Standardi Ndërkombëtar i Raportimit Financiar 10 Pasqyrat ... Update 2011/IFRS 10 Pasqyrat... · marrësi i vendimit Një njësi ekonomike me të drejta të vendimmarrjes, që është

IFRS 10 CONSOLIDATED FINANCIAL STATEMENTS

1 IFRS Foundation

Standardi Ndrkombtar i Raportimit Financiar 10 Pasqyrat financiare t konsoliduara

Objektivi

1 Objektivi i ktij SNRF-je sht t vendos parimet pr paraqitjen dhe prgatitjen e pasqyrave financiare t konsoliduara, kur nj njsi ekonomike kontrollon nj apo m shum njsi t tjera ekonomike.

Realizimi i objektivit

2 Pr t realizuar objektivin n paragrafin 1, ky SNRF:

(a) krkon q njsia ekonomike (shoqria mm), q kontrollon nj apo m

shum njsi t tjera ekonomike (filialet), t paraqes pasqyra financiare

t konsoliduara;

(b) prkufizon parimin e kontrollit, dhe prcakton kontrollin si baz pr

konsolidimin;

(c) prcakton se si t zbatohet parimi i kontrollit pr t identifikuar nse nj

investitor kontrollon nj t investuar dhe pr kt arsye duhet ta

konsolidoj t investuarin; dhe

(d) prcakton krkesat e kontabilitetit pr prgatitjen e pasqyrave financiare

t konsoliduara.

3 Ky SNRF nuk merret me krkesat e kontabilitetit pr kombinimet e biznesit

dhe efektin e tyre n konsolidim, prfshir dhe emrin e mir q rrjedh nga nj

kombinim biznesi (shih SNRF 3 Kombinime e biznesit).

Objekti

4 Nj njsi ekonomike, q sht nj shoqri mm, do t paraqes pasqyra

financiare t konsoliduara. Ky SNRF zbatohet pr t gjitha njsit ekonomike,

prvese si vijon:

(a) nj shoqri mm nuk duhet t paraqes pasqyra financiare t

konsoliduara, nse ajo plotson t gjitha kushtet e mposhtme:

(i) sht nj filial i zotruar plotsisht ose nj filial i zotruar

pjesrisht nga nj njsi tjetr ekonomike dhe t gjith pronart

e tjer, duke prfshir edhe ata, q edhe pse nuk kan t drejt

t votojn, jan t informuar dhe nuk kundrshtojn faktin q

shoqria mm nuk paraqet pasqyra financiare t konsoliduara;

INTERNATIONAL FINANCIAL REPORTING STANDARD MAY 2011

IFRS Foundation 2

(ii) instrumentet e saj t kapitalit neto ose ato t borxhit nuk

tregtohen n nj treg publik (n bursa t vendit ose t huaja ose

n nj treg jasht burse, duke prfshir tregjet lokale dhe

rajonale);

(iii) nuk ka regjistruar, as nuk sht n procesin e regjistrimit t

pasqyrave t saj financiare n nj komision t letrave me vler

ose organizat tjetr rregullatore, me qllim emetimin e do

klase instrumentesh n nj treg publik;dhe

(iv) shoqria mm prfundimtare e saj ose do shoqri mm e

ndrmjetme prgatit pasqyra financiare t konsoliduara q jan

n dispozicion pr prdorim publik dhe n prputhje me SNRF-

t.

(b) skemat e prfitimit pas-punsimit ose t prfitimeve t tjera afatgjata t

punonjsve pr t cilat zbatohet SNK 19 Prfitimet e punonjsve.

Kontrolli

5 Nj investitor, pavarsisht nga natyra e prfshirjes s tij me nj njsi

ekonomike (t investuarin), do t prcaktoj nse sht nj shoqri

mm duke vlersuar nse ai kontrollon t investituarin.

6 Nj investitor kontrollon nj t investuar kur sht i ekspozuar, apo

zotron t drejta pr kthimet e ndryshueshme nga prfshirja e tij me t

investituarin dhe ka aftsin t ndikoj n kto kthime prmes fuqis s

tij mbi t investuarin.

7 Pra, nj investitor kontrollon nj t investuar nse dhe vetm nse

investitori i ka t gjitha karakteristikat n vijim:

(a) fuqin mbi t investuarin (shih paragraft 10 -14);

(b) ekspozimin ose t drejtat pr kthimet e ndryshueshme nga

prfshirja e tij me t investuarin (shih paragraft 15 dhe 16); dhe

(c) aftsin pr t prdorur fuqin e tij mbi t investuarin pr t

ndikuar n shumn e kthimit t investitorit (shih paragraft 17 dhe

18).

8 Nj investitor duhet t marr parasysh t gjitha faktet dhe rrethanat kur bn

vlersimin nse ai kontrollon nj t investuar. Investitori duhet t rivlersoj

nse ai kontrollon nj t investuar, kur faktet dhe rrethanat tregojn se ka

ndryshime n nj ose m shum prej tri elementeve t kontrollit, t renditura

n paragrafin 7 (shih paragraft B80B85).


3 IFRS Foundation

9 Dy ose m shum investitor kontrollojn kolektivisht nj t investuar, kur ata

duhet t veprojn s bashku pr t drejtuar veprimtarit e rndsishme. N

raste t tilla, asnj investitor nuk kontrollon n mnyr individuale t

investuarin, meq asnj investitor nuk mund t drejtoj veprimtarit pa

bashkpunimin e t tjerve. do investitor do ta kontabilizonte interesin e tij

tek i investuari n prputhje me SNRF-t prkatse, t tilla si SNRF 11

Marrveshjet e prbashkta, SNK 28 Investimet n pjesmarrje dhe

siprmarrjet e prbashkta ose SNRF 9 Instrumentet financiare.

Fuqia

10 Nj investitor ka fuqi mbi nj t investuar kur investitori ka t drejta ekzistuese

q i japin atij aftsin aktuale pr t drejtuar veprimtarit e rndsishme,

dmth veprimtarit q ndikojn n mnyr t konsiderueshme n kthimet e t

investuarit.

11 Fuqia rrjedh nga drejtat. Ndonjher vlersimi i fuqis sht i drejtprdrejt, si

n rastin kur fuqia mbi nj t investuar sht vendosur drejtprdrejt dhe

vetm nga t drejtat e vots, t siguruara nga instrumentet e kapitalit neto t

tilla si aksionet, dhe mund t vlersohet duke marr parasysh t drejtat e

vots nga kta aksionmbajts. N raste t tjera, vlersimi do t jet m

kompleks dhe krkon t merret parasysh m shum se nj faktor, pr

shembull kur fuqia rrjedh nga nj ose m shum marrveshje kontraktuale.

12 Nj investitor, me aftsin aktuale pr t drejtuar veprimtarit e rndsishme,

ka fuqi edhe nse t drejtat e tij pr t drejtuar ende nuk jan ushtruar.

Evidenca, q investitori sht marr me drejtimin e veprimtarive t

rndsishme, mund t ndihmoj pr t prcaktuar nse investitori ka fuqi, por,

n vetvete, nj evidenc e till nuk sht prfundimtare n prcaktimin nse

investitori ka fuqi mbi nj t investuar.

13 Nse dy ose m shum investitor kan secili t drejta ekzistuese, q u japin

atyre aftsi t njanshme pr t drejtuar veprimtari t rndsishme t

ndryshme, investitori, i cili ka aftsin aktuale pr t drejtuar veprimtarit, q

n mnyr t konsiderueshme ndikojn n kthimet e t investuarit, ka fuqi mbi

t investuarin.

14 Nj investitor mund t ket fuqi mbi nj t investuar edhe n qoft se njsit e

tjera ekonomike kan t drejta ekzistuese, q u japin atyre aftsin aktuale

pr t marr pjes n drejtimin e veprimtarive t rndsishme, pr shembull

kur nj njsi ekonomike ka influenc t konsiderueshme. Megjithat, nj

investitor q zotron vetm t drejta mbrojtse nuk ka fuqi mbi nj t

investuar (shih paragraft B26-B28), dhe rrjedhimisht nuk ka kontroll mbi t.

Kthimet

15 Nj investitor sht i ekspozuar apo zotron t drejta ndaj kthimeve t

ndryshueshme nga prfshirja e tij me t investuarin, kur kthimet e investitorit,


IFRS Foundation 4

nga prfshirja e tij, kan mundsin t ndryshojn si rezultat i performancs

s t investuarit. Kthimet e investitorit mund t jen vetm pozitive, negative

ose trsisht pozitive dhe negative.

16 Edhe pse vetm nj investitor mund t kontrolloj nj t investuar, n kthimet

e nj t investuari mund t ket pjes m shum se nj pal. Pr shembull,

zotruesit e interesave jo-kontrolluese mund t ken pjes n fitimet ose

shprndarjet e nj t investuari.

Lidhja midis fuqis dhe kthimeve

17 Nj investitor kontrollon nj t investuar, nse investitori ka jo vetm fuqi mbi

t investuarin dhe ekspozim ose t drejta ndaj kthimeve t ndryshueshme nga

prfshirja e tij me t investuarin, por, gjithashtu, ka aftsin t prdor fuqin

e tij pr t ndikuar n kthimet q i takojn nga prfshirja e tij me t

investuarin.

18 Kshtu, nj investitor q zotron t drejta t vendimmarrjes do t prcaktoj

nse ai sht kryesori apo nj agjent. Nj investitor q sht nj agjent, n

prputhje me paragraft B58-B72, nuk kontrollon nj t investuar, kur ai

ushtron t drejtat e vendimmarrjes, q i jan deleguar.

Krkesat e kontabilitetit

19 Nj shoqri mm do t prgatis pasqyra financiare t konsoliduara

duke prdorur politika kontabl uniforme si pr transaksionet, ashtu dhe

ngjarjet e tjera n rrethana t ngjashme.

20 Konsolidimi i nj t investuari do t filloj nga data q investitori ka fituar

kontrollin mbi t investuarin dhe do t pushoj kur investitori humbet kontrollin

mbi t.

21 Paragraft B86-B93 japin udhzime pr prgatitjen e pasqyrave financiare t konsoliduara.

Interesat jokontrolluese

22 Nj shoqri mm do t paraqes interesat jokontrolluese n pasqyrn e

konsoliduar t pozicionit financiar brenda seksionit t kapitalit neto, vemas

nga kapitali i pronarve t shoqris mm.

23 Ndryshimet n interesin e pronsis s nj shoqrie mm n nj filial, q

nuk ojn n humbjen e kontrollit nga shoqria mm mbi filialin, jan

transaksione t kapitalit neto (dmth. transaksione me pronart n cilsin e

tyre si pronar).


5 IFRS Foundation

24 Paragraft B94-B96 japin udhzime pr kontabilizimin e interesave

jokontrolluese n pasqyrat financiare t konsoliduara.

Humbja e kontrollit

25 Nse nj shoqri mm humb kontrollin mbi nj filial, ather ajo:

(a) rregjistron aktivet dhe pasivet e ish-filialit nga pasqyra e konsoliduar e

pozicionit financiar.

(b) njeh me vlern e drejt do investim t ruajtur n ish-filialin kur ka

humbur kontrollin dhe m pas e kontabilizon at dhe do shum, q ka

si detyrim nga ose pr filialin, n prputhje me SNRF-t prkatse. Kjo

vler e drejt do t konsiderohet si vlera e drejt e nj aktivi financiar n

njohjen fillestare n prputhje me SNRF 9 ose, sipas rastit, kostoja e

nj investimi n njohjen fillestare n nj siprmarrje t prbashkt apo

pjesmarrje.

(c) njeh fitim ose humbje neto nga humbja e kontrollit n lidhje me interesin

e kontrollit t mparshm.

