Stedenbouw 691

Perfectie tot in elk detail

Liften zijn belangrijke verkeersaders

in uw gebouw. U eist terecht dat

ze feilloos functioneren. Daarvoor

bent u bij Mitsubishi aan het juiste

adres. Wij zijn uw partner vanaf de

selectie van de lift in de ontwerp-

fase, tijdens het installeren tot en

met de serviceverlening als de lift

in gebruik is. Geïnteresseerd?

Bel ons voor meer informatie of

een afspraak.

M i t s u b i s h i e l e v a t e s y o u

T 0318-586586

www.mitsubishi-liften.nl

7500516_MIT_ADVERTENTIE_A4_A4.in1 1 06-11-2007 16:25:01682_8817_Mitsubishi_A4.indd 1 15-03-10 10:09

TijdschrifT voor sTedenbouw, archiTecTuur en binnenhuisvormgeving Losse nummers E 10,– jaargang 63 januari 2011

691ediTie

v a n n u l t o t o p g e l e v e r d i n a c h t m a a n d e n | s t a d s w o n e n i n c i t é

a a n L a a n o p Z u i d | b o m e n , h a g e n e n k a p p e n i n b l o e m e n d a a l |

b é b o u w b o u w t s n e l l a n g s d e s n e l w e g | o p r e i s m e t L o m a n s g r o e p

T o t a a l i n s t a l l a t e u r s | b o u w e n v o l g e n s w Y s i s w Y g i n m i d w o l d a

nu

mm

er 6

91 ja

ar

ga

ng

63 ja

nu

ar

i 2011

� Van Ekeris Expo Service B.V. • [email protected] • Tel. (0 23) 525 85 00 • Fax (0 23) 526 45 48� Messe München GmbH • [email protected] • Tel. (+49 89) 9 49-113 08 • Fax (+49 89) 9 49-113 09

The future of building

World’s Leading Trade Fair for Architecture, Materials, Systems

Over 1,900 exhibitors 180,000 m² of exhibition space

212,000 visitors from 150 countries

100544 Bau11puste_210x297_Speci-Bladen_NL.indd 1 03.12.10 13:58

Non profit

Rubrieken

Spotlight

Spotlight

Special Scholen

Utiliteitsbouw

sinds 1948

Woningbouw

Pagina 64 Nederlanders bouwen Irak op 64

Haarlem VMBO Sterrencollege: ordelijk ongedwongen 2

Veldhoven Ambacht ontmoet innovatie 8

Midwolda Bouwen volgens WYSISWYG 12

Sportvloeren van Descol: basis voor topprestaties 14

Groningen Icoon schittert weer 20

Pijnacker Weidevogelhof is zowel dorp als stad 26

Oudenbosch Wonen zonder zorgen 30

Ferwerderadeel Birdaard krijgt het allemaal 34

Op reis met Lomans Groep Totaalinstallateurs 38

Rotterdam Stads wonen in Cité 40

Tiel Italiaanse inspiratie in Tiel 42

Bloemendaal Bomen, hagen en kappen 44

Amsterdam Monumentaal DeLaMar 50

Ede Snel bouwen langs de snelweg 58

Eindhoven Van nul tot opgeleverd in acht maanden 60

VoorwoordHet woord - van - het - jaar - 2010 kwam pas langs toen de verkiezing van het woord - van - het - jaar al geweest was: ‘snelheidsdeken’. Een goede vondst kun je niet timen. Met het vallen van de sneeuw half december daalde de snelheid van de auto’s op de wegen en op het moment dat heel Nederland één groot sneeuwdek was, bedacht Rijks-waterstaat de snelheidsdeken. Alleen dat woord, meer deden ze niet. Het productieproces van deze StedenBouw was vóór de Grote Sneeuwval al achter de rug. Van sneeuw merk je in dit blad daarom bijna niets. Een kwestie van geluk en timing. Het vraagt maar twee kleine stapjes om van snelheidsdeken snelheidsdenkers te maken. Ware snel-heidsdenkers zijn de uitvoerenden in de bouw. Het beheersen van de tijd is hun kwaliteit. Wanneer is belangrijker dan hoe. Just-in-time staat voorop. Bou-wen is plannen. En de planning moet gehaald. In deze StedenBouw zijn de projecten in Ede en Eindhoven daar voorbeelden van. Zoek het verbeteren van de bouw niet in betere materialen maar allereerst in een beter proces. De rest volgt vanzelf. De snelheidsdenkers willen wel eens botsen op architecten die op zoek zijn naar eeuwige roem. Eeuwige roem heeft tijd nodig maar wat goed is komt snel.

Reacties en tipsE-mail | [email protected]@stedenbouw.nl

691 Jaargang 63 | januari

Coverbeeld | Bernard Faber

Opdrachtgever | Groninger Museum,

Groningen

Architect | Alessandro Mendini, Milano

Hoofdaannemer | Bouwgroep Dijkstra-

Draisma, Bolsward/Dokkum

Inhoud

sTEdEnBOUW 691 | 1

VMBO Sterrencollege: ongedwongen en ordelijk

Aannemer Lokhorst bouw & ontwikkeling realiseerde in Haarlem de nieuwbouw van het Sterrencollege. Het is een speels gebouw met een sterk gedifferentieerde hoofdvorm, vol bijzonderheden als dakpleinen en heldere doorzichten. De geveluitvoering vari-eert van glad wit stucwerk tot groene begroeiing, maar bijzonder metselwerk voert de boventoon.

Tekst & Beeld | Bernard Faber

Scholen

2 | STEDENBOUW 691

VMBO Sterrencollege: ongedwongen en ordelijk

Dwars door het nieuwe Haarlemse VMBO Sterrencollege slingert een lange groengekleurde gang. ‘De hoofdverkeersader’, verdui-delijkt projectleider Wouter Oudhaarlem van hoofdaannemer Lok-horst bouw & ontwikkeling uit Beverwijk. ‘Deze gang verbindt de vier gebouwdelen, de zogenoemde strippen, met elkaar. Alle afde-lingen en functies zijn vanuit deze doorgaande binnenroute snel

bereikbaar.’ Via de vele vliesgevels en transparante binnengevels dringt daglicht gemakkelijk het gebouw binnen. In het hart van de school gaat de gang over in een dubbelhoge ruimte met twee tegenover elkaar liggende tribunes. Hier bevindt zich een multi-functionele aula. Met een majestueuze kromming buigt een loop-brug fraai door die hoge ruimte heen. Via de loopbrug komen de

BouwInfoBouwprogramma Schoolgebouw (bvo: 12000 m2)Bouwperiode van mei 2009 tot december 2010opdracht Stichting Dunamare Onderwijsgroep, Haarlemontwerp Mecanoo architecten, Delf tadvies BBN Adviseurs, Houten (Bouwdirectie)uit voering Lokhorst bouw & ontwikkeling BV, Beverwijk (Hoofdaannemer); Gebebouw BV, Helmond (Interieurbouw)installaties Dekker Van Geest , Monster (W-installaties); Schulte & Lestraden BV, Lisse (E-installaties)

Op de laagbouw ligt een uitgebreid programma. Je vindt er de fietsenstalling, de hoofdentree en de twee schoolpleinen. Eén voor de bovenbouw en één voor de onderbouw. Vanaf de straat kom je er via een loopbrug

STEDENBOUW 691 | 3

Haarlem | Sterrencollege

leerlingen op één hoog het gebouw binnen. Want de fietsenstal-ling bevindt zich op het dak van één van de strippen. Ook de twee schoolpleinen, voor respectievelijk de bovenbouw- en onderbouw-leerlingen, zijn op de daken ondergebracht. Het zijn slechts enkele van de attributen van een eigentijds en speels schoolgebouw.

Zacht en hardDe kavel waarop de school voor VMBO is gerealiseerd ligt tussen het NS-spoor, een parkje en een woonwijk. De school heeft een BVO van 12.000 m2 waarvan 7.000 m2 op begane grond. Het schoolgebouw omvat vier stripvormige bouwdelen, die schuin op de kavel zijn geplaatst. Daardoor ontstaat aan de spoorzijde een gevarieerde rand met driehoekige tuinen en pleintjes. Daar gaat het gebouw met twee torentjes van vier bouwlagen ook de hoogte in, terwijl aan de kant van het park het gebouw laag is gehouden. Via een groen talud, de groendaken en begroeide gevels van de twee torentjes loopt het park over de school heen. Het gebouw oogt groen aan deze zijde. Dit in tegenstelling tot de andere kant. ‘De hogere gevels aan spoorzijde zijn juist van hardere materialen gemaakt’, licht Oudhaarlem toe, ‘Ze zijn opgetrokken uit baksteen en aluminium vliesgevels. Daardoor kan het gebouw fungeren als een geluidswal voor het lawaai van het spoor en de daar achter liggende rondweg.’

Beton en staalDrie van de vier strippen zijn opgetrokken uit beton, het vierde volume is een staalconstructie. Het vloersysteem is in alle bouwde-len gelijk. ‘Het gebouw is gefundeerd op een vibro-palensysteem. Daarop kwamen in-het-werk-gestorte funderingsbalken met een geisoleerde kanaalplaat over de gehele begane grond’, licht Oudhaarlem toe. De betonnen schooldelen zijn opgetrokken met in-het-werk gestorte kolommen (monotube-systeem) en wanden. ‘Voor de vloeren hebben we prefab randbalken toegepast en

Het VMBO Sterrencollege leeft in een kwetsbare symbiose met de NS

Helder gebouw, heldere gangen

4 | STEDENBOUW 691

De groene wand brengt eenheid en structuur

STEDENBOUW 691 | 5


Lokhorst bouw & ontwikkelingPostbus 79 1940 AB Beverwijk

T 0251 - 265 000 F 0251 - 265 050

www.lokhorst.nl

B O U W & I N T E R I E U R B O U WAchterdijk 18

5705 CB Helmond

Tel. (0492) 540590

Fax (0492) 547059

E-mail [email protected]

Internet www.gebebouw.nl

prefab kolomkoppen laten maken’, vertelt de projectleider, ‘Daar komt dan een breedplaatvloer op te liggen. Op die manier hadden we een volledige prefab onderschil, die met een minimum aan kisten in één keer kon worden afgestort.’ Ter plaatse van de school-pleinen zijn de daken voorzien van een isolerende laag schuim-beton (FIM-kant-en-klare isolatiemortel). Bij het vierde bouwdeel is een staalconstructie op de begane-grondvloer gezet met een tussenvloer van kanaalplaten, HSB-achtergevels en een stalen dak-beplating als dakconstructie.

MetselwerkAan de buitenzijde vormt het karakteristieke metselwerk een bin-dend element in het gedifferentieerde gebouw. Er is gewerkt met

bruinzwarte, geëngobeerde stenen in Hilversums formaat (235 x 90 x 40 mm). Is die steenkeuze op zich al bijzonder te noemen, de 10 mm verdiepte voeg voegt daar nog een dimensie aan toe. ‘Het metselwerk is stootvoegloos en doorgestreken uitgevoerd’, licht Oudhaarlem toe, ‘waarbij 20 procent van de stenen 15 millimeter uit het gevelvlak steekt. Bijzonder is ook dat we in wildverband hebben gemetseld, maar dat we de uitstekende stenen volgens een vast patroon aanbrachten. Om het metselwerk goed te kunnen uitvoeren, hebben we met een vaste groep metselaars gewerkt.’ In totaal gaat het om 2500 vierkante meter gemetseld gevelopper-vlak. Het metselwerk staat mischien wel symbool voor de architec-tuur van de school: ongedwongen en toch ordelijk. Dit zou ook een aardig motto voor een moderne middelbare school kunnen zijn. n

De grote gevelopeningen zijn mogelijk gemaakt door een esthetische hybride constructie

Projectinfo Haarlem is een bijzonder schoolgebouw rijker

Het VMBO Sterrencollege is verhuisd van een monumentaal pand in de binnenstad naar een prachtig nieuw schoolgebouw midden in het groen. Die ‘groene’ omgeving heeft Mecanoo Architecten geïnspireerd. Het ‘groene’ thema komt dan ook zowel buiten in het exterieur als binnen in het interieur terug. Behalve dat de kleur groen in het interieur regelmatig naar boven komt, zijn veel natuurlijke materialen als fineer van okoumé en massief hout toe-gepast bij het ontwerp voor de vaste inrichting.

ingespeeld team van vakmensenGebebouw heeft de opdracht voor de vaste inrichting via Lok-horst bouw en ontwikkeling mogen ontvangen. Gebebouw is een gerenommeerd bouwen interieurbouwbedrijf met een lange staat van dienst in de realisatie van hoogwaardige interieurs en grootschalige verbouwingen. De eigen moderne werkplaats be-slaat 3000 m2 en een ingespeeld team van vakmensen is in staat iedere gewenste inrichting te produceren.

Gebebouw wenst de directie en leerlingen van het Sterrencollege veel succes en plezier met hun prachtige nieuwe school. n

? Meer informatieGebebouw B.V., HelmondTelefoon | 0492 540590Website | www.gebebouw.nl

STEDENBOUW 691 | 7


Ambacht ontmoet innovatie

Richting snelweg kijkend, links het hoofdgebouw en in het midden en rechts de werkplaatsen

Het techniekHuys in Veldhoven biedt ruimte aan opleiding, voor-lichting en educatie. Dit technologiecentrum voor Bouw & Infra bij de A2 in Veldhoven is er allereerst voor mensen die een carrière in de bouw, installatietechniek of infra ambiëren. Maar ook voor kinderen en volwassenen die in bouwtechniek geïnteresseerd zijn.

WKO-systeemOckhuizen Grondboringen en Bronbemaling BV uit Someren is door Kuijpers Installaties (de E- en W-installateur in het techniek-

Ambacht ontmoet innovatie. Zo laat het techniekHuys in Veldhoven zich het beste omschrijven. Naast histori-sche bouwstijlelementen is het complex voorzien van vele technische snufjes en slimme energieoplossingen.

Tekst | Patricia van der Beek Beeld | Bernard Faber

BouwInfoBouwprogramma Technologiecentrum (bvo: 18550 m2)Bouwperiode van 2009 tot maart 2011Bouwkosten € 27 miljoenopdracht Bouw Educatie Groep Zuid-Oost Brabant, Veldhovenontwerp KDV Architectuur, Eindhovenuit voering BMV, Veldhoven (Hoofdaannemer)installaties Kuijpers, Helmond (E- en W- installaties); Ockhuizen, Someren (Duurzame energiesystemen)

8 | STEDENBOUW 691

Veldhoven | techniekHuys

Ambacht ontmoet innovatie

Huys) gecontracteerd voor de aanleg van het warmte-koudeop-slagsysteem. ‘Ockhuizen maakt onderdeel uit van de Hurkmans Groep en werkt regelmatig met Kuijpers Installaties samen’, vertelt accountmanager Geert van de Biggelaar van de Hurkmans Groep. ‘Kuijpers zorgt voor de installaties in het technologiecentrum, wij verrichten het installatiewerk aan de buitenkant van het complex. Wat dit concreet inhoudt? ‘Ockhuizen boort de warmte- en koude-bron van het WKO-systeem. Het ondergrondse kabel- en leiding-werk tussen de warmtewisselaar en het gebouw, inclusief bestu-

ringstechniek, wordt door de andere bedrijven van de Hurkmans Groep uitgevoerd. Deze andere bedrijven zijn Aannemersbedrijf M. Hurkmans en Zn, Mart Geers Limburg, HG Infra Engineering en HG Doesselaere Wegenbouw.’

Alles onder één dak‘De Hurkmans Groep neemt al het werk uit handen dat veelal on-der de grond plaatsvindt’, vat operationeel directeur Edwin Baeten van de Hurkmans Groep kernachtig samen. ‘Alles onder één dak

STEDENBOUW 691 | 9

doesselaerewegenbouw

Duurzame Energie Opslagsystemen

Duurzame Energie Opslagsystemen zijn bijzonder in trek momenteel. De succesformule is dat deze systemen een bijzonder goed comfort bieden, zowel in Warmte als in Koude! De meest voorkomende systemen in Nederland zijn Koude- Warmte Opslag en gesloten bodemwarmtewisse-laars. In beide systemen is Ockhuizen specialist. Alles wordt in eigen beheer aangelegd. Ockhuizen berekent graag voor u welk systeem het beste past bij uw wensen, we leveren maat-werk. Groot voordeel van deze energiesystemen is dat u geen of nauwelijks aardgas meer nodig heeft, tevens zijn deze systemen erg gunstig voor de EPC berekening van het gebouw. Kortom, u bespaart niet alleen geld maar werkt ook nog eens mee aan een beter milieu!Vanzelfsprekend zijn wij in het bezit van het procescertificaat Mechanisch Boren (protocol 2101, beoordelingsrichtlijn SIKB 2100)

Kijk ook eens op onze websites:

www.ockhuizen.nl | www.aardenergie.nl

Hurkmans Groep

Ockhuizen maakt deel uit van de Hurkmans Groep. De Hurk-mans Groep heeft ca. 160 medewerkers in vaste dienst en bestaat uit vijf werkmaatschappijen:• Aannemersbedrijf M. Hurkmans en Zonen• HG infra engineering• Mart Geers Limburg• Ockhuizen Grondboringen en Bronbemalingen• Ockhuizen Grondmechanica• Doesselaere wegenbouw

De expertise en vaardigheden die de totale groep in samen-werking met haar opdrachtgevers heeft opgebouwd stellen ons in staat gespecialiseerde opdrachten uit tevoeren in onder-staande disciplines:• Duurzame Energie Opslag Systemen (WKO, bodemwarmte wisselaars etc.)• Grondboringen, Bronbemaling, Geotechniek en Geo- technische en geohydrologische adviezen• Industriële (hogedruk)reiniging• Ondergrondse en Bovengrondse Infratechniek (gas, water, elektra, riolering en telecom)• Engineering van bovenstaande activiteiten

Elke werkmaatschappij is ervaren en flexibel en perfect in staat zowel grootschalige Turn Key projecten als ook kleine opdrachten uit te voeren. We nemen drempels weg van advisering en engineering tot oplevering, beheer en nazorg.Voor opdrachtgevers bieden wij de zekerheid van expertise, kennis en brede financiële draagkracht.

