskog u drugihslovenskih jezika" uao je kao potprojekat u iri projekat

10


11/41

Konfrontaciona prouavanja srpskog jezika zajedno sa potprojektom"Konfrontaciona analiza relevantnih aspekata engleskog, francuskog,nemakog i ruskog jezika" Filozofskog fakulteta u Novom Sadu.Osnovni cilj potprojekta "Konfrontaciona prouavanja srpskog i drugihslovenskih jezika", kao i slavistikog dela drugog potprojekta u okviru

zajednikog projekta u navedenom periodu jeste osvetljavanjerelevantnih strukturnih i funkcionalnih aspekata srpskog jezika uporeenju sa situacijom u drugim slovenskim jezicima, kako bi se natoj osnovi dolo do novih saznanja o tipolokim specifinostima srpskogjezika i njegovim genetskim vezama sa drugim slovenskim jezicima.Istraivanja vode i ka potpunijem opisu slovenskih jezika koji se upostupku konfrontativne analize porede sa srpskim. U neposrednoj vezisa radom na projektu organizovana su i odrana dva meunarodnakontrastivna simpozijuma (1996, 1998) sa kojih su objavljeni zbornicireferata (v. napomenu 58).

Opis irilskih rukopisa u Jugoslaviji i srpskih u inostranstvu (8) projekat je Narodne biblioteke Srbije. U sklopu istraivanja na tom projektu,pored niza drugih znaajnih rezultata, arheografski je obraen i opisanveliki broj starih srpskih rukopisnih knjiga koje se uvaju u Narodnojbiblioteci Srbije, u Pei, Deanima, Nikoljcu, Sofiji (ukupno 410 knjiga),Sentandreji (143 knjige), na Cetinju (80 knjiga) i u drugim mestima.Objavljen je paleografski album uz ranije objavljen opis irilskihrukopisa Narodne biblioteke Srbije, prvi put je fototipski izdat rukopisStudenikog tipika (sa propratnom studijom) i dnevnik srpskogpatrijarha Arsenija treeg Crnojevia o njegovom putovanju u Jerusalim. Tokom devedesetih godina iz rada na tom projektu

proistekla je i serija radova o razvitku knjievnog jezika kod Srba u 13.veku (v. i lanak A. Mladenovia o tom projektu u Slavistici II, 1998).

Dugoronim projektom prouavanja istorije srpskog jezika (IX)predvieno je prouavanje jezika, grafije i ortografije starih srpskihspomenika i pojedinih pisaca od XII veka do Vukovog doba, a posebnoonih perioda u razvoju srpske pismenosti i kulture koji su predstavljaliznaajne prekretnice. Kompleksnost problematike iziskivala je daprojekat bude podeljen na ue oblasti: jezik, grafija i ortografijasrpskoslovenske pismenosti, jezik pisaca vukovske epohe, jezik iortografija srpskih povelja, pisama i drugih svetovnih spisa i dr., a

dosadanja istraivanja urodila su veim brojem znaajnih radova:izdavanjem spomenika, monografijama, naunim lancima itd.

Projekat Onomastiko-leksikoloka istraivanja (X) organizovan je okotri teme: (1) toponimija, (2) antroponimija i patronimija, (3) problemisrpske dijalekatske leksikologije i leksikografije. U sva tri problemskakruga sadran je vei broj konkretnih istraivakih zadataka, kao to sunpr. simbolika boja u onomastici i leksici, hidronimijski apelativi u

11


12/41

toponimiji jugoistone Srbije, toponimija sela optine Plandite; linaimena u srpskom narodu, renik prezimena Vojvodine, pelarskaterminologija Vojvodine, fitonimska i kulinarska leksika Vojvodine i dr.Istraivanjima na tom projektu uspeno se relevantnim radovimapopunjava oblast koja je u srpskoj slavistici bila relativno slabije

zastupljena u odnosu na neke druge slovenske naune sredine.

Rad na projektu Psiholingvistika istraivanja (XI) usmeren je nastvaranje kadrovskog podmlatka psiholingvistikog profila, naprikupljanje grae, njenu obradu i objavljivanje radova, a odvijao se utri tematska kruga: 1) socijalni aspekti razgovora, 2) kulturni aspektirazgovora i 3) kognitivni aspekti razgovora. Veliki dosadanji rezultattog projekta jeste, pre svega, korpus prirodno ostvarenih razgovora uperiodu 1980-19>95 sa sagovornicima razliitog uzrasta, pola,obrazovanja, i iz razliitih gradova (razgovori su registrovani na stomagnetofonskih traka i u 30 svezaka grae), kao i frekvencijski renik

razgovornog jezika (ukupno 500.000 rei odraslih i dece) porednekoliko monografija i vie lanaka.

Projekat o jezicima u kontaktu (XII) orijentisan je na srpsko-slovake isrpsko-maarske jezike veze posebno sa stanovita funkcionisanjaslovakog jezika u Jugoslaviji (posmatranog u dijahronijskoj isinhronijskoj perspektivi) izrade dvojezinog renika, uticajamaarskog jezika na jezik srpskih pisaca i govornika srpskenacionalnosti u Maarskoj, rezultata koje moe da prui kontrastivnaanaliza, problema interferencije u procesu prevoenja i dr.

Projekat (XIII) predstavlja deo razvijene istraivake i izdavakeleksikografske delatnosti u Matici srpskoj, na emu su angaovana dvanjena odeljenja Odeljenje za knjievnost i jezik i Biobibliografsko-leksikografsko odeljenje. U okviru leksikografskih istraivanja na tomprojektu centralno mesto zauzima prikupljanje grae i priprema zaizradu renika slavenosrpskog knjievnog jezika (v. i lanak A.Mladenovia o tom projektu u Slavistici II, 1998).

Najzad, projekat (XIV) "Razvojni procesi u standardnom srpskom jeziku" Filozofskog fakulteta u Novom Sadu i Filolokog fakulteta uBeogradu organizovan je oko tri krupne istraivake teme " Struktura

razvoj i raslojavanje standardnog srpskog jezika" (u okviru koje seprouavaju konstituisanje i razvoj standardnog srpskog jezika, tipolokiaspekti i funkcionalno raslojavanje srpskog jezika), "Savremeni srpskijezik, jezika norma i izdavanje asopisa Na jezik" (ukljuujui i devetpojedinanih istraivakih tema vezanih za meunarodni projekat opromenama u slovenskim jezicima) i "Razvojni procesi u savremenomsrpskom jeziku" (fonoloka i gramatika struktura, srpska leksikografijai frazeologija, jezik M. Crnjanskog i D. Maksimovi).

12


13/41

Pored toga, na podruju raunarske lingvistike i leksikografije u prvojpolovini devedesetih godina na saveznom nivou finansiran je projekat"Vetaka inteligencija" sa potprojektom "Obrada srpsko-hrvatskog", au drugoj na republikom nivou tema "Obrada teksta" u okviru iregprojekta "Matematika logika, kombinatorika i obrada signala:

zasnivanje i primene raunarstva". Na toj temi radi istraivaka grupasa Matematikog i Filolokog fakulteta ukljuena i u meunarodneprojekte, posebno TELRI (transevropska infrastruktura jezikih resursa,program Copernicus) i kao neformalni lan mree evropskihlaboratorija RELEX, koje rade na razvoju elektronskih renika(www.ladl.jussieu.fr), saraujui i sa veim brojem evropskihlaboratorija za raunarsku lingvistiku.

Istraivanja na toj projekatskoj temi odnose se prvenstveno na:konstrukciju, obeleavanje i obradu korpusa savremenog srpskog jezika za potrebe istraivanja na podruju raunarske lingvistike,

leksikografije i obrade teksta; na konstrukciju sistema morfolokihelektronskih renika savremenog srpskog jezika; na izradu paralelnihtekstova na vie jezika (u okviru TELRI-projekta); na razvoj lokalnihgramatika srpskog jezika i primena sistema INTEX za automatskoindeksiranje tekstova elektronskim renikom i otklanjanjevieznanosti i dr. Plod ovih istraivanja su, pored veeg broja drugihradova i disertacije D. Vitasa (v. nap. ) takoe doktorska disertacija C.Krstev: "Algoritmi za automatsku transformaciju teksta", 1997) i dvamagistarska rad (G. Nenadi: "Algoritmi za prepoznavanje sloenih reiu matematikom tekstu", 1997, i I. Spasi: "Prirodnojeziki interfejs karelacionim bazama podataka", 1999).

