STAJ DOSYASI - stajarabul.comstajarabul.com/StajDefterleri/meslek yüsek okul pnömatik sistemler.pdf · STAJ DOSYASI Basınçlı havanın hazırlanması ve dağıtılması Diyaframlı

ANKARA ÜNİVERSİTESİ

ÇANKIRI MESLEK YÜKSEKOKULU

STAJ DOSYASI

Tek iş elemanlı devreler

Alıştırma

25 mm iç çapında bir tek etkili silindir bir butonun basılmasıyla iş parçasını sıksın, bir başka

deyişle bağlasın. Buton basılı tutulduğu sürece silindir pistonu bu konumunu korusun,

butonun bırakılmasından sonra tekrar normal konumuna dönsün ve iş parçasını serbest

bıraksın.

Çözüm

Tek etkili bir silindirin kumandası için 3/2 yönlendirme valfi kullanılır (1.1). Bu problemde

silindir için küçük bir kuvvet gerektiğinden elle kumandalı, yay geri dönüşlü 3/2 -

yönlendirme valfi kullanılabilir.

Devre şeması

Çalışma Tarihi Bölüm Yetkilisinin

İmza ve Kaşesi

Çalıştığı Bölüm

Sayfa No: ………......

Durum planı

Butonun kurnanda edilmesiyle basınçlı hava 1

(P)den 2 (A)ya, silindire doğru akar. Silindir piston

yüzeyi taralındaki basınç yükselmesiyle silindir

pistonu yayın uyguladığı karşı kuvveti yenenek

ileri doğru hareket etmeye başlar. Butonun serbest

bırakılmasıyla valf geri getirme yayının etkisiyle

tekrar normal konumuna döner, buna bağlı olarak

silindir piston kolu da geri döner. Silindire

gönderilmiş olan hava yayın geri getirme etkisiyle

valf üzerinden, 3(R)den dışarı atılır. Burada tek iş

ele- mani silindir olduğundan 1.0 numarasını alır.



STAJ DOSYASI

Basınçlı havanın hazırlanması ve dağıtılması

Kimyasal kurutucularda isminden de anlaşılacağı gibi kurutma işlemi kimyasal tepkimeyle

sağlanır. Yüksek maliyeti nedeniyle bu yöntem seyrek olarak kullanılır.

Kimyasal Kurutma

Kimyasal Kurutma :

Kimyasal kurutucularda hava nemi ile birlikte yağ tanecikleri veya buharı da tutulabilir.

Ancak yağ, kurutucunun verimini düşürür ve bu nedenle yağın bir ön filtrede tutulmasında

yarar vardır. Kurutucunun girişinde havaya dönme hareketi verilir ve kurutucu maddenin

bulunduğu hacim içinden havanın dengeli şekilde dağılarak akması sağlanır. Hava içindeki

nem kurutucu madde ile bileşime girerek su haline geçer ve tankın alt bölümünde birikir.

Kurutucu madde ile su bileşiminden meydana gelen madde düzenli aralıklarla dışarı alınmalı

ve kurutucu madde takviyesi de zamanında yapılmalıdır.

Kimyasal kurutma yönteminin üstünlükleri aşağıdaki gibidir:

Kurutucu sistemin montajı basittir.

Hareketli parça olmasından ötürü düşük mekanik aşınma görülür.

Dışarıdan enerjiye gereksinim duyulmaz.


İmza ve Kaşesi


Sayfa No: ………......



STAJ DOSYASI


Diyaframlı kompresörler de pistonlu kompresörler sınıfına girerler, Bu tür kompresörlerde

sıkıştırma hacmi bir diyaframla piston tarafından ayrılmıştır. Bunun getirdiği yarar

kompresörden basınçlı havaya herhangi bir yağ karışmasının önlenmesidir. Bu avantajı

nedeniyle diyaframlı kompresör]er çoğunlukla gıda, ilaç ve kimya endüstrisinde kullanılır.

Döner pistonlu kompresörlerde havayı sıkıştırmak amacıyla döner pistonlar kullanılır.

Pistonun dönmesi süresince hacim sürekli küçültülerek hava istenen basınca kadar sıkıştırılır.

Vidalı kompresörlerde isminden de anlaşılacağı gibi karşılıklı olarak çalışan vida şeklinde iki

mil vardır. İç içe dönen bu iki vida yüzeyi aracılığıyla hava sıkıştırılır.

Hava tankı kompresör çıkışından gelen havayı biriktirir. Hava tankı sistemin değişik

zamanlardaki değişik hava gereksinimini dengeler. Basınç salınımlarını en aza indirir.

Bağıl olarak büyük bir yüzeye sahip olan hava tankı sıkıştırılmış, dolayısıyla ısınmış havayı

soğutma görevini de görür. Havanın soğumasıyla içinde bulunan nemin bir kısmı da yoğuşur.

Yoğuşma suyu bir boşaltma musluğundan düzenli aralıklarla boşalmalıdır.