De Hurkmans Groep is klaar voor een duurzame toekomst!

advertentie.indd 1 06-12-2010 11:31:00

Veldhoven | techniekHuys

techniekHuys wordt ‘thuis voor de bouw’Initiatiefnemer van Het techniekHuys is directeur Harry Verhoeven van het regionale opleidingsinstituut de Bouw Educatie Groep. Als echte spin-in-het-web heeft Verhoeven niet alleen samen met KDV architecten het complex ontworpen, maar voert zelf ook de directie over de bouw van het opleidingscentrum. Het techniekHuys moet meer worden dan weer een opleidingscentrum. De opdrachtgever ziet Het techniekHuys als een moderne versie van het Middeleeuwse gildenhuis, waar passie voor het bouwen centraal staat. Dat is ook af te lezen in de gevels van de vier bouwvolumes, waarin traditioneel en modern bouwontwerp samengaan. Symbolisch is bijvoorbeeld de vormgeving van de daken van de werka-teliers. De architectuur verwijst naar de gehoekte sheddaken uit het verleden. Anno 2010 zijn die echter afgetopt met photovoltaische zon-nepanelen. In de gevel van het hoofdgebouw is LED-verlichting verwerkt, waarmee kleurige mozaïeken worden gecreëerd. Met een knipoog naar de befaamde architect Pierre Cuypers van het Rijksmuseum.

Traditioneel en modern ineenVerwijzingen naar historische bouwstijlen als renaissance, gotiek en ba-rok gaan hand in hand met duurzaamheid, domotica en moderne elek-trotechnische installaties. Een groot panoramaraam in de gevel van de technische ruimte maakt de technische installaties pontificaal zichtbaar. De extreem zuinige energiehuishouding wordt voor bezoekers in beeld gebracht op een informatiepaneel. Ook in het materiaalgebruik lopen oud en nieuw door elkaar heen. Een mooi voorbeeld wordt gevormd door de muren van de centrale toegangshal, die gemetseld zijn met gebruik van puin van slooppanden. Oude glas-in-loodramen die gered zijn uit We-deropbouwpanden verwijzen eveneens naar het verleden. Omdat gezien de ligging aan de snelweg de meeste bezoekers en studenten met de auto zullen komen, biedt een ruime parkeerkelder onder de nieuwbouw 5.000 m2 ruimte aan 200 parkeerplaatsen. Zonder meer een compleet programma voor een weldadig ‘thuis voor de bouw’. n

Stoere architectuur met hier en daar kenmerken uit de Bossche school

dus. De kwaliteit die wij hierdoor bieden, was voor Kuijpers Instal-laties een van de redenen om met ons in zee te gaan. Natuurlijk speelt ook de prijs mee, maar we zien dat bedrijven steeds vaker op zoek gaan naar een partij die kwalitatief aan de hoogste ei-sen voldoet. Sinds 1 januari 2011 is er een nieuwe wetgeving van kracht in de branche van grondboorbedrijven. Deze vereist dat we volledig gecertificeerd zijn. Hierbij waren VCA- en ISO-certificering al vanzelfsprekend, maar daar is nu ook het Protocol Mechanisch Boren (SIKB 2100) aan toegevoegd. Wij waren één van de eerste bedrijven in Nederland die dit protocol behaalde.’

Geen doorsnee opleidingsbedrijfEind 2010 is de laatste hand gelegd aan de detailengineering van de WKO-installatie van het technologiecentrum. Van de Biggelaar: ‘De grootste uitdaging is om te zorgen voor een kloppend geheel. Wat je binnen achter de computer bedenkt, moet je buiten kun-nen uitvoeren en afstemmen. Zo’n project moet je als team verwe-zenlijken. Samen denken, maar vooral ook doen.’ Baeten ziet de positieve kanten van het techniekHuys: ‘Wat mij aanspreekt aan het techniekHuys? Het is geen doorsnee opleidingsbedrijf, maar een toegankelijk technologisch bolwerk waar het bedrijfsleven en educatie elkaar ontmoeten. In de kabel- en leidingenbranche verwachten we de komende jaren een enorme groei in personeels-behoefte. Zelf zijn wij actief bezig met het opleiden van mensen, maar het techniekHuys biedt natuurlijk ook goede uitgangspun-ten voor een vruchtbare samenwerking.’ n

STEDENBOUW 691 | 11

12 | STEDENBOUW 691

Bouwen volgens WYSIWYGWYSIWYG is de afkorting voor What You See Is What You Get ofte-wel ‘je krijgt wat je ziet’. Het is een term uit de grafische industrie. Zoals het document op het beeldscherm staat, zo komt het er ook op papier uit te zien. Exact in die opmaak. Dit principe geldt nu ook voor het ontwerpen van gebouwen. En dan wordt niet ge-doeld op een mooi gerenderd plaatje van het exterieur, maar om het volledige gebouwontwerp inclusief constructies en installaties. Alles tot in de kleinste details ontworpen en weergegeven in 3D.

Faalkosten nihilAdviesbureau Sijperda-Hardy uit IJlst reageerde enthousiast op het initiatief om bij het ontwerpen aan de Brede school in Midwolda gebruik te maken van de 3D software van Revit MEP (Mechanical, Electrical, Plumbing) met Building Information Modelling, kort-weg BIM. Het architectonisch, constructief en installatietechnisch ontwerpproces wordt op deze wijze volledig geïntegreerd in één ontwerpmodel. Architect, constructeur en installatie-adviseur krij-gen eindelijk de kans om gelijk op te trekken. ‘Alles is in één model

Midwolda in de Blauwestad in Groningen krijgt het eerste schoolgebouw dat volledig geïntegreerd is ont-worpen binnen het BIM-concept van Revit software. Architect, constructeur en installatieadviseur bouw-den via dezelfde software gezamenlijk aan het 3D-ontwerp. Ook installatieadviseur Sijperda-Hardy uit IJlst werkte en tekende mee.

Tekst | Bernard Faber Beeld | Grunstra Architecten Groep

De Brede School komt in de Blauwe Stad, aan het nieuwe (kunstmatige) meer daar

STEDENBOUW 691 | 13

Midwolda | Brede school inclusief sporthal

Bouwen volgens WYSIWYGdriedimensionaal uitgewerkt’, vertelt directeur Abe Sijperda. ‘Als je op de tekening de plafonds “open trekt”, zie je waar de instal-laties lopen. Ook de stijg- en zakleidingen staan er in.’ Het grote voordeel van deze manier van werken is volgens Sijperda dat er in de uitvoeringsfase geen verassingen meer voorkomen. ‘De faal-kosten lopen terug tot nihil. Meerwerk wordt zo tot een absoluut minimum gereduceerd. Voor de opdrachtgever biedt dat een groot voordeel.’ Van de architect en de constructeur vraagt het wel de bereidheid om omwille van de installatietechniek wijzigingen door te voeren. In de praktijk gaat dat prima. De communicatie verloopt via de software. Dankzij het gedeelde BIM model is iedereen zich meer bewust van waar hij mee bezig is en houdt rekening met de andere partijen. Dat is een prettige bijkomstigheid van geïnte-greerd bouwen via de computer.

FamiliesBij de school in Midwolda werkten de ontwerppartijen tegelijk op één server. Bij een volgend project is die werkwijze een beetje aan-

gepast. ‘Als een architect nog aan het modelleren is, heeft het niet zo veel zin de installaties al in te passen,’ vertelt Sijperda. ‘Als de architect besluit een toiletgroep een kwartslag te draaien, geeft dat op ons werk een enorme impact. Bovendien levert het werken op een externe server vertragend. We wachten nu tot de architect voor 95 procent klaar is. Pas dan tekenen wij de installaties erin. Bovendien werken we voortaan op onze eigen server aan het BIM-model.’ Sijperda-Hardy heeft intussen een voorsprong opgebouwd met deze innovatieve tak van geïntegreerd ontwerpen. Dat vergde wel een investering. ‘Wij hebben veel tijd en energie gestoken in het ontwikkelen van de software’, vertelt Sijperda. ‘Revit Mep was nog maar net op de markt. Dat betekent dat er nog geen families voor waren opgebouwd. Bij Autocad haal je luchtrooster uit de bibliotheek, Dat doe je bij Revit Mep ook, maar je wilt ook we-ten wat de weerstand is van het rooster en hoeveel volume het aan kan bij welke weerstanden. Dat noemen ze een family. Zo’n family moet voor dat specifieke rooster eerst gebouwd worden. Pas dan kan het programma kanaaldiameters en zo automatisch

BouwInfoBouwprogramma Brede school inclusief sporthal (bvo: 6000 m2)Bouwperiode Zomer 2011

ontwerp

Grunstra Architecten Groep, Bolswardadvies Sijperda-Hardy, IJlst (Installatie-adviseur)uit voering VDR Bouwgroep, Deventer (Hoofdaannemer)installaties Harwig BV, Emmen (E- + W installateurs)

InstallatIetechnIsch advies

BOUWfysica

Gespecialiseerd inbuilding information modeling

Elektrotechniek • Werktuigbouwkunde • Geluid en Akoestiek • Bouwfysica • Duurzame Technieken • Bouwbesluitberekeningen • Brandveiligheid

T (0515) 429 777 • E [email protected] • W www.sijperda-hardy.nl

Brandveiligheid

STEDENBOUW 691 | 15

Midwolda | Brede school inclusief sporthal

doorberekenen. Samen met onze CAD-leverancier zijn we druk ge-weest met het bouwen van de bibliotheken.’ Het voordeel voor de installateur is dat al in de bestekfase de lijsten met de benodigde componenten bekend zijn. Alleen is momenteel nog een vertaal-slag nodig van het BIM model naar de 2D software waarmee de meeste installateurs werken.

Luchtverwarming in the pictureHet tweede innovatieve aspect aan dit project is de toepassing van een lucht-bodemwisselaar. ‘Er ligt een buizennetwerk van hon-derden meters lang bestaande uit buizen van rond dertig centi-meter diameter onder de school. De buitenlucht wordt daardoor aangezogen en door de grond voorverwarmd. Als het buiten tien graden vriest, komt de lucht met een temperatuur van plus twee graden uit die lucht-bodemwarmtewisselaar. Naverwarming door

een warmtepomp zorgt op energetisch verantwoorde manier voor de verdere opwarming van de lucht. Bovendien onttrekt het sy-steem tevens restwarmte aan de retourlucht. Zomers werkt het systeem dus omgekeerd als een airco.’ Dankzij deze installatie komt het EPC van de school op slechts 0.56 (44% reductie op de eis) Bovendien sluit deze manier van verwarmen naadloos aan bij het Frisse Scholenconcept. De lucht in een lokaal moet ten minste acht maal per uur worden ververst. Deze voorverwarming van buitenlucht via een lucht-bodem wisselaar brengt luchtverwar-ming weer helemaal terug in the picture. Het project in Midwolda maakt duidelijk dat geïntegreerd ontwerpen via een BIM model kansen biedt. Het voordeel voor de opdrachtgever is zo evident, dat het zou kunnen dat die deze manier van ontwerpen als voor-waarde gaan stellen. n

Dit ziet de installateur, wanneer die aan het model werkt

Zo kan de constructeur zijn gang gaan

Sportvloeren van Descol: de basis voor topprestaties

Uitdagingen aangaan, grenzen verleggen en in teamverband nóg beter worden. Die drie ambities passen perfect bij Descol. Want Descol presteert dag in dag uit als een echte topsporter. Descol neemt alle verantwoordelijkheid, is open en betrouw-baar en ja, heeft soms zelfs even moeite met verliezen, voortko-mend uit een grote mate van gedrevenheid en betrokkenheid. Leren en opnieuw beginnen, karakter tonen en op-en-top profes-sional zijn. Het is die topsportmentaliteit die Descol maakt tot die succesvolle onderneming die Descol al sinds 1965 is.

Duurzame relatiesDe sport die Descol bedrijft, daagt iedere dag uit. Je wordt en blijft niet zomaar marktleider op het gebied van naadloze indoor sportvloeren. Daarvoor heeft Descol het Pulastic® programma ont-wikkeld. Nu werkt Descol er elke dag aan om op een duurzame en sociaal verantwoorde manier nog beter presterende vloeren te bedenken en te produceren. Daarbij overtreft het bedrijf zichzelf telkens weer om binnen ieders budget tot passende oplossingen te komen en een breed pakket van sportvloeren en dienstverlening

Tekst | Control Media Beeld | Descol

In de sporthallen van het spraakmakende Omnisport (Apeldoorn) liggen vloeren van Descol

16 | STEDENBOUW 691

Spotlight | Descol

levensduur, maximale prestaties, een minimum aan blessures en veelzijdige toepassingsmogelijkheden. Wereldwijd heeft Descol ruim 25 miljoen m2 Pulastic® sportvloeren geïnstalleerd in meer dan 50.000 accommodaties. Hét bewijs dat Descol de absolute nummer 1 is in sportvloeren.

Tegenwoordig ook OutdoorDescol gaat nu ook naar buiten met de sportvloeren. Pulastic Com-fort Court is een nieuw outdoor sportvloersysteem geschikt voor alle sporten. Op dit systeem kan overal ter wereld, in alle klimaten en onder iedere temperatuur gesport worden.

De toegevoegde waarde van een totaalleverancierEen sportvloersysteem van Descol is in de basis al zeer bijzonder. Met dank aan de afdeling R&D, die al jaren voorop loopt bij de ontwikkeling van sportvloeren die aan de strengste eisen voldoen. Maar Descol kijkt niet alleen naar de vloer. Ook op het gebied van diensten en producten die nauw verbonden zijn met de kwaliteit van een Pulastic® vloer, neemt Descol graag het voortouw. Met in-novatieve concepten die net even verder gaan. Zoals de innovatie Pulastic® LED Court, waar Descol de Innovatieprijs 2009 mee

aan te bieden. Dat doet Descol altijd in teamverband. Natuurlijk met de sporters, coaches en operationeel verantwoordelijken voor de sportfaciliteiten. Maar ook met architecten, leveranciers, aan-nemers, sociale partners en natuurlijk de eigen medewerkers.

Goed thuis biedt vertrouwenDescol maakt onderdeel uit van de wereldwijd actieve Sika-groep. Voor het bedrijf uit Deventer betekent dit een grote mate van fi-nanciële zekerheid, hoge ethische normen en waarden en toegang tot een groot kenniscentrum. Duurzaam en sociaal verantwoord ondernemen zijn kernwaarden van de Sika-groep. Daarom voelt Descol zich thuis binnen Sika en ziet het als een uitdaging ervoor te zorgen dat de klant zich bij Descol net zo thuis voelt. Een goed thuis biedt vertrouwen, een helpende hand en geeft positieve energie. Basisvereisten voor het leveren van topprestaties.

Nummer 1 in sportvloerenDescol beschikt over een wereldwijd distributienetwerk in meer dan 60 landen. De installatieteams van deze distributeurs traint Descol zelf. Alleen zo kan Descol garanderen dat een Pulastic® sportvloer waar ook ter wereld staat voor topkwaliteit, een lange

Ruim 25 miljoen m2aan Pulastic® sportvloeren in meer dan 50.000 accommodaties

STEDENBOUW 691 | 17

www.controlmediashop.com

Franse Akker 21, 4824 AL BredaPostbus 8836, 4820 BC Breda

E-mail: [email protected]: www.controlmedia.eu

Tel.: +31 (0)76-521 10 03Fax: +31 (0)76-515 65 89

Breda (NL) - Wildert (B) - Alsdorf (D) Control MediaGroup VNV

Speciaal voor u als lezer van StedenBouwEenvoudig uw kantoorartikelen bestellen via:

www.controlmediashop.com

nu 20 % korting!

ControlMediaShop.indd 1 03-12-10 10:05

Spotlight | Descol

heeft gewonnen. Een bijzondere vinding, waarbij LED verlichting de belijning aangeeft. Descol loopt hiermee voorop in de branche. Welk soort belijning de klant ook wenst, Descol heeft voor elke vloer en elke sport een keuze uit talloze kleuren en materialen.