Gramatika. Srpsku lingvistiku slavistiku danas obeleava, poredostalog, kontrast dveju injenica: sa jedne strane, ubrzano raste brojobjavljenih radova, tematskih zbornika i monografija iz oblasti srpske iuopte slovenske gramatike (posebno sintakse), a, sa druge strane, jo uvek postoji potreba za veom i celovitijom moderno napisanomsrpskom gramatikom, u poreenju sa drugim slovenskim jezicima ilibez takvog poreenja. Niz injenica ide na ruku tom za srpskulingvistiku danas najpreem poslu. Pre svega, postoji solidnagramatika tradicija, koja see od Daniia preko Belia do, tokomposlednjih pola veka, Ivievih (pominjui samo najznaajnija imena u

toj tradiciji); na srpskoj jezikoj grai razmotrena su mnoga vanateorijsko-metodoloka pitanja (o faktivnosti, empatiji, jezikimprototipovima, presupozicijama i dr.); mnogi kljuni problemi opisasrpske gramatike reeni su u svetlu savremene lingvistike teorije, priemu je ostavljen prostor za razradu i primenu tih reenja ugramatikim deskripcijama;[24] mnoga znaajna pitanja srpskegramatike (posebno njene sintakse) podrobno su monografskiobraena;[25] objavljeno je vie tematskih o zbornika o pojedinim

13


14/41

vanim morfolokim i sintaksikim pitanjima srpskog jezika;[26] ulingvistikim asopisima dat je veliki broj parcijalnih teorijskih ideskriptivnih radova; mnoga pitanja savremene srpske gramatikeobraena su u konfrontativnim i tipolokim radovima (v. napomene 55,56, 58); postoje moderno napisane gramatike vie slovenskih jezika

koje mogu predstavljati koncepcijski oslonac za novu srpskugramatiku; postoji raznovrsna objavljena bibliografska graa koju trebasabrati i u kritikom izboru objaviti; u srpskoj lingvistici postoji razvijennauni kadar modernih gramatiara raznih generacija; postojiorganizaciona osnova za globalne gramatike opise u obliku nizanaunih projekata u razliitim srpskim naunim i univerzitetskimcentrima; najzad, nestali su neki najvaniji politiki i sociolingvistikiproblemi koji su decenijama stajali na putu izradi savremene gramatikesavremenoga srpskog standardnog jezika.

injenica da takve gramatike (ili jo bolje takvih gramatika) srpskog

jezika jo nema verovatno bi se mogla objasniti okolnostima kao to jeizvesno pomanjkanje oseanja za prioritet poslova od optijeg znaajanad pojedinanim i individualnim planovima i nedovoljno razvijenatradicija trajnog timskog rada na globalnom opisu i normiranjusavremenog srpskog knjievnog jezika. To se, pored ostalog, moeilustrovati injenicom da veliki lingvistiki projekti u srpskimslavistikim centrima, i pored niza dobrih rezultata, nisu bili usmerenina izradu celovite srpske fonologije, tvorbe rei, morfologije, sintakse,leksikologije ili frazeologije, niti su rezultirali nekom takvom veomcelinom. Situacija, do sada, nije u tom pogledu bitno drukija ni kada jere o kontrastivnim, odnosno konfrontativnim slavistikim projektima.

Sa druge strane, punu panju zasluuje injenica da su se upravodevedesetih godina pojavile nove gramatike knjievnog srpskog jezika(sve sa izvesnim didaktikim usmerenjem), ije se objavljivanje moevideti ne samo kao oigledan znak potrebe za savremenije napisanimgramatikama srpskog jezika nego i kao prethodnica veih iobuhvatnijih gramatikih opisa. Svaka od njih ima specifian profil.[27]

Gramatika srpskohrvatskog jezika za strance P. Mrazovi i Z.Vukadinovi, najobimnija i metodoloki najkonsekventnija, napisana jeu teorijskom modelu koji je relativno poznatiji germanistima, ali nema

tradiciju u nauci o srpskom jeziku, a nastavi srpskog jezika kao stranogne samo to je sasvim nov nego zbog naglaene eksplicitnostipojmovno-terminolokog aparata teko da ini uenje srpskog jezika potoj gramatici lakim i efikasnijim. Ta gramatika moe biti posebnokorisna za strane lingviste (naroito germaniste) sa izvesnim teorijskimobrazovanjem koji ele da se obaveste o gramatikoj strukturi srpskogu svetlu jedne specifine teorije jezika, kao i za kontrastivna

14


15/41

prouavanja srpskog jezika, pre svega srpsko-nemaka kontrastivnaistraivanja (za ta ve ima dosta potvrda).

Gramatika srpskog jezika . Stanojia i Lj. Popovia s mnogo razlogaima najiri krug italaca ne samo zato to su autori univerzitetski

profesori srpskog jezika i to gramatika ima status gramatike zasrednje kole (a uspeno se koristi i kao univerzitetski udbenik) nego izato to je koncepcijski oslonjena, s jedne strane, na srpskugramatiarsku tradiciju (vie u prvom delu), a, sa druge, i na naunestandarde moderne gramatike (izrazitije u drugom delu). Bezdidaktike komponente (vebanja, zadaci i sl.), i u razvijenijoj verziji, tagramatika bila bi najblia savremenoj univerzitetskoj ili normativnojgramatici kakve postoje za veinu slovenskih jezika i kakvu bi udoglednoj budunosti trebalo napisati i za srpski jezik.

Ogled srpske morfosintakse P. Pipera specifian je po tome to

predstavlja pokuaj da se gramatika struktura srpskog knjievnog jezika naglaenije prikae iz funkcionalno-semantikog ugla i saosloncem na teoriju semantikih lokalizacija. S obzirom na nevelikobim Ogled predstavlja tek kratku skicu mogune gramatike. U radu jepredloeno vie novih reenja, ali zbog malog tiraa, udaljenostiizdavaa i tipoloke profilisanosti opisa (poreenje sa makedonskim) saOgledom se upoznao relativno uzak krug lingvista.

U svakom sluaju evidentna je injenica da je sintaksika problematikau srpskoj lingvistikoj slavistici devedesetih godina privlaila viepanje nego morfoloka, to potvruje vie posebnih izdanja izabranih

sintaksikih radova, monografija i disertacija.[28]

Fonologija, prozodija, intonacija. Stepen prouenosti drugih jezikihnivoa srpskog jezika uglavnom je slian onome koji je konstatovan zamorfologiju i sintaksu ima ak veoma znaajnih rezultata, ali njihovozaokruivanje na nivou najboljeg u lingvistikoj slavistici kraja 20. vekajo je stvar budunosti.[29] To vai i za istraivanja u oblasti fonologije,prozodije i intonacije. Iako u razmatranom periodu nije bilo posebnihlingvistikih skupova niti tematskih zbornika posveenih teorijskoj,deskriptivnoj ili normativnoj fonologiji, prozodiji ili intonaciji srpskog jezika, objavljeno je vie radova koji svedoe o kontinuitetu

istraivanja, to bi moralo uroditi oekivanim plodom.

Leksikologija i leksikografija. U srpskoj slavistici leksikografija vedecenijama ima jedno od centralnih mesta, to se ogleda, poredostalog, u injenici da je delatnost Instituta za srpski jezik SANUprevashodno usmerena na izradu Renika srpskohrvatskog knjievnogi narodnog jezika i drugih renika. O bogatoj dvojezinoj leksikografskojprodukciji svedoi niz preglednih lanaka u asopisima Prevodilac i

15


16/41

Zadubina, pored posebnih preglednih lanaka za neke posebnesegmente srpske leksikografije.[30] Iz toga se ipak ne bi smeo izvestizakljuak da je opte stanje srpske leksikografije izuzetno visoko.Radovi iz savremene leksikografske teorije na srpskoj i slovenskoj grairelativno su rei, iako ih je sve vie, mnogi preko potrebni tipovi

renika jo nisu sastavljeni i objavljeni (npr. jednotomni reniksavremenog srpskog standardnog jezika, renici sinonima, antonima,homonima, paronima, razliiti gramatiki renici i mnogi drugi), a iveina postojeih renika ni u teorijskom ni u empirijskom pogledu neodraava dovoljno savremeni trenutak leksikografske teorije i ivisrpski jezik. Moe se oekivati izvesno poboljanje takvog stanjanajavljenim objavljivanjem u bliskoj budunosti nekih preko potrebnihrenika srpskog jezika (jednotomnog, a tergo i drugih). Pored toga,bolje dane za srpsku leksikografiju nagovetava uoljiv porastleksikolokih istraivanja, kojih je, dodue, bilo i prethodnih decenija,ali znatno manje nego u poslednjoj deceniji ovoga stolea, kada se

pojavljuje nekoliko monografija iz te oblasti. Leksikoloka problematika,ee deskriptivna ili normativna nego teorijska, predmet je i nekolikotematskih zbornika, kolektivnih ili autorskih, pored niza pojedinanihlanaka i manjih priloga.[31]

Elektronska leksikografija u Srbiji, zahvaljujui aktivnosti D. Vitasa injegovih saradnika pri Raunskom centru Matematikog fakulteta uBeogradu i naunom projektu toga centra, ima vrlo kompetentne iakorelativno malobrojne predstavnike, iji krupniji rezultati tek predstoje.

