STRATEGIA ROZWOJU MIASTA SANOK - Oficjalna strona Miasta ... · Klimat miasta i jego okolic kształtuje si ę pod wpływem wyniesie ń Pogórza i gór średniej wysoko ści (Beskidów),

STRATEGIA

ROZWOJU

MIASTA SANOK

Rzeszów-Sanok, Listopad 2000

Strategia rozwoju miasta Sanok

Opracowanie: Biuro Analiz Ekonomiczno-Prawnych RARR SA

2

Sanok 2000-2010

Rzeszów-Sanok, Listopad 2000



3

Spis treści

WSTĘP ................................................................................................................................................................. 4

I. RAPORT O STANIE MIASTA SANOK ....................................................................................................... 8

1.OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA MIASTA.............................................................................................. 8 Położenie geograficzne................................................................................................................................. 8 Klimat i zasoby wód powierzchniowych....................................................................................................... 8 Szata roślinna............................................................................................................................................... 8 Historia......................................................................................................................................................... 9

2. LUDNOŚĆ I ZAGADNIENIA SPOŁECZNE ............................................................................................ 10 Stosunki demograficzne.............................................................................................................................. 10 Pracujący i bezrobotni ............................................................................................................................... 13

3. WARUNKI SOCJALNO-BYTOWE .......................................................................................................... 17 Oświata....................................................................................................................................................... 17 Mieszkalnictwo ...........................................................................................................................................18 Służba zdrowia ........................................................................................................................................... 21

4. GOSPODARKA.......................................................................................................................................... 22 Przemysł ..................................................................................................................................................... 22 Handel i usługi ........................................................................................................................................... 23

5. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA....................................................................................................... 25 Drogi .......................................................................................................................................................... 25 Komunikacja PKP ...................................................................................................................................... 25 Komunikacja autobusowa pozamiejska...................................................................................................... 26 Wodociągi................................................................................................................................................... 26 Sieć kanalizacyjna ...................................................................................................................................... 26 Oczyszczanie miasta ................................................................................................................................... 27 Energetyka.................................................................................................................................................. 27 Ciepłownictwo ............................................................................................................................................28 Gazyfikacja................................................................................................................................................. 28 Telekomunikacja......................................................................................................................................... 28

6. KULTURA I TURYSTYKA....................................................................................................................... 30 Kultura ....................................................................................................................................................... 30 Sport ........................................................................................................................................................... 31 Zabytki........................................................................................................................................................ 31

7. ANALIZA SWOT ....................................................................................................................................... 33

II. PLAN STRATEGICZNY ROZWOJU MIASTA SANOK ......... .............................................................. 37

1. ZAŁOŻENIA OGÓLNE ............................................................................................................................. 37 2. MISJA MIASTA ......................................................................................................................................... 38 3. OBSZARY I PRIORYTETY ROZWOJU MIASTA................................................................................... 40 4. ZADANIA REALIZACYJNE..................................................................................................................... 41 5. KIERUNKI ROZWOJU MIASTA SANOK DO 2010 ROKU .................................................................... 51

Scenariusze i wizje rozwoju........................................................................................................................ 51 Kierunki rozwojowe potencjałów miasta, w tym komunikacji, infrastruktury technicznej oraz ochrony środowiska naturalnego i kulturowego ...................................................................................................... 53 Kierunki rozwoju gospodarczego ............................................................................................................... 53 Przyszłościowe funkcje miasta ................................................................................................................... 54

6. ŚRODKI I SYSTEMY WSPARCIA DZIAŁA Ń STRATEGICZNYCH..................................................... 55 Zarządzanie i monitoring strategii ............................................................................................................. 55 Powiązania ze strategią wojewódzką i narodową ...................................................................................... 56 Priorytety współpracy zewnętrznej............................................................................................................. 60

SPIS TABEL................................................................................................................................................... 62 SPIS WYKRESÓW ........................................................................................................................................ 63

Załącznik do Strategii................................................................................................................................. 64 Korzystanie ze środków pomocowych ........................................................................................................ 64



4

WSTĘP „Strategia rozwoju” jest u nas ciągle pojęciem nowym, nie zawsze poprawnie rozumianym, ale jednocześnie modnym, używanym często jako synonim nowoczesności, wyraz najwyższej racjonalności w procesach planistycznych i w realizacji przedsięwzięć rozwojowych. Dla naszych potrzeb można przyjąć prostą definicję, że strategia rozwoju gminy jest to sztuka (metoda) formułowania długookresowych celów, a także ich modyfikacji w zależności od zmian zachodzących w otoczeniu oraz wybór działań umożliwiających realizację przyjętych priorytetów. Strategia rozwoju powinna zatem bez wątpienia odpowiadać (co najmniej!) na pytanie: co musimy zrobić, aby funkcjonować i rozwijać się w przyszłości? Prezentowany poniżej dokument, nazwany „Strategią rozwoju miasta Sanok”, udziela odpowiedzi na postawione wyżej fundamentalne pytanie. Po co właściwie strategia, co z niej będziemy mieli? Pojawia się często pytanie, jakie jest faktyczne znaczenie planowania strategicznego dla gminy? W zamierzeniu ma ono dotyczyć kilku podstawowych kwestii, takich jak: • co trzeba zrobić? • kiedy należy to zrobić? • w jaki sposób? • kto ma doprowadzić do realizacji celów i zadań? Tak skonstruowane planowanie strategiczne redukuje niepewność funkcjonowania i rozwoju gminy oraz zwiększa jej zdolności adaptacyjne w zmieniającym się świecie. Przygotowywanie strategii rozwoju należy do nowych form działalności samorządu terytorialnego - ich prowadzenie i rozwijanie jest niezbędne ze względu na głębokie zmiany systemowe, które nastąpiły w Polsce w ciągu ostatnich kilku lat, a mianowicie: • wprowadzenie gospodarki rynkowej, w związku z czym na rozwój lokalny oddziałuje

wiele sił, grup nacisku i interesów wymagających ukierunkowania i koordynacji. Koordynacja ta jest zapewniana różnymi instrumentami, a jednym z nich powinna być właśnie strategia rozwoju,

• reaktywowanie samorządu terytorialnego i przejęcie przezeń wielu kompetencji zarządczych, co pociąga za sobą odpowiedzialność za gminę,

• demokratyzacja samorządów − realna odpowiedzialność przed społecznością lokalną, wyborcami,

• wzrastająca podmiotowość aktorów życia gospodarczego i społecznego, wzrost znaczenia praw jednostki, a także oczekiwania społeczności lokalnych, które chcą uczestniczyć w podejmowaniu decyzji.



5

Strategia ma kluczowe znaczenie dla samorządu terytorialnego, pragnącego osiągnąć sukces. Należy jednak podkreślić, że nie wszędzie można i warto tworzyć strategię rozwoju. Wypracowują ją tylko ci, których na to stać tak pod względem intelektualnym, jak i organizacyjnym, ale przede wszystkim determinuje ją stan świadomości i aspiracji. Taką społecznością jest niewątpliwie społeczność miasta Sanok − aktywna, świadoma swoich możliwości i ograniczeń, zdolna do wypracowania i wdrożenia strategii. Przedkładany plan strategiczny ma być, w zamierzeniu, tego dowodem. Podstawową funkcją strategii jest z jednej strony dostarczanie informacji podmiotom gospodarczym, inwestorom i mieszkańcom o długookresowych uwarunkowaniach rozwoju i sposobach rozwiązywania problemów, jakie w związku z nimi powstaną, z drugiej strony są to także deklaracje i zobowiązania władz do podjęcia określonych przedsięwzięć i działań. Strategia staje się więc podstawowym dokumentem długofalowej polityki, także lokalnej, a jej opracowanie jest wręcz niezbędne, gdyż tworzy dobrą platformę współdziałania wszystkich zainteresowanych podmiotów, głównych aktorów życia publicznego, tj. samorządu, administracji rządowej, instytucji pozarządowych, podmiotów gospodarczych, wreszcie −mieszkańców. W jakich ramach formalnoprawnych opracowano strategię rozwoju miasta? Formułowanie, jak i realizacja strategii odbywa się w konkretnej przestrzeni, która tworzy jej ramy funkcjonalne. Celem podejmowanych wysiłków powinno być łączenie założeń polityki gospodarczej i społecznej, zawartej w strategii, z polityką przestrzenną i inwestycyjną. W tak szeroko pojętym planowaniu strategicznym można wyróżnić trzy strefy i odpowiadające im dokumenty wynikowe, będące ich syntezą, zgodnie z poniższym schematem:

Planowanie przestrzenne

Planowanie Gospodarcze

Planowanie inwestycyjne (realizacyjne)

Studium

uwarunkowań i kierunków zagospodarowania

przestrzennego miasta

Strategia rozwoju miasta

Miejski program zadań publicznych

Najszerzej problematyką planowania strategicznego zajmują się przepisy ustawy z 7 lipca 1994 roku o zagospodarowaniu przestrzennym /DzU nr 89, poz. 415 z późn. zm./, które nakładają obowiązek zapewnienia spójności polityki planowania przestrzennego (dotyczy to studium zagospodarowania przestrzennego województwa i studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy); polityka powinna więc opierać się na strategiach rozwoju. Możliwe są trzy rodzaje relacji zachodzących pomiędzy strategią gminy a studium: • podejście kompleksowe, zakładające integralność strategii i studium; • studium zostaje oparte na poprzedzającej je strategii; • prace nad studium i strategią przebiegają równolegle.