IISPA Almelo, multifunctionele sportaccommodatieRecent voorbeeld van een multifunctionele accommodaties waar Descol als totaalleverancier het eigen productenpakket breed heeft toegepast, is de IISPA in Almelo. Een gloednieuw sportcom-plex dat krap twee maanden open is. De IISPA is een Multifuncti-onele sportaccommodatie die beschikt over meerdere sportzalen: Een breedtesporthal voor allerlei sportverenigingen in Almelo en voor het bewegingsonderwijs. Deze hal biedt plaats aan 200 toe-schouwers en meet 48 bij 28 meter bij 7 meter hoog. De hal is in drieën op te delen.• Een topsporthal waar topwedstrijden/toernooien/kampioen-

schappen gespeeld worden. Hier is plaats voor 1500 toeschou-wers. Deze hal voldoet zonder meer aan alle eisen van de (inter)nationale sportbonden.

• Een turnhal voor lokale en regionale turnverenigingen. Deze hal van 30 bij 19 meter en 6 meter hoog, bezit vaste toestellen en is dus specifiek voor de turnsport ingericht;

• Een turnhal voor de turnsters van BOSAN/TON/Almelo. Deze hal staat volledig ter beschikking van de (top)turnsters van de Stichting Topturnen Oost Nederland en fungeert tevens als Nationaal Talenten Centrum voor het Koninklijk Nederlandse Gymnastiek Verbond.

Tevens kent de IISPA de nodige facilitaire ruimten: 13 kleedkamers, vergaderfaciliteiten, een horecagedeelte, kantoorruimten, een VIP-ruimte en speciale vertrekken voor de pers en de wedstrijd-leiding. En er is een krachthonk waar alle verenigingen gebruik van maken.

Vloerverwarming van DescolNaast het aanbrengen van de topvloeren in alle sporthallen,de gangen, kleedkamers, vergaderfaciliteiten en het horecagedeelte heeft Descol in de IISPA ook vloerverwarming aangebracht. Het verwarmen van de vaak hoge sportaccommodaties is nooit een-

voudig. Traditionele verwarmingssystemen verwarmen de lucht, die vervolgens opstijgt. De natuurwet is bekend: warme lucht stijgt naar boven. Het resultaat spreekt voor zich: het verwarmen kost veel energie en geld, terwijl veel gebruikers nog steeds koude voeten ervaren. Met de vloerverwarming van Descol is dit ver-schijnsel verleden tijd. n

? Meer informatieDescol sportvloeren, DeventerTelefoon | 0570 620744Website | www.descol.nl Email | [email protected]

Goed thuis biedt vertrouwen

Pulastic®; De standaard in de wereld van topsportvloeren

In de sporthal voor breedtesport ligt een vloer van Descol met vloerverwarming

Ook het exterieur van de IISPA is vooruitstrevend

STEDENBOUW 691 | 19

Non-profit

20 | STEDENBOUW 691

Icoon schittert weer

Tekst | Hilda Bosma Beeld | Bernard Faber

BouwInfoBouwprogramma Verbouwing en renovatie (bvo: 9000 m2)Bouwperiode april 2010 tot 18 december 2010Bouwkosten € 3 miljoenopdracht Gemeente Groningen, Dienst RO/EZ, Groningenontwerp Alberto Mendini (Milaan) als supervisor; Team 4 Architecten Groningen (uitwerkend architect)adVies Ingenieursbureau Wassenaar, Haren (Constructies); Deerns Installatietechniek, Groningen (Installaties); Draaijer & Partners, Groningen (advies Europese Aanbesteding)uit Voering Bouwgroep Dijkstra Draisma, Bolsward/Dokkum (Aannemer); Koninklijke Tichelaar Makkum (Keramische gevelbekleding)installaties ITTB Group, HeerenveenoVerig Bureau C. Dijkstra, Menaldum in opdracht van de gemeente Groningen (Advies/Directie)

Berkel en Rodenrijs | Koppert Biological SystemsGroningen | Revitalisatie Groninger Museum

STEDENBOUW 691 | 21

Acht maanden lang was het Groninger Museum voor het publiek geslo-ten. Op 18 december 2010 opende het populaire museum weer de deuren. ‘Dankzij de flexibele samenwerking tussen Bouwgroep Dijkstra Draisma, het Groninger Museum en de Gemeente Groningen is het gecompliceerde renovatie- en verbouwproject op tijd klaar’, stelt Oscar Strijker, projectma-nager van de Gemeente Groningen. ‘De snelle bouwtijd en strakke planning waren de grootste uitdagingen.’

Oscar Strijker fungeerde als projectmanager van de Gemeente Gro-ningen bij de revitalisatie van het Groninger Museum: ‘Sinds de opening van het museum in 1994 loopt het museum nog beter dan verwacht. Het gebouw is geënt op 90.000 bezoekers per jaar, maar het trekt er jaarlijks liefst 240.000. Dat zorgde voor extra slijt en sleet. Daarnaast vroeg een aantal gebouwdelen om aan-pak van achterstallig onderhoud. Omdat die teller opliep, werd het uiteindelijk een complete revitalisering. Het was daarom beter de deuren even te sluiten. Maar niet te lang natuurlijk.’

WateroverlastBelangrijkste aanleiding van de opknapbeurt was overigens nood-zakelijk onderhoud aan de keldervloer. In 1998 kreeg het Gronin-ger Museum te maken met wateroverlast. Die vloeide direct voort uit de ligging van de gebouwen op een eiland in het bevaren Verbindingskanaal. Harrie Kemper, gebouwenbeheerder van het Groninger Museum: ‘Op een dag stond het water in het kanaal te hoog en kwam via de onderste kozijnen binnenzetten. Met als gevolg dat het merendeel van de vloeren van het basement onher-stelbaar werd beschadigd.’

Nieuwe vloeren Na de ontruiming in april zijn alle vloeren op niveau nul eruit ge-haald. ‘Tot op de constructievloer is alles vervangen door nieuwe afwerkvloeren’, vertelt Kemper. ‘Ook de installaties zijn opnieuw aangelegd, want die waren ook aan vervanging toe door de water-overlast.’ Daarnaast hebben de garderobe, vergader- en kantoor-ruimte, de toiletgroepen en het museumrestaurant een facelift

Nu echte keramische tegels en geen goedkoop laminaat meer

Het goud tegen de depottoren is schoongemaaakt en gecoat

22 | STEDENBOUW 691

Bouwgroep Dijkstra Draisma heeft de

af ge lopen 100 jaar een bedrijf met een

goede reputatie opgebouwd. De Bouwgroep

begon als een lokale aannemer en heeft zich

inmiddels ontwikkeld tot een innovatieve

onder neming met 350 mede werkers met

vestigingen in Bolsward en Dokkum. Wij

ont wikkelen en bouwen voor het bedrijfs-

leven, de overheid en de par ti culiere markt

en zijn actief in de utiliteits-, recreatie- en

woningbouw in de 3 noordelijke provincies

(incl. de Wadden eilanden), Noord-Holland

en de Noordoostpolder. Onze Bouwgroep

onderscheidt zich door duidelijke communi-

catie, een innovatieve en praktische aanpak

en een daadkrachtige werkwijze.

Een hoogwaardig bouwresultaat

K I E Z E N V O O R K W A L I T E I T

Vestigingen in Bolsward en Dokkum,

T 0515 33 40 00 / 0519 22 99 99, www.bgdd.nl

092047-BDDBOL_210x297fc.indd 1 06-10-09 10:27

Groningen | Revitalisatie Groninger Museum

STEDENBOUW 691 | 23

gekregen. Daarbij is zowel de museumwinkel als de garderobe verplaatst, zodat er een meer logische routing is ontstaan. Tevens zijn er een extra toiletgroep en een uitgiftekeuken bij gekomen.

Gecoat goudHet museumcafé is omgebouwd tot een moderne ruimte met veel nieuwe multi-mediale mogelijkheden. Daarnaast hebben een aan-tal kantoren in het souterrain plaats gemaakt voor een zeer bijzon-dere onderwaterruimte om de gasten te ontvangen. De bestaande gevelbeplating van laminaat van de gouden depot-toren is gede-monteerd, schoongemaakt en opnieuw bespoten. Met een nieuwe clearcoating kregen de gouden muren weer hun oorspronkelijke gouden schittering terug.

Keramische tegelsHet Mendini-paviljoen heeft grote veelkleurige keramische tegels gekregen die zijn geproduceerd door de bekende tegelfabriek Ko-ninklijke Tichelaar uit Makkum. Deze tegelfabriek heeft ervaring met het werken voor musea want ze leverde eerder de tegels voor de gevels van het New Yorkse Museum of Art & Design. Kemper vertelt: ´Mendini maakte een nieuw tegelontwerp voor de gevels van zijn paviljoen. Het huidige vlekkenpatroon pakt wat kleuriger uit dan het vroegere. In 1994, bij de nieuwbouw van het museum, wilde Mendini eigenlijk al keramische tegels tegen de buiten-muren, omdat dat materiaal meer kleurecht is. Maar keramische tegels in de gevraagde grote maten waren vanwege het fabrica-geproces in die tijd nog niet mogelijk. Daarom zaten er laminaat-tegels tegen het paviljoen. Dat materiaal verkleurt vrij snel onder het UV-licht van de zon. Tegenwoordig kan de Koninklijke Tiche-laar wel zeer nauwkeurig en maatvast tegels van 1,20 bij 1,20 m produceren die geijkt zijn op afmeting.’ Toch bleef het lange tijd onzeker of de tegels wel geleverd zouden worden. In zijn tegelont-werp paste Mendini goud toe en de goudprijzen fluctueren enorm.

Koninklijke Tichelaar kwam met een oplossing door de tegels te voorzien van nepgoud, dat heel dicht bij echt goud komt.

In deelbestekVolgens directievoerder Cees Dijkstra van de Gemeente Groningen was misschien de start bouw wel het leukste van de gehele revi-talisatie. ‘Eindelijk konden we van start. Er leefden lange tijd heel veel onzekerheden rond de status van het project. Dankzij goed lobbywerk van museumdirecteur Kees van Twist is de benodigde financiering rondgekomen. Ook was het een gecompliceerde pro-cedure om de uitvoering te regelen, vanwege een ingewikkelde Europese aanbesteding. Al die tijd was alleen zeker, dat het mu-seum dicht en ook weer open zou gaan en dat er veel werk ge-daan moest worden. Door het bestek in acht deelbestekken op te splitsen, kon de uitvoering altijd doorgaan en werd het werkpro-ces enorm versneld.’ Bouwgroep Dijkstra Draisma kreeg de gehele opdracht voor de revitalisatie. Dankzij de flexibele instelling van alle partijen kon de gewenste korte bouwtijd gerealiseerd worden. Strijker: ‘Deze revitalisatie heeft hét icoon van de stad Groningen weer in ere hersteld. De gouden toren straalt weer.’ n

‘Spelen met boven en onder’ doet Mendini voortdurend

Stijlvol en een beetje vreemd, het nieuwe museumrestaurant

Roptawei 59123 JA MetslawierTel.: 0519-242348Fax: 0519-241577E-mail: [email protected]: www.nutma.nl

VOOR AL UW GLAS- EN SCHILDERWERK

Onderhoud

Renovatie

Restauratie

Nieuwbouw

Brandwerend coaten

Houtrotreparatie

Groningen | Revitalisatie Groninger Museum

STEDENBOUW 691 | 25

Goed schilderwerk is een kunst

Nutma Schilders is een allround schildersbedrijf uit het Friese Metslawier. Het bedrijf voorziet in alle denkbare schilderwerken voor de particuliere markt, woningbouw en utiliteitsbouw. Hierbij kan gedacht worden aan binnen- en buitenschilderwerk, wanden plafondafwerking, beglazing en speciale coatings. ‘Onze kracht is dat we nooit ‘nee’ hoeven te zeggen’, laat directeur/eigenaar Arnold Nutma weten. ‘Bovendien zijn wij AF-erkend. Dit betekent dat wij volgens de kwaliteits¬normen van de Stichting AF-Erken-ningsregeling werken. Aan de AF-Erkenningsregeling kunnen al-leen bedrijven deelnemen die in het bezit zijn van alle vak- en bedrijfstechnische diploma’s.’

Werken vanaf pontons‘Nutma Schilders wordt regelmatig ingeschakeld voor bijzondere projecten’, vervolgt Nutma. ‘We hebben onder meer bijgedragen aan het WTC Hotel in Leeuwarden, Zorgcentrum de Batting (Har-lingen) en natuurlijk hier het Groninger Museum.’ Op de vraag wat het schilderwerk voor het Groninger Museum bijzonder maakt, antwoordt hij: ‘De ligging in het water. We moesten vanaf hoog-werkers op pontons werken en dan nog waren sommige delen van het gebouw moeilijk bereikbaar. Ook moesten we alles goed af-dekken om te voorkomen dat er verf in het water terechtkwam.’ De structuur van het gebouw bood eveneens de nodige uitdagingen. De verf kon niet simpelweg met een roller worden aangebracht, maar moest op de muren gespoten worden. Bovendien kreeg Nutma te maken met een keiharde deadline: ‘Op 18 december moest alles gereed zijn. Wij zijn sinds 1 mei bij het project betrok-ken en hebben vanaf het eerste moment alle bouwvergaderingen bijgewoond. Dit om het werk planningstechnisch zo goed mogelijk te laten verlopen.’

Binnen en buitenNutma Schilders verrichtte zowel het binnen- als het buitenschil-derwerk aan het museumgebouw. Nutma: ‘Bij het binnenschilder-werk moet je denken aan de vloeren, wanden, kozijnen en het houtwerk. De vloeren waren de grootste uitdaging, aangezien daar een vochtprobleem onder zat. De oude vloeren zijn gesloopt en vervangen door een nieuwe cementdekvloer. Wij hebben deze nieuwe vloer behandeld met een speciale, dampdoorlatende coa-ting. Het gaat hier om zo´n 4500 m2 vloeroppervlak.’ Buiten heeft het schildersbedrijf de hekwerken, het (constructieve) staal en de kunstwerken geschilderd. Maar ook zaken als poortjes en slagbomen. Door de natte zomer van dit jaar liet het buitenwerk

zich lastig inplannen. ‘We moesten letterlijk tussen de buien door schilderen om de planning te halen’, aldus Nutma. Maar, op 19 de-cember gingen de deuren van het vernieuwde Groninger Museum weer open. Geheel volgens planning. Sindsdien kan het publiek weer als vanouds genieten van de kleurrijke, bijzondere tentoon-stellingen in het gebouw.

? Meer informatieNutma schilders- en afwerkingbedrijf, MetslawierTelefoon | 0519 242348Website | www.nutma.nl

Het postmodernistische Groninger Museum is een kunstwerk op zich. Het museum ligt op een kunstmatig eiland in het Groningse Verbindingskanaal en fungeert als landmark van de stad. Tijdens de recente revitalisatie van het gebouw zette Nutma Schilders in opdracht van Bouwgroep Dijkstra Draisma het gebouw in de verf.

Wonen zonder zorgen

Centrum voor wonen en zorg De Zellebergen in Oudenbosch is een project van Stichting WSG uit Geertruidenberg. Deze woning-corporatie timmert flink aan de weg in de regio. De huidige por-tefeuille bedraagt ruim vierduizend woningen. Van de woonzorg-complexen die WSG ontwikkelde, is een groot aantal gebouwd door Zwaluwe bouwen aannemingsmaatschappij bv uit Zeven-bergschen Hoek. Een bouwbedrijf met dertig jaar ervaring in re-

De St. Agatha en St. Anna kerk domineert Oudenbosch, Zellenbergen ligt op een verhoging. Onder de aluminium kap komt het gemeenschapscentrum

Vanuit de ruime woonkamer kijk je prachtig uit op de omgeving. De gemeenschappelijke leefruimte doet denken aan een luxe hotellobby. En in het omliggende park kun je heerlijk wandelen. In woonzorgcomplex De Zellebergen te Oudenbosch is hoog in-gezet op kwaliteit. En kwalitatief hoogwaardig bouwen is een kolfje naar de hand van aannemer Zwaluwe.

26 | STEDENBOUW 690

Oudenbosch | Centrum voor wonen en zorg De Zellebergen

Wonen zonder zorgen Tekst | Patricia van der Beek Beeld | Bernard Faber

BouwInfoBouwprogramma Nieuwbouw centrum voor wonen en zorg (bvo: 19500 m2)Bouwperiode van juni 2009 tot april 2011Bouwkosten € 14,5 miljoenopdracht Stichting WSG, Geertruidenbergontwerp RDH Architecten, Bredaadvies EBT, Halsteren (Constructie)uit voering Zwaluwe bouw en Aannemingsmaatschappij bv, Zevenbergschen Hoek (Hoofdaannemer)installaties G&S, Raamsdonksveer (W-installaties); Van Wanrooij, Dongen (E-installaties)

novatie, restauratie, projectontwikkeling en nieuwbouw in zowel woningen utiliteitsbouw.