Sa druge strane, za nepunih deset poslednjih godina ovoga stolea u

srpskoj slavistici objavljeno je vie renika srpskog ili drugih slovenskihjezika, koji su po neemu bili posebno zapaeni, bilo da se izdvajajukvalitetom, ili retkim profilom, bilo da je za njima postojala velikapotreba (ukljuujui i nova izdanja nekih starijih renika).[32]

Posebno mesto meu njima zauzima ogledna sveska etimolokogrenika srpskog jezika, plod viegodinjeg projekatskog istraivanjakojim rukovodi akademik P. Ivi. Oglednom sveskom naunoj javnostije predstavljena koncepcija etimolokog renika srpskog jezika ija jeizrada u toku. Ona afirmie niz novih etimolokih reenja, kao i samistraivaki kolektiv, koji se prvi put pojavljuje kao autorski kolektiv.[33]

Onomastika prouavanja srpskog jezika takoe dobijaju na intenzitetui kvalitetu, to potvruju i radovi objavljeni poslednjih godina. Takav sezakljuak moe izvui iz pregleda novije jugoslovenske onomastike do1990. koji je dao P. imunovi,[34] a jo vie iz neposrednog uvida unovije onomastike radove, kojima su obuhvaene sve vanijeonomastike discipline, pre svega antroponimija, toponimija imikrotoponimija. [35]

16


17/41

Najzad, iako jo nije objavljen frekvencijski renik srpskog knjievnogjezika na korpusu razliitih funkcionalnih stilova, do sada se pojavilovie frekvencijskih renika srpskog jezika zasnovanih na posebnim ispecifinim korpusima: didaktikom, knjievnoumetnikom,religijskom.[36]

Stilistika. Stilistika istraivanja u srpskoj slavistici, koja su tokomprethodnih decenija postajala sve raznovrsnija, sa obelejima poetakastvaranja problemski ue tradicije u pojedinim naunim centrima (ubeogradskoj slavistici preovlaivali su radovi o jeziku i stilu pisaca, usarajevskoj istraivanja iz teorijske, funkcionalne i kontrastivnestilistike, dok su novosadski slavisti srazmerno vie panje posveivalistilistici u svetlu nauke o prevoenju), tokom devedesetih dobijaju nazamahu i postaju ira i razuenija, kako problemski tako i premapojedinim slavistikim centrima. Nastavlja se prouavanje jezika i stilapisaca (sinhronijski ili iz perspektive istorije knjievnog jezika),[37]

funkcionalnostilistika istraivanja usmeravaju se i u pravcu podrobnogprouavanja specijalnih stilova, stilistike vrsta rei, versifikacije, stilskihfigura itd.[38] Objavljuju se programski i pregledni radovi, kao i radovikoji, iako prevashodno na srpskoj jezikoj grai, imaju za predmetopta i teorijska stilistika pitanja. [39]

Dijahronijska lingvistika. Istorija srpskog jezika na kraju 20. vekazastupljena je brojnim istraivanjima, koja su jednim delomorganizovana oko kolektivnih naunih projekata (v. gore) i najveihnaunih i kulturnih ustanova (Institut za srpski jezik SANU, Narodnabiblioteka Srbije, Matica srpska, filoloki i filozofski fakulteti), a delom

su individualni. Znaajni sintetiki rezultati prouavanja istorije srpskogjezika bili su objavljeni prethodnih decenija da bi se tokom devedesetihgodina pojavili u obliku novih izdanja ili izabranih radova, i kao osnovaza dalja istraivanja. Zato se i u ovom segmentu srpske lingvistikeslavistike moe konstatovati da su devedesete godine izrazitije negoijedna prethodna decenija obeleene, s jedne strane, sabiranjem isintetizovanjem najboljeg to je do tada uraeno na polju prouavanjaistorije jezika (pre svega, istorije srpskog jezika), i, sa druge strane,nastavljanjem ranije zapoetog, uoavanjem i reavanjem novihproblema itd.

U prvu grupu ide, pre svega, novo izdanje uvene knjige A. Belia Ojezikoj prirodi i jezikom razvitku (u kojoj, pored ostalog, vano mestoima Believa teorija dijahronijske lingvistike s kraja prve polovine 20.veka zasnovana prevashodno na srpskoj i slovenskoj jezikoj grai),kao i nova izdanja knjiga P. Ivia objavljenih u njegovim izabranim icelokupnim delima, izdanje izabranih radova M. Ivi o srpskomknjievnom jeziku od Vukovog vremena do savremenog stanja, i knjigeA. Mladenovia o slavenosrpskom jeziku.[40] Tu je jo niz posebnih

17


18/41

izdanja kojima su pojedini istraivai zaokruili due periode svogprouavanja istorije srpskog knjievnog jezika iz odreenog ugla (npr. jezik i stil pojedinih srpskih pisaca, istorija jezika na odreenimpodrujima, istorija pojedinih funkcionalnih stilova itd.).[41]

U drugu pomenutu grupu idu problemski dosta raznovrsni radovi,meu kojima je najvie posveenih istoriji srpskog knjievnog jezikarazliitih perioda, etimolokim pitanjima, istoriji pojedinih rei ileksiko-semantikih grupa, promenama u savremenom jeziku itd.[42]

Nizovi problemski bliskih radova autora iz istih istraivakih kolektiva,kao i radovi pojedinih autora dobili su oblik posebnih publikacija. Takosu mnoga viegodinja istraivanja saradnika Etimolokog odsekaSANU, veinom saoptavana na naunim skupovima i objavljivana unizu jugoslovenskih i stranih zbornika i asopisa, bila osnov zapomenutu Oglednu svesku etimolokog renika srpskog jezika,[43] iakomnogi znaajni radovi tih istraivaa u oglednu svesku iz koncepcijskih

razloga nisu mogli ui;[44]

a izuzetan rezultat kolektivnog rada jesu iizdanja rukopisnih knjiga Biblioteke Matice srpske[45] kao i serija radovasaradnika Narodne biblioteke Srbije, veinom objavljenih uArheografskim prilozima.[46] U ovom periodu je i inae posveena velikapanja prouavanju stare srpske knjige i rukopisa[47] i njihovomizdavanju.[48]

Dijahronijsko prouavanje drugih slovenskih jezika bilo je znatno slabijezastupljeno od prouavanja srpskog jezika.[49]

Dijalektologija. Srpska dijalektologija, tradicionalno jedna od

centralnih disciplina u srpskoj slavistici, i u poslednjem desetleudvadesetog veka imala je bogate rezultate, meu kojima su, opettradicionalno, monografski radovi o pojedinim govorima i dijalektimanajee objavljivani u Srpskom dijalektolokom zborniku. Najiscrpnijeta problematika obraena je u srpskom prevodu nemakog izdanjaknjige P. Ivia o strukturi i razvoju srpskohrvatskih dijalekata, a saetivrlo informativni pregledi stanja u novijoj srpskoj dijalektologiji uglavnim linijama su izloeni u radovima D. Petrovia i D. upia.[50]

Posmatrano problemski, najvei broj istraivanja bio je posveeniscrpnim opisima pojedinih govora (fonetsko-fonolokim, morfolokim,u manjoj meri tvorbenim i sintaksikim opisima),[51] dijalektolokoj

leksikologiji i leksikografiji,[52] ali i drugim pitanjima, npr. izoglosamakoje povezuju pojedine govore, srpskim govorima u neslovenskomokruenju, onomastici, dijalekatskoj frazeologiji itd.[53] Istrauju se popravilu ruralni govori, gotovo po izuzetku urbani.[54] Rad nadijalektolokim atlasima obuhvatio je prikupljanje grae za srpskidijalektoloki atlas iz oko 300 punktova, kao i ispitivanja srpskih govorau okviru Optekarpatskog dijalektolokog atlasa, Evropskogdijalektolokog atlasa i Opteslovenskog lingvistikog atlasa (u okviru

18


19/41

poslednjeg do sada su obraena 33 punkta sa srpskim govorima).Tragini progon Srba iz vekovnih srpskih teritorija dananje Hrvatske iFederacije Bosne i Hercegovine uinio je izuzetno hitnim opis pojedinihsrpskih govora iz tih krajeva prema govoru Srba izbeglih u RepublikuSrpsku, Srbiju i Crnu Goru. U toku je prikupljanje grae za takva

ispitivanja koja je organizovao Institut za srpski jezik SANU.

