66 2/20166 2/201

Η Καλημέρα εκδίδεται με την οικονομική υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού της Τσεχίας.

Tento časopis je vydáván za finanční podpory Ministerstva Kultury ČR.

Η Καλημέρα εκδίδεται με την οικονομική υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού της Τσεχίας.

Tento časopis je vydáván za finanční podpory Ministerstva Kultury ČR.

ΕΑΜ ΕΛΑΣ ΦΩΝΗ ΛΑΟΥ- –

Αφιερώματα στο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ του περιοδικού

«Εθνικής Αντίστασης»

Αφιερώματα στο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ του περιοδικού

«Εθνικής Αντίστασης»

Editorial

Περιοδική έκδοση της ΕΚ Πράγας

Συνδρομή

Εκδότης Ελληνική Κοινότητα ΠράγαςΣύνταξη ,ΑλληλογραφίαΤηλ. Επικοινωνίας

(ΕΚ Πράγας)(χορευτικό)

Λογαριασμός ΕΚ Πράγας

Εκτύπωση

eck obec Praha, Vocelova 3, 120 00 Praha 2, Prague - Czech Republicesk Spo itelna a.s., Pobo ka Praha 1, V clavsk n m. 16, 110 00 Praha 1,

Prague - Czech RepublicCZ80 0800 0000 0019 2883 0399GIBACZPX

/ Vydavatel: / Řecká obec Praha/ Redakční rada: Tassula Zissaki-Healey K. a P. Boškovi

/ Korespondence: Řecká obec, V celova 3, 120 00 Praha 2/ Telefonní spojení: +420 776 012 065, +420 603 148 006

E-mail: mail@ropraha.eua ropolis@ropraha.eu

Web: http://www.ropraha.eu

Česká spořitelna, Praha 1, č.ú.: 1928830399/0800

/ Tisk: Tiskárny Havlíčkův Brod, a.s., tHB

Beneficiary: Ř áBeneficiary Bank: á ř á é á

IBAN:BIC:

o

k

Č č

Περιοδική έκδοση της ΕΚ Πράγας

Συνδρομή

Εκδότης Ελληνική Κοινότητα ΠράγαςΣύνταξη ,ΑλληλογραφίαΤηλ. Επικοινωνίας

(ΕΚ Πράγας)(χορευτικό)

Λογαριασμός ΕΚ Πράγας

Εκτύπωση

eck obec Praha, Vocelova 3, 120 00 Praha 2, Prague - Czech Republicesk Spo itelna a.s., Pobo ka Praha 1, V clavsk n m. 16, 110 00 Praha 1,

Prague - Czech RepublicCZ80 0800 0000 0019 2883 0399GIBACZPX

/ Vydavatel: / Řecká obec Praha/ Redakční rada: Tassula Zissaki-Healey K. a P. Boškovi

/ Korespondence: Řecká obec, V celova 3, 120 00 Praha 2/ Telefonní spojení: +420 776 012 065, +420 603 148 006

E-mail: mail@ropraha.eua ropolis@ropraha.eu

Web: http://www.ropraha.eu

Česká spořitelna, Praha 1, č.ú.: 1928830399/0800

/ Tisk: Tiskárny Havlíčkův Brod, a.s., tHB

Beneficiary: Ř áBeneficiary Bank: á ř á é á

IBAN:BIC:

o

k

Č č

3

ΑγαπητοίΑναγνώστες,Αυτό το τεύχος τοαφιερώνουμεστονηρωικόαγώνα τουλαούμας, οοποίοςαπό τις γραμμές τουΕΑΜ/ΕΛΑΣπολέμησε τουςκαταχτητές της Πατρίδας μας, Γερμανούς, Ιταλούς και Βούλγαρους, αγνοώντας τον τρόμο της ναζιστικής Γερμανίας. Οιαγωνιστές του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ γράψανε το αθάνατο έπος της Εθνικής Αντίστασης, έπος, που μαζί του μονάχα το μεγάλοΕικοσιένα μπορεί να συγκριθεί. Θερμό χαιρετισμό σε όλους τους αγωνιστές του ΕΛΑΣ και του Δημοκρατικού ΣτρατούΕλλάδας που σήμερα ζουν στην Τσεχία! Τους ευχόμαστε υγεία και δύναμη! Στο τεύχος αυτό θα διαβάσετε την ιστορία τουΟδυσσέα Δεληγιάννη, από τους πρώτους αντάρτες του Έβρου, μαχητή του ΔΣΕ, που σήμερα στα 85 του χρόνια μας μιλάειμε μεγάλη υπερηφάνεια για τον αγώνα του για μια ελεύθερη, ανεξάρτητη, κοινωνικά δίκαιη ζωή. Για μια ζωή χωρίςπολέμους, χωρίς εκμετάλλευσηανθρώπουαπόάνθρωπο.Επιπλέων,θαδιαβάσετεκαι για τονηρωικόαγώναπουδώσανεοι χαλυβουργοίστονΑσπρόπυργο.Δεν ξεχάσαμε και τους μικρούς μας αναγνώστες, οι οποίοι μπορούν να διαβάσουν τη συνέχεια της ιστορίας του «ΜικρούΠρίγκιπα»και νακάνουν ζωγραφιέςπάνωστοκείμενο.Είχαμεκαιμίαυπέροχηελληνορωσικήβραδιάστο« »,στηνοποίαπαρουσιάσαμε τηγεύσητηςπολίτικης κουζίνας.Καλήανάγνωση…

.Greekz

Όπως πάντα, το περιοδικό μας θα συνεχίσει να δημοσιεύει επιστολές και άρθρα των αναγνωστών του περιοδικού

«Καλημέρα». Τα ενυπόγραφα κείμενα εκφράζουν τον συγγραφέα τους και δεν εκφράζουν τη Σύνταξη του

«Καλημέρα». Οι αναγνώστες μας αντί να επικοινωνούν τηλεφωνικώς, θα ήταν καλά να μας στέλνουν γραπτές

επιστολέςκι εμείςθατιςδημοσιεύουμε…

4

Στις 12 Ιουλίου, όταν οι περισσότεροισίγουρα κάνατε διακοπές, η

Πρόεδρος της Κοινότητας, ΤασούλαΖησάκη- μαζί με τον ΜπάμπηΛασκαράκη και Λένα Λασκαράκη του

«Greekz»οργανώσαμε μια ελληνική βραδιά γιατους φοιτητές από το Πολυτεχνείο τουΤομσκ, Σιβηρία, Ρωσία, με διάφορανόστιμα φαγητά της πολίτικης κουζίνας.Αυτή ήταν η ιδέα του Μπάμπη και τηςΛένας, οι οποίοι βάλανε μπρος τιςσυνταγές της γιαγιάς του Μπάμπη, ηοποία ήταν από την Κωνσταντινούπολη. ΗΛένα έκανε μια μικρή εισήγηση για τηνπολίτικη κουζίναστουςφοιτητές, οι οποίοιήρθαν στον Πολυτεχνείο της Πράγας γιανα κάνουν μαθήματα της αγγλικήςγλώσσας. Ενθουσιασμένοι οι φοιτητέςδοκιμάζανε όλα τα φαγητά, σαλάτες καιμεζέδες για πρώτη φορά. Οι ίδιοι

προετοιμάσανε ένα μικρό καλλιτεχνικόπρόγραμμα, με ρωσικά τραγούδια, ταοποία τραγουδούσαμε κι εμείς μαζί τους.Γενικά, το μαγαζί γέμισε με τις χαρούμενεςφωνές ελληνικά και ρωσικά τραγούδια. ΟΜπάμπης και η Λένα δεν παρέλειψαν ναέχουν και πιάνο, και να συνδέσουν τηνώρα του φαγητού με ωραία κομμάτιακλασσικής μουσικής. Στην εκδήλωση αυτήπαρευρέθηκαν ο Διευθυντής ΔιεθνώνΣ χ έ σ ε ω ν τ η ς Π ρ υ τ α ν ε ί α ς τ ο υΠολυτεχνείου της Πράγας μαζί με τουςσυνεργάτες τους, ο οποίος δώρισε στους

φοιτητές διάφορα αναμνηστικά τουΠολυτεχνείου της Πράγας και μπλουζάκιατ η ς ο ρ γ ά νωσ η ς φ ο ι τ η τώ ν τ ο υ

Πολυτεχνείου. Ευχαριστούμε το Μπάμπηκαι τη Λένα, μέλη της ΕΚ Πράγας πουπάνταπροσφέρουνε τηβοήθειά τουςστηνΚοινότητά μας. Στη φωτογραφία οΜπάμπης και η Λένα ευχαριστημένοι πουδώσανε τόση χαρά στους νέους και νέες,κ α ι β έ β α ι α κ α ι σ ε μ α ς τ ο υ ςμεγαλύτερους.)

Healey

(Prokopova 10, Praha 3)

(

Εκδήλωση – Πολίτικη κουζίνα με

φοιτητές στο «Greekz»

5

Κ: Δημήτρη, πώς και γιατί μετακόμισες

στηνΤσεχία

Κ: Πώς συγκρίνεις τη ζωή σου στο Μπρνο

μ'αυτήστηνΕλλάδα;

Κ: Ακούμε πάρα πολλά αρνητικά για την

κατάστασηκαι τηνκρίσηστηνΕλλάδα…

Κ: Εδώ τα ντόπια ΜΜΕ δεν έχουν κάνει

καμία αναφορά για την απεργία των

χαλυβουργών εάν και συχνά δείχνουν τις

διαδηλώσεις που γίνονται στην Ελλάδα

και περισσότερο όταν αναρχικοί και

άλλοι καίνε τηνΑθήνα…

;

Δ: Είμαι από την Έδεσσα.Μετακόμισα στοΜπρνο τον περασμένο Αύγουστο γιαλόγους καθαρά βιοποριστ ικούς .Ε ι δ ι κ ε ύ ο μ α ι σ τ ο ν τ ο μ έ α τ ω ντηλεπικοινωνιών χωρίς να έχω τελειώσει

κάποιο πανεπιστήμιο παρά μόνο τεχνικόλύκειο και Ι.Ε.Κ(Ινστιτούτο Επαγγελματικής Κατάρτισης)ΗδουλείαμουστηνΈδεσσαδενμπορούσενα καλύψει τις απαιτήσεις μου καιβλέποντας το κύμα νέων μέτρων καιπερικοπών πήρα την απόφαση νααπαντήσω θετικά στην πρόταση που μουείχε γίνει για εργασίαστηνΤσεχία.Πιο πολύ θα έλεγα ότι η Τσεχία διάλεξεεμένα μιας και έτυχε η καλύτερη πρότασηαπόαυτέςπουσυζητούσα να είναι από τοΜπρνο. Το κριτήριο της καριέρας μέτρησε

σίγουρα στην απόφαση μου λόγω τουμεγέθους της εταιρίας που εργάζομαιτώρα που είναι πολύ μεγαλύτερο από τομέγεθος οποιασδήποτε εταιρίας στηνΕλλάδα. Όπως επίσης και η εμπειρία πουαποκομίζω δουλεύοντας σε προηγμένες,προχωρημένες τεχνολογίες που στηνΕλλάδα δεν έχουν κάνει την εμφάνισήτους ακόμα. Αυτό σίγουρα ήταν άλλο ένακριτήριο που έπαιξε σημαντικό ρόλο στηναπόφαση μου να μετακομίσω στηνΤσεχία

Η αλήθεια είναι ότι η ζωή στοΜπρνο είναικαλύτερη από ότι περίμενα Μου αρέσειπου οι ρυθμοί της ζωής είναι πιο αργοί σεσχέση με τα αστικά κέντρα στην ΕλλάδαΜου αρέσουν τα πολλά πάρκα πουυπάρχουν στη καρδιά της πόλης καιβεβαίως η πάρα πολύ καλή συγκοινωνία.Το επίπεδο της ζωής δεν απέχει καθόλουσυγκριτικά με την Ελλάδα όπως αρχικάπίστευα. Βέβαια μου λείπει πολύ ο ήλιοςτης Ελλάδαςμαςαλλάσιγάσιγά συνηθίζωστοκλίμα τηςκεντρικήςΕυρώπης.

Δυστυχώς τα πράγματα στην Ελλάδα δενείναι καλά και συνεχίζουν να γίνονταιχειρότερα Ηπολιτική τουμνημονίουέχεικαταφέρει να φέρει σε εξαθλίωση τηνεργατική αλλά και τη μεσαία τάξη τηςΕλλάδας μας με αποτέλεσμα οι νέοι όλοκαι περισσότερο να σκέφτονται την λύση

του εξωτερικού. Η Τσεχία είναι έναςαρκετά ελκυστικός προορισμός κυρίωςλόγο των πολυεθνικών εταιριώνπ λ η ρ ο φ ο ρ ι κ ή ς π ο υ έ χ ο υ ν τ αυποκαταστήματα τους στο Μπρνο (ΙΒΜ,ΑΤ&Τ, κ.ά.Αξίζει επίσης να τονιστεί ότι σε αντίθεσημε την μετανάστευση της δεκαετίας του

τώρα από την Ελλάδα δεν αποδημούνεργάτες αλλά επιστήμονες (γιατροί,μηχανικοί κ.λπ ).Τώρα όσον αφορά τους Έλληνες στηνεταιρία μου και γενικά στοΜπρνο με ένανπρόχειρο υπολογισμό μπορώ να πω ότιέχουν σχεδόν διπλασιαστεί το τελευταίοεξάμηνοκαιοαριθμόςσυνέχειααυξάνετε.

Η απεργία στην Χαλυβουργική είναι ημεγαλύτερη απεργία στην ιστορία καιείναι σίγουρα μια νίκη των εργατών πουκαταφέρανε να κρατήσουν τις συλλογικέςτους συμβάσεις και δεν επέτρεψαν τιςπερα ιτέρω απολύσε ι ς /με ιώσε ι ς .Σκεφτείτε μόνο τι θα γινόταν αν οιχαλυβουργοί αποτύχαιναν στην απεργίατους Όλος ο εργατικός κλάδοςαπειλούταν από ένα ντόμινο νέωνσυλλογικών συμβάσεων από μισθούςπείνας και ακόμα χειρότερες συνθήκεςεργασίας. Είναι κρίμα πραγματικά που ηαπεργία στον Ασπρόπυργο προβαλλότανπερισσότερο στο εξωτερικό μιας και τα

.

,

.

.

.

…

Motorola, Infosys, ).

'60,

.

…

…

Μας μιλούν Έλληνες της καινούργιας

μετανάστευσης νέων από την ΕλλάδαΚ:Με χαράαλλά και με κάποια στεναχώρια βλέπουμε να καταφτάνουν στις μεγαλύτερες πόλεις της Τσεχίας αρκετοί νέοι έλληνες απότην Ελλάδα λόγου της ανεργίας στην Πατρίδα μας (περίπου 50%) Τα τσέχικα ΜΜΕ ανεβάζουν τον αριθμό των νέων αυτών πουκαταφτάνουν σχεδόν καθημερινά σε περίπου 300 άτομα (οι επίσημα δηλωμένοι), ενώ υπάρχουν και πολλοί που ακόμα βρίσκονταιεδώ ψάχνοντας για κάποια εργασία, οτιδήποτε νάναι, μόνο εργασία νάναι. Καθημερινά παίρνουμε ηλεκτρονικά μηνύματα απόάνεργους νέους, ακόμα και άτομα μέσης ηλικίας που θέλουν την βοήθεια μας για να βρουν εργασία στην Τσεχία. Πολλά από αυτά ταμηνύματα είναι αρκετά σπαραχτικά. Δυστυχώς, η ΕΚ Πράγας δεν έχει τέτοιες αρμοδιότητες όμως εκεί που μπορούμε τουςενημερώνουμε για την κατάσταση στην Τσεχία. Είχαμε την τύχη να συναντήσουμε τον νεαρό Δημήτρη και να συζητήσουμε μαζί του τοπώς και γιατί ο ίδιος ήρθε στην Τσεχία. Οι Ελληνική Κοινότητας Πράγας καλωσορίζει όλους τους συμπατριώτες μας και τους καλεί νασυμμετάσχουν εάν το θέλουν οι ίδιοι στις εκδηλώσεις της Κοινότητάς μας. Η Κοινότητάμας προσφέρει ελληνικά μαθήματα για παιδιά,μαθήματα ελληνικών παραδοσιακών χορών για παιδιά και μεγάλους, ελληνικά μαθήματα για ξένους και για την δεύτερη και τρίτηγενιά Ελλήνων στην Πράγα και βέβαια καλεί όλους τους Έλληνες να συμμετάσχουν στον εορτασμό των εθνικών επετείων μας και στιςπολιτιστικές εκδηλώσεις όπως συναυλίες αφιερωμένες σε Έλληνες μουσικοσυνθέτες, στο ελληνικό τραγούδι και ποίηση, ελληνικέςημέρες στις οποίες προωθεί την Ελλάδα και τα προϊόντα της κ.ά. Αυτοί που επιθυμούν μπορούν να γίνουν και μέλη της ΕΚ Πράγας. Ηετήσια συνδρομή είναι 200 κορώνες. Σε όλους αυτούς που θέλουν να παίρνουν το περιοδικό «Καλημέρα» (δωρεάν), μπορούνε να μαςστείλουν τις διευθύνσεις τους. Βέβαια, τοπεριοδικόμαςθα τοβρουνκαιστην ιστοσελίδα τηςΚοινότητάςμαςwww. , επίσηςεκείμπορούνναενημερώνονται για τις εκδηλώσεις τηςΚοινότητάς.

.

ropraha.eu

6

εγχώρια Μ.Μ.Ε προσπαθούσαν νασυγκαλύψουν το γεγονός με αποτέλεσμαακόμα και σήμερα, που η απεργία έχειλάβει τέλος υπάρχουν Έλληνες που δενέχουνακούσει γιααυτήν. Δεν νομίζω να υπάρχει καλύτερο πράγμα

από το να κρατάς επαφή με τις ρίζες σουκαι στην Τσεχία ο καλύτερος τρόπος είναιη επαφή με τις ελληνικές κοινότητες. Μουαρέσουν αρκετά οι πολιτ ιστ ικέςεκδηλώσεις που γίνονται και συνήθωςκαταλήγουν σε ελληνικά γλέντια με

τραγούδιακαι χορούς..Προσωπικά θα σύστηνα ανεπιφύλακτα

σε όλους τους Έλληνες να συμμετέχουν

στις κοινότητες γιατί μέσα από αυτές

κρατάμε ζωντανά τα έθιμα και τη

κουλτούρα μας και δ ίνουμε τ ι

δυνατότητα και στους τσέχους πολίτες να

καταλάβουν τι είναι οι Έλληνες σε

αντίθεση με την εικόνα του τεμπέλη

που προσπαθούν τεχνηέντως να

περάσουνστηνΕυρώπηταΜ.Μ.Ε

« »

.

Κ: Μου κάνει εντύπωση ότι εάν πολλοί

συμπατριώτες μας πουσήμερα είναι εδώ

είχαν επικοινωνήσει με την Κοινότητά

μας για πληροφορίες, βοήθεια, κ.ά.,

ελάχιστοι από αυτούς έχουνε πλησιάσει

την Κοινότητά μας και δυστυχώς εμείς

δεν έχουμε τις διευθύνσεις τους για να

επικοινωνήσουμεμαζί τους…

Τρόμα ξα ν ο ι γ ί γ α ν τ ε ς τ ο υκαπιταλιστικού συστήματος και οιντόπιοι υπάλληλοί τους από την

ενίσχυση του ΚΚΕ στις εκλογές της 6ηςΜάιου του 2012 και την αντίστοιχη πτώσητωνποσοστών τωναστικώνκομμάτων, τηςΝΔ και του ΠΑΣΟΚ. Έτσι έβαλαν άρδην ταδυνατά τους ν' αλλάξουν το πολιτικόσύστημα μέχρι τις επαναληπτικές εκλογέςτης 17ης Ιούνη του ιδίου έτους, μεαντικειμενικό σκοπό τη συρρίκνωση τουποσοστούτουΚΚΕ.Με μια σειρά δηλώσεων, εκβιασμών,τρομοκρατίας της θέλησης του ελληνικούλαού, κατάφεραν να τον εγκλωβίσουν. Ογνωστός δικομματισμός ΠΑΣΟΚ-ΝΔ-ηεναλλαγή δηλαδή των δύο κομμάτων στηνεξουσία-δεν υπήρχε πλέον. Έτσι άρχισαννα δημ ι ουργού ν τα ι δύο πόλο ιφιλοενωσιακοί. Ένας της Κεντροδεξιάς

υπό τον Αντώνη Σαμαρά, πρόεδρο της ΝΔκι ένας της Κεντροαριστεράς με τον ΑλέξηΤσίπρα, υπεύθυνο του ΣΥΡΙΖΑ. Έτσι στιςεπαναληπτικές εκλογές ο ελληνικός λαόςκάτω από τους εκβιασμούς και τις πιέσεις,ψήφισε Κεντροδεξιά κυβέρνηση με ΝΔ,ΠΑΣΟΚ και ΔΗΜΑΡ και αξιωματικήαντιπολίτευσητονΣΥΡΙΖΑ.Εδώ πρέπει να σημειωθεί πως ησταθεροποίηση της φασιστικής δύναμης«Χρυσή Αυγή» και η μετατροπή της σεκοινοβουλευτικό κόμμα, αποτελείσημαντικό όπλο για το πολιτικό αστικόσύστημα ώστε να μπορέσει να χτυπήσειτοεργατικόλαϊκόκίνημα.Το αποτέλεσμα των εκλογών εξέφρασεο π ι σ θ ο δ ρ ό μ η σ η τ ο υ τ α ξ ι κ ο ύριζοσπαστισμού που αναπτύχθηκε κατάτην περίοδο της οικονομικής κρίσης,φυσικά κάτω από την επιρροή και

καθοδήγησητηςαστικήςπροπαγάνδας.Το εκλογικό αποτέλεσμα συμβάλει στηνπροώθηση και την ενίσχυση σχεδίων τηςαστικής τάξης ν' αντικατασταθεί τοσύστημα συναλλαγής των δύο κομμάτων,ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, με ένα νέο δίπολο, τηνΚεντροδεξιά με πυρήνα την ΝΔ και τηνΚεντροαριστερά με πυρήνα τον ΣΥΡΙΖΑπου απορρόφησε ένα μεγάλο μέρος τωνοργανωμένων στελεχών του ΠΑΣΟΚ. Μεαυτόν τον τρόπο, διευκολύνονται τασ χ έ δ ι α α ν α σ ύ ν τ α ξ η ς τ η ςσοσιαλδημοκρατίας που έχει αποδειχθείχρήσιμη για την αστική τάξη όσον αφοράτην αλλοίωση της ριζοσπαστικήςσυνείδησης υπέρ του ευρωμονοδρόμου,το τσάκισμα και τον έλεγχο του εργατικούκινήματος.Αλλάεδώείναι Ελλάδα.

Αθήνα, ΑΡΗΣ ΚΑΡΡΕΡ

ΕΛΛΑΔΑ…Άραγε Ελλάδα ακόμα έτσι…

Όχι, Ελλάδα, μάνα μας. Όχι έτσι!

Μας ανάθρεψες κι αναθρέφεις

καινούργια Παλικάρια.

Και περιμένεις άγρυπνη μ' ένα διπλό στεφάνι,

που θα φορέσεις στα καινούργια σου

βλαστάρια.

Σε μια Ελλάδα, που δε θα την πατούν οι γύπες

μα θα πετούν τα περιστέρια

της χαρούμενης ζωής μας!