Bouwen in de zorg‘WSG is voor ons zonder meer een belangrijke partner’, vertelt di-rectielid Jan Vermunt van Zwaluwe. Zijn collega directielid Gerard

van Beek beaamt dit: ‘Het bouwen van een woonzorgcomplex vereist ook specialistische kennis van de aannemer. We houden rekening met alle aspecten van levensloopbestendig bouwen. Van bredere deuren, drempelloze vloeren tot extra gecompliceerde technische installaties waaronder domotica.’ De Zellebergen is bestemd voor cliënten van de stichting Groenhuysen. Het complex

Elke woonvleugel rekt zich uit naar het landschap

STEDENBOUW 690 | 27

Zevenbergschen Hoek:

Anna Paulownastraat 11





De woongebouwen staan op stelten om het groen te laten doorlopen

28 | STEDENBOUW 690

Oudenbosch | Centrum voor wonen en zorg De Zellebergen

bestaat uit zes woongebouwen aan de rand van Oudenbosch die letterlijk en figuurlijk aanhaken op een luxe ingerichte gemeen-schappelijke ruimte (2200 m2) met zorgen algemene voorzie-ningen. De 116 zelfstandige appartementen zijn ruim opgezet en hoogwaardig afgewerkt. Het bestaande zorgcomplex van De Zellebergen wordt aansluitend gerenoveerd. Daarin komen 48 verpleeghuisappartementen.

Gevels met een knik‘Een fors woningbouwproject’, zo noemt projectarchitect Pierre Maas van RDH Architecten het wozoco De Zellebergen. ‘Het is ontwikkeld in de vorm van een lamellenstructuur. Om te voorko-men dat men vanuit de eigen woning tegen de achterkant van een andere woning aankijkt, hebben we de gevels van de gebou-wen een “knik” gegeven. Zo kijk je vanuit de woonkamer altijd op het landschap uit.’ Gebruikmakend van het hoogteverschil in het terrein heeft RDH Architecten de gemeenschappelijke ruimte voor-zien van een schuin oplopend dak. De ruimte wordt hierdoor extra hoog. ‘Het park dat hier altijd lag, wordt volledig in ere hersteld’, besluit Maas. ‘Drie van de zes gebouwen worden op kolommen gezet, zodat het nieuwe park alle ruimte krijgt zich in de omgeving te manifesteren.’

TunnelbouwIn juni 2009 is gestart met de bouw. Het casco is gebouwd in een betonnen tunnelbouw . ‘In dit omvangrijke project de beste manier om snel en kwalitatief te bouwen tegen zo laag mogelijke kosten’, aldus Van Beek. Als grootste uitdaging noemt hij de drie gebouwen die 3,5 meter boven het maaiveld beginnen. Deze ge-

bouwen rusten op een in het werk gestorte betonnen fundering en prefab betonnen kolommen. Daaroverheen zijn stalen liggers en breedplaatvloeren aangebracht. Hierboven is verder gebouwd volgens de tunnelbouwmethode. De voor- en achtergevels zijn uit-gevoerd met hsb-elementen, voorzien van stelkozijnen.

Kwaliteit voert boventoon‘De hsb-elementen vervaardigen wij zelf ’, voegt Vermunt toe. ‘Zo houden we onze processen en kwaliteit onder controle. Om de-zelfde reden voeren we ook het metselwerk in eigen beheer uit. Voor de werkzaamheden die we uitbesteden, zoeken we de markt grondig af. Bijvoorbeeld om een betaalbare gevelsteen te vinden die een hoogwaardige uitstraling heeft. Of prefab betonelemen-ten met een nauwkeurige maatvoering en nette afwerking. Dit streven naar kwaliteit is van de gebouwen af te lezen. Al onze partners, van de betonfabrikant tot de leverancier van de alumi-nium kozijnen, hanteren hoge kwaliteitsnormen. De onderlinge sa-menwerking verloopt goed. Bij Zwaluwe geloven we in de kracht van teamgeest.’

Coördinatie afbouwNaar verwachting is de bouw van De Zellebergen in februari 2011 gereed. Daarna zal Zwaluwe de coördinatie verzorgen van de inrichting en afwerking van het complex. Van Beek: ‘Ook deze werkzaamheden worden uitgevoerd volgens een vooraf opgestel-de planning, die door ons uitvoeringsteam wordt aangestuurd en bewaakt. Een formule die wij samen met WSG hebben ontwikkeld. Onze hoofduitvoerder trekt de deur pas achter zich dicht, als de bewoners er al wonen en alles naar wens is.’ n

Vloerverwarming wordt aangelegd in de gemeenschapsruimte met uitzicht op park en stad

STEDENBOUW 690 | 29

Non-profit

30 | STEDENBOUW 691

BouwInfoBouwprogramma (bvo: 36000 m2)Bouwperiode van april 2008 tot augustus 2010Bouwkosten € 53,5 miljoenopdracht Rondom Wonen Pijnacker, Mooiland Maasland en stichting Pieter van Foreestontwerp BOAG Advies en Managament i.c .m. DAT Architecten Werkgroep Tilburg, Tilburgadvies BOAG Advies en Management, Rotterdam (Projectmanagement); Corsmit Raadgevend Ingenieursbureau, Rijswijk (Constructies); VIAC BV Houten/IOC, Ridderkerk (Installaties)uit voering BVR Bouw, Roosendaal (Hoofdaannemer)installaties ETB-Vos, Dordrecht (E-installaties);Envo Installatietechniek, Rotterdam (W-Installaties); Van Venrooij Installatietechniek, Rosmalen (Gawalo)

Tekst | Richard StegersBeeld | arjan stadhouders fotografie, Ries van Wendel de Joode, DAT architecten

Weidevogelhof bestaat uit enkele bouwblok-ken waar de openbare routes naar de rest van de wijk doorheen snijden

Pijnacker | Woonzorgwijk Weidevogelhof

STEDENBOUW 691 | 31

Weidevogelhof tussen dorp en stad

Dichtbij het station Pijnacker-Zuid van de Randstadrail en dichtbij een wijkcentrum komt ‘zorgdorp’ Weidevogelhof. Een echt voorbeeld van innovatieve woonzorgvoorzieningen. De Weidevogelhof ligt centraal in de nieuwbouwwijk Keijzershof als een ‘dorp’ van zes woongebouwen met 105 verpleeghuis- en verzorgingsplaatsen, 200 sociale huurwoningen en diverse maatschappelijke dienstverleners. Hier kunnen 65-plussers zelfstandig wonen en tegelijkertijd gebruik maken van een to-taalpakket aan zorg en welzijn.

Senior projectmanager Peter van den Hoogen van BOAG Advies en Management zet de hoofdlijnen over project Weidevogelhof uiteen: ‘De ontwikkelaars streven met Weidevogelhof naar “om-gekeerde integratie”. Met voorzieningen als een kinderdagverblijf, het winkelcentrum, recreatieve ruimtes en een restaurant zullen de bewoners van de omliggende wijk Keijzershof verleid worden deze woonzorgbuurt in te trekken.’ In de Weidevogelhof liggen de zorgvoorzieningen verspreid door het wijkje. Van den Hoogen: ‘Er wordt weliswaar veel bouwmassa gebouwd op een relatief kleine

Langs de RandstadRail vanzelfsprekend meer een gestrekte massa om het geluid uit de wijk weg te houden

‘Wij streven naar omgekeerde integratie’

De bouw van een woonzorgcomplex is een omvangrijke operatie, die vraagt om een zorgvuldige voor bereiding. Daarom wordt voordat de eerste steen wordt gelegd door BVR het complete bouwtraject tot in detail voorbereid. Dankzij het door BVR ont wikkelde

‘Interactief Bouwproces’ is de opdracht gever verzekerd van duidelijke afspraken en een kwalitatief hoogwaardig eindresultaat. En dat is een hele zorg minder. Wilt u meer weten? Kijk dan op www.bvrgroep.nl

Zorgcentrum Keijzershof, Pijnacker

Bouwen om te zorgen.

BVR-GroepZwaanhoefstraat 12, 4702 LC Roosendaal Tel.: 0165-631111, www.bvrgroep.nl

BVR310096 ADV Stedenbouw.indd 1 26-11-10 08:49

32 | STEDENBOUW 691

Pijnacker | Woonzorgwijk Weidevogelhof

STEDENBOUW 691 | 33

locatie maar er is altijd gezocht naar openheid, doorzicht, afwisse-ling en autoluwte. Ouderen moeten veilig over straat kunnen. De plannen hadden meteen al een hoog ambitieniveau. Als BOAG hebben we, samen met de opdrachtgevers, gezocht naar een nieu-we combinatie van zorgen en wonen. Voor deze centrale locatie is daarom een nieuw stedenbouwkundig kader ontwikkeld. Samen met DAT en de stedenbouwkundige supervisor hebben we zo veel mogelijk naar vrijheden gezocht die de architect kon invullen.’

Groene eilandenDAT vertaalde die vrijheden in een grote diversiteit aan woningen. Een variëteit die je ook in een gewoon dorp zou kunnen vinden. Maar vanwege de locatie dichtbij het Randstadrail-station krijgt het ‘buurtje’ tevens een stadse uitstraling. Walter van de Hams-foort van DAT:’ Toen we zes jaar geleden het gebied voor het eerst zagen, was het nog weiland met koeien en slootjes. Twee jaar later lag het terrein volgestort met een twee meter dikke laag zand. Het leek net een maanlandschap, kortom, een echte Vinex-locatie. We hebben er weer een plek met een eigen karakter van gemaakt. Met inachtneming van de filosofie van de opdrachtgevers: geen traditioneel afgesloten woonzorginstituut maar een gebied waar ouderen onderdeel blijven uitmaken van het grotere geheel erom-heen. Daarom is er openheid naar het stationsplein en naar de rest van de woonwijk de Keijzershof. Het eindresultaat is een soort

stadserf waar middelhoogbouw naast laagbouw staat. Waar de openbare ruimte op zijn minst autoluw is, soms helemaal autovrij. Groene eilanden structureren straks het buitengebied.’

RolstoelvriendelijkHet initiatief voor de Weidevogelhof komt van Woningcorporatie Rondom Wonen, financier Mooiland Maasland en Stichting Zorgin-stellingen Pieter van Foreest. BOAG was vanaf de eerste plannen bij het project betrokken en verantwoordelijk voor het integraal ont-werp- en projectmanagement, het Programma van Eisen, de direc-tievoering en het toezicht op de nieuwbouw. Projectmanager Edwin den Heijer van BOAG. ‘Er komen binnen de Weidevogelhof drie plekken specifiek voor intramurale zorg. Alle andere geboden zorg zit verspreid over de hele buurt. De groepswoningen voor psycho-geriatrische cliënten bevinden zich steevast besloten aan een ga-lerij, net als gewone woningen. Al de huurwoningen van Rondom Wonen zijn geschikt gemaakt voor zorg-aan-huis. Daaronder vallen extra brede deuropeningen en een rolstoelvriendelijke woninginde-ling en ICT-infrastructuur voor zorgoproep en zorgondersteuning.’

Een echt teamVanaf afronding van het ontwerp van de architect DAT zijn de plannen in een bouwteam nader bouwtechnisch uitgewerkt. Zo zijn de buitengevels van de bouwblokken in metselwerk en alu-minium kozijnen en de binnengevels in houten gevels en houten kozijnen uitgerust. De W- en E-installaties zijn apart aanbesteed. Den Heijer: ‘Aan dat bouwteam nam ook BVR Bouw, de hoofdaan-nemer deel. Die had een stevige stem in het uitvoeringsproces. De zes gebouwen zijn in drie bouwstromen gerealiseerd. Al die verschillende functies op een beperkt oppervlak maken het project vrij complex. Gaandeweg het project heeft de samenwerking in het bouwteam zich steeds meer verdiept. Er stond een echt team. Hoewel het hier om woningbouw gaat, is ieder gebouw verschil-lend en kent het ontwerp veel hoekverdraaiingen. Weidevogelhof krijgt dan wel een buurtkarakter maar het mag geen eiland van stilte worden. Er mochten geen verlaten of levenloze hoeken ont-staan. In de Weidevogelhof zal er elk uur van de dag activiteit van mensen zijn.’ n

Projectmanager Ing. Edwin den Heijer (links) en Senior projectmanager Ir Peter van den Hoogen van BOAG voor gebouw Patrijs

Elk van de zes bouwblokken heeft een open binnengebied

BouwInfoBouwprogramma Multifunctioneel centrum (bvo: 4000 m2)ontwerp TWA architecten, Burdaarduit voering Bouwbedrijf Lont, Sint Annaparochie (Hoofdaannemer); Jansma Burdaard BV, Burdaard (Kunststof puien)

Een variant op een moderne boerenschuur. Voor het MFC Burdaard komt een marktplein voor een handelsmarkt

Birdaard krijgt het allemaal

34 | STEDENBOUW 691

Ferwerderadeel | MFC Burdaard

Tekst & Beeld | Bernard Faber

Eigenlijk is een multifunctioneel centrum van 4000 m2 ver bovenmaats voor het slechts 1100 inwoners tellende Friese dorpje aan de vaart tussen Dokkum en Leeuwarden. Dat Birdaard toch zo’n buitenmaats groot MFC krijgt, komt omdat de fusiegemeente Ferweradiel er voor kiest maatschappelijke functies te bundelen in één van de dorpskernen. In MFC Burdaard komen onder meer een bibliotheek, een dorpshuis, jeugdsoos, zorgcentrum, sportfaciliteiten,

Het dorpje Birdaard, in de kop van Friesland, is een van de tien dorpskernen van fusiegemeente Ferwederadeel. Mensen van buiten Ferwerderadeel zal alleen de naam Bartlehiem bekend in de oren klinken. Maar dat is allereerst een piepklein buurtschap en ten tweede ligt het in buurgemeente Tietjerksteradeel. Maar goed, in Birdaard wordt de laatste hand gelegd aan een even fraai als buitengewoon groot multifunctioneel centrum.

Birdaard krijgt het allemaal

STEDENBOUW 691 | 35

De tegenoverliggende basisschool is al eerder door TWA architecten als eenheid met het MFC ontworpen.

36 | STEDENBOUW 691

jansmaburdaard.nlJislumerdijk 15-2 Burdaard(FRL)E-mail: [email protected] Er kan maar één de beste zijn!

MFC BURDAARD KIEST VOOR KUNSTSTOF KOZIJNEN VAN JANSMA BURDAARD

INFOLIJN 0519 - 33 25 53KUNSTSTOF: � KOZIJNEN � DAKKAPELLEN � SERRES � ERKERS � DEUREN � GOTEN

Bij een modern gebouw als het MultifunctioneelCentrum Burdaard horen kunststof kozijnen: ze zijn duurzaam, onderhoudsvrij en kostenbesparend. Jansma Burdaard levert hoogwaardig kunststof van eersteklas materialen en superieure grondstoffen. Aan de basis hiervan staat REHAU, de leverancier van topkwaliteit raamprofielsystemen.

Jansma Burdaard levert rechtstreeks aan particulierenen bouwbedrijven. Het bedrijf heeft de afgelopen jareneen explosieve groei doorgemaakt. Recent zijn de productiehallen ingrijpend verbouwd en gemoderniseerdwaarmee de productie in 2010 bijna is verdubbeld.

Wij feliciteren Burdaard en de gemeente Ferwerderadielmet het nieuwe Multifunctioneel Centrum. We zijn trots een steentje te hebben bijgedragen aanhet realiseren van dit fraaie en veelzijdige gebouw. Het nieuwe MFC zet Burdaard op de kaart!

Ferwerderadeel | MFC Burdaard

waaronder een therapiebad. Zelfs het uitvaartcentrum vindt er on-derdak. Bovendien vervult het MFC een rol als slechtweeraccom-modatie en opvang- en verwijspunt voor recreanten. Noem het een manusje-van-alles.

SpeelsOm het forse volume kleinschaliger te laten lijken, heeft TWA architecten het programma opgeknipt in zes speels geschakelde bouwdelen. De onderliggende hoofddraagconstructie is van staal. Elk ‘huis heeft een eigen verdiepte ingang. Het onderscheid tus-sen de verschillende functies en bouwdelen wordt onderstreept door de entrees felle kleuraccenten te geven. Groen voor het dorpshuis, oranje voor de kinderopvang, blauw voor het sprothuis, paars voor het uitvaarcentrum, geel voor de bibliotheek en de tegenoverliggende school. Dezelfde kleuren komen subtiel terug in de gevelfolie van Fassavall. Overal schemert de folie door de deels open afwerking met houten geveldelen. In totaal is 4000 m2 waterkerende, UV-bestendige gekleurde gevelfolie verwerkt. In de detaillering van de gevel heeft de architect de speelsigheid niet geschuwd. Op een aantal plaatsen zijn de verticaal geplaatste houten geveldelen schuin afgezaagd, waardoor onder een bepaal-de hoek kijkend de kleuren extra sterk naar voren komen.