Kontrastiranje, tipologija, jezici u kontaktu. > Kontrastivna ilikonfrontaciona istraivanja imaju u srpskoj slavistici dugu tradicijupostavljenu rusistikim radovima R. Koutia poetkom 20. veka. Uposlednjoj deceniji ovog veka nastavljanju te tradicije dali su peatslavistiki projekti, nauni skupovi i zbornici u celini ili deliminoposveeni kontrastivnim, odnosno konfrontacionim pitanjima (zamogunu terminoloku distinkciju, na kojoj u Jugoslaviji uglavnominsistiraju beogradski rusisti, v. P. Piper, Izmeu kontrastivne ikonfrontativne lingvistike, Zb. Kontrastivna jezika istraivanja, Novi

Sad, 1987, 401-409). Na jugoslovenskim slavistikim skupovima, akotematika nije izrazito specifina, saoptavaju se, po pravilu, i radovikontrastivne prirode (npr. Kongres Saveza slavistikih drutava Jugoslavije, Nauni sastanak slavista u Vukove dane, Skup slavistaSrbije), a neki skupovi su u celosti ili najveim delom posveenikontrastivnim // konfrontacionim istraivanjima, kakvi su naunisimpozijumi Kontrastivna jezika istraivanja u Novom Sadu (1980,1983, 1987, 1991, 1996) i meunarodni rusistiki simpozijumi uBeogradu (1978, 1988, 1996, 1998). Veina kontrastivnih radova kojise na tim skupovima saoptavaju nastala je kao rezultat irih,projekatskih istraivanja, dok se, sa druge strane, rezultati mnogih

kontrastivnih projektskih istraivanja publikuju i na drugim relevantnimmestima. U Srbiji od kraja osamdesetih postoje tri kontrastivnaslavistika projekta, beogradski, koji je od devedesetih godina dobioiri slavistiki profil (srbistika, rusistika, polonistika, ukrajinistika,makedonistika i dr.), i dva novosadska: rusistiki i slovakistiki. Prvadva su u drugoj polovini devedesetih dobila status potprojekata uirem projektu "Konfrontaciona prouavanja srpskog i drugih jezika" (v.gore o slavistikom projektima, str. ...). Kontrastivna i kontaktolokaistraivanja u srpskoj slavistici devedesetih godina najveim delom surusistika (obuhvatajui razliite jezike nivoe i razliite probleme jezika u kontaktu),[55] ali i polonistika, ukrajinistika slovakistika,

makedonistika, slovenistika i druga[56] (pored velikog brojakontrastivnih opisa srpskog i razliitih neslovenskih jezika).

Rusistika je i izvan kontrastivnih istraivanja posle nauke o srpskomjeziku (za koju se ustaljuje naziv srbistika) najrazvijenija grana srpskelingvistike slavistike, to rezultira i iskljuivo ili preteno rusistikimmonografskim istraivanjima.[57]

19


20/41

asopisi. Pored lingvistikih i slavistikih asopisa koji redovno izlazedecenijama, a neki i skoro itav vek (Junoslovenski filolog, Na jezik,Srpski dijalektoloki zbornik, Onomastiki prilozi, Prilozi za knjievnost,jezik, istoriju i folklor, Zbornik Matice srpske za filologiju i lingvistiku,Zbornik Matice srpske za knjievnost i jezik, Zbornik Matice srpske za

slavistiku, Arheografski prilozi, Knjievnost i jezik i dr.) u Srbiji iJugoslaviji, kao i u Republici Srpskoj, devedesetih godina pojavio se niznovih naunih asopisa posveenih veim ili manjim delom ilingvistikoj slavistici: Slavistika (Beograd, 1996- ), asopis Slavistikogdrutva Srbije, koji je poeo da izlazi kao godinji asopis za radove oslovenskim jezicima i knjievnostima, informacije o slavistikimnaunim projektima, pregled novije slavistike literature i naunogivota, Kodovi slovenskih kultura (Beograd, 1996-), asopis zaslovensku etnografiju, etnologiju i semiotiku, ija su tri prva, tematskabroja posveena jelu, piu i svadbi; Srpski jezik (Beograd, 1996-),asopis Drutva za prouavanje i negovanje srpskog jezika, koji je

poeo da izlazi kao godinjak iji je prvi broj posveenezdesetpetogodinjici roenja prof. dr ivojina Stanojia, Srbistika(Novi Sad, 1998- ), asopis Drutva za obnovu srbistike, u prvimbrojevima prevashodno angaovan na promovisanju teza potpisnikaultranacionalistike deklaracije o srpskom jeziku (Boji i dr. 1998) ipristalica tzv. alternativne srpske filologije, Jezik danas (Novi Sad,1996-), tromeseni asopis Matice srpske za kulturu govora i pitanjasrpske jezike norme, Slovenski glasnik (1996- ), asopis Drutvacrnogorsko-ruskog prijateljstva, sa naunim i publicistikim radovima izslovenske istorije i filologije u prvom delu, i knjievnim prilozimauglavnom rodoljubive orijentacije u drugom delu, Rije(Niki, 1996-),

Svet rei (Beograd, 1997-), asopis Drutva za srpski jezik iknjievnost, nekoliko novih asopisa u Republici Srpskoj (npr.Znamen,Zavjet, Slovesa) i dr.

Izlaenje nekih asopisa sa bogatom tradicijom devedesetih godina uduem je prekidu (Anali Filolokog fakulteta u Beogradu, ivi jezici), aizlaenje drugih asopisa, za koje se mislilo da su zauvek ugaeni navrlo uspean nain je obnovljeno (pre svega, Filoloki pregled, asopisFilolokog fakulteta u Beogradu)

Nauni skupovi. Deseta decenija ovoga stolea u srpskoj lingvistikoj

slavistici takoe se izdvaja se od mnogih prethodnih po odranimnaunim skupovima i objavljenim zbornicima referata sa tih skupova.[58] Reorganizovani Savez slavistikih drutava Jugoslavije odrao je dvajugoslovenska slavistika kongresa, u Beogradu 1994. i u Budvi 1997.godine. Pored poznatog redovnog godinjeg meunarodnog skupaNauni sastanak slavista u Vukove dane u organizaciji Meunarodnogslavistikog centra Filolokog fakulteta u Beogradu, sa kojeg je do sadaobjavljeno bezmalo tridesetak tematskih zbornika referata o srpskom i

20


21/41

drugim slovenskim jezicima i isto toliko zbornika knjievnoistorijskogsadraja, Slavistiki drutvo Srbije od 1950. godine odrava svakegodine Skup slavista Srbije (na kojem obino uestvuju i slavisti izinostranstva). Od 1997. godine referati sa Skupa slavista Srbijeobjavljuju se u asopisu Slavistika. Pored toga, Slavistiko drutvo

Srbije organizovalo je sa Katedrom za slavistiku Filolokog fakulteta uBeogradu tokom devedesetih godina vie meunarodnih slavistikihskupova znatnijim delom posveenih prouavanju slovenskih jezika.Godine 1992. i 1994. odrani su na Filolokom fakultetu u Beogradunauni kolokvijumi Konfrontaciona prouavanja srpskog i drugihslovenskih jezika, a 1995. na istom fakultetu meunarodni skup"Aktuelnosti prouavanja meuslovenskih jezikih, knjievnih ikulturnih veza", 1996. godine 4. konfrontativni simpozijum podpokroviteljstvom MAPRJAL-a "Konfrontativno i komparativnoprouavanje ruskog i drugih jezika" i nauni skup "Sto godinapolonistike u Srbiji", a 1998. godine simpozijum pod pokroviteljstvom

MAPRJAL-a "Izuavanje slovenskih jezika, knjievnosti i kultura uinoslovenskoj sredini", povodom 120. godinjice Katedre za slavistikuUniverziteta u Beogradu i 50. godinjice Slavistikog drutva Srbije. NaFilozofskom fakultetu u Novom Sadu 1995. godine nastavljeno jeodravanje periodinih simpozijuma "Kontrastivna prouavanja jezika",na kojem se pored ostalih saoptavaju i rezultati istraivanja naslavistikim kontrastivnim projektima, a u Beogradu je 1996. godineodrana i nauna konferencija "Sopostavitelne, tipologieskie isravnitelno-istorieskie issledovani russkogo i drugih slavnskihzkov", "Meunarodni simpozijum: 800 godina Hilandara" (oktobar1998, SANU); dok se u Crnoj Gori povremeno odravaju naune

konferencije u spomen na profesora Radosava Bokovia.

Za nauku o srpskom jeziku, pored pomenutog Naunog sastankaslavista u Vukove dane, posebno su bili znaajni nauni skupovi "Petvjekova Oktoiha, prve tampane knjige na slovenskom jugu" (Cetinje,1994), "Nia slovenska mitologija" (Beograd Sokobanja Zajear,oktobar 1995), subotiki skupovi "O leksikim pozajmljenicama" (1996)i "Aktuelna pitanja prouavanja gramatike srpskog jezika" (1997), isavetovanje "K novoj pismenosti" (odrano u Velikoj Plani 1998), kaojedan od prvih koraka Odbora za standardizaciju srpskog jezika.

Opti pogled na naune skupove u Jugoslaviji na kojima su tokomdevedesetih godina pretresana pitanja lingvistike slavistike, uovakvom pregledu neizbeno selektivan, oigledno svedoi kako okontinuitetu slavistikih skupova ustanovljenih znatno ranije tako i onizu novih naunih simpozijuma i konferencija, ire ili ue tematskiprofiliranih, jubilarnih ili organizovanih povodom aktuelnihsociolingvistikih okolnosti u kojima se u deceniji i veku na izmakuprouavaju srpski jezik i drugi slovenski jezici, svedoei takoe o sve

21


22/41

bolje prihvatanoj praksi da se referati sa takvih skupova objavljuju uposebnim zbornicima ili asopisima.