(απόσπασμα από το ποίημα του Δημήτρη Κλειούση, Παιδικός Σταθμός Τούλκες, Ρουμανίας, Ιούνης 1953, «Ποιήματα καιπεζά νέων και παιδιών μας», εκδοτικό «Νέα Ελλάδα», βιβλιοθήκη της νεολαίας, τυπώθηκε το Δεκέμβρη του 1953, τιράζ3000)

Οι εκλογές στην Ελλάδα

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΕΡΓΙΑ ΤΩΝ ΧΑΛ ΒΟΥΡΓΏΝY ,

Διδάγματα για το παρόν και το μέλλον

O αγώνας των χαλυβουργώνεπικαιροποίησε τα πολύτιμαδιδάγματα από τη γεμάτη θυσίες

ιστορία του εργατικού κινήματος. Κάθεστιγμή του αγώνα τους, ήταν ένα μάθημα

σημαντικό για την εργατική τάξηπροκειμένου να βγάλει συμπεράσματαχρήσιμα για την ταξική πάλη. Δίδαξεηρωισμό και αυτοθυσία! Οι απεργοίχ α λ υ β ο υ ρ γ ο ί δ ε ν ε ί χ α ν ν α

αντιμετωπίσουν μόνο τον Μάνεση αλλάτο σύνολο των εκμεταλλευτών τους, τοπολιτικό προσωπικό της κυρίαρχης τάξης,τους κατασταλτικούς μηχανισμούς. Όλοαυτό το διάστημα, κόντρα σε θεούς και

7

δαίμονες, υπέδειξαν υποδειγματικήαντοχήκαιπίστηγια τοδίκιο της εργατικήςτάξης. Δίδαξε το χαρακτήρα της ταξικήςαλληλεγγύης! Έκανε το φαινομενικάανέφικτο εφικτό γιατί κατορθώθηκεεργάτες να απεργούνε για εννιά μήνεςώστε να γυρίσουν οι συνάδελφοί τουςαπολυμένοι στη δουλειά. Ανέδειξε τηνε ρ γ α τ ι κ ή α λ λ η λ ε γ γ ύ η ω ςαναντικατάστατο όπλο της ταξικήςα ναμέ τ ρηση ς μ ε το κεφάλα ι ο .Καλλιεργήθηκε η συντροφικότητααπέναν τ ι σ τον κο ινό αν τ ίπαλο,δοκιμάστηκε στη ζωή το σύνθημα «έναςγια όλους και όλοι για έναν». Ανέδειξε τοπ ε ρ ι ε χ ό μ ε ν ο τ η ς π ο λ ύ μ ο ρφ η ςσύ γ κ ρ ουση ς ! Ο α γώνα ς αυ τ ό ςαναπτύχθηκε κόντρα στην πολύμορφηεπίθεση της εργοδοσίας, στη μοιρολατρίακαι στο συμβιβασμό. Βοήθησε να γίνουνορατές οι δυσκολίες που έχει ο δρόμος τηςαπειθαρχίας και της ανυπακοής ενάντιαστους νόμουςπου κάνουν τη ζωή του λαούκόλαση. Το σύνθημα «όλη η Ελλάδα μιαΧαλυβουργία», δόνησε αρκετές φορές τιςαπεργιακές συγκεντρώσεις απέναντι στηβάρβαρηπολιτική.Φώτισε τηνανάγκη τηςοργανωμένηςπάλης!Αναδείχτηκεορόλοςτου σωματείου ως κέντρο του αγώνα,μακριά από τις δαγκάνες της εργοδοσίαςκαι του κυβερνητικού συνδικαλισμού. Μεπρωτοβουλίες, με τη συγκρότησηεπιτροπών στήριξης και οργάνωσης τουαγώνα. Με αποφάσεις από τις γενικέςσυνελεύσεις, με φανερές διαδικασίες.Φανέρωσε την ασίγαστη πάλη πουυπάρχει ανάμεσα στο κεφάλαιο και τημισθωτή εργασία. Αναδείχτηκε ποιοι είναιοι πραγματικοί παραγωγοί του πλούτου,ζωντάνεψε το σύνθημα «εργάτη μπορείςχωρίς αφεντικά». Φανέρωσε τη ζωή πουκρύβεται πίσω από την κόλαση τωνκαμινάδων, την παρασιτική ζωή τωνβιομηχάνων με τις βίλες και τα κότερα πουαποκτώνται από τον ιδρώτα, το αίμα καιτις ζωές των εργατών. Ο αγώνας τωνχαλυβουργών ανέστειλε έστω καιπροσωρινά τακτικές και ευρύτερουςσχεδιασμούς των βιομηχάνων. Η απεργίαξεκίνησε τη στιγμή που στα συρτάριααρκετών εργοστασίων ήταν έτοιμα ταφιρμάνια τηςεκπεριτροπήςεργασίας και της πιο γενικευμένης

επίθεσης. Επιβεβαίωσεότι μόνοη γραμμήτης ταξικής πάλης, της σύγκρουσης με τηνεργοδοσία, την κυβέρνηση και τουςιμπεριαλιστικούς οργανισμούς μπορεί ναδώσει τέτοιους αγώνες. Σε αντίθεση με τηγραμμή των κοινωνικών διαλόγων, τουκοινωνικού εταιρισμού, του συμβιβασμούκαι τουδήθενρεαλισμού,πουόχιμόνο δε φρενάρει την επιθετικότητα τωνκαπιταλιστών, απεναντίας μετέτρεψε τασυνδικάτα σε υποχείριά τους. Και απόαυτή την άποψη ο αγώνας τωνχαλυβουργών ήταν πολύτιμος γιατίβοήθησε να ισχυροποιηθεί η πεποίθησηγια την ανάγκη αποτίναξης του ζυγού τουε ρ γ ο δ ο τ ι κ ο ύ κ υ β ε ρ ν η τ ι κ ο ύσυνδικαλισμού από τις πλάτες τωνεργατών. Ο αγώνας των χαλυβουργώνπροκάλεσε κοντραρίστηκε με τολεγόμενο ρεαλισμό του εργοδοτικού καικυβερνητικού συνδικαλισμού. Μέσα σεαυτές τις συνθήκες, άσκησε πίεση σεφιλοεργοδοτικέςΟμοσπονδίες και Εργατικά Κέντραπροκειμένου να κηρύξουν απεργίες καιστάσεις εργασίας.Οι χαλυβουργοί που έδωσαν αυτό τοναγώνα και όσοι τον στηρίξαμε είμαστεπερήφανοι. Η εννιάμηνηυψωμένη γροθιάτους, είναι η δύναμηστουςαγώνες πουθαακολουθήσουν Η Γενική Συνέλευση τουσωματείου των χαλυβουργών έκρινε πωςτώρα είναι η κατάλληλη στιγμή ναολοκληρωθεί η μεγάλη αυτή απεργιακήμάχη. Οι συνθήκες που δημιουργήθηκαν-άμεση παρέμβαση κυβέρνησης μεεπικεφαλής τον πρωθυπουργό καιεπιλογή το τσάκισμα του αγώνα για νασταλεί ηχηρό μήνυμα συνολικά στηνεργατική τάξη και σε όσους αγωνίζονται,μόνιμη ισχυρή παρουσία κατασταλτικούμηχανισμού κλπ- επέβαλαν την αναστολήτου αγώνα για να αποφευχθεί οεκφυλισμός που θα επιθυμούσε ηεργοδοσία και το κράτος που τουςυπηρετεί. Το σωματείο μπορεί νααντιμετωπίσει τη νέα κατάσταση, όπωςαντιμετώπισε δεκάδες δύσκολες καικρίσιμες στιγμές όλο αυτό το διάστημα,ενωμένα,οργανωμένακαισυλλογικά.Η αταλάντευτη στάση των απεργώνχαλυβουργών ανάγκασε τον ταξικόαντίπαλο να αφήσει στην άκρη τα όποια

προσχήματα και να χρησιμοποιήσει τοτελευταίο του όπλο, τους κατασταλτικούςμηχανισμούς. Έτσι ο αγώνας αυτός εκτόςτων άλλων αποκάλυψε το βάρβαροπρόσωπο της συγκυβέρνησης «σωτηρίας» του ελληνικού λαού.Κατέδειξαν στα μάτια των εργατών ότι στοβαθμό που δε θα υποτάσσονται στασχέδια εκείνα που τους θέλουνεξαθλιωμένους προς όφελος των κερδώντης πλουτοκρατίας, στο βαθμό εκείνο θαπραγματοποιείται επίθεση εναντίον τουςμε το πιο βάρβαρο και ωμό τρόπο. Άρα οαγώνας αυτός προβληματίζει παραπέραγια την ανάγκη γρήγορης ανάπτυξης ενόςρωμαλέου εργατικού κινήματος έτοιμουνααντιμετωπίσει την πολύμορφη επίθεσηκεφαλαίου- ΕΕ και ικανού να τσακίσεικάθε κατασταλτικό μηχανισμό. Οιχαλυβουργοί είναι ήδη νικητές Η νίκη τουαγώνα των χαλυβουργών αντανακλάταιστην τεράστια παρακαταθήκη που αφήνειγια το επόμενο διάστημα. Η σπορά πουμ π ή κ ε θ α α ν θ ί σ ε ι σ τ ι ς « ν έ ε ςχαλυβουργίες» που θα ξεπηδήσουν τοεπόμενο διάστημα γιατί έρχεται νέακαταιγίδα αντεργατικών μέτρων.Ορισμένοι που πότε με το μανδύα τουαγωνιστή και πότε σε ρόλο πυροσβέστητης ριζοσπαστικοποίησης των εργατικώνσυνειδήσεων, όλο αυτό το διάστημαέψαχνανψεγάδια στον απεργιακό αγώνα,προσπαθώντας να απομονώσουν και νασ π ι λ ώ σ ο υ ν τ ο σ ω μ α τ ε ί ο τ ω νχαλυβουργών, επιχειρούν να το παίξουνμετά χριστού προφήτες και εκ τουασφαλούς κριτές. Οι αγώνες όμως δενείναι χτύπος ρολογιού για να ξέρεις τι θαγίνει το επόμενο δευτερόλεπτο. Ο αγώναςτων χαλυβουργών έδειξε πως όταν ηεργατική τάξηαποφασίσει ναστυλώσει τα ποδάρια το γρανάζι τηςεκμετάλλευσης δε γυρνά. Όταν το χυτήριοπαραμένει κρύο, ο κάθε Μάνεσης είναι«τίποτα». Φανέρωσε την ανεξάντλητη καικρυφή δύναμη που έχουν οι εργάτες ανπιστέψουν στη δύναμη τους καιαποφασίσουν να συγκρουστούν. Η ιδία ηζωή έχει ήδη κατατάξει αυτόν τον αγώναστις φωτεινές και σκληρές ταξικέςαναμετρήσεις, λιθαράκι στον αέναοαγώνα των εργατών απέναντι στουςεκμεταλλευτές τους. (ΠΑΜΕ)

,

.

.

Ημοίρα των Ηπειρωτών ήταν καιείναι και σήμερα η ξενιτιά διότι οφτωχός τόπος μας δεν μπορεί

όλους μας να μας θρέψει. Οι Ηπειρώτεςκαι τα Ηπειρωτόπουλα από μικρά παιδιά(σχεδόν 12-13 ετών) ακολουθούσαν τους

μεγάλους και τους βοηθούσαν στιςβοηθητικές εργασίες. Οι μετακινήσειςγινόταν και γίνονται ακόμη τόσο στοεξωτερικό όσο και στο εσωτερικό τηςχώρας μας όπου κατά το πλείστονασχολούνταν σαν κτίστες. Ήταν άριστοι

μαστόροι στην πέτρα τα παλαιά χρόνιαότανδενυπήρχαν τασημερινάοικοδομικάυλικά. Οι Ηπειρώτες φεύγανε γύρω στιςαρχές τουΜάρτη και γυρίζανε στις γιορτέςτων Χριστουγέννων κάθε χρόνο. Εκείνοιπουφεύγανε στο εξωτερικό μένανε πολλά

Η Ξενιτιά και τα Τραγούδια της…Του Σωτήρη Φασούλη από την Ήπειρο

8

χρόνια εκεί προσπαθώντας να νικήσουντην μοίρα τους – να ζήσουν, ναπλουτίσουν και μετά να γυρίσουν πίσω.Οιπερισσότεροι προσπαθούσαν ναβοηθήσουν την πατρίδα με μεγάλουςεθνικούςευεργέτες.Τα δημοτικά μας τραγούδια είναι τοξέσπασμα της ψυχής του λαού μας πουσυγκλονίζεται από χαρά, λύπη, επιθυμία,τ ρ α γ ο ύ δ ι α τ η ς ε π ι σ τ ρ ο φ ή ς ,συναισθημάτων ανάγκης και ψυχικήςέξαρσηςπουπεριγράφουν τον τρόπο ζωήςτου παρελθόντος. Τα πιο χαρακτηριστικάστοιχεία των τραγουδιών αυτών είναι τοπαράπονο, η πίκρα και η νοσταλγία τουξενιτεμένου.

Καιακόμαέναπουμιλάει για το χωρισμό…

Καιδενλείπει καιοπόνος τηςμάνας…

Σίγουρα όσοι είναι ξενιτεμένοι θανοιώθουν μια ξεχωριστή συγκίνησηακούγοντας αυτά τα τραγούδια τηςξενιτιάς κι ένα δάκρυ ίσως ποτίσει τηξενική γη, εκεί όπου μοχθείτε εσείςΗπειρωτόπουλα και Ελληνόπουλα,αποδημητικά πουλιά της μεγάλης μαςμάνας, τηςΕλλάδας.Και η δημοτική Μούσα συνεχίζει για τηνξενιτιά

Η πατρίδα μας έχει γνωρίσει την ξενιτιάπου δημιουργήθηκε από εθνικούς καιπατριωτικούς σκοπούς, αλλά και πολλέςφορές και αναγκαστικά τα παιδιά τηςχώριζαν από τις οικογένειές τους και τααγαπημένα πρόσωπά τους. Οι σημερινέςσυνθήκες που προέκυψαν λόγω τηςοικονομικής κρίσης στην πατρίδα μας,εξακολουθούν να αναγκάζουν τα νέαπαιδιά μας να ξενιτεύονται, να χωρίζουναπό τις οικογένειές τους και συγγενείς

κουβαλώντας τις αναμνήσεις από τηνπατρίδαπάντα ζωντανές.

Ξ ε ν ι τ ε μ έ ν ο μ ο υ π ο υ λ ί , / κ α ι

παραπονεμένο,/η ξενιτιά σε χαιρέτα/κι

εγώ πίνω φαρμάκι./Τι να σου στείλω,

μάτια μου/τι να σου προβοδίσω;/Σου

στέλνω μήλο, σέπεται , /κυδώνι ,

μαραγκιάζετε/σου στέλνω και το δάκρυ

μου/σ' ένα λιγνό μαντήλι/το δάκρυ μου

είναι καυτερό/και καίει τομαντήλι.

Παρηγοριά έχε ι ο θάνατος/και

λησμοσύνη ο χάρος/μα ο ζωντανός ο

χωρισμός/παρηγοριάδενέχει.

Αλησμονώ και χαίρομαι/θυμούμαι και

λυπούμαι/θυμήθηκα την ξενιτιά/και

θέλω να πηγαίνω./Σήκω μάναμ' και

ζύμωσε/καθάριο παξιμάδι/για να το

παρ' ο γιόκας σου/στη στράτα του/στης

ξενιτιάς το δρόμο./Με πόνους βάνει το

νερό/με δάκρυα το ζυμώνει/και με τ'

αναστεναγμούς/ βάνει φωτιά στο

φούρνο./Άργησεφούρνε νακαείς/και συ

ψωμί να γένεις/για να διαβεί ο

κυρατζής/κι ογιοςμουν'απομείνει.»

Την πίκρα και την ξενιτιά/τον πόνο, την

αγάπη/τα τέσσερα τα ζύγιασα/βαρύτερη

είν' η ξενιτιά./Χωρίζει τη μάνα από το

παιδί/και το παιδί από τη μάνα/χωρίζει

κ α ι τ α α ν δ ρ ό γ υ ν α / τ α

πολυαγαπημένα . /Ο τόπο ς που

χ ω ρ ί ζ ο υ ν ε / χ ο ρ τ ά ρ ι δ ε ν

φ υ τ ρ ώ ν ε ι . / Φ υ τ ρ ώ ν ε ι τ ο

σπειροβότανο/που όσες μανάδες

τόφαγαν/παιδιάδενέχουνκάνει…

(Κ: Σ' ευχαριστούμε Σωτήρη και σίγουρα

το περιεχόμενο των τραγουδιών της

Ηπείρου για την ξενιτιά είναι πολύ κοντά

στη σημερινή μετανάστευση της

νεολαίαςμαςγιαμιακαλύτερη ζωή…)

«

:

Κυρία Ζησάκη, Καλημέρα σας. Δεν είμαι

άγνωστος σας, διότι κι άλλες φορές

επικοινώνησα μαζί σας και το περιοδικό

ΚΑΛΗΜΕΡΑ το παίρνω τακτικά. Κάθε

χρόνο πηγαίνω στο Μπρνο γιατί έχω εκεί

κόρη και εγγόνια (δεν είναι από τον

ε μ φ ύ λ ι ο π ό λ ε μ ο … ) . Μ ε τ η ν

Τσεχοσλοβακία έχουμε πολύ καλή

γνωριμία από τα παλαιά, εκεί μεγάλωσε η

γυναίκα μου και δύο αδερφές μου. Την

είχα επισκεφθεί από το 1965. Με τους

πατριώτες μας που βρίσκονται στο

Μπρνο, μια καλή ομάδα συνταξιούχων τα

λέμε. Διαβάζοντας ένα βιβλίο σχετικά με

την ξενιτιά και τα τραγούδια της, θέλησα

να γράψω κάνα δυο. Εάν νομίζετε ότι

μπορεί κάτι να προσφέρουν σ' όσους

βρίσκονται στα ξένα και διαβάζουν το

περιοδικό και μπορεί να προσφέρουν κάτι

ας δημοσιευτούν. Εμείς οι Έλληνες και

ιδίως οι Ηπειρώτες λόγω της άγονης γης

ταξιδεύουμε σ' άλλους τόπους και στο

εξωτερικό για καλύτερη ζωή και τις

π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ε ς φ ο ρ έ ς

μεγαλοδημιουργούμε…

Ευχαριστώ, Σωτήριος Φασούλης,

Δεσποτάτο Ηπείρου 14, 45333 Ιωάννινα,

ΕΛΛΑΔΑ, Ιούλιος2012)

Του Σωτήρη Φασούλη από τη

Λ υ κό ρ ρ α χ η ( Κ εφ α λ ο χώ ρ ι )

Ιωαννίνων για το περιοδικό

«Καλημέρα»

Το μοιρολόγι στην Ήπειρο είναι ένατελετουργικό της κηδείας. Ξεκινάει από τοσπίτι που βρίσκεται ο πεθαμένος καισυνεχίζεται στο νεκροταφείο. Και κατά το40ήμερο και του χρόνου. Μοιρολογούνκατά ομάδες γυναικών και συνεχίζεταιαπό γενιά σε γενιά και από μάνα σε κόρημε λόγια που τροποποιούνται κατάπ ε ρ ί π τ ω σ η . Δ α ν ε ί ζ ο ν τ α ι κα ιοικειοποιούνταιαπόπαράδοση.

Ποιος έχει πέτρινη καρδιά, μάτια να μη

δακρύζουν

Να πάει να πει στη μάνα μου να μη με

περιμένει,

Γιατί, μάνα μ' δεν έρχομαι, εγώ είμαι

σκοτωμένος

Μοιρολόγια

Παν'στιςράχεςσταβουνά.

Πάνω στις ράχες, μάνα μου, στο Γράμμο

εκείμένω

Εκεί, μανούλα μ' κείτομαι σε μια μικρή

λασέλα (λάκκο)

Ήρθεκαιρός ναφύγουμε, καιρός

ναχωριστούμε

Εκεί που πας, …, εκεί στον κάτω

κόσμο,

Εκεί θ' ακούσεις κλάματα, δάκρυα και

μοιρολόγια:

Θα κλαίν οι μάνες για παιδιά, γυναίκες

για τουςάνδρες

Ν- εκεί το λένε μαύρη γης και

αραχνιασμένοχώμα.

Του σκοτωμένου στο Γράμμο, στο Βίτσι,

στηΜουργκάνα

Μωρέ παιδιά κλεφτόπουλα, παιδιά της

Σαμαρίνας,

Μωρέ παιδιά καημένα, κι ας είστε

λερωμένα.

Αν πάτε στην Πατρίδα μας, αν

πάτεστοχωριάμας

Μην πείτε πως σκοτώθηκα, πως είμαι

σκοτωμένος.

Να πείτε πως παντρεύτηκα, πως

είμαιπαντρεμένος.

Πήρα το ΒΙΤΣΙ πεθερά, το

ΓΡΑΜΜΟγιαγυναίκα,

Και της Μουργκάνας τα βουνά

αδέλφιακαι ξαδέλφια,

Μωρέπαιδιά καημένα, στοαίμα

βουτηγμέν

Πόσες μάνες και γυναίκες του Εμφυλίου,τραγικέςμορφές, σύμβολακαισημαία τωνμικρών καρών, μαύρα μαντίλια καιχιλιάδες οι απουσίες. Πόσα παλληκάριαέμειναν στις ράχες και τους λάκκους τουΓΡΑΜΜΟΥκαι τοΒΙΤΣΙ.Πόσες μάνες και γυναίκες μοιρολογούν τημοίρα τους περιμένοντας τα παιδιά τουςκαι τουςάνδρες τουςναγυρίσουν…Το μοιρολόγι είναι τα δάκρυα και ο πόνοςτηςμάνας:

α.

ΣΑΜΑΡΙΝΑ: Είναι βλαχοχώρι στο Σμόλικαστην ορεινή σειρά της Πίνδου σευψόμετρο γύρω στα 2.000 μέτρα στα όριατων Νομών Γρεβενών και Ιωαννίνων.Κατοικείται μόνο τους καλοκαιρινούςμήνες από κτηνοτρόφους. Τελευταία έχειδημιουργηθεί χειμερινός τουρισμός,ανάπτυξη με ξενοδοχεία, καφετέριες,ψησταριές και πολλά είδη αναψυχής. Τοπιο πάνω μοιρολόγι είναι παραλογήομώνυμου παλαιού τραγουδιού «ΠΑΙΔΙΑΤΗΣΣΑΜΑΡΙΝΑΣ»

12 Σεπτεμβρίου 1948, πενήντα οκτώπαιδιά της Λυκόρραχης φωτογραφίζονταιστην πόλη Χόμοτοβ της Τσεχοσλοβακίας.Τελευταίος στο μέσο ο Μιχάλης Γ.Φασούλης κρατάει την ελληνική σημαία.Αυτά τα παιδιά κράτησαν για πάντα στηνψυχήτους τηνΠατρίδα.

«Ύστερα από ολονύκτια μαζωξιά τωνγονιών, το χωριό πήρε την απόφαση ναστείλει τα παιδιά του στην ξενιτιά. Ναγλυτώσουν από τον πόλεμο. Την πήραν με

πολλούς δισταγμούς, φόβους, πόνους και

δάκρυα μητρικά. Και με αρκετά όχι. Αυτάτα πρόβαλε με θάρρος μια λεβέντισσαμάνα, που δεν έπιαναν πάνω της γραμμές

και λογικές…Όλο το χωριό βγήκε να ξεπροβοδίσει ταπαιδιά του, αυτούς του 5χρονους και15χρονους ταξιδιώτες. Κάθεμανούλα,σανκλώσα, κρατούσε κάτω από τις μασχάλεςτα πουλάκια της: τα χάιδευε, τα' λουζε μεδάκρυα και τα ορμήνευε να μη χωριστού,να μη χαθούν, να γυρίσουν μόλιςτελειώσει ο πόλεμος. Έτσι προχωρούσε τοξεπροβόδισμα και ο αποχωρισμός δενγινόταν. Αν ήταν δυνατόν να μην γινότανποτέ». (Σ. Παπαδόπουλου, «Τα παιδιά της

-

-

-

9

ΒροντάειοΌλυμπος,αστράφτ' η Γκιόνα

Μουγκρίζουν τ'Άγραφα,σιέτ' ηστεριά.

Στ' άρματαστ'άρματαεμπρόςστοναγώνα

για τηχιλιάκριβη τηλευτεριά.

Ξαναζωντάνεψετ'αρματολίκι

ταμπράτσασίδεροφλόγαψυχή.

Λουφάζουνέντρομοιοι ξένοι λύκοι

στηνεκδικήτραμαςαντρίκειαορμή.

IΣΤΟΡΙΑΑφιέρωμα

27 Σεπτέμβρη 1941, ίδρυση του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ)

ΕΑΜ-ΕΛΛΑΣ Φωνή Λαού

Το ΕΑΜ το αποτελούσαν: το

Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας

(ΚΚΕ), το Σοσιαλιστικό Κόμμα

Ελλάδας (ΣΚΕ), το Αγροτικό Κόμμα

Ελλάδας (ΑΚΕ), η Ένωση Λαϊκής

Δημοκρατίας (ΕΛΔ) και σε συνέχεια στο

ΕΑΜ προσχώρησαν η Σοσιαλιστική

Ένωση, το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα,

η Δημοκρατική Ένωση, οι σοσιαλιστές

Δημοκράτες και αργότερα το Κόμμα των

Αριστερών Φιλελεύθερων και άλλες

πατριωτικές οργανώσεις. Το ΕΑΜ πήρε

πολύ πλατύ χαρακτήρα πατριωτικής

οργάνωσης, τέτοιας που στην ιστορία

του ο λαός μας ποτέ άλλοτε δεν γνώρισε.

Η ψυχή της πατριωτικής αυτής

συσπείρωσηςήταν τοΚΚΕ.

ΟΓοργοπόταμοςστηνΑλαμάνα

στέλνειπερήφανοχαιρετισμό.

Μιαςανάστασηςνέαςχτυπάει καμπάνα,

Μηνάνταόπλατολυτρωμό.

Σπάμετηνάτιμη τηναλυσίδα

Πουμαςεβάραινεθανατερά.

Θέλουμεελεύθερηεμείςπατρίδα

θύελλας»,Πράγα,Μάρτιος 1998, σ. 20. Τιςφωτογραφίες τις πήραμε από τοΗμερολόγιο 2008, αφιερωμένο στουςΈλληνες πολιτικούς πρόσφυγες από τοηρωικό χωριό Λυκόρραχης (Κεφαλοχώρισήμερα). Στη φωτογραφία η ΦανήΔημητράκη Σδούκου με τη θυγατέρα τηςΕυθαλία και τα εγγονάκια της στηνΤσεχοσλοβακία το1949.