GroenBehalve de gebouwvorm en de bijzondere gevel, geeft ook het groene sedumdak een zeker authenticiteit aan het MFC. Het se-dumdak past bij uitstek bij het omringende weidelandschap. Het

groendak rust op een stalen dakconstructie. Het relatief zware dak vergroot bovendien het accumulerend vermogen van het relatief lichte gebouw.

VerbindingEen 40 meter lange droogloop verbindt het centrum met basis-school De Welle. De droogloop gaat tevens dienst doen als fiet-senstalling. De school is vorig jaar opgeleverd en is net als het multifunctioneel centrum ontworpen door TWA architecten die zelf in een stoer bakstenen pans in Birdaard gehuisvest zijn. TWA architecten is de voortzetting van het bureau van Gunnar Daan. Tussen De Welle en het MFC heft TWA een nieuw dorpsplein ge-projecteerd. In de loop van volgend jaar zetten marktkooplui hen stands hier wekelijks op. Nabij het multifunctioneel centrum zul-len nog een twaalftal patiowoningen verrijzen. Tegen die tijd heeft Burdaard het allemaal. Met Leeuwarden en Dokkum op autoaf-stand voor het werk en de grote pleziertjes geeft het ambitieuze MFC Burdaard de vitaliteit van het dorp een krachtige impuls. n

Elke recreatie heeft zijn eigen kleur: Groen is het dorpshuis, rood de kinderopvang, paars het uitvaartcentrum

STEDENBOUW 691 | 37

De bouwwereld gaat op zijn kop. Was de installateur enkele jaren geleden vooral een uitvoerende onderaannemer die meestal achteraan kwam in het proces, tegenwoordig neemt de installateur een veel prominentere positie in de bouwkolom in. Bij Lomans Groep Totaalinstallateurs leidde dit al tot enkele interessante projecten.

‘Nederlandse Hartstichting’, Den Haag - Ypenburg

Jeroen Bonekamp, directeur van Lomans Groep Totaalinstallateurs ‘Lean Bouwen is een reis die je samen met je bouwpartners en medewerkers maakt’

wordt het aandeel van de installateur in bouwprojecten groter. En neemt tevens de complexiteit van installaties toe. Aannemers en op-drachtgevers zien ons daarom steeds meer als partner voor integraal bouwen. De intensieve samenwerking die hieruit voortvloeit, leidt tot een efficiënter bouwproces en een hogere bouwkwaliteit.’

Lean bouwenIn het verlengde van integraal bouwen ligt lean bouwen. Dan praat je over het zo effectief mogelijk organiseren van een bouwproject: vanaf het eerste moment met alle bouwpartners aan tafel. Door op-timale inzet afstemming en betrokkenheid bij elkaars werk wordt uiteindelijk zoveel mogelijk toegevoegde waarde en comfort gecre-eerd voor de klant. Die toegevoegde waarde wordt alleen bereikt als de bouwpartners hun krachten bundelen, open naar elkaar zijn en elkaar vertrouwen. Bonekamp: ‘Een lean project waar we momen-teel aan bijdragen, is kantoorpand ‘De Nieuwe Maas’ in Rotterdam. Alle partijen werken hier vanaf het eerste moment nauw samen. We

Bij de bouw van een woning, bedrijfspand of utiliteitsgebouw wordt nauwelijks nog gesproken over stichtingskosten. Exploitatiekosten, daar gaat het vandaag de dag om. Gebouwen moeten energiezuinig en multi-functioneel zijn. Directeur Jeroen Bonekamp van Lomans Groep Totaalinstallateurs stelt dan ook: ‘Als gevolg van deze trends

Tekst | Patricia van der Beek Beeld | Lomans Groep

Lomans gaat voor duurzame samenwerking

38 | STEDENBOUW 691

Amersfoort | Lomans Groep Totaalinstallateurs

Kantoorpand ‘Nieuwe Maas’, Rotterdam

prestatie van gebouwen te bepalen. Met diverse projecten behaalde Lomans al het BREEAM-NL certificaat. Zo ontving het pand van WDP uit Waddinxveen het predicaat ‘very good’. Het kantoor van de Nederlandse Hartstichting in Ypenburg kreeg zelfs de kwalificatie ‘excellent’ toegekend. ‘Momenteel werken we met Heembouw aan het TNT distributiecentrum in Waddinxveen’, vertelt Bonekamp. ‘De opdracht hiervoor verwierven we door een adviseringsprijsvraag te winnen. In onze aanbieding hadden we de total cost of ownership van het gebouw uiteengezet over een periode van vijftien jaar. Met keuzemodellen lieten we de exploitatie van het gebouw zien bij ver-schillende opties voor de installatie.’ Wat Bonekamp betreft, volgen er nog meer van dit soort opdrachten: ‘Hier kunnen we onze meer-waarde als Lomans pas echt laten zien.’

Op reis‘Lean bouwen is geen kunstje dat een bedrijf zich even aanleert’, vat Bonekamp nog eens samen. ‘Het is een continu proces, een reis die je samen met je bouwpartners en medewerkers maakt. En die reis is bij Lomans voorlopig nog niet ten einde. De komende tijd gaan we ons nog verder toeleggen op energiezuinig bouwen. Met name in de renovatiemarkt, waar we een enorme groei verwachten. Waar ik uit-eindelijk naartoe wil, is duurzame samenwerking met onze partners. Voor mij is lean bouwen geslaagd als we 70% van onze omzet uit de vaste relaties halen.’ n

maken optimaal gebruik van tijd, kennis en kunde. Zo realiseren we lagere faal- en uitvoeringskosten.’

Investeren in kennisIs de opkomst van lean bouwen een logische reactie op de huidige conjunctuur, waarin alles lijkt te draaien om efficiency? Bonekamp: ‘De marktsituatie heeft deze ontwikkeling ongetwijfeld een impuls gegeven, maar lean bouwen is geen tijdelijke oplossing. Het is een andere manier van denken en organiseren. Bedrijven kiezen hier bewust voor. Wij ook. Als middelgrote totaalinstallateur profileren wij ons als klantgerichte kennisorganisatie met uitvoerend kracht. Het besef om ons zodanig te positioneren, kwam ongeveer vier jaar geleden. De veranderingen in de markt leidden tot nieuwe inzichten. We moesten ons onderscheiden, maar hoe? Met de klantwaarde als vertrekpunt richtten we ons prominent op duurzaamheid. We inves-teerden flink in kennis over energiezuinig bouwen, gebouwautomati-sering en integraal bouwen. Die opgedane kennis hebben we inmid-dels toegepast bij aansprekende projecten als de distributiecentra van TNT en Plantion in Ede.’

BREEAM-NLLomans heeft meerdere BREEAM-adviseurs in dienst. BREEAM staat voor ‘Building Research Establishment Environmental Assesment Method’. Het is een beoordelingsmethode om de duurzaamheid-

Lomans gaat voor duurzame samenwerking

STEDENBOUW 691 | 39

Stads wonen in Cité Rotterdam

Woongebouw Cité aan de Rotterdamse Laan op Zuid be-wijst dat grootschalige utiliteitsbouw en woningbouw prima samengaan. Hier wonen betekent fantastische uitzichten vanuit de woonkamer op de Rotterdamse skyline en de nabij-gelegen havens..

Het stond niet echt in de stedenbouwkundige plannen dat op dit kavel op de Rotterdamse Kop van Zuid ooit een woongebouw zou komen. Tot zes jaar terug was dit perceel nog gewoon bestemd voor een kantoorgebouw. En dan geen klein kantoortje, maar een flinke joekel. Maar de markt voor kantoren zakte in en de ontwik-kelaars toonden zich kopschuw. Gelukkig durfde de Rotterdamse woningcorporatie Stadswonen het aan om Kristal projectont-wik-keling hier een woongebouw te laten ontwikkelen. Architect Bart Mispelblom Beyer van Tangram Architecten stelt: ‘Stadswonen

Woningbouw

Tekst | Control MediaBeeld | John Lewis Marshall

BouwInfoBouwprogramma 498 woningen, 400 m2 collectieve voorzieningen, 550 m2 werkruimtes, 900 m2 commercieelBouwperiode 2007 tot 2010opdracht OWB Stadswonen Kristal, Rotterdam ontwerp Tangram Architecten, Amsterdamuit voering Ballast Nedam Speciale Projecten, Nieuwegein (Hoofdaannemer); Van Noordenne Glas, Hardinxveld-Giessendam (Glasleverancier)

Langs één van Nederlands meest grootstedelijke ruimten: de Laan op Zuid

40 | STEDENBOUW 691

Berkel en Rodenrijs | Koppert Biological SystemsRotterdam | Cité

Stads wonen in Cité Rotterdam

Een atrium en architectuur als los gestapelde blokken

heeft op het juiste moment de nek uitgestoken. Zij besloten ap-partementen te ontwikkelen binnen het vastgelegde bouwvolume, dat eigenlijk bedoeld was voor kantoren. Dat getuigt van moed.’ Samen met Kristal projectontwikkeling ontwierp het architecten-bureau een plan met bijna vijfhonderd huurappartementen voor shortstayers, een verzamelnaam voor studenten, startende onder-nemers en jonge expats. Een zakelijk en grootstedelijk woonge-bouw voor stadse mensen.

MeevallerTijdens de eerste feasibility-studie stuitte Mispelblom Beyer op een grote meevaller.’Tot ons geluk konden we binnen de steden-bouwkundige enveloppe bijna honderd woningen meer kwijt. Veel meer dan eerdere berekeningen hadden uitgewezen.’ Die mee-valler kwam goed uit. Mispelblom Beyer noemt drie factoren die fors kostprijsverhogend werkten bij de ontwikkeling van Cité. Al-lereerst nodigt de afwijkende vorm van het gebouw met overstek-ken en terugspringende gevels niet direct uit tot woningbouw. Ten tweede betekende de sculpturale vorm een relatief groot kostbaar geveloppervlak per woning. Als derde complicatie geldt de locatie direct naast een metrobuis. Honderd woningen meer betekende honderd woningen meer om de hoge kosten over te spreiden.

VolumesOnder Cité ligt een parkeerkelder voor 135 auto’s. De onderste lagen bevat een plint met commerciële ruimtes. Daarboven be-ginnen de vier woontorens, alle eindigend op verschillende dak-niveaus. Mispelblom Beyer spreekt van ‘spelen met volumes’. Hij

betoogt dat door toepassing van kleinere en grotere maten aan gevelopeningen schaalverkleining optreedt, die de verschijnings-vorm ten goede komt. ‘Als je vijfhonderd woningen in een rechttoe - rechtaan gebouw weg zet, wordt het snel een log geheel. Maar schuiven met volumes maakt een gebouw handzaam.’ Het volgla-zen centrale atrium strekt zich over meerdere lagen uit en vormt een levendige semi-openbare ruimte van waaruit alle omringende gebouwfuncties bereikbaar zijn. Het imposante atrium dekt tevens de behoefte aan grootstedelijk leven waarvoor op de krappe trot-toirs voor de deur ruimte ontbreekt.

Rode sleuvenCité maakt onderdeel uit van een masterplan van Designed by Erick van Egeraat. Direct naast Cité staat dan ook de Hogeschool InHolland, een spraakmakend ontwerp van Designed by Erick van Egeraat. Cité biedt plaats aan 494 woningen in drie verschil-lende typen. Een deel ervan is koppelbaar. Daarnaast bevat het bouwprogramma 27 werkruimten, vergadervertrekken en zelfs een laundrette. Veel aandacht kregen de gevels. Afgaand op de omringende bebouwing lag eigenlijk metselwerk voor de hand. Uiteindelijk werd gekozen voor prefab betonnen gevelelementen in twee basistypen. De twee elementen wisselen elkaar om en om af. Het resultaat is een levendig geveloppervlak, niet in het minst door de ‘gekreukte’ structuur, die werd verkregen door gekreukeld papier in de bekisting op te nemen. Bijzonder zijn de sleuf-vormige felrood gekleurde openingen in de gevelwanden, die met LED’s aangelicht worden. Vooral ’s nachts geeft het rood het nodige vuur aan de vaalgroene betongevels. n

STEDENBOUW 691 | 41

Tekst | Steven KleingeldBeeld |

Italiaanse inspiratie in Tiel

De kracht van het project De Vier Gravinnen in de Hertogenwijk in Tiel is het gevarieerde programma. Wonen, werken, een huis-artsen- en tandartspraktijk en een kinderdagverblijf, maar ook een restaurant zorgen voor veel levendigheid. De bewoners van het complex zelf, maar ook de omgeving zal daar veel profijt van hebben.

De Vier Gravinnen omsluit als rechthoekig bouwblok een grote binnenplaats. Deze centrale piazza vormt een bijzonder element in het blok. Hier is de hoofdingang van het complex gesitueerd, en in lijn daarmee is dit een ontmoetingsplek voor bewoners en buurtbewoners. De gevels rondom ademen de sfeer van een me-diterrane stad. Architectenhuis Borkent & Plug heeft de inspiratie

dan ook geput uit het beroemde piazza del Campo in Siena. Op dit Middeleeuwse stadsplein zouden eens een paar Tielse hertogen vier Italiaanse gravinnen hebben ontmoet. De Italiaanse inspiratie uit zich verder in de diversiteit van de materiaal- en kleurkeuze van het complex, met organische materialen en aardse tinten en kleurstelling: roodbruin, oranje, lichtgrijs en roomwit. Onder het gehele complex ligt een parkeergarage met zo’n 150 parkeerplek-ken. Daarvoor was een bouwkuip nodig - 4,5 meter onder maai-veld - van 85 bij 68 meter met 517 boorpalen. Voor de overige fundering zijn nog eens 243 boorpalen aangebracht.

Sociale voorzieningenVier Gravinnen ligt ten zuidwesten van het centrum van Tiel in de Hertogenwijk. Het blok fungeert als sociaal spilpunt in de wijk. Dit blijkt wel uit het feit dat er naast een uitgebreid pakket aan sociale voorzieningen ook een service- en informatiepunt van de gemeente Tiel komt. Niet alleen het programma aan voorzienin-gen is gevarieerd, ook de woningen kennen verschillende typen

Veel geschakelde binnenruimten maken er een complex gebouw van

42 | STEDENBOUW 691

Tiel | De Vier Gravinnen

BouwInfoOpdracht SCW, Tiel Ontwerp Het Architectenhuis Borkent & Plug, Apeldoornadvies Raadgevend Ingenieursbureau Heijm-de Heer, Velp (constructies)Uit vOering Dura Vermeer Bouw, Rosmalen; SRA, Eindhoven (Plafondsystemen)

Plafonds ondersteunen de architectuur

SRA Systeem Realisatie Afbouw BVDe Witbogt 15, 5652 AG Eindhoven

Postbus 8737, 5605 LS EindhovenTelefoon: 040-2925999

Telefax: 040-2925990www.sra-sri.nlwww.sra-afbouw.nl

en gebruikers. Naast de nodige twee-, drie- en vierkamerapparte-menten - 134 in totaal – liggen in het blok ook 56 zorgwoningen. Bovendien vormde de leefbaarheid en het tot op hoge leeftijd zelfstandig thuis wonen een belangrijk uitgangspunt: alle wonin-gen beschikken over een domoticasysteem voor communicatie- en beveiligingsdiensten. De woningen, maar ook het plein en de om-liggende straten zijn verder volledig rolstoeltoegankelijk. Naast de vestiging van de sociale voorzieningen is er ook ruimte voor com-merciële bedrijven. Die bedrijfsruimten waaronder een Grand Café bevinden zich op de begane grond aan de tuinzijde.

De bouwkundige oplevering vond begin december 2010 plaats. De eerste bewoners hebben de Kerst al in hun nieuwe woning ge-vierd. Officiëel gaat het complex maart 2011 open, als alle gebrui-kers hun intrek hebben genomen. Dan pas is de multifunctionele invulling van het gebouw compleet. n

De Vier Gravinnen draait om de binnenplaats, de piazza

Projectinfo Verschillende types plafonds van SRA in de

Vier Gravinnen

SRA Systeem Realisatie Afbouw B.V. uit Eindhoven reali-seerde in Tiel de systeemplafonds van de ‘vier gravinnen’. De werkzaamheden aan de circa 5000 m² plafonds variëren van Rockfon Linga Classic tot plafonds in houtnerf panelen en houten panelen plafonds in een speciale vlakverdeling in het restaurant, waarbij de vlakverdeling in het plafond overeenkomt met die op de vloer. Tevens heeft SRA de gips en MDF-koven verzorgd. Uiteraard maken de Heradesign-plafonds onder de erkers het geheel af. Sinds de oprichting heeft SRA op het gebied van plafond- en wandsystemen een brede expertise opgebouwd in systeemadvisering, systeem-

ontwerp en turn key systeemrealisatie. De overtuigende professionaliteit en betrouwbaarheid van SRA springen in de markten voor zowel nieuwbouw- als renovatieprojecten sterk in het oog, waardoor de onderneming gaandeweg een substantieel marktaandeel heeft verworven. Tussen veel grote opdrachtgevers en SRA ontstonden in de loop der ja-ren vaste samenwerkingsverbanden. De SRA-organisatie telt momenteel 20 gespecialiseerde, vaste medewerkers en zo’n 60 tot 100 personen die op projectbasis worden ingezet voor montagewerkzaamheden. n

? Meer informatieSRA Systeem Realisatie Afbouw B.V., EindhovenTelefoon | 040-2925999Website | www.sra-afbouw.nl

STEDENBOUW 691 | 43

Bomen, hagen en kappenExclusief wonen in een natuur- en cultuurpark. Op Park Brederode in Bloemendaal betekent dit meer dan klinkend makelaarsjargon. Park Brederode wordt gerealiseerd op de voormalige terreinen van het Provinciaal Ziekenhuis Santpoort te Bloemendaal. Waar ooit meer dan 1000 patiënten woonden en een even grote groep verplegend personeel werkte, wordt nu een openbaar park van 17 hectare aangelegd inclusief een luxe woningbouwlocatie voor 310 woningen. Er ontstaan in Park Brederode vier woongebieden: Duinzicht, Parkzicht, Duin & Beek en Meerenberg. In het ontwerp van de woningen en de infrastructuur zijn de natuurrijke omge-ving en de cultuurhistorie leidend geweest. Het gebied grenst aan de duinen van het Nationaal Park Zuid-Kennemerland en valt on-der de Provinciale Ecologische Hoofdstructuur.