Bibliografije. Pored poznate tekue bibliografije lingvistikeprodukcije na srpskom jeziku, koju redovno donosi asopis

Junoslovenski filolog srpska lingvistika slavistika poslednje decenijedobila je niz posebnih bibliografija: personalnih, tematskih, periodinih,disertacionih, projekatskih, prema odreenim slavistikim granama idrugih.[59] Sve je vea potreba za izradom bibliografije srpskihslavistikih bibliografija.

*

Rezimirajui i uoptavajui ovaj pregled osnovnih pravaca i rezultataistraivanja u srpskoj lingvistikoj slavistici u poslednjoj deceniji 20.veka, moe se zakljuiti da je taj period u istoriji srpske lingvistike

slavistike (uostalom jo vie u istoriji srpskog naroda) bio izuzetnoburan. Ali dok su istorijski dogaaji imali dramatian tok (devedesetegodine su za Jugoslaviju obeleene ratom od samog poetka tedecenije i nasilne secesije Slovenije, 1991, do 1999. godine, kada seovi redovi piu dok traje rat NATO protiv Jugoslavije), najnovija istorijasrpske lingvistike slavistike imala je dinamian, u celini posmatrano,pozitivan tok, izuzetno bogat znaajnim rezultatima. Jo mnogaistraivanja nisu zavrena i mnoge preko potrebne knjige nisunapisane, ali vrlo mnogo je ipak zavreno i, to je takoe veoma vano,mnoge velike stvari su zapoete, to se osnovano moe videti kaozalog jo boljih vremena za srpsku lingvistiku slavistiku.

NAPOMENE ISPOD TEKSTA

1 Terminoloki izraz srpska lingvistika slavistika ovde, i uopte,oznaava pre svega istraivanja srpskih lingvista koja imaju zapredmet srpski i druge slovenske jezike. Kao to izmeu lingvistikeslavistike i drugih grana slavistike postoje oblasti i discipline prelazneprirode (npr. retorika, versifikacija, stilistika itd.) tako ni nacionalnaodrednica u tom izrazu nema apsolutno otrih granica. Znaajan jedoprinos prouavanju srpskog i drugih slovenskih jezika koji uJugoslaviji daju lingvisti drugih nacionalnosti, a zasluuje da se ima u

vidu doprinos koji toj predmetnoj oblasti daju srpski lingvisti na strani kao gostujui profesori, saradnici u meunarodnim asopisima, stranimizdavakim kuama i sl.

2 V. vie o tome u radovima: M. Radovanovi, Standard Serbo-Croatianand the theory of language planing. Language Planing in Yugoslavia. Eds. Ranko Bugarski and Celia Hawkesworth. Columbus, Ohio: SlavicaPublishers, 1992, p. 93-100; M. Radovanovic, Yugoslavia: Language

22


23/41

situation. The Encyclopedia of Language and Linguistics. Vol. 1-10,Eds. A. Asher and J.M.Y. Simpson, Oxford, 1993, p. 5077-5078; kao i uknjizi Srpski jezik na kraju veka. Red. M. Radovanovi. Beograd,1996, a u njoj posebno kod M. Radovanovia (Predgovor, 1-17) i B.Brboria (Predistorija i sociolingvistiki aspekti. 17-37). Etno-

konfesionalni, kulturnoistorijski, pravno-politiki i sociolingvistiki okvirinastanka i razvoja srpskog jezika podrobnije su razmotreni i u radu B.Brboria Srpski jezik. S?urop che Linguistik. Uve Hinrichs (ed.). Leipzig, 1999 , gde je dat i pregled nauno-kulturnih inastavno-naunih institucija u kojima se prouava, ui i neguje srpskijezik u SR Jugoslaviji i Republici Srpskoj sa pregledom reprezentativnihnovijih publikacija i ocenom dostignua i slabosti u jezikoj nauci ijezikoj politici.

3 Npr. (redom objavljivanja), Jezika politika i planiranje jezika uJugoslaviji. Priredila Vera Vasi. Novi Sad, Filozofski fakultet, 1990;

Matematika i raunarska lingvistika teorija i praksa: zbornik radova. Beograd, 1990; S. Savi, Diskurs analiza. Novi Sad, Filozofskifakultet, 1993; V. Vasi, Novinski reklamni oglas, Studija izkontekstualne lingvistike. Novi Sad, Dobra vest, 1995; D. Miri, Upitniiskaz u ruskom i srpskom jeziku. Doktorska disertacija. Novi Sad,Filozofski fakultet, 1996; Lj. Popovi, Epistolarni diskurs ukrajinskog isrpskog jezika. Doktorska disertacija. Beograd, Filoloki fakultet,1996; M. Radovanovi, Spisi iz kontekstualne semantike. SremskiKarlovci Novi Sad, Izdavaka knjiarnica Zorana Stojanovia, 1997; I.Grickat-Radulovi, Nauka o jeziku u delatnosti Akademije. Otisak izGlasa SANU CCCLXXIX, Odeljenje jezika i knjievnosti, knj. 15, 1996;

Istraivanja jezika i oko jezika, Zbornik radova posveen profesoruNaumu Dimitrijeviu. Priredila S. oli. Beograd, 1996; J. Milojevi,Mozak i govor. Beograd, Filoloki fakultet, 1996; R. Simi, Politikidiskurs, Inflacija rei u samoupravnom drutvu SFRJ i jezika profilaksa. Zemun, Aktuel, 1996; Aktuelna pitanja gramatike srpskog jezika. Gl.urednik J. Planko. Subotica, Gradska biblioteka Beograd, Institut zasrpski jezik SANU Narodna biblioteka Srbije, 1999. (Vid. takoeliteraturu navedenu uz odeljke o gramatikim, stilistikim inormativistikim ispitivanjima u ovom radu.)

4 V. npr., D. Klikovac, Konceptualizacija i predloka realizacija

sadravanja (na primerima srpskohrvatskog i engleskog jezika),doktorska disertacija. Beograd, Filoloki fakultet, 1995; V. Polovina,Prilozi za kognitivnu lingvistiku. Beograd, Filoloki fakultet, 1996;Bliski principima kognitivne lingvistike pokazali su se principi teorijesemantikih lokalizacija izloeni u knjizi: P. Piper, Jezik i prostor(Beograd, 1997), koje je autor, nezavisno od kasnijeg formiranjakognitivne lingvistike, razvijao i izlagao u vie radova od krajasedamdesetih godina.

23


24/41

5 Sto godina leksikografskog rada u SANU. Glavni urednik P. Ivi. Priredio D. upi. Beograd, SANU i Institut za srpski jezik SANU, 1993;Sto godina polonistike u Srbiji, Zbornik radova sa jubilarnog naunogskupa. Red. odbor, G. Jovanovi i dr. Beograd, Katedra za slavistikuFilolokog fakulteta, Slavistiko drutvo Srbije, 1996; Sopostavitelne

i sravnitelne issledovani russkogo i drugih zkov. Otv. red. B.Stankovi. Belgrad, Filologieski fakultet, 1996 i dr.

6A. Beli, Izabrana dela, t. 1 (1998), 6, 8 (1999). Beograd, Zavod zaudbenike i nastavna sredstva. (T. 1: Opta lingvistika. Priredila M. Ivi;t. 6: O velikim stvaraocima. Vuk Karadi. ura Danii. Petar IIPetrovi Njego. Branko Radievi. Stojan Novakovi. priredio A.Mladenovi; t. 8: Oko naeg knjievnog jezika. Priredio A. Mladenovi.)

7 P. Ivi, O jeziku nekadanjem i sadanjem. Beograd, BIGZ Pritina,Jedinstvo, 1990; P. Ivi, Izabrani ogledi, knj. I-III. Priredili S. Remeti, N.

Bogdanovi. Ni, Prosveta, 1991. ; P. Ivi, Celokupna dela. U red. M. Radovanovia. Novi Sad, Knjiarnica Zorana Stojanovia, 1991- .

8 M. Ivi, O jeziku Vukovom i vukovskom. Novi Sad, Knjievna

zajednica, 1990; M. Ivi, O zelenom konju, Novi lingvistiki ogledi.-Beograd, Slovograf, 1995; M. Ivi, Pravci u lingvistici. Osmo izdanje. Beograd, Slovograf, 1996.

9 M. Jevti, Sa svetskim slavistima. Beograd, Deje novine, 1991; M.Jevti, Sa domaim slavistima. Beograd, Zavod za udbenike inastavna sredstva Vukova zadubina Orfelin, 1996; M. Jevti,Ivievi, Raniji i sadanji razgovori. Beograd, Partenon, 1998.

10 Posebno sledee knjige iz Sabranih dela R. Bugarskog, knj. 3. Jeziku drutvu (1996), knj. 8.Jezik u kontekstu (1997); knj. 11.Jezik od mira

do rata (1997); knj. 12.Jezik i drutvena kriza (1997).