«Την ιστορία του Λούψκου και τηςΛυκόρραχης, έρχεται τώρανασυνεχίσει τοΚεφαλοχώρι, το καινούργιο χωριό.Χτισμένο εκεί κοντά στα χώματα πουπάτησαν οι ηρωικοί και ανυπότακτοιπρόγονοί μας, αποτελεί το μαργαριτάριτης Κόνιτσας. Συνυπάρχει εκεί ακόμα οπαλιός πατροπαράδοτος τρόπος ζωής,συνταιριασμένος με την εξέλιξη και τιςάνετες συνθήκες. Το «μπόλιασμα» του

παλιού με το καινούργιο, έγινε ομαλά, καιη διατήρηση όλων των παλιών θετικώνστοιχείων συντέλεσε στο να διατηρήσουνοι χωριανοί την περηφάνια που διέκρινετους παππούδες». (από το βιβλίο τουαείμνηστου Γιώργου Χρ. Σδούκου,«Λυκόρραχη», Μαίανδρος, Θεσσαλονίκη1988. Η φωτογραφία είναι από τοΗμερολόγιο 2008, 30 χρόνια ΑδελφότηταΛυκόρραχηςστηνΑθήνα.

10

Η

Η

απόβαση στα παράλια της Ν.Μηχανιώνας και Χαλάστρας, όσοκαι το πέρασμα του ποταμού

Αξιού έγιναν με μεγάλη ταχύτητα και οιΓερμανοί αιφνιδιάστηκαν. Νόμισαν ίσωςότι έγινε συμμαχική απόβαση καιεσπευσμένα απόσυραν τις επάκτιεςπυροβολαρχίες, από την Κασκάρκα και ταπαράλια της Θεσσαλονίκης και φεύγουνπροςΣίνδο, Τόψιν,ΆγιοΑθανάσιο.Τα τμήματα που αποβιβάστηκαν στηΧαλάστρα με το ξημέρωμα έπιασαν τααναχώματα, το καμπαναριό του χωριούκαι αρκετές στέγες σπιτιών έτοιμα ν'αντιμετωπίσουν αντίδραση του εχθρού,ενώ άλλα κινήθηκαν προς Σίνδο και Τόψιν.Ταυτόχρονα τμήματα της ΧΙ Μεραρχίαςαπό ανατολικά ενεργούν προς την ίδιακατεύθυνση. Οι Γερμανοί ανάπτυξαναντεπίθεση προς τα υψώματα Σίνδου καιπρος Χαλάστρα. Ανατράπηκαν όμως μεαπώλειες σε άνδρες και υλικά. Στηνκ α τ ε ύ θ υ ν σ η τ η ς Χ α λ ά σ τ ρ α ςαιχμαλωτίστηκαν17Γερμανοί.Το απόσπασμα που αποβιβάστηκε στη Ν.Μηχανιώναπροχώρησε και ενώθηκεμε τατμήματα της ΧΙ Μεραρχίας που μάχονται

μέσα στη Θεσσαλονίκη. Μετά τομ ε σ η μ έ ρ ι η Μ α κ ε δ ο ν ι κ ήπρωτεύουσα ελέγχεται ολόκληρη

από τον ΕΛΑΣ. Ο λαός ξεχύνεται μεενθουσιασμόστηνπόλη.Η τελευταίαοπισθοφυλακή των Γερμανών(60 τανκς, πολλά θωρακισμένα καιεκατοντάδες αυτοκίνητα με ΕΣ-ΕΣ καιπεζικό)αποσύρεταιπροςΣίνδο.Από τα τμήματα των εξοπλισμένων τουΔάγκουλα, του Γκαρίπη, Χρυσοχόου κ.λπ.,που μάστιζαν τη Θεσσαλονίκη μέχρι αυτήτην ημέρα δεν έμεινε κανένας μέσα στηνπ ό λ η . Λ ί γ ο ι χω ρ οφύλα κ ε ς κα ιταγματασφαλίτες που είχαν οχυρωθεί στοχτίριο της ΧΑΝ προστατευμένοι μεαρκετά βαριά όπλα, όταν βρέθηκανμπροστάστονκλοιό τουΕΛΑΣκαι τουανάστατουλαού,παραδόθηκαν.Σώθηκαν και οι μύλοι «Αλατίνη» καιτα δύο ηλεκτρικά εργοστάσια που είχανυπονομεύσειοι Γερμανοί.Στα αρχεία της Χης Μεραρχίας έχειδιασωθεί αντίγραφοαπό το τηλεγράφημαπου έστειλε ο Μάρκος (Βαφειάδης) μέσααπό τη Θεσσαλονίκη με ημερομηνία 30Οχτώβρη 1944 και ανάγγειλε την είσοδοτων τμημάτωντουΕΛΑΣ.

καταδίωξη των Γερμανώνσυνεχίζεται και στα δύο σκέλη τηςοδικής και σιδηροδρομικής

γραμμής που οδηγεί στα σύνορα τηςΓιουγκοσλαβίας. Τα τμήματα ΙΧης, Χης,ΧΙης και η Ταξιαρχία ιππικού χτυπούνχωρίς διακοπή τις φάλαγγες τωνχιτλερικών έτσι καθώς έχουν απλωθεί σ'όλη τηδιαδρομή.

ΟμάδαΜεραρχιώνΜακεδονίας

«

»

Τμήματα, εισήλθον Θεσσαλονίκην

σήμερον 3η μετά μεσημβρίαν. Λαός

Θεσσαλονίκης έξαλλος από ενθουσιασμό

διατρέχει οδούς πόλεως, εναγκαλιζόμενος

αν τάρτας . Εσ τ ία εθνοπροδοτών

παρέδωσε βαρύν οπλισμό, θα αναγκασθή

ε ι ς π α ρ ά δ ο σ ι ν . Τ μ ή μ α τ ά μ α ς

προσανατολίζονται προς δυτικόν τμήμα

πόλεως δια χτύπημα. Επαφή 50ου και

30ου συντάγματος που δρουν κοιλάδα

Αξιού δεν έχομε. Γνώμη μου Μπακιρτζής

με επιτελείον ομάδος και κρυπτογραφικόν

τμήμα φθάση εις Θεσσαλονίκην. Παρόν

τηλεγράφημα παρακαλώ δοθή και ΠΓ της

ΚΕΚΚΕ.Αναμένω.

30.10.44,Μάρκος

( ,Φωτογραφία του Νικηφόρου Καραφυλλούδη από τα Λάβαρα Έβρου δεύτερος αριστερά)

Στην πρωτεύουσα της Μακεδονίας

30 Οχτώβρη 1944

Από τη Θεσσαλονίκη στα σύνορα

Οχτώβρη 194431

11

Τμήματα του κλιμακίου της Χης (που είχανφτάσει στο Ν. Γυναικόκαστρο) κάνουνδιείσδυση προς Μεταλλικό και από ταυψώματα χτυπούν τις γερμανικέςπλαγιοφυλακές που κατευθύνονται προςΔοϊράνη. Άλλα τμήματα ανάμεσα Τόψιν-Πολύκαστρο καταστρέφουν δύοθωρακισμένες αμαξοστοιχίες. Δεκάδεςφορτηγά βαγόνια, θωρακισμένα οχήματακαι τανκςαχρηστεύονται.Τμήματα της ΧΙης κυριεύουν δύοθωρα κ ι σ μ έ ν α αυ τ ο κ ί ν η τ α , μ ι αμηχανοκίνητη πυροβολαρχία, αποθήκεςμε χιλιάδες βλήματα πυροβολικού,όλμους,φυσίγγιακαιάλλαυλικά.Γύρο στις 12.000 Γερμανοί αποσύρονταιπρος Γευγελή και περίπου 10.000 προςλίμνηΔοϊράνης.Οι οπισθοφυλακές που βρίσκονταιδυτικότερα στην περιφέρεια Φλώριναςκαι φεύγουν προς Μοναστήρι (Βιτόλια)δέχονται χτυπήματα μέχρι τα σύνορα απότμήματα της ΙΧης Μεραρχίας. Η ΙΧηύστερααπόφονικήσύγκρουσηεισέρχεταιστη Φλώρινα. Στη διοίκησή τηςπαραδίνεται αυθόρμητα ένα τμήμαβουλγάρικου στρατού περίπου 4.000 μετονοπλισμό του.Στο δρόμο προς τη Σίνδο σημείωμα τουΜάρκου με καλεί επειγόντως στηΘεσσαλονίκη. Με το διευθυντή του ΙΙΙουΓραφείου Συνανίδη και την ημιλαρχίαιππικού μπήκαμε στην πόλη και είχαμεολιγόωρη συζήτηση με το Μάρκο και τηΔ/ση της ΧΙης Μεραρχίας. ΕνημερώσαμετοΜάρκο για την κατάσταση και τις θέσειςτων τμημάτων. Ύστερα από αυτό οκα π ε τ ά ν ι ο ς έ δ ω σ ε ε ν τ ο λ ή ν ασχηματίσουμε ένα απόσπασμα γιασυντονισμένη καταδίωξη των Γερμανών,αλλά και για τη διάλυση όλων τωνε ξ ο π λ ι σ μ έ νω ν π ο υ κ ρ α τ ο ύ σα νκατοικημένα σημεία στη διαδρομή προςΔοϊράνη και που κάλυπταν τηνυποχώρηση των χ ιτλερ ι κών κα ιπαρεμπόδιζαν τις κινήσεις των τμημάτωνμας.Σχεδιάσαμε τη σύνθεση και το σχέδιοκινήσεων του αποσπάσματος καιστάλθηκαν τα σχετικά σημειώματα καιτηλεγραφήματα στις διοικήσεις τωντμημάτων.Το μεσημέρι παρακολουθήσαμε μπροστάστο Λευκό Πύργο παρέλαση τωντμημάτων της ΧΙης Μεραρχίας που είχανμπει στην πόλη και θα έφευγαν αμέσωςπρος διάφορες κατευθύνσεις για τηνκαταδίωξη τωνΓερμανών.Χιλιάδεςλαούκαι νέωνμαζί με τα τμήματατου ΕΛΑΣ πήραν μέρος στην παρέλασηπου μεταβλήθηκε σε λαϊκό πανηγύρι ωςαργά.Δεν καθίσαμεως το τέλος.Με το Συνανίδη

εκινήσαμε για Πικρολίμνη και φτάσαμε ταξημερώματα. Στα υψώματα του χωριούσυναντηθήκαμε με τους διοικητές τωντμημάτων που είχαν κληθεί από τηνπροηγούμενη και τους αναπτύξαμε τοσχέδιοκινήσεων.Η σύνθεση του αποσπάσματος ήταν ηπαρακάτω:

ο ο Συντάγματα, 1 τάγμα, 2λόχοι μηχανικού-σαμποτέρ του 50οΣυντάγματος

ΛόχοςΕΠΟΝτηςΧηςΜεραρχίας2 τάγματα της ΙΧηςΜεραρχίας2 τάγματα του 19ου Συντάγματος

τηςΧΙΜεραρχίαςΤαξιαρχία ιππικού

(Τη διοίκηση του αποσπάσματος οΜάρκος την ανάθεσε σε μένα με επιτελήτοΣυνανίδη).Τα τμήματαπουβρίσκοντανήδησεκίνησηπροσανατολίστηκαν σε τρεις κύριεςκατευθύνσεις.Το κλιμάκιο της Χης Μεραρχίας και ηΤαξιαρχία ιππικού δίνουν χτυπήματαστους ΓερμανούςσταυψώματαΔοϊράνης-Ευζώνων και στη Μεταμόρφωση-Ειδομένη.Τα άλλα τμήματα της Χης Μεραρχίαςκινούνται στο ύψος Σαρή-Γκιόλ-σταθμόςΚιλκίς-Δοϊράνης.Τα δύο τάγματα της ΧΙης Μεραρχίας προςΑργυρούπολη και μεταξύ Τέρπυλου-Κιλκίς.Στις 3 Νοέμβρη 1944 οι τελευταίοιΓερμανοί δέχονται και τις τελευταίεςβολές του ΕΛΑΣ από τα υψώματαΕιδομένης-Ευζώνων.Ένας λόχος του 30ου εφ. Συντάγματοςέφτασε μέσα στη Γευγελή. Αναφορές τωντμημάτων μας πληροφόρησαν ότι μαζί μετους τελευταίους Γερμανούς διέφυγανπέρα από τα σύνορα, ολόκληρο το τμήματου Πούλου, το υπολόγιζαν γύρο στις

6 .000 και άλλο ι τόσοι περ ίπουταγματασφαλίτες που προέρχονταν απότηνΝ. Ελλάδα.Πολλοί μαχητές και στελέχη τωνδιοικήσεων ρωτούσαν: «Γιατί μαςαπαγόρεψαν την καταδίωξη και πέρα απότα σύνορα;». Πραγματικά δεν είμαστε σεθέση να δώσουμε μια απάντηση σ' αυτότοερώτημα.

Τι είχε συμβεί με τα τμήματα τωνεξοπλισμένων που βρίσκονταν μέσα καιγύρω από τη Θεσσαλονίκη όταν οιπροστάτες τους Γερμανοί αποχώρησαν;Τέσσερις μέρες πριν την απελευθέρωση ογνωστός εγκέφαλος των παρασκηνίων τηςΥΒΕ, τηςΠΑΟ, όλων των γερμανοντυμένωνκαι του «Εθνικού Κομιτάτου» συντ/ρχηςΧρυσοχόου, είχε συλληφθεί από τηνΠολιτοφυλακή. (Πιάστηκε από δύο άντρεςτης Πολιτοφυλακής στο σπίτι πουκρυβόταν και μεταφέρθηκε στην Αρδέαστο χώρο συγκέντρωσης των συνεργατώντου εχθρού. Μετά τη Βάρκιζα τονπαρέλαβανοι Εγγλέζοι μαζί και όλους τουςάλλους κρατούμενους, και ο Χρυσοχόουξαναβρήκε… την ελευθερία του. Σα να μηνείχεσυμβεί τίποτα.).Η σύλληψή του φαίνεται ότι έκοψε τηφόρα αυτών που είχαν ταμπουρωθεί καισχεδίαζαν να κρατήσουν τη Θεσσαλονίκημέχρι να φτάσουν οι νέοι «προστάτες» οιΕγγλέζοι.Πραγματικά, αλλά με καθυστέρηση δύοημερών, μπήκαν στη Θεσσαλονίκησυνοδευόμενοι από τον υπολοχαγό τουΕΛΑΣ Δεληβοριά 20 Άγγλοι κομάντοςπροερχόμενοι από τη Χαλκιδική. Αλλά ταμπουλούκια των εξοπλισμένων μόλιςπληροφορήθηκαν πως τα τμήματα τουΕΛΑΣ πέρασαν τον Αξιό και άλλααποβιβάστηκαν στη Ν. Μηχανιώνα καιΧαλάστρα, εγκατέλειψαν τα οχυρά και

16 , 30·

···

·

ΔιάλυσητωνεξοπλισμένωνστοΚιλκίς

Διοίκηση και επιτελείο της Χης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ στη Βέροια μετά την

απελευθέρωση, στο κέντρο με το μουστάκι ο Σαράντης Πρωτόπαπας-Κικίτσας

12

ακολούθησαν τους Γερμανούς. Έτσι οιΆγγλοι κομάντος φτάνοντας στηΘεσσαλονίκη βρήκαν τον ΕΛΑΣ και τηνΠολιτοφυλακή. (Παρ' όλ' αυτά το δεδίστασε να αναγγείλει ότι «Άγγλοικ ο μ ά ν τ ο ς α π ε λ ε υ θ έ ρ ω σ α ν τ ηΘεσσαλονίκη» (ο Κρις Γουντχάουζ στο«Μήλο της έριδος», σελ. 151 με κάποιαστενοχώρια αλλά και ειρωνεία γράφει ότι:ο ΕΛΑΣ έσπευσε και «απελευθέρωσε» τηΜακεδονία πριν προλάβουν οι σύμμαχοιναστείλουναξιόλογηδύναμηεκεί.).

BBC

(απόσπασμα από το βιβλίο Χη

Μεραρχία του ΕΛΑΣ, Εθνική Αντίσταση

στη Μακεδονία 1941-1944 , του

Σαράντη Πρωτόπαπα-Κικίτσα, Αθήνα

1978, σ.σ. 414-421. Ευχαριστούμε τον γιο

του Σαράντη Πρωτόπαπα-Κικίτσα,

Κώστα Πρωτόπαπα-Κικίτσα, για το

βιβλίοπουμαςδώρισε.)

Συντομογραφίες

«

»

ΕΑΜ-ΕθνικόαπελευθερωτικόΜέτωπο

ΕΛΑΣ- Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός

Στρατός

ΕΠΟΝ – Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση

Νέων

ΟΜΜ-ΟμάδαΜεραρχιώνΜακεδονίας

(τουΕΛΑΣ)

ΚΚΕ–ΚομμουνιστικόΚόμμαΕλλάδας

ΥΒΕ– ΥπερασπισταίΒορείουΕλλάδος

ΠΑΟ – Πανελλήνια Απελευθερωτική

Οργάνωση

Στη Λαμία φθάσαμε απόγευμα καιμείναμε το βράδυ εκεί γιατί τηνάλλη μέρα θα γιόρταζε την

απελευθέρωσητης.Ημέραπου ξημέρωσε

ήταν λιόλουστη. Ψηλά από την πόλη, τοκάστρο της Λαμίας φωτολουσμένοέμοιαζε σαν φωτοστέφανό της. Η πόλη

ντυμένη μέσα στ' ασπρογάλαζα απ' τιςχιλιάδες σημαίες ετοιμάζονταν για τημεγάλη στιγμή της γιορτής της. Οικαμπάνες της Μητρόπολης χτυπούσανχαρμόσυνα και ο λαός συγκεντρώνονταννα παρακολουθήσει τη δοξολογία. Κατάτις δέκα η ώρα η πλατεία και οι γύρωδρόμοι είχαν γεμίσει από κόσμο. Ομάδεςανταρτών και φουστανελοφόρων είχανπαραταχθεί απ' τη Μητρόπολη ως τοκτίριο πουαπό τον εξώστη του θαμιλούσεο Άρης. Ο εξώστης ήταν στολισμένος μεόλες τις συμμαχικές σημαίες και μετεράστιες ελληνικές που έγραφαν«λαοκρατία».Μετά την δοξολογία, ο Άρηςσυνοδευόμενος από τον ΑρχιμανδρίτηΓερμανό (που πάντα στο βουνόακολουθούσε τον Άρη κι ήταν γνωστός ωςΚαπετάν Ανυπόμονος ) , από τονπαλαίμαχο λαϊκό αγωνιστή Τάκη Φίτσιο,τον Γενικό διοικητή Στερεάς συναγωνιστήΣημίτη, τον δήμαρχο Λαμίας και άλλους,προχωρούσαν προς το κτίριο απ' όπου θαμιλούσε. Σ' όλη τη διαδρομή οιπα ρ α τ ε τ α γ μ έ ν ο ι α ν τ ά ρ τ ε ς κα ιφουστανελοφόροι με προτεταμένα ταόπλα τους χαιρετούσαν κατά τοναντάρτικο χαιρετισμό. Η πλατεία είχε γίνει

μια ανθρωποθάλασσα. Σημαίες, πανό,σημαιούλες συμμαχικές και ελληνικέςανακατεύονταν σε μια πολυχρωμία καιλαμποκοπούσαν στο λιοφώτιστο πρωινόεκείνης της μέρας. Λες και ηφύσηένοιωθεκαι συμμερίζονταν τη χαρά της λευτεριάςτου λαού της Λαμίας. Όταν ο Άρηςπρόβαλε στον εξώστη μια απέραντηζητωκραυγή σκέπασε τα πάντα και δενεννοούσε να σταματήσει. Κι όσο ο Άρηςτους έκανε νόημα με χειρονομίες ναησυχάσουν, τόσο ο λαός της Λαμίαςκουνούσε τα πανό και τις σημαίες καιζητωκραύγαζε. Πέρασε αρκετή ώρα ωςότου μπορέσει ν' αρχίσει την ομιλία του.Τέσσερις ολόκληρες ώρες κράτησε εκείνηη ομιλία του Άρη. Τέσσερις ώρες ο Άρηςμιλούσε για τον αγώνα του Ελληνικούλαού στις πόλεις και στα βουνά, πωςάρχισε, τι υπόφεραν και πως έφθασαν ωςτη σημερινή μέρα της λευτεριάς. Ήρθανστιγμές κατά την ομιλία του που ο Άρηςείχε συγκινηθεί τόσο πολύ πουβούρκωναν τα μάτια του, έκλαιγε και δενμπορούσε ν' αρθρώσει λέξη. Πρώτη φοράέβλεπα τέτοια συγκίνηση και ομολογώπως ποτέ μου δεν μπορούσα ναφαντασθώ πως υπάρχουν τέτοιες στιγμές

Η δ/ση της ΟΜΜ και της ΧΙης Μεραρχίας μετά την απελευθέρωση στη Θεσσαλονίκη

«Με τους αντάρτες στα βουνά», Σπύρος Μελετζής, Αθήνα 2002

Ο Άρης Βελουχιώτης στη Λαμία γιορτάζει την Απελευθέρωση

( .Στη φωτογραφία ο φωτογράφος του αγώνα Σπύρος Μελετζής Όλες οι φωτογραφίες είναι του Σπύρου Μελετζή. Οιτελευταίες 4 είναι από τον εορτασμό της απελευθέρωσης στη Λαμία, στην πατρίδα του Άρη Βελουχιώτη)

13

στον άνθρωπο Τιτάνα. Ως εκείνη τη στιγμήνόμιζα πως τέτοιες αδυναμίες τις έχουμεεμείς οι κοινοί άνθρωποι, αλλά να βλέπειςέναν Άρη να δακρύζει και να συγκινείταιτόσο πολύ, αυτό δεν το χωρούσε ο νουςμου.Γιατί για μένα ως εκείνη τη στιγμή ο Άρηςήταν πιο πολύ θρύλος. Ο πρώτος που μουμίλησε για τον Άρη το 1942 ήταν οαδερφός του Ανδρέα Τζήμα, ο Σωτήρης,και μου τον περιέγραψε σαν κάτι τουπερφυσικό. Στο βουνό γνώρισα τον Άρηπιοπολύόχι από τιςφωτογραφίες που τουέκανα, αλλά από την περιγραφή που μουέκανε ένα πατριωτάκι μου ο ΓιώργοςΚαραδημήτρηςαπότην Ίμβρο.Ο Γιώργος ανέβηκε αντάρτης στο βουνό

και ήταν από τα πρώτα παλληκάρια τουΆρη. Και τι δεν μου διηγήθηκε για τη ζωήτους. Τι αφάνταστα σκληρές συνθήκεςαντιμετώπισαν. Πολλές μέρες έμειναννηστικοί, βρεγμένοι ως το κόκκαλο και ναπερπατάν συνέχεια, να κοιμούνται σαν τααγρίμια στα βουνά και να υποφέρουν τα

πάνδεινα. Κι όμως τα ξεπερνούσαν όλαγιατί πάντα τους εμψύχωνε και τους έδινεκουράγιο ο Άρης. «Μας αγαπούσε όλουςσαν παιδιά του, μας ήθελε λεβέντες και