OrthogonaalHet deelgebied Duinzicht wordt omzoomd door de Brederode-laan, de Velserendelaan en de voormalige bleekvelden waar veel vroeger de lakens gebleekt werden. Duinzicht ligt aan de rand

In de negentiende eeuw ontwierpen Zocher en Springers de groene terreinen voor de psychiatrische kliniek Santpoort in de Enegelse landschapstijl. Nu komen hier op de grens van bleekvelden en duinen 63 vrijstaande en geschakelde villa’s

Tekst | Ronald Schalekamp Beeld | Bernard Faber

De luxe villa’s van woongebied Duinzicht op Park Brederode te Bloemendaal staan er in samenspel met de Engelse park-stijl van de omgeving. Het beeld wordt beheerst door bomen, hagen en kappen. Architect Rene Buur: ‘Je herkent in de villa’s duidelijk eenheid. Toch is elke woning weer anders. Je woont in Duinzicht in een echt park. Dat maakt het project zo boeiend en zo bijzonder.

44 | STEDENBOUW 691

Bomen, hagen en kappenvan het Park Brederode in een bebosde omgeving en bevat 63 vrijstaande en geschakelde woningen. Inmiddels is ongeveer de helft hiervan in aanbouw. Volgens architect Rene Buur is met name het landschap van Duinzicht zo bijzonder. ‘Voor de bebosde omgeving is gebruik gemaakt van bestaande bomen, alsook van nieuwe aanplant. Daarbinnen is een stratenpatroon gerealiseerd met slingerende wegen met fraaie doorzichten naar de woningen. Die woningen zijn volgens een orthogonaal bebouwingsprincipe in het parklandschap geplaatst.’

Mansarde kappenElke woning is een unica maar wat opbouw van de massa be-treft naar vormgeving en materiaalgebruik is geput uit een aantal

BouwInfobouwProgramma 63 villa’sbouwPeriode van Eind 2009 tot 2011oPdraCHT Park Brederaode CV, BloemendaaloNTwerP KOW, Den Haag projectarchitect Rene Buuradvies Berkhout Tros Bouwadviseurs, Alkmaar (Constructies)uiT voeriNg Thunissen Bouw, Heemstede (Hoofdaannemer); Verbo Prefab BV, Weert (Prefab keramische binnenmuren); Hekstra rietdekkers, Damwoude (Rietdaken)

STEDENBOUW 691 | 45

Bloemendaal | Park Brederode - Duinzicht

scheldestraat 321823 wb alkmaartelefoon: 072-5270090

telefax: [email protected]

berkhout tros bouwadviseurs

is een onafhankelijk ingenieursbureau in Alkmaar dat zichvoornamelijk bezighoudt met advisering en uitwerking van

beton-, staal- en houtconstructies t.b.v.

- woningbouw- kantoorgebouwen- bedrijfsgebouwen

- renovatie- funderingsherstel

7680Berkhout190x60 10-06-2004 15:21 Pagina 1

46 | STEDENBOUW 691

hekstra.nlrietdekken bouwen

hekstra.nlrietdekken bouwen

Projectinfo Van Damwoude naar

China met patentriet

De gemeente Eindhoven gaf deze zomer een levensechte kopie van een Nue-nense boerderij aan het Van Goghmuseum in Nanjing in China cadeau. Ooit heeft Vincent van Gogh exact die boerderij geschilderd. Het geschenk on-derstreept de vriendschapsbanden die Eindhoven en Nanjing nu twintig jaar onderhouden. Hekstra rietdekkers uit Damwoude werd ook bij het project betrokken. Ebele Hekstra: ‘In 2008 nam Geert Groothuis van Far architecten uit Sjanghai contact op met ons bedrijf. Groothuis heeft het ontwerp voor de boerderij samen met DHV Eindhoven getekend en uitgewerkt.

bijna onderhoudsvrije patentrietVoor het dak van de boerderij is gekozen voor patentriet. Patentriet bena-dert natuurlijk riet zeer sterk in uiterlijk. Alleen is patentriet brandveilig én prijstechnisch aantrekkelijker. Andere voordelen van patentriet: allergievrien-delijk, bacterievrij, tocht en stof krijgen geen kans om het woonklimaat te verstoren; vertering, mos-, algen- of schimmelgroei kunnen niet optreden door het ontbreken van een voedingsbodem. Ook vogel- of knaagdierenvraat is uitgesloten. Patentriet is bovendien zeker dertig jaar onderhoudsvrij.

op avontuurDe materialen, het patentriet, de nokpannen en de nodige nietmachines zijn per container naar Nanjing verscheept. Omdat patentriet in China totaal on-bekend is, waren er heel wat telefoontjes met China nodig om het riet door de douane te krijgen. Onder leiding van Hekstra rietdekkers hebben Chinese arbeiders het patentriet aangebracht. Hekstra: ‘De bouwvakkers leiden een Spartaans leven. Zo wonen ze op de bouwplaats zelf. Slechts twee tot drie keer per jaar gaan ze naar huis in het binnenland. Ze werken zeven dagen in de week van zes tot zes onderbroken door een siësta van twee uur. Ver-der is opvallend dat bijna alles op de bouwplaats zelf gemaakt wordt. De samenwerking met de Chinezen was goed, maar verliep soms problematisch. Zaken die voor ons vanzelfsprekend zijn als een accuboormachine, een mo-torheggenschaar of een ladder zijn daar niet zo voor de hand liggend. Verder bemoeilijken taalproblemen de communicatie. Ook tussen de Chinezen zelf. De dialecten verschillen zo veel van elkaar dat de ene Chinees de andere niet verstaat. Geen woord.’ Maar goed, het dak van patentriet zit erop en Hekstra rietdekkers is een ervaring rijker. n

? Meer informatieHekstra rietdekkers, DamwoudeTelefoon | 0511 421306Website | www.patentrietnederland.nl of www.hekstra.nl

DE ONDERNEMERSKRANT10

De boerderij waar het om gaatmaakt deel uit van het Van Gogh-museum in het Vriendschapsparkin Nanjing. Dit Van Gogh-museumis een geschenk van de gemeenteEindhoven aan Nanjing om detwintig jaar bestaande vriend-schapsbanden te onderstrepen. Hetbetreft een kopie van een boerderijuit Nuenen in Brabant, wat VanGogh heeft geschilderd en waar hijheeft gewoond. In het Van Gogh-museum staan verder kopieën vaneen windmolen en een graanpak-huis uit Nuenen.Ebele Hekstra is via de gemeenteEindhoven aan het contact metNanjing gekomen. Hekstra: ”In2008 hadden wij als bedrijf de eer-ste contacten met de mensen inNanjing. Het bureau ‘Far architecten’, vaneen Nederlandse architect,dhr GielGroothuis, die in Sjanghai woonten werkt, heeft het ontwerp voor deboerderij in China samen metDHV Eindhoven getekend en uit-gewerkt.” Voor het dak van de boerderij is om verschillende redenen gekozenvoor het zogenaamde patentriet.

Dit omdat men het mooi vond, heteen goede weergave is van traditio-neel riet, brandveilig en omdat hetin dit geval prijstechnisch aantrek-kelijker is dan echt riet.Andere voordelen van patentrietzijn dat het allergievriendelijk enbacterievrij is, tocht en stof geen

kans krijgen om het woonklimaatonder het dak te verstoren en datvertering, mos-, algen- en schim-melgroei door het ontbreken vaneen voedingsbodem niet op kun-nen treden.Tot slot kan als voordeel genoemdworden dat regelmatig onderhoudtot het verleden behoort. Patentrietis zeker dertig jaar nagenoeg onder-houdsvrij en vogel- en/of knaagdie-renvraat is uitgesloten omdat hetkunststof materiaal zich niet leentvoor nestbouw.

De materialen, het patentriet, depannen voor op de nok en de nodi-

ge nietmachines, voor de boerderijzijn in een zeecontainer vanuitRotterdam naar het ChineseSjanghai vervoerd. Van daaruit gin-gen de spullen over de rivier naarNanjing. In totaal is het materiaal 6weken onderweg geweest. Omdatpatentriet in China een onbekendproduct is, zijn er heel wat telefoon-tjes met China gepleegd om het rietdoor de douane te krijgen.Onder leiding van de mensen vanHekstra rietdekkers hebbenChinese arbeiders meegewerkt hetpatentriet aan te brengen. Hekstra:

“Deze arbeiders wonen op debouwplaats in containers en gaanslechts twee à drie keer per jaarnaar huis.

De arbeidsomstandigheden vandeze mensen is spartaans te noe-men. Zo werken ze zeven dagen inde week van 06.00 uur tot 18.00 uurmet een siësta van twee uur. Al heteten wordt door vrouwen verzorgdin de keuken, ook zij wonen in decontainers. Verder is opvallend datalles op de bouw gemaakt wordt eniedereen zijn eigen taak heeft. Ditkomt niet altijd even efficiënt opons westerlingen over. ”

“De samenwerking met deChinezen was goed maar verliepsoms problematisch,” zegt Hekstra.“Alles moet via een tolk besprokenworden en zaken die voor ons van-zelfsprekend zijn zoals een snoerlo-ze boormachine, een motorheggen-schaar of een ladder op de bouwzijn in China niet zo voor de handliggend. Verder wordt de onderlingcommunicatie nog eens bemoeilijktomdat er in China veel dialectengesproken worden. Die dialectenverschillen onderling ook nog eenszodanig dat de ene Chinees

de andere vaak niet verstaat.”Hekstra en zijn collega’s logeerdenin Nanjing in het Riversidehotel.Dit hotel ligt op ca 10 minutenlopen vanaf het project. Donderdag9 september keerden het drietal,een indrukwekkende ervaring rij-ker, terug in Damwoude.

Kijk ook op :www.patentrietnederland.nlwww.hekstra.nlhttp://www.youtube.com/watch?v=3dtVBbe5HHA

Gert Jan Bontenbal

Hekstra rietdekkers uit Damwoude met patentriet naar China

Van 26 augustus tot en met

9 september is Ebele Hekstra

van ‘Hekstra rietdekkers’ uit

Damwoude naar Nanjing

in China geweest. Hij

ondernam de reis samen met

zijn collega’s Arend Wielstra

en Hans van de Weijdeven.

Het doel was een kunststof

rieten dak (patentriet)

te plaatsen op een boerderij

in een park waar het Van

Gogh-museum wordt

gevestigd.

voorkeursoplossingen. ‘De eenheid in diversiteit ontstaat doordat alle villa’s vanuit één toolbox zijn ontworpen’, aldus Buur. De woningen langs de Brederodelaan sluiten met hun mansardekap-pen aan op de losse lintbebouwing langs de Brederodelaan. Het middendeel heeft leien kappen als overgang naar het halfopen landschap. De villa’s langs de duinen zijn met riet bekleed. Voor alle woningen bestaat het basismateriaal uit baksteen en hout. Voor de aanleg van de parkachtige infrastructuur is teruggegre-pen op het verleden. Zo is voor een groot deel het park hersteld naar de oorspronkelijke ontwerpen van de landschapsarchitecten Springer en Zochers. Buur: ‘Het was fantastisch om te ontdekken dat deze befaamde ontwerpers ooit aan de basis stonden van het park waar wij nu woningen mogen neerzetten.’ n

De rietdaken richten zich op de duinen, de huizen met leien daken op het landschap

De populaire architectuur in de stijl van de jaren dertig maar nu met Amsterdamse schoolelementen

STEDENBOUW 691 | 47


VERBO Prefab B.V. Celciusstraat 26003 DG WEERT

Postbus 100166000 GA [email protected]

tel: +31 (0)495 45 36 44 fax: +31 (0)495 45 38 98www.verbo-prefab.nl

Vlakke binnenmuren door keramische prefab elementen

Met geprefabriceerde keramische binnenmuurelementen zijn de bewoners van Park Brederode verzekerd van kwaliteit en duur-zaamheid. Verbo Prefab uit Weert is de enige in Nederland die verdiepingshoge muren van dit gebakken kleimateriaal realiseert. Het bedrijf werd in 2006 opgericht door Jeroen Verbaan en Hans Bodt. ‘Wij vinden dat de industrie vernieuwend moet zijn’, aldus Bodt. ‘De industrie moet innovatieve oplossingen bieden aan de bouw. Met onze keramische prefab elementen maken we dit waar. In zowel de woning- als utiliteitsbouw.’

Verticale productieOp de vraag waarom binnen Park Brederode voor geprefabriceer-de keramische binnenmuurelementen is gekozen, antwoordt Bodt: ‘Dat heeft waarschijnlijk te maken met de zeer grote vormstabili-teit van de elementen. De eigenschappen van het materiaal maar vooral ook onze verticale productieproces draagt daar toe bij.’ Hij geeft uitleg: ‘Vanuit een Duitse steenfabriek krijgen we maatge-voerde en gekalibreerde stenen aangeleverd. De maattolerantie van deze stenen bedraagt slechts 0,2 mm in de hoogte. Hiermee zijn zeer vlakke muren te realiseren. Met een geautomatiseerde verticaal werkende lijmmachine en een gepatenteerde tweecom-ponentenlijm worden de stenen op elkaar verlijmd.’ Verbo Prefab verwerkt alleen hele en halve stenen in halfsteensverband.

Flexibiliteit en maatwerkBodt vertelt verder: ‘Door de relatief korte productietijd kunnen wij snel leveren. Bovendien zijn onze elementen tot op het laatste moment te wijzigen. Zeker in een project als Park Brederode, waar

de villa’s in particulier opdrachtgeverschap worden gebouwd, is dit een pluspunt. Moet er toch een erker komen? Geen probleem. De garage liever iets kleiner? Ook daar kunnen wij snel en efficiënt op inspelen. Wij beschikken over een unieke dubbele waterstraal-zaag. Hiermee wordt onder een druk van 3500 bar aan beide zij-den van de wand een haarfijne waterstraal gericht.’

DuurzaamheidVerbo Prefab draagt in alle fasen van het productieproces bij aan duurzaamheid. Dat begint al bij de kleiwinning door de steen-fabriek. Er wordt minder rivierklei gewonnen dan in de rivieren wordt aangemaakt. Bodt noemt een ander voorbeeld: ‘Het afval-materiaal dat na productie overblijft, wordt vermalen voor herge-bruik in de baksteenindustrie. Hulpmaterialen in het productie-proces als metalen worden eveneens hergebruikt. Duurzaamheid betreft ook de levensduur van de stenen en de snelheid van bou-wen. Onze elementen zijn zeer solide en worden onder gecondi-tioneerde omstandigheden geproduceerd. Op locatie hoeven ze alleen nog gemonteerd te worden. Kortom: snellere productie, een kortere bouwtijd en dus lagere arbeidskosten. En daarmee komen we tot het laatste voordeel van keramische prefab elementen: een uitstekende prijs-kwaliteitverhouding.’

? Meer informatieVerbo Prefab, WeertTelefoon | 0495 453644Website | www.verbo-prefab.nl

Park Brederode in Bloemendaal is een exclusief nieuwbouwproject waarin kwaliteit de boventoon voert. Dit is niet alleen terug te vinden in de architectuur van de woningen, maar ook in de bouwwijze en het materiaalgebruik. Voor de binnenmuren wordt geen beton of kalkzandsteen gebruikt, maar geprefabriceerde keramische elementen van Verbo Prefab BV.

STEDENBOUW 691 | 49


Monumentaal De La Mar

Utiliteitsbouw

Aan het eind van de vorige eeuw leek het verouderde De La Mar Theater in de Amsterdamse Marnixstraat dichtbij het Leidseplein ten dode opgeschreven. Totdat theaterkoning Joop van den Ende op het toneel verscheen. Met een ruime financiële injectie blies hij het theater nieuw leven in.