Hava Tankı

Hava tankının büyüklüğü aşağıdaki seçim faktörlerine bağlıdır:

Kompresörün bastığı hava debisine

Sistemin hava gereksinimine

Dağıtım sisteminin büyüklüğüne

Kompresörün devreye girip çıkma aralığına

Sistemde müsaade edilen basınç salınımlarına


İmza ve Kaşesi


Sayfa No: ………......



STAJ DOSYASI


Çiylenme noktası:

Havanın içinde bulunan nemin yoğuşabilmesi, çiylenme noktası sıcaklığına kadar soğutulması

ile mümkündür. Kurutucuya giriş havasının sıcaklığı ile çiylenme noktası sıcaklığı arasındaki

fark ne kadar yüksek olursa o kadar fazla nem yoğuşacaktır. Bu tür kurutma yönteminde 2oC

ile 5oC lik çiylenme noktasına ulaşabilir.

Fiziksel kurutma:

Bu kurutma yönteminde hava içindeki nem, soğutucu maddenin üst yüzeyinde tutulur.

Kurutucu madde büyük bir bölümü silisyumdioksit’ten oluşan tanecikli yapıdan oluşur.

Fiziksel kurutma yöntemiyle en düşük çiğlenme noktasına (-90C ye kadar) ulaşılabilir.

Genel olarak iki fiziksel kurutucu birimi kullanılır. Birincisinde doyma noktasına

ulaşıldığında ikincisi devreye alınır. İkincisinin devrede olduğu sırada sıcak hava yardımıyla

birinci kurutucu içinde toplanmış nem dışarı atılır.


İmza ve Kaşesi


Sayfa No: ………......

Fiziksel kurutucu



STAJ DOSYASI

Pnömatik sistem elemanları

2.6 Kontrol sistemleri Genel olarak bir silindirin kumandası yönlendirme valfiyle

yapılır. Bu yönlendirme valfinin seçimi (yol ve konum sayısı,

kumanda şekli) kullanma yerine göre değişir.

Tek etkili bir silindirin Problem

kumandası Tek etkili bir silindire basınç uygulandığında piston kolu ileri

doğru hareket etsin, kumanda valfi silindire giden hava akışını

kesecek konuma geçirildiğin depiston kendiliğinden tekrar

başlangıç konuma dönsün .

Çözüm

Tek etkili bir silindirin kumandası 3/2-yönlendirme valfi ile gerçekleştirilir. Bu alıştırma için elle

kumandalı valf kullanalım. Kumanda düğmesine basıldığında valf normal konumdan akışı sağlayacak

konuma geçecek şekilde anahtarlanır. Düğme serbest bırakıldığında yayın geri getirme etkisiyle valf

tekrar normal konumuna döner.

Devre şeması aşağıdaki elemanlardan meydana gelmiştir:

Tek etkili silindir, yay geri getirmeli

3/2-yönlendirme valfi, elle kumandalı, yay geri getirmeli

Basınçlı hava beslemesi (yönlendirme valfine bağlanmış)

Yönlendirme valfi ile silindir arasında basınçlı hava bağlantısı

Tek etkili silindirin kumandası


İmza ve Kaşesi


Sayfa No: ………......

3/2 yönlendirme valfinin bağlantıları basınçlı hava bağlantısı,

çıkış bağlantısı (silindire giden), ve hava tahliye

bağlantılarıdır. Bu bağlantıların aralarında birbirine bağlanma

durumları valf konum sayısını belirtir. Bu durumda elde

edilebilecek anahtarlama konumu ikidir.



STAJ DOSYASI


Başlangıç konumu : Sol taraftaki devre başlangıç konumu göstermektedir. Başlangıç

konumu bütün bağlantılar yapılmış ve sistem üzerinde hiçbir dış kumanda yokken sistemin

aldığı konumdur. Valf kumandasız durumda iken silindirin piston halka yüzeyine basınç

uygulanmıştır. Diğer taraf ise valf üzerinden atmosfere açılmıştır.

Butona basılmış durum : butonun basılmasıyla, 4-2- yönlendirme valfini normal konumda

etkileyen yay kuvveti yenilerek valf kumandalı konuma geçirilir. Sağ taraftaki devre, valfin

kumandalı konumunu göstermektedir. Bu konumda basınçlı hava piston yüzeyine uygulanır.

Piston yüzeyine basınç uygulanmasıyla piston ileri doğru hareket eder. Piston son konuma

ulaştığında pistona uygulanan basınç maksimum sistem basıncına ulaşır.

Buton serbest bırakılmış durum : Butona basıldığı zaman valf yayın geri getirme etkisiyle

normal konuma geçer. Valf normal konumda iken piston halka yüzeyine basınç uygulanır ve

piston geri doğru hareket eder. Piston yüzeyi tarafındaki hava valf üzerinden dışarı atılır.

Piston ileri ve geri hareket hızları genel olarak birbirine eşit değildir. Bu, aşağıdaki

nedenlerden dolayı meydana gelir: Pistonun ileri doğru hareketi sırasında piston kolun

sebebiyle dışarı atılması gereken hava miktarı daha azdır. Piston geri dönüş hareketi sırasında

ise yine piston kolunun kapladığı hacim nedeniyle pistonu son konuma getirmek için daha az

havaya gereksinim vardır. Bu yüzden geri dönüş hızı daha yüksektir.


