STARA GRČKA

Antička Grčka (često nazivana kao Stara Grčka ili Helenska civilizacija) je termin koji se u širokom kontekstu upotrebljava da bi opisao civilizaciju koja se razvila nad plemenima koji su govorili grčkim jezikom tokom starog veka. Specifičnije, termin Antička Grčka se odnosi na civilizaciju koja je počela da se uzdiže tokom 8. veka p. n. e. i periodom koji je usledio nakon propasti Mikenske civilizacije, i koja se razvila na području kontinentalne Grčke, Male Azije, Mediterana i obalama Crnog mora sve do 146. godine p. n. e. kada je Grčka osvojena od strane Rimske republike. Civilizacija Starih Grka se razvila širom područja istočnog Mediterana i danas se smatra uglavnom kao najvažnija civilizacija starog veka. Istorija Antičke Grčke, hronološki se deli na četiri glavna dela. Prvi je arhajska era koja je trajala otprilike od sredine 8. veka p. n. e. sve do 5. veka p. n. e. Drugi je klasična era, koja je trajala od početka 5. veka p. n. e. i kao tradicionalni datum završavanja tog perioda se smatra smrt Aleksandra Velikog, 323. p. n. e. Treći je helenistička era koja je trajala od smrti Aleksandra Makedonskog do osvajanja Grčke od strane Rima 146. p. n. e. I četvrti period je onaj koji se uglavnom upotrebljava između Rimskog osvajanja Grčke i propasti Rimskog carstva.

Nakon propasti Mikenske civilizacije u 12. i 11. veku p. n. e. u Grčkoj je usledio period poznat kao Mračni vek. Taj naziv je korišćen iz razloga zašto istorijski i arheološki podaci o tom periodu su veoma oskudni. Tokom početka Mračnog veka na prostoru kontinentalne Grčke usledila je velika migracija helenskih plemena. Glavna četiri helenska plemena iz tog doba su bila Dorci, Eolci, Jonci i Ahajci. Posle propasti mikenskih centara usledila je velika seoba grčkog plemena Doraca na jugu Grčke što je izazvalo velike pometnje u stanovništvu Grčke. Tokom 10. i 9. veka p. n. e. usledila je prva velika kolonizacija Helena. Tada su helenska plemena Eolaca, Jonjana i Doraca naselila zapadne obale Male Azije. Krajem Mračnog veka, tokom 8. veka p. n. e. usledilo je formiranje institucije grada-države na helenskim prostorima što će obeležiti potonji tok helenske istorije. Krajem 8. i tokom 7. veka p. n. e. usledila je druga helenska kolonizacija. U to doba Heleni su kolonizovali područja širom Mediterana i pogotovu južnu Italiju i Siciliju, koja će ostati poznata kao Velika Grčka. Nakon neuspešnog pokušaja Persije da pokori Grčku, početkom 5. veka p. n. e. Helenska civilizacija će doživeti svoj vrhunac sredinom 5. veka p. n. e. To će se naročito izjasniti u Atini, koja će postati kulturni centar helenskog sveta. Narastajuće suparništvo izmeću Atine i Sparte dovešće do Peloponeskog rata koji će podeliti i oslabiti helenski svet. Tokom 4. veka p. n. e. grčki gradovi-države pašće pod uticaj Makedonije koja će pokoriti Persijsko carstvo. Osvajanje Persijkog carstva omogućiće proširivanje helenske kulture do Indije. Nakon makedonskog osvajanja Persije, na prostoru Bliskog istoka i severne Afrike procvetaće helenistička kultura koja će biti dominantna sledećih vekova. Nakon rimskog osvajanja grčke doći će do uskog povezivanja grčke i rimske kulture koja će ostati poznata kao grčko-rimska.

Danas Antička Grčka se smatra kolevkom Zapadne civilizacije i civilizacijom sa prema većini procena najznačanijim doprinosom u istoriji čovečanstva. Grčka civilizacija je dala odsudan doprinos modernom svetu u gotovo svim aspektima života. Stari Grci se smatraju zaslužnim za otkrića u poljima filozofije, literature, matematike, fizike, biologije, astronomije, arhitekture, istorije kao i za ispostavljanje osnovnih normi modernog društva. Dodatno Stari Grci su bili zaslužni za ispostavljanje demokratije i slobode govora. Uticaj helenske civilizacije je imao naročit uticaj u doba Renesanse i Prosvetiteljstva. U moderno doba uticaj helenske civilizacije se izražava naročito kroz kulturnu struju Neoklasicizma tokom 18. i 19. veka, a nauke koje se bave izučavanjem Antičke Grčke se zovu Klasične nauke.

Starogrčko kazalište, ili antička grčka drama, je kazališna kultura koja je cvala u Staroj Grčkoj od oko 550. do oko 220. pr. Kr.

Grčki grad-država Atena, koja je postala značajna kulturna, politička i vojna sila u ovom razdoblju, je bila njegovim središtem.

Kazalište je u Ateni institucionalizirano kao dio festival Dionizija u čast grčkog boga vina, Dioniza.Tragedija (kasno 6. st. pr. Kr.), komedija (486. pr. Kr.), i satira su bila tri dramska žanra koja su nastala upravo u klasičnoj Ateni.

Iz Atene su se proširile svečanosti u brojne grčke kolonije i gradove njenih saveznika kako bi promovirali zajednički kulturni identitet.

Novovjekovno europsko kazalište se temelji upravo na atenskoj drami, koja je značajno obilježila i svjetsku kulturu općenito.

U početku je kazalište bilo običan krug usred neke ravnice u kojem se pjevalo i plesalo - orhestra. Gledatelji su stajali sa strane, a da bi bolje vidjeli uskoro su se počeli smještati po okolnim brežuljcima.

Tamo su s vremenom počeli graditi i sjedala, u početku drvena, a kasnije kamena i tako je nastalo poluokruglo gledalište ili theatron.

Grčko kazalište je bilo veoma cijenjeno; u dvoranama je bilo do 25.000 sjedala, a u Ateni čak 30.000 sjedala.

Kazališni tekstovi u početku su se izvodili samo prigodom vjerskih svečanosti u čast boga Dioniza. Atenski su se dramaturzi dvaput na godinu natjecali na dramskim natjecanjima za prestižnu nagradu-vjenac od bršljana.

Tragedije su pričale priče o junacima i moćnicima koji su se morali suočiti s izazovima sudbine i teškim odlukama.

Komedije su predstavljale istaknute građane u neobičnim i zabavnim situacijama, u kojima se baš nije držalo do poštovanja prema bogovima.

Program bi počinjao u zoru i sadržavao bi pet izvedaba. Sve bi aktivnosti u gradu stale kako bi građani mogli prisustvovati izvedbama, a tih dana i zatvorenici bi bili pušteni na slobodu.

Kazalište je bilo jedno od rijetkih javnih prostora na kojima bi pristup bio dopušten i ženama. Publika je negodovanje u slučajevima loših predstava izražavala bacanjem hranom ili kamenja. Svi su glumci bili muškarci i nosili su maske.

Prvi tekstovi zahtjevali su samo jednog glumca i kor od 12-15 osoba koje su plesale i pjevale. S vremenom je rastao broj uloga i broj glumaca.

Eshil, Sofoklo i Euripid pisali su najljepše grčke tragedije, a Aristofan je bio najpopularniji pisac komedija.

Tragična i komična kazališna maska u mozaiku Hadrijanove vile u Tivoliju. Maske (grčki: persona) su bile jako važne u Dionizijevim svečanostima, a glumcima su služile kako bi udaljenim gledateljima prenijeli osjećaje.

Kazalište u Epidauru, 350. pr. Kr., promjera 114 m.