Tekst | Sjoerd MeulemanBeeld | Jan Theun van Rees

50 | STEDENBOUW 691

Amsterdam | De La Mar Theater

Een nieuwe tweede theaterzaal voor cabaretvoorstellingen maakt de exploitatie rendabeler

Monumentaal De La Mar

BouwInfobouwProgramma Totale herbouw van theater (bvo: 9958 m2)bouwPeriode van januari 2008 tot november 2010oPdraCHT Stichting MarnixstraattheatersoNTwerP Architectencombinatie Jo Coenen & Co + Arno Meijs ArchitektenuiT VoeriNg Hillen & Roosen, Amsterdam (Hoofdaannemer); Mat Afbouw, Zaltbommel (Afbouw); Glas Ceyssens, Heusden-Zolder (Belgíë)oVerig Akoestiek Montage Brabant, Bladel (Afbouw); Patina BV, Andijk

Het verhaal over het nieuwe De La Mar-theater laat zich bijna ver-tellen als een sprookje. Het jaartal was 2002 en het De La Mar Theater aan de Amsterdamse Marnixstraat liep op de laatste be-nen. Het theater kampte met een enorme hoeveelheid achterstallig onderhoud, en was daardoor niet langer presentabel voor voorstel-lingen. Een grootschalige opknapbeurt bleek onontkoombaar, al-leen was de vraag natuurlijk wie die wilde betalen. Na talrijke hele- en halve initiatieven toonde Joop van den Ende zich de reddende engel. Hij vond dat hij best wel iets terug mocht doen voor de stad, die zoveel voor hem en zijn carrière betekend had.

Monumentaal en modernProjectleider Louis Leijdekker van Hillen & Roosen kreeg tijdens de revitalisatie aardig wat obstakels voor de kiezen: ‘Het was een werk, waarbij in feite alles wat bouwen mooi en moeilijk maakt, samenkwam. Kort samengevat moesten we op weinig ruimte in verschillende bouwsystemen hoogstaand bouwen, binnen een ui-termate strakke planning. Aan de reacties tijdens de opening te ho-ren, zijn we daar ruimschoots in geslaagd. Maar voor het zover was, moest bijvoorbeeld eerst het terrein bouwrijp worden gemaakt. De bioscopen Cinerama en Calypso werden door derden gesloopt, om plaats te maken voor extra theaterruimte. Ook het hoekpand aan de Marnixstraat werd ingelijfd. De voorgevel daarvan echter

STEDENBOUW 691 | 51

bleek dermate monumentaal, dat die van Dienst Monumentenzorg moest blijven staan. Wel bestonden er twijfels over de fundering van de straatwand. Hillen & Roosen besloot de gevel met behulp van hydraulische vijzels opnieuw te onderheien. Nadat dit karwei eenmaal was gebeurd, kon de damwand er in. Er moest immers ook nog een kelder onder.

DoosconstructieDie damwand ging tamelijk soepel. Leijdekker: ‘Alleen bij een stukje Marnixstraat zaten onvoorziene resten van oude muren, kespen en andersoortige funderingselementen in de weg. Dat heeft wel wat extra tijd gekost.’ Wat volgde, was de kelderbouw voor het plaatsen van kleed- en ontvangstruimten voor artiesten. Op heiwerk van ge-boorde palen verscheen een betonnen kelderbak, deels traditioneel en deels gestort met Alvonwanden. Uitdagend bleek vervolgens

Mooie ontspannen routing van grote en kleine ruimten

Prachtig rood plafond brengt vuur in de foyer

52 | STEDENBOUW 691


Hotel keert het traditionele gevelbeeld weer terug. Hillen & Roosen bouwde hier exact de gevel terug, zoals die er vroeger ook stond. De binnenkant van het gebouw laat zich amper in een paar woor-den beschrijven. Waar je ook kijkt, alles ademt een overweldigende grandeur en luxe. Centraal staan natuurlijk de twee theaterzalen, de grote Wim Sonneveldzaal en de iets kleinere Mary Dresselhuis-zaal. Ook aan het interieur had Hillen & Roosen een aandeel, want voor cascoplus-begrippen was de opdracht behoorlijk uitgebreid. Enkele voorbeelden zijn de fraai gelambriseerde balkonranden, de fraaie plafonds en de uiterst luxueuze toiletgroepen. Ook in de op-dracht zaten de glazen lift en de trappen, waaronder een gebogen trap die al gauw de ‘Ron Brandstederstrap’ werd genoemd. Leijdek-ker: ‘De naam komt uit de koker van een stucadoor. De trap deed hem denken aan die trap uit de Honeymoonquiz.’ n

het opbouwen van de cascowanden. Omdat het gebouw bestaat uit grote zaalruimten en op de meeste plaatsen tussenvloeren ont-breken, dienden de dragende wanden vrijwel zonder uitzondering te worden gestempeld. Leijdekker trekt de vergelijking met verpak-kingsmateriaal. ‘Zie het als een kartonnen doos. Die wordt ook pas stevig, wanneer het deksel er op zit.’ Ook bij de bovenbouw koos de aannemer voor een mix van normale betonkisten en Alvon wan-den. De dichte nabijheid van belendingen dwong soms hiertoe.

Honeymoonquiz-trapDe gevels zijn ware plaatjes geworden. Het monumentale deel aan de rechterkant is gehandhaafd en gerestaureerd. Links daarvan wordt de aanblik modern. Op een achterconstructie van slanke sta-len strippen bevinden zich glaspanelen, die de bezoekers het the-ater binnen trekken. Op de linkerhoek grenzend aan het American

Rood leidt overal de dans

STEDENBOUW 691 | 53

HET DAK ALS PROFIT CENTREEen dak is niet slechts een overkapping. Innovatieve technieken en

materialen maken van het moderne dak een profi t centre, met naast fi nanciële winst ook grote voordelen voor het milieu en het klimaat.

Patina is specialist in moderne, duurzame dakoplossingen. Of het nu om platte of hellende daken, duurzame energie, valbeveiliging of beheer gaat.

Wij vertellen u graag wat de mogelijkheden zijn in uw specifi eke situatie.

Patina Dakbedekkingen Andijk B.V. T 0228 59 33 44Patina Dakbedekkingen Beverwijk B.V. T 0251 21 55 44

Patina Weijers Hellende Daken B.V. T 0251 25 72 24 Patina Valbeveiliging B.V. T 0251 25 72 20

Patina Dakbeheer B.V. T 088 22 57 200

Of kijk op www.patina.nl

D A K-B E D E K K I N G E N

VA L-B E V E I L I G I N G

DAK- & NACHT-DIENST

D A K-B E H E E R

DUURZAME DAKEN

achter elk project schuilt een spannend verhaalwereldleider in spanplafonds

leverancier van

T 0497388510F 0497388520E [email protected]

www.systeemplafond.info

Projectinfo Patina Dakbedekkingen legt dak zonder open vuur

De dakbedekking van het DeLaMar theater is uitgevoerd door Patina dak-bedekkingen Andijk bv. Specialist op het gebied van alles wat met het dak te maken heeft. Vanzelfsprekend op het gebied van bitumineuze en kunst-stof dakbedekkingen, dakpannen, permanente valbeveiligingssystemen, maar ook dé specialist voor duurzame en groendaken.

Zonder open vuurDe daken van het DeLaMar zijn veelal opgebouwd met zelfdragende geïso-leerde dakdozen en beton. De betondaken zijn voorzien van onbrandbare Rockwool isolatie en alle daken zijn afgewerkt met Icopal Universal dakbe-dekking. Deze materialen heeft Patina Dakbedekkingen doelbewust geko-zen in samenspraak met de bouwdirectie. Doel was om niet met open vuur de dakbedekking aan te hoeven brengen. In aansluiting op de bestaande situatie is door Patina een RI&E gemaakt en zijn de daken voorzien van een permanent valbeveiligingssysteem. Dit om veilig de daken te kunnen betre-den om er te werken. Met groot genoegen hebben wij mogen samenwerken met Hillen & Roosen aan een fantastisch nieuw stukje cultureel Amsterdam en we wensen elke bezoeker heel veel theaterplezier. n

? Meer informatiePatina dakbedekkingen, AndijkTelefoon | 0228 593344Website | www.patina.nl

? Meer informatieAkoestiek Montage Brabant B.V., BladelTelefoon | 0497 388510 / 06 46236627Website | www.systeemplafond.info

Projectinfo Akoestiek Montage Brabant B.V. droeg zorg voor veel plafonds en timmerwerken.

Ook gaf Akoestiek Montage Brabant B.V. advies over het juiste type plafond om toe te passen

54 | STEDENBOUW 691

Moderne kunst van Mat AfbouwHet nieuwe DeLaMar is meer dan alleen hét nieuwste nationale podium om bekende artiesten van de TV in levende lijve te bewon-deren. Het DeLaMar is in meerdere opzichten een ware toonkamer van moderne kunst. Aan het echtpaar Van den Ende de eer dat zij de visie hadden en de middelen beschikbaar stelden om het ge-bouw met passie te laten uitvoeren. Niets in het theater ontsnapte aan die passievolle aanpak. Niet alleen wat aan de wanden kwam te hangen moest perfect zijn, de gehele inrichting moest aan het predicaat ‘passievol’ voldoen. Dat is gelukt. Met veel oog voor de-tail ademt DeLaMar de sfeer die bij een toptheater past. Chique en ‘warm’, waarbij de aandacht van de bezoeker al direct bij bin-nenkomst wordt gezocht én gevonden.

LichtkovenHet ‘optreden’ van MAT Afbouw in combinatie met Coatacoustic (onderdeel van MAT Afbouw) in de periode van maart tot eind oktober 2010 noemen we voor deze gelegenheid ook ‘moderne uitvoeringskunst’. Dat geldt zeker voor de 8.000 m2 metal stud-plafonds, wanden en voorzetwanden. Nog meer in het oog sprin-gen de MDF-lichtkoven rondom de akoestische plafonds. De meer dan 400 meter strekkende lengte aan lichtkoven, in rechte en gebogen uitvoering, valt ongetwijfeld niet alleen de kenners op.

0,9 superfijnDe absolute blikvanger is het geheel naadloze rode akoestisch plafond in - hoe toepasselijk - de warmrode foyer. Een plafond van 260 m2 groot en prachtig om naar te kijken. Het plafond is tevens zeer functioneel want de ‘0,9 superfijn’ van Coatacoustic absor-beert optimaal de veelheid aan geluiden tijdens de pauzes van de voorstellingen. De 1.300 m2 witte naadloze akoestisch plafonds in ‘0,6 superfijn’ die elders in de openbare ruimten zijn aangebracht,

doen dat ook én geheel onopvallend. Voor de kenners is zo’n strak plafond een vorm van moderne kunst. Voor de betrokkenen bij MAT in ieder geval, want zij zullen nog wel eens terugdenken aan de werkomstandigheden aan de Marnixstraat, midden in Amster-dam. Wat logistiek betreft is dit normaal gesproken al een bij-zondere klus, maar als daarbij ook nog eens regelmatig de straat opengebroken ligt, wordt het helemaal een zware opgave. ‘Ach, ik benut dit, en de enorme tijdsdruk die op dit project lag, maar weer om het “onderscheidend vermogen” van MAT Afbouw te promo-ten’, relativeert directeur Marco Mooren terughoudend.

? Meer informatieMat Afbouw, ZaltbommelTelefoon | 0418 587070Website | www.matafbouw.nl


STEDENBOUW 691 | 55

Vijfhonderd vierkante meter rood glasWat direct opvalt aan het splinternieuwe De La Mar Theater in Amsterdam is de stralend rode gevel: een combinatie van mo-dern glas en negentiende-eeuwse bakstenen elementen. Spe-ciale rode beglazing geeft het gebouw een feestelijke, warme gloed.

Het nieuwe De La Mar Theater van Joop van den Ende vervangt het oude theater en twee bioscoopzalen. Het architectenduo Arno Meijs en Jo Coenen tekende voor het ontwerp, dat zich laat om-schrijven als ‘hedendaags met respect voor het verleden’. Het oude gebouwencomplex werd afgebroken en nieuw gebouwd, maar de monumentale gevels bleven behouden. Het middengedeelte van de gevel is geheel nieuw in glas uitgevoerd, met daarachter een tweede gevel in rood glas. Voor dit kleurrijke werk werd Glas Ceys-sens uit het Belgische Heusden-Zolder ingeschakeld.

Totaalconcepten in glaswerk‘Wij zijn al 45 jaar gespecialiseerd in allerhande glaswerken’, vertelt plant manager Fabrizio Briganti van Glas Ceyssens. ‘We bieden maatwerk-oplossingen en produceren alle typen buiten- en binnenbeglazing. Zo leveren en monteren we regelmatig grote be-glazingen voor autoshowrooms. Ook waren we betrokken bij de bouw van het Jeroen Bosch Ziekenhuis in ’s Hertogenbosch en het azM in Maastricht. Onze kracht? Wij leveren totaalconcepten. Van ontwerp en ontwikkeling tot productie, plaatsing en nazorg. Hier-door bieden wij kwaliteit, maar ook snelheid. En dat was bij De La Mar geen overbodige luxe. Door minutieuze voorbereiding van de productie- en logistieke processen konden we snel monteren en tijdig opleveren.’

Kleur, profiel, constructie en isolatieHet De La Mar Theater is alweer het vierde theater van Joop van den Ende waarbij Glas Ceyssens betrokken is. Ongeveer twee jaar geleden werd het Belgische bedrijf door Meijs benaderd voor de ontwikkeling en vervaardiging van de rode glasgevel. Deze gevel staat in het gebouw, ongeveer een meter van de buitengevel af. Van het 500 m2 grote glasoppervlak steekt een klein gedeelte door het dak naar buiten. Briganti: ‘De gewenste kleur en pro-filering waren niet standaard voorradig, dus die hebben we zelf ontwikkeld. De dragende staalconstructie, die minimaal zichtbaar mocht zijn, hebben we eveneens zelf ontworpen. De gevel is ge-maakt van enkelglas. Om het naar buiten stekende gedeelte te isoleren, werd de beglazing geplaatst voor een geïsoleerde voor-zetwand.’

Snelheid en flexibiliteitGlas Ceyssens droeg ook zijn steentje bij op interieurgebied. ‘Op verzoek van de architect hebben we een speciaal glazen tafelblad ontwikkeld’, vertelt Briganti. ‘Het betrof een gelaagde ruit waarbij het onderste blad iets groter is dan het bovenste blad. Enkele da-gen voor de officiële opening door H.M. de Koningin kregen we nog de opdracht voor het maken en plaatsen van een volglazen deur. De architect wilde op het laatste moment toch een glasdeur. Daarmee hebben we onze snelheid en flexibiliteit nog maar eens bewezen.’ Briganti kijkt terug op een succesvol project. ‘Joop van den Ende heeft het De La Mar aan Amsterdam teruggegeven. Wij hebben daar een voor altijd zichtbare bijdrage aan geleverd.’

? Meer informatieGlas Ceyssens Groep, Heusden-Zolder (België)Telefoon | +32 11570100Website | www.glasceyssens.com

Karakteristieke mix van nieuw en oud, glazen gevel opent zich ’s avonds als binnen de lichtjes aan gaan

©Bernard Faber


STEDENBOUW 691 | 57

Snel bouwen langs de snelwegLangs de A12 bij Ede staat sinds kort het imposante stralend nieuwe onderkomen van Brezan automaterialen. Negen maan-den slechts vergde de bouw. Een superkorte uitvoeringsperi-ode, vooral door de gedegen voorbereiding.

Tekst | Marjel MettauBeeld | arjan stadhouders fotografie

Een fors project met zo’n 2500 m2 kantoorruimte en ruim 7000 m2 magazijn en expeditieruimte

BouwInfobouwProgramma (bvo: 10.000 m2)oPDraCHT AutoBinck, Den HaagoNTwErP vbe architectuur en bouwmanagement, VeenendaaluIT VoErINg Bébouw, Woerden (Hoofdaannemer)INsTallaTIEs KLIK BV, Amsterdam; Delta Techniek Veenendaal; Aqua Plus, Goor (Sprinklerinstallaties)

‘Het is rap gegaan voor een fors project als dit, met zo’n 2500 m2 kantoorruimte en ruim 7000 m2 magazijn en expeditieruim-te,’ constateert Fons Pompe, directeur bij Bébouw van het Woer-dense aannemingsbedrijf Bébouw, één dag voor de oplevering. In oktober 2009 kreeg Bébouw de opdracht en op 5 maart 2010 startte de bouw. ‘Ons motto is dat een goede voorbereiding niet het halve, maar het hele werk is. Dat is een uitspraak van Foppe de Haan, en het is nog waar ook,’ Pompe benadrukt: ‘Met een goede voorbereiding kun je “afspraak is afspraak” waarmaken en is iedereenuiteindelijk tevreden. Van opdrachtgever tot en met onderaannemer.’