11 A. Mladenovi, Slavenosrpski jezik. Novi Sad Gornji Milanovac,1989; A. Mladenovi, Knjiga o Njegou. Beograd Gornji Milanovac,1989; . Stanoji, Sintaksike studije. Niki, 1990; M. Radovanovi,Spisi iz sintakse i semantike. Sremski Karlovci, Izdavaka knjiarnicaZorana Stojanovia Novi Sad, Dobra vest, 1990; A. Peco, Knjievni jezik i narodni govori. Mostar, Prva knjievna komuna, 1990; M.

24


25/41

Okuka, Ogledi o naem knjievnom jeziku. Niki, Univerzitetska rije,1990; M. Dei, Iz srpskohrvatske leksike. Niki, Univerzitetska rije,1990; J. Jerkovi, Jezik i pisci. Novi Sad, Matica srpska, 1991; V.Polovina, Ogledi iz opte lingvistike. Beograd, Nauna knjiga, 1992;M. Stani, Lingvistiki listii. Niki, Unireks, 1993; B. Ostoji, Iz

crnogorske leksikografije i leksikologije. Niki, Unireks, 1992; A.Mladenovi, Prilozi o Njegou. Valjevo, Valjevska tamparija, 1996; M.Radovanovi, Spisi iz kontekstualne semantike(v. napomenu 3); P.Piper,Jezik i prostor (v. napomenu 4); M. Kovaevi, Sintaksa sloenereenice u srpskom jeziku. Beograd, Raka kola Srbinje, Srpskoprosvjetno i kulturno drutvo Prosvjeta, 1998; B. Stankovi,Leksikografski ogledi. Beograd, Slavistiko drutvo Srbije, 1999.

12 M. Peikan, J. Jerkovi, M. Piurica, Pravopis srpskoga jezika. NoviSad, Matica srpska, 1993; R. Simi, . Stanoji, B. Ostoji, B. ori, M.Kovaevi, Pravopis srpskog jezika sa rjenikom. Beograd Niki,

1993; M. Peikan, J. Jerkovi, M. Piurica, Pravopis srpskog jezika.kolsko izdanje. Novi Sad, Matica srpska, Beograd, Zavod udbenike inastavna sredstva, 1995; M. Dei, Pravopis srpskog jezika, Prirunikza kole. Drugo izdanje. Beograd, Privredni pregled, Niki, Unireks,Zemun, Nijansa, 1995. ; R. Simi,Pravopisni prirunik srpskoga knjievnog jezika. Beograd, Drutvo zaprouavanje i negovanje srpskog jezika, 1998.

13 R. Simi, Srpskohrvatski pravopis, Normativistika ispitivanja uortografiji i ortoepiji. Beograd, Nauna knjiga, 1991.

14 M. Peikan, Poreenje ponuenih pravopisnih pravila. Na jezik,20.9./5, 1995, 259-278.

15 R. Marojevi i M. Kovaevi su se povodom pravopisnih inormativistikih pitanja najee oglaavali u dnevnoj i revijalnojtampi. M. Kovaevi je takve svoje tekstove objavio pod zajednikimnaslovom U odbranu jezika srpskoga (Beograd, Trebnik, 1997).

16 Otrica napada bila je usmerena prvenstveno na akademika PavlaIvia, a zatim i na lingviste koji su u toj polemici uzeli re da opovrgnurei Ivievog kritiara kao netane, a i kao neprimerene po tonu i

izrazu. Poelo je u formi diskusije na Drugom kongresu srpskihintelektualaca (Beograd, 22-23 aprila 1994) izjavom R. Marojevia daP. Ivi namerava da ukine ijekavski izgovor srpskog knjievnog jezika iolaka kroatizovanje Srba ijekavaca kao, navodno, idejni tvorac odlukerukovodstva Republike Srpske o ekavici kao slubenom izgovorusrpskog knjievnog jezika u toj republici. Ni tada ni kasnije nisunavedeni dokazi za takve tvrdnje, ali je njihov autor ipak tu tezuvarirao u etrdesetak intervjua i lanaka (uglavnom novinskih) sve do

25


26/41

1999. godine. Sve grublje kvalifikacije koje su pri tome upuivane P.Iviu svodile su se na pokuaj njegovog naunog, nacionalnog imoralnog dezavuisanja. P. Ivi je na te napade retko odgovarao svedok oni nisu u jo runijem tonu bili obnovljeni, posle saoptenjaOdbora za standardizaciju srpskog jezika o "deklaraciji" o srpskom

jeziku (v. nie napomenu 19). Dotle su u zatitu istine, dostojanstvasrpske lingvistike i ugleda P. Ivia, re povremeno uzimali drugi slavisti(Pre svih i vrlo uspeno D. Petrovi, v. posebno, D. Petrovi, kolanemutog jezika. Novi Sad, Cvetnik, 1996). Poto je u nekolikoodgovora P. Ivi pokazao besmislenost tvrdnji o antisrpskoj, aprohrvatskoj zaveri, iji je on, navodno, centar, polemika se, modadefinitivno, utiala.

17 K novoj pismenosti. Priredio R. Gaevi. Beograd, Nauna knjiga,1998; Spisi odbora za standardizaciju. Priredili R. Gaevi, J.Vuksanovi. Beograd, Institut za srpski jezik.

18 Autori "deklaracije" (V. Boji, M. Vlajisavljevi, P. R. Dragi, M. uri,M. Kovaevi, Z. Kosti, R. Marojevi, P. Milosavljevi, S. Rakiti, T.Rosi, B. ori, M. epanovi), nastupajui kao da govore u ime svihsrpskih filologa i u ime inae nepoznate organizacije Svetski saborSrba, predstavili su sebe kao jedine prave zatitnike srpskogknjievnog jezika, nazivajui savremeni knjievni jezik Hrvatajednostavno srpskim, a knjievnost na tom jeziku takoe srpskom itd.Svoj tekst su zbog neega nazvali zakonopravilo i datirali ga godinom7605. od stvaranja sveta. Taj tekst ne bi zasluivao osvrt na ovommestu da nije predstavljao grub pokuaj politikog uticanja na

organizovanje naunoistraivakog i nastavnog rada u srpskojslavistici.

19 U odbranu dostojanstva srpske jezike nauke (Saoptenje nadlenihkomisija Odbora za standardizaciju srpskog jezika), Politika, 15.avgusta 1998. Kritika Slova data je i u lanku: P. Piper, Ni jezici nikulture nisu nedeljivi. Jezik danas, 1998, 8, 1-5.

20 Upor., M. Ivi, O jeziku Vukovom i vukovskom. Novi Sad, Knjievnazajednica, 1990; P. Ivi, O jeziku nekadanjem i sadanjem. Beograd,BIGZ Jedinstvo, Pritina, 1990; A. Peco, Knjievni jezik i narodni

govori. Mostar, Prva knjievna komuna, 1990; M. Okuka, Ogledi onaem knjievnom jeziku. Niki, Univerzitetska rije, 1990; Jezikapolitika i planiranje jezika u Jugoslaviji. Priredila Vera Vasi. -Novi Sad,Filozofski fakultet, 1990; P. Ivi, I. Klajn, M. Peikan, B. Brbori,Jezikiprirunik. Beograd, RTB, 1991; R. Simi, O naem knjievnom jeziku. Niki, Univerzitetska rije, 1991; Nauni sastanak slavista u Vukovedane 1993; Peikan 1993, M. Peikan, Naa azbuka i njene norme. Beograd, Vukova zadubina, Politika, Zavod za udbenike i nastavna

26


27/41

sredstva, 1993; Normiranje srpskog jezika NSSVD 24/1, 1995; B.Brbori, Predistorija i sociolingvistiki aspekti. Srpski jezik na krajuveka. Red. M. Radovanovi. Beograd, 1996, 17-37; O leksikim pozajmljenicama. Gl. urednik J. Planko. Subotica Beograd,Gradska biblioteka Subotica, Institut za srpski jezik Srpske akademije

nauka i umetnosti, 1996; R. Simi, Politiki diskurs, Inflacija rei usamoupravnom drutvu SFRJ i jezika profilaksa. Zemun, Aktuel,1996; K novoj pismenosti... (v. napomenu 17); Spisi odbora zastandardizaciju... (v. napomenu 17).

21 Upor., Terminologija teorija i praksa (= NSSVD, 1990, 18/1); R. D.Raki, Terminologija srodstva u Srba, Etnoantropoloki problemi. Beograd, Filozofski fakultet, 1991; Osnovni principi prevoenjareligijske terminologije, Zbornik radova. Novi Sad, Pokrajinskisekretarijat za ostvarivanje prava nacionalnih manjina, upravu ipropise, 1996; Standardizacija terminologije, Zbornik radova.

Beograd, SANU, 1996; i prevod s nemakog, J. ic, Geografskaterminologija srpskohrvatskog jezika. Gornji Milanovac, Deje novine Novi Sad, Matica srpska Beograd, Vukova zadubina, 1994.

Poslednji ovde navedeni rad pripada srpskoj lingvistici, razume se,samo predmetom i jezikom prevoda, kao to je to sluaj sa jo nekimprevedenim knjigama stranih slavista znaajnih za srpsku slavistiku,npr., N. I. Tolstoj, Jezik slovenske kulture. Ni, Prosveta, 1995; B.Unbegaun, O poecima knjievnog jezika kod Srba. Prev. M. Popovi. Beograd, Vukova zadubina, Orfelin Novi Sad, Matica srpska, 1995;K. Feleko, Znaenja i sintaksa srpskohrvatskog genitiva. Prev. G.

Jovanovi. Novi Sad, Matica srpska Beograd, Vukova zadubina Beograd, Orfelin, 1995; K. E. Nejlor, Sociolingvistiki problemi meuJunim Slovenima. Prev. M. Jokovi. Beograd, Prosveta, 1996.

22 P. Ivi, I. Klajn, M. Peikan, B. Brbori, Jeziki prirunik. Beograd,RTB, 1991. V. takoe: I. Klajn, Renik jezikih nedoumica. Treeizdanje. Beograd, 1992; I. Klajn, Pisci i pismenjaci. Novi Sad, Maticasrpska, 1994; D. upi, E. Fekete, B. Terzi, Slovo o jeziku, Jezikipounik. Beograd, Partenon, 1996; I. Klajn, Ispeci pa reci. Beograd,Centar za primenjenu lingvistiku, Novi Sad, Prometej, 1998; M. ipka,Prie o reima. Beograd, CPL Novi Sad, Prometej, 1998; M. Telebak,

Govorimo srpski, S lakoom do jezike kulture, Drugo izdanje. BanjaLuka, Novi glas, Pritina, Narodna i univerzitetska biblioteka, 1998;Jezik i kultura u obrazovanju. Ured. Smiljka Vasi. Beograd, Zavod zaudbenike i nastavna sredstva, 1998; M. ipka,Zanimljiva gramatika. Beograd: CPL, 1999.

23 O leksikografskoj aktivnosti Instituta za srpski jezik SANU preglednoinformie zbornik Sto godina leksikografskog rada u SANU (Beograd,

27


28/41

1993). Meu novijim monografijama proisteklim iz rada na tomprojektu jesu i knjige S. Risti Nainski prilozi u srpskohrvatskom jeziku(1991), D. Gortan-Premk Polisemija i organizacija leksikog sistema usrpskome jeziku (1997), B. Sikimi Etimologija i male folklorne forme(1994) kao i Ogledna sveska Etimolokog odseka SANU (monografija D.

Gortan-Premk je i plod dugogodinjeg autorkinog naunog i nastavnograda na Filolokom fakultetu Univerziteta u Beogradu). U prethodnomperiodu Institut za srpski jezik objavio iz problematike svojeleksikoloko-leksikografske delatnosti i zbornik referata Leksikologija ileksikografija (sa Maticom srpskom, 1984), kao i monografije O funkcijii prirodi zamenica, 1985 (I. Klajna) i Zameniki prilozi usrpskohrvatskom, ruskom i poljskom jeziku, 1988 (P. Pipera).

24 Vei deo takvih radova sadran je u prvoj i drugoj knjizi Lingvistikihogleda M. Ivi (Lingvistiki ogledi. Beograd, 1983; O zelenom konju,Novi lingvistiki ogledi. Beograd, Slovograf, 1995), gde su data

teorijska reenja veine problema koji bi morali biti obuhvaenimodernom gramatikom srpskog jezika, to se, uz radove drugihsavremenih gramatiara, moe videti kao potencijalno teorijsko jezgrojedne takve deskriptivne ili normativne gramatike.

25 V. sledea posebna izdanja (redom izlaenja tokom devedesetih), S.Risti, Nainski prilozi u savremenom srpskohrvatskom jeziku.Leksiko-gramatiki pristup. Beograd, Institut za srpskohrvatski jezikSANU, 1990; M. Tir, islovky v spisovnej slovenine a v spisovnejsrbohorvatine. Novy Sad, Obzor Tvorba, Bratislava, Alfa, 1991; S.Savi, Diskurs analiza. Novi Sad, Filozofski fakultet, 1993; D. Vitas,

Matematiki model morfologije srpskohrvatskog jezika (imenskafleksija). Doktorska disertacija. Beograd, Prirodno-matematikifakultet, 1993; Diskurs srpskohrvatskog jezika i jeziki nivoi, NSSVD21/2, Beograd, 1993; R. Simi, Morfofonoloki procesi usrpskohrvatskom jeziku, Njihovi uzroci i posledice. Beograd Niki,1994; V. Vasi, Novinski reklamni oglas, Studija iz kontekstualnelingvistike. Novi Sad, Dobra vest, 1995; D. Miri, Upitni iskaz uruskom i srpskom jeziku. Doktorska disertacija. Novi Sad, Filozofskifakultet, 1995; D. Klikovac, Konceptualizacija i predloka realizacijasadravanja (na primerima srpskohrvatskog i engleskog jezika),Doktorska disertacija. Beograd, Filoloki fakultet, 1995; S. Tanasi,

Prezent u savremenom srpskom jeziku.- Beograd, Institut za srpski jezik SANU, 1996; Ljud. Popovi, Epistolarni diskurs ukrajinskog isrpskog jezika. Doktorska disertacija. Beograd, Filoloki fakultet,1996; J. Milojevi, Gramatika rei. Beograd, Matematiki institutSANU, Filoloki fakultet, 1996; Ljub. Popovi, Red rei u reenici. Beograd, Drutvo za srpski jezik i knjievnost Srbije, 1997; P. Piper,Ogled srpske morfosintakse (u poreenju sa makedonskom). Seul,Hankuk univerzitet za strane studije. 1997; Meuodnos gramatike i

28


29/41

renika u srpskom jeziku, NSSVD 26/2, Beograd, 1997; Vrste rei usrpskom jeziku, NSSVD 27/2, Beograd, 1998; V. Petrovi, Sintaksikestrukture kao komplementizatori. Doktorska disertacija. Novi Sad,Filozofski fakultet, 1997; I. Antoni, Vremenska reenica. Novi Sad Sremski Karlovci, Knjiarnica Zorana Stojanovia, 1999

26 V. sledee autorske tematske zbornike radova, . Stanoji,Sintaksike studije. Niki, 1990; M. Radovanovi, Spisi iz sintakse isemantike (v. napomenu 11); M. Radovanovi, Spisi iz kontekstualnesemantike... (v. napomenu 3); P. Piper, Jezik i prostor (v. napomenu4).

27 P. Mrazovi, Z. Vukadinovi, Gramatika srpskohrvatskog jezika zastrance. Sremski Karlovci, Izdavaka knjiarnica Zorana Stojanovia Novi Sad, Dobra vest, 1990; . Stanoji, Ljub. Popovi, Gramatikasrpskog jezika, Udbenik za I, II, III i IV razred srednje kole. Peto

izdanje. Zavod za udbenike i nastavna sredstva, 1997; P. Piper,Ogled srpske morfosintakse (u poreenju sa makedonskom). Seul,Hankuk univerzitet za strane studije, 1997.

28 V. pored pomenutih radova M. Ivi takoe Sintaksike studije .Stanojia, Red rei u reenici Lj. Popovia i drugu literaturu navedenuu napomenama 3, 4, 11 i 26, u okviru koje preteu istraivanja teksta idiskursa. Informativan pregled srpske lingvistike teksta daje M. arki(Razvojni pravci lingvistike teksta. Na jezik, n. s. XXXII, sv. 1-2, 1997,98-121; M. arki, Serbska lingvistika teksta. Stylistyka, 6, Opole,1997, s. 541-564). M. Kovaevi je objavio 1998. knjigu pod naslovom

Sintaksa sloene reenice u srpskom jeziku, koja sadri razne autorovelanke iz te oblastiobjavljivane ranije u Jugoslaviji i donete bez ikakvihizmena. Interesantno je da taj aktivni predstavnik ultranacionalistikestruje u srpskoj lingvistici (koji je kritikovao Matiin pravopis i zbognedovoljne frekventnosti izraza srpski jeziku njemu) zadrava u svojojknjizi izraz srpskohrvatski i kroatizovanu terminologiju kojom senekada sluio uz objanjenje (u Predgovoru) da nije pristalica"naknadne pameti", suprotno, dakle, mnogim tekstovima i invektivamakoje je potpisao po dolasku iz Sarajeva, ukljuujui i zloglasno Slovo osrpskom jeziku (v. napomenu 16).

29 I ovde centralno mesto imaju knjige P. Ivia objavljene u njegovimizabranim i celokupnim delima (v. napomenu 7), posebno u celokupnimdelima knj. VII/2 Prozodija rei i reenice u srpskohrvatskom jeziku (saI. Lehiste) (1996); knj. VIII Pregled istorije srpskog jezika (1998); knj.X/1 Rasprave, studije, lanci. O fonologiji(1998). Najnovija slikafonolokih i prozodijskih karakteristika srpskog jezika (sa osvrtom naizabranu literaturu) data je u radu D. Petrovia "Fonetika" (Srpski jezikna kraju veka. Beograd, 1996, 87-111) R. Simi i B. Ostoji objavili su

29


30/41

drugo izdanje svoje fonologije srpskohrvatskog jezika, ije je prvoizdanje iz 1983. dobilo dosta podeljene ocene (R. Simi, B. Ostoji,Osnovi fonologije srpskog knjievnog jezika. /2. izd./ Beograd,Univerzitet, 1996), uostalom kao i morfofonologija R. Simia (R. Simi,Morfofonoloki procesi u srpskohrvatskom jeziku, Njihovi uzroci i

posledice. Beograd Niki, 1994). Pored radova A. Pece (v. A. Peco,Akcenti i duine u srpskohrvatskom jeziku. Beograd, Nauna knjiga,1991), i fonostilistikih radova M. arkia (Fonika stiha. Beograd,Nauna knjiga, 1992; Fonostilistika stiha. Beograd, Nauna knjiga,Institut za srpski jezik SANU, 1995) vie radova iz oblasti fonoloke,prozodijske i intonacijske problematike objavila je tokom devedesetih J. Jokanovi-Mihajlov, izmeu ostalih: O modelima ritmike organizacijeiskaza. NSSVD, 1991, 20/2, 105-113; Intenzitetska obeleja iskaza u javnom komuniciranju. Knjievnost i jezik, 1991, 4, 470-477;Prozodijska sredstva u organizaciji diskursa. NSSVD, 1993, 21/2, 118-124; Stilistiki status varijantnih intonacionih oblika. NSSVD, 1995,

23, 81-89; Intonacione karakteristike itanog teksta. Srpski jezik,1996, 1, 1-2, 132-143.

30 Sto godina leksikografskog rada u SANU (v. napomenu 5); M.Okuka, Novi dijalekatski rjenici srpskohrvatskog jezika. Knjievnijezik, 1991, 20/1-2, 73-77; M. Joci, Leksikografija u Vojvodini. -ZMSFL,XXXIV/2, 1991, 145-157; D. ipka, Srpski rjenici od seobe do Vuka. NSSVD, 1991. Vie o renicima dijalekata v. u napomeni 52.

31 M. Ivi, O zelenom konju (v. napomenu 8); S. Risti, Nainski prilozi u savremenom srpskohrvatskom jeziku. Leksiko-gramatiki

pristup. Beograd, Institut za srpskohrvatski jezik SANU, 1990; M.Dei (v. napomenu 11); M. Radi-Dugonji, Meujeziki homonimi iparonimi u ruskom i srpskohrvatskom jeziku. Gornji Milanovac, Dejenovine, 1991; D. Gortan-Premk, Polisemija i organizacija leksikogsistema u srpskome jeziku. Beograd, Institut za srpski jezik SANU,1997; B. Ostoji, Iz crnogorske leksikografije i leksikologije... (v.napomenu 11); Leksiko-semantiki sistem srpskohrvatskog jezika,NSSVD 22/2, Beograd, 1994; D. ipka, Osnovi leksikologije i srodnihdisciplina. Novi Sad, Matica srpska, 1998; D. ipka, Opscene rei usrpskom jeziku. Beograd Novi Sad, 1999.

32 Izuzetno mesto u srpskoj filolokoj leksikografiji enciklopedijskogtipa svakako ima knjiga, . Trifunovi, Azbunik srpskihsrednjovekovnih knjievnih pojmova. Beograd, Nolit, 1990. Meuponovljenim izdanjima su i, M. Moskovljevi, Renik savremenogsrpskohrvatskog knjievnog jezika s jezikim savetnikom. 2. izd. Beograd, Apolon, 1990; Poslovice. Na svijet izdao . Danii, uZagrebu 1871. Reprint. Beograd, MSC, 1996, dok moderno izdanjeposlovica predstavlja renik, Vukove narodne poslovice sa registrom

30


31/41

kljunih rei. Ured. S. orevi, registar kljunih rei izradio M.epanovi. Beograd, Nolit, 1996. Meu leksikografske radovespecifinijeg profila idu, pored mnogih drugih, i, M. Josi-Vinji,Azbunik prideva u srpskoj prozi 20. veka. Beograd, Knjievna fabrikaMJV i deca, 1991; T. Vojnovi, Velika biblijska konkordancija, tom I-II,

Zagreb, Kranska sadanjost Novi Sad, Dobra vest, 1991; ; I. Klajn,Renik novih rei. Novi Sad, Matica srpska, 1992; V. Petrovi, M.Burzan, J. Vajda, Srpsko-maarski renik glagolske rekcije. Novi Sad,Filozofski fakultet, Zavod za izdavanje udbenika, 1992; T. Pri,Transkripcioni renik engleskih linih imena. Beograd, Nolit, 1992;Stevo osovi, Rjenik srpskog imena. Novo Sarajevo, Srna-fest Podgorica, Znamenje, 1994; S. Savi, Renik psovki u srpskom jeziku. Novi Sad, Futura, 1995; Renik odomaenih rei i izraza. Priredila D.Gortan-Premk. Poseban otisak iz Svezaka Zadubine Ive Andria, br.12, 1996. U datom periodu rusinski slavisti objavili su i prvi vei srpsko-rusinski renik, Srpsko-rusinski renik. I, II. Ured. J. Rama, M. Fejsa, H.

Meei. Beograd, Zavod za udbenike i nastavna sredstva Novi Sad,Filozofski fakultet, Drutvo za rusinski jezik i knjievnost, 1995, 1997;Ogledna sveska, Etimoloki odsek Instituta za srpski jezik SANU. Ured. P. Ivi. Beograd, Institut za srpski jezik SANU, 1998.

33 Ogledna sveska... (v. prethodnu napomenu).

34 P. imunovi, Onomastika znanost u Jugoslaviji danas. Onomastica Jugoslavica 14, 1991, 153-167.

35 Na primer, Lj. Rajkovi Koeljac, Onomastika Timoka. Onomastiki

prilozi, Beograd, 1990, XI, 109-366; N. Bogdanovi, O govoru iimenima, prilozi iz jezike problematike svrljikog kraja. Ni, Prosveta,1990; N. Bogdanovi, O govoru i imenima. Ni, 1990; V. Mihajlovi,Ime po zapovesti; Imperativni onomastikon srpskohrvatskog jezika. Beograd, Nolit, 1992; Stevo osovi, Rjenik srpskog imena. NovoSarajevo, Srna-fest Podgorica, Znamenje, 1994; M. Pei, G. Balija,Imenoslov bakih Bunjevaca. Ured. D. Petrovi. Novi Sad, Maticasrpska Subotica, Subotike novine, 1994; R. Stamatovi, OnomastikaZete. Beograd Golubovci, 1994; R. Jovievi, O imenima. Beograd,1995; G. uli,Antroponimija Boke Kotorske (od prvih

pisanih spomenika do kraja XIX vijeka). Podgorica, Univerzitet CrneGore Kotor, Fakultet za pomorstvo, 1996; Mihailo epanovi,Imenoslov valjevske Petnice. Institut za srpski jezik SANU Istraivaka stanica Petnica, 1997.

36 V. Knafli, Frekvencijski renik buduih uitelja. Beograd, Institutza pedagoka istraivanja, Prosveta, 1990; Vasi S. 1996, S. Vasi,Polazne osnove novije srpske proze, Renik etiri jevanelista. Knj. 1

31


32/41

Beograd, Institut za pedagoka istraivanja, 1996; Vasi S. 1998, S.Vasi, Polazne osnove novije srpske proze, Hazarski renik MiloradaPavia. Knj. 2. Frekvencijski renik. Beograd, Zavod za udbenike inastavna sredstva Institut za pedagoka istraivanja, 1998. Nekiposebni frekvencijski renici nalaze u raunarskoj bazi na Prirodno-

matematikom fakultetu u Beogradu u centru kojim rukovodi D. Vitas.

Leksikoloka problematika predmet je i kontrastivnih i kontaktolokihradova (v. napomenu 55), dijalektolokih radova (v. napomene 51-54),radova iz istorije jezika (v. napomenu 41-48), kulture govora (v.napomenu 22), terminologije (v. napomenu 21) itd.

37 Lj. Suboti,Jezik Jovana Hadia. Novi Sad, Matica srpska, 1990; J.Jerkovi,Jezik i pisci. Novi Sad, Matica srpska, 1991; A. Peco, Pisci injihov jezik. Beograd, Prosveta, 1995; S. Stijovi, Slavenizmi uNjegoevim pesnikim delima. Novi Sad Sremski Karlovci, Izdavaka

knjiarnica Zorana Stojanovia, 1992; Z. Radulovi, Jezik i stil edaVukovia. Niki, 1994.

38 Jezik i stil sredstava informisanja. R

Documents

Srpska lingvistička slavistika devedesetih godina 20. veka