υποδειγματικούς μέσα σ' όλο τοαντάρτικο. Μας έλεγε πάντα: Εμείς οιμαυροσκούφιδες πρέπει να ξεχωρίζουμε,πρέπει να είμαστε πρώτοι στις κακουχίεςκαι στις θυσίες και τελευταίοι στιςαπολαβές. Αλλά και μείς όλοι τοναγαπούσαμε σαν πατέρα μας καικαλύτερα. Τι να σου πω, Σπύρο, τόσοσκληραγωγημένο άνθρωπο δεν θαξανακάνει ο κόσμος. Στις πορείες εμείςπαιδιά τώρα και κουραζόμαστε και κείνοςάντεχε πιο πολύαπ' όλους μας, στην πείνατα ίδια, στη δίψα και στην κακοπέραση.Πολλές φορές έμεινε εκείνος νηστικός γιανα δώσει σε μας. Κι ένα τσιγάρο ακόμανάχε θα τόδινε σε μας. Ήταν τόσο σκληρόςμε τον εαυτό του που πολλές φορές μαςτρόμαζε. Ούτε ασκητής, ούτε φακίρης δενθα μπορούσε ν' αντέξει στη γεμάτηστερήσεις ζωή που έκανε ο Άρης καιμάλιστα τότε στις αρχές που ξεκινήσαμε.Μαρτυρήσαμε όλοι μας, κι αν δεν ήταν οΆρης να μας εμψυχώνει κάθε μέρα, θατάχαμε παρατήσει. Τόσο δύσκολες μέρεςπεράσαμε τότεστιςαρχές».Αυτόν τον Άρη ήξερα απ' την περιγραφήτου Γιώργου κι αυτόν τον ακαταπόνητοάντρα θαύμαζα. Και τώρα ξαφνικά έβλεπαέναν Άρη δακρυσμένο που τον έπνιγε ησυγκίνηση και δεν μπορούσε να συνεχίσειτην ομιλία του. Έβλεπα έναν Άρη γεμάτοκαλοσύνη κι ανθρωπιά και προσπαθούσανα νοιώσω την ψυχική του κατάσταση. Ναεπικοινωνήσωψυχικά μαζί του και να γίνωκαι εγώ μέτοχος της χαράς και τηςσυγκίνησης που πλημμύριζαν την ψυχήτου. Ομολογώ πως εκείνη τη στιγμήένοιωσα μια μεγάλη αναταραχή μέσαμου.Δύο διαφορετικές μορφές του Άρηπερνούσαν μπρος στα μάτια μου. Η μιαήταν η μορφή του Άρη όπως μου τηνπεριέγραψε ο Γιώργος. Του λεβέντη, τουαγωνιστή, του μπουρλοτιέρη που άναβεφωτιά μέσ' τις ψυχές των σκλαβωμένωνελλήνων κι ύστερα ορμητικός σανσίφουνας τις παρέσερνε και τις έστρεφεενάντια στους καταχτητές σ' έναν αγώναζωήςήθανάτουγια τηλευτεριά.Η άλλη ήταν αυτή που είχα τούτη τηστιγμή μπροστά μου. Έναν Άρη μεδακρυσμένα μάτια, γεμάτο καλοσύνη κιανθρωπιάπου τον έπνιγαν οι λυγμοί και οισυγκινήσεις. Ένα συνεχές ρεύμα ένοιωθαπως ξεκινούσε από τον Άρη, κατέβαινεκάτω στην ανθρωποθάλασσα, τηνδιαπερνούσε, την ηλέκτριζε, τηνενθουσίαζε και ξαναγυρνούσεπάλιπίσω.Μέσα σ' αυτή τη συνεχή επαφή Άρη καιλαού κλείνονταν όλες οι λαχτάρες και οιπόθοι του λαού που πίστευαν καιστήριξαν την πραγμάτωσή τους στον Άρη,και την δύναμη που αντλούσε πάλι ο Άρης

από τ ην ε μπ ι σ τ ο σύ νη κα ι τ ηνσυμπαράσταση του λαού. Πως ήτανλοιπόν δυνατόν να μη συγκινηθεί τόσοπολύότανπριναπό τρία χρόνιαάφησε τηνπόλη που γεννήθηκε σκλάβα κι άρπαξε τοντουφέκι και βγήκε αντάρτης στα βουνά

και πάλεψε και μόχθησε για τοξεσκλάβωμά της. Χαίρονταν τούτη τηστιγμή γιατί η Λαμία ήταν λεύτερη και ολαός της τον ζητωκραύγαζε και τονφώναζε ελευθερωτή της. Πως μπορεί ναμη συγκινηθεί κανείς μπροστά σε τέτοιαγεγονότα, σε τέτοιες θείες στιγμές. Ποιαάλλη χαρά πιο μεγάλη θα μπορούσε νανοιώσει μέσα στην ψυχή του ο Άρης απότούτη την τρισευτυχισμένη στιγμή, που ηπατρίδα του η Λαμία και ο λαός της τονστεφάνωναν με το πιο ένδοξο στεφάνι τηςτιμής και της ευγνωμοσύνης για τηνπροσφορά και τις θυσίες του για τηνλευτεριά της. Πώς να μην αναγαλλιάσειπέρα απ' την πλαγιά της Οίτης οΓοργοπόταμος και πώς να μη χαρεί απότην Αλαμάνα η ψυχή του Διάκου, να μηφτερουγίσει κοντά του να του σφίξει τοχέρι και να του απευθύνει τουςχαιρετισμούς και τις ευχαριστίες όλων τωναγωνιστών του '21 για τα κατορθώματαόλης της γενιάς του '40-'44 και για τα δικάτου.Όταν τελείωσε πήγα κοντά του να τονσυγχαρώ. Αλλά κ ι εγώ ήμουναδακρυσμένος. Στο σμίξιμο των χεριών μαςκαι στα στερνά λόγια που ανταλλάξαμε μετην ευχή «καλή αντάμωση στην Αθήνα»είδα για τελευταία φορά στα μάτια τουδύο δάκρυα σαν μαργαριτάρια πουπαιγνίδιζαν μέσα σ' ένα φως μιαςαπέραντης χαράς, ικανοποίησης καιγαλήνης.Την άλλη μέρα φύγαμε από τη Λαμία καιφθάσαμε στην Αθήνα. Με τον ερχομό μουστην Αθήνα έκλεινε και η πιο ένδοξη καιγεμάτη περιπέτειες σελίδα από τη ζωήμου κα ι την φωτογραφική μουδραστηριότητα στα βουνά με τουςαντάρτες . (Αθήνα 1976, ΣΠΥΡΟΣΜΕΛΕΤΖΗΣ)

14

Ο Οδυσσέας Δεληγιάννης είναιπρώην πολιτικός πρόσφυγας, οοποίος ήρθε από το Μπούλκες

στην Τσεχοσλοβακία στις 3 Σεπτέμβρη

1949, με πρώτο σταθμό στο Λέσανε.Ήτανε 23 ετών. Στα 17 του χρόνια, το 1943,αναγκάστηκε να φύγει στο βουνό με τουςπρώτους αντάρτες του Έβρου, πολέμησετους βούλγαρους και γερμανούςκα τ α χ τ η τ έ ς , π ή ρ ε μ έ ρ ο ς σ τ η ναπελευθέρωση του Διδυμότειχο, Σουφλί,Αλεξανδρούπολη, έφτασε μέχρι τη Δράμακαι γενικά στη Ανατολική Μακεδονία.Μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας, 1945,κατατρεγμένος αναγκάστηκε να φύγειστην Γιουγκοσλαβία, στοΜπούλκες και το1946 ξαναγυρίζει στην Ελλάδα για ναπάρει μέρος στο Δημοκρατικό ΣτρατόΕλλάδας.Ο Οδυσσέας μένει στην όμορφη πόλη τουΠόντεμπραντι εδώ και πολλά χρόνια μαζίμε τησυντρόφισσα του Έχουνδύοπαιδιά,πέντε εγγόνια και ένα δισέγγονο. Η επαφήτου με τους Έλληνες και τις ελληνικέςοργανώσεις ήταν και είναι ελάχιστη,σχεδόν μηδενική. Τον επισκεφτήκαμε στοσπίτι του στο Πόντεμπραντι για ναακούσουμε την ιστορία του, η οποία είναιπολύενδιαφέρουσα.«Γεννήθηκα στο Πύθιο, Έβρο, το 1926.Κατάγομαι από φτωχή αγροτικήοικογένεια. Την μάνα μου την έχασα ότανήμουν 2-3 χρονών κι έτσι ποτέ δεν τηνγνώρισα και ούτε καν τη θυμάμαι. Οπατέρας μου φρόντιζε μόνος του τα τρίατουπαιδιά και ποτέ δεν ξαναπαντρεύτηκε.Από μικρά παιδιά δουλεύαμε σταχωράφια,οργώναμεγιαναβγάλουμε τοψωμί μας. Φτώχια, φτώχια, φτώχια.Τίποταάλλο δεν γνωρίσαμε. Τελείωσα τηνέκτη τάξη δημοτικού χωρίς να μάθω καιπολλά πράγματα. Μας στέλνανεδασκάλους και παπάδες από την Ήπειρο,όλοι τους αντιδραστικοί. Είχαμε έναδάσκαλογιαόλες τις τάξεις.την Κατοχή, πρώτος έφυγε στο βουνό ομεγάλος μου αδερφός και σύντομα και

εγώ τον ακολούθησα. Ήμασταν στιςπρώτες ομάδες των ανταρτών του Έβρουαπό το Πύθιο, Πετράδες, Κυανή, Σιταριά,κ.ά. Στην αρχή ήμασταν περίπου 30άτομα, δηλαδή το 1942-1943. Αλλάγρήγορα αναπτύχθηκε το αντάρτικο στονΈβρο και το 1944απελευθερώσαμεπρώτατο Διδυμότειχο, μετά το Σουφλί,Αλεξανδρούπολη και φτάσαμε μέχρι τηΔράμα. Διώξαμε τους Γερμανούς αλλάείχαμε πολλά προβλήματα με τουςΠΑΟτζίδες (η ΠΑΟ, Πανελλήν ιαΑπελευθερωτική Οργάνωση, ήταν μίααντικομμουνιστική, αντιδημοκρατικήοργάνωση, η οποία συνεργαζότανε όπωςμε τους βουλγάρους κατακτητές έτσι καιμε τους Εγγλέζους. Ο σκοπός τους ήταν ναεξοντώσουν τον ΕΛΑΣ.). Τους κυνηγήσαμεαπό τη Δράμα και Ξάνθη. Δεν προλάβαμενα χαρούμε την απελευθέρωση.Υπογράφτηκε η Συμφωνία της Βάρκιζας(1945), η οποία κατέστρεψε αυτά πουείχαμε κερδίσει με τον απελευθερωτικόμας αγώνα. Βλέπαμε στη Δράμα πολλάεγγλέζικα αυτοκίνητα με πολύ στρατό καινομίζαμε ότι ακόμα δεν τελείωσε οπόλεμος. Δεν ξέραμε τι συμβαίνει.Σύντομα το μάθαμε. Έπρεπε ναπαραδώσαμε τα όπλα μας στις στρατώνεςτης Δράμας και μετά με τραίνακατεβήκαμε στην Αλεξανδρούπολη. Όλοιοι ΕΛΑΣίτες ήμασταν αφοπλισμένοι, ενώοι ΠΑΟτζήδες κρατούσαν τα όπλα τους.Εάν κάνανε μία επίθεση θα μαςεξοντώνανεόλους.

Στην ομάδα μας στον ΕΛΑΣ ήρθε έναςκαθοδηγητής με το ψευδώνυμοΟδυσσέας μαζί με μία γυναίκα από τοΣουφλί, την Αναστασία Αλάτζα. Μαζί μας

ήταν και ο Βαΐτσης Μπουτζαράνας ήΤηλέμαχος Αργότερα, ο Κρίτων (ΒαγγέληςΚασάπης) μαζί με τον ΑθηνόδωροΚα τσαβου ν ί δ η , από τ ι ς Φέρ ε ςΑλεξανδρούπολη, μέλος του ΚΚΕ,Ακροναυπλίτης) εκτελέσανε τονΟδυσσέα.Ήταν μεγάλο λάθος. Ύστερα άρχισαν καιτα σούρτα-φέρτα με τον Αλέκο Γεωργιάδη(Ελληνοαμερικανός ταγματάρχηςσύνδεσμος τουαρχηγείουΜέσηΑνατολήςμε το αντάρτικο του Έβρου) και τουςαμερικάνους αξιωματικούς. Ο Κρίτων καιο Αθηνόδωρος ήταν στη δική τους παρέα.Όσο τα σκέπτομαι πιο πολύ και τα μελετώόλα αυτά, τις σχέσεις που είχαν με τουςΑμερικανούς, τόσο πιο πολύ άρχισα ναπιστεύω ότι και οι δύο παίζανε έναεπικίνδυνο παιχνίδι για μας. Δήθεν θα μαςβοηθούσανε στον αγώνα μας, θα μαςδίνανε όπλα. Τίποτα δεν μας δίνανε. ΣτουςΠΑΟτζήδες τα δίνανε. Είχε έρθει στοτμήμα μας κι ένας λοχαγός αμερικανός, οοποίος μας έβγαζε καιφωτογραφίες. Είναιαυτές που βλέπεις στο βιβλίο τουΚρίτωνα, τις οποίες εγώ είχα φυλάξειακόμα και στο ΔΣΕ και τις κουβάλησα μαζίμου μέχρι την Τσεχοσλοβακία. Μετά μαςείπαν να στείλουμε ότι φωτογραφικόυλικό είχαμε σε κάποιο κέντρο στηνΡουμανία νομίζω ότι ήτανε, και από τότεδεν τις έχω εγώ. Τις είδα στο βιβλίο τουΚρίτωνα για το χρονικό του ΕΛΑΣ. Τότεήμουν 17 χρονών και από τότε είμαικομμουνιστής, μέλος του ΚΚΕ καια ρ γό τ ε ρα έ γ ι ν α μ έ λο ς του ΚΚ

Τσεχοσλοβακίας στο οποίο και παραμένωμέχρισήμερα.Γυρίζοντας στο χωριό μου, δεν περάσανεκάνα δυο μήνες, και ξαναρχίσανε οι

.

.

Οδυσσέας Δεληγιάννης, ένας αγωνιστής του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ και μαχητής του ΔΣΕ στην Τσεχία

( )Συνέντευξη

15

διωγμοί από ταγματασφαλίτες και όλουςαυτούς που συνεργάστηκαν με τουςεχθρούς μας κατακτητές. Ο κόσμος μαςα γ α π ο ύ σ ε , μ α ς έ β λ ε π ε σ α ναπελευθερωτές. Το 1945 αναγκαστήκαμενα φύγουμε μέσω Βουλγαρίας στοΜπούλκες της Γιουγκοσλαβίας. Εκεί οιπερισσότεροι ήμασταν ΕΛΑΣίτες.Ήμασταν πάρα πολλοί Έλληνες και όχιμόνο στο Μπούλκες αλλά και στα χωριά

της γύρω περιοχής. Δουλεύαμε σταχωράφια, σχολείο δεν κάναμε. Είχαμεμόνο μαθήματα για την πολιτική μαςμ ό ρ φ ω σ η . Κ ά ν α μ ε μ α θ ή μ α τ αΜαρξισμού-Λενινισμού.Το 1946, με την ίδρυση του ΔημοκρατικούΣτρατού Ελλάδας ξαναγυρίζουμε στονΈβρο μέσω Σόφιας και πήγα στα τμήματατου Σουφλί, Μάνδρα και μετά στοΤρίγωνο. Και ξανά αρρώστησα, αυτή τηφορά με φυματίωση. Και με στείλανε στηΒουλγαρία σε σανατόριο μέχρι νααναρρώσω. Μετά από 3-4 μήνες φεύγωγια τα τμήματα του ΔΣΕ της Δράμας.Αναρωτιέμαι ακόμα και σήμερα γιατί μαςστείλανε όλους εμάς πρώην ΕΛΑΣίτες απότην ομάδα του Οδυσσέα στη Δράμα καιδεν μας αφήσανε στα τμήματα του ΔΣΕστον Έβρο. Και βλέπω ότι αυτό ήταν το«λάθος» του Κρίτωνα και όπως αργότεραφάνηκε αυτός άλλο ρόλο έπαιζε και στοΔΣΕ. Δώσαμε πολλές μάχες στη Δράμα.Τραυματίστηκα και με στείλανε στονοσοκομείο στα Σκόπια, μετά πάλι στοΜπούλκες μέχρι το 1949, ότανφύγαμε γιατο Γράμμο, αλλά μείναμε στο Βίτσι διότι οΓράμμος ήταν ήδη περικυκλωμένος. Στιςμάχες στο Βίτσι τραυματίστηκα και πάλικαι με στείλανε στην Γιουγκοσλαβία καιεκεί με βρήκε και η υποχώρηση του ΔΣΕ.Ναι, περάσαμε δυσκολίες, πείνα, δίψα,αλλά πιστεύαμε στον αγώνα μας, στιςιδέες μας για μια καλύτερη κοινωνία.

Βέβαια, οι σχέσεις του Τίτο με μας και μετην Κομινφόρμ, δε βοηθήσανε καθόλουτον αγώνα του ΔΣΕ. Όποιος έμπαινε στηνΓιουγκοσλαβία, δεν μπορούσε να γυρίσειστην Ελλάδα, να πάει στο ΔΣΕ. Και όλη ηβοήθεια σε τρόφιμα, υγειονομικό υλικό,όπλα και οπλισμό, όλα μένανε στηνΓιουγκοσλαβία. Τίποτε δεν έφτανε στονΔΣΕ.Ναι, ηττηθήκαμε και ξαναρχίσανε να

τρομοκρατούν τον κοσμάκη μας – γέμισανοι φυλακές, απάνθρωπα βασανιστήρια,εξορίες…Εμείς ήμασταν κάπως τυχεροί στην ατυχίαμας. Στις 3 Σεπτεμβρίου του 1949, με μίααποστολή φτάσαμε στην Τσεχοσλοβακία,στο Λέσανε. Εγώ ξαναπήγα στοσανατόριο. Η ΚΕ του ΚΚΕ με τηνσυμπαράσταση του ΚΚ Τσεχοσλοβακίαςδώσανεμεγάλοβάροςστημόρφωσηόλωντων πολιτικών προσφύγων και τωνπαιδιών που είχανε έρθει το 1948 και

1949. Εγώπήγα στην προπαρασκευαστικήσχολή, έμαθα τα τσέχικα, ετοιμάστηκα γιατις εισαγωγικές εξετάσεις και το 1955ήμουν πια φοιτητής στο Πολυτεχνείο τηςΠράγας, στην Ηλεκτρονική Μηχανολογία.Αποφοίτησα και ήθελα να δουλεύω στηνΤΕΣΛΑ στην πόλη Κόλιν, αλλά τοεργοστάσιο είχε στρατιωτική σημασία κι

εμάς δεν μας παίρνανε σε τέτοιεςδουλειές διότι δεν είχαμε τσεχοσλοβάκικηυπηκοότητα. Αποφάσισα να πάρω τηντσεχοσλοβάκικη υπηκοότητα κι έτσι επίπ ο λ λ ά χ ρ ό ν ι α μ έ χ ρ ι κ α ι τ η νσυνταξιοδότησή μου δούλεψα στομεγαλύτερο ραδιοσταθμό και εργοστάσιοστο Πέτσκι κοντά στην πόλη μας. Ωςηλεκτρονικός μηχανολόγος δούλεψα ωςεπιθεωρητής στα προϊόντα που εξάγαμεκαι μετά έγινα ο διευθυντής τουραδιοσταθμού και εργοστασίου το οποίοείχε 100 εργάτες. Στην πόλη αυτή ήμουν ομόνος Έλληνας και δεν είχα επαφές με τιςοργανώσεις μας ούτε και με τουςσυμπατριώτες μας. Το 1968 όταν μπήκαντα στρατεύματα της Βαρσοβίας, για μαςδεν ήταν καμία έκπληξη. Από καιρόβλέπαμε τι κάνει η αντίδραση και πωςθέλει να υποσκάψει τα επιτεύγματα τουκαθεστώτος μας. Και αυτοί στοραδιοσταθμό του Πέτσκι κάνανε τηχειρότερη προπαγάνδα ενάντια στοκαθεστώς. Σιγά-σιγά, ο κόσμος κάλμαρε,όμως η αντίδραση δεν σταμάτησε ναδουλεύει για τους σκοπούς της. Ότανέγινα διευθυντής, πολλοίφοβότανε ότι θατους διώξω, κτλ. Είδανε όμως ότι εμείςθέλαμε ποιοτική δουλειά και τίποτα άλλο.Προσωπικά, εγώ είχα εφαρμόσει έναπρόγραμμα για τις αμοιβές των εργατών,οι οποίες βασιζότανε στην ποιότητα καιποσότητα δουλειάς που πρόσφερε οεργάτης. Βάλαμε τέρμα στο όλοι θαπαίρνουν τους ίδιους μισθούς ανεξάρτητααπό τη δουλειά που προσφέρανε. Ε,είχαμε κι αυτούς που προσπαθούσανε νακλέψουν. Σε μία περίπτωση όταν τουςέπιασα να κρύβουν τα λεφτά που βγάζαμεαπό το κόψιμο του χορταριού γύρωαπό τοραδιοσταθμού, το οποίο πουλούσαμε στοσυνεταιρισμό και μοιράζαμε τα λεφτάστον κόσμο που δούλευε εθελοντικά μετάτη δουλειά τους, αρχίσανε να μεκ α τ η γ ο ρ ο ύ ν σ τ η ν Κ Ε τ ο υ Κ ΚΤσεχοσλοβακίας με ανώνυμα γράμματα.Φτάσανε μέχρι να κάνουνε και ειδικήεπιτροπή αποτελούμενοι από 13 μέλη γιανα με διαγράψουνε από το κόμμα. Μεδιαγράψανε με μία ψήφο κατά μου. Δεντην άφησα την υπόθεση έτσι και άρχισα το«τρίτο αντάρτικο» μου. Τελικά μπόρεσακαι ξεσκέπασα το τι κάνουνε μερικάστελέχη των συνδικάτων, τις κλεψιές τουςκαι άλλα. Πάλι επιτροπές και έτσιξαναμπήκα στο κόμμα. Μα βλέπεις τιγίνεται και σήμερα. Ήταν αυτοί οιάνθρωποι που μας φέρανε σ' αυτά ταχάλια. Αυτοί που μπαίνανε στο κόμμα γιαναπιάσουνπόστα, για να κάνουν καριέρα,όχι διότι πιστεύανε στην ιδεολογία μας. Οκόσμοςφωνάζει τώρα, θυμάται ότι «ε, δενήτανε και όλα κακά στο σοσιαλισμό που

,

16

χτίζαμε», κλαίγεται για την ανεργία, γιατην εκμετάλλευση, για το ότι δεν υπάρχεικαμία σιγουριά ούτε γι' αυτούς, μα ούτεκαι για τα παιδιά τους και τα εγγόνια τους.Εγώ τους λέω «εμ, αυτό θέλατε, αυτό ναχαίρεστε ! Όπως κάποιος είχε πει: «Ηπαγωνιά από το Κρεμλίνο έρχεται!» Όλααυτά ξεκινήσανε με τον Γκορμπατσόφ. Σεκάθε καθεστώς γίνονται λάθη, αλλά εδώσκόπιμα τα κάνανε τα λάθη, για να πέσειτο καθεστώς. Και φτάσαμε εδώ πουφτάσαμε….

»

Οι πρώτοι αντάρτες του Έβρου στην Εθνική Αντίσταση, 1943. Από δεξιά ο Κώστας Ζησάκης

του Σίμου (Μπότσαρης στην ΕΑ και Αθάνατος το ΔΣΕ) από την Κυανή και ο Οδυσσέας

Δεληγιάννης (Λαέρτης) από το Πύθιο, δίπλα του.

Ο π ρ ώ τ ο ς ν ο μ ό ς π ο υαπελευθερώθηκε από τον ΕΛΑΣήταν ο νομός Έβρου και η πρώτη

περιοχήήτανηπεριοχή τουΔιδυμοτείχου.Ακολούθησαν οι Φέρες, Σουφλί ,Αλεξανδρούπολη (από τις 28 Αυγούστουως τις 3 Σεπτέμβρη, 1944) και τα τμήματατου ΕΛΑΣ του Έβρου συνεχίσανε τηνπορεία τους για να ενισχύσουν τατμήματα του ΕΛΑΣ της ΑνατολικήςΜακεδονίας. «Το 81ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣστις εθνικοαπελευθερωτικές μάχες του

Έβρου με οργανωμένη μάχιμη δύναμη600 περίπου ανδρών με οπλισμόσυνηθ ισμένο , δ ί χως πολυβόλα ,οπλοπολυβόλα, όλμους, κ.λπ., κατόρθωσεν' αποσυνθέσει στον Έβρο τριπλάσιεςγ ε ρ μ α ν ι κ έ ς δ υ ν ά μ ε ι ς , ά ρ ι σ τ αεκπαιδευμένες και άρτια εξοπλισμένες μεσύγχρονα πολεμικά μέσα: τανκς,θωρακισμένα αυτοκίνητα, ελαφράάρματα μάχης, αεροπορία. Και δεν θαδιέφευγε κανείς αν δεν υπήρχε η ενίσχυσητης μηχανοκίνητηςφάλαγγας τουΑιγαίου.

Απελευθέρωσε τον Έβρο νωρίτερα απόκάθε άλλη περιοχή της Ελλάδας και σεσυνέχεια με τις δυνάμεις του και με τηβοήθεια που έδωσε, συντέλεσε στηγρηγορότερη απελευθέρωση τωνελληνικών βουλγαροκρατουμένωνεδαφών της Δυτικής Θράκης καιΑνατολικήςΜακεδονίας.Γενικά στις επιχειρήσεις, που κράτησανμια βδομάδα, από τις 28Αυγούστουως τις3 Σεπτέμβρη 1944, για την απελευθέρωσητου νομού Έβρου από τους χιτλερικούς

Η Απελευθέρωση του Έβρου

17

επιδρομείς, σκοτώθηκαν πάνω από 150,τραυματίστηκαν πολύ περισσότεροι κια ι χμαλωτ ίσ τηκαν 410 γερμανο ίστρατιώτες κι αξιωματικοί. Κυριεύτηκεάφθονο, παντός είδους πολεμικό υλικό,που μ' αυτό αρχικά έφτασε η δύναμη του81ου Συντάγματος σε 3.500 κι αργότερααπό λάφυρα του Τσαούς Αντών ξεπέρασετους 5.000 άνδρες. Στο πολεμικό υλικόπου κυρ ι εύτηκε , θα πρέπε ι ναπροστεθούν τεράστιες ποσότητες ζάχαρη,καπνός, αλεύρι, φάρμακα, καύσιμα,τσιμέντα, σιδερικά, τηλεπικοινωνιακάυλικά, δύο μεγάλοι σιδηροδρομικοίσυρμοί με βαγόνια φορτωμένα διάφορααγαθά, 28 άθικταφορτηγάαυτοκίνητα καικούρσες, πάρα πολλές μοτοσυκλέτες καιποδήλατα και άφθονο σιδηροδρομικόυλικό. Συνολικές δικές μας απώλειες 8νεκροί, 12 τραυματίες και πολλά καμένασπίτια κατά μήκος της δημοσιάς από τοΣουφλίως τηνΑλεξανδρούπολη.