26 Paragraft B97-B99 japin udhzime pr kontabilitetin e humbjes s kontrollit.


IFRS Foundation 6

Shtojca A Prkufizimet e termave

Kjo shtojc sht pjes prbrse e SNRF-s.

pasqyra financiare

t konsoliduara

Pasqyra financiare t nj grupi n t cilin aktivet, pasivet,

kapitali neto, t ardhurat, shpenzimet dhe flukset e mjeteve

monetare t shoqris mm dhe filialeve t saj jan

paraqitur si ato t nj njsie t vetme ekonomike.

kontrolli mbi nj t

investuar

Nj investitor kontrollon nj t investuar, kur investitori sht i

ekspozuar apo zotron t drejta pr kthimet e ndryshueshme,

nga prfshirja e tij me t investuarin, dhe ka aftsin t ndikoj

n kto kthime prmes fuqis t tij mbi t investuarin.

marrsi i vendimit Nj njsi ekonomike me t drejta t vendimmarrjes, q sht ose njsia kryesore, ose nj agjent pr palt e tjera.

grupi Nj shoqri mm dhe filialet e saj.

interesi

jokontrollues

Kapitali neto n nj filial q nuk i takon nj shoqrie mm as

drejtprdrejt, as trthorazi.

shoqria mm Nj njsi ekonomike q kontrollon nj apo m shum njsii ekonomike.

fuqia T drejtat ekzistuese q japin aftsin aktuale pr t drejtuar veprimtarit e rndsishme.

t drejtat mbrojtse T drejtat e prcaktuara pr t mbrojtur interesat e pals q i

zotron kto t drejta, pa i dhn ksaj pale fuqi mbi njsin

ekonomike me t ciln lidhen kto t drejta.

veprimtarit e

rndsishme Pr qllime t ktij SNRF-je, veprimtarit e rndsishme jan

veprimtarit e t investuarit q ndikojn dukshm n kthimet e

tij.

t drejtat e heqjes T drejtat q e privojn vendimmarrsin nga autoriteti i tij i vendimmarrjes.

filial Nj njsi ekonomike q kontrollohet nga nj njsi ekonomike tjetr.


7 IFRS Foundation

Prkufizimet e termave t mposhtm jepen n SNRF 11, SNRF 12 Dhnia e

informacioneve shpjeguese n lidhje me interesat n njsit e tjera ekonomike, SNK 28 (i ndryshuar n 2011) ose SNK 24 Dhnia e informacioneve shpjeguese pr palt e lidhura dhe jan prdorur n kt SNRF sipas kuptimit t dhn n

SNRF-t ku ato jan prcaktuar:

pjesmarrje

interesi n nj njsi ekonomike tjetr

siprmarrje e prbashkt

personeli drejtues kryesor

pal e lidhur

influenc e konsiderueshme.


IFRS Foundation 8

Shtojca B Udhzim pr zbatim

Kjo shtojc sht pjes prbrse e SNRF-s. Ajo prshkruan zbatimin e paragrafve

1-26 dhe ka t njjtin autoritet sikurse pjest e tjera t SNRF-s.

B1 Shembujt n kt shtojc paraqesin situata hipotetike. Edhe pse disa aspekte

t shembujve mund t jen t pranishme n modelet aktuale faktike, kur t

zbatohet SNRF 10 do t duhet t vlersohen t gjitha faktet dhe rrethanat e nj modeli t veant faktik.

Vlersimi i Kontrollit

B2 Pr t prcaktuar nse kontrollon nj t investuar, nj investitor do t vlersoj nse ka t gjitha karakteristikat e mposhtme:

(a) fuqin mbi t investuarin;

(b) ekspozimin ose t drejtat ndaj kthimeve t ndryshueshme nga prfshirja

e tij me t investuarin; dhe

(c) aftsin pr t prdorur fuqin e tij mbi t investuarin pr t ndikuar n

shumn e kthimeve t investitorit.

B3 Shqyrtimi i faktorve t mposhtm mund t ndihmoj n prcaktimin:

(a) e qllimit dhe konceptimit t t investuarit (shih paragraft B5B8);

(b) cilat jan veprimtarit e rndsishme dhe si merren vendimet n lidhje

me to (shih paragraft B11B13);

(c) nse t drejtat i japin investitorit aftsin aktuale pr t drejtuar

veprimtarit e rndsishme (shih paragraft B14B54);

(d) nse investitori sht i ekspozuar ndaj kthimeve t ndryshueshme apo

ka t drejta mbi to, nga prfshirja e tij me t investuarin(shih paragraft

B55-B57); dhe

(e) nse investitori ka aftsin t prdor fuqin e tij mbi t investuarin pr

t ndikuar n shumn e kthimeve t investitorit (shih paragraft B58

B72).

B4 Gjat vlersimit t kontrollit mbi nj t investuar, nj investitor do t marr

parasysh natyrn e marrdhnieve t tij me palt e tjera (shih paragraft B73B75).


9 IFRS Foundation

Qllimi dhe konceptimi i nj t investuari

B5 Gjat vlersimit t kontrollit t nj t investuari, nj investitor do t marr

parasysh qllimin dhe konceptimin e t investuarit n mnyr q t

identifikoj veprimtarit e rndsishme, mnyrn sesi jan marr vendimet n

lidhje me to, cili ka aftsin aktuale pr t drejtuar kto veprimtari dhe cili merr

kthimet nga to.

B6 Kur merren parasysh qllimi dhe konceptimi i nj t investuari, mund t jet e

qart se nj i investuar kontrollohet me an t instrumenteve t kapitalit neto,

q i japin mbajtsit t drejta proporcionale t vots, t tilla si aksionet e

zakonshme tek i investuari. N kt rast, n munges t marrveshjeve t

tjera q ndryshojn vendimmarrjen, vlersimi i kontrollit fokusohet se cila

pal, nse ka, sht n gjendje t ushtroj t drejtn e vots, n mnyr t

mjaftueshme, pr t prcaktuar politikat financiare dhe t shfrytzimit t t

investuarit (shih paragraft B34-B50 ). N rastin m t drejtprdrejt,

investitori q zotron shumicn e ktyre t drejtave t vots, n munges t

faktorve t tjer, kontrollon t investuarin.

B7 N rastet m t ndrlikuara, pr t prcaktuar nse nj investitor kontrollon

nj t investuar, mund t jet e nevojshme t merren parasysh disa ose t

gjith faktort e tjer n paragrafin B3.

B8 Nj i investuar mund t konceptohet n mnyr q t drejtat e vots t mos

jen faktor dominues n prcaktimin se cili kontrollon t investuarin, si n

rastin kur t gjitha t drejtat e vots kan t bjn vetm me detyrat

administrative, ndrsa veprimtarit e rndsishme drejtohen me an t

marrveshjeve kontraktuale. N raste t tilla, nj investitor do t prfshij n

shqyrtimin e qllimit dhe konceptimit t t investuarit, edhe shqyrtimin e

rreziqeve ndaj t cilave i investuari parashikohet t jet i ekspozuar, rreziqe

q parashikohen tu kalojn palve t prfshira me t investuarin, dhe nse

investitori sht i ekspozuar ndaj disa ose t gjitha ktyre rreziqeve. Shqyrtimi

i rreziqeve prfshin jo vetm rrezikun e lidhur me humbjet, por edhe

mundsin pr rezultate pozitive.

Fuqia

B9 Pr t patur fuqi mbi nj t investuar, nj investitor duhet t ket t drejta

ekzistuese q i japin atij aftsin aktuale t drejtoj veprimtarit e

rndsishme. Pr qllime t vlersimit t fuqis, do t merren parasysh vetm

t drejtat thelbsore dhe t drejtat q nuk jan mbrojtse (shih paragraft B22B28).

B10 Prcaktimi nse nj investitor ka fuqi varet nga veprimtarit e rndsishme,

mnyra se si jan marr vendimet n lidhje me to dhe t drejtat q kan

investitori dhe palt e tjera n lidhje me t investuarin.


IFRS Foundation 10

Veprimtarit e rndsishme dhe drejtimi i tyre

B11 Pr shum t investuar, nj sr veprimtarish t shfrytzimit dhe t financimit

ndikojn ndjeshm n kthimet e tyre. N varsi t rrethanave, shembuj t

veprimtarive q mund t jen veprimtari t rndsishme, prfshijn rastet e

mposhtme, edhe pse nuk kufizohen vetm n to:

(a) shitja dhe blerja e mallrave ose shrbimeve;

(b) administrimi i aktiveve financiare gjat jets s tyre (duke prfshir deri

mospagimin);

(c) przgjedhja, blerja apo nxjerrja jasht prdorimit t aktiveve;

(d) krkimi dhe zhvillimi i produkteve ose proceseve t reja; dhe

(e) prcaktimi i nj strukture financimi ose sigurimi i financimeve.

B12 Shembuj t vendimeve rreth veprimtarive t rndsishme prfshijn rastet e

mposhtme, edhe pse nuk kufizohen vetm n to:

(a) vendosja e sistemeve pr vendimet kapitale dhe t shfrytzimit nga i

investuari, duke prfshir buxhetet; dhe

(b) emrimi dhe shprblimi i personelit drejtues kryesor t nj t investuari,

ose caktimi i ofruesve t shrbimeve dhe ndrprerjen e shrbimeve t

tyre apo t marrdhnieve t punsimit me ta.

B13 N disa situata, veprimtarit mund t jen veprimtari t rndsishme si

prpara, ashtu dhe pasi lind nj trsi rrethanash t veanta apo ndodh

ngjarja. Kur dy ose m shum investitor kan aftsin aktuale pr t drejtuar

veprimtarit e rndsishme dhe kto veprimtari ndodhin n koh t

ndryshme, investitort do t prcaktojn se cili prej tyre sht n gjendje t

drejtoj veprimtarit, t cilat ndikojn n mnyr t konsiderueshme tek

kthimet e tyre, n prputhje me trajtimin e t drejtave t vendimmarrjes t

konkurrentit (shih paragrafin 13). Investitort do ta rishikojn kt vlersim

me kalimin e kohs, nse faktet rndsishme apo rrethanat ndryshojn.


11 IFRS Foundation

Shembuj t zbatimit

Shembull 1

Dy investitor formojn nj t investuar pr t zhvilluar dhe tregtuar nj

produkt mjeksor. Njri nga investitort sht prgjegjs pr marrjen e

miratimit nga organi rregullator dhe zhvillimin e produkti mjeksor kjo

prgjegjsi do t thot t kesh kompetenc t njanshme pr t marr

vendime n lidhje me zhvillimin e produktit dhe marrjen e miratimit nga

organi rregullator. Pasi rregullatori ka aprovuar produktin, investitori tjetr do

ta prodhoj dhe tregtoj at-ky investitor ka kompetencn e njanshme t

marr t gjitha vendimet n lidhje me prodhimin dhe marketingun e projektit.

Nse t gjitha veprimtarit zhvillimi dhe marrja e miratimit nga organi

rregullator, si dhe prodhimi dhe marketingu i produktit mjeksor -jan

veprimtari e rndsishme, do investitor duhet t prcaktoj nse sht n

gjendje t drejtoj veprimtarit q ndikojn m ndjeshm n kthimet e t

investuarit. Prandaj, do investitor krkohet t ket parasysh nse zhvillimi

dhe marrja e miratimit nga organi rregullator ose prodhimi dhe marketingu i

produktit mjeksor jan veprimtari q ndikojn m ndjeshm n kthimet e t

investuarit dhe nse ai sht n gjendje ti drejtoj kto veprimtari. N

prcaktimin se cili ka fuqi, investitort do t marrin parasysh:

(a) qllimin dhe konceptimin e t investuarit;

(b) faktort q prcaktojn marzhin e fitimit, t ardhurat dhe vlern e t

investituarit, si dhe vlern e produktit mjeksor;

(c) efektin mbi kthimet e t investuarit, q jan si rezultat i autoritetit t

vendimmarrjes nga secili prej investitorve n lidhje me faktort n

pikn (b);dhe

(d) ekspozimin e investitorve ndaj kthimeve t ndryshueshme.

N kt shembull t veant, investitort, gjithashtu, do t marrin parasysh:

(e) pasigurin dhe prpjekjet e bra n marrjen e miratimit nga organi

rregullator (duke pasur parasysh t dhnat e investitorit pr zhvillimin e

suksesshm t produkteve mjeksore dhe marrjen e miratimit nga

organi rregullator ); dhe

(f) cili investitor kontrollon produktin mjeksor n nj koh q faza e

zhvillimit sht realizuar n mnyr t suksesshme.


IFRS Foundation 12

Shembull 2

Nj mekanizm investimi (i investuari) sht krijuar dhe financohet me nj

instrument borxhi, q mbahet nga nj investitor (investitor borxhi), dhe

instrumente t kapitalit neto, q mbahen nga nj numr investitorsh t tjer.

Ksti i kapitalit sht caktuar pr t mbuluar humbjet e para dhe pr t

marr ndonj kthim t mbetur nga i investuari. Nj prej investitorve t

kapitalit neto, q zotron 30 pr qind t kapitalit, sht edhe administratori i

pasuris. I investituari prdor t ardhurat e tij pr t bler nj portofol

aktivesh financiare, duke u ekspozuar ndaj rrezikut t kredis q ka lidhje

me moskryerjen e mundshme t pagesave t principalit dhe t interesit t

aktiveve. Transaksioni sht br pr investitorin e borxhit si nj investim

me ekspozim minimal ndaj rrezikut t kredis, q ka lidhje me mospagimin e

mundshm t aktiveve n portofol, pr shkak t natyrs s ktyre aktiveve

dhe ngaq ksti i kapitalit sht prcaktuar t prthith humbjet e para t t

investuarit. Kthimet e t investuarit jan prekur ndjeshm nga drejtimi i

portofolit t aktiveve t tij, ku prfshihen vendimet sipas udhzimeve t

portofolit pr zgjedhjen, blerjen dhe nxjerrjen jasht prdorimit t aktiveve

dhe drejtimin e do lloj aktivi t portofolit n do rast mospagimi. T gjitha

kto aktivitete jan t menaxhuara nga administruesi i pasuris derisa

mospagimi arrin nj prqindje t caktuar t vlers s portofolit (p.sh. kur

vlera e portofolit sht e till saq ksti i kapitalit t t investuarit sht

konsumuar). Q nga kjo koh, nj administrator i besuar si pal e tret

drejton aktivet n prputhje me udhzimet e investitorit t borxhit. Drejtimi i

portofolit t aktiveve t t investuarit sht veprimtari e rndsishme e t

investuarit. Administratori i pasuris ka aftsin t drejtoj veprimtarit e

rndsishme deri sa aktivet e mospaguara arrijn prqindjen e caktuar t

vlers s portofolit; investitori i borxhit ka aftsin t drejtoj veprimtarit e

rndsishme, kur vlera e aktiveve t mospaguara tejkalon kt prqindje t

caktuar t vlers s portofolit. Administratori i pasuris dhe investitori i

borxhit, secili prej tyre, krkohet t prcaktojn nse jan n gjendje t

drejtojn veprimtarit q ndikojn m ndjeshm n kthimet e t investuarit,

duke marr parasysh qllimin dhe konceptimin e t investuarit, si dhe

ekspozimin e secils pal ndaj ndryshueshmris s kthimeve.


13 IFRS Foundation

T drejtat q i japin fuqi nj investitori mbi nj t investuar

B14 Fuqia lind nga t drejtat. Q t ket fuqi mbi nj t investuar, nj investitor

duhet t ket t drejta ekzistuese q i japin atij aftsin aktuale pr t drejtuar

veprimtarit e rndsishme. T drejtat q mund ti japin fuqi nj investitori

mund t ndryshojn ndrmjet t investuarve.

B15 Shembuj t t drejtave, qoft individualisht apo n kombinim, q mund ti

japin fuqi nj investitori, prfshijn rastet e mposhtme, edhe pse nuk

kufizohen vetm n to:

(a) t drejtat n formn e t drejtave t vots (ose t t drejtave potenciale

t vots) te nj i investuar (shih paragraft B34B50);

(b) t drejtat pr t emruar, ricaktuar ose hequr antar t personelit

drejtues kryesor t nj t investuari, q kan aftsin t drejtojn

veprimtarit e rndsishme;

(c) t drejtat pr t emruar ose hequr nj njsi tjetr ekonomike q drejton

veprimtarit e rndsishme;

(d) t drejtat pr t drejtuar t investuarin t hyj n transaksione apo t

ket veton pr ndonj ndryshim n to n prfitim t investitorit; dhe

(e) t drejta t tjera (t tilla si t drejtat e vendimmarrjes t specifikuara n

nj kontrat t drejtimit), q i japin zotruesit aftsin pr t drejtuar

veprimtari t rndsishme.

B16 N prgjithsi, kur nj i investuar ka nj gam veprimtarish shfrytzimi dhe

financimi, q n mnyr t ndjeshme ndikojn n kthimet e t investuarit, dhe

kur n mnyr t vazhdueshme krkohet nj vendimmarrje thelbsore n

lidhje me kto veprimtari, do t jen t drejtat e vots dhe t ngjashme me to,

qoft individualisht apo n kombinim me marrveshjet e tjera, q i japin fuqi

nj investitori.

B17 Kur t drejtat e vots nuk mund t ken nj efekt t rndsishm n kthimet e

nj t investuari, si n rastin kur t drejtat e vots kan t bjn vetm me

detyrat administrative dhe marrveshjet kontraktuale prcaktojn drejtimin e

veprimtarive t rndsishme, investitori krkohet t vlersoj kto

marrveshje kontraktuale pr t prcaktuar nse ka t drejta t mjaftueshme

q i japin fuqi mbi t investuarin. Pr t prcaktuar nse nj investitor ka t

drejta t mjaftueshme q i japin atij fuqi, ai merr parasysh qllimin dhe

konceptimin e t investuarit (shih paragraft B5-B8) dhe krkesat n

paragraft B51-B54 s bashku me paragraft B18B20.

B18 N disa rrethana mund t jet e vshtir t prcaktohet nse t drejtat e nj

investitori jan t mjaftueshme pr ti dhn atij fuqi mbi nj t investuar. N

raste t tilla, pr t patur mundsi q t bj vlersimin e fuqis, investitori

merr parasysh evidencn nse ka aftsin praktike pr t drejtuar

veprimtarit e rndsishme n mnyr t njanshme. Vmendje iu kushtohet


IFRS Foundation 14

rasteve t mposhtme, por pa u kufizuar vetm n to. Kto raste, t marra s

bashku me t drejtat dhe treguesit n paragraft B19 dhe B20, mund t

sigurojn nj evidenc q t drejtat e investitorit jan t mjaftueshme pr ti

dhn atij fuqi mbi t investuarin:

(a) Investitori, pa qen nevoja t ket t drejta kontraktuale, mund t

emroj ose t miratoj personelin drejtues kryesor t t investuarit, q

ka aftsin pr t drejtuar veprimtarit e rndsishme.

(b) Investitori, pa qen nevoja t ket t drejta kontraktuale, mund t

drejtoj t investuarin pr t hyr n transaksione t rndsishme apo

pr t vn veton ndaj ndonj ndryshimi n to, pr t mirn e

investitorit.

(c) Investitori mund t dominoj ose procesin e propozimeve pr zgjedhjen

e antarve t organit qeveriss t t investuarit, ose marrjen e

prokurs nga mbajtsit e tjer t t drejtave t vots.

(d) Personeli drejtues kryesor i t investuarit jan pal t lidhura t

investitorit (pr shembull, shefi ekzekutiv i t investuarit dhe shefi

ekzekutiv i investitorit jan i njjti person).

(e) Shumica e antarve t organit qeveriss t t investuarit jan pal t

lidhura me investitorin.

B19 Ndonjher mund t ket tregues se investitori ka nj marrdhnie t veant

me t investuarin, q tregon se investitori ka m shum se nj interes pasiv

mbi t investuarin. Ekzistenca e do treguesi t veant, ose e nj kombinimi

t veant treguesish, nuk do t thot se sht plotsuar kriteri i fuqis.

Megjithat, t pasurit m shum se nj interes pasiv mbi t investuarin mund

t tregoj se investitori ka t drejta t tjera t lidhura t mjaftueshme pr ti

dhn atij fuqi apo pr ti siguruar nj evidenc pr ekzistencn e fuqis mbi

nj t investuar. Pr shembull, rastet n vijim tregojn q investitori ka m

shum se nj interes pasiv mbi t investuarin dhe, n kombinim me t drejta

t tjera, nj gj e till mund t dshmoj pr fuqin:

(a) Personeli drejtues kryesor i t investuarit, q ka aftsin t drejtoj

veprimtarit e rndsishme, prbhet nga punonjs aktual ose t

mparshm t investitorit.

(b) Operacionet e t investuarit jan t varura nga investitori, t tilla si n

situatat e mposhtme:

(i) I investuari varet nga investitori pr t financuar nj pjes t

konsiderueshme t operacioneve t tij.

(ii) Investitori garanton nj pjes t konsiderueshme t detyrimeve

t t investuarit.

(iii) I investuari varet nga investitori pr shrbime kryesore,

teknologji, furnizime apo materiale kryesore.


15 IFRS Foundation

(iv) Investitori kontrollon aktive t tilla si licencat ose markat tregtare

q jan kritike pr operacionet e t investuarit.

(v) I investuari varet nga investitori pr personelin drejtues kryesor,

si n rastin kur personeli i investitorit ka njohuri t specializuara

pr operacionet e t investuarit.

(c) Nj pjes e rndsishme e veprimtarive t t investuarit ose prfshijn,

ose jan kryer n emr t investitorit.

(d) Ekspozimi i investitorit ose t drejtat pr kthimet nga prfshirja e tij me

t investuarin jan n mnyr disproporcionale m t mdha se t

drejtat e tij t vots ose t drejtat e tjera t ngjashme. Pr shembull,

mund t jet nj situat n t ciln nj investitor ka t drejtn ose sht

i ekspozuar ndaj m shum se gjysms s kthimeve t t investuarit,

por zotron m pak se gjysma e t drejtave t vots s tij.

B20 Sa m t mdha t jen ekspozimi apo t drejtat e nj investitori ndaj

ndryshueshmris s kthimeve, nga prfshirja e tij me nj t investuar, aq m

e madhe sht nxitja e investitorit pr t patur t drejta t mjaftueshme q i

japin fuqi. Prandaj, t paturit e nj ekspozimi t madh ndaj ndryshueshmris

s kthimeve sht nj tregues se investitori mund t ket fuqi. Megjithat,

shkalla e ekspozimit t investitorit, n vetvete, nuk prcakton nse nj

investitor ka fuqi mbi t investituarin.

B21 Kur faktort e prcaktuar n paragrafin B18 dhe treguesit e prcaktuar n

paragraft B19 dhe B20 trajtohen s bashku me t drejtat e nj investitori,

duhet t'i jepet m tepr rndsi evidencs s fuqis, t prshkruar n

paragrafin B18.

T drejtat thelbsore

B22 Nj investitor, n vlersimin nse ka fuqi, merr parasysh vetm t drejtat

thelbsore q lidhen me nj t investuar (zotruar nga investitori dhe t

tjert). Q nj e drejt t jet thelbsore, zotruesi duhet t ket aftsin

praktike pr ta ushtruar kt t drejt.

B23 Prcaktimi nse t drejtat jan thelbsore krkon gjykim, duke marr

parasysh t gjitha faktet dhe rrethanat. Faktort q merren parasysh pr t

br kt prcaktim, por pa qen t kufizuar vetm n ta, prfshijn,:

(a) Nse ka ndonj penges (ekonomike ose fardo tjetr) q e pengojn

zotruesin (apo zotruesit) pr ushtrimin e t drejtave. Shembuj t

pengesave t tilla prfshijn, por pa u kufizuar vetm n to:

(i) gjoba financiare dhe stimuj q do t ndalonin (ose frenonin)

zotruesin nga ushtrimi i t drejtave t tij.

(ii) nj mim i ushtrimit ose i konvertimit, q krijon nj penges

financiare, q do ta ndalonte (ose frenonte) zotruesin nga

ushtrimi i t drejtave t tij.


IFRS Foundation 16

(iii) afatet dhe kushtet q e bjn t pamundur ushtrimin e t

drejtave, pr shembull, kushtet q kufizojn tepr kohn e

ushtrimit t tyre.

(iv) mungesa e nj mekanizmi t qart, t arsyeshm n

dokumentet themeltare t nj t investuari ose n ligjet apo

rregulloret e zbatueshme q do ta lejonin zotruesin t

ushtronte t drejtat e veta.

(v) paaftsia e zotruesit t t drejtave pr t marr informacionin e

nevojshm, q t ushtroj t drejtat e veta.

(vi) pengesat ose stimujt operacionale q do t ndalonin (ose

frenonin) zotruesin nga ushtrimi i t drejtave t tij (p.sh.

mungesa e drejtuesve t tjer q duan, ose jan n gjendje t

ofrojn shrbime t specializuara apo t ofrojn shrbime dhe

t pranojn interesa t tjera t mbajtura nga drejtuesi n

detyr).

(vii) krkesat ligjore ose rregullatore q ndalojn zotruesin nga

ushtrimi i t drejtave t tij (p.sh. kur nj investitor i huaj sht i

ndaluar t ushtroj t drejtat e tij).

(b) Kur ushtrimi i t drejtave krkon marrveshje me m shum se nj pal,

ose kur t drejtat zotrohen nga m shum se nj pal, nse ka nj

mekanizm q i pajis kto pal me aftsin praktike pr t ushtruar t

drejtat e tyre n mnyr kolektive, nse ata zgjedhin t veprojn kshtu.

Mungesa e nj mekanizmi t till sht nj tregues se t drejtat nuk

mund t jen thelbsore. Sa m shum pal krkohet t bien dakord

pr t ushtruar t drejtat, aq m pak ka t ngjar q kto t drejta t

jen thelbsore. Megjithat, nj bord i drejtorve, antart e t cilit jan

t pavarur nga marrsi i vendimit, mund t shrbej si nj mekanizm

pr investitort e shumt q t veprojn kolektivisht n ushtrimin e t

drejtave t tyre. Prandaj, t drejtat pr heqje, q jan t zbatueshme

nga nj bord i pavarur i drejtorve, kan m shum gjasa t jen

thelbsore se n rastin kur t njjtat t drejta do t ushtroheshin

individualisht nga nj numr i madh investitorsh.

(c) Nse pala ose palt, q zotrojn t drejtat, do t prfitonin nga

ushtrimi i ktyre t drejtave. Pr shembull, zotruesi i t drejtave

potenciale t vots mbi nj t investuar (shih paragraft B47-B50) do t

marr parasysh mimin e ushtrimit ose t konvertimit t instrumentit.

Termat dhe kushtet e t drejtave potenciale t vots kan m shum

gjasa t jen thelbsore kur instrumenti sht n mjete monetare ose

investitori do t prfitonte pr arsye t tjera (p.sh. duke realizuar sinergji

midis investitorit dhe t investuarit) nga ushtrimi ose konvertimi i

instrumentit.

B24 Pr t qen thelbsore, t drejtat duhet, gjithashtu, t jen t ushtrueshme

kur krkohet t merren vendime n lidhje me drejtimin e veprimtarive e


17 IFRS Foundation

rndsishme. Zakonisht, q t drejtat t jen thelbsore duhet t ushtrohen

aktualisht. Megjithat, ndonjher t drejtat mund t jen thelbsore, edhe

pse ato nuk ushtrohen aktualisht.

Shembuj t zbatimit

Shembull 3

I investuari bn mbledhje vjetore t aksionarve n t cilat merren vendimet

pr t drejtuar veprimtarit e rndsishme. Mbledhja e ardhshme e

aksionarve sht parashikuar pas tet muajsh. Megjithat, aksionart q

individualisht ose kolektivisht zotrojn t paktn 5 pr qind t t drejtave t

vots mund t krkojn t bhet nj mbledhje e veant pr t ndryshuar

politikat ekzistuese mbi veprimtarit e rndsishme, por brja e nj krkese

pr t njoftuar aksionart e tjer do t thot se ky takim nuk mund t mbahet

pr t paktn 30 dit. Politikat mbi veprimtarit e rndsishme mund t

ndryshohen vetm n mbledhjet e veanta ose t planifikuara t

aksionarve. Kjo prfshin miratimin e shitjeve materiale t aktiveve, si dhe

kryerjen ose nxjerrjen jasht prdorimit t investimeve t rndsishme.

Modeli faktik i msiprm vlen pr shembujt 3A-3D t prshkruara m posht.

do shembull sht konsideruar si shembull i veant.

Shembull 3A

Nj investitor zotron shumicn e t drejtave t vots mbi t investuarin. T

drejtat e vots t investitorit jan thelbsore, sepse ai sht n gjendje t

marr vendime n lidhje me drejtimin e veprimtarive t rndsishme, kur

sht e nevojshme t bhet nj gj e till. Fakti se duhen 30 dit para se

investitori t ushtroj t drejtat e tij t vots, nuk e pengon at t ket

aftsin aktuale pr t drejtuar veprimtarit e rndsishme nga momenti q

ai sht aksionmbajts.

Shembull 3B


IFRS Foundation 18

Nj investitor sht pal n nj kontrat t ardhshme pr t bler shumicn

e aksioneve n t investuarin. Data e shlyerjes e kontrats s ardhshme

sht n 25 dit. Aksionart ekzistues nuk jan n gjendje t ndryshojn

politikat ekzistuese mbi veprimtarit e rndsishme pr shkak se nj takim i

veant nuk mund t mbahet pr t paktn 30 dit, moment n t cilin

kontrata e ardhshme do t jet shlyer. Kshtu, investitori zotron t drejta q

jan n thelb t njjta me ato t aksionarit kryesor n shembull 3A m lart

(dmth investitori q zotron kontratn e ardhshme mund t marr vendime

n lidhje me drejtimin e veprimtarive t rndsishme, kur sht e nevojshme

t bhet nj gj e till). Kontrata e ardhshme e investitorit sht nj e drejt

thelbsore, q i jep investitorit aftsin aktuale pr t drejtuar veprimtarit e

rndsishme prpara se kontrata e ardhshme t jet shlyer.

Shembull 3C

Nj investitor ka nj opsion thelbsor pr t bler shumicn e aksioneve t

t investuarit, q sht i ushtrueshm n 25 dit dhe sht plotsisht n

mjete monetare.I njjti prfundim do t arrihet si n shembull 3B.

Shembull 3D

Nj investitor sht pal n nj kontrat t ardhshme pr t bler shumicn

e aksioneve t t investuarit, pa t drejta t tjera t lidhura mbi t

investuarin. Data e shlyerjes e kontrats s ardhshme sht n gjasht

muaj. N dallim nga shembujt e msiprm, investitori nuk ka aftsin aktuale

t drejtoj veprimtarit e rndsishme. Aksionart ekzistues kan aftsin

aktuale pr t drejtuar veprimtarit e rndsishme, sepse ata mund t

ndryshojn politikat ekzistuese mbi to prpara se kontrata t jet shlyer.

B25 T drejtat thelbsore t ushtrueshme nga palt e tjera mund ta ndalojn nj

investitor t kontrolloj t investuarin me t cilin kto t drejta lidhen. Kto t

drejta thelbsore nuk krkojn q zotruesi t ket aftsin t ndrmarr

vendime. Pr sa koh q t drejtat nuk jan thjesht mbrojtse (shih paragraft

B26-B28), t drejtat thelbsore t zotruara nga palt e tjera mund ta

ndalojn investitorin t kontrolloj t investuarin edhe n qoft se t drejtat i

japin zotruesit vetm aftsin aktuale pr t miratuar ose bllokuar vendime

q lidhen me veprimtarit e rndsishme.

T drejtat mbrojtse

B26 N vlersimin, nse t drejtat i japin fuqi nj investitori mbi nj t investuar,

investitori do t vlersoj nse t drejtat e tij, dhe t drejtat e zotruara nga t

tjert, jan t drejta mbrojtse. T drejtat mbrojtse kan t bjn me

ndryshimet thelbsore n veprimtarit e nj t investuari ose zbatohen n


19 IFRS Foundation

rrethana t jashtzakonshme. Megjithat, jo t gjitha t drejtat, q zbatohen

n rrethana t jashtzakonshme ose jan t lidhura me ngjarje eventuale,

jan mbrojtse (shih paragraft B13 dhe B53).

B27 Meq t drejtat mbrojtse jan t prcaktuara pr t mbrojtur interesat e

zotruesit t tyre, pa i dhn fuqi ksaj pale mbi t investuarin, me t cilin

jan t lidhura kto t drejta, nj investitor q zotron vetm t drejta

mbrojtse nuk mund t ket fuqi ose t ndaloj nj pal tjetr nga t paturit

fuqi mbi nj t investuar (shih paragrafin 14).

B28 Shembujt e t drejtave mbrojtse prfshijn rastet e mposhtme, edhe pse

nuk kufizohen vetm n to:

(a) e drejta e nj huadhnsi pr t kufizuar nj huamarrs nga ndrmarrja

e veprimtarive q mund t ndryshojn n mnyr t ndjeshme rrezikun

e kredis t huamarrsit n dm t huadhnsit.

(b) t drejtn e nj pale, q zotron nj interes jo-kontrollues n nj t

investuar, pr t miratuar shpenzime kapitale m t mdha se

krkohet n rrjedhn e zakonshme t biznesit, ose pr t miratuar

emetimin e instrumenteve t kapitalit apo borxhit.

(c) t drejtn e nj huadhnsi pr t konfiskuar aktivet e nj huamarrsi,

n qoft se huamarrsi nuk prmbush kushtet e specifikuara t

ripagimit t huas.

Franshizat

B29 Nj marrveshje franshiz, n t ciln i investuari sht i franshizuari, shpesh

i jep franshizuesit t drejta q jan caktuar pr t mbrojtur markn e

franshizs. Marrveshjet franshiz, n mnyr tipike, i japin franshizuesit disa

t drejta pr t marr vendime n lidhje me operacionet e t franshizuarit.

B30 N prgjithsi, t drejtat e franshizuesit nuk kufizojn aftsin e palve,

prve rastit kur franshizuesi merr vendime q kan nj efekt t rndsishm

n kthimet e t franshizuarit. T drejtat q franshizuesi zotron n nj

marrveshje franshiz nuk sht e thn ti japin atij aftsin aktuale pr t

drejtuar veprimtarit, q n mnyr t ndjeshme, ndikojn n kthimet e t

franshizuarit.

B31 sht e nevojshme t bhet dallimi n mes t paturit aftsi aktuale pr t

marr vendime q ndikojn ndjeshm n kthimet e t franshizuarit dhe t

paturit aftsi pr t marr vendime q mbrojn markn e franshizs.

Franshizuesi nuk ka fuqi mbi t franshizuarin, nse palt e tjera kan t drejta

ekzistuese q u japin atyre aftsin aktuale pr t drejtuar veprimtari t

rndsishme t franshizs.

B32 Me hyrjen n marrveshje franshiz, i franshizuari ka marr nj vendim t

njanshm pr t operuar biznesin e tij n prputhje me kushtet e

marrveshjes franshiz, por pr llogari t vet.


IFRS Foundation 20

B33 Kontrolli mbi vendime t tilla themelore, si forma ligjore e t franshizuarit dhe

struktura e tij e financimit, mund t prcaktohet nga pal prve franshizuesit

dhe mund t ndikoj ndjeshm n kthimet e t franshizuarit. Sa m i ult t

jet niveli i mbshtetjes financiare q jepet nga franshizuesi dhe sa m i ult

ekspozimi i franshizuesit ndaj ndryshueshmris s kthimeve nga i

franshizuari, aq m tepr ka gjasa q franshizuesi zotron vetm t drejta

mbrojtse.

T drejtat e vots

B34 Shpesh nj investitor ka aftsin aktuale, nprmjet t drejtave t vots ose

t ngjashme me to, pr t drejtuar veprimtarit e rndsishme. Nj investitor

merr parasysh krkesat n kt seksion (paragraft B35-B50), nse

veprimtarit e rndsishme t nj t investuari jan t drejtuara me an t t

drejtave t vots.

Fuqia me shumicn e t drejtave t vots

B35 Nj investitor, q zotron m shum se gjysmn e t drejtave t vots t nj

t investuari, ka fuqi n situatat e mposhtme, me prjashtim t rastit kur

zbatohen paragrafi B36 ose paragrafi B37:

(a) veprimtarit e rndsishme drejtohen nga nj vot e zotruesit t

shumics s t drejtave t vots, ose

(b) shumica e antarve t organit qeveriss, q drejton veprimtarit e

rndsishme, jan emruar me nj vot t zotruesit t shumics t t

drejtave t vots.

Shumica e t drejtave t vots, por pa patur fuqi

B36 Pr nj investitor q zotron m shum se gjysmn e t drejtave t vots t

nj t investuari, q t ket fuqi mbi t, t drejtat e vots t investitorit duhet

t jen thelbsore, n prputhje me paragraft B22-B25, dhe duhet ti japin

investitorit aftsin aktuale pr t drejtuar veprimtarit e rndsishme, t cilat

shpesh jan si rezultat i prcaktimit t politikave operative dhe t financimit.

Nse nj njsi ekonomike zotron t drejta ekzistuese, q i japin ksaj njsie

t drejtn t drejtoj veprimtarit e rndsishme, dhe q njsia nuk sht nj

agjent i investitorit, investitori nuk ka fuqi mbi t investuarin.

B37 Nj investitor nuk ka fuqi mbi nj t investuar, edhe pse investitori zotron

shumicn e t drejtave t vots tek i investuari, kur kto t drejta t vots nuk

jan thelbsore. Pr shembull, nj investitor q ka m shum se gjysmn e t

drejtave t vots te nj i investuar nuk mund t ket fuqi nse veprimtarit e

rndsishme jan subjekt i drejtimit nga nj qeveri, gjykat, administrator,

administrator i prkohshm, likuidator ose rregullator.


21 IFRS Foundation

Fuqia pa patur nj shumic t t drejtave t vots

B38 Nj investitor mund t ket fuqi edhe n qoft se ai zotron m pak se nj

shumic t drejtash t vots te nj i investuari. Nj investitor mund t ket fuqi

duke zotruar m pak se shumica e t drejtave t vots t nj t investuari,

pr shembull, nprmjet:

(a) nj marrveshje kontraktuale midis investitorit dhe zotruesve t tjer t

votave (shih paragrafin B39);

(b) t drejtat q rrjedhin nga marrveshjet e tjera kontraktuale (shih

paragrafin B40);

(c) t drejtat e vots t investitorit (shih paragraft B41B45);

(d) t drejtat potenciale t vots (shih paragraft B47B50); ose

(e) nj kombinim i pikave (a)(d).

Marrveshja kontraktuale me zotruesit e tjer t votave

B39 Nj marrveshje kontraktuale ndrmjet nj investitori dhe zotruesve t tjer t votave mund ti jap investitorit t drejtn t ushtroj t drejtn e

vots, n mnyr t mjaftueshme, pr t'i dhn fuqi atij, edhe nse investitori nuk ka t drejt vote t mjaftueshme pr ti dhn atij fuqi pa marrveshje kontraktuale. Megjithat, nj marrveshje kontraktuale

mund t siguroj q investitori ti udhheq zotruesit e tjer t vots se si t votojn, q ti japin mundsi atij t marr vendime n lidhje me veprimtarit rndsishme.

T drejtat nga marrveshjet e tjera kontraktuale

B40 T drejtat e tjera t vendimmarrjes, n kombinim me t drejtat e vots,

mund ti japin investitorit aftsin aktuale pr t drejtuar veprimtarit rndsishme. Pr shembull, t drejtat e specifikuara n nj marrveshje kontraktuale n kombinim me t drejtat e vots mund t jen

mjaftueshm pr ti dhn nj investitori aftsin aktuale pr t drejtuar proceset e prodhimit t nj t investuari apo pr t drejtuar veprimtari t tjera operative ose financimi t nj t investuari q n mnyr t

ndjeshme ndikojn n kthimet e t investuarit. Megjithat, n munges t do t drejtash t tjera, varsia ekonomike e nj t investuari nga

investitori (t tilla si marrdhniet e nj furnizuesi me konsumatorin

kryesor t tij) nuk e bn investitorin t ket fuqi mbi t investuarin.


IFRS Foundation 22

T drejtat e vots s investitorit

B41 Nj investitor, me m pak se shumicn e t drejtave t vots, zotron t drejta

q jan t mjaftueshme pr ti dhn atij fuqi, kur ai ka aftsin praktike pr t

drejtuar veprimtarit e rndsishme n mnyr t njanshme.

B42 N vlersimin nse t drejtat e vots t nj investitori jan t mjaftueshme pr ti dhn atij fuqi, nj investitor merr parasysh t gjitha faktet dhe rrethanat, duke prfshir:

(a) madhsin e zotrimit t t drejtave t vots nga ana e investitorit n

krahasim me madhsin dhe shprndarjen e zotrimeve t zotruesve

t tjer t votave, duke vn n dukje se:

(i) sa m shum t drejta vote t zotroj investitori, aq m shum

ka t ngjar q ai t ket t drejta ekzistuese q i japin atij

aftsi aktuale pr t drejtuar veprimtarit e rndsishme;

(ii) sa m shum t drejta t vots zotron nj investitor n

krahasim me zotruesit e tjer t votave, aq m shum ka gjasa

q investitori t ket t drejta ekzistuese q i japin atij aftsin

aktuale pr t drejtuar veprimtari e rndsishme;

(iii) sa m shum pal do t duheshin t vepronin s bashku pr

tiu kundrvn me vota investitorit, aq m shum ka t ngjar

q investitori t ket t drejta ekzistuese q i japin atij aftsin

aktuale pr t drejtuar veprimtari t rndsishme;

(b) t drejtat potenciale t vots zotrohen nga investitori, zotruesit e tjer

t vots ose palt e tjera (shih paragraft B47B50);

(c) t drejtat q rrjedhin nga marrveshjet e tjera kontraktuale (shih

paragrafin B40); dhe

(d) fardo faktesh dhe rrethanash shtes q tregojn se investitori ka ose nuk ka aftsin aktuale pr t drejtuar veprimtarit e

rndsishme, n kohn q krkohet t merren vendime, duke prfshir

sistemet e votimit n mbledhjet e aksionarve t mparshm.

B43 Kur drejtimi i veprimtarive t rndsishme prcaktohet me votn e shumics

dhe nj investitor zotron t drejta, n mnyr t konsiderueshme m shum

se do zotrues tjetr ose grup i organizuar zotruesish, dhe aksionmbajtsit

e tjer kan nj shprndarje t gjer, mund t jet e qart q investitori ka

fuqi mbi t investuarin, pasi jan marr parasysh vetm faktort e renditur n

paragrafin 42 (a) - (c).


23 IFRS Foundation

Shembuj zbatimi

Shembull 4

Nj investitor blen 48 pr qind t t drejtave t vots t nj t investuari. T

drejtat e mbetura t vots zotrohen nga mijra aksionar, ku asnjri prej

tyre, n mnyr individuale, nuk zotron m shum se 1 pr qind t t

drejtave t vots. Asnj nga aksionart nuk ka ndonj marrveshje pr tu

konsultuar me ndonj nga t tjert apo pr t marr vendime kolektive. Gjat

vlersimit t proporcionit t t drejtave t vots q blen, mbi bazn e

madhsis relative t aksionmbajtsve t tjer, investitori ka prcaktuar se

nj interes prej 48 pr qind do t ishte i mjaftueshm pr ti siguruar atij

kontrollin. N kt rast, n baz t madhsis absolute t zotrimit t tij dhe

madhsis relative t aksionmbajtsve t tjer, investitori arrin n

prfundimin se ai ka nj interes t mjaftueshm dominues t vots pr t

plotsuar kriterin e fuqis, pa qen nevoja t merret parasysh do evidenc

tjetr n lidhje me fuqin.

Shembull 5

Investitori A zotron 40 pr qind t t drejtave t vots t nj t investuari,

ndrsa secili nga dymbdhjet investitort e tjer zotron 5 pr qind t t

drejtave t vots. Nj marrveshje aksionmbajtsish i jep investitorit A t

drejtn t emroj, shkarkoj dhe t vendos shprblimin e drejtimit q

sht prgjegjs pr drejtimin e veprimtarive e rndsishme. Pr t

ndryshuar marrveshjen sht e nevojshme dy t tretat e vots s shumics

t aksionarve. N kt rast, investitori A arrin n prfundimin se madhsia

absolute e zotrimit t investitorit dhe madhsia relative e aksionmbajtsve

t tjer nuk jan prfundimtare n prcaktimin nse investitori zotron t

drejta t mjaftueshme pr ti dhn fuqi. Megjithat, investitori A konstaton

se e drejta e tij kontraktuale pr t emruar, shkarkuar dhe vendosur

shprblimin e drejtimit sht e mjaftueshme pr t arritur n prfundimin se

ai ka fuqi mbi t investuarin. Fakti q investitori A nuk ka mundur ta ushtroj

kt t drejt ose fakti q investitori A sht duke e ushtruar t drejtn e tij

pr t zgjedhur, emruar ose shkarkuar persona t drejtimit, nuk do t

merret parasysh gjat vlersimit nse investitori A ka fuqi.


IFRS Foundation 24

B44 N situata t tjera, mund t jet e qart se nj investitor nuk ka fuqi pasi t

jen marr parasysh vetm faktort e renditur n paragrafin B42 (a) - (c).

Shembull zbatimi

Shembulli 6

Investitori A zotron 45 prqind t t drejtave t vots t nj t investuari.

Dy investitor t tjer zotrojn secili nga 26 pr qind t t drejtave t vots

te i investuari. T drejtat e mbetura t vots zotrohen nga tre aksionar t

tjer, secili ka 1 pr qind. Nuk ka marrveshje t tjera q ndikojn n

vendimmarrje. N kt rast, madhsia e interesit t investitorit dhe madhsia

tij n krahasim me at t aksionmbajtsve t tjer jan t mjaftueshme pr

t arritur n prfundimin se investitori A nuk ka fuqi. Vetm dy investitort e

tjer do t duhej t bashkpunonin pr t qen n gjendje t mos lejojn nj

investitor t drejtoj veprimtarit e rndsishme t t investuarit.

B45 Megjithat, faktort e renditur vetm n paragrafin B42 (a) - (c) nuk mund t

jen prfundimtar. N qoft se nj investitor, duke konsideruar kta faktor,

nuk e ka t qart nse ka fuqi, ai do t marr parasysh fakte dhe rrethana t

tjera, t tilla si nse aksionart e tjer jan pasiv n natyr, si demonstrohet

nga sistemi i votimit n mbledhjet e aksionarve t mparshm. Kjo prfshin

vlersimin e faktorve t prcaktuar n paragrafin B18 dhe treguesve n

paragraft B19 dhe B20. Sa m pak t drejta t zotroj investitori dhe sa m

i vogl numri i palve q do t duhet t veprojn s bashku pr tiu

kundrvn investitorit, aq m shum duhen mbajtur parasysh faktet dhe

rrethanat shtes pr t vlersuar nse t drejtat e investitorit jan t

mjaftueshme pr ti dhn atij fuqi. Kur faktet dhe rrethanat n paragraft

B18-B20 konsiderohen s bashku me t drejtat e investitorit, do ti jepet m

tepr rndsi evidencs mbi fuqin n paragrafin B18, se sa treguesve t

fuqis n paragraft B19 dhe B20.

Shembuj zbatimi

Shembull 7


25 IFRS Foundation

Nj investitor zotron 45 prqind t t drejtave t vots t nj t investuari.

Njmbdhjet aksionar t tjer zotrojn secili nga 5 pr qind t t drejtave

t vots t t investuarit. Asnj nga aksionart nuk ka marrveshje

kontraktuale pr tu konsultuar me t tjer apo pr t marr vendime

kolektive. N kt rast, madhsia absolute e zotrimit t investitorit dhe

madhsia relative vetm e aksionarve t tjer nuk jan prfundimtare n

prcaktimin nse investitori zotron t drejta t mjaftueshme pr ti dhn

atij fuqi mbi t investuarin. Fakte dhe rrethana t tjera do t merreshin

parasysh si nj evidenc q investitori ka ose nuk ka fuqi.

Shembull 8

Nj investitor zotron 35 pr qind t t drejtave t vots t nj t investuari.

Tre aksionart e tjer zotrojn secili nga 5 pr qind t t drejtave t vots t

t investuarit. T drejtat e mbetura zotrohen nga nj numr aksionarsh t

tjer. Asnjeri prej tyre, n mnyr individuale, nuk zotron m shum se 1

pr qind t t drejtave. Asnj prej aksionarve nuk ka marrveshje pr tu

konsultuar me t tjert apo t marr vendime kolektive. Vendimet n lidhje

me veprimtarit e rndsishme t t investituarit krkojn miratimin me nj

shumic votash t mbledhura n mbledhjet prkatse t aksionarve n

mbledhjet e fundit t aksionarve t rndsishm jan mbledhur 75 pr qind

e t drejtave t vots t t investuarit. N kt rast, pjesmarrja aktive e

aksionarve t tjer n mbledhjet e fundit t aksionarve tregon se

investitori nuk do t kishte aftsin praktike pr t drejtuar veprimtarit e

rndsishme n mnyr t njanshme, pavarsisht nse investitori ka

drejtuar veprimtarit e rndsishme meq nj numr i mjaftueshm i

aksionarve t tjer votuan n t njjtn mnyr si ai.

B46 Nse nuk sht e qart q investitori ka fuqi, pasi merren parasysh faktort e

renditur n paragrafin B42 (a) - (d), investitori nuk ka kontroll mbi t

investuarin.

T drejtat potenciale t vots

B47 Gjat vlersimit t kontrollit, nj investitor merr parasysh t drejtat e tij

potenciale t vots, si dhe t drejtat potenciale t zotruara nga palt e tjera,

pr t prcaktuar nse ai ka fuqi. T drejtat potenciale t vots jan t drejta

pr t siguruar t drejtat e vots t nj t investuari, t tilla si ato q rrjedhin

nga instrumentet e konvertueshme ose opsionet, duke prfshir kontratat e

ardhshme. Kto t drejta potenciale t vots merren parasysh vetm nse t

drejtat jan thelbsore (shih paragraft B22B25).

B48 Kur gjykohet pr t drejtat potenciale t vots, nj investitor do t marr

parasysh qllimin dhe prcaktimin e instrumentit, si dhe qllimin dhe

prcaktimin e do prfshirje tjetr q investitori ka me t investuarin. Kjo

prfshin nj vlersim t termave t ndryshme dhe kushteve t instrumentit si


IFRS Foundation 26

dhe t pritshmrive t dukshme t investitorit, motivet dhe arsyet pr t rn

dakord me kto terma dhe kushte.

B49 Nse investitori zotron edhe t drejta t vots ose t drejta t tjera t

vendimmarrjes, q lidhen me veprimtarit e t investuarit, investitori vlerson

nse kto t drejta, n kombinim me t drejtat potenciale t vots, i japin atij

fuqi.

B50 T drejtat potenciale thelbsore t vots vetm, ose n kombinim me t drejta

t tjera, mund ti japin investitorit aftsin aktuale pr t drejtuar veprimtarit

e rndsishme. Pr shembull, kjo ka t ngjar t jet rasti kur nj investitor

zotron 40 pr qind t t drejtave t vots t nj t investuari dhe, n

prputhje me paragrafin B23, zotron t drejtat thelbsore q rrjedhin nga

opsionet pr t bler nj 20 prqind tjetr t t drejtave t vots.

Shembuj zbatimi

Shembull 9

Investitori A zotron 70 pr qind t t drejtave t vots t nj t investuari.

Investitori B zotron 30 prqind t t drejtave t vots t t investuarit, si dhe

nj opsion pr t bler gjysmn e t drejtave t investitorit A. Opsioni sht i

ushtrueshm pr dy vitet e ardhshme me nj mim t caktuar q sht

thellsisht pa mjete monetare (dhe pritet t mbetet kshtu pr kt periudh

dy-vjeare). Investitori A sht duke i ushtruar t drejtat e tij dhe sht duke

drejtuar n mnyr aktive veprimtarit e rndsishme t t investuarit. N

kt rast, investitori A ka t ngjar t plotsoj kriterin e fuqis, sepse ai

duket se ka aftsin aktuale pr t drejtuar veprimtarit e rndsishme.

Megjithse investitori B ka aktualisht opsione t ushtrueshme pr t bler t

drejta shtes t vots (q, nse ushtrohen, do t'i jepnin atij nj shumic t

drejtash t t investuarit), termat dhe kushtet q lidhen me kto opsione jan

t tilla q opsionet nuk konsiderohen si thelbsore.

Shembull 10


27 IFRS Foundation

Investitori A dhe dy investitor t tjer zotrojn secili nj t tretn e t

drejtave t vots t nj t investuari. Aktiviteti i biznesit t t investuarit sht

i lidhur ngusht me investitorin A. Prve instrumenteve t kapitalit neto,

investitori A ka, gjithashtu, instrumente borxhi q jan t konvertueshme n

aksione t zakonshme t t investuarit, n do koh, me nj mim t caktuar

q sht pa mjete monetare (por jo plotsisht pa mjete monetare). Nse

borxhi konvertohet, investitori A do t zotronte 60 pr qind t t drejtave t

vots t t investuarit. Investitori A do t prfitonte nga realizimi i sinergjive,

nse instrumentet e borxhit do t konvertoheshin n aksione t zakonshme.

Investitori A ka fuqi mbi t investuarin, sepse ai zotron t drejtat e vots t

t investuarit s bashku me t drejtat potenciale thelbsore t vots q i

japin atij aftsin aktuale pr t drejtuar veprimtarit e rndsishme.

Fuqia kur t drejtat e vots ose t drejta t ngjashme me to nuk

kan nj efekt t rndsishm n kthimet e t investuarit

B51 N vlersimin e qllimit dhe t konceptimit t nj t investuari (shih paragraft

B5-B8), nj investitor do t marr n konsiderat prfshirjen dhe vendimet e

bra n fillimet e t investuarit, si pjes e konceptimit t tij dhe vlersimit nse

termat e transaksionit dhe karakteristikat e prfshirjes i sigurojn investitorit t

drejtat, q jan t mjaftueshme pr ti dhn atij fuqi. Vetm t qnurit i

prfshir n konceptimin e nj t investuari nuk sht e mjaftueshme pr ti

siguruar kontrollin investitorit. Megjithat, prfshirja n konceptim mund t

tregoj se investitori ka patur mundsin t siguroj t drejta q jan t

mjaftueshme pr ti dhn atij fuqi mbi t investuarin.

B52 Prve ksaj, nj investitor do t marr parasysh marrveshjet kontraktuale t

tilla si t drejtat e blerjes, t drejtat e kthimit dhe t drejtat e likuidimit t

vendosura n fillimet e t investuarit. Kur kto marrveshje kontraktuale

prfshijn veprimtari q jan t lidhura ngusht me t investuarin, ather

kto veprimtari jan, n thelb, nj pjes integrale e veprimtarive t

prgjithshme t t investuarit, edhe pse ato mund t jen prtej kufijve ligjore

t tij. Prandaj, t drejtat e qarta ose t nnkuptuara t vendimmarrjes, t

prfshira n marrveshjet kontraktuale, q jan t lidhura ngusht me t

investuarin, duhet t konsiderohen si veprimtari t rndsishme gjat

prcaktimit t fuqis mbi t investuarin.

B53 Pr disa t investuar, veprimtarit e rndsishme kryhen vetm ather kur

krijohen rrethana ose ndodhin ngjarje t veanta. I investuari mund t jet

konceptuar n mnyr t till q drejtimi i veprimtarive t tij dhe kthimet e tyre

jan t paracaktuara, nse dhe prderisa lindin apo ndodhin kto rrethana

ose ngjarje t veanta. N kt rast, vetm vendimet n lidhje me veprimtarit

e t investuarit, kur krijohen kto rrethana ose ndodhin kto ngjarje, mund t

ndikojn n mnyr t ndjeshme n kthimet e tij dhe kshtu t jen veprimtari

t rndsishme. Rrethanat apo ngjarjet nuk duhet t ken ndodhur pr shkak

t nj investitori q ka aftsin ti marr kto vendime pr t patur fuqi. Fakti


IFRS Foundation 28

se e drejta pr t marr vendime sht e kushtzuar nga rrethanat q lindin

apo ngjarja q ndodh, n vetvete, i bjn mbrojtse kto t drejta.

Shembuj zbatimi

Shembull 11

Si sht specifikuar n dokumentet themeluese t tij, i vetmi aktivitet i

biznesit i nj t investuari sht t blej llogari t arktueshme dhe tu

shrbej atyre n mnyr t prditshme n emr t investitorve t tij.

Shrbimi mbi baz ditore prfshin mbledhjen dhe kalimin e pagesave t

principalit dhe interesit kur ato kryhen. Me mospagimin e nj llogarie t

arktueshme, i investuari automatikisht ia kthen vemas at nj investitori,

si sht rn dakord n nj marrveshje t ktij lloji t lidhur n mes

investitorit dhe t investuarit. E vetmja veprimtari e rndsishme sht

menaxhimi i llogarive t arktueshme n rast vonese, sepse kjo sht e

vetmja veprimtari q mund t ndikoj n mnyr t ndjeshme n kthimet e t

investuarit. Menaxhimi i arktimeve para se pagesa t mos bhet nuk sht

nj veprimtari e rndsishme, ngaq nuk krkon t merren vendime

thelbsore q mund t ndikojn ndjeshm mbi kthimet e t investuarit

veprimtarit para mospagimit jan t paracaktuara dhe qndrojn vetm n

mbledhjen e flukseve monetare kur ato paguhen dhe kalimin e tyre tek

investitort. Prandaj, vetm e drejta e investitorve pr t drejtuar aktivet n

rast t vonesave n pages duhet t merret parasysh gjat vlersimit t

veprimtarive t prgjithshme t t investuarit, q ndikojn ndjeshm tek

kthimet e tij. N kt shembull, caktimi i t investuarit siguron q investitori

ka autoritetin e vendimmarrjes mbi veprimtarit, q ndikojn ndjeshm n

kthimet, pikrisht n kohn q krkohet ky autoritet. Kushtet e marrveshjes

s kthimit jan pjes prbrse e transaksionit t prgjithshm dhe e krijimit

t t investuarit. Prandaj, termat e marrveshjes, s bashku me dokumentet

themeltare t t investuarit ojn n prfundimin se investitori ka fuqi mbi t

investuarin, edhe pse investitori ka pronsin e llogarive t arktueshme

vetm n rastin kur ka vonesa n pages dhe menaxhon llogarit e

arktueshme prtej kufijve ligjore t t investuarit.

Shembull 12


29 IFRS Foundation

Aktivet e vetme t nj t investuari jan llogarit e arktueshme. Kur sht

gjykuar pr qllimin dhe konceptimin e t investuarit, sht prcaktuar q

veprimtaria e vetme e rndsishme sht menaxhimi i llogarive t

arktueshme deri n rast mospagese. Pala, q ka aftsin pr t menaxhuar

mospagimin e llogarive t arktueshme, ka fuqi mbi t investuarin,

pavarsisht nse ndonj nga huamarrsit nuk ka paguar n koh.

B54 Nj investitor mund t ket nj angazhim t qart ose t nnkuptuar q t

siguroj se nj i investuar vazhdon t veproj si sht konceptuar. Ky

angazhim mund t rris ekspozimin e investitorit ndaj ndryshueshmris s

kthimeve dhe n kt mnyr t nxis m tej investitorin pr t marr t drejta

t mjaftueshme q ti japin fuqi. Prandaj, nj angazhim pr t siguruar q nj i

investuar vepron sikurse sht konceptuar mund t jet nj tregues se

investitori ka fuqi, por nj gj e till as nuk i jep fuqi nj investitori, as nuk e

pengon nj pal tjetr t ket fuqi.

Ekspozimi ndaj kthimeve t ndryshueshme ose t

drejtat mbi to nga nj i investuar

B55 Gjat vlersimit nse nj investitor ka kontrollin mbi nj t investuar,

investitori prcakton nse sht i ekspozuar ndaj kthimeve t ndryshueshme apo zotron t drejta mbi to, nga prfshirja e tij me t investuarin.

B56 Kthimet e ndryshueshme jan kthime q nuk jan fikse dhe kan mundsi t ndryshojn si rezultat i performancs t nj t investuari. Kthimet e ndryshueshme mund t jen vetm pozitive, vetm negative

apo njhersh pozitive dhe negative (shih paragrafin 15). Nj investitor vlerson nse kthimet nga nj i investuar jan t ndryshueshme dhe sa jan t ndryshueshme, n baz t prmbajtjes s marrveshjes dhe

pavarsisht nga forma ligjore e kthimeve. Pr shembull, nj investitor mund t zotroj nj obligacion me pagesa interesi fikse. Pagesat fikse t interesit jan kthime t ndryshueshme pr qllime t ktij SNRF-je,

sepse ato jan subjekt i rrezikut t mospagimit dhe e ekspozojn investitorin ndaj rrezikut t kredis t emetuesit t obligacionit. Madhsia e ndryshueshmris (dmth sa t ndryshueshme jan kto kthime) varet

nga rreziku i kredis s obligacionit. N mnyr t ngjashme, tarifat fikse t performancs pr administrimin e aktiveve t nj t investuari jan kthime t ndryshueshme, sepse ato e ekspozojn investitorin ndaj

rrezikut t performancs t t investuarit Madhsia e ndryshueshmris varet nga aftsia e t investuarit pr t gjeneruar t ardhura t mjaftueshme pr t paguar tarifn.

B57 Shembuj t kthimeve prfshijn:

(a) dividendt, shprndarjet e tjera t prfitimeve ekonomike nga nj i investuar (p.sh. interesi nga letrat me vler t borxhit t emetuara


IFRS Foundation 30

nga ana e t investuarit) dhe ndryshimet n vlern e investimeve t

investitorit tek ky i investuar.

(b) shprblimi pr aktive apo pasive shrbimi t t investuarit, tarifat dhe ekspozimi ndaj humbjes nga dhnie kredie ose mbshtetje

likuiditeti, interesat e mbetur n aktivet e t investuarit dhe pasivet nga likuidimi i ktij t investuari, prfitimet tatimore, si dhe qasja q nj investitor ka n likuiditetin e ardhshm nga prfshirja e tij me nj

t investuar.

(c) kthimet q nuk jan t vlefshme pr zotruesit e tjer t interesit. Pr shembull, nj investitor mund t prdor aktivet e tij n

kombinim me aktivet e t investuarit, si n rastin e kombinimit t funksioneve operative pr t arritur ekonomit e shkalls, kursimet n kosto, t siguruarit nga t tjer t produkteve t rralla,

mundsis pr t hyr ose prdorur njohurit e zotruara ose kufizimit t disa operacioneve apo aktiveve, pr t rritur vlern e aktiveve t tjera t investitorit.

Lidhja midis fuqis dhe kthimeve

Fuqia e deleguar

B58 Kur nj investitor me t drejta t vendimmarrjes (nj vendimmarrs) vlerson nse ai kontrollon nj t investuar, ather do t prcaktoj nse ai sht kryesori apo nj agjent. Nj investitor do t prcaktoj nse

nj njsi tjetr ekonomike, me t drejta t vendimmarrjes, sht duke vepruar si nj agjent pr investitorin. Nj agjent sht pal e angazhuar kryesisht pr t vepruar n emr dhe pr t mirn e nj pale apo palve

tjetr ( njsia kryesore ose njsit kryesore) dhe pr kt arsye nuk ka kontroll mbi t investuarin, kur ushtron autoritetin e tij t vendimmarrjes (shih paragraft 17 dhe 18). Kshtu, nganjher fuqia e nj njsie

kryesore mund t zotrohet dhe t ushtrohet nga nj agjent, por n emr t saj. Nj vendimmarrs nuk sht nj agjent, thjesht pr faktin se palt e tjera mund t prfitojn nga vendimet q ai merr.

B59 Nj investitor mund t'ia delegoj autoritetin e tij t vendimmarrjes nj agjenti n disa shtje t caktuara apo n t gjitha veprimtarit e rndsishme. Gjat vlersimit nse ka kontroll mbi nj t investuar,

investitori duhet t trajtoj t drejtat e vendimmarrjes, t deleguara tek agjenti i tij, si t mbajtura drejtprdrejt nga vet ai. N situata kur ka m shum se nj njsi kryesore, secila prej tyre do t vlersoj nse ka fuqi

mbi t investuarin duke marr parasysh krkesat n paragraft B5-B54. Paragraft B60-B72 japin udhzime n prcaktimin nse nj vendimmarrs sht nj agjent apo kryesori.

B60 N prcaktimin nse sht nj agjent, nj vendimmarrs do t marr n konsiderat marrdhniet e prgjithshme midis atij vet dhe t investuarit


31 IFRS Foundation

dhe palve t tjera t prfshira me t investuarin, n veanti t gjith

faktort n vijim:

(a) shtrirjen e autoritetit t vendimmarrjes s tij mbi t investuarin (paragraft B62 dhe B63).

(b) t drejtat q zotrohen nga palt e tjera (paragraft B64B67).

(c) shprblimin q i takon n prputhje me marrveshjen e shprblimit (s) (paragraft B68B70).

(d) ekspozimin e vendimmarrsit ndaj ndryshueshmris s kthimeve nga interesat e tjera q zotron te i investuari (paragraft B71 dhe B72).

Secilit prej faktorve do ti jepet rndsi e ndryshme n baz t fakteve dhe rrethanave t veanta.

B61 Prcaktimi nse nj vendimmarrs sht nj agjent krkon nj vlersim

t t gjith faktorve t prmendur n paragrafin B60, prvese nj pal e vetme zotron t drejtat thelbsore pr t hequr vendimmarrsin (t drejtat e heqjes) dhe mund ta heq at pa ndonj arsye (shih paragrafin

B65).

Shtrirja e autoritetit t vendimmarrjes

B62 Shtrirja e autoritetit t vendimmarrjes vlersohet duke marr n konsiderat:

(a) veprimtarit q jan t lejuara n baz t marrveshjes

(marrveshjeve) s vendimmarrjes dhe t specifikuara me ligj, dhe

(b) gjykimit se vendimmarrsi ka qen kur jan marr vendimet n lidhje me kto veprimtari.

B63 Nj vendimmarrs do t marr n konsiderat qllimin dhe konceptimin e t investuarit, rreziqet ndaj t cilave i investuari sht konceptuar t jet i ekspozuar, rreziqet q planifikohen tu kalojn palve t prfshira dhe

nivelin e prfshirjes q vendimmarrsi ka n konceptimin e nj t investuari. Pr shembull, nse nj vendimmarrs sht prfshir ndjeshm n konceptimin e t investuarit (duke prfshir edhe

prcaktimin e fushs s autoritetit t vendimmarrjes), kjo prfshirje mund t tregoj se vendimmarrsi ka patur mundsi dhe nxitje t fitoj t drejtat

q i sigurojn vendimmarrsit aftsin pr t drejtuar veprimtarit e

rndsishme.

T drejtat e zotruara nga palt e tjera

B64 T drejtat thelbsore, q zotrohen nga palt e tjera, mund t ndikojn n aftsin e vendimmarrsit pr t drejtuar veprimtarit e rndsishme


IFRS Foundation 32

t nj t investuari. T drejtat thelbsore t heqjes ose t drejta t tjera

mund t tregojn se vendimmarrsi sht nj agjent.

B65 Kur nj pal e vetme zotron t drejtat thelbsore t heqjes dhe mund ta heq vendimmarrsin pa arsye, duke u marr si nj rast i veant, nj gj

e till sht e mjaftueshme pr t arritur n prfundimin se vendimmarrsi sht nj agjent. Nse m shum se njra pal zotron t drejta t tilla (dhe asnj pal n mnyr individuale nuk mund t heq

vendimmarrsin pa rn dakord me palt e tjera), kto t drejta, n mnyr t veuar, nuk jan prfundimtare n prcaktimin se nj vendimmarrs vepron kryesisht n emr dhe pr dobi t t tjerve.

Prve ksaj, sa m i madh t jet numri i palve q krkohen pr t vepruar s bashku n ushtrimin e t drejtave pr t hequr nj vendimmarrs, dhe sa m e madhe t jet madhsia e interesave t tjera

ekonomike (pra shprblimi dhe interesat e tjera) t vendimmarrsit, si dhe ndryshueshmria e lidhur me to, aq m pak rndsi duhet ti kushtohet ktij faktori.

B66 T drejtat thelbsore q zotrohen nga palt e tjera, q kufizojn lirin e nj vendimmarrsi, do t konsiderohen n mnyr t ngjashme me t drejtat e heqjes, kur t vlersohet nse vendimmarrsi sht nj agjent.

Pr shembull, nj vendimmarrs, q krkohet t marr miratimin nga nj numr i vogl palsh t tjera pr veprimet e tij, n prgjithsi, sht nj agjent. (Shih paragraft B22-B25 pr udhzim shtes mbi t drejtat dhe

nse ato jan thelbsore.)

B67 Shqyrtimi i t drejtave t zotruara nga palt e tjera do t prfshij nj vlersim t fardo t drejtash q ushtrohen nga bordi i drejtorve (ose organ tjetr qeveriss) t nj t investuari dhe t efektit t tyre n

autoritetin e vendimmarrjes (shih paragrafin B23(b)).

Shprblimi

B68 Sa m e madhe t jet madhsia dhe ndryshueshmria e lidhur me shprblimin e vendimmarrsit, n krahasim me kthimet e pritshme nga veprimtarit e t investuarit, aq m shum gjasa ka q vendimmarrsi t

jet kryesori.

B69 N prcaktimin nse sht nj kryesor ose nj agjent, vendimmarrsi do t marr gjithashtu n konsiderat nse ekzistojn kushtet e mposhtme:

(a) Shprblimi i vendimmarrsit sht n prpjestim t drejt me

shrbimet e ofruara.

(b) Marrveshja e shprblimit prfshin vetm afatet, kushtet ose

shumat q zakonisht paraqiten n marrveshjet pr shrbime t ngjashme dhe shkalln e aftsive t negociuara n baz palsh t palidhura me njra-tjetrn.

B70 Nj vendimmarrs nuk mund t jet nj agjent po t mos ekzistojn

kushtet e vendosura n paragrafin B69 (a) dhe (b). Megjithat, plotsimi i


33 IFRS Foundation

ktyre kushteve n mnyr t veuar nuk sht i mjaftueshm pr t

arritur n prfundimin se nj vendimmarrs sht nj agjent.

Ekspozimi ndaj ndryshueshmris s kthimeve nga interesa t tjera

B71 Nj vendimmarrs q zotron interesa t tjera te nj i investuar (p.sh. investimet te nj i investuar ose jep garanci n lidhje me performancn e t investuarit), do t marr parasysh ekspozimin ndaj ndryshueshmris

s kthimeve nga kto interesa n vlersimin nse ai sht nj agjent. Zotrimi i interesave t tjera te nj i investuar tregon se vendimmarrsi mund t jet nj kryesor.

B72 N vlersimin e ekspozimit t tij ndaj ndryshueshmris s kthimeve nga

interesat e tjera te i investuari, nj vendimmarrs do t marr parasysh

n vijim:

(a) sa m e madhe sht madhsia dhe ndryshueshmria e lidhur me interesat e tij ekonomike, duke marr parasysh shprblimin e vet

dhe interesat e tjera n total, aq m shum ka t ngjar q vendimmarrsi t jet nj kryesor.

(b) nse ekspozimi i tij ndaj ndryshueshmris s kthimeve sht i ndryshm nga ai e investitorve t tjer dhe, nse sht kshtu,

nse mund t ndikoj kjo n veprimet e tij. Pr shembull, ky mund t jet rasti kur nj vendimmarrs zotron interesa t varura ose ofron forma t tjera t mbajtjes s aktivit si garanci kredie te nj i

investuar.

Vendimmarrsi do t vlersoj ekspozimin e tij n krahasim me ndryshueshmrin totale t kthimeve t t investuarit. Ky vlersim bhet

kryesisht mbi bazn e kthimeve t pritshme nga veprimtarit e t investuarit, por nuk duhet t injoroj ekspozimin maksimal t vendimmarrsit ndaj ndryshueshmris s kthimeve t t investuarit

nprmjet interesave t tjera q vendimmarrsi zotron.

Shembuj zbatimi

Shembull 13


IFRS Foundation 34

Nj vendimmarrs (drejtuesi i fondit) krijon, tregton dhe drejton nj fond t rregulluar, q tregton publikisht, sipas parametrave t prcaktuara ngusht n mandatin e investimeve, si krkohet nga ligjet dhe

rregulloret lokale. Fondi blihet nga investitort si nj investim n nj portofol t diversifikuar t letrave me vler t kapitalit neto t njsive q tregtojn publikisht. Brenda parametrave t prcaktuara, drejtuesi i fondit

ka liri veprimi n lidhje me aktivet t cilat do t investohen. Drejtuesi i fondit ka br nj investim n fond, proporcionalisht 10 pr qind, dhe merr nj tarif t bazuar n treg pr shrbimet e tij, t barabart me 1

pr qind t vlers s aktiveve neto t fondit. Tarifat jan n prpjestim me shrbimet e ofruara. Drejtuesi i fondit nuk ka ndonj detyrim pr t financuar humbjet prtej 10 pr qind t investimit. Nuk sht e

nevojshme q fondi t vendos dhe nuk ka vendosur nj bord t pavarur

drejtorsh. Investitort nuk zotrojn asnj t drejt thelbsore q do t ndikonte n autoritetin e vendimmarrjes s drejtuesit t fondit, por mund

t blej interesat e tyre brenda kufijve t veant t prcaktuara nga fondi.

Edhe pse vepron brenda parametrave t prcaktuara n mandatin e investimeve dhe n prputhje me krkesat rregullatore, drejtuesi i fondit ka t drejta vendimmarrse q i japin atij aftsin aktuale pr t drejtuar

veprimtarit e rndsishme t fondit - investitort nuk zotrojn t drejta thelbsore q mund t ndikojn n autoritetin e vendimmarrjes t drejtuesit t fondit. Drejtuesi i fondit merr nj tarif t bazuar n treg pr

shrbimet e tij, q sht n prpjestim t drejt me shrbimet e ofruara, dhe ka br edhe nj investim proporcional n fond. Shprblimi dhe investimet e tij e ekspozojn drejtuesin e fondit ndaj ndryshueshmris

s kthimeve nga veprimtarit e fondit, pa krijuar ekspozim t nj rndsie t till q tregon se drejtuesi i fondit sht kryesori.

N kt shembull, marrja n konsiderat e ekspozimit t drejtuesit t fondit ndaj ndryshueshmris s kthimeve nga fondi, s bashku me autoritetin e

vendimmarrjes brenda parametrave t kufizuar, tregon se ai sht nj agjent.

Kshtu, drejtuesi i fondit arrin n prfundimin se ai nuk e kontrollon fondin.

Shembull 14


35 IFRS Foundation

Nj vendimmarrs krijon, tregton dhe drejton nj fond q u ofron mundsi

investimi nj numri investitorsh. Vendimmarrsi (drejtuesi i fondit) duhet t

marr vendime n t mir t interesave t t gjith investitorve dhe n

prputhje me marrveshjet e qeverisjes s fondit. Megjithat, drejtuesi ka

shkall t lart lirie n vendimmarrje. Drejtuesi i fondit merr nj shprblim

sipas tarifs t bazuar n treg pr shrbimet e tij, t barabart me 1 pr qind

t aktiveve q ka n administrim dhe 20 pr qind t t gjitha fitimeve t fondit,

n qoft se sht arritur nj nivel i caktuar fitimi. Tarifat jan n prputhje me

shrbimet e ofruara.

Edhe pse ai duhet t marr vendime n interes t t gjith investitorve,

drejtuesi i fondit ka autoritet t plot t vendimmarrjes pr t drejtuar

veprimtarit e rndsishme t fondit. Drejtuesi i fondit paguhet me nj pag

fikse dhe nj shprblim n varsi t performancs, n mnyr prpjestimore

me shrbimet e ofruara. Prve ksaj, shprblimi bn q interesat e drejtuesit

t fondit t jen n t njjtn linj me ato t investitorve t tjer pr t rritur

vlern e fondit, pa krijuar ekspozim ndaj ndryshueshmris s kthimeve nga

veprimtarit e fondi. Kjo sht e rndsishme, sepse shprblimi, i

konsideruar n veanti, tregon se drejtuesi i fondit sht kryesori.

Modeli faktik i paraqitur m lart dhe analiza vlen pr shembujt 14a-14c t

prshkruara m posht. do shembull sht konsideruar si nj rast m vete.

Shembull 14A

Drejtuesi i fondit ka gjithashtu nj investim 2 pr qind n fond, duke br q

interesat e veta t jen n prputhje me ato t investitorve t tjer. Drejtuesi

i fondit nuk ka ndonj detyrim t financoj humbjet prtej 2 pr qind t

investimeve. Investitort mund ta heqin drejtuesin me nj shumic t thjesht

votash, por vetm pr shkelje t kontrats.

Investimi 2 pr qind i drejtuesit t fondit rrit ekspozimin e tij ndaj ndryshueshmris s kthimeve nga veprimtarit e fondit pa krijuar ekspozim,

t nj rndsie t till, q tregon se drejtuesi i fondit sht kryesori. T drejtat

e investitorve t tjer pr t hequr drejtuesin e fondit konsiderohen t jen t

drejta mbrojtse meq ato jan t ushtrueshme vetm kur ka shkelje t

kontrats. N kt shembull, edhe pse drejtuesi i fondit ka shkall t lart

autoriteti t vendimmarrjes dhe sht i ekspozuar ndaj ndryshueshmris s

kthimeve nga interesi dhe shprblimi i tij, ekspozimi i drejtuesit t fondit

tregon se ai sht nj agjent. Kshtu, drejtuesi i fondit arrin n prfundimin se

nuk ka kontrollin e fondit.


IFRS Foundation 36

Shembull 14B

Drejtuesi i fondit ka nj investim prpjestimisht m thelbsor n fond, por

nuk ka ndonj detyrim pr t financuar humbjet prtej ktij investimi.

Investitort mund t heqin drejtuesin e fondit me nj shumic t thjesht

votash, por vetm pr shkelje t kontrats.

N kt shembull, t drejtat e investitorve t tjer pr t hequr drejtuesin e

fondit konsiderohen t jen t drejta mbrojtse pr shkak se ato jan t

ushtrueshme vetm kur ka shkelje t kontrats. Edhe pse drejtuesi i fondit

paguhet me nj tarif fikse dhe n varsi t performancs, q sht n

prpjestim t drejt me shrbimet e ofruara, kombinimi i investimit t

drejtuesit t fondit s bashku me shprblimin e tij mund t krijoj ekspozim

ndaj ndryshueshmris s kthimeve nga veprimtarit e fondit, q sht e nj

rndsie t till, q tregon se drejtuesi i fondit sht nj kryesor. Sa m e

madhe t jet madhsia dhe ndryshueshmria e lidhur me interesat

ekonomike t drejtuesit t fondit t (duke pasur parasysh shprblimin e vet

dhe interesat e tjera n trsi), sa m tepr rndsi ti kushtohej nga drejtuesi

i fondit ktyre interesave ekonomike gjat analizs, aq m shum ka t

ngjar q ai t jet kryesori.

Pr shembull, duke marr parasysh shprblimin e tij dhe faktor t tjer,

drejtuesi i fondit mund ta quaj se sht i mjaftueshm nj 20 pr qind e

investimeve pr t arritur n prfundimin se ai kontrollon fondin. Megjithat,

n rrethana t ndryshme (p.sh. nse shprblimi apo faktor t tjer jan t

ndryshm), kontrolli mund t evidentohet kur niveli i investimeve sht i

ndryshm.

Shembull 14C

Drejtuesi i fondit ka prpjestimisht nj 20 pr qind investime n fond, por

nuk ka ndonj detyrim pr t financuar humbjet prtej ktij 20 pr qindshit.

Fondi ka nj bord t drejtorve, t gjith antart e t cilit jan t pavarur nga

drejtuesi i fondit dhe emrohen nga investitor t tjer. Bordi emron

drejtuesin e fondit do vit. Nse bordi vendosi t mos rinovoj kontratn e

drejtuesit t fondit, shrbimet e kryera nga drejtuesi i fondeve mund t kryhen

nga drejtuesit e tjer t industris.


37 IFRS Foundation

Edhe pse drejtuesi i fondit paguhet me nj pag fikse dhe n varsi t

performancs, q jan n prputhje me shrbimet e ofruara, kombinimi i

investimit prej 20 pr qind i drejtuesit t fondit s bashku me shprblimin e tij

krijon ekspozim ndaj ndryshueshmris s kthimeve nga veprimtarit e

fondit. Nj gj e till ka rndsi se tregon q drejtuesi i fondit sht kryesori.

Megjithat, investitort kan t drejta thelbsore pr t hequr drejtuesin e

fondit- bordi i drejtorve siguron nj mekanizm pr t garantuar se

investitort mund ta heqin drejtuesin e fondit, nse ata vendosin ta bjn nj

gj t till.

N kt shembull, drejtuesi i fondit e v theksin m tepr n t drejtat

thelbsore t heqjes gjat analizs. Kshtu, edhe pse drejtuesi i fondit ka

mjaft autoritet n vendimmarrje dhe sht i ekspozuar ndaj

ndryshueshmris s kthimeve t fondit si rezultat i shprblimit dhe investimit

i i tij, t drejtat thelbsore t zotruara nga investitort e tjer tregojn se

drejtuesi i fondit sht nj agjent. Kshtu, drejtuesi i fondit arrin n

prfundimin se ai nuk e kontrollon fondin.

Shembull 15

Nj i investuar sht krijuar pr t bler nj portofol t letrave me vler me

norm fikse, t garantuar me aktiv, financuar nga instrumente borxhi me

norm fikse dhe instrumente t kapitalit neto. Instrumentet e kapitalit neto

jan t prcaktuara pr t siguruar mbrojtje pr investitort e borxhit nga

humbja e par dhe pr t marr kthimet e mbetura t t investuarit.

Transaksioni u tregtohet investitorve potencial t borxhit si nj investim n

nj portofol t letrave me vler, t garantuar me aktive, me ekspozimin ndaj

rrezikut t kredis, lidhur me ndonj mospagim t mundshm t emetuesit t

ktyre letrave me vler, dhe ndaj rrezikut t norms s interesit t lidhur me

drejtimin e portofolit. N momentin e formimit, instrumentet e kapitalit neto

prfaqsojn 10 prqind t vlers s aktiveve t blera. Nj vendimmarrs

(shoqria administruese) drejton portofolin veprues t aktiveve duke marr

vendime pr investime brenda parametrave t prcaktuara n prospektin e t

investuarit. Pr kto shrbime, shoqria administruese paguhet me nj tarif

fikse t bazuar n treg (dmth. 1 pr qind e aktiveve q jan nn drejtim) dhe

me nj tarif t lidhur me performancn (dmth. 10 pr qind e fitimeve), n

qoft se fitimet e investuarit tejkalojn nj nivel t caktuar. Tarifat jan n

prputhje me shrbimet e ofruara. Shoqria administruese zotron 35 pr

qind t kapitalit neto t t investuarit.

Pjesa e mbetur prej 65 pr qind e kapitalit neto, si dhe t gjitha instrumentet e borxhit, zotrohen nga nj numr i madh investitorsh, si pal e tret e

palidhur, me nj shprndarje t gjer. Shoqria administruese mund t hiqet

pa shkak, me vendim t shumics s thjesht t investitorve t tjer.


IFRS Foundation 38

Shoqria administruese paguhet me tarif fikse dhe tarif t lidhur me

performancn, q jan proporcionale me shrbimet e ofruara. Shprblimi bn

q interesat e drejtuesit t fondit t jen n t njtn linj me ato t

investitorve t tjer pr rritjen e vlers s fondit. Shoqria administruese

sht e ekspozuar ndaj ndryshueshmris s kthimeve nga veprimtarit e

fondit, sepse zotron 35 pr qind t kapitalit neto dhe si rezultat i shprblimit

q merr.

Edhe pse vepron brenda parametrave t prcaktuar n prospektin e t

investuarit, shoqria administruese ka aftsin aktuale t marr vendime pr

investime, q ndikojn dukshm n kthimet e t investuarit -t drejtat e

heqjes, t zotruara nga investitor t tjer, zn nj pesh specifike t vogl

gjat analizs, sepse kto t drejta zotrohen nga nj numr i madh

investitorsh me shprndarje t gjer. N kt shembull, shoqria

administruese i kushton m tepr rndsi ekspozimit t saj ndaj

ndryshueshmris s kthimeve t fondit nga interesat e kapitalit neto, q jan

n varsi t instrumenteve t borxhit. Zotrimi 35 pr qind i kapitalit neto

krijon ekspozim t varur ndaj humbjeve dhe t drejtave n kthimet e t

investuarit, t nj rndsie t till q tregon se shoqria administruese sht

kryesorja. Kshtu, shoqria administruese arrin n prfundimin se kontrollon

t investuarin.

Shembull 16

Nj vendimmarrs (sponsori) sponsorizon nj kanal me disa shits, q

emeton instrumente borxhi afatshkurtra tek investitort e palidhur, pal e

tret. Transaksioni u tregtohet investitorve potencial, si nj investim n nj

portofol t aktiveve afatmesme me norma t larta, me ekspozim minimal ndaj

rrezikut t kredis, q lidhet me mospagimin e mundshm nga ana e

emetuesve t aktiveve n portofol. Transferues t ndryshm shesin portofole

aktivesh afatmesme t cilsis t lart n kanal. do transferues i shrben

portofolit t aktiveve q ai shet n kanal dhe administron llogarit e

arktueshme, q nuk paguhen n koh, kundrejt nj tarife shrbimi bazuar

n treg. do transferues siguron, gjithashtu, mbrojtjen nga humbja e par n

rastin e humbjeve t kredis nga portofoli i tij i aktiveve nprmjet mbi

kolateralizimit t aktiveve t transferuara n kanal. Sponsori prcakton

kushtet e kanalit dhe drejton operacionet n t kundrejt nj tarife t bazuar

n treg. Tarifa sht proporcionale me shrbimet e ofruara. Sponsori miraton

shitsit e lejuar pr t shitur n kanal, miraton aktivet q do t blihen prej

kanalit dhe merr vendime n lidhje me financimin e tij. Sponsori duhet t

veproj n t mir t interesit t t gjith investitorve.


39 IFRS Foundation

Sponsori ka t drejt mbi do kthim t mbetur t kanalit dhe gjithashtu siguron aktiv q mbahet si garanci kredie dhe lehtsira likuiditeti n kanal.

Aktivi i dhn nga sponsori, si garanci kredie, prthith humbjet deri n 5 pr

qind t t gjith aktiveve t kanalit, pasi humbjet t jen prthithur nga

transferuesi. Lehtsirat e likuiditetit nuk jan shum t avancuara kundrejt

aktiveve t mospaguara. Investitort nuk zotrojn t drejta thelbsore q

mund t ndikojn n au

Documents

Standardi Ndërkombëtar i Raportimit Financiar 10 Pasqyrat ... Update 2011/IFRS 10 Pasqyrat... · marrësi i vendimit Një njësi ekonomike me të drejta të vendimmarrjes, që është