6

Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego miasta nawiązuje do przepisów ustawy z 1990 roku o samorządzie gminnym (terytorialnym) /DzU nr 16, poz. 95 z późn. zm./. Ustawa ta stanowi, iż do zadań gminy należy zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty, a art. 18 ustawy wśród kompetencji rady gminy wymienia „opracowanie programów gospodarczych”. Nie ulega wątpliwości, że sukces gminy (każdej!) zależy od skutecznego i efektywnego zarządzania. Jest ono zaś możliwe tylko wówczas, gdy gmina realizuje cele i zadania podporządkowane jasnej i, co niezwykle ważne, akceptowanej społecznie strategii rozwoju. To ostatnie zaś związane jest bezpośrednio z metodyką przyjętych prac nad strategią, którą z kolei przedstawiamy obszernie w następnym podrozdziale. Należy jeszcze zwrócić uwagę, że posiadanie własnej strategii rozwoju ma znaczenie motywujące tak dla lokalnych społeczności, jak i władz gminnych, upodmiotowiając zarazem te grupy. Jest to sprawa bardzo istotna - przyjmuje się bowiem, że motywacja jest jednym z najważniejszych impulsów rozwojowych współczesnych społeczności, w coraz większym stopniu także wiejskich. Jak wyglądały prace nad strategią? Przedstawiona strategia wypracowana została w wyniku połączonych wysiłków lokalnych środowisk i instytucji odpowiedzialnych za gospodarczy i społeczny rozwój miasta i Sanok. Cenna okazała się pomoc środowisk samorządowych. Strategia ta, formułując cele strategiczne i priorytety wzrostu, wskazuje kierunki koncentracji wysiłku zbiorowego wspólnoty mieszkańców i zmian, które powinny zostać przeprowadzone, aby uzyskać oczekiwane efekty. Ich liderem musi być Zarząd Miasta. Przed przystąpieniem do tworzenia strategii rozwoju niezbędne było przede wszystkim poznanie otoczenia oraz zrozumienie zachodzących procesów i przewidywanych kierunków zmian − a więc dogłębne poznanie miasta Sanok. Kolejnym etapem prac było określenie działów strategicznych, które będą następnie rozwijane. Dokonane tu oceny wskazują dziedziny, w jakich Sanok powinien się specjalizować.

Metodyka dalszych prac powinna więc wyglądać następująco: zidentyfikowane cele społeczno-gospodarcze muszą być sprawdzane, zweryfikowane pod kątem możliwości zrealizowania w konkretnej przestrzeni, następnie informacja zwrotna powinna dotrzeć do autorów strategii rozwoju celem wyboru najlepszych środków i narzędzi dla realizacji założonych i już zweryfikowanych celów.

Miasto Sanok stanowi część powiatu sanockiego i województwa podkarpackiego, a także makroregionu południowo-wschodniej Polski. Strategia uwzględnia istniejące uwarunkowania powiatu i województwa oraz ich miejsce w terytorialnej organizacji państwa. Rozwój gminy jest bowiem w znacznym stopniu uzależniony od decyzji i środków finansowych skupionych na poziomie województwa oraz rozwiązań makroekonomicznych. Autorzy strategii duży nacisk położyli na możliwości twórczego działania przedstawicieli społeczeństwa lokalnego, wykorzystanie ich wiedzy i doświadczeń. Podstawowe prace analityczne i diagnostyczne, a także dotyczące konstrukcji dokumentu



7

końcowego wykonała Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego SA, współpracująca ściśle z pracownikami Urzędu Miasta. Punktem wyjścia dla planów strategicznych stał się raport diagnostyczny opracowany na podstawie raportów cząstkowych przygotowanych przez pracowników miasta. Wspólnie wypracowane i uświadomione problemy przełożone zostały na misję miasta, jej cele i zadania na przyszłość. Efektem jest opracowana strategia, zawierająca grupową wiedzę i doświadczenia. Wspólna praca RARR SA i przedstawicieli miasta miała na celu zwiększenie akceptacji społecznej i poczucia emocjonalnej więzi z określonymi tezami. Pozwala to przypuszczać, iż jej efektywność i oddziaływanie będą długoterminowe.

Przekonanie to stanowi podstawę opracowań zawartych w części drugiej niniejszego dokumentu, tzn. celów rozwojowych i zadań przewidzianych do zrealizowania w ciągu najbliższych kilkunastu lat. Część zadaniowa nie zawiera planów realizacyjnych oraz kosztów wewnętrznych i zewnętrznych wdrażania strategii. Działania te koncentrują się głównie na określonych wspólnie przez mieszkańców gminy i jej władze priorytetowych obszarach.




8

I. RAPORT O STANIE MIASTA SANOK

1.OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA MIASTA

Poło żenie geograficzne Sanok jest położony w południowej części województwa podkarpackiego, zajmującego południowo-wschodnią część Polski.

Klimat i zasoby wód powierzchniowych

Klimat miasta i jego okolic kształtuje się pod wpływem wyniesień Pogórza i gór średniej wysokości (Beskidów), co sprawia, że posiada cechy klimatu górskiego, na który wywierają wpływ masy powietrza polarno-morskiego (napływające z północnego zachodu) oraz masy powietrza polarno-kontynentalnego (napływające z północnego wschodu). W rejonie Sanoka nieznaczną rolę odgrywają masy powietrza arktycznego.

Największe opady notuje się w miesiącach: czerwiec, lipiec, sierpień. Ich amplituda waha się pomiędzy 100-120 mm. Minimum opadów przypada na miesiące zimowe: styczeń i luty i wynosi 40-50 mm miesięcznie.

Głównym elementem hydrograficznym Sanoka i okolic jest prawobrzeżny dopływ Wisły – San. Wraz ze swymi dopływami tworzy on system rzeczny II rzędu. Strefę miejską Sanoka wyznaczają ujścia dwóch dopływów Sanu: Osławy (od strony południowo-wschodniej) i Sanoczka (od strony zachodniej).

Miasto usytuowało się w klasycznym meandrze rzeki w lewobrzeżnej, wewnętrznej części zakola, która wyniesiona jest 270-360 m n.p.m. Sieć wód powierzchniowych miasta i jego okolicy wzbogacają ponadto liczne potoki wypływające ze stoków zalesionych wzgórz Białej Góry, Lisznej, Bykowiec, Trepczy i Międzybrodzia. Tworzą one głębokie erozyjne doliny, które w czasie ulewnych opadów wypełniają się całkowicie wodą spływającą do koryta Sanu.

Należy podkreślić, iż stan czystości wód płynących ulega poprawie z roku na rok w miarę oddawania do eksploatacji urządzeń do oczyszczania ścieków komunalnych i zrzutów przemysłowych.

Szata roślinna W mieście i jego najbliższej okolicy mieszają się południowe, wschodniokarpackie (bieszczadzkie) i zachodniokarpackie elementy flory. Cechą charakterystyczną szaty roślinnej tych terenów jest przejściowość i przemieszanie gatunków. Lasy okolic Sanoka mają charakter mieszany. Od strony północno-wschodniej, na prawym brzegu Sanu, miasto otoczone jest zwartą ścianą drzewiastej zieleni Gór Słonnych,



9

stanowiących Park Krajobrazowy. Dostrzega się tutaj wyraźną piętrowość florystyczną. Występują tam:

• dąbrowy i lasy sosnowo-bukowe, • lasy wielogatunkowe, z bukiem, jodłą, świerkiem (rzadkość), olszyny i lasy łęgowe, • jedliny (zmniejsza się ciągle liczba okazów tego gatunku), • lasy świerkowo-jodłowo-bukowe, • lasy jodłowo-bukowe, • buczyny górskie.

Historia Miasto położone malowniczo nad Sanem, od którego wzięło nazwę, było ważnym

grodem obronnym już w IX w., o czym świadczą wykopaliska archeologiczne na podsanockim wzgórzu Fajka. Pierwsza pisemna wzmianka o mieście pochodzi z 1150 r. z Latopisu Hipackiego. 20 stycznia 1339 r. Sanok otrzymał prawa miejskie na tzw. prawie magdeburskim z rąk księcia halickiego Jerzego II Trojdenowicza. W rok później książę został otruty przez bojarów, a Kazimierz Wielki przyłączył Ruś Halicką do Polski.

W czasach I Rzeczpospolitej miasto wchodziło w skład województwa lwowskiego-ruskiego, będąc siedzibą jednostki administracyjnej pod nazwą Ziemia Sanocka. W 1417 roku w sanockim kościele farnym wziął ślub król Władysław Jagiełło z Elżbietą Granowską.