Στη μάχη του Σουφλίου πολέμησανγενναία και βούλγαροι παρτιζάνοι στοπλευρό των ΕΛΑΣιτών. Αλλά πώςβρέθηκαν και πολέμησαν στις τάξεις μας;Η αδ υ ν αμ ί α τω ν Γ ε ρ μα νώ ν ν 'αντιμετωπίσουν το αντάρτικο, τουςεξανάγκασε να ενθαρρύνουν και νασπρώξουν σε αντιπερισπαστική δράση σεβάρος μας τα βόρεια βουλγαρικάμεθοριακά φυλάκια. Οι επιδρομές τωνφυλακίων αυτών στη ελεύθερη ζώνη μαςοδήγησαν όπως είναι γνωστό σεαντίποινα, στην αρπαγή δύο βουλγάρικωνφυλακίωνσυνολικήςδύναμης18ανδρών.Οι απαχθέντες απ' τα φυλάκια βούλγαροιστρατιώτες, αγρότες στην πλειοψηφίατους, στην ολιγόχρονη διάρκεια τηςαιχμαλωσίας τους σαν απλοί και αγνοίάνθρωποι, αφομοιώθηκαν με τουςαντάρτες μας. Με την καλή συμπεριφοράκαι τη διαφωτιστική δουλειά τωνΕΛΑΣιτών καθώς και των προοδευτικώνβουλγάρων στρατιωτών και πολιτών, πουαγανακτισμένοι από τα αίσχη τουβουλγάρικου μοναρχοφασισμού σε βάροςτων Ελλήνων πήραν το όπλο τους καιβγήκαν στο βουνό, είδαν την αλήθεια καιτο δίκιο μας και πολέμησαν ηρωικά στοπ λ ε υ ρ ό μ α ς ε ν ά ν τ ι α σ τ ηγερμανοβουλγάρικηφασιστικήκατοχή.Η ιστορία στη διάρκεια της μακρόχρονηςυποδούλωσης των δύο λαών έχει να

παρουσιάσει πολλές περιπτώσεις πουΈλληνες και Βούλγαροι πολέμησαν στοίδιο χαράκωμα για τη λευτεριά σε πείσματης σοβινιστικής προπαγάνδας και από τιςδύο πλευρές. Η επανάσταση του 1921αναφέρει πολλούς Βουλγάρους πουπολέμησαν γενναία μαζί με τους Έλληνεςεναντίον των τούρκωνκατακτητών.Σα σύνδεση των παλιών με τουςκαινούργιους ιστορικούς αγώνες των δύολαών και σαν ελάχιστο φόρο τιμής στουςαντιφασίστες βούλγαρους παρτιζάνουςπου ηρωικά και μ' αυτοθυσία πάλεψανστο πλευρό μας κι έχυσαν το αίμα τουςδίπλα στο δικό μας για το ξεσκλάβωμα τουλαού μας, θεωρώ αγωνιστική καιδιεθνιστική υποχρέωσή μου ν' αναφερθώστη συμμετοχή τους στις μάχες τουΣουφλίου κατά των Γερμανών. Και σανπαράδειγμα προς μίμηση και για τους δύολαούς θ' αναφέρωμερικάαπό τα ονόματάτους.Οι βούλγαροι αντάρτες της δύναμης του81ο Συντάγματος, οργανωμένοι σε δικότους λόχο με τ' όνομα του εθνικού τουςήρωα Βασίλ Λέφσκυ, σ' όλη την κατοχικήπερίοδο συναγωνίζονταν σε γενναιότητακι αυτοθυσία τους έλληνες παρτιζάνουςκαισε τίποταδενυστέρησαναπ'αυτούς.Κι όταν ήρθε η αποφασιστική στιγμή τηςαναμέτρησής μας και της εξόφλησης τωνλογαριασμών μας με τους Γερμανούς, ηδιοίκησή τους, ύστερα από επιθυμία τωνβουλγάρων στις τάξεις μας ανταρτών,πρότεινε στη διοίκηση του 81ουΣυ ν τά γμα το ς να του ς δοθ ε ί οδυσκολότερος τομέας μάχης και η πιοεπικίνδυνηαποστολή.Εμείς τους απαντήσαμε, ότι αυτό πουζητούσαν είναι απαράδεχτο κι ο τομέαςμάχης που θα τους δοθεί είναι ζήτημα τηςδιοίκησης τουΣυντάγματος.Οι Βούλγαροι, λοχαγός ΚωνσταντίνΓκεωργκίεφ Γκεμιτζίεφ κι ο πολιτικόςεπίτροπος Στόγιο Ιβανόφ Μπέλκινα πά ν τ η σ α ν σ τ η δ ι ο ί κ η σ η τ ο υΣυντάγματος: Η γνώμη του λόχου μαςείναι ότι η διοίκηση του Συντάγματος δενέχει το δικαίωμα ν' αρνηθεί την πρότασήμας γιατί πρώτα απ' όλα και πάνω απ' όλαγια μας τους βούλγαρους παρτιζάνουςείναι ζήτημα αγωνιστικής τιμής καιδ ι ε θ ν ι σ τ ι κ ή ς υ π ο χ ρ έ ω σ η ς ν απολεμήσουμε στο πλευρό σας δύο φορέςπερισσότερο τους εχθρούς του ελληνικούκαι βουλγάρικου λαού, δίνοντας αν

χρειαστεί και τη ζωή μας, για τηναπελευθέρωση του ελληνικού λαού απότη γερμανοβουλγάρικη κατοχή. Εφόσονδεν ικανοποιείτε την επιθυμία μας,σύντροφοι, αφαιρείτε τη μοναδικήδυνατότητα να διαχωρίσουμε, με τοναγώνα μας κατά της ξένης κατοχής, τηθ έσ η μα ς α π ό τ ο β ο υλγ ά ρ ι κομοναρχοφασισμό για τα αίσχη του οποίουσε βάρος του ελληνικού λαού νιώθουμεντροπή. Πρέπει να καταλάβετε ότι για μαςκαι το βουλγάρικο λαό, που υποφέρει καιπαλεύει κάτω από τον ίδιο ζυγό, δεν είναιαρκετό το γεγονός της κατάταξής μας στιςτάξεις των ελλήνων ανταρτών. Εκείνο πουέχει ξεχωριστή βαρύτητα και που με τηνεπιστροφή μας στην απελευθερωμένηαπό το μοναρχοφασισμό, Βουλγαρία, στασίγουρα θα μας ζητηθεί από τοβουλγάρικο λαό, είναι η προσφορά μαςστον πόλεμο κατά του φασισμού και τηςξένης κατοχής'. Μπροστά σε μία τέτοιαευγενική αγωνιστική επιμονή τωνβουλγάρων συντρόφων, η διοίκηση τουΣυντάγματος με καταφανή συγκίνησηανακάλεσε την αρχική άρνησή της, τουςσυγχάρηκε και ικανοποίησε την επιθυμίατους. Και για να τους βοηθήσει ν'ανταποκριθούν στη δύσκολη ηρωικήαποστολή τους που τους ανέθεσε, τουςεφοδίασε με ανάλογο οπλισμό απ' τονκαλύτεροπουδιέθετε.Και πραγματικά, με την έναρξη της μάχηςκατά των Γερμανών Σουφλίου, όσο καισ τ ι ς επ ι χ ε ι ρήσ ε ι ς ε νά ν τ ι α σ τημηχανοκίνητη φάλαγγα, που είχε κινηθείγια την ενίσχυση των πολιορκημένων στοΣουφλί Γερμανών, οι βούλγαροι αντάρτεςστάθηκαν στο αγωνιστικό τους ύψος καιτίμησαν ταόπλατους.Οι έλληνες αντάρτες, που πήραν μέροςστις μάχες Σουφλίου, είχαν κι έχουν ναλένε για τον ηρωισμό, την πρωτοβουλία,την αυτοθυσία και το πείσμα τους στηφωτιά τηςμάχης.Το άλικο αίμα των βουλγάρων παρτιζάνωντραυματιών που έσμιξε με το αίμα τωνδικών μας παλληκαριών, πότισε γόνιμα τοέδαφος πάνω στο οποίο γρήγοραασφαλώς θ' αναπτυχθεί και θα ριζώσειβαθιά για το καλό των δύο λαών το δέντροτηςσυμφιλίωσης.Αναφέρω μερικά από τα παλληκάρια τουβουλγάρικου λαού, που τα ονόματα τουςβρέθηκαν στο πολύ ταλαιπωρημένοαρχείομου.

ΕΛΑΣ και βούλγαροι παρτιζάνοι

κατάτωνΓερμανών

Ονοματεπώνυμο Τόποςγέννησης Χρονολογία

Κατάταξης

Κωνσταντίν ΓκεωργκίεφΓκεμιτζίεφ Ιβαήλοφγκραντ 27.7.1944

Στόγιος ΙβάνοφΜπέλκιν Κλάντενετς 25.5.1943

Κύριλ ΙβάνοφΔημητρώφ Μπελόζεμ,Πλόβντιφ 11.12.1943

Άγγελ ΙβάνοφΜαρίνοφ ΜπατάκΠέστερα 24.5.1944

ΒίκτωρΓκεωργκίεφΧρήστοφ Λοκόρκσο, Σόφια 24.5.1944

18

ΓιώργηςΠετκόφΚετίνοφ Κλάντενετς 7.7.1944

ΓιώργηςΑναστάσοφΡαντίτσεφ ΜπέλαΠολιάνα, Ιβάηλοφγκραντ 7.7.1944

ΠέταρΓκεωργκίεφΔημητρόφ Ντράμπτσικ 7.7.1944

Ιβάν Γκεωργκίεφ Μπότεφ Τσιρπάν 7.7.1944

Πέταρ Γκεωργκίεφ Τούτσεφ Πένσκο, Ιβάηλοφγκραντ 7.7.1944

Γιώργη Βαγγέλοφ Πάβλοφ Γκόρνο Σέλτσα 7.7.1944

Χρήστο Δημητρόφ Ατανάσοφ Στουσακ, Χάσκοβο 24.5.1944

Κόλε Βασίλεφ Παναγιώτοφ Σλαβιάνσκο, Χάσκοβο 24.5.1944

Τόντορ Αγγέλοφ Ιβάνοφ Βεντράρε, Λέφσκυ 24.8.1944

Άγγελ Φίλεφ Άγγελοφ Λουμπίμετς, Χάσκοβο 6.7.1944

Βάντσιος Χηλεντάροφ Δήμοφ Μπρέστοβο, Χάσκοβο 6.7.194

Νικόλα Ντέμπρεφ Νικόλοφ Σίρνιτσα, Χάσκοβο 6.7.1944

Ιορντάν Άγγελοφ Ιβάνοφ Σκράκοβο, Χάσκοβο 6.7.1944

Χρήστος Ματέεφ ορδάνοφ Κίρτζαλι 8.3.1944

Κόλιας Ιεβίτσεφ Πετκόφ Μπέλτσεφ 2.8.1944

Ιβάν Στογιάνοφ Τοντόροφ Δημήτροβο, Τσιρπάν 12.8.1944

Γκάνιος Τάνεφ Σμίλεφ Σφομπόντα, Τσιρπάν 8.8.1944

Γιάντσε Βίλεφ Γιάντσεφ Γιαμπίλκεβο, Χάσκοβο 24.7.1944

Τόντορ Γκεωργκίεφ Γκότσεφ Μπρέστοβο, Χάσκοβο

Αντών Γκεωργκίεφ Αντόνοφ Γκαρβόνοβο, Χάσκοβο

Ατανάς Στάντσεφ Χρήστοφ Βιγλάρε, Χάσκοβο

4

I

6.8.1944

9. 8.1944

9.8.1944»

(αποσπάσματα από το βιβλίο «Στον κόρφο της Γκύμπρενας, χρονικό της Εθνικής Αντίστασης στον Έβρο», Βαγγέλης Κασάπης(Κρίτων), τ. Β', Κάλβος, Αθήνα 1977, σ.σ. 234-237)

Η ομάδα ελλήνων συνταξιούχων από την Τσεχία τιμά τους ήρωες ΕΠΟΝίτες του Έβρου στο

μνημείο ΚΟΥΡΟΥΤΣΕΣΜΕ, περιοχή Διδυμοτείχου, όπου εκτελέστηκαν από τους γερμανούς

κατακτητές.

19

«ΣΙΝΤΑΟΥΝ»

Κάθε πρωί και κάθε απόγευμαέρχεται ο άγγλος λοχίας γιαπροσκλητήριο. Είτε βρέχει, είτε

κάνει κρύο, είτε έχει αμμοθύελλα, τοπροσκλητήριο πρέπει να γίνει. Μήπωςέφυγε κανένας; Όχι. Απλώς έτσι για να μαςβασανίζουν. Πώς να φύγεις και που ναπας; Τρεις σειρές συρματοπλέγματα μαςχωρίζουν απ' τον έξω κόσμο. Κάθε εκατόμέτρα οι μαύροι σκοποί παρακολουθούναπό τις ψηλές σκοπιές τους και τηνπαραμικρότερη κίνησή μας. Τη νύχτα,κατά μήκος του στρατοπέδου βγαίνουνκαι περιπολίες. Κι έπειτα που να πας με τα«τρελά» ρούχα πούχουν το «σήμακατατεθέν» στην πλάτη, στην έρημο χωρίςλεφτά και χωρίς να ξέρεις τη ντόπιαγλώσσα; Μπαίνουμε στη γραμμή κατάπεντάδες. Ο άγγλος λοχίας περνάειμπροστά μας μ' ένα μολύβι κι ένα χαρτίστο χέρι: Ουάν, του, θρι μετράει τιςπεντάδες. Σημειώνει, κάνει την πρόσθεση,στο τέλος δεν βρίσκει λογαριασμό καιξαναρχίζει από τηναρχή.Πάλι του λείπουνδύο.Κάνει έρευνα στις σκηνές μήπως έμεινεκανένας ξαπλωμένος, ξαναμετράει τουςμαγείρους που δουλεύουν στην κουζίνα,την αγγαρεία για καθαριότητα, μα πάλιτουλείπει ένας. Βλαστημάει και βρίζει. Στοτέλος ανακαλύπτεται πως έχει κάνειλάθος… στην πρόσθεση. Στο μεταξύ όμωςεμείς περιμένουμε στη γραμμή κι έχουμεξεπαγιάσει ή έχουμε φάει άμμο με τοκουτάλι. Μα τι τον νοιάζει αυτόν; Φοράειτη ζεστή του χλαίνη ή τον μουσαμά του,αναλόγως. Μόλις έχει πιεί το τσάι του κιέχειφάει καλάκαι δεν έκανεούτε τον κόπονάρθει με τα πόδια, γιατί κάθε άγγλοςλοχίας έχει κι από ένα ποδήλατο. Κάποιαμέρα, με τη δικαιολογία ότι θέλει να μαςμ ε τ ρ ή σ ε ι ε υ κ ο λ ό τ ε ρ α , σ τ η νπραγματικότητα όμως για να μαςταπεινώσει, μας διατάζει να κάτσουμεχάμω. «Σιντάουν» φωνάζει αγριεμένος.Μα μείς δεν χάνουμε ποτέ τη βεβαιότηταότι δεν είμαστε αιχμάλωτοι, ότι δενείμαστε εγκληματίες. Κι αντιστεκόμαστε.Φωνάζει τότε πιο δυνατά, «συντάουν» κια π ε ι λ ε ί κ ι ό λ α ς ν α φ έ ρ ε ι τ οσυνταγματάρχη. Δίνουμε τόπο στην οργήκαι καθόμαστε. Μα μέσα μας είμαστεβαθιά πληγωμένοι. Για σκύλους μαςπερνάει; Αγαναχτούμε. Καλά μας φέρανεεδώ πέρα, μας κλείσανε στα σύρματα,τώρα θα μας φέρνονται κι έτσι; Ε, όχι.Έπειτα από δυο μέρες, όταν μας διατάζειπάλι να κάτσουμε χάμω, του απαντάμεπως «δεν έχει πια «σιντάουν» κι ας φέρει

και το στρατηγό άμα θέλει». Και μένουμεσταθεροί στην απόφασή μας. Φωνάζει,στριγγλίζει, μα στο τέλος υποχωρεί. Κι έτσιτο«σιντάουν»καταργείται.

ο πρωί, όταν βγάζουμε τα ρούχαμας έξω απ' τη σκηνή, το στρώμαμας κι οι κουβέρτες μας είναι

βρεμένες και το χώμα στο μέρος πουκοιμόμαστε σαν ποτισμένο με νερό, τόσηείναι η υγρασία εδώ στην Ελ-Ντάμπα. Κιυποφέρουμε τρομερά. Όλη τη νύχταπονάνε τα γόνατάμας κι οι κλειδώσεις μαςκαι τοπρωί είμαστεπιασμένοι.Την ημέρα δεν κάνει ζέστη όπως θαπερίμενε κανείς. Αντίθετα πολλές φορέςκάνει τσουχτερό κρύο και τουρτουρίζουμεμε τα ελαφριά μας ρούχα. Τη νύχτα εκτόςαπό την υγρασία κάνει παγωνιά, ιδίωςόταν είναι ξαστεριά. Η θερμοκρασίαπέφτει πολύ. Σαν βασιλέψει ο ήλιος. Έτσιγίνεται στην έρημο. Εδώ υπάρχειβλάστηση για να κρατάει τη ζέστη τηςημέρας και τη νύχτα η επιφάνεια της γηςκρυώνειπολύ.Βρέχει συχνά. Τότε το στρατόπεδο γεμίζειπαχιά λάσπη και ο πηλός κολλάειαπελπιστικά στα παπούτσια. Το νερότρυπώνει μέσα στα τσαντίρια μας,μουσκεύει τις σκηνές μας. Όταν βρέχει –και πολλές φορές η βροχή κρατάει μέρεςολάκερες – δε βγαίνουμε καθόλου έξω,παρά μόνο γι' απόλυτη ανάγκη. Ανβραχείς, πώς θα στεγνώσεις; Κι έπειτα θαγεμίσεις λάσπες τη σκηνή, που έχει κιόλαςαρκετήυγρασία.Ο χειμώνας φέτος είναι βαρύς σ' όλη τηβορειοανατολική Αφρική. Το διαβάζουμεκατοπινά στις εφημερίδες που μαςφέρνουν από την Αίγυπτο. Μα το βαρύχειμώνα, τη βροχή, το κρύο, την υγρασία,μπορούμε να υποφέρουμε όσο νάναι.Εκείνο που δεν μπορούμε να υποφέρουμεείναι η αμμοθύελλα. «Φρούτο» τηςερήμου, άγνωστο για μας. Όταν ο δυνατόςά ν ε μο ς ση κών ε ι σ ύ ν ν εφα απόαμμόσκονη, όλα χάνονται γύρω μας,ουρανός, ήλιος, θάλασσα. Δε βλέπουμεπια ούτε σ' απόσταση εκατό μέτρων. Ηάμμος δέρνει ανελέητα τις σκηνές μας, οάνεμος σπάει τα σκοινιά, ξεριζώνει τουςπασάλους. Κάνουμε έναν απελπισμένοαγώνα για να κρατήσουμε τις σκηνές μας,για να βουλώσουμε τις τρύπες, νακλείσουμε τις χαραμάδες.Μάταιος κόπος.Η άμμος τρυπώνει παντού. Η ατμόσφαιραμέσα στις σκηνές είναι θαμπή. Έχουμεάμμο στα ρούχα μας, στο στόμα μας, σταμάτια μας, στ' αυτιά μας, ότι πιάνουμε

έχει άμμο επάνω. Είναι οι πιο φριχτές, οιπιο βασανιστικές μέρες, όταν σηκώνεταιάνεμος στην Ελ-Ντάμπα. Ούτε να φάμεθέλουμε, ούτε να πιούμε. Το φαΐ μαςγεμίζει άμμο, το νερό γεμίζει άμμο.Αναπνέουμε με δυσκολία. Τα νεύρα μαςσπάνε.Ξαπλώνουμε και κουκουλωνόμαστε με τιςκουβέρτες μας για να βρούμε λίγησωτηρία. Η αμμοθύελλα κρατάει δύο καιτρία μερόνυχτα χωρίς διακοπή. Καμιάφορά, τα σύννεφα της αμμόσκονης είναιτόσο πυκνά που δεν βλέπουμε ούτε τοδιπλανό τετράγωνο. Ο ήλιος χάνεταιεντελώς ή φαίνεται σαν μέσα από μαύρογυαλί, δίχως ακτίνες. Όταν κάποτε ηθύελλα κοπάσει, είμαστε σα ζαλισμένοι.Τινάζουμε τα ρούχα μας, τις κουβέρτεςμας πούχουν γίνει άσπρα από τη σκόνη,στεριώνουμε τις σκηνές μας, πηγαίνουμεστις βρύσες για να πλυθούμε. Λέμε:«Πέρασε η μπόρα». Μα η μπόραξανάρχεται έπειτα από λίγες μέρες,φριχτή, ανελέητη, για να μας τρελάνει. Ηαμμοθύελλα είναι ο χειρότερος εχθρόςμαςστηνΕλ-Ντάμπα.Κάτι τέτοιες μέρες βρίσκουν οι Άγγλοι νακάνουμε μετακινήσεις από τετράγωνο σετετράγωνο ή για να μας πάνε για…«μπάνιο». Δεν έχουν άλλον τρόπο για ναμας βασανίσουν, για να τσακίσουν τανεύρα μας. Φορτωνόμαστε τα πράγματάμας, μπαίνουμε στη γραμμή και τραβάμεγια το καινούργιο μας κέϊτς. Εκεί οι σκηνέςείναι ριγμένες ή μόλις τις φέρανε από τηναποθήκη και πρέπει να τις στήσουμε.Παλεύουμε δυο-τρεις ώρες με τηναμμοθύελλα, ώσπου να τα καταφέρουμε.Κι όταν κάποτε δένουμε και το τελευταίοσκοινί, έρχεται ο άγγλος λοχίας και μαςλέει να την ξεστήσουμε, γιατί δεν είναι σείσια γραμμή με τις άλλες ή την τελευταίαστιγμή αποφάσισε ν' αλλάξει το σχέδιοτων σκηνών. Και δόστου πάλι απ' τηναρχή. Το σούρουπο πια, αποκαμωμένοι,πέφτουμεστα γεμάταάμμορούχαμας, μηέχοντας όρεξη για τίποτα. Οι σκηνές είναιβουβές μέσα. Κανένας δε μιλάει. Όλοισ κ έ π τ ο ν τ α ι γ ι α π ο ι ο λ ό γ ο ν ατυραννιούνται έτσι. Κι απ' έξω βράζει ηαμμοθύελλα.Ένα από τα τετράγωνα χρησιμοποιείταιγια απολυμαντήριο και για λουτρό. Το«λουτρό» είναι ένα υπόστεγο στο οποίοέχουν εγκαταστήσει καμιά δεκαριά ντους.Η σκεπή είναι μισό μέτρο ψηλότερη απότις πλευρές και το κρύο μπαίνει μπόλικομέσα. Απ' έξω είναι ένα καζάνι που έχει γιαπροορισμό να ζεσταίνει το νερό. Μα ποτέδεν εκπληρώνει τον προορισμό του, γιατίτο νερό τρέχει συνεχώς και δενπροφταίνει

ΗΑΜΜΟΘΥΕΛΛΑ

Τ

Από το βιβλίο «Ελ-Ντάμπα, Η ιστορία της ομηρίας, του Αλέξη Καρρέρ.

20

να ζεσταθεί. Σ' όλο το διάστημα πουμένουμε στην Ελ-Ντάμπα, μας πηγαίνουνδυο ή τρεις φορές για «μπάνιο» ήκαλύτερα για παγωμένο ντους. Και κάθεφορά χαλάει ο κόσμος από τηναμμόσκονη.Δέκα-δέδκα μπαίνουν στο «λουτρό» κι οι

άλλοι περιμένουν απ' έξω. Οποιανούέρθει η σειρά, γδύνεται εκεί, επιτόπουστούπαιθρο και τρέχει να «πλυθεί». Το νερόείναι κρύο, από πάνω μπαίνει παγωμένοςαέρας. Κατόπι βγαίνουμε βρεμένοι, ησκόνη κολλάει επάνω του, τα ρούχα μαςέχουν γεμίσει άμμο. «Ιδεωδέστερο»μπάν ιο απ ' αυτό δεν υπάρχε ι .