İmza ve Kaşesi


Sayfa No: ………......



STAJ DOSYASI

Pnömatikte semboller ve standartlar

Tek yönlü valf ve değişik uygulamaları

Tek yönlü valf tek başına kullanılabildiği gibi diğer bazı vavlflerin gerçekleştirilmesinde de

kullanılır. Tek yönlü valfler yay geri getirmeli veya yay geri getirmesiz olabilir. Yay geri

getirmelilerde akışın başlayabilmesi için uygulanan basınç kuvveti yay kuvvetinden daha

büyük olmalıdır.

Tek yönlü valf ve değişik uygulamaları

Akış kontrol valfleri

Akış kontrol valfleri genellikle ayarlanabilirler ve bir yönde veya her iki yönde her iki yönde

kısma görevini görürler. Eğer tek yönlü valf paralel olarak akış kontrol valfine bağlanırsa

kısma bir başka deyişle akış kontrolü sadece bir yönde olur. Eğer akış kontrol valfi

sembolünde akışı gösteren çizgiye eğik olarak bir ok bulunuyorsa, bunun anlamı akış kontrol

valfinin ayarlanabilir olduğudur. Bu oku yönlendirme valflerindeki oklarla karıştırmamak

gerekir. Burada sadece ayarlanabilir olduğunu göstermek amacıyla kullanılmıştır.

Akış kontrol valfleri


İmza ve Kaşesi


Sayfa No: ………......



STAJ DOSYASI


Döner iş elemanları sürekli olarak dönebilen motorlar ve belli bire açı içinde gidip gelen

salınımları motorlar olmak üzere iki alt gruba ayrılırlar.

Hava motoru normal koşullarda ayarlanabilir ve sabit olan çok yüksek devir sayılarında

dönebilirler. Salınımlı motorlar da son konum anahtarlarının yerinin değiştirilmesiyle

ayarlanabilir dönme açısına sahip olabilirler. Ayrıca yük ve hıza bağımlı olarak son konum

sönümlemeleri de yapılabilir.

Dönel hareket

Yukarıda sözü edilen elemanlarla birlikte kullanılan yardımcı donanım elemanları vardır.

Bunlar için de semboller geliştirilmiştir. Devre şemalarında sembolleri ile gösterilirler.

Yardımcı semboller


İmza ve Kaşesi


Sayfa No: ………......



STAJ DOSYASI

Pnömatik sistemlerde sistematik yaklaşım Festo Didactic

Pnömatik kontrol sistemini kurulmasında ilk adım, ulaşılması istenilen amacın çok açık olarak

tanımlanmasıdır. Kontrol sisteminin tasarlanması veya çözümün iyileştirilmesiilk aşamadaki

inceleme dışında tutulur. Projenin gerçekleştirilme aşamalarını gösteren bir akış şemasında

hangi işlerin sıraya göre yapılacağı yer alır.

Sistemin kurulmasında iki aşama vardır:

Birinci aşama:

Genel sistem tasarımı, bir kontrol sisteminin gerçekleştirilmesinde ilk aşamayı oluşturur. Bu

aşamada sistem elemanları ve kontrol ortamı seçiminde olabilecek diğer çözümler de dikkate

alınarak sonuca varılır.

İkinci aşama aşağıdaki sırayla gerçekleştirilir.

• Pnömatik sistemin tasarımı

• Dökümantasyonun hazırlanması ve geliştirilmesi

• Olabilecek diğer isteklerin tanımlanması

• Zaman planının yapılması

• Parça listesinin hazırlanması

• Maliyetin çıkarılması

Sistem kurulmadan önce tam olarak fonksiyon testinden geçirilmelidir. Kurulduktan sonra da

sistemin tam anlamıyla istenildiği gibi çalışıp çalışmadığını saptamak amacıyla yeniden

fonksiyon testi yapılmalıdır. Bu test sırasında mümkün olacak tüm işletme koşullarında;

örneğin elle kumanda, otomatik çevrim, acil durdurma veya bir devre elemanının bloke

edilmesiyle ortaya çıkacak durumlar test edilmelidir. Gerçek üretim koşullarında belli bir

miktar üretim yapmadan makine devreye alınmış sayılmamalıdır.

Sistem işletmeye alındıktan sonra elde edilen sonuçlar önceden saptananlarla uyum gösterip

göstermediği araştırılmalı ve gerekiyorsa iyileştirmeler yapılmalıdır.


İmza ve Kaşesi


Sayfa No: ………......



STAJ DOSYASI

Pnömatik sistemlere sistematik yaklaşım

Bir pnömatik sistemin çekleştirilmesi için değişik aşamalara gerek vardır. Bu aşamaların

gerçekleştirilmesi sırasında en büyük yardımcı, ayrıntılı dökümantasyondur. Dökumanların

hazırlanışı sırasında geçerli olan bütün standartlar ve tanımlamalar dikkate alınmalıdır.

Dökümanlar aşağıdaki bölümleri içermektedirler.

Görev şeması

Akış şeması

Devre şeması

Parça listesi

Kullanma el kitabı

Bakım ve arıza giderme bilgileri

Yedek parça listesi

Devre elemanları hakkındaki veriler

Pnömatik devre şemaları belli bir düzene göre gösterilir. Bir pnömatik devre şemasında işaret

akışı aşağıdan yukarıya doğrudur. Devre şemalarının hazırlanışı sırasında basitleştirilmiş ya

da ayrıntılı eleman sembolleri kullanılabilir. Büyük devre şemalarında enerji kaynağı

(Şartlandırıcı, kapama valfi ve dağıtım bloğu) basitleştirmek amacıyla derce şemasında uygun

bir yerde ayrı olarak gösterilir.

Pnömatik sistemlerin genel yapısı


İmza ve Kaşesi


Sayfa No: ………......



STAJ DOSYASI


Sistemin devre dışı kalma zamanını mümkün olduğunca kısaltmak için gerekli bakım

çalışmaları zamanında yerine getirilmelidir.

Düzenli ve özenli bir bakım, sistemin güvenirliğini yükseltir ve işletme maliyetini düşürür.

Devre elemanlarında rastlanabilecek erken aşınmalar aşağıdaki nedenlerden kaynaklanmış

olabilir:

Yanlış ürün seçimi

Değişen işletme koşulları

Bakımlar sırasında elemanların ve sistemin durumu kontrol edilmelidir. Böylelikle sistemin

arıza yapma tehlikesi azaltılmış olur.

Sistemin işletilmesi, bakımı ve tamiri sırasında elde edilen deneyimler, sistemin iyileştirilmesi

ve güvenilirliğin artırılması için göz önünde tutulmalıdır.


İmza ve Kaşesi


Sayfa No: ………......



STAJ DOSYASI


Devre şemalarının çiziminde aşağıdaki kurallar uygulanır.

Elemanların bulundukları gerçek yerler dikkate alınmaz.

Silindir ve yönlendirme valfleri mümkünse yatay olarak gösterilirler.

Enerji akışı aşağıdan yukarıya doğrudur.

Enerji kaynağı basit sembolüyle gösterilebilir.

Elemanlar başlangıç konumlarında gösterilebilir. Başlangıç konumunda kumandalı

elemanlar; kumandalı bir makara veya ok aracılığıyla gösterilmelidirler.

Hatlar düz ve mümkün olduğunca çakışmasız olarak gösterilmektedir. Pnömatik bir sistemin kurulması ve çalıştırılması


İmza ve Kaşesi


Sayfa No: ………......

Pnömatik sistemlerin belli bir ilkeye göre

gerçekleştirilmeleri için belli bir yönteme

göre hareket etmek gerekir.

Yanda bir pnömatik sistemin kurulması,

çalışır halde tutulması ve yeni gereksinimlere

uydurulması doğrultusundaki çalışmalar

şematik olarak gösterilmiştir.



STAJ DOSYASI

Pnömatikte temel kavramlar

Sistem ile ilgili dökümastasyon aşağıdaki verileri içermektedir:

Valf ve hava hatları işaretlenmiş açık sistem planı

Devre şeması

Durum planı

Kullanma yönergesi

Parça listesi

Veri yaprakları

Kurma ve bakım el kitapları

Gerekli elemanlar için yedek parça listesi

Sistemde yapılan değişikler yukarıda sözü edilen dökümanlara da hemen yansıtılmalıdır.

Değişiklikler dökümanlar üzerinde de gösterilmelidir. Böylelikle hata aranıp giderilmesine

yönelik çalışmalar her zaman kolaylıkla yürütülebilir.

Genel olarak arızalar aşağıda ki nedenlerden dolayı çıkabilir:

Başlıca arıza nedeni olan eleman ve hatlardaki aşınmalar aşağıdaki etkenlerden dolayı

meydana çıkabilirler:

Çevresel ortam

Basınçlı havanın durumu kalitesi

Elemanların bağıl hareketleri

Elemanların yanlış yüklenmeleri

Bakım yetersizliği

Yanlış kurma ve bağlama (Örneğin; işaret hatların çok uzun olması sorunlara neden

olabilir.

Yukarıda sözü edilen nedenler aşağıdaki arızalara neden olabilirler:

Hatlarda tıkanmalar

Kırılmalar

Kaçaklar

Basınç düşmeleri

Yanlış anahtarlamalar

Elemanlardaki takılmalar, kilitlenmeler


İmza ve Kaşesi


Sayfa No: ………......



STAJ DOSYASI


Aşağıda verilen örneklerde işaret akışı ile ilgili olarak cihaz tekniği bilgileri verilmiştir.

İşaret akışı


İmza ve Kaşesi


Sayfa No: ………......



STAJ DOSYASI

Pnömatik sistem elemanları Festo Didactic

Başlangıç konumu: Başlangıç konumu (sol taraftaki devre şeması) bütün bağlantılar

yapılmış ve sistem üzerinde dışarıdan verilmiş bir kumanda yokken sistemin aldığı konumdur.

Kumandasız durumda bir başka deyişle normal konumda, basınçlı havanın akış kesiti

kapatılmıştır. Bu durumda silindir pistonu yayın geri getirme etkisiyle geri konumdadır.

Valfin bu konumunda silindirin her iki tarafı da atmosfer basıncına açıktır.

Butona basılmış durum: Kumanda butonuna basılmasıyla 3/2-yönlendirme valfi yaya karşı

itilerek valfi diğer konuma geçirir. Sağ taraftaki şematik şekil valfin çalışma konumunu bir

başka deyişle kumandalı konumunu göstermektedir. Bu durumda basınçlı hava bağlantısı valf

üzerinden silindire, pistonu dışarı doğru itecek şekilde bağlanmıştır. Silindir son konuma

ulaştığında silindire maksimum sistem basıncı elde edilir.

Butonun serbest bırakılması hali: Buton üzerindeki kumanda kaldırıldığında, geri getirme

yayı , valfi normal konumuna getirir. Valfin normal konuma dönmesiyle silindire uygulanan

basınç ortadan kalkar ve silindir pistonu tekrar geri döner.

Silindir pistonun ileri ve geri gidiş hızları genel olarak birbirine eşit değildir. Bu durum

aşağıdaki nedenlerden ötürü meydana gelir:

Pistonun ileri doğru hareketinde yay bir karşı kuvvet oluşturur.

Pistonun geri doğru hareketinde valf üzerinden dışarı atılan havaya karşı bir direnç

oluşur.

Normal koşullar altında pistonun ileri ve geri yöndeki hızları farklıdır. Piston mill ileri hareket

ederken basınç kuvvetinin etkisi altındadır. Oysa geri dönüş yay kuvvetinin etkisiyle

sağlanmaktadır. Bu yüzden ileri gitme hızı, geri dönme hızından yüksektir.


İmza ve Kaşesi


Sayfa No: ………......



STAJ DOSYASI

Pnömatik sistemlerde arıza aranması

Pnömatik sistemlerde sistematik olarak hata aranması ve hatanın ortadan kaldırılması,

sistemin işletmeye alınması ve işletimi sırasında zaman kayıplarını önemli ölçüde azaltır.

Bir sistemde arıza başlıca aşağıdaki şekillerde ortaya çıkabilir:

Kumanda edilen makinedeki elemanların arızasından dolayı,

Pnömatik kontrol sisteminin kendi elemanlarındaki arızalardan dolayı.

Deneyimler göstermiştir ki;kontrol sistemindeki arızalar, kontrol edilen makinanın

elemanlarının arızalarından daha azdır.

Makinenin durmasıyla veya yanlış çalışmasıyla ortaya çıkan arızanın ortadan

kaldırılmasına yönelik olarak aşağıdaki yöntemlere başvurulabilir:

İşletme ve bakım personelinin müdahalesiyle arızanın giderilmesi.

Sistemi kuran firmanın servis hizmetiyle arızanın giderilmei.

Makinede ve kontrol sisteminde ortaya çıkan pek çok arıza, deneyimli işletme personelinin

müdahalesiyle çoğu kez hemen ortadan kaldırılabilir. İşletme personeli sistemdeki dıştan

görünür fiziksel değişiklikleri sürekli kontrol edebilir.

Bakım personeli, sistematik analiz ve duruma göre işletme personelinin gözlemlerine

dayanarak arızayı arayıp, bulup giderebilir.

Arıza yerinin aranması, arızanın ortaya çıkmasından hemen sonra, gecikmeden bulunmaya

çalışmalı ve arıza ortadan kaldırılmalıdır. Böylelikle arıza nedeniyle yitirilen zaman en aza

indirilebilir.


İmza ve Kaşesi


Sayfa No: ………......



STAJ DOSYASI


Aşağıda gösterilen şema, kontrol Isisteminin yapısını daha anlaşılır şekilde göstermektedir.

Giriş elemanları 1.2, 1.4 kumanda valfleri ve 1.3 makaralı valftir. İşlemci eleman 1.6 VEYA

valftir. Kumanda elemanı olarak 1.1 yönlendirme valfi kullanılmıştır. 1.0 numaralı eleman da

iş elemanı olarak görev görür.

Devre şeması


İmza ve Kaşesi


Sayfa No: ………......



STAJ DOSYASI


Doğrusal tahrik elemanları veya silindirler yapım tiplerine göre tanımlanırlar.

Tek ve çift etkili silindir ilgili diğer tasarımların temelini oluştururlar. Silindir pistonunun son

konuma ulaştığı sırada oluşacak darbeleri önlemek için kullanılan yastıklayıcılar, aynı

zamanda uzun bir çalışma ömrü ve düzgün bir çalışma için de önem taşırlar. Yastıklama etkisi

ayarlanabilir veya sabit olabilir. Ayarlanabilir yastıklamayı sembollerde gösterebilmek için

bir ok işareti kullanılır.


İmza ve Kaşesi


Sayfa No: ………......



STAJ DOSYASI


Çift etkili silindirin

kumandası

Çift etkili silindirin kumandası.


İmza ve Kaşesi


Sayfa No: ………......

Problem

Çift etkili bir silindir bir kumanda butonunun basılmasıyla ileri

gitsin ve butonun serbest bırakılmasıyla piston tekrar geri

dönsün. Çift etkili silindir hem ileri gidişte, hem geri dönüşte iş

yapabilme yeteneğinde olsun. Bir başka deyişle silindire her iki

yönde de basınç uygulanabilsin

Çözüm

Çift etkili bir silindirin kumandası elle kumandalı bir 4/2-

yönlendirme valfiyle gerçekleştirilir. Butonun basılmasıyla

valfe kumanda işareti uygulanır, butonun serbest bırakılmasıyla

işaret kaldırılır. Devre aşağıdaki elemanlardan meydana gelir.

Çift etkili silindir.

4/2 yönlendirme valfi, yay geri getirmeli, elle

kumandalı.

4/2 yönlendirme valfinin basınç bağlantısına bağlanmış

basınçlı hava hattı.

Valf ile silindir arasındaki bağlantı hortumları.



STAJ DOSYASI

Çok iş elemanlı devreler

Problem

Eğer valf üzerinde aynı anda iki işaret bulunuyorsa, işaret çakışması söz konusudur. Böyle bir

durum valfin konumunu değiştirecek anahtarlamaya engel olur. Bu sorunun çözümü için

birkaç olanak vardır.

Öncelikle işaret çakışmasının nerede ve nasıl meydana geldiği saptanmalıdır.

Yol – adım diyagramı

İşaret çakışmalı devre şeması


İmza ve Kaşesi


Sayfa No: ………......



STAJ DOSYASI


Problem

Bir iş parçası, çift etkili bir silindir tarafından tahrik edilen aparat yardımıyla

damgalanmaktadır. Damgalanma aparatı bir butonun kumandasıyla harekete geçsin ve iş

parçasını damgalasın. Baskı için gereken basınç değerine ulaşıldıktan sonra piston kolu tekrar

kendiliğinden geri dönsün. İstenilen maksimum basınç değeri ayarlanabilir olsun.

Durum planı

Çözüm

Eğer piston kolu sistemi çalıştırmak istediğimiz zaman başlangıç konumunda değilse sistem

öncelikle başlangıç konumuna getirilmelidir. Başlangıç konumuna getirme 5/2-impuls

valfinin yardımcı el kumandasıyla sağlanabilir.

Başlangıç konumunda bütün valfler kumandasızdır. Silindir piston halka tarafı, basınç altında

ve piston kolu geri konumdadır.

1.2 valfinin kumanda edilmesiyle 1.1 impuls valfinin14(Z) bağlantısına işaret (basınçlı hava)

gönderilir. 1.1 valfi basınçlı hava yolunu silindir piston yüzeyi tarafına anahtarlar ve piston

kolu ileriye doğru hareket eder. 1.1 valfinin anahtarlama konumu 1.2 kumandasının ortadan

kalkması durumunda dahi değişmez. Piston kolu iş parçasına ulaşır, ileri doğru olan hareket

durur. Piston kolunun durmasıyla birlikte silindir piston kolu tam yüzeyi tarafındaki hacimde

basınç yükselmeye başlar.

Yükselen basınçla birlikte damgalama için uygulanan kuvvet de yükselir


İmza ve Kaşesi


Sayfa No: ………......



STAJ DOSYASI

Yukarıda açıklanan ilkeye göre oluşturulanbir devre şemasında elemanların bulundukları

fiziksel konumlar dikkate alınmaz. Devre şeması ilke olarak hemen bütün devrede aynı görüşe

sahiptir. Devre şemasında okumayı basitleştirmek için ayrıca bütün silindirlerin ve

yönlendirme valflerinin yatay olarak silindirlerin soldan sağa doğru hareket edecek şekilde

gösterilmelerinde yarar vardır.

Alıştırma

Çift etkili bir silindirin piston kolu elle veya ayakla kumanda verildikten sonra ileriye doğru

hareket etmektedir.

Piston kolu son konumuna ulaştıktan sonra hız kontrollü olarak tekrar ilk konuma geri

dönmektedir.

Devre şeması

Çözüm

1.3. numaralı valf piston kolunun ileri konumunu algılayacak şekilde devreye konulmuştur.

Devre şemasında bu valfi gerçek konumundan bağımsız bir yerde işaret algılama noktasında

görmekteyiz. Devre şemasında bu valfin gerçek yeri olan piston kolu ön konumu 1.3. olarak

ayrıca belirtilmiştir.

Eğer kontrol sistemi çok karmaşık ise ve çok sayıda iş elemanlarını içeriyorsa kontrol sistemi

alt kontrol devrelerine bölünmektedir. Böylelikle her görevi yerine getiren daha anlaşılır

devre oluşturulabilir.

Eğer mümkünse ayrı iş elemanları için düzenlenen kontrol devreleri hareket akışındaki sıraya

göre yan yana gösterilmelidirler.


İmza ve Kaşesi


Sayfa No: ………......