W XVII i XVIII w. w wyniku najazdów tatarskich i licznych pożarów Sanok podupadł. W 1772 r. miasto przeszło pod panowanie Austro-Węgier. W XIX w. powstał w Sanoku zakład kotlarski Lipińskiego i Beksińskiego, który następnie przekształcił się w fabrykę wagonów, a po II wojnie w Sanocką Fabrykę Autobusów AUTOSAN. Podczas I wojny, w okresie 1914-15, Sanok został częściowo zniszczony w trakcie walk austriacko-rosyjskich.

W okresie międzywojennym w mieście powstały nowe zakłady, w tym Sanocka Fabryka Gumy i Fabryka Akumulatorów. Sanok był wówczas siedzibą władz powiatu. Po wybuchu II wojny światowej 9 września 1939 r. do miasta wkroczyły wojska niemieckie. Okupacja trwała do 9 sierpnia 1944 r. W wyniku wojny i późniejszych walk z oddziałami ukraińskimi zakończonych akcją „Wisła”, Sanocczyzna została spustoszona i wyludniona (z ponad 120 tys. mieszkańców w 1939 roku w 1945 pozostało około 57 tys.).

Po wojnie miasto znów zaczęło się rozwijać, stając się stopniowo ważnym ośrodkiem przemysłowym, komunikacyjnym i kulturalnym regionu. Obecnie nadal pełni rolę centrum administracyjno-gospodarczego dla gmin leżących na terenie historycznej ziemi sanockiej. Od 1999 roku Sanok jest ponownie siedzibą powiatu.



10

2. LUDNOŚĆ I ZAGADNIENIA SPOŁECZNE

Stosunki demograficzne

Pod względem liczby mieszkańców Sanok zajmuje 9 miejsce w województwie podkarpackim po: Rzeszowie, Stalowej Woli, Mielcu, Przemyślu, Tarnobrzegu, Dębicy, Krośnie i Jarosławiu. Należy do grupy miast średniej wielkości liczących 35 – 50 tys. mieszkańców. Tabela 1. Podstawowe dane o mieście Sanok na tle powiatu (31. 12. 99)

Miasto Powierzchnia Ludność ogółem w km

2 Ogółem Mężczyźni Kobiety Na

1 km2 Brzozów 11 7 922 3 873 4 049 720 Dębica 34 49 211 24 122 25 089 1447 Jarosław 35 41 841 19 862 21 979 1195 Jasło 37 38 905 18 693 20 212 1051 Krosno 43 49 195 23 642 25 553 1144 Lesko 15 6 803 3 325 3 478 454 Mielec 47 64 455 31 404 33 051 1371 Sanok 38 41 571 20 050 21 521 1094 Ustrzyki Dolne 13 10 334 5 097 5 237 795 Źródło: US Rzeszów 2000 W latach 1995-99 liczba mieszkańców Sanoka nie ulegała znaczącym wahaniom. W okresie 1995 –98 wzrosła o 223 osoby (0,5%) populacji miasta, poczym w 1999 roku zmalała o 78 osób. Tabela 2. Dynamika ludności w latach 1995-1999

Rok Ludność ogółem Mężczyźni Kobiety 1995 41 426 19 955 21 471 1996 41 493 19 987 21 506 1997 41 658 20 057 21 601 1998 41 649 20 090 21 559 1999 41 571 20 050 21 521 Źródło: GUS Warszawa - dane z Internetu, US Rzeszów, 2000 W 1998 roku saldo migracji było w Sanoku ujemne i wyniosło -72. W 1998 wyjechało z miasta 450 osób, podczas gdy napływ wyniósł tylko 378 osób. Zjawisko to jest tym bardziej niekorzystne, że wyjeżdżają głównie ludzie młodzi i dobrze wykształceni.



11

Struktura wiekowa ludności miasta nie zmieniła się znacząco. Wzrosła liczba osób w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym. Systematycznie obniżała się natomiast liczba mieszkańców w wieku przedprodukcyjnym. W ciągu 4 lat spadła o 11%, co jest spowodowane wejściem miasta – podobnie jak całego kraju – w okres niżu demograficznego. Tabela 3. Struktura ludności w latach 1995-1998

Rok Wiek przedprodukcyjny

Wiek produkcyjny Wiek poprodukcyjny

1995 12 982 24 222 4222 1996 12 523 24 607 4363 1997 12 157 25 023 4478 1998 11 648 25 372 4629 Źródło: GUS Warszawa 1999- dane z Internetu Wykres 1. Struktura ludności w latach 1995-1998

Źródło: GUS Warszawa - dane z Internetu

1298224222

4222

1252324607

4363

1215725023

4478

1164825372

4629

0 5000 10000 15000 20000 25000 30000

1995 r.

1996 r.

1997 r.

1998 r.

Wiek przedprodukcyjny Wiek produkcyjny Wiek poprodukcyjny



12

Tabela 4. Ruch naturalny ludności w 1999 roku

Miasto Liczba małżeństw

Liczba urodzeń

Liczba zgonów

Przyrost naturalny

Brzozów 60 76 73 3 Dębica 271 471 249 222 Jarosław 224 383 372 11 Jasło 211 329 271 58 Krosno 288 456 380 76 Lesko 44 62 41 21 Mielec 355 570 400 170 Sanok 228 349 301 48 Ustrzyki Dolne 51 85 60 25 Źródło: US Rzeszów 2000 Tabela 5. Ruch naturalny ludności w latach 1995-1999

Rok Urodzenia Zgony Przyrost naturalny

1995 393 314 79 1996 412 266 146 1997 445 273 172 1998 391 251 140 1999 349 301 48 Źródło: GUS Warszawa - dane z Internetu



13

Wykres 2. Ruch naturalny ludności w latach 1995-1999

Źródło: GUS Warszawa - dane z Internetu Przedstawione dane wskazują, że w latach 1995-98 struktura ludnościowa Sanoka była stabilna i charakteryzowała się powolnym (0,5% w ciągu 4 lat) wzrostem liczby ludności. Przyrost naturalny był dodatni i utrzymywał się – z wyjątkiem 1995 i 1999 r., – na zbliżonym poziomie. Obecna struktura demograficzna miasta jest stosunkowo dobra. Niekorzystnymi zjawiskami demograficznymi są natomiast: wzrastająca liczba osób w wieku nieprodukcyjnym i malejąca liczba osób w wieku przedprodukcyjnym. Może to świadczyć o procesie starzenia się lokalnego społeczeństwa.

Pracuj ący i bezrobotni Sanok jest miastem przemysłowym. Przemysł jest podstawą jego gospodarki i głównym sektorem zatrudnienia. Największymi pracodawcami na terenie miasta (i jednocześnie w całym regionie) są duże zakłady przemysłowe: 8 Fabryka Autobusów „Autosan” SA 8 Zakłady Przemysłu Gumowego „Stomil-Sanok” SA 8 Sanocki Zakład Górnictwa Nafty i Gazu 8 Zakłady Mięsne „Beef-San”

393412

445

391

349314

266 273251

301

79

146172

140

48

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

500

1995 r. 1996 r. 1997 r. 1998 r. 1999 r.

Urodzenia Zgony Przyrost naturalny



14

Tabela 6. Pracujący w gospodarce narodowej wg sekcji Europejskiej Klasyfikacji Działalności – stan z 30.09.1999 r.

Miasto Pracującya)

z liczby ogółem Ogółem W tym

kobiety przemysłb) budowni

-ctwo edukacja ochrona

zdrowia i opieka społeczna

Bezrobotni zarejestro- wani

Brzozów 4367 2558 1273 266 288 1188 703 Dębica 19819 8721 9378 1118 1223 1908 3197 Jarosław 14656 7484 2482 1006 1218 2238 2877 Jasło 17445 7299 7228 931 1186 1698 3301 Krosno 26644 11359 13877 2439 2058 2660 2817 Lesko 2066 1146 388 56 313 490 533 Mielec 22039 8901 13345 1613 1741 1801 4126 Sanok 15000 6700 7644 1143 1296 1735 2818 Ustrzyki Dolne

2164 1167 412 100 243 522 952

Źródło: US Rzeszów 2000 a) Stan z 30 IX wg faktycznego miejsca pracy. Dane nie obejmują rolnictwa indywidualnego oraz zakładów osób fizycznych o liczbie pracujących poniżej 10 osób, b) stan z 30.09.1999 r.