Επιστρέφουμε στις σκηνές μας πιοβρώμικοι απ' ότι φύγαμε. Το μπάνιο είναιένα πρόσχημα, γιατί αλλιώς θαμπερδευτούν, θα μας πηγαίνουν στολουτρό όταν ο καιρός είναι καλός. Μααυτοί, μόνο να μας παιδεύουν θέλουν.(συνεχίζεται…)

ΜυτόπουλοςΣπύρος

Του Καλόγερου Νίκου για τον

ΣπύροΜυτόπουλου

Κλείστηκε σταστρατόπεδα

της Μ. Ανατόλης καιστα σύρματα τηςΛιβύης από τουςΕ γ γ λ έ ζ ο υ ς . Τ οπ α ρ α κ ά τ ωαπόσπασμα σχετικάμε τη δράση του είναιαπό το βιβλίο τουΑχιλλέα Παπαϊωάννου «Η παρέλαση τωνΓιγάντων».Ν.ΚαλόγεροςΑπό τα χωριά του Βοΐου, χ. Κριθάρακια.Κατά την Εθνική Αντίσταση στη ΜέσηΑνατολή με τον υποχωρήσαντα ΕλληνικόΣτρατό ως Λοχίας. Στο ΔημοκρατικόΣτρατό Ελλάδας (ΔΣΕ) διοικητής Λόχου μετο βαθμό του Ανθυπολοχαγού του 588επίλεκτου Τάγματος με ΠΕ (ΠολιτικόςΕπ ί τ ρ οπο ς ) τ ο ν Πά τσο Ναούμ .Αντιμετώπισε τις πιο μεγάλες και ισχυρέςεπιθέσεις μιας ολόκληρηςΜεραρχίας, της15ης, χωρίς ναυποχωρήσει.Το τμήμα του υποχώρησε όταν

τραυματίστηκε ο ίδιος μαζί με τον ΠΕ καιύστερα από πολλές απώλειες. Ο Λόχοςαυτός του Μυτόπουλου υπεράσπιζε το«Νικολέρι», τα «Τρια Αυγά» και την ίδιατην Αμμούδα. Αντιμετώπιζε τις κατάτάγματα επιθέσεις της 15ης Μεραρχίαςτου Ελληνικού Στρατού με ηρωισμό καικαρτερικότητα. Ήταν μία από τις πιοηρωικές μορφές του 588 επίλεκτουΤάγματος. Ηδιοίκηση τουΤάγματος έκανεπρόταση στο ΓΑ τουΔΣΕ για προαγωγή επ'ανδραγαθία στο βαθμό του Λοχαγού.Μετά το βαρύ τραυματισμό έμεινεανάπηρος στις Ανατολικές χώρες τηςΕυρώπης

Σπύρος Μυτόπουλος γεννήθηκετο 1917 στο χωριό Κριθάρακια.Καταγό ταν από εργατ ι κή

επαναστατική οικογένεια. Από νέοςσυνδέθηκε με τις προοδευτικές δυνάμεις.Το1933έγινεμέλος τηςΟΚΝΕ (ΟργάνωσηςΚομμουνιστικής Νεολαίας Ελλάδας) και το

1942 έγινε μέλος του ΚΚΕ. Ο πατέρας τουγνήσιος αγωνιστής και εργατικόςάνθρωπος προπολεμικά για να θρέψει τηνοικογένειά του ξενιτεύτηκε στο ΣουδάντηςΑφρικής. Άνοιξε κατάστημα τροφίμων.Αργότερα πήγε και ο Σπύρος. Τον πατέρατου τον δολοφόνησαν οι ντόπιεςφασιστικές συμμορίες. Τον Σπύρο εκεί τονβρήκε ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος. Ως νέοςμαζίμεάλλουςΈλληνεςοργανωθήκανεκαιζητήσανε να έρθουν στην Ελλάδα ναπολεμήσουν τους γερμανούς κατακτητές.Ήταν στο τμήμα του Καπούτσου Ντάλα.Τους αιχμαλώτισαν οι Άγγλοι και τουςκλείσαν στα σύρματα της Λιβύης. Το 1945ήρθε στην Ελλάδα και συνδέθηκε αμέσωςμε τις οργανώσεις του ΚΚΕ και το 1946βγήκε με τους πρώτους αντάρτες στοβουνό στο ΔΣΕ. Υπηρέτησε με το βαθμότου Λοχαγού. Ατρόμητος αντάρτηςτραυματίστηκε τέσσερις φορές, έμεινεανάπηρος από το αριστερό χέρι. Μετά τηνυποχώρηση του ΔΣΕ βρέθηκε στηνΤσεχοσλοβακία. Εκεί άφησε την τελευταίατου πνοή στις 13 Αυγούστου 1985 στηνπόλη Μποχούμιν , Οστράβας τηςΜοραβίας.

.

Ο

ΜΟΡΦΕΣ ΗΡΩΩΝ

Το χωριό του Άγγελου που έσβησεστα χρόνια του εμφυλίου πολέμου

(1946-1949) είναι (ήταν) στα βουνά τουΓράμμου. Μια πυκνοδασωμένη περιοχήπλούσια σε φυσικές ομορφιές, αλλά μεδύσκολεςσυνθήκεςδιαβίωσης.Το χωριό του Μιλάν βρίσκεται σε εύφορη

γεωργική περιοχή της Κεντρικής Τσεχίας.Η εντυπωσιακή αγροικία της οικογένειάςτου με μια σειρά λειτουργικών γεωργικώνκτισμάτων, φανέρωνε πως επρόκειτο γιατο μεγαλύτερο αγρόκτημα (νοικοκυριό)τουχωριού.Όμως δύσκολα ήταν τότε τα χρόνια και γιατη χώρα του Μιλάν. Ίδιος ο βάρβαροςκατακτητής στην πατρίδα του Άγγελου καιστηνπατρίδα τουΜιλάν.Το Σεπτέμβρη του 1938 ο Χίτλερ δίνει στηνΚυβέρνηση της Τσεχοσλοβακίας έναδραματικό τελεσίγραφο: Αν μέχρι τις δύοτο μεσημέρι της 28ης Σεπτεμβρίου δενπροσαρτηθεί στη Γερμανία η Σουδήτια, ογερμανός δικτάτορας θα επέμβειστρατιωτικά.ΟΧίτλερουσιαστικά ζητούσεαπό την Τσεχοσλοβακία να τουπαραδώσει το 30% του εδάφους της. Μιαπεριοχήμε ισχυρήγερμανικήμειονότητα.Η Χιτλερική Γερμανία εντείνει τις πιέσεις

προς την Τσεχοσλοβακία. Με τη βοήθειαντόπιων φιλοναζιστικών στοιχείωνδημιουργεί νέες επικίνδυνες καταστάσειςγια το λαό, για το έθνος. Τοφθινόπωρο του1938 ο Χίτλερ με τη στήριξη των δυτικώνυπερδυνάμεων, άρπαξε και προσάρτησεαπό την Τσεχία και Μοραβία μεγάλομέρος της συνοριακής μεθορίου. ΤοΜάρτη του 1939 ο Χίτλερ ολοκλήρωσε τηνκατοχή της Τσεχοσλοβακίας. Τα γερμανικάστρατεύματαμπαίνουνστηνΠράγαΟ λαός αντιστέκεται, και στις 9 Μαΐου1945 ο σοβιετικός στρατός ελευθερώνειτη χώρα.Από μικρός, ο Μιλάν θυμάται τις συχνές«επισκέψεις» της Γκεστάπο στονοικοκυριό τους, ψάχνουν για κρυμμένασιτηρά. Ο αγώνας του λαού κατά τηςφασιστικής κατοχής ήταν και αγώναςταξικός. Μετά την απελευθέρωσηεντείνεται η ταξική πάλη για το χαρακτήρα

.

Η Τσεχοσλοβακία (Τσεχία), η χώρα του ΜιλάνΑπό το βιβλίο του Μιχάλη Ζ. Θεοδώρου, ΑΠΟ ΤΙΣ ΟΧΘΕΣ ΤΟΥ ΑΛΙΑΚΜΟΝΑ ΣΤΗΝ ΜΟΛΔΑΒΑ, κεφάλαιο 3 (το

βιβλίο μπορείτε να το αγοράσετε από τα γραφεία της ΕΚ Πράγας, 200 κορώνες, στη φωτογραφία ο

συγγραφέας, Μ. Θεοδώρου)

21

του πολιτικού συστήματος στη νέα,μεταπολεμική Τσεχοσλοβακία. Η κρατικήεξουσία πέρασε στα χέρια του ΕθνικούΜετώπου. Η αστική τάξη αν καιαποδυναμωμένη, αντιστέκεται δυναμικάστηνέαλαϊκήεξουσία.Στις 27 Φλεβάρη του 1948 η ταξική πάληκο ρ υ φώ ν ε τ α ι μ ε τ η ν ί κ η τ η ςεργατοαγροτικής ένωσης. Το Μάη τουίδιου χρόνου «άνοιξε» και ο δρόμος τουΆγγελου μαζί με τα παιδιά του χωριού τουκαι των άλλων Γραμμοχωριών, από τηνΑλβανία για τη Λαϊκή Δημοκρατία τηςΤσεχοσλοβακίας.Η μεταπολεμική οικοδόμηση της χώραςσυναντά μεγάλες δυσκολίες. Η ηττημένηστις εθνικές εκλογές αστική τάξη δεσυμβιβάζεται με τη θέληση τηςσυντριπτικής πλειοψηφίας του λαού ναοικοδομήσει μια νέα, δίκαιη κοινωνία, τησοσιαλιστική. Αστοί, πολιτικοί, κυρίωςαυτοί που διέφυγαν στο εξωτερικόοργανώνουν εχθρικές προς το κράτοςδραστηριότητες, που δυσκόλευαν τηνομαλή πορεία της χώρας. Ποτέ δενσταμάτησαν την υπονομευτική τουςδράση. Το αντίθετο. Με την πάροδο τωνχρόνων οργανώθηκαν και εντείνανε τιςαντιδραστικέςπαρεμβάσεις τους.Στη γεωργία, η αστική τάξη – οι κουλάκοι,αντιστέκεται με όλα τα μέσα στιςμεταρρυθμίσεις και απαλλοτριώσεις. Μετη δεσποτική τους κυριαρχία στα χωριάεμποδίζουν και τρομοκρατούν τουςμικροπαραγωγούς και ακτήμονες εργάτεςγης ναμημπουνστουςσυνεταιρισμούς.Ενώ για τον Άγγελο, που από το Μάη του1948 ζει στη χώρα του Μιλάν κιαπολαμβάνει και πάλι τις παιδικές χαρές,για την οικογένεια του Μιλάν αρχίζουν οιπεριπέτειες. Δεν ήταν από τους πρώτουςμεγαλοκτηματίες της περιοχής, αλλάκοινωνικά ανήκαν στην τάξη τους. Πίσωαπό την μεγάλη αγροικία απλώνονται ταεύφορα χωράφια τους. Το υπηρετικόπροσωπικό έμενε σ' ένα δωμάτιο στηναποθήκη. Τους εποχιακούς εργάτες τουςέβαζαν να κοιμούνται σε παλιάκαταλύματα (παράγκες). Στην εποχήαιχμής των γεωργικών εργασιών

εργάζονταν στο αγρόκτημα γυναίκες απότοχωριό.Την οικογένεια δεν τη βόλευε η νέαπολιτική εξουσία. Το προσωπικό πουδούλευε στους στάβλους και σταχωράφια, τώρα με τις απαλλοτριώσειςπου επακολούθησαν, απέκτησαν δικάτους χωράφια και άρχισαν τότε για τηνοικογένεια του Μιλάν οι μεγάλεςδ υ σ κο λ ί ε ς . Δ ε ν μ π ο ρ ο ύ σ ε ν αανταποκριθεί στα συμφωνηθέντα με τοκράτος ως προς την πώληση μέρους τηςπαραγωγής στον κρατικό οργανισμό.Άρχισαν τα δύσκολα και οι πιέσεις. Γιαγεωργικό συνεταιρισμό ούτε ν' ακούσουν.Το αντίθετο. Με το κύρος και τηνεπ ιβλητ ικότητά τους στο χωριόεμποδίζουν την ίδρυση ΓεωργικούΣυνεταιρισμού.Στην αρχή μεσαίοι και μικροί παραγωγοί,δεμένοι με τη γη και τα ζωντανά τους καιμε συναισθηματική φόρτιση, διστάζουννα γραφτούν μέλη του ΓεωργικούΣυνεταιρισμού. Άλλοι περίμεναν τηναπόφαση της οικογένειας τουΜιλάν. «Θαμπούμε όταν μπούνε», λέγανε. Το 1952διεξάχθηκε δικαστική πράξη κατά τηςοικογένειας, με την οποία αποφασίστηκεη στέρηση της περιουσίας της και τηςπρωτιάς της στο χωριό. Το 1953εγκαταστάθηκαν στη νέα κατοικία πουτουςπαραχωρήθηκεσ' έναχωριό της ίδιαςπεριοχής, 55 χλμ. περίπου από το πατρικότους.Το 1954-55 τα πράγματα στην ύπαιθροάρχισαν να ομαλοποιούνται και το 1957 ηοικογένεια επιστρέφει στα μέρη της.Προσαρμόζονται στο ρυθμό τηςκαινούργιας ζωής.Π α ρ ά τ α π ρ ο β λ ή μ α τ α π ο υδημιουργήθηκαν στην οικογένεια, οΜιλάν συνεχίζει το σχολείο χωρίςδιακοπή. Το 1952 τελειώνει το Δημοτικό.Το 1954 το Γυμνάσιο. Δουλεύει για έναχρόνο και μετά φαντάρος. Από φαντάροςφοιτητής στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου.Τη ίδια χρονιά και ο Άγγελος πρωτοετήςφοιτητής του Γεωργικού ΠανεπιστημίουΠράγας.Το 1955, στην εκδήλωση για την επέτειο

της ης Μαρτίου, στο νησί του Βλτάβα,Ζοφίν (απέναντι από το Εθνικό Θέατρο)που διοργάνωσαν οι έλληνες φοιτητές (ταπρώην ταλαιπωρημένα παιδιά τουεμφυλίου), γνωρίστηκαν ο Άγγελος με τονΜιλάν και από τότε γίνανε φίλοι. Και οιδυο του ς σ την όμορφη Πράγααπολάμβαναν την ομορφιά και τη μαγείατωνφοιτητικών τους χρόνων.Πετυχημένος επιστήμονας ο Μιλάνδραστηριοποιείται εκτός γεωργίας.Σαράντα χρόν ια εργάστηκε σ τοΠανεπιστήμιο του Καρόλου με πλούσιαπα ιδαγωγ ική , επ ισ τημον ι κή κα ισυγγραφική δραστηριότητα. Ο Άγγελοςδιαπρεπής επιστήμονας με πλούσιαερευνητική, συγγραφική δραστηριότηταστο ΙνστιτούτοΕδαφολογίαςΠράγαςμέχριτο1986οπότεκαι επαναπατρίστηκε.Όταν προς το τέλος της παιδικής τουηλικίας ο Άγγελος αναγκάστηκε να φύγειαπό την πατρίδα του την Ελλάδα, τοχωριουδάκι του ποτέ δε χάθηκε από ταμάτια του. Στο πανέμορφο φυσικόπεριβάλλον της Τσεχοσλοβακίας έψαχνετόπου, σημεία, για ομοιότητες, λεπτέςμυρουδιές και χρώματα που του θύμιζαντην πατρίδα του. Το φυσικό περιβάλλοντης περιοχής του έχει πολλές ομοιότητεςμε τοφυσικόπεριβάλλον τηςΤσεχίας.Τώρα που ο Άγγελος ζει στη χώρα του ηκαρδιά του φαρδιά πλατιά χωράει δύοπατρίδες. Την Ελλάδα και την Τσεχία. Όταντα καλοκαίρια ανεβαίνει στο χωριό του,ψάχνει να βρει ομοιότητες που ναθυμίζουν τη δεύτερη πατρίδα του – τηνΤσεχία.Μετά την επανίδρυση του καπιταλισμούστην Τσεχία, ο Μιλάν επανάκτησε ταταξικά προνόμια της οικογένειάς του. Ταχωράφια τώραή τα νοικιάζει στο ΓεωργικόΣυνεταιρισμό ή τα' αφήνει ακαλλιέργητα.Το αρχοντικό των προγόνων του είναι ηεξοχική τουκατοικία.Όσο για το σπίτι και το χωριό του Άγγελου,το κατέστρεψαν οι αμερικάνικες βόμβεςΝαπάλμ!

25

(Στις φωτογραφίες τα παιδιά του Γλυκονέρι, το χωριό του Άγγελου, φτάνουν στην

Λέσνα,1948 (φωτογραφίεςαπότοπροσωπικόαρχείο τουΗλίαΜιχόπουλου)

22

ΙΙΙ

Χρειάστηκε καιρός για να καταλάβωαπό πού ερχόταν. Ο μικρόςπρίγκιπας μού έβαζε ένα σωρό

ερωτήσεις, ενώ δε φαινόταν ν' ακούειποτέ τις δικές μου. Σκόρπιες κουβέντεςμού τα φανέρωσαν σιγά σιγά όλα. Όταν,για παράδειγμά, είδε για πρώτη φορά τοαεροπλάνο μου (δε θα ζωγραφίσω τοαεροπλάνο μου, παραείναι πολύπλοκοσχέδιο γιαμένα), μερώτησε:

Τι είναιαυτό τοπράμα;Δεν είναι πράμα. Πετάει. Είναι

ένααεροπλάνο. Είναι τοαεροπλάνομου.Και με καμάρι του εξήγησαότι πετάω. Τότεεκείνοςφώναξε:

Τι; Δηλαδή έπεσες απ' τονουρανό;

Ναι, απάντησασεμνά.Αχ,άκουναδεις…

Κι ο μικρός πρίγκιπας ξέσπασε σ' ένακελαρυστόγέλιο,πουμενευρίασεπολύ.Μ' αρέσει να παίρνουν τις κακοτυχίες μου

στασοβαρά. Ύστεραπρόσθεσε:Ώστε έρχεσαι λοιπόν κι εσύ απ'

τονουρανό!Απόποιονπλανήτη;Μια μικρή λάμψη φώτισε άξαφνα τομυστήριο της παρουσίας του και τονρώτησακοφτά:

Εσύ λοιπόν έρχεσαι από ένανάλλοπλανήτη;Όμως εκείνος δεμουαπάντησε. Κοίταζε τοαεροπλάνο μου κι αργοκουνούσε τοκεφάλι:

Είναι αλήθεια πως μ' αυτό τοπράμα δεν μπορεί να έρχεσαι απόμακριά…Και βυθίστηκε για ώρα πολλή σε σκέψεις.Έπειτα, βγάζοντας το αρνί μου από τηντσέπη του, απόμεινε να περιεργάζεται τοθησαυρότου.Φαντάζεστε βέβαια πόσο μου είχανκεντρίσει την περιέργεια εκείνα ταμισόλογα για τους άλλους πλανήτες.Π ρ ο σπάθησα λο ι π ό ν ν α μάθωπερισσότερα.

Από πού έρχεσαι, ανθρωπάκο

μου; Πού είναι το σπίτι σου; Πού θαπας τοαρνίμου;Μουαπάντησεμετάαπόσκέψη:

Το καλό με το κασόνι που μουέδωσες είναι πως τη νύχτα θα τοχρησιμεύει γιασπίτι.

Βέβαια. Κι αν είσαι καλόπαιδί, θασου δώσω ένα σκοινί για να το δένεις τημέρα.Κι έναπασσαλάκι.Η πρόταση σαν να κακοφάνηκε στο μικρόπρίγκιπα.

Νατοδέσω;Άλλοκαι τούτο.- Όμως, αν δεν το δέσεις, θα

πηγαίνειαπόδωκιαπόεκεί καιθαχαθεί…Οφίλοςμουξεκαρδίστηκεπάλι:

Μαπούθέλεις ναπάει;Οπουδήποτε. Ίσιαμπροστά του…

Τότε ο μικρός πρίγκιπας απάντησεσοβαρά:

Δεν έχει σημασία. Είναι τόσομικρόςο τόποςμου.Κι ίσωςκάπωςμελαγχολικάπρόσθεσε:

Ίσια μπροστά σου, δεν πας καιπολύμακριά… (συνεχίζεται…)

--

-

--

-

-

-

-

-

-

--

--

-

-

Σ ελ ί

δα τω ν

παι δι ών

Ο Μικρός Πρίγκιπας, Αντουάν ντε Σαιντ-Εξυπερύ, μετάφραση Μελίνα Καρακώστα

Ζωγραφίστε τον μικρό πρίγκιπα πάνω στον αστεροειδή Β612….

Popis k obrázku „Motýl“ - Motýl malířce uletěl dříve než mu stačila dokreslit dolní křídla.

Domaluješ a vybarvíš motýla?

23

Από την Οστράβα, η

μέλος της

Ελληνικής Κοινότητας Οστράβας

Elizabeth

Ble jcharova,

μαςέστειλε τηνακόλουθη επιστολήσχετικάμετο «βάφτισμα» του βιβλίου «Αναμνήσεις

από την Ελλάδα» της Μιλένας Βοράλοβα.Η Μιλένα έγραψε το βιβλίο αυτό σανα π ά ν τ η σ η σ τ η ν « ε ν η μ έ ρ ω σ ηπαραγγελίας» την οποία μας προσφέρουντα ΜΜΕ στην Τσεχία σχετικά με την κρίσηστην Ελλάδα και τις κατηγορίες ενάντιατου ελληνικού λαού, τον οποίο, όπως μαςλέει η Μιλένα «γνώρισε και αγαπήσαμεπάρα πολύ όταν έμεινα στην Ελλάδα γιαδύο χρόνια». Η Μιλένα επίσης μας λέειότι εδώ μας μιλάν για την κρίση στηνΕλλάδα σαν μην έχουμε οικονομική κρίσηεδώ και η κρίσι αφορά μόνο την Ελλάδα.

Τα δικά μας προβλήματα προσπαθούν νατα κρύψουν κατηγορώντας την Ελλάδα. Γι'αυτό θέλησα να γράψω τις δικές μουεντυπώσεις από αυτή την υπέροχη χώραμε τους υπέροχους ανθρώπους, τουςοποίους ποτέ δεν θα ξεχάσω». Στηνερώτηση του Επαναστάτη Προύσαλη(Στάτη) για τομήνυμαπουθέλει ναστείλειστους αναγνώστες του «Καλημέρα», ηΜιλένα είπε ότι το υπέροχο αυτόπεριοδικό είναι σα γέφυρα μεταξύ τωνλαών μας, τον τσέχικο και ελληνικό.«Επιπλέον, θέλωναευχηθώστουςαπλούςΈλληνες καλή υγεία, κουράγιο και ναξέρετε ότι είσαστε στη σκέψη μας. Τοκαλύτερο δώρο που μπορεί να έχει κανείςείναι να είσαι καλός φίλος με τους φίλουςσου».

«

Dne 4.5.2012 se na zámku StatisePrusalise v Porubě konal křest knížkyautorkyMileny Voralové s názvem "Vzpomínkyna Řecko". V nádherně vyzdobenémsalónku plném hostů, pronesl úvodní řeča zapěl několik řeckých písní majitelzámku.Po velmi zdařilém slavnostním aktu

položil StatisMileněněkolik otázek :

Statis

Milena

Statis

Milena(Στη φωτογραφία ο Ε. Προύσαλης,πρώτος δεξιάμε τηΜιλένα, στοκέντρο)

- proč se v tobě zrodila myšlenka k

napsání těchto "vzpomínek"?- již déle než rok nás média

"zaručeně informují" o krizi Řecka - země,kterou jsme si velmi oblíbili. Zemi, kteránám téměř na dva roky poskytla domov, v

němž jsme s rodinou šťastně žili a poznalijsme lidi, které jsme si zamilovali. Jakobyjinde, mimo jiné i u nás, ekonomická krizenebyla.Cítila jsem, že se mě takový postoj, kterýmse zakrývaly naše vlastní problémy, velmihluboce dotýká. Pocit, že se musímvyjádřit, vedl k napsání mých vzpomínekna nádhernou zemi a zároveň na úžasné lidi,na které nelze zapomenout.

- co bys prostřednictvím "Kalimera"chtěla vzkázat jeho čtenářům?

- nejen čtenářům tohoto úžasnéhočasopisu, to je mostu mezi našimi národy,ale všem prostým řeckým lidem bychchtěla popřát hodně zdraví, sil, dobré vůle ahlavně odhodlané a správné vedení, které

ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ

24

jim pomůže skutečně překonat krizi nesliby, ale skutky. S vidinou blaha provšechny, ne jen vlastního. Držíme vámpalce, vzpomínáme na vás a v myšlenkáchjsme s vámi, přátelé, neboť jak píšu vknížce : "nejkrásnějším darem je být přítelipřítelem". Atomu já skutečně věřím.

,

4

,

'

.

ένας από τους πιοπιστούς μας αναγνώστες και

ανταποκριτής τουπεριοδικούμαςγράφει:

Πήρα τοπεριοδικό τ. 6 και σας ευχαριστώπολύ. Μας συγκίνησε βαθύτατα, γιατίβρήκαμε μέσα ονόματα γνωστά, πουμεγαλώσαμε μαζί στη σοσιαλιστικήΤσεχοσλοβακία. Διάβασα και για ταπαιδιά-απόγονοι της Εθνικής Αντίστασηςκαι του ηρωικού Δημοκρατικού ΣτρατούΕλλάδας (ΔΣΕ). Διάβασα τη συνέντευξητης Νικολέτας Σπάλα και μπράβο της. Τοπαράδειγμα της να το μιμηθούν και άλλοι.Συγχαρητήρια, Νικολέτα, για την πρόοδοσου στο τραγούδι και σου ευχόμαστε ηκαριέρα σου να φτάσει όσο πιο ψηλάμπορείς και επιθυμείς. Συγχαρητήρια καιστη γιαγιά σου Ερμιόνη, που σαςμεγάλωσε και σας διαπαιδαγώγησε στοσωστό δρόμο. Το παράδειγμα της να τομιμηθούν και άλλες γιαγιάδες και γιατί όχικαι οιπαππούδες.ΑγαπητήΤασούλαΔιάβασα και τα γραπτά του αγαπητού μαςΆρη Καρρέρ. Συγχαρητήρια, σύντροφεΆρη, για όσα γράφεις. Να' ναι αθάνατος οπατέρας σου. Στο ημερολόγιό τουαναφέρεται στο έπος του '40 στοΑλβανικό Μέτωπο. Με συγκίνησεβαθύτατα όταν διάβασα για της Γριάς τοΜνήμα, γιατί μου ξύπνησε παιδικέςαναμνήσεις. Σαν παιδάκι το έχωπερπατήσει μαζί με άλλα παιδάκια, τρίασυνεχόμενα καλοκαίρια, 1947, 1948 και1949. Γιατί φύγαμε την άνοιξη του '47 απότα ανταρτοχώρια των Γρεβενών για νασώσουμε τη ζωή μας από τουςτρομοκράτες. Χιλιάδες γυναικόπαιδα μαζίμε τα κοπάδια μας, ξεκαλοκαιριάσαμε στοβουνό της Γριάς τοΜνήμα σε υψόμετρο 2000 μέτρων. Εκεί γίνανε οι πιο μεγάλεςμάχες. Ο δικός μας στρατός έπαθε μεγάληκαταστροφή το '40. Χρόνια αργότεραβρίσκαμε εμείς αμέτρητους σκελετούςφαντάρων στα δάση. Και μέχρι σήμερα,αγαπητέ Άρη, αναρωτιέμαι τι ζητούσε σ'αυτά τα άγνωστα μέρη ο ελληνικόςστρατός, ο οποίος οπισθοχώρησε

νικημένος και προδομένος από τιςκυβερνήσεις της Ελλάδας. Στης Γριάς τοΜνήμα σκοτώθηκε και ο κουμπάρος μαςΑχιλλέας Γκούμας απ το ΜέγαροΓρεβενών. Εκεί βρήκαμε το μνήμα του.Υπήρχαν ακόμα οι ξύλινοι σταυροί, διότιμαζί μας ήταν και πολεμιστές τουΑλβανικού Μετώπου όπως ο ΘύμιοςΒασιλόπουλος από το Λείψι Γρεβενών.Ήταν φίλος με τον Αχιλλέα Γκούμα απόπαιδιά. Τα χωριά τους είναι δίπλα. Αυτόςτον έθαψεκαι τον έκανε τον ξύλινοσταυρόακριβώς κάτω από το βουνό της Γριάς τοΜνήμα. Θυμάμαι που είχε πει στη μάναμου «Έλα, Κυριακούλα, να σου δείξω πουείναι θαμμένος ο κουμπάρος Αχιλλέας».Ήταν καλοκαίρι του '47 και ο σταυρόςκρατούσε ακόμα στης Γριάς το Μνήμα.Μακριά μέσα στον κάμπο βρίσκεται ηπόλη Ελμπασάν. Από εκεί ανεβαίναμε μετα κοπάδια μας (πρόβατα). Μέχρι τηςΓριάς το Μνήμα κάναμε 16 ώρεςπερπατώντας. Στην άλλη πλευρά, στηνίδια απόσταση, βρίσκεται το Πογράδετς.Δίπλα, η μεγάλη λίμνη που ξεκινάει απότην Ελλάδα, οι γνωστές Πρέσπες. Τη νύχτααπό το Πογράδετς φαίνονταν τα φώτα τηςΜπίτολα (Μοναστήρι). Ανάμεσα στοβουνό Της Γριάς το Μνήμα και τοΠογράδετς βρίσκεται ο Μαύρος Βράχος.Από εκεί περνούσε ο ελληνικός στρατόςόταν οπισθοχώρησε για την Ελλάδαπληγωμένοςκαιπροδομένος.Θυμάμαι σαν παιδάκι το φθινόπωρο του'41ότανπερνούσεοστρατόςαπό το χωριόμας, Εκκλησιές Γρεβενών, παγωμένος καιβουβός. Τα μέρη της Αλβανίας πουπροανέφεραείναι ρομαντικά, έχουνάγριαομορφιά. Στο Μαύρο Βράχο από κάτωκοιμηθήκαμε πολλές φορές. Τα αλβανικατα μιλούσα πολύ καλά και σήμερα, αν καιπέρασαν πολλά χρόνια, τα βασικά ταθυμάμαι ακόμα. Θυμάμαι και τραγούδιακαι απορούν τα Αλβανάκια που συναντάωεδώ στην Ελλάδα και χαίρονται που τουςμιλώαλβανικάΑγαπητέΆρη,Διάβασα και για τη Μ. Ανατολή και για τοΕΛ -ΝΤΑΜΠΑ . Γ νώρ ι σα πολ λού ςσυντρόφους που βρεθήκανε στη Μ.Ανατολή και κλείστηκαν στα σύρματα τηςΛιβύης, στη Σαχάρα από τους Εγγλέζους.Όλοι τους ήθελαν να έρθουν στην Ελλάδανα πολεμήσουν τους κατακτητέςγερμανούς. Αντί γι' αυτό σκόπιμα οι«φ ί λο ι μα ς » ο ι Ε γ γλ έ ζ ο ι τ ο υ ςαιχμαλώτισαν και τους κλείσανε στασύρματα της Λιβύης. Ανάμεσα τους και οφλογερός νέος κομμουνιστής ΣπύροςΜυτόπουλος από τα ΚριθαράκιαΓρεβενών. Προπολεμικά, νέο παιδί ακόμη,πήγε κοντά στον πατέρα του, στο νότιοΣουδάν στην Αφρική. Τον πατέρα του τον

σκότωσαν οι ντόπιες φασιστικέςσυμμορίες. Είχε μαγαζί με τρόφιμα.Ένδοξος αγωνιστής. Μετά απ' αυτό τοέγκλημα ο Σπύρος Μυτόπουλος σαν νέοςοργανώθηκε με τους υπόλοιπους Έλληνεςαγωνιστές. Ζητησαν να έρθουν στηνΕλλάδα να αγωνιστούν ενάντια στουςγερμανούς κατακτητές και αντί γι' αυτότους έκλεισαν στα σύρματα της Λιβύης.Μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας (1945),όπως γράφεις και εσύ μέσω του πατέρασου, γύρισαν στην Ελλάδα και μαζί τουςκαι ο φλογερός κομμουνιστής ΣπύροςΜυτόπουλος. Αμέσως συνδέθηκε με τιςοργανώσεις του ΚΚΕ των Γρεβενών καιμαζί με την αρραβωνιαστικιά του Ευδοξία,βγήκαν από τους πρώτους αντάρτες στοβουνό. Πολέμησαν ηρωικά στο ΔΣΕ. ΟΣπύρος ως λοχαγός πολέμησε ηρωικά καιτιμήθηκε με το μετάλλιο ανδρείας. Ηγιαγιά του Κατερίνα ήταν από ταΚριθαράκια από τους Μυτοπουλαίους. ΟΣ. Μυτόπουλος ήταν νουνός μου. Αυτόςμας στεφάνωσε στην Τσεχοσλοβακία καιμας διηγιόταν για τα γεγονότα της Μ.Ανατολής. Άφησε την τελευταία του πνοήόπως και η γυναίκα του Ευδοξία στοΜπόχουμιν έξω από την πόλη Οστράβα.Πιστοί αγωνιστές και κομμουνιστές. Ταδύο τους παιδιά ο Νίκος και η Στεργιάνωμένουν με τους συγγενείς τους στοΜπόχουμιν τηςΜοραβίας.Φτάνοντας στη σ. 26, αγαπητοί μουαναγνώστες, με συγκίνησε βαθύτατα οθάνατος του Ναούμ Μπόγια. Γεννημένοςστο Νεστόριο Καστοριάς μας πλήγωσε οχαμός του, ιδιαιτέρως τη γυναίκα μουΕιρήνη γιατί το '47 μπήκανε μαζί στηγειτονική Λαική Δημοκρατία της Αλβανίαςγια να σώσουν τη ζωή τους από τουςτρομοκράτες. Πρωτογνωρίστηκαν στονπαιδικό σταθμό Σκόντρα της Αλβανίας.Γίνανεφίλοι.Μαζί τους ήταν και η αδερφήτου Ανθούλα. Λέγανε τότε στην Ειρήνη ότιέχουν ακόμη ένα αδερφό, τον Ζήση. Το '48φύγανε για τη Ρουμανία. Μεγαλώσανεμαζί στους διάφορους παιδικούςσταθμούς όπως στο Τούλκες. Και πάλι μαζίτο καλοκαίρι του '54 ήρθαν στους γονείςτους στην Τσεχοσλοβακία. Φτάσανε στοΚέχονιν, πόλη που ήταν γηροκομείο γιατους έλληνες πολιτικούς πρόσφυγες. ΟΝαούμ με την Ανθούλα πήγαν στο Μπρνοστους δικούς τους και η Ειρήνη στο Κρνοβστο χωριό Πουρκάκιτσε. Έζησε τραγικέςστιγμές αφού βρήκε μόνο τον πατέρα τηςαπό την οικογένειά της. Η μάνα της είχεπεθάνει το 1951, τα δύο της αδέρφια, οΟδυσσέας και η Αγλαΐα πέσανε ηρωικάστις μάχες του ΔΣΕ. Τότε έμαθε όλο τοδράμα για την οικογένειά της. Η ΑνθούλαΜπόγια ήταν παντρεμένη με τοπροσφυγόπουλο Δημήτρη Ιωαννίδη από

Αγαπητή Σύνταξη του ΚΑΛΗΜΕΡΑ,

αγαπητήμαςΤασούλα,

Από τη Θεσσαλονίκη ο Νίκος

Καλόγερος

25

το Γλυκονέρι Καστοριάς. Όλη η οικογένειάτου κατοικούσε στη λουτρόπολη Γέσενικ.Ο Δημήτρης ήταν τεχνίτης τηλεόρασης,ενώ η Ανθούλα φαρμακοποιός. Είχαν δύοπαιδιά, το Βαγγέλη και την Ελένη.Έρχονταν ταχτικά στην Οστράβα, στηΧραμπούφκα, γιατί η αδερφή τουΔημήτρη, η Γιαννούλα έμενε εκεί.Μέναμεσε μια πολυκατοικία, σε μια είσοδο στηγνωστή Χόκεγκα, Μαγιόρα Νοβάκα 19. Δεγυρίσανε στην Ελλάδα. Η Ανθούλα ήτανένα ζωηρόκορίτσι μεσγουράμαλλιάόπωςκα ι ο Ναούμ . Κατάγον ταν απόεπαναστατικήοικογένεια.Την επιστολή στο ΚΑΛΗΜΕΡΑ, αγαπητήΤασούλα, πρέπει να την έγραψεο Ζήσης, οαδερφός τηςΑνθούλαςκαι τουΝαούμ.Συγχαρητήρια, Ζήση, για το ιστορικό τηςοικογένειά σου. Η Ανθούλα Μπόγια βρίκετραγικό τέλος το Δεκέμβριο του '80επιστρέφοντας στην Ελλάδα. Στο έδαφοςτης Γιουγκοσλαβίας ο Δημήτρης έχασε τονέλεγχο του αυτοκινήτου του και πέσανεστο τοπικό ποτάμι. Το αποτέλεσμα ήταντραγικό.ΗΑνθούλακαι η κόρη τηςΕλένη, 9χρονών, σκοτώθηκαν, όπως και ο ένδοξοςαγωνιστής πατέρας της, Δημήτρης.Κινητοποιήθηκαν οι οικογένειές τους καιτους φέρανε στοΜπρνο. Στην κηδεία τουςπήρεμέρος όληηπόλημαζί κα οι πολιτικοίπρόσφυγες. Ο δυστυχισμένος άντρας τηςμε το γιο τους Βαγγέλη γύρισαν στοΓέσενικ στην οικογένειά του. Ο Δημήτρηςδε ζει πια, έμεινε μόνο το απαρηγόρητοπαιδί τους, ο Βαγγέλης. Αιώνια η μνήμητους!Μας συγκίνησε επίσης, Τασούλα, ο χαμόςτου αγωνιστή Μιχάλη Φουλίδη και τωνσυντροφισσών Αλεξάνδρας Οικονόμουκαι Μαρίας Βαρελά-Ματσερίδου. Να' ναιελαφρύ το χώμα της δεύτερης πατρίδαςπουτουςσκεπάζει.Και τα δυσάρεστα από τη Θεσσαλονίκη.Πέθανε ο ένδοξος αγωνιστής πρώηνπ ο λ ι τ ι κ ό ς π ρ ό σ φ υ γ α ς σ τ η νΤσεχοσλοβακία Λεωνίδας Ακριτίδης απότην Πέλλα στη Β. Ελλάδα. Κατοικούσε στοΣούμπερκ Τσεχοσλοβακίας. Πέθανε και οΤζήμας Κώστας και πιο πριν η γυναίκα τουΒάγια, προσφυγόπουλα από τηνΤσεχοσλοβακία. Κατοικούσαν στηνΚάρβινα της Μοραβίας. Η καταγωγή τουςήταν από το Γλυκονέρι Καστοριάς. Ήρθεκαι η θλιβερή είδηση από τα γειτονικάΣκόπια. Πέθαναν οι ακριβοί μας φίλοι τασλαβομακεδονόπουλα ο ΜαντέφσκιΓιάννης και η γυναίκα του Λένα από τη Β.Ελλάδα. Μεγαλώσαμε μαζί στουςπαιδικούς σταθμούς της Τσεχοσλοβακίαςκαι ήμασταν μαζί στο συγκρότημα τηςχορωδίας Γκότσε Ντέλτσεφ στηνΟστράβα. Ο Γιάννης ήταν ένας από τουςκαλύτερους χορευτές με δάσκαλο το

Μίλαν Κότα. Διαμέσων του ΚΑΛΗΜΕΡΑστέλνουμε θερμά συλλυπητήρια στιςοικογένειές τους. (Στα Σκόπια πέθανε καιτο μέλος της χορωδίας μας ο ΘανάσηςΓκρεκόφσκι, ένα από τα μεγάλα ταλέντατου χορευτικού συγκροτήματος τουΜΙΛΑΝ ΚΟΤΑ, με έδρα την Οστράβα. Οχρόνοςέγραφε1955.).Κλείνοντας την επιστολή μου χαιρετώόλους τους αναγνώστες του ΚΑΛΗΜΕΡΑ,όλες τις φίλες και τους φίλους από τηνΤσεχοσλοβακία/Τσεχία. Τέλος χαιρετώτους υπεύθυνους του ΚΑΛΗΜΕΡΑ καιπροσωπικά εσένα αγαπητή μας ΤασούλαΖησάκη.Σας παρακαλώ να δημοσιευτεί και τομοιρολόγι της Ηπείρου που τραγουδιέταικαι σήμερα για κείνα τα θλιβερά γεγονότατου '40 στον πόλεμο της Αλβανίας. Μεεκτίμηση, Καλόγερος Νίκος, 12 Ιουλίου2012.

μαςέστειλε τηνακόλουθηανταπόκριση:

Πραγματοποιήθηκε σήμερα (8 Ιουλίουσ τ ο χ ω ρ ι ό μ α ς τ ο

Αντιιμπεριαλιστικό Διήμερο της ΚΝΕ(Κομμουνιστικής Νεολαίας Ελλάδας).Συγκεντρώθηκαν 5.000 νέοι της ΚΝΕ από

όλη την Ελλάδα (από την Κρήτη μέχρι τονΈβρο). Όλοι τίμησαν το μνημείο τουΔημοκρατικού Στρατού Ελλάδας και όλουςεκείνους που έχασαν τη ζωή τους για ταιδανικά που πίστευαν. Το πρόγραμμαάρχισε με τον όρκο του μαχητή τουΔημοκρατικού Στρατού Ελλάδας.Ακολούθησε η ομιλία του Γραμματέα τηςΚΣ τηςΚΝΕκ.ΘοδωρήΧιώνηεξιστορώνταςόλα τα γεγονότα που εξελίχθησαν στηπεριοχή μας, Γράμμου-Βίτσι από το 1946-1949. Έγινε ανάγνωση, πρόσκλησηνεκρών των ονομάτων όσων χάθηκαν στονπόλεμο αυτόν από τη γύρω περιοχή μας.Υπήρχε έκθεση φωτογραφίας, βιβλιοθήκη

« »

,2 0 1 2 )

Για επικοινωνία με τον Ν.

Καλόγερο: Αιακού 27 54454, κ. Τούμπα,

Θεσσαλονίκη, ΕΛΛΑΣ)

Μοιρολόγι τηςΗπείρου

«Ποιος θέλει ν' ακούσει πόλεμο/ποιος

θέλει ν' ακούσει μάχη/για ας βγει ψηλά

στην Ήπειρο/δίπλα στο Τεπελένι./ Και

κει θ' ακούσει, μάνα μου, πόλεμο/κι εκεί

θ' ακούσει μάχη/πως πέφτουν οι

σφαίρες σα βροχή/τα βόλια σαν

χαλάζι./Εσείς βουνά της Κορυτσάς/κι οι

κάμποι της Χειμάρας/ποτέ σας μη

λουλουδ ιάσε τ ε / χορ τάρ ι να μη

βγάλετε/για το κακό που έγινε/αυτού

στην Αλβανία/και στης Γριάς το

Μνήμα/και πέσανε φαντάροι/πέσανε

λεβεντάδες/εκεί έπεσε κι ο αετός/ο

Γκούμας Αχιλλέας/που' ταν στολίδι των

Γρεβενών/καμάριστοχωριό του».

.

Τοπαραπάνωμοιρολόγι είναιαφιερωμένο

στους πολεμιστές του '40 στο Αλβανικό

Μέτωπο και ιδιαίτερα στους επιζώντες.

Ένας απ' αυτούς είναι και ο ΕΥΘΥΜΙΑΔΗΣ

ΧΡΗΣΤΟΣ, πολιτικός πρόσφυγας στο

Μπρνο της Τσεχίας.Να' σαι καλά, αγαπητέ

μας Χρήστο, συντροφικά , Νίκος

Καλόγερος.

Ο Γκούμας Αχιλλέας καταγόταν από το

χωριόΜέγαρο Γρεβενών.Ότανημάναμας

γέννησε το 6ο της παιδί στα 1941, το

ονόμασαν Αχιλλέα, προς τιμή του

κουμπάρου μας Αχιλλέα Γκούμα. Το

ΤΕΠΕΛΕΝΗ είναι πόλη της Αλβανίας στα

σύνορα με την Ήπειρο. ΧΕΙΜΑΡΑ – πόλη

στη Β. Ήπειρο της Αλβανίας. Πογράδετς –

πόλη της Αλβανίας, απέναντι από τα

Μπιτόλια της Π.Γ.Δ.Μ. (Μοναστήρι στα

ελληνικά). Κορυτσά – πόλη της Αλβανίας.

Καταφορίζοντας τα βουνά του Γράμμου

μπαίνουμε στα βουνά της Κορυτσάς που

έχουν τη σλάβικη ονομασία Μοράβα, στα

βουνά της Γριάς το Μνήμα. Όλη αυτή η

περιοχή ονομάζεται και ΛΕΝΗΑ στα

αλβανικά. Εκεί ήμασταν μαζί με το γιατρό

Γιώργο Καράτζιο και το φίλο μου Δημήτρη

Τσαντό, πουμένουνεστοΝτβουρΚράλοβε

της Τσεχίας. Μαζί ήμασταν και στον

παιδικό σταθμό Σκόκοφ στον τσέχικο

παράδεισο . Του στέλνω

τουςεγκάρδιους χαιρετισμούςμου.Κ.Ν.

Skokov Cesky-Raj

Από τα Ιωάννινα, Λυκόρραχη

(Κεφαλοχώρι) Κόνιτσας ο

Σωτήρης Φασούλης

26

με εκδόσεις της «Σύγχρονης Εποχής» καιαναψυκτήριο. Όλα έγιναν με μεγάλη τάξηκα ι πα ρ έδωσα ν τ ο ν χώρ ο τ η ςσυγκέντρωσης όπως την παρέλαβαν οινέοι. Σας στέλνω από το Ριζοσπάστησχετικό κείμενο που αναφέρεται στογεγονόςαυτό.

Σημείο αναφοράς στο χώρο τηςκατασκήνωσης αποτέλεσε η έκθεση μεφωτογραφίες και αντικείμενα από τηνηρωική δράση του ΔΣΕ. «Η ιστορίαδιδάσκει: Αγώνας για την ανατροπή»έγραφε το πανό στην είσοδο και η έκθεσηπου οργανώθηκε, έδωσε σε όσους τηνεπισκέφτηκαν ένα ζωντανό μάθημαιστορίας. Στο τραπέζι στο κέντρο τηςαίθουσας βρίσκονται τοποθετημένα μιασειρά αντικείμενα που έχουν βρεθεί στιςπλαγιές των γύρω βουνών, αδιάψευστοι

μάρτυρες του τιτάνιου αγώνα που δόθηκεστην περιοχή: σφαίρες, κάλυκες,θραύσματα από οβίδες, τμήματα από ταπολυβόλακαι τα«πάντσερ» τωνμαχητών.Μέσα από σχετικούς χάρτες οι νέοι και οινέες μπόρεσαν να κατατοπιστούν για τιςσκληρές μάχες στο Γράμμο και το Βίτσι.Έμαθαν ακόμα περισσότερα για τοθρυλικό ελιγμό με τον οποίο έληξε ημεγάλη μάχη του Γράμμου, τον Αύγουστοτου'48. Για την ανακατάληψη τουΓράμμου, όταν το Μάρτη του'49 ο ΔΣΕεπανάκτησε σε μόλις 5 μέρες το έδαφος,το οποίο οαστικός στρατός είχε καταλάβειμε προσπάθειες 70 ημερών. Μια σειράπλευρές που αναδεικνύουν το ηθικόμεγαλείο και την υπεροχή του ΔΣΕ ήρθανσ τ ο ω ς ε π ί σ η ς , μ έ σ α α π ό τ ηφωτογραφικής έκθεση. Ανάμεσα σε αυτέςξεχώρισαν οι φωτογραφίες πουσκιαγραφούν τον άθλο των υγειονομικών

υπηρεσιών, οι τραυματιοφορείς πουέσωσαν δεκάδες τραυματισμένουςμαχητές μεταφέροντάς τους με κίνδυνοτης ζωής τους , ο ι γ ιατρο ί πουπραγματοποίησαν ακόμα και εγχειρήσεις

σε απόσταση λίγων μόλις μέτρων από τομέτωπο, οι μαχήτριες που, μέσα στηφωτιά της μάχης, αποφοίτησαν αο τησχολή υγειονομικών και βοήθησαν ωςνοσηλεύτριες τοναγώνατουΔΣΕ.Ένα είναι το «μάθημα» που βγαίνει απόκάθε πτυχή της ιστορίας και της δράσηςτου ΔΣΕ: Η στρατιωτική ήττα που γνώρισεο ΔΣΕ από τον αντίπαλο, καθόλου δεσυνεπάγεται την ηθική ή την πολιτική τουήττα. Όσο σκληρή και οδυνηρή κι αν είναιη ήττα και οι συνέπειές της, δεν είναιδυνατό να σβήσει την ανωτερότητα τωναξιών και των ιδανικών για τα οποίαπολέμησαν χιλιάδες μαχητές καιμαχήτριες στα χρόνια 1946-1949. Οαγώνας του ΔΣΕ βρίσκει δικαίωση στουςσημερινούς αγώνες του λαού και τηςνεολαίας, στην επιλογή της ανατροπής καιτ η ς ρή ξη ς μ ε το σύσ τημα τη ςε κμε τάλ λευσης : «Αγώνας - Ρή ξη -

Ανατροπή, η ιστορία γράφεται με πάληταξική», όπως είναι και το κεντρικόσύνθημα του 21ου αντιιμπεριαλιστικούδιημέρουτηςΚΝΕ

Οδηγός για τους σύγχρονους αγώνες

η ιστορία τουΔΣΕ

.

po přečtení vaší recenze na knihu "Achileas, Achil , nebo...nic" pokládám zasvojí povinost zareagovat a sdělit vám pársvýchpocitů.Tuto knihu jsem četl a musím přiznat, žemě její příběh zaujal. Autor podle mne řešínaprostoodlišnédilema, než kterýmnás vevašemčlánkuunavujete.Sám pocházím z rodiny , kde můj otec bylŘ e k a m a t k a Ř e k y n ě s eslovanskomakedonskými kořeny. Odméhonarození až dodvacátého roku jsemnemělani tušení o problémech, které vás zřejměhodněpálí a zároveň zřejmě idopalují.

Mé vzpomínky na dětství jsou spjaty spohodou a láskou rodiny, ve které jsemměltu čest vyrůstat. Rodiče mě vychovávali sevší svědomitostí a na pohodu, harmonii alásku z dětských let vzpomínám s dojetímdo dnes. Vzhledem k mému věku - 44 let,m ám do c e l a f u n k č n í p amě ť anevzpomínám si, že by u nás v rodinědocházelo k řešení nějakých nesmyslnýchnárodnostních problematik. Veškerépříbuzenstvo jak z maminčiny tak itatínkovy strany se vzájemně stýkalo vnaprosté pohodě a nemohu zapomenoutzejména na spousty rodinných oslav, kdebývalo vždy veselo, tak jak je u nás dobrýmzvykem. U nás doma se mluvilo všemijazyky, kterými rodiče vládli.Můj tatínek sed o k o n c e n a u č i l o b s t o j n ěslovanskomakedonsky, mimo tento jazyk u

áženýpaneDorovský,

27

(φωτογραφία -Πιερία,Όλυμπος,μαχήτριες τουΔΣΕ,Μάρτη1948)

28

nás byla běžně užívána řečtina i čeština.Kolikrát jsme se nasmáli, když došlo keslovnímzkomoleninámapromíchání všechtěchto jazyků. Myslím, že většina čtenářůví, o čempíši.Po zdárném překonání puberty jsem mezisvými přáteli, kteří podle vaší kategorizacepocházeli z obou skupin, tedy řecké islovanskomakedonské objevil problém,který vás a pár vám spřízněných ovečekzřejměztrpčoval a ztrpčuje život.Proto mé první otázky týkající se tétoproblematiky směřovaly k mamince.Dozvěděl jsem se spoustu zajímavýchinformací o naší rodině. Vyprávěla mi omém prapradědečkovi z máminy strany,který aktivně bojoval proti Bulharům, kteřína začátku 20. století uzurpovali řeckáúzemí v oblasti řecké makedonie(makedonomaxos – makedonskýbojovník), jeho jméno je uvedeno i napamátníku poblíž obce Asprogia odkudmaminka pochází. Můj dědeček opět zmaminčiny strany, jehož jméno mám tučest mít, bojoval statečně za nezávislostŘecka proti fašistům a bohužel v tomtonerovnémboji padl.Jediný problém, kterýmaminka zmínila bylten, že když si chtěla vzítmého tatínka tak jisvatbu rozmlouvali nějací zaníceníslovanskomakedonští nacionalisté, kteří jinazývali grkomanem (něco jako Řekofilka)a že si měla vybrat někoho z "jejich"komunity.Pokusím se má slova zestručnit. Za sebemohu říct, že mám spoustu přátel z oboukomunit. Lidi totiž není dobré odlišovatpodle původu, ale podle jejich povahy.Věnuji se trochu hudbě a nedám dopustitna překrásné melodie z balkánu a je minaprosto jedno, jestli se v nich zpívářeckým, pont ským, bu lha rským,slavomakedonským nebo tureckýmjazykem. Hudba se také pane Dorovský lišípouze ve své kvalitě. Je to obdobné jako ulidí.Závěremmi dovolte přidat pár negativníchzkušeností zmého života spojených s toutoproblematikou.Měl jsemmožnost vidět navlastní oči mapy s názvem VelkáMakedonie, které byly vytištěné ve Skopii azahrnují území náležící nejen nynějšímuŘecku , ale i Bulharsku. Osobně měverbálně napadl jeden z vašich spřízněnců,tehdy mně bylo 19 let, neznal jsem ho, onmě zřejmě ano, sprostě na mě křičel něcove smyslu velké revoluce, a že nám - Řekůmještě ukáže. Byl to starší člověk u kteréhobych očekával něco úplně jiného. Taktobych mohl pokračovat ještě dlouho.Vrcholem všeho je tvrzení se kterým jsemse setkal také a sice o tom, že AlexandrVeliký byl Slovanský makedonec. Nejsem

odborníkem v dějepise, ale jedno jsem siještě ze ZDŠ zapamatoval a sice to, žeSlované byli kočovným národem a Evropuzačali osídlovat v 6. století našeholetopočtu.....Jednu zprávu pro vás potěšující paneDorovský mám, ve vašem boji bohuželnejste sám. Když jedu do své milovanévlasti a projíždím Slovanskou makedoniímíjím nově umístěné cedule u dálnice snázvem této dálnice po výše zmiňovanémvojevůdci, stejný název nese i letiště vhlavním městě Skopii a uvnitř města byladokonce nově umístěna socha obrovskýchrozměrů téhož Řeka pane Dorovský za 9miliónů Eur vyrobena na zakázku v Itálii.Nacionalismus zabíjí pane Dorovský.Nebylo by rozumnější investovat takobrovskou částku lidem potřebným tutopomoc?Co říct závěrem ? Úpřimně je mi vás líto,musí ve vás být hodně zloby. Ale za comůžeme my, kteří s oblibou čtemeKalimeru? Přestaňte nás prosím obtěžovats v ý m i n e s m y s l n ý m i a t ě ž k opochopitelnými články, na které nejsmeani trochu zvědaví. Koho zajímají v dnešnídobě dvojjazyčné názvy vesnic ? Jestli seměsto jmenuje Monastir, Bitola nebonevím jak, mě nezajímá. Trápí mě jiné věci,například jak se moje vlast dostane z tíživésituace, do které se díky nenasytným azkorumpovaným politikům dostala, trápímě situace ve Slovanské makedonii, kdemám příbuzné, tam je situace ještě omnoho tragičtější. Trápí mě i to, že vašíkomunitu nazývají občané Slovanskémakedonie egejci a nechtějí mít s vámi nicspolečnéhoa taktobychmohlpokračovat.Soustřeďte raději své schopnosti a energiina záchranu tak krásné země jakoubezesporu Slovanská makedonie i jejíobyvatelstvo jsou. Na urovnání těchtopocuchaných vztahů s vámi – egejskýmislovanskými makedonci. Podpořte ifinančně, je li to ve vašich silách tutozáchranu. Jste schopný lektor a zároveňzastáváte funkci předsedy občanskéhosdružení " Společnost přátel jižníchSlovanů" , věřím, že tato pomoc by byla vevašem případě daleko účinnější a určitě bynapomohla více dobré věci. Mohl byste setotiž také dožít toho, že se v této zemibudetemoci v brzké budoucnosti domluvitpouzealbánským jazykem…..

'

.

.

» »

.

'

.« »

S přátelským pozdravem Trifon Moras,

věrný čtenářKalimery.

Τις προάλλες σε καφενείο η συζήτησηπήρε φωτιά ανάμεσα σε Έλληνες για τηβιβλιοκριτική παρέμβαση του καθηγητήΠανεπιστήμιου κ. Ιβάν Ντορόφσκυ στοδιήγημα του Κ. Κοκόση “Το μακρύ ταξίδιτου Αχιλλέα”. Στη παρέα διάφοροι .Κόσμος απ τη πολιτική προσφυγιά,νεόφερτοι μετανάστες. Άκουγα μεενδιαφέρον τις απόψεις που στηπλειοψηφία τους ήταν μεστές καιδιαλλακτικότατες Δεν έλειπαν φυσικά καιοι γεμάτες αυταπάτες μικροαστικέςπροσεγγίσεις. Έψαξα αμέσως να διαβάσωτην εν λόγω βιβλιοκριτική στο περιοδικό.Διαβάζοντάς την αποφάσισα ότι θα ήτανχρήσιμο να μοιραστώ ορισμένες σκέψειςκαι προβληματ ισμούς μαζί σας .Στο διήγημα στο οποίο αναφέρεται ηβιβλιοκριτική παρέμβαση δεν θααναφερθώ.Είναι ένα διήγημα ποτισμένο με μίσος, μεψεύδηκαιανακρίβειες. Επιτελεί άριστα τοσκοπό για τον οποίο κυκλοφόρησε σε δύογλώσσες. Με τον ένα η τον άλλο τρόποκάθε αράδα χτυπά ωμά ή ύπουλα τηνπολιτική προσφυγιά, το διεθνισμό και σετελικήανάλυση τουςαγώνες του λαούμαςγια δικαιοσύνη, δημοκρατία, εθνικήα ν ε ξ α ρ τ η σ ί αΆξιος ο μισθός του τέως διπλωμάτη. Σεκαμιά περίπτωση δε μπορούμε νακατατάξουμε αυτό το δημιούργημα σταλογοτεχνικά έργα, ούτε το δημιουργό τουστους συγγραφείς. Συγγραφείς σεεντεταλμένη υπηρεσία κατά του λαούτουςδενμπορούνναυπάρξουνΟ κ. Ιβάν Ντορόφσκυ στη βιβλιοκριτικήτου ξεκ ινά την παρέμβαση τουμεθοδολογικά σωστά αφού παραθέτει τοκοινωνικοοικονομικό πλαίσιο της εποχής.Με τη πρώτη όμως ανάγνωση τουπλαισίου αυτού είναι διακριτός οαντιεπιστημονικός τρόπος παρουσίασηςκαι ανάλυσης όπως και πάρα πολλές στηκαλύτερη περίπτωση ανακρίβειες τουκ α τ ά τ α ά λ λ α α ξ ι ο σ έ β α σ τ ο υπανεπιστημιακού.Επιγραμματικά ας δούμε ορισμένες απαυτές .Η ίδρυση του ΕΑΜ έγινε μετά από τηναπόφαση της 6ης Ολομέλειας του ΚΚΕ.Την ίδρυση του ΕΑΜσυνυπέγραψαν εκτόςτου ΚΚΕ, το Αγροτικό Κ.Ε., το ΣοσιαλιστικόΚ.Ε και η Ένωση Λαϊκής Δημοκρατίας. ΤοΜακεδονικό απελευθερωτικό μέτωποδενσυνυπέγραψετην ίδρυσητου.Για τις μετά την απελευθέρωση από τους

Ναζί εξελίξεις αναφέρει ότι η ηγεσία του

εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος

Από το Μανώλη Κλώντζα,

ιστορικό,Μπρνο

29

υπέπεσε σε σειρά λαθών που οδήγησαν

στην αποχή από τις εκλογές τοΜάρτη του

Ανταυτού οι κομουνιστές κήρυξαν

αντάρτικο για το οποίο δεν υπήρχαν

θετικές προϋποθέσεις ούτε στην

εσωτερική πολιτική σκηνή ούτε στη

διεθνή

'46.

.

Τι ναπρωτοσχολιάσει κανείς ...Η αλήθεια είναι ότι έχουμε συνηθίσειαυτά τα ιδεολογήματα στον αστικό τύποκαι βιβλιογραφία Από τη μια το καλόΕΑΜ που όλοι το εξυμνούν φέρνοντας τοστο μπόι και στα μέτρα τους και από τηνάλλη η έξυπνη και συνετή γραμμή πουθα έπρεπε να είχε ακολουθήσει το ΚΚΕσυμμετέχοντας στις εκλογές παρωδία του46 (κάτ ι που φυσικά στοχεύε ιπερισσότεροστοσήμερααπ' ότι στο τότε).Ένα κίνημα δηλαδή που είτε θα είχευποκλιθεί στους αυτόβουλους ξένουςεμπρησ τέ ς κα ι σ τους ν τόπ ιουςεντολοδόχους τους μοναρχοφασίστες,είτε θα ακολουθούσε το δρόμο τουσφάξεμεαγάμουνααγιάσωΓια να το κατανοήσουμε καλύτερα είναισαν σήμερα ο Παλαιστινιακός λαός ναδιαλέξει το δρόμο του συμβιβασμού με τηβαρβαρότητα λόγω των δυσμενώνδιεθνώνκαι εσωτερικώνσυνθηκών.Είναι μια λογική που ο Κολοκοτρώνης, οΚαραϊσκάκης, ο Σουκατζίδης και τόσοιά λ λ ο ι τ σ α λ α π ά τ η σ α ν .Η πολιτική προσφυγιά, οι αγωνιστές τουΕΑΜ, ΕΛΑΣ, ΕΠΟΝ, ΔΣΕ είναι υπερήφανοιπουακολούθησαν τοδύσκολοαυτόδρόμοτου αγώνα για το δίκιο ενάντια σε κάθεβαρβαρότητα ανεξάρτητα από το αν οισυνθήκες είναι θετικές ημη .Σε άλλο εδάφιο ο κ. Ιβ. Ντορόφσκυ

αναφέρει ότι η λεγόμενη Μακεδονικήεθνότητα στην Ελλάδα για αιώνεςδέχθηκεβίαιεςδιώξεις !!Παρακάμπτουμε τα περί Μακεδονικήςεθνότητας τονίζοντας μόνο ότι έθνοςείναι η ιστορικά διαμορφωμένη σταθερήκοινότητα ανθρώπων, που εμφανίστηκεπάνω στη βάση της κοινότητας τηςγλώσσας, του εδάφους, της οικονομικήςζωής και της ψυχοσύνθεσης πουεκδηλώνεται στην κοινότητα τουπ ο λ ι τ ι σ μ ο ύ .Με βάση αυτήν την αντίληψη δεν υπάρχειγενικά μακεδονικό έθνος. Η Μακεδονίαπρέπει να αντιμετωπίζεται ως μια μεγάληγεωγραφική περιφέρεια, όπου ζούνεπολλάέθνη.Το κυρίαρχο έθνος που υπάρχει στηνΠΓΔΜ δημιουργήθηκε ως τέτοιο μόνονμετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, ότανσυνέτρεξαν οι παραπάνω όροι στηνΑυτόνομη Δημοκρατία στα πλαίσια τηςΓιουγκοσλαβίας, ενώ υπάρχουν πολλέςαποδείξεις πως μέχρι μια περίοδο ως

προσδιορισμός χρησιμοποιούντανεπίθετο που αναφερόταν στη σλαβικήκαταγωγή (Σλαβομακεδόνας)Αυτό όμως που είναι πέρα για πέρα ξένομε την ιστορική επιστήμη είναι ο με τημορφή αξιώματος ισχυρισμός του ότι οισλαβόφωνοι της Μακεδονίας ή κατά τονΝτορόφσκυ η Μακεδονική εθνότητα στηνΕλλάδαγιααιώνεςδέχθηκεβίαιεςδιώξεις.Όπως οφείλει να ξέρει πολύ καλά ο κ.Ντορόφσκυ η γένεση της εθνικήςσυνείδησης και ταυτότητας με ταχαρακτηριστ ικά που αναφέραμεπαραπάνω είναι προϊόν της κρίσης τηςφεουδαρχίας και της ανάπτυξης τωνκαπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής στονκο ινων ι κοο ι κονομ ι κό τομέα . Ο ιΦεουδαρχικές κοινωνίες ανάμεσά τους τοΒυζάντιο με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικάτ ο υ κα θ ώ ς κα ι η Ο θω μ α ν ι κ ήαυτοκρατορία με τη τιμοκρατικήφεουδαρχική δομή της δε χωριζόταν καιδεν αυτοπροσδιορίζονταν στη βάση τηςεθνικής συνείδησης. Ο κυρίαρχοςπαράγοντας αυτοπροσδιορισμού για τονάνθρωπο και για τις κοινωνίες την περίοδοτης φεουδαρχίας ήταν η θρησκευτικήσυνείδηση. Ήταν ο παράγοντας πουσ υ ν τ η ρ ο ύ σ ε κα ι θω ρά κ ι ζ ε τ ι ςφεουδαρχικές οικονομικές μονάδες αλλάκαι τις κρατικές δομές. Εδώ πρέπει νααναφέρουμε ότι στα πλαίσια τηςΟθωμανικής αυτοκρατορίας δεν είναικαθόλου τυχαία η γένεση και ησφυρηλάτηση της εθνικής συνείδησης σεπεριοχέςμευπόανάπτυξηκαπιταλιστικώνσχέσεων παραγωγής, σε περιοχές μεμ ι κ ρ ό π ο σ ο σ τ ό ε λ ε ύ θ ε ρ ω ν(μουσουλμάνων ) υπηκόων. Τα νησιά τουΑ ι γ α ί ο υ ( θ α λάσ σ ι ο ε μ π ό ρ ι ο -συσσώρευση ενχρήματου πλούτου) ηΠελοπόννησος για τους παραπάνωβασικά λόγους έγιναν εκκολαπτήριο τηςνέας συνείδησης. Τα Βιλαέτια τηςΜακεδονίας σε καμιά περίπτωση δεμπορούσαν να προπορεύονται σ αυτόντον τομέα λόγω της σχετικής οικονομικήςκαθυστέρησης και λόγω της ύπαρξηςισχυρού και συμπαγούς μουσουλμανικούστοιχείου με άφθονα για τα ευρωπαϊκάδεδομένα της εποχής (και όχι μόνο)δικαιώματα και με ελάχιστες υποχρεώσειςαπέναντι στις κρατικές δομές. Αυτός ήτανο λόγος που δεν έχουμε ισχυρά εθνικάκινήματα και επαναστάσεις στογεωγραφικό αυτό χώρο. Εξαίρεσηαποτελεί η επανάσταση υπό τον Ε. Παππάστη Χαλκιδική το 1821. Η επανάστασηαυτή που για τους παραπάνω λόγους δενκράτησε πολύ. Ένας άλλος λόγος ήταν ηαπροθυμία της εκκλησίας και τωνπροκρίτων να βοηθήσουν υλικά και ηθικάεξαιτίας των ισχυρών προνομίων που

απολάμβαναν.Συμπερασματικά μπορούμε με ασφάλειανα υποστηρίξουμε ότι ο ισχυρισμός τηςβίαιης δίωξης από το ελληνόφωνοστοιχείο είναι από ιστορική άποψηαβάσιμος. Ο χριστιανικός πληθυσμός τουΜακεδονικού γεωγραφικού χώρου ζούσεαρμονικά (στα πλαίσια των δυνατοτήτωνπου παρείχαν οι φεουδαρχικές δομές)μεταξύ του επί αιώνες με μοναδικό ίσοςπ ε δ ί ο σ ύ γ κ ρ ο υ σ η ς α υ τ ό τ η ςαντιπαράθεσης με το κυρίαρχομουσουλμανικό στοιχείο και με τιςφεουδαρχικές αρχές. Η εθνικιστική βίαεισάγεται στη περιοχή αυτή από τα εθνικάκαπιταλιστικά κράτη και τις αστικές τουςτάξεις πριν και κατά τη διάρκεια τωνβαλκανικών πολέμων Το φθινόπωρο του1893 ιδρύθηκε η Εσωτερική ΜακεδονικήΕπαναστατική Οργάνωση» με καθαράαντιφεουδαρχικά χαρακτηριστικά, μέλοςτης οποίας «μπορούσε να γίνει κάθεκάτοικος της Ευρωπαϊκής Τουρκίας χωρίς

διάκριση γλώσσας, εθνικότητας,θρησκείας και πολιτικών, φυλετικώνπεποιθήσεων», και που σκοπός της ήταν«η βελτίωση της πολιτικής και κοινωνικήςθέσης των κατοίκων της Μακεδονίας»,αλλά και η «απαλλοτρίωση των μεγάλωντσιφλικιών προς όφελος των ακτημόνωναγρο τών κα ι η Αυ το νομ ί α τη ςΜακεδον ίας» . Σ το πλα ίσ ιο τουβουλγαρικού αστικού μεγαλοϊδεατισμούσχηματίστηκε, δύο χρόνια μετά, η«Εξωτερική Μακεδονική ΕπαναστατικήΟργάνωση» (Κομιτάτο των Βερχοβιστών),η οποία και προχώρησε σε δολοφονίεςπολιτικών εθνικών αντιπάλων («οικομιτατζήδες που ανήκαν στο Κομιτάτοτων βερχοβιστών έβγαζαν από τη μέσηκάθε Έλληνα ή Τούρκο που δεν εκτελούσετις εντολές τους.»). Στο φόντο τωνπαραπάνω εξελίξεων στην περιοχή,ι δρύθηκε το 1904 το ελ λην ι κό«Μακεδονικό Κομιτάτο». Οι συγκρούσειςμεταξύ των αντάρτικων ομάδων και η βίαγενικεύτηκαν ως το 1908 (μέχρι τηνΕπανάσταση των Νεότουρκων), ενώ στηνίδια τη Βουλγαρία εντάθηκαν οι διώξειςενάντια στο ελληνικό στοιχείο (1900-1906). Φυσικά και υπήρξαν διώξεις απόμοναρχοφασιστικές κυβερνήσεις σταπλαίσια του Ελληνικού κράτους. Οιδιώξεις όμωςαυτές είναι πολιτική επιλογήτης άρχουσας τάξης που απαντούσε σεολόκληρη την Ελληνική επικράτεια καισυνδέεται άμεσα με τα πολιτικάφρονήματα και με το βαθμό αντίστασηςστις τυραννικές για το λαό και ξενόδουλεςαυτές κυβερνήσεις. Οι σλαβόφωνοιΈλληνες διώχτηκαν βασικά και κύρια γιατην αντιφασιστική τους στάση και για τηστήριξη στην σοσιαλιστική προοπτική ως

.

» »

'

« ».

« »

«»

«» «

,

»

.

« »

« »

« »

'

.

,

ΚΑΜΙΑ

30

Στήθηκαν η προτομή του Νίκου Θεοχαρόπουλου (Σκοτίδας), υποστράτηγος ΔΣΕ (γεν. σκοτώθηκε το , στο χωριό

καταγωγής του, το Βατοχώρι και πλακέτα στον τόπο θυσίας Εδώ σκοτώθηκε ο υποστράτηγος του ΔΣΕ Νίκος Θεοχαρόπουλος

(Σκοτίδας) 1915-1949, ΤιμήκαιΔόξαστουςαλύγιστους της ταξικήςπάλης,ΚΣΚΝΕ-ΚΕΚΚΕ, Ιούλης2012»

1915- 1949)

«

μονόδρομο για τη κοινωνική καιπολιτισμική τουςαπελευθέρωση.Είναι η ταξική καταπίεση, που είναι

αναπόσπαστο στοιχείο της καπιταλιστικήςκ ο ι ν ω ν ί α ς , π ά ν ω σ τ η ν ο π ο ί ααναπτύσσεται και η εθνική καταπίεση, ηκαταπίεση μειονοτήτων, ανθρώπων μεάλλη καταγωγή, άλλο γλωσσικό ιδίωμα, ηφυλετική καταπίεση, η καταπίεση σεβάρος των γυναικών, των μεταναστώνκλπ. Όμως μόνον η κατάργηση της ταξικήςκαταπίεσης , της εκμετάλλευσηςανθρώπου από άνθρωπο, η κατάργησητου καπιταλιστικού εκμεταλλευτικού

συστήματος κι η οικοδόμηση της νέας, τηςσοσιαλιστικής κοινωνίας μπορεί να θέσειτις βάσεις για την κατάργηση και κάθεάλληςκαταπίεσης.Κάθε άλλη προσέγγιση οδηγεί στο μίσοςστη διχόνοια και στην εκμετάλλευση απότα διεθνή ισχυρά οικονομικοπολιτικάκέντρα ιδικά στα Βαλκάνια που όπωςδείχνει η ιστορία και οι πρόσφατεςσχετικά εξελίξεις αναπτύσσονται οξύτατοια ν τ α γ ω ν ι σ μ ο ί τ ω ν κ υ ρ ι ά ρ χω νγεωπολιτικά και οικονομικά δυνάμεων.Δεν τις απασχολεί ποιος έχει το δίκαιο καιποι το άδικο, αλλά κάθε φορά

διαμορφώνουν τις θέσεις τους ή ακόμααλλάζουν και θέσεις ανάλογα με τασυμφέροντά τους και ανάλογα με ταευκαιριακά μέτωπα οργανώνονται για τηδιανομήμεριδίων.Τα «ωραία» συνθήματα που ακούγονταιπ ε ρ ί α υ τ ο π ρ ο σ δ ι ο ρ ι σ μ ο ύ κα ιαυτοδιάθεσης σημαίνουν ότι η αλλαγήτων συνόρων όχι μόνο τούς είναιαδιάφορο ζήτημα, αλλά και πρόσφορομέσο για τις επεμβάσεις, ακόμα και αναυτό συνεπάγεται πόλεμο, συγκρούσεις,προστριβές. (συνεχίζεται…)

,

ος

«Την οργή των νεκρών να φοβάστε

και των βράχων τα αγάλματα.»

Μια Ελληνορωσική Βραδιά στο

« » με πολίτικη κουζίνα…GREEKZ

Με αντάρτικα τραγούδια και χορούς, ποίηση και

μουσική τιμάμε τους ήρωες του ΔΣΕ…