STAJ DOSYASI


Problem

Bir magazinden parçaların alınması iki çift adet etkili silindirle gerçekleştirilsin. Bir butonun

basılmasıyla 1.0 numaralı silindir parçayı magazinden alıp ileri doğru sürecektir. 2.0 numaralı

silindir ise bu parçayı bir eğik yüzey aracılığıyla bir başka kutuya itsin. Parçanın diğer kutuya

itilmesinden sonra, önce 1.0 numaralı silindirin piston kolu geri dönsün.

Parçaların güvenli bir şekilde magazinden kutuya iletilebilmesi için; piston kodlarının ön ve

arka konumları algılanmalıdır.

Durum planı

Yol – adım diyagramı


İmza ve Kaşesi


Sayfa No: ………......



STAJ DOSYASI


Basınç kontrol valfleri bir pnömatik sistemin belli bir bölümünde ya da tamamında basıncı

kontrol ederler. Basınç kontrol valfleri genellikle yay kuvvetine karşı çalışır ve

ayarlanabilirler. Değişik amaçlar için kullanılan aşağıdaki tipleri vardır:

Ayarlanabilir basınç kontrol valfi, tahliyesiz tip

Ayarlanabilir basınç kontrol valfli, tahliyeli tip

Basınç sıralama valfi

Basınç kontrol valflerinin sembolü tek konumlu, normal konumda açık veya kapalı bir akış

yolu ile gösterilir. Basınç ayar valfinde, akış yolu sürekli açıktır. Basınç sıralama valfi;

uygulanan basınç kuvveti, ayar yayının uyguladığı karşı kuvveti yenecek düzeye ulaşıncaya

kadar kapalı kalır.


İmza ve Kaşesi


Sayfa No: ………......



STAJ DOSYASI



İmza ve Kaşesi


Sayfa No: ………......

Bir kontrol sisteminde yanda

gösterilen sistem bölümleri bulunur

burada gösterilen bölümler

içeriklerinin daha anlaşılır bir

şekilde gösterilebilmesi için,

ayrıntılı olarak alt guruplara

ayrılmış bir şekilde gösterilebilir

yandaki şemada aynı zamanda bir

kontrol sistemindeki işaret akışı

görülmektedir.

Kontrol sisteminin tasarlanması

sırasında işaret işleme elemanları

ile kumanda ve tahrik elemanları

arasında kaba bir ayrım yapmakta

yarar vardır. Pratikte bu ayrımı

yapmak sistemi anlamayı

kolaylaştıracaktır. Genellikle

karmaşık devrelerde kontrol

bölümü ile tahrik bölümü

birbirlerinden farlı yerlerde

bulunur.

Bir kontrol sisteminde işaret

girişinden kumandanın

yürütüldüğü noktaya kadar olan

kısmında işaretin izlediği yol

işaret akış şemasında gösterilir.



STAJ DOSYASI


Kompresörün seçimi işletme basıncına ve gerekli hava miktarına göre yapılır. Kompresörler

yapı tiplerine göre aşağıdaki gruplara ayrılabilir.

Kompresör tipleri

Pistonlu bir kompresör emme valfinden emdiği havayı sıkıştırma hacminde sıkıştırır. Çıkış

valfinden ise sıkıştırılmış havayı sisteme gönderir.

Pistonlu kompresörlere çok sık rastlanır. Bunlar geniş bir basınç ve debi aralığı için

kullanılabilir. Yüksek basınç seviyelerine ulaşabilmek için kademeler arası havanın

soğutulduğu kademeli tipleri vardır.

Pistonlu kompresörlerde en uygun basınç aralıkları aşağıda gösterilmiştir.

400 kPa a kadar (4 bar) tek kademeli

1500 kPa a kadar (15 bar) iki kademeli

1500 kPa üzeri (15 bar) üç veya daha fazla kademeli

Pistonlu kompresörlerle elde edilebilecek maksimum basınçlar aşağıda verilmiştir. Ancak bu

çalışma tarzı her zaman ekonomik değildir.

1200 kPa a kadar (12 bar) tek kademeli

3000 kPa a kadar (30 bar) iki kademeli

22000 kPa üzeri (220 bar) üç veya daha fazla kademeli


İmza ve Kaşesi


Sayfa No: ………......



STAJ DOSYASI


Çözüm

İşaret çakışmaları 1 ve 3 numaralı adımlarda meydana gelir. Normal konumda 1.1 valfinin 12

(Y) girişinde, kumandalı durumda bulunan 1.3 valfi aracılığıyla işaret vardır. Eğer 1.2 valfi

kumanda edilirse aynı valfin 14 (Z) girişinde de işaret olacaktır. Bu işaret çakışması mafsal

makaralı valf yardımıyla önlenebilir. Maksal makaralı valf piston kolunun sadece bir yöndeki

hareketinde kumanda alır ve duruma göre ileri ya da geri son konumuna ulaşmadan kısa bir

süre önce kumandasız duruma geçecek şekilde yerine takılırlar.