Tabela 7. Liczba pracujących* w latach 1995-1998 Wyszczególnienie 1995 1996 1997 1998 1999

Pracujący ogółem 15 144 15 339 15 709 15 671 15 000 W tym kobiety 6889 6959 7046 7067 6700 Źródło: GUS Warszawa - dane z Internetu *Dane nie obejmują jednostek o liczbie pracujących do 5 osób oraz indywidualnych gospodarstw rolnych



15

Wykres 3. Liczba pracujących* w latach 1995-1999

Źródło: GUS Warszawa - dane z Internetu, US Rzeszów 2000, Na terenie miasta najwięcej osób było zatrudnionych w przemyśle – 7644 (52% wszystkich pracujących), z czego ponad 50% w „Autosanie” i „Stomilu”. Stosunkowo duża liczba osób pracowała w sektorach ochrony zdrowia i opieki społecznej oraz edukacji, co wiąże się z funkcją Sanoka jako lokalnego centrum administracyjno-gospodarczego. W latach 1995-97 liczba osób pracujących na terenie miasta rosła. Przez cały ten okres większość z nich stanowili mężczyźni (około 55%). Począwszy od 1998 r. liczba osób pracujących zaczęła spadać. Niestety, te niekorzystne tendencje utrzymały się w roku 1999. Rynek pracy w Sanoku decyduje o możliwościach zatrudnienia w całym powiecie i jest ściśle związany z sytuacją czterech największych lokalnych pracodawców. Pomiędzy 1995 a 99 rokiem sytuacja na rynku pracy w Sanoku uległa nieznacznemu pogorszeniu. Liczba osób pracujących pozostaje na zbliżonym poziomie. Sytuacji nie poprawia okresowe zatrudnianie bezrobotnych w fabryce „Autosan” przy realizacji większych zamówień.

15144 15339 15709 1567115000

67007067704669596889

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

18000

1995 r. 1996 r. 1997 r. 1998 r. 1999 r.

Pracujący w tym: kobiety



16

Bezrobocie Bezrobocie od prawie 10 lat jest jednym z najpoważniejszych problemów społecznych miasta.

W latach 1995–99 stopa bezrobocia wahała się pomiędzy 8,8% a 11,2%. W latach 1995-98 bezrobocie na terenie miasta stopniowo malało, ale w 1999 roku wzrosło ponownie z 2238 osób z 31. 12. 1998 r. do 2818 bezrobotnych z 31. 12. 1999 r. Bezrobocie wzrosło więc aż o 26% (580 osób). Większość z pozostających bez pracy (56% – 1578 osób) stanowiły kobiety. Równocześnie pogarszyła się sytuacja socjalna bezrobotnych. Tylko 32% z nich, tj. 447 osób, miało prawo do zasiłku.

Wzrost bezrobocia był spowodowany ogólnym pogorszeniem się koniunktury gospodarczej oraz procesami restrukturyzacyjnymi w Fabryce Autobusów „Autosan” S.A. oraz w Zakładach Mięsnych „Beef-San”, które pociągnęły za sobą zwolnienia pracowników.



17

3. WARUNKI SOCJALNO-BYTOWE

Oświata Szkolnictwo podstawowe i gimnazjalne W 1996 r. na terenie Sanoka funkcjonowało 12 szkół podstawowych w tym 11 publicznych, Szkoła Specjalna przy Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym i 1 niepubliczna.

W wyniku reformy systemu oświaty rozpoczętej w roku szkolnym 1999 – 2000, powołano nowy szczebel edukacji ponadpodstawowej - gimnazja. Na ich potrzeby zaadaptowano szkoły podstawowe. Obecnie w mieście funkcjonuje 9 szkół podstawowych, Szkoła Specjalna oraz 4 gimnazja.

Do grupy szkół publicznych należą też: - Szkoła Podstawowa przy Państwowym Pogotowiu Opiekuńczym, utworzona na zasadzie

specjalnej szkoły podstawowej, szkoła ta skupia dzieci z zaburzeniami zachowania. Pobyt wychowanków w Pogotowiu, a tym samym w szkole wynosi średnio 3 m-ce, stąd duża rotacja dzieci w ciągu roku,

- Podstawowa, ucząca dzieci o obniżonym poziomie inteligencji, którym realizacja programu szkoły podstawowej sprawia zbyt wiele trudności. Przy szkole funkcjonuje internat na 60 miejsc.

Szkoły ponadpodstawowe W latach 1996-99, na terenie Sanok funkcjonowało 9 szkół ponadpodstawowych, z czego 8 to szkoły tzw. kuratoryjne oraz 1 szkoła niepubliczna. Wg danych US na terenie miasta Sanok w roku szkolnym 1998/99 znajdowały się następujące jednostki: Tabela 8. Szkoły funkcjonujące na terenie miasta Sanok

Rodzaj szkoły Liczba Liczba uczniów Szkoły podstawowe 9 5847

Licea ogólnokształcące 3 1841

Zasadnicze szkoły zawodowe 5 1799

Szkoły średnie techniczne i zawodowe

13 3345

Szkoły artystyczne II stopnia dla młodzieży

1 630

Szkoły policealne 6 577

Licea ogólnokształcące dla dorosłych

1 33

Zasadnicze szkoły zawodowe 1 103

Szkoły średnie techniczne i zawodowe dla dorosłych

3 259

Źródło: UM Sanok 2000



18

Przedszkola Kolejną grupę placówek oświatowo-wychowawczych stanowią przedszkola. Od roku

szkolnego 1992/93 w Sanoku działa 6 przedszkoli, w tym 4 samorządowe (plus 3 filie) oraz 1 społeczne w Społecznym Ośrodku Wczesnego Nauczania i 1 ochronka prowadzona przez Zgromadzenie Sióstr Służebniczek.

W roku szkolnym 1998/99 do przedszkoli uczęszczało 1059 dzieci. Opiekowało się nimi 69 nauczycieli. Przedszkola są rozmieszczone równomiernie na terenie całego miasta. Żłobki Na terenie miasta Sanoka czynne były 2 żłobki dysponujące 150 miejscami, zlokalizowane na osiedlu Błonie. Zapotrzebowanie ze strony społeczeństwa na tego typu placówki w ciągu ostatnich czterech lat utrzymywało się na zbliżonym poziomie i wynosiło około 100 miejsc rocznie.

Mieszkalnictwo Zasoby mieszkaniowe miasta Sanoka tworzą mieszkania: − komunalne, − spółdzielcze, − zakładów pracy, − budynki prywatne.

W zasobach komunalnych i zakładowych uwzględnione zostały lokale mieszkalne wykupione od gminy lub zakładów pracy, stanowiące tzw. Wspólnoty Mieszkaniowe. Tabela 9. Zasoby mieszkaniowe miasta Sanok Lp. Forma własności Budynki Mieszkania

Liczba % Liczba % 1 Budynki komunalne (w tym

Wspólnoty Mieszkaniowe) 118 30,89 1,364 15,96

2 Budynki spółdzielcze 236 61,78 6,875 80,44 3 Budynki zakładowe 18 4,71 215 2,52 4 Budynki wielorodzinne

prywatne 10 2,62 92 1,08

Razem 382 100 8,546 100 Źródło: UG Sanok 1996 W liczbie budynków i mieszkań nie ujęto istniejących w Sanoku budynków prywatnych. Dane powyższej tabeli otrzymano od gestorów i administratorów zasobów mieszkaniowych. Materiały źródłowe znajdują się w archiwum UM.



19

Tabela 10. Wykaz mieszkań wg wieku budynków Liczba Wiek eksploatacji w latach

Do 10 10-20 20-30 30-40 40-50 50-60 60-70 Pow.70 Razem Budynków 81 111 48 39 14 5 12 72 382 Mieszkań 1735 3187 2281 787 173 25 25 333 8546 Źródło: UG Sanok 1996 Tabela nie zawiera danych o czasie eksploatacji, liczbie budynków i liczbie mieszkań prywatnych (brak danych). Tabela 11. Zasoby mieszkaniowe zamieszkane w 1999 r. stan z 31. 12. 1999 r.

Miasto

Miesz- kania

Izby

Powierzchnia

użytkowa mieszkań w m2

Przeciętna powierzchnia użytkowa

1 mieszkania w m2

Brzozów 2075 7672 134 729 64,9 Dębica 13 245 48 354 812 849 61,4 Jarosław 12 268 41 652 721 496 58,8 Jasło 11 117 40 650 688 189 61,9 Krosno 14 920 54 300 910 013 80,8 Lesko 1656 5793 95 457 57,6 Mielec 18 445 65 710 1 052 708 57,1 Sanok 12 018 43 226 700 861 58,3 Ustrzyki Dolne 2894 10 321 158 070 54,6 Źródło: US Rzeszów 2000 Tabela 12. Mieszkania, izby i powierzchnia użytkowa mieszkań oddanych do użytku w 1999 r.

Miasto Mieszkania Izby Powierzchnia użytkowa Przeciętna pow. użytkowa

Ogółem W tym w budownictwie

indywidualnym


indywidualnym


indywidualnym

l mieszkania w budownictwie

indywidualnym w m2

Brzozów 13 13 77 77 1760 1760 135,4 Dębica 102 65 464 363 10 205 8560 131,7 Jarosław 68 38 332 233 7424 5568 146,5 Jasło 56 30 234 164 4898 3798 126,6 Krosno 145 80 669 478 15 397 12 449 155,6 Lesko 5 5 39 39 897 897 179,4 Mielec 113 60 527 356 11 127 8393 139,9 Sanok 21 21 132 132 3050 3050 145,2 Ustrzyki Dolne

15 7 68 39 1640 869 124,1

Źródło: US Rzeszów 2000



20

Tabela 13. Zasoby mieszkaniowe w latach 1995-1999 Lata Liczba mieszkań Liczba izb Powierzchnia

użytkowa 1995 11 853 42 264 680 881 1996 11 866 42 374 683 545 1997 11 926 42 704 690 050 1998 11 998 43 099 697 915 1999 12 018 43 226 700 861 Źródło: GUS Warszawa 2000 - dane z Internetu Wykres 4. Zasoby mieszkaniowe w latach 1995-1999

Źródło: GUS Warszawa 2000 - dane z Internetu Tabela 14. Mieszkania oddane do użytku w latach 1995 -1999

Lata Liczba mieszkań Liczba izb Powierzchnia użytkowa

1995 40 190 3555 1996 19 123 2774 1997 60 330 6505 1998 75 406 8091 1999 21 132 3050 Źródło: GUS Warszawa 2000 - dane z Internetu

11853

11866

11926

11998

12 018

42264

42374

42704

43099

43 226

680881

683545

690050

697915

700861

0 100000 200000 300000 400000 500000 600000 700000 800000

1995 r.

1996 r.

1997 r.

1998 r.

1999 r.

Liczba mieszkań Liczba izb Powierzchnia użytkowa



21

Na przestrzeni ostatnich 5 lat oddano do użytku 215 mieszkań o łącznej powierzchni użytkowej 23975 m2.

Służba zdrowia Sanok pełni rolę lokalnego centrum usług medycznych. W mieście działa jedyny w powiecie szpital obsługujący mieszkańców okolicznych gmin. Tabela 15. Szpitale oraz zakłady ambulatoryjne opieki zdrowotnej cywilnej służby zdrowia

Przychodnie Szpitale W tym

Wyszczególnienie

Liczba Łóżka Ogółem

Rejonowe Spejalis-tyczne

Służby medycy-ny pracy

Brzozów 1 389 4 1 1 1 Dębica 1 618 13 7 - 5 Jarosław 1 408 7 4 2 - Jasło 1 464 14 4 - 9 Krosno 1 635 34 7 15 11 Lesko 1 138 1 1 - - Mielec 1 415 13 8 3 1 Sanok 1 449 13 6 - 6 Ustrzyki Dolne 1 127 2 2 - - Źródło: US Rzeszów 1999 r. Tabela 16. Pracownicy medyczni służby zdrowia

Miasto Liczby bezwzględne Na 10 tysięcy ludności Lekarze Dentyści Pielęgniarki Lekarze Dentyści Pielęgniarki

Brzozów 83 7 351 105,6 8,9 446,4 Dębica 134 15 437 27,3 3,1 89,0 Jarosław 146 22 547 34,9 5,3 130,6 Jasło 148 28 558 37,9 7,2 142,9 Krosno 261 47 754 53,0 9,5 153,2 Lesko 33 3 131 48,7 4,4 193,5 Mielec 171 50 555 26,5 7,8 86,1 Sanok 118 26 488 28,3 6,2 117,2 Ustrzyki Dolne 32 6 124 31,0 5,8 120,0 Źródło: US Rzeszów 1999 Podobnie jak w całym kraju, sanocka służba zdrowia cierpi na stały niedobór środków finansowych, ograniczający jej rozwój. Do jej najważniejszych zadań będzie należało dalsze zwiększanie dostępności pacjenta do podstawowych usług medycznych.



22

4. GOSPODARKA

Przemysł Sanok jest miastem o dużych tradycjach przemysłowych, sięgających XIX wieku. Również dziś posiada przemysł o dużych możliwościach rozwojowych. Największe zakłady przemysłowe Sanoka: 8 Fabryka Autobusów „Autosan” S.A. 8 Zakłady Przemysłu Gumowego „Stomil-Sanok” S.A. 8 Sanocki Zakład Górnictwa Nafty i Gazu 8 Zakłady Mięsne „Beef-San” Ludność czynna zawodowo stanowi 36% populacji miasta (ok. 15 000 osób). Tabela 17. Jednostki organizacyjne zarejestrowane w gminie w systemie REGON według form własności

Sektor publiczny prywatny

Miasto Ogółem własność państwowa komunalna prywatna

krajowa zagraniczna

Brzozów 831 16 27 786 2 Dębica 3681 40 52 3571 18 Jarosław 4401 44 54 4296 7 Jasło 3963 52 100 3799 12 Krosno 5288 79 70 5117 22 Lesko 622 10 22 588 2 Mielec 4988 59 48 4844 37 Sanok 3653 26 58 3558 11 Ustrzyki Dolne 966 6 25 932 3 Źródło: US Rzeszów 2000 Tabela 18. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg wybranych sekcji w 1999 roku

Miasto Prze-mysł ogółem

Budownictwo

Handel i naprawy

Transport i łączność

Obsługa nierucho- mości i firm

Edukacja Ochrona zdrowia i opieka socjalna

Brzozów 86 135 289 37 97 13 63 Dębica 360 336 1417 345 488 88 188 Jarosław 354 305 2179 250 509 68 223 Jasło 388 267 1645 282 553 73 207 Krosno 544 411 2108 311 716 128 335 Lesko 63 50 206 53 91 19 33 Mielec 726 422 1965 309 647 86 211 Sanok 280 338 1488 232 529 103 194 Ustrzyki Dolne 92 95 374 76 83 14 40 Źródło: US Rzeszów 2000



23

Sanok jest niekwestionowanym centrum gospodarczym południowo – wschodniej części województwa. Na terenie miasta funkcjonuje czterokrotnie więcej podmiotów gospodarczych niż w stolicy sąsiedniego powiatu – Ustrzykach Dolnych i sześciokrotnie więcej niż w pobliskim Lesku. Firmy zarejestrowane w Sanoku stanowią ponad 60% wszystkich podmiotów gospodarczych działających w powiecie.

Zdecydowana większość z nich (ponad 97%) jest własnością prywatną. Tylko 26 firm (0,7%) należą do Skarbu Państwa. Kapitał zagraniczny jest reprezentowany w 11 firmach. Liczba podmiotów gospodarczych na terenie miasta od 1995 roku systematycznie rośnie.

Handel i usługi

Pomimo przemysłowego charakteru miasta istotną rolę w jego rozwoju gospodarczym odgrywa handel i szeroko rozumiane usługi. Właśnie sektor handlu i usług jest najszybciej rozwijającą się gałęzią gospodarki.

Wg danych z 31.12.98 r. w mieście działały 863 sklepy (65% wszystkich z terenu powiatu) zatrudniające 1657 osób i zajmujące 43 794 m2 powierzchni. W całym powiecie działało wówczas łącznie 1338 sklepów. W Sanoku działało też 8 stacji benzynowych. Oprócz sklepów w mieście istnieją 3 stałe targowiska o łącznej powierzchni 15 558 m2, na których znajduje się 246 stałych punktów sprzedaży detalicznej. W porównaniu z innymi miastami regionu o podobnej wielkości, Sanok wypada bardzo słabo pod względem ilości podmiotów gospodarczych. Wskaźnik ilości podmiotów gospodarczych na 1000 mieszkańców wyniósł za 2000 rok tylko 87,9.



24

Wykres 5. Wskaźnik przedsiębiorczości – liczba podmiotów gospodarczych na 1000 ludności

Źródło: Urząd Statystyczny Rzeszów 2000, wyliczenia własne

Tabela 19. Podstawowe wskaźniki dotyczące gospodarki Wyszczególnienie Dębica Jarosław Jasło Krosno Mielec Sanok Ustrzyki

Dolne Brzozów Lesko

Podmioty gospodarcze na 1000 ludności

74,8 105,2 101,9 107,5 77,4 87,9 93,5 104,9 91,4

Liczba mieszkańców na 1 sklep i punkt sprzedaży detalicznej

53,2 22,0 42,0 25,1 58,3 37,5 41,8 35,2 45,4

Liczba mieszkańców na 1 punkt sprzedaży paliw

4921,1 4184,1 2992,7 5466,1 4603,9 5196,4 1722,3 3961,0 3401,5

Źródło: Urząd Statystyczny Rzeszów 2000, wyliczenia własne Porównując sytuację Sanoka z innymi miastami Podkarpacia, należy stwierdzić, iż

wskaźniki przedsiębiorczości w większości miast regionu są wyższe niż wskaźnik sanocki. Miasto ma więc jeszcze duży potencjał rozwojowy. Sanok posiada dobrze rozwinięty perspektywiczny przemysł. Jego sytuacja gospodarcza w dużej mierze zależy od kondycji 4 największych lokalnych pracodawców („Autosanu”, „Stomilu”, „Beef-Sanu” i „Sanockich Zakładów Górnictwa Nafty i Gazu”). Ponieważ działają one w rozwojowych sektorach, perspektywy gospodarcze miasta należy określić jako dobre.

104,9

87,9

91,4

77,4

107,5

101,9

105,2

74,8

93,5

0 20 40 60 80 100 120

Brzozów

Sanok

Lesko

Mielec

Krosno

Jasło

Jarosław

Dębica

Ustrzyki Dolne

Podmioty gospodarcze na1000 ludno ści



25

5. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA

Drogi Jedną z konsekwencji reformy terytorialnej kraju w 1999 roku była zmiana zasad zarządzania drogami. W granicach administracyjnych miasta Sanoka znajdują się aż 4 rodzaje dróg: − drogi krajowe – zarządzane przez Dyrekcję Okręgową Dróg Publicznych w Rzeszowie, − drogi powiatowe – administrowane przez Powiatowy Zarząd Dróg Publicznych, − drogi lokalne miejskie – zarządzane przez Urząd Miasta Sanoka, − drogi wewnętrzne (osiedlowe) – zarządzane przez administrację osiedli mieszkaniowych. Długość poszczególnych kategorii dróg wynosi: − drogi krajowe – 11 km, − drogi powiatowe – 26,7 km, − drogi lokalne miejskie – 52 km, − drogi wewnętrzne osiedlowe – 2 km.

Dyrekcja Okręgowa Dróg Publicznych w Rzeszowie – Delegatura w Sanoku zarządza drogami krajowymi nr 28 Zator – Medyka oraz 84 Sanok – Lesko – Ustrzyki Dolne – granica państwa. Łączna długość obu dróg wynosi około 11 km.

Na utrzymaniu miasta znajdują się 152 ulice o łącznej długości 52 km. Wysiłek miasta w zakresie infrastruktury drogowej ukierunkowany jest na: − utrzymanie bieżące dróg i mostów oraz poprawę nawierzchni ulic i placów, − oznaczenia organizacji ruchu drogowego i poprawę stanu bezpieczeństwa obiektów

mostowych oraz ich remont, − modernizację i remont kapitalny ulic, − budowę nowych ulic.

Potrzeby miasta w zakresie infrastruktury drogowej wielokrotnie przewyższają możliwości finansowe samorządu. W pierwszej kolejności prowadzi się roboty na tych ulicach, których stan nie odpowiada kryteriom ulic miejskich, z uwzględnieniem ich pełnego uzbrojenia. Najgorsza sytuacja pod tym względem jest w dzielnicach: Dąbrówka, Olchowce, Posada, gdzie zdecydowana większość dróg ma nawierzchnię z płyt drogowych lub żwirową.

Choć w latach 1995-98 w związku z reformą samorządową zmieniły się zasady podporządkowania i zarządzania infrastrukturą drogową, jej główne problemy pozostały bez zmian.

Komunikacja PKP Przez teren miasta Sanoka przebiega normalnotorowa linia kolejowa łącząca Stróże z Zagórzem, oddana do eksploatacji w 1884 roku. Linia kolejowa o znaczeniu lokalnym jest jednotorowa, niezelektryfikowana. W głównej mierze zabezpiecza obsługę ruchu turystycznego zmierzającego w rejon Bieszczadów. Na terenie Sanoka zlokalizowane są dwa przystanki kolejowe: Sanok-Dąbrówka i Sanok Miasto oraz jedna stacja pasażerska. Stacja pasażerska łączy się ze stacją towarowo-przeładunkową, która nie posiada na stałe zamontowanych urządzeń rozładunkowych. Stacja



26

towarowo-przeładunkowa w głównej mierze wykorzystywana jest do obsługi dostaw dla sanockiego przemysłu, materiałów sypkich dla drogownictwa oraz dostaw węgla dla ciepłownictwa. Sanok posiada bezpośrednie połączenie kolejowe z Warszawą, Krakowem, Katowicami, Łodzią, Jasłem, Krosnem, Chyrowem na Ukrainie oraz Humennem na Słowacji.

Komunikacja autobusowa pozamiejska W Sanoku znajduje się oddział PKS, który zabezpiecza połączenia komunikacji autobusowej z ościennymi gminami oraz zapewnia bezpośrednią łączność autobusową z Rzeszowem, Krakowem, Gliwicami, Lublinem, Nowym Sączem, Krosnem oraz sąsiadującymi miastami. Przewoźnik jest jedynym zorganizowanym zakładem przewozowym zabezpieczającym ruch turystyczny na terenie Bieszczadów i Pogórza. Przedsiębiorstwo posiada 113 autobusów oraz własną bazę obsługowo-naprawczą. Na terenie miasta Sanoka jest zlokalizowany dworzec autobusowy PKS. Dodatkowo dla obsługi ruchu pasażerskiego na terenie gminy zlokalizowanych jest 14 przystanków autobusowych. Polityka miasta w stosunku do autobusowej komunikacji międzymiastowej winna ograniczać się do zagadnień organizacji i koordynacji komunikacyjnej obsługi miasta.

Wodoci ągi Źródłem zaopatrzenia w wodę miasta Sanoka oraz gmin Sanok i Zagórz jest rzeka San. Woda jest pobierana z dwóch ujęć. Są to ujęcia powierzchniowe o procesie technologicznym składającym się z osadzania, koagulacji, filtrowania i chlorowania. Ujęcie wody w Zasławiu o wydajności około 100 l/s budowane było w latach 1972-1974, a modernizowane w 1984-1985. Natomiast Stacja Uzdatniania Wody w Trepczy pochodzi z roku 1934, jej wydajność po wielu modernizacjach wynosi maksymalnie 180 l/s. Dobowa zdolność produkcyjna ujęć wynosi 23 000 m3. Na terenie obszaru zasilanego z ujęcia w Zasławiu i Trepczy z uwagi na niewystarczające ciśnienie w sieci miejskiej, związane z ukształtowaniem terenu, znajdują się 4 hydrofornie strefowe, przepompownia wody i 2 zbiorniki wody czystej. Mieszkańcy korzystający z wodociągu miejskiego stanowią około 88% ogólnej ich liczby. Zużycie wody w przeliczeniu na 1 mieszkańca wynosi obecnie 110 l/Mxd, natomiast np. w roku 1990– 240 l/Mxd. W Niemczech przykładowo 140 l/Mxd. W ciągu ostatnich 5 lat zauważalny jest w Polsce spadek zużycia wody nawet do 65%.

Sieć kanalizacyjna Generalnie ścieki sanitarne z terenu miasta Sanoka odprowadzane są do oczyszczalni ścieków w Trepczy, natomiast wody opadowe do przebiegających przez miasto cieków wodnych oraz do rzeki San. Na terenie miasta występują również rejony z kanalizacją ogólnospławną.

System kanalizacji sanitarnej oparty jest na trzech głównych kolektorach sanitarnych „A”, „B” i „C”, odprowadzających ścieki z terenu miasta.

Łączna długość kanalizacji sanitarnej wynosi około 64 km. Na sieci wybudowane są dwie przepompownie ścieków w Olchowcach i przy ul. Okrzei, umożliwiające odprowadzanie ścieków z terenów niżej położonych w stosunku do istniejącej kanalizacji.



27

Tabela 20. Wodociągi i kanalizacja

Miasto Sieć w km Połączenia prowadzące

do budynków mieszkalnych

Zużycie wody z wodociągów w gospodarstwach

domowych wodociągowa

rozdzielcza kanaliza-

cyjna wodociągo-

we kanaliza-

cyjne w dam3 na 1

mieszkań- ca w m 3

Brzozów 18,1 5,1 716 256 156,7 20,0 Dębica 79,7 74,4 3208 1644 1578,7 32,1 Jarosław 89,7 67,8 3706 1512 1580,8 37,7 Jasło 45,6 59,1 2191 1868 1203,3 30,8 Krosno Lesko 7,0 17,4 297 360 164,6 24,3 Mielec 137,8 98,6 4310 3677 2629,5 40,8 Sanok 65,4 63,9 2670 565 1323,0 31,8 Ustrzyki Dolne 12,4 11,2 538 351 324,6 31,4 Źródło: US Rzeszów 2000 Miasto Sanok posiada oczyszczalnię mechaniczno-biologiczną zlokalizowaną w Trepczy o przepustowości 17 105 m3/d, oddaną do eksploatacji w 1993 roku. W chwili obecnej oczyszczalnia pracuje prawidłowo, osiągając stopień redukcji zanieczyszczeń 94%. Stopień obciążenia ściekami w okresie bezdeszczowym wynosi 60%. Natomiast w czasie opadów ilość ścieków wzrasta o 100%, co uniemożliwia prawidłowe oczyszczanie ścieków.

Oczyszczanie miasta

Działalność porządkowo-sanitarną na terenie miasta Sanok prowadzona jest przez Sanockie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. oraz przez firmy prywatne. Firmy prywatne oczyszczają latem i zimą wyznaczone place i chodniki. Pozostałe prace wykonywane przez SPGK Sp. z o.o. to: − oczyszczanie letnie – mechaniczne zamiatanie ulic i placów o powierzchni 220 000 m2

- oczyszczanie zimowe – zwalczanie skutków zimy poprzez odśnieżanie oraz posypywanie nawierzchni jezdni piaskiem na długości 60 km.

- codzienne opróżnianie koszy ulicznych w ilości 335 szt.

Na terenie miasta wdraża się system selektywnego wywozu nieczystości. Zorganizowano 27 punktów wyposażonych w trzy pojemniki do zbiórki makulatury, stłuczki szklanej białej i kolorowej.

Energetyka

Zaopatrzenie w energię elektryczną gospodarstw komunalnych oraz zakładów przemysłowych i usługowych następuje poprzez urządzenia Zakładu Energetycznego w Rzeszowie. Zasilanie urządzeń odbywa się poprzez 178 km linii napowietrznych i kablowych z tego: − linie napowietrzne stanowią 43%



28

− kable podziemne 57% Zużycie energii na jednego mieszkańca wynosi 697 kWh/rok: − na odbiorcę 1894 kWh/h, − liczba rozdzielczych punktów zasilających GPZ – 2 − liczba stacji transformatorowych PZ – 105 − ilość rozdzielni sieciowych RS – 1 − liczba awarii sieci na 1 km w ciągu roku wynosi 2,14 − przeciętny czas trwania awarii wynosi 2,88 ha.

Ocenia się, że dla poprawy stabilności napięcia na odbiornikach energii, a także stworzenia możliwości zasilania nowych odbiorców należy wybudować 8 nowych stacji transformatorowych przy ulicach: Mokrej, Głowackiego i Płowieckiej – po 2 sztuki oraz Konopnickiej i w Glinicach po 1 sztuce.

Ciepłownictwo Dostawy centralnego ogrzewania i ciepłej wody użytkowej zapewnia w mieście Sanockie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. Zadania te w ramach przedsiębiorstwa wykonuje wydzielony Zakład Ciepłowniczy, w którego eksploatacji znajdują się: źródło ciepła, sieci przesyłowe i węzły ciepłownicze. Głównym źródłem ciepła dla mieszkalnictwa jest Kotłownia Miejska, zaopatrująca w ciepło osiedla Słowackiego, Wójtowstwo i Błonie. Moc zainstalowana w kotłowni miejskiej wynosi 46,8 MW. Oprócz kotłowni centralnej zakład ciepłowniczy eksploatuje 5 kotłowni lokalnych zaopatrujących od 1-4 bloków mieszkalnych. Osiedle mieszkaniowe oraz obiekty szkolne i usługowe w dzielnicy Robotnicza ogrzewane są za pośrednictwem sieci centralnego ogrzewania zasilanej z kotłowni STOMIL. Moc zainstalowana w kotłowni na potrzeby tego osiedla wynosi 7,6 MW. Węzły ciepłownicze typu Jad wymagają gruntownego procesu modernizacyjnego. W latach 1995-98, w zakresie systemu ciepłowniczego wybudowano nowe wymiennikownie przy ulicach Sobieskiego i Zamkowej, zmodernizowano kolejną przy ul. 1. Armii Wojska Polskiego oraz prowadzono modernizacje rur ciepłowniczych w Centrum a także na osiedlach Traugutta i Błonie.

Gazyfikacja Sanok obsługiwany jest przez sieć gazową niskiego i średniego ciśnienia. Długość sieci średniego ciśnienia wynosi 107,5 km, niskiego – 54,4 km. Rozdzielnia gazu obsługuje 11 580 odbiorców w tym komunalnych 11 180. Liczbę odbiorców gazu płynnego na terenie Sanoka szacuje się na 50. Wszystkie dzielnice miasta są zaopatrzone w sieci gazowe.

Telekomunikacja Wg danych na 31. 12. 1998 roku w mieście było 18 432 numery telefoniczne. W przeliczeniu na 1000 mieszkańców dało to średnią 443,39. Jest to wynik znacznie powyżej średniej wojewódzkiej wynoszącej w miastach 272,3 na 1000 osób. Podobnie jak w całym kraju, w Sanoku rozwija się telefonia komórkowa. Miasto jest w zasięgu wszystkich największych operatorów.



29

Tabela 21. Standardowe i telefoniczne łącza główne 1999 - stan z 31 XII

Miasto W liczbach bezwzględnych Na 1000 ludności

Brzozów 2 102 265,3 Dębica 14 820 301,2 Jarosław 11 185 267,3 Jasło 11 267 289,6 Krosno 15 302 311,0 Lesko 1 753 257,7 Mielec 20 103 311,9 Sanok 18 432 443,4 Ustrzyki Dolne 2 767 267,8 Źródło: US Rzeszów 2000



30

6. KULTURA I TURYSTYKA

Kultura

Instytucjami, które mogą prowadzić działalność kulturalną i artystyczną na terenie miasta Sanoka, są: szkoły podstawowe i średnie, domy kultury, muzea, biblioteki, kina i media. Domy kultury W Sanoku działają 4 domy kultury. − Sanocki Dom Kultury (finansowany ze środków miasta), − Młodzieżowy Dom Kultury (finansowany ze środków powiatu), − Osiedlowy Dom Kultury „Gagatek”, − Osiedlowy Dom Kultury „Puchatek”. Osiedlowe domy kultury są placówkami Sanockiej Spółdzielni Mieszkaniowej, która finansuje ich działalność bieżącą. Domy kultury kierują swoją ofertę głównie do dzieci w wieku szkolnym. Największe imprezy kulturalne w mieście: − Festiwal Muzyki Wokalnej im. Adama Didura (odbywa się w październiku), − „Collage Teatralny” organizowany przez Sanocki Dom Kultury, − Sanockie Spotkania Gitarowe (kwiecień organizowane naprzemiennie) i Akordeonowe

organizowane przez Państwową Szkołę Muzyczną, − „Jarmark Folklorystyczny” (czerwiec), − Festiwal folklorystyczny „Na Pograniczach” (sierpień) organizowany przez Muzeum

Budownictwa Ludowego, − Wielodniowym świętem całego miasta są „Dni Sanoka” przypadające na połowę czerwca

na które składają się różnorodne imprezy organizowane przez sanockie instytucje i organizacje.

Muzea Najbardziej znaną atrakcją turystyczną Sanoka jest Muzeum Budownictwa Ludowego – Skansen. Obecnie prezentuje około 120 obiektów drewnianej architektury sakralnej i świeckiej, w tym kościół z Bączala Dolnego (1667), cerkiew z Grąziowej (1731), Rosolina (1750) i w charakterze obiektu filialnego – najstarszą drewnianą cerkiew w Polsce (z 1510 r.) w Uluczu. Placówka jest finansowana z funduszy województwa.

Muzeum Historyczne dysponuje trzema budynkami. Najważniejszym z nich jest Zamek, poddany w ostatnich latach gruntownemu remontowi. Placówka prezentuje m.in. zbiory ikon karpackich, ceramiki pokuckiej, malarstwa Z. Beksińskiego, sztuki współczesnej, zbiory archeologiczne z terenu Sanoka i okolicy oraz łacińską sztukę sakralną. Muzeum Historyczne utrzymywane jest przez Starostwo Powiatowe. Biblioteki W Sanoku funkcjonują dwie biblioteki: Miejska Biblioteka Publiczna i Biblioteka Pedagogiczna, finansowana przez Starostwo Powiatowe. Łączna wielkość księgozbioru jest szacowana na około 161 100 woluminów.



31

Kina

W mieście działają dwa kina: przy Sanockim Domu Kultury (sala kinowa na 320 osób) i kino „Pokój” (w zabytkowym budynku „Sokoła”) wymagające remontu i zainstalowania nowej aparatury.

W latach 1995–99 liczba placówek kulturalnych w mieście nie uległa zmianie.

Pomimo skromnych funduszy starają się one rozszerzać swoją ofertę.

Media W mieście działają następujące media lokalne: − Radio Bieszczady, − Telewizja Kablowa, − „Tygodnik Sanocki” (organ samorządowy), − TV regionalna, − „Głos Ziemi Sanockiej” (tygodnik).

Sport Sanok dysponuje obiektami sportowymi umożliwiającymi uprawianie różnych

dyscyplin sportowych. Największym z nich jest Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji. W jego skład wchodzi: sztuczny tor jazdy szybkiej na lodzie, zespół basenów kąpielowych, hotel, schronisko, kemping, stadion sportowy z zapleczem technicznym. W centrum miasta funkcjonuje również kryte lodowisko sztuczne, użytkowane przez klub hokejowy „SKH Sanok”. Przy ul. Stróżowskiej znajduje się stadion sportowy ZKS „STAL-HERB Sanok” oraz hala sportowa Zespołu Szkół Technicznych. Latem można korzystać z kąpielisk na Sanie. Zimą w pobliskim Karlikowie czynny jest wyciąg narciarski.

Instytucjami, które na terenie Sanoka mogą prowadzić działalność w zakresie sportu i rekreacji, są: − szkoły podstawowe, − szkoły średnie, − kluby sportowe, − Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji.

Zabytki Do najcenniejszych zabytków Sanoka należą: − gotycki zamek kazimierzowski przebudowany w latach 1523-24 na styl renesansowy, − katedralna cerkiew prawosławna pw. św. Trójcy z 1784r., − budynek tzw. Zajazdu z 1780 r., − kościół i klasztor oo. Franciszkanów z lat 1632-40, barokowy, później przebudowany, − ratusz miejski z XVIII w., przebudowywany w późniejszych latach, − budynek Starostwa z XIX w., obecnie UM, na fasadzie herb ziemi sanockiej,



32

− kościół farny pw. Przemienienia Pańskiego z lat 1874-87, zbudowany po pożarze poprzedniej starszej budowli,

− dom mansjonarzy z XVIII w., − XVIII i XIX wieczna, zabudowa mieszczańska starówki, − secesyjna willa rodziny Zaleskich – XIX w., − drewniana cerkiew greckokatolicka (obecnie kościół rzymskokatolicki) z 1844 r.



33

7. ANALIZA SWOT Analiza SWOT – mocnych i słabych stron, szans i zagrożeń miasta Sanok została opracowana w wyniku prac prowadzonych przez władze miasta. Analiza dotyczy sytuacji, w jakiej obecnie znajduje się miasto, pozwala sformułować koncepcję rozwoju ekonomicznego poprzez zinwentaryzowanie istniejących zasobów.

Mocne strony Słabe strony 8 Dominująca pozycja miasta w

mikroregionie, wzmocniona siedzibą starostwa, 8 Położenie nad Sanem, na obrzeżu

Bieszczadów, przy głównej trasie z kierunku Krakowa i Warszawy, 8 Aktywność kulturalna i sportowa, 8 Obecność organizacji okołobiznesowych, 8 Atrakcyjny dla inwestorów rynek pracy, 8 Różnorodność branżowa gospodarki, 8 Zasoby krajobrazowe i przyrodnicze, 8 Wysoki udział dochodów własnych w

dochodach ogółem 8 Wzrost wskaźnika wydatków

inwestycyjnych, 8 Dobrze zorganizowana sieć szkolnictwa, z

wysokokwalifikowaną kadrą pedagogiczną, 8 Dobre wyposażenie szkół podstawowych i

przedszkoli w sprzęt komputerowy i pomoce dydaktyczne, 8 Stabilizujące się wskaźniki demograficzne, 8 Dobrze rozbudowana sieć infrastruktury

technicznej, 8 Łatwość uzyskania mieszkania w obrocie

wtórnym, 8 Możliwość pozyskania uzbrojonych

terenów budowlanych, 8 Największa w Polsce kolekcja ikon

karpackich, skansen oraz ekspozycja malarstwa Z. Beksińskiego.

8 Peryferyjne położenie miasta w skali Polski, 8 Układ komunikacyjny miasta, brak

obwodnicy i parkingów, 8 Stan techniczny sieci infrastruktury

miejskiej, 8 Brak tranzytowych połączeń w ruchu

komunikacyjnym, 8 Stan czystości wód powierzchniowych, 8 Lokalizacja uciążliwych zakładów

przemysłowych wzdłuż rzeki, 8 Wzrost ilości odpadów komunalnych w

stosunku do możliwości ich składowania i utylizacji, 8 Zły stan techniczny większości obiektów

sportowych i kulturalnych, 8 Niski poziom dochodów mieszkańców, 8 Niski wskaźnik przedsiębiorczości, 8 Wzrost udziału kredytów w przychodach

ogółem, 8 Niedostosowanie szkolnictwa

zawodowego do potrzeb gospodarki regionalnej, 8 Znikoma liczba inwestycji w

budownictwie wielorodzinnym, 8 Brak socjalnych lokali mieszkalnych i

utrudnienia w zamianach mieszkań, 8 Brak informacji turystycznej w językach

obcych i przewodników po mieście, 8 Brak bazy noclegowej i gastronomicznej, 8 Brak tras zjazdowych dla narciarstwa.



34

Szanse Zagrożenia

8 Bliskość dróg tranzytowych, 8 Dostępność środków wspomagających

finanse samorządowe w tym kredytów preferencyjnych, 8 Tendencje rozwojowe w niektórych

sektorach gospodarki, 8 Zmiana struktury szkolnictwa zawodowego

i średniego, 8 Rozwój Rzeszowa - ośrodka

akademickiego, 8 Powołanie wyższej szkoły zawodowej, 8 Otwarcie ruchu kolejowego i drogowego na

Słowację i Ukrainę, 8 Współpraca partnerska z miastami Europy

Zachodniej, 8 Rozwój usług turystycznych, sieci szlaków

turystycznych (pieszych, rowerowych i narciarskich) w okolicach miasta, 8 Informacja i promocja atrakcji miasta i jego

okolic, udział w międzynarodowych targach turystycznych, 8 Zachęcanie inwestorów miejscowych i

zewnętrznych

8 Pozostawanie Sanoka jako miasta tranzytowego w drodze w Bieszczady i Zalew Soliński, 8 Nadmierne obciążenie dróg zwiększającym

się transportem, 8 Większe koszty energii (strefa

energetyczna) 8 Wzrost bezrobocia, brak nowych miejsc

pracy, 8 Odpływ z miasta ludzi wykształconych, 8 Wzrost zanieczyszczenia środowiska, 8 Opóźnienia w gospodarce ściekowej w

gminach powyżej Sanoka, 8 Ograniczone środki kapitałowe, 8 Brak łatwo dostępnych kredytów

preferencyjnych na cele mieszkaniowe i remonty, 8 Silna konkurencja innych turystycznych

ośrodków górskich w Polsce, 8 Brak oferty o charakterze regionalnym.



35



36



37

II. PLAN STRATEGICZNY ROZWOJU MIASTA SANOK

1. ZAŁOŻENIA OGÓLNE Ustawa o samorządzie terytorialnym z 8 marca 1991 roku nie narzuca obowiązku opracowania i realizacji strategii rozwoju, jednak wymogi skutecznego działania wymuszają na władzach gminnych sięganie po ten instrument zarządzania.

Niniejsza strategia opracowana została na podstawie raportu diagnostycznego oraz analizy słabych i mocnych stron miasta, które pozwoliły na określenie jego problemów, ich zweryfikowanie i wypracowanie stosownych rozwiązań z uwzględnieniem szans rozwojowych. W planie strategicznym wzięto pod uwagę priorytety zawarte w „Strategii województwa podkarpackiego” oraz priorytety PHARE 2000.

Rysunek 1. Logiczna struktura strategii

ZADANIA REALIZACYJNE

CELE STRATEGICZNE DLA KAŻDEGO Z OBSZARÓW

OBSZARY STRATEGICZNE

MISJA

PROJEKT PROJEKT PROJEKT



38

Struktura części planistycznej została wypracowana na zasadzie „od ogółu do szczegółu”. W pierwszej kolejności opracowano misję miasta. W misji wskazano obszary, w których powinna być realizowana strategia, natomiast w każdym z obszarów cele, których realizacja doprowadzi do wypełnienia misji. Realizacja celów możliwa jest tylko poprzez wykonywanie zaplanowanych zadań realizacyjnych. W fazie wdrażania strategii niezbędne będzie opracowanie i zrealizowanie całego szeregu projektów, szczególnie w przypadku „pojawienia się” specjalnych, celowo zorientowanych programów pomocowych. Dzięki takiej metodologii „Strategia rozwoju miasta Sanoka” staje się świadomym i ukierunkowanym procesem podejmowania decyzji.

2. MISJA MIASTA Misja miasta Sanoka została wypracowana w trakcie debat strategicznych na podstawie wersji wstępnej zaproponowanej przez władze miasta. Misja to opis wizji miasta i głównego pola działań w przyszłości. Koncentruje się ona na istocie rzeczy, dostosowuje kierunki działań do długoterminowych celów, równocześnie pełni funkcje motywacyjne i promocyjne. W trakcie debat uczestnicy odpowiadali na pytania, jakie są najważniejsze problemy miasta, w czym miasto chce być atrakcyjne, dla kogo chce być atrakcyjne i z czego wynika jego wyjątkowość (czym różni się od innych). Uczestnicy stwierdzili, iż najważniejszymi kierunkami rozwoju miasta powinny być przedsiębiorczość i turystyka. Jednocześnie podkreślano, że rozwój ww. dziedzin będzie możliwy tylko przy równoczesnej rozbudowie i modernizacji infrastruktury technicznej. W odpowiedzi na pytanie, kto ma być odbiorcą strategii, wskazywano przede wszystkim mieszkańców. Poniżej przedstawione są wyniki prac, na bazie których wypracowano misję.

Czym różnimy się od innych?

Pozytywnie: 8 dogodnym położeniem geograficznym 8 dużymi walorami przyrodniczymi 8 konfiguracj ą terenu 8 ożywioną działalnością kulturaln ą 8 cennymi zabytkami 8 rozwiniętą bazