Upload
others
View
7
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Psychologia zwierząt
WYKŁAD 14.
Ssaki 4
Rząd drapieżne
Krzysztof Turlejski
Uniwersytet Kardynała Stefana
Wyszyńskiego
Rząd drapieżne
278 gatunków podzielonych na 11 rodzin i 131 rodzajów. Bardzo zróżnicowana grupa ssaków. Duże, złożone mozgi, złożone zachowania.
Wbrew nazwie rzędu, wiele gatunków jest wszystkożernych, kilka owadożernych, niektóre żywią się skorupiakami i małżami, a dwa są nawet roślinożerne.
Około 50 mln lat temu pierwotne mięsożerne rozdzieliły sie na dwie linie: kotopodobne (z których powstały kotowate, łaszowate, hienowate i mangustowate) i psopodobne (psowate, niedźwiedziowate, szopowate, łasicowate, uchatkowate, morsowate i fokowate).
Rodzina psowate Do psowatych zaliczamy 35
gatunków. Ich linia wyodrębniła sie już ponad 40 mln lat temu, ale wszystkie współczesne psowate miały wspólnego przodka jeszcze 10-12 mln lat temu. Przodek ten był mniejszy od lisa.
Współczesne psowate są bardzo zróżnicowane, co do diety, ekologii i sposobu zycia(samotnie lub w stadzie.
Do psowatych zaliczamy wilki, lisy, szakale, likaona, jenota, pieśca (lisa polarnego) i szereg mniej znanych gatunków tropikalnych.
Filogeneza psowatych
Porównanie mózgów kopalnego i obecnie
żyjącego gatunku psowatych
Ciężar ciała
Hesperocyona był
podobny do
obecnie żyjącego
feneka.
Jednak mózg
feneka jest
zdecydowanie
większy i bardziej
skomplikowany.
Rodzaj Canis,
pies
Kojot, Pn. Ameryka
Żyje samotnie
Szakal złocisty,
Afryka i Azja
Żyje samotnie
Wilk etiopski (kaberu)
Wataha, samotnie poluje
na gryzonie
Wilk rudy, Nowy Meksyk
Forma wyjściowa wilka i kojota
Zazwyczaj żyje samotnie
Szakal czaprakowy, Afryka
RodzinaSzakale złociste, kojoty,
a także wilki we Włoszech
żyją w pobliżu ludzi
Podgatunek
północnoeuropejski
Podgatunek pn-amerykański
Canis lupus - wilk
Podgatunek włoski
Od wilka do psa Wilk był pierwszym zwierzęciem udomowionym przez człowieka
(ponad 14 tys. lat temu).
Udomowienie nastąpiło prawdopodobnie w pólnocnych Chinach.
Dingo trafił do Australii z człowiekiem ponad 3500 lat temu. Nie szczeka, żyje samotnie, w parach lub watahach. Wytępił duże drapieżniki workowate na kontynencie Australii (lew workowaty, wilk workowaty, diabeł tasmański).
Pierwsze zastosowanie psa – myśliwski i obronny. Potem pasterski i stróżujący.
Cechy odróżniające psa od wilka.
Mniej niezależny charakter, łatwiejsze uleganie dominacji człowieka. Częściej zrytualizowana, niż fizyczna agresja.
Zredukowane narządy słuchu i wzroku
Mniejsza potrzeba ruchu
Bardzo dobre rozpoznawanie nastrojów i intencji człowieka
Różnice morfologiczne (zagięty ogon łajki)
Dingo
Kolor od jasno rudego do czarnego
Rasy psów - problemy Ponad 500 ras. Większość wyprowadzono w ostatnich 50 latach.
Uprzednio – selekcja na użytkowość. Obecnie – na wygląd. Chów wsobny.
Ponad 60 genetycznie uwarunkowanych chorób (także psychicznych – spaniele)
Traktowanie psa jak modnej torebki jest karygodne.
Zaspokajanie instynktu opieki, potrzeby kontaktu z inną istotą żywą, potrzeby wyróżnienia się.
Co ludzie zrobili z wilka?
Dog niemiecki
Chihuhua
Krewniacy wilków
Cyjon
Pd-Wsch Azja
Wilk grzywiasty
Ameryka Pd.
Otocjon, Afryka
Pies leśny,
Ameryka Pd.
Likaon, Afryka Jenot, Azja wschodnia
Lisy
Podgatunek europejski
Podgatunek amerykański
Lis pospolity
Lis długouchy (Meksyk)Lis afgański
Lis argentyńskiLis wirginijski (USA)
Lisy są niewielkimi i niewybrednymi ssakami drapieżnymi.
Skutecznie polują na niewielkie zwierzęta, jedzą padlinę,
odpadki i owoce. Są tak wszechstronne, że przystosowują
się do różnych środowisk, od tajgi do pustyni.
Lisy przystosowane do skrajnie
różnych środowisk
Piesiec w lecie i w zimie
Fenek
Fenek żyje na Saharze,
Żywi się głównie daktylami i
szarańczą, nie musi pić.
Jest najmniejszym
psowatym (2-3 kg).
Piesiec żyje na najdalej na
północ położonych terenach
Arktyki. Żywi się drobnymi
ssakami, ptakami i padliną.
Rodzina niedźwiedziowate
Pierwszy gatunek niedźwiedziowatych
wyewoluował z psowatych około 20-25
mln lat temu w Eurazji.
Współcześnie żyje 9 gatunków
niedźwiedzi.
Niedźwiedź polarny jest prawie wyłącznie
mięsożerny, a panda prawie włącznie
roslinożerna. Pozostałe gatunki to pełne
spektrum wszystkożerności.
Niedźwiedź
brunatny
Niedźwiedź brunatny zamieszkiwał niegdyś całą Europę, północną część Azji i Amerykę Północną, a także Bliski Wschód i północną Afrykę. Jest wszystkożerny, zjada duże ilości korzonków, bulw i jagód, ale potrafi polować także na duże zwierzęta, na przykład jelenie i młode łosie. Jesienią gromadzi zapasy tłuszczu, które zużywa w czasie snu zimowego, który jednak nie jest hibernacją. Młode wielkości szczura rodzą się w zimie.
Grizzly i kodiak, podgatunki
niedźwiedzia brunatnego
Kodiak
(wyspa Kodiak)
Grizzly (Alaska i zachodnia Kanada)
Czarno ubarwione niedźwiedzie
Niedźwiedż amerykański (baribal)
Niedźwiedź andyjski
Niedźwiedź himalajski
Niedźwiedź malajski
Wargacz (Azja) odżywia
się głównie mrówkami
i termitami.
Niedźwiedź polarny
Zamieszkuje całą strefę wokół bieguna północnego. Konkuruje z kodiakiem o miano największego żyjącego drapieżnika.
Świetnie pływa i nurkuje. Potrafi polować w wodzie na foki, a na lądzie nawet na morsy.
Samice rodzą młode w zimie, w norach wygrzebanych w śniegu. Opiekują się nimi 2-3 lata.
Wielka i mała panda
Panda wielka odżywia
się głównie pędami
bambusa.
Panda mniejsza także
zjada dużo tych pędów,
ale jest wszystkożerna.
Jako jedyny
niedzwiedziowaty ma
długi ogon.
Rodzina łasicowate
Jest to bardzo zróżnicowana rodzina, do której
zaliczamy 65 gatunków łasic, tchórzy, kun, wydr,
skunksów i borsuków.
Poza Australią i Antarktydą mozna je spotkać
wszędzie. Są przystosowane do różnych
środowisk.
Łasicowate są bardzo zwinne, szybkie i
agresywne. Choć są na ogół niewielkie, potrafią
upolować zwierzęta większe od siebie.
Wydry
Wydra morska (Pn. Pacyfik)Wydra (Eurazja)
Wydrzyca afrykańska
Arirania (Pd Ameryka) jest największą wydrą (do 34 kg)
Borsuki. Ratel.
Balizaur (Chiny i
Indochiny)
Borsuk (Eurazja)
Ryjonos piżmowy jest
najmniejszym borsukiem.
Dobrze wspina się na
drzewa. (Chiny)
Borsuk amerykański
Ratel (Afryka) żyje w symbiozie
z ptakiem miodowodem, który
prowadzi go do gniazd dzikich
pszczół, które ratel rozdziera.
Skunksy.
Rosomak.
Surillo pasiasty
Surillo białonosy
Rosomak żyje w tajdze Eurazji i Ameryki. Jest największym łasicowatym (do 40 kg).
Skunks zwyczajny (śmierdziel)
Skunks plamisty
KunyKuna kamionka
Kuna leśna
Kuna wodna (Ameryka Pn.)
Kuna japońska
Kuna żółtogardła
Soból (Syberia)
Łasice
Łasica łaska jest
Najmniejszym ssakiem
Drapieżnym (30-50g).
Żyje w Europie, żywi się
Gryzoniami, drobnymi
ptakami i ich jajami.
Łasica syberyjska
Gronostaj jest większy od
łasicy i ma czarny koniuszek
ogona, także w zimie,
kiedy jego futro jest białe.
Żyje w północnej Eurazji.
Łasica ałtajska
Norki i tchórzeNorka europejska
Norka amerykańska
Tchórz. Jego udomowioną formą
jest fretka.Tchórz stepowy (Eurazja)
Łasicowate maja stosunkowo duże
i bardzo złożone mózgi.
Łasica i szczur piżmowy mają
Podobne masy ciała i mózgu.