3 numaralı adımda, 2.1 valfinde işaret çakışması meydana gelir. 1.0 silindirinin ileri

konumdaki piston kolu 2.2 valfini kumandalı hale geçirir. 2.0 silindirinin piston kolu ileriye

doğru hareket eder ve 2.0 silindirin piston kolunun geri dönmesi için işaret sağlayan 2.3

valfini kumandalı hale geçirir. Ancak bu durumda 2.2 valfi hala kumandalı durumdadır ve 2.1

valfinin her iki girişinde işaret vardır. Bundan ötürü valfi diğer yöne anahtarlamak

olanaksızdır. Eğer 2.2 valfini mafsal makaralı olarak seçersek işaret çakışması sorunundan

kurtulmuş oluruz.

Devre şeması


İmza ve Kaşesi


Sayfa No: ………......



STAJ DOSYASI


Devre şeması

Çözüm

Piston kollarının ön ve arka konumlarını algılamak amacıyla makaralı valf kullanılsın.

Kumanda, el kumandalı bir valf aracılığıyla verilsin.

Başlangıç konumunda her iki silindir piston kolları geri konumlarında bulunurlar. 1.4 ve 2.3

valfleri kumandalı durumdadırlar. Bu valflerin kumandalı durumunda olmaları yeni bir

çevrime başlama koşuludur.

Piston kollarının hareket sıralarını yol-adım şeması aracılığıyla gösterebiliriz. Bu problemde

bir çevrimdeki hareket aşağıdaki dört adımdan meydana gelir.

1.2 ve 1.4 kumandalı Silindir 1.0 ileri hareketi

2.2 kumandalı Silindir 2.0 ileri hareketi

1.3 kumandalı Silindir 1.0 geri hareketi

2.3 kumandalı Silindir 2.0 geri hareketi


İmza ve Kaşesi


Sayfa No: ………......



STAJ DOSYASI


Her iki yönlendirme valfinin birinden kumanda kaldırıldığında VE valfinin çıkış koşulu

ortadan kalktığı için valfin çıkışında basınçlı hava elde edilemeyecektir. Ana kumanda

valfinin (1.1) anahtarlama işareti 14 (Z) ortadan kalkınca valf yayın geri getirme etkisiyle

normal konumuna dönmesiyle basınçlı hava yolu silindir pistonu halka yüzeyine açılır.

Silindir pistonu yüzeyi tarafı ise valf üzerinden atmosfere çılır. Böylelikle silindir pistonu geri

doğru hareket eder.

VE valfi görevini görecek değişik bir çözüm iki 3/2 yönlendirme valfinin seri olarak

bağlanmasıyla sağlanabilir. Ana kumanda valfi 1.1 e kumanda işareti 1.2 ve 1.4 kumanda

valfleri üzerinden gönderilir. 1.1 numaralı ana kumanda valfi sadece VE koşulu yerine

getirildiği zaman anahtarlanır. Bir başka deyişle her iki 3/2 yönlendirme valfinin

anahtarlanmasıyla kumanda alır. Bu valflerden birinin kumandası kaldırılırsa ana kumanda

valfinin kumanda sı da ortadan kalkar ve silindir pistonu geri hareket eder.

Devre şeması


İmza ve Kaşesi


Sayfa No: ………......



STAJ DOSYASI

Tek elemanlı devreler

Pnömatik işlemcilerde kullanılan iki mantık elemanı VEYA valfi ile VE valfidir. Her iki valf

iki girişe ve bir çıkışa sahiptir. VEYA valfinde her iki girişten en az birinde işaret olması

durumunda (X ve Y) çıkış işareti elde edilir. VE valfinde ise ancak her iki girişte de (X veY)

işaret olması durumunda çıkış işareti alınır.

Alıştırma

Çift etkili bir silindirin piston kolu 3/2 yönlendirme valfinden biri kumandası durumunda ileri

doğru gitsin. İki yönlendirme valfinden biri kumandasız hale geçince silindir piston kolu

tekrar normal konumuna geri dönsün.

Çözüm VE valfinin X ve Y girişleri 3/2 yönlendirme valflerin 2 (A) çıkışlarına bağlanmışlardır. Bir

butonun basılmasıyla ilgili valf, hava geçişini mümkün kılacak konuma geçer, VE valfinin

ilgili girişine işaret gönderir. Bu durumda sadece bir girişte işaret olduğu için VE valfinin

çıkışı hala sıfırdır bir başka değişle hala kapalıdır. Eğer ikinci yönlendirme valfide kumanda

edilirse VE valfinin her iki girişinde de işaret olacak ve böylelikle valf açılacak ve böylelikle

valf açılacak, çıkış işareti sağlacaktır. Çıkış işaretinin sağlanmasıyla silindir ana kumanda

valfinin (1.1), 14 (Z) kumandasına işaret gönderecek ve valf silindir pistonunu ileriye doğru

itecek şekilde anahtarlanacaktır.


İmza ve Kaşesi


Sayfa No: ………......

Documents

STAJ DOSYASI - stajarabul.comstajarabul.com/StajDefterleri/meslek yüsek okul pnömatik sistemler.pdf · STAJ DOSYASI Basınçlı havanın hazırlanması ve dağıtılması Diyaframlı