ClickBrick-gevelDe nieuwbouw van Brezan automaterialen kent drie bouwvolu-men met verschillende identiteiten. Het drietal panden is tegen elkaar geschoven en vormt daardoor ondanks de verschillen een

eenheid. Het kantoorgedeelte is roodbruin en met zijn vier bouw-lagen het hoogste van de drie. Daarnaast staat een iets lager wit magazijn met blauw getinte ramen. De gestrekte donkerkleurige expeditieruimte maakt het drietal compleet. Het kantoorgebouw heeft een ClickBrick-gevel, het bekende stapelsysteem waarbij de bakstenen zonder specie in elkaar geklikt worden. De draagcon-structie is een prefab betonskelet. Het betonskelet van het kantoor is geleverd door Westo Prefab betonsystemen uit Coevorden, net als Bébouw een dochteronderneming van VolkerWessels, in com-binatie met Stabiel Management uit Valkenswaard. Pompe: ‘Zij hebben het constructiewerk ge-engineerd en waren het aanspreek-punt. Door een opdracht uit te besteden aan één partij voorkom je logistieke problemen.’ Dat dit goed werkt, bleek wel. ‘In vier weken tijd stond het geheel. Net na de zomervakantie was de ruw-bouw van het kantoorgedeelte zonder problemen klaar.’

Prettige werkomgevingDe bedrijfshallen waren iets eerder klaar dan gepland en de stel-lingbouwer kon daarom ook eerder aan de slag. De hallen be-staan uit een staalconstructie met sandwichplaten. Opvallende details zijn de blauwe glasstroken in de magazijnruimte. Aan de

58 | STEDENBOUW 691

Ede | Brézan

‘Een goede voorbereiding is het hele werk’

buitengevel geeft dit een vrolijk accent en binnen in het magazijn levert het een prettige lichtinval op. Minstens zo bijzonder is de LED-verlichting, die overal in het gebouw is toegepast, vanaf de buitenverlichting tot aan de toiletruimten en de lange lichtstroken in het magazijn. Gedurende het traject is op basis van duurzaam-heid gekozen voor deze vorm van verlichting. Bovendien kwam het in aanmerking voor een stukje subsidie binnen de energie-investeringsaftrek-regeling. De terugverdientijd kan met de subsi-die worden bekort. Overigens is LED verlichting ook hele aantrek-kelijke en prettige verlichting. Een ander element dat bijdraagt aan een prettige werkomgeving is de vloerverwarming. Dit type verwarming ligt niet alleen in de kantoren, maar ook in de expe-ditieruimte. Brezan heeft anticyclisch geïnvesteerd. Daar is moed voor nodig. Maar juist nu zie je dat Brezan meer werk krijgt – nu het in de autohandel wat minder gaat en mensen dus langer met dezelfde auto blijven rijden – Er is daarom tegenwoordig meer behoefte aan vervangende onderdelen.’

Sterken blijven overDe architect heeft geheel in de pas lopend met zijn volledige be-drijfsnaam vbe architectuur en bouwmanagement zelf de directie gevoerd. Eens in de vier weken vonden de bouwvergaderingen plaats en eens in de twee weken een werkvergadering. Pompe: ‘ We hebben daar scherp de hand aan gehouden, met als gevolg dat het project eigenlijk vlekkeloos is verlopen.’ Dat komt mede door de beschikbare capaciteit aan mankracht. ‘Een paar jaar ge-

leden was er gewoon te weinig capaciteit. De mensen konden in die tijd er de tijd voor nemen. De arbeidsproductiviteit ligt daar-door tegenwoordig gewoon hoger. Nog een reden om veel aan-dacht aan de voorbereiding te besteden. Op de bouwplaats zul je het toch moeten doen. Dat gaat beter en sneller als je van elkaars werkzaamheden op de hoogte bent. Alleen de sterken en de slim-men blijven over.’ n

Bierbrouwersweg 10

3449 HW Woerden

Bébouw is een ervaren teamspeler. Met vakmanschap,organisatorisch vermogen en financiële draagkrachtmaken wij prachtige bouwplannen waar.Intensieve samenwerking is de sleutel voor succesbij elk ontwikkelen bouwproject.

Zoekt u samenwerking voor hetrealiseren van uw bouwplannen?Neem contact op metEgbert van den Bergh of Fons Pompe.

Projectontwikkeling, utiliteits- en woningbouw Postbus 86

3440 AB Woerden

Tel.: 0348-42 05 64

[email protected]

Bébouw.nl

Bébouw: werken aan plannen

advertentie 190 x 130 v2:ADVERTENTIE STEDENBOUW 06-12-2010 16:27 Pagina 1

LED verlichting en vloerverwarming in het magazijn maken het werk prettig

STEDENBOUW 691 | 59

BouwInfoBouwprogramma Nieuwbouw Audi, Lexus, Volkswagen (bvo: 12000 m2)Bouwperiode van maart 2010 tot november 2010Bouwkosten € 8,7 (excl. installaties) miljoen opdracht ALV Ontwikkelingscombinatie ontwerp Architektenburo Guido Bakker, Veenendaaladvies: Broersma, Den Haag (hoofdconstructeur);Hendriksen, Veenendaal (projectmanagement); Oud Clingendaal Management Services, Raamsdonksveer (projectmanagement namens opdrachtgever)uit voering: Sprangers Bouwbedrijf, Delf t (Hoofdaannemer)

De nieuwbouw van Audi, Lexus en Volkswagen langs de A2 bij Eindhoven is een project van ALV Ontwikkelingscombinatie. Archi-tektenburo Guido Bakker ontwierp voor deze opdrachtgever een samenhangend ensemble dat is opgebouwd uit drie afzonderlijke panden. Fraai met glas opengewerkte showrooms die door stalen constructies worden ondersteund. En die elk hun eigen identiteit hebben. ‘Het gebouw van Audi is zelfs het eerste in Nederland dat volgens de allernieuwste Audi-huisstijl werd neergezet’, zegt projectleider Pepijn van den Boom van Sprangers Bouwbedrijf.

Verhoogd maaiveldSPRANGERS is een middelgroot bouwbedrijf met vestigingen in Breda, Terneuzen en Delft. ‘We zijn sinds de detailengineering bij het project betrokken’, zegt Van den Boom en vouwt een bouwte-

Van nul tot opgeleverd in acht maandenBegin 2010 was het niet meer dan een stuk grond langs de A2 bij Eindhoven. Sinds november staat op deze zelfde kavel een hypermodern autocentrum voor Audi, Lexus en Volkswagen. In slechts acht maanden tijd zette Sprangers Bouwbedrijf dit pres-tigieuze project op poten. Létterlijk.

Tekst | Patricia van der BeekBeeld | Bernard Faber

In het zicht van de snelweg, het betonnen podium is handig voor de bedrijfsvoering en heel belangrijk: de drie dealers trekken nu maximaal de aandacht

60 | STEDENBOUW 691

Eindhoven | Audi, Lexus, Volkswagen

kening open. Hij wijst op de drie dealerpanden, die op een soort betonnen tafel staan. ‘De architect heeft bewust een verhoogd maaiveld gecreëerd. Dat maakt de showrooms goed zichtbaar vanaf de snelweg, die zelf ook iets verhoogd ligt.’ Bezoekers rijden via een hellingbaan omhoog en kunnen dan voor de deur van de eigen autodealer parkeren. Op de begane grond bevinden zich de werkplaatsen, het occasioncentrum van Audi en een schade-herstelbedrijf.

Betonnen constructieBouwkundig gezien bestaat de betonconstructie van het complex uit een prefab betonskelet van kolommen en liggers met kanaal-plaatvloeren. Achter deze betonnen tafel bevindt zich een prefab stallinggarage van 3 bouwlagen. Besteksmatig zou deze garage eveneens worden uitgevoerd met kanaalplaten en extra beton-nen kolommen. In plaats daarvan hebben we gebruik gemaakt van dubbel TT liggers. Hiermee realiseerden we overspanningen van 21 meter. Met andere woorden: minder kolommen, dus een optimaler gebruik van de stallinggarage.’ En minder kans op aan-rijdingen. Een andere optimalisatie betrof de het wijzigen van de

waterdichte vloercoating in een hoogwaardige Waterdichte beton-nen druklaag voorzien van vuilafstotende impregneer. Dit type afwerking is niet alleen kostenbesparend vergelegen met andere parkeerdeksystemen, maar ook duurzaam. Beton is onderhouds-arm en gaat lang mee.’

Logistiek en planningNu het project gereed is, valt goed te zien dat optimaal gebruik is gemaakt van de beschikbare ruimte. Van het 1,3 ha grote perceel is 1,2 ha bebouwd. ‘Dat was logistiek gezien een behoorlijke uitda-ging’, aldus Van den Boom. ‘We werkten met een 300 tons rups-kraan. Deze moest aan het einde van de rit nog wel ruimte hebben om zich af te breken en het terrein weer te verlaten. Dit vereiste een goed doordachte fasering. Eerst werd Volkswagen gebouwd. Terwijl daar werd afgebouwd, zijn we met de realisatie van Lexus begonnen. Vervolgens werkten we langzaam maar zeker naar de uitgang toe, met als laatste de bouw van het Audi-deel.’ Uitdaging hierbij was dat het Audi-gebouw wel het meeste afbouwwerk met zich meebracht. En met acht maanden totale bouwtijd kwam de oplevering al snel dichterbij. Op 1 november moest het casco+

Van nul tot opgeleverd in acht maanden

STEDENBOUW 691 | 61

Gebouwen die alom waardering oogsten…SPRANGERS Bouwbedrijf is gespecialiseerd in nieuwbouw,

verbouw en renovatie. Realiseert zowel reguliere als

innovatieve, utilitaire projecten en woningbouwprojecten.

Onze ambitie luidt: het realiseren van een duurzaam en

kwalitatief hoogwaardig eindresultaat met een goede

prijskwaliteit-verhouding.

In de overtuiging dat een goed proces een waarborg is

voor een bijzonder eindresultaat, laten we in het proces

van totstandkoming niets aan het toeval over. Onze

gekwalificeerde medewerkers vervullen hierin een sleutelrol.

Zij zijn bekend met the state of the art op het gebied van

bouwkunde en techniek. Beschikken over de jongste

inzichten in duurzaam bouwen. En leveren topprestaties,

op veel plaatsen in Nederland. Resulterend in kwalitatief

hoogwaardige gebouwen die alom waardering oogsten.

Zelf blijven we nuchter, met beide benen op de steiger,

gestaag doorbouwen aan onze reputatie.

Breda Delft Terneuzen www.sprangers.nl

Eindhoven | Audi, Lexus, Volkswagen

worden opgeleverd, twee weken later het afbouwpakket. Van den Boom: ‘We hebben lange dagen gemaakt en in de bouwvak door-gewerkt, maar op 15 november konden de meubels erin.’

Jonge uitvoerderOndanks de hectiek kijkt Van den Boom met een goed gevoel op het project terug: ‘Het bijzondere aan dit werk is dat het werd ge-bouwd door een jonge uitvoerder in samenwerking met een erva-ren bouwplaatsmanager. Bij SPRANGERS vinden we het belangrijk

om jonge medewerkers een kans te geven zich in de praktijk te ontwikkelen. Zeker omdat er veel ervaren uitvoerders nu en op ter-mijn met pensioen gaan. Maar door jong en oud in teams samen te laten werken, houden we de kennis en ervaring in het bedrijf. Tegelijkertijd motiveren we de nieuwe generatie. Goed voorbeeld doet volgen. Zo blijft SPRANGERS in de toekomst de kwaliteit, flexibiliteit en capaciteit bieden waar we al meer dan 200 jaar voor staan.’ n

Op het podium, elk merk kreeg een eigengestyled gebouw

In de Lexus dealer

STEDENBOUW 691 | 63

Stedenbouw verschijnt elf maal per jaar en is een uitgave van Louwers Uitgeversorganisatie BV. Stedenbouw is een onafhankelijk vakblad voor de bouw en is bestemd voor architecten, aannemers, onder-aannemers, leveranciers, (bouw) functi onarissen in overheids- en semi-overheids instellingen en verwante organisaties.

RedactieWillem Ruyters

MedewerkersPatricia van der BeekHilda BosmaBernard FaberGrunstra Architecten GroepKees HagendijkStefan KleingeldKOWJohn Lewis MarshallMarjel MettauEls NeijtsPersbureau Zwolle

Jan Theun van ReesRonald SchalekampArjan StadhoudersRies van Wendel de Joode

UitgeverTjerk van Duinen

OrderadministratieMarjolein van Beek

Office managerSylvia Voorham

AdvertentieverkoopToos van de SandenTel. +31 (0)495 [email protected]

VormgevingBackdoor Graphics

Louwers Uitgeversorganisatie BV

Schatbeurderlaan 6, WeertPostbus 249, 6000 AE WeertT +31 (0)495 450095F +31 (0)495 521335E [email protected] www.louwersuitgevers.nl

Pagina 64

Colofon

Specials in de komende edities van StedenBouw

Van den Berg Groep, bureau voor vastgoedadvi-

sering, architectuur en bouwkundige dienstverle-

ning, werkt aan ontwerp en realisatie van een pri-

vékliniek in het Noord-Irakese Arbil. Na Bagdad en

Mosul is Arbil met een inwoneraantal van boven

de miljoen de derde stad van het land. Sinds kort

is het de hoofdstad van Iraaks Koerdistan. Al 2300

jaar ligt hier een vorm van stedelijke vestiging. De

eerste stad is ooit gesticht door de Sumeriërs on-

der de naam Urbillum. Arbil profiteert sterk van

de relatieve veiligheid die in Koerdistan de laatste

negen jaar heerst. Arbil is sinds de val van Sadam

Hoesein in 2003 dan ook economisch booming.

De opdracht aan de Van den Berg groep komt van

een groep private investeerders uit Koerdistan zelf.

De investeerders streven met de privékliniek het

kwaliteitsniveau na van de Nederlandse zorg. Voor

Van den Berg Groep is dit het eerste project daar.

Omdat Irak een echte vertrouwensmarkt is, hoopt

Van den Berg dat meer projecten zullen volgen, als

dit project een succes wordt.

De privékliniek in Arbil is vormgegeven als een

modern functioneel gebouw. De regionale traditi-

onele cultuur komt tot uiting in het opengewerkte

decoratieve scherm in de voorgevel. Het gebouw

heeft een bruto vloeroppervlakte van 4000 m2.

? Informatiewww.vandenberggroep.nl

SindS 1948 691

Van den Berg Groep bouwt irak op

Uitgever, auteurs en fotografen aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, die voortvloeit uit hande-lingen en beslissingen die gebaseerd zijn op informatie uit de in dit magazine geplaatste artikelen. Neem voor toestemming voor het overnemen van artikelen dan wel foto’s uit ar-tikelen contact op met [email protected]

AbonnementenManuela [email protected] twee maanden voor einde abonnement.

Een jaarabonnement op Stedenbouw kost € 75. Losse nummers € 10.Prijzen zijn exclusief BTW. Reeds verschenen nummers zijn, indien voorradig, te bestellen bij Louwers Uitgevers- organisatie BV.

ISSN 0165-3997

StedenBouw 692 duurzaam BouwenStedenBouw 693 Renovatie & Restauratie / Onderhoud StedenBouw 694 Zorg & Ziekenhuis

64 | STEdEnBOUW 691

� Van Ekeris Expo Service B.V. • [email protected] • Tel. (0 23) 525 85 00 • Fax (0 23) 526 45 48� Messe München GmbH • [email protected] • Tel. (+49 89) 9 49-113 08 • Fax (+49 89) 9 49-113 09

The future of building

World’s Leading Trade Fair for Architecture, Materials, Systems

Over 1,900 exhibitors 180,000 m² of exhibition space

212,000 visitors from 150 countries

100544 Bau11puste_210x297_Speci-Bladen_NL.indd 1 03.12.10 13:58

Perfectie tot in elk detail

Liften zijn belangrijke verkeersaders

in uw gebouw. U eist terecht dat

ze feilloos functioneren. Daarvoor

bent u bij Mitsubishi aan het juiste

adres. Wij zijn uw partner vanaf de

selectie van de lift in de ontwerp-

fase, tijdens het installeren tot en

met de serviceverlening als de lift

in gebruik is. Geïnteresseerd?

Bel ons voor meer informatie of

een afspraak.

M i t s u b i s h i e l e v a t e s y o u

T 0318-586586

www.mitsubishi-liften.nl

7500516_MIT_ADVERTENTIE_A4_A4.in1 1 06-11-2007 16:25:01682_8817_Mitsubishi_A4.indd 1 15-03-10 10:09

TijdschrifT voor sTedenbouw, archiTecTuur en binnenhuisvormgeving Losse nummers E 10,– jaargang 63 januari 2011

691ediTie

v a n n u l t o t o p g e l e v e r d i n a c h t m a a n d e n | s t a d s w o n e n i n c i t é

a a n L a a n o p Z u i d | b o m e n , h a g e n e n k a p p e n i n b l o e m e n d a a l |

b é b o u w b o u w t s n e l l a n g s d e s n e l w e g | o p r e i s m e t L o m a n s g r o e p

T o t a a l i n s t a l l a t e u r s | b o u w e n v o l g e n s w Y s i s w Y g i n m i d w o l d a

nu

mm

er 6

91 ja

ar

ga

ng

63 ja

nu

ar

i 2011

Documents

Stedenbouw 691