Jednak mózg łasicy jest
znacznie bardziej złożony.
Rodzina szopowateKotofretka
Kinkażu
Ostronos białonosy
Szopy pracze
Szopowate (19 gatunków) żyją
tylko w obu Amerykach.
Są wszystkożerne. Wszystkie
dobrze się wspinają, a niektóre,
jak kinkażu, który ma chwytny
ogon, prowadzą prawie całkowicie
nadrzewny tryb życia. Szopowate
często żyją w grupach.
Specjalizacja części okolicy
czuciowej, analizującej bodźce z
dłoni u szopa pracza
Rodzina fokowate
Foka szara
Foki wiosłują w wodzie tylnymi
kończynami, których na lądzie
nie mogą podgiąć pod tułów.
Nie maja zewnętrznych małżowin
usznych, lecz bardzo dobrze słyszą.
Ich wąsy czuciowe potrafią wyczuć
w wodzie wiry powodowane przez
ruch ryby.
Rodzina fokowate
Mniszka sródziemnomorska
Foka kaspijska
Foka bajkalska
Foka grenlandzka
Foka obrączkowana
(nerpa) żyje w pn.
Atlantyku i Bałtyku
Lampart morski
Krabojad
Kapturnik
Słoń morski (mirunga)
Fokowate z
południowej półkuliSamce kapturników wydymają śluzówkę
lewego nozdrza w duży, czerwony pęcherz.
Lampart morski żywi się dużymi rybami,
pingwinami i fokami krabojadami, które
żywią się krylem, a nie krabami.
Słoń morski może pozostawać pod wodą
nawet dwie godziny, żerując na mieczakach
i głowonogach na głebokosci 300 m.
Samce utrzymują duże haremy samic.
Rodzina
uchatkowate
Uchatka patagońska (otaria)
Uchatka kalifornijska
Uchatka grzywiasta
Kotik zwyczajny
Rodzina morsowateJedyny gatunek – mors, żywi się głównie krabami i małżami.
Rodzina mangustowate
Mangusta egipska (ichneumon)
Surykatka
(Pd Afryka)
Mangusta białoogonowa
Mangusta lisia
(Pd Afryka)
Mangusta pręgowana
(mungo)
Żyją w Afryce i południowej Azji.
Niektóre gatunki tworzą duże grupy
rodzinne. Zjadają różnorodny
pokarm zwierzęcy.
Rodzina łaszowate Fossa (Madagaskar) poluje na lemury
Żeneta (Afryka,
Zach. Europa,
Bliski Wschód)
Tangalunga (wiwera)
Łaskun chiński
Cyweta
Rodzina hienowate
Hiena cętkowana (afrykańskie sawanny)
Protel
(Pd. i wsch. Afryka)
Hiena pręgowana
(pustynie pn. I wsch Afryki,
Bliski i Środkowy Wschód, Indie
Hiena brunatna
(Pd. Afryka)
Współcześnie żyją tylko
4 gatunki hienowatych.
Są spokrewnione
najbliżej z łaszowatymi i
kotami.
Protel żywi się głównie
termitami (do 200 tys. na
noc). Pozostałe hieny
żywią się głównie
padliną, ale hiena
cętkowana poluje
grupowo na duże ssaki.
Rodzina kotowate
Do tej rodziny zaliczamy 36 gatunków. Dzieli się je na 3 podrodziny: pantery (duże koty, z wyjątkiem pumy i geparda), koty (małe i średnie koty oraz puma i rysie) oraz geparda.
Kotowate rozpoczęły naukę ok. 40 mln lat temu. Wiele linii wymarło.
Zamieszkują wszystkie kontynenty poza Australią i Antarktydą.
Kotowate to najlepsi łowcy pośród drapieżnych.
Żywią się prawie wyłącznie mięsem.
Kota udomowiono około 7 tys lat temu na Bliskim Wschodzie.
Mózgi lwa i kota
Mózgi wszystkich kotowatych są duże,
i mają złożoną budowę. Kot domowy
ma prawie 30 okolic kory anlizujących
bodźce wzrokowe.
Mózgi kotowatych są do siebie bardzo
podobne pod względem budowy.
TygrysyTygrys indyjski T. sumatrzański
Tygrys syberyjski
Inne wielkie koty
Lew
Puma
Jaguar
Lampart (pantera)
Pantera śnieżna (irbis)
Pantera mglista
Kotowate średniej wielkości
Ocelot (Ameryka)
Serwal (Afryka)
Karakal (Azja)
Ryś (Eurazja)
Ryś rudy (Pn. Ameryka) Ryś kanadyjski
Mormi (Indochiny)
Małe kotowate
Żbik
Kot libijski (podgatunek
żbika), forma dzika kota
domowego.
Kot arabski
Kot tybetańskiKot bengalskiTaraj, kot-rybołów
(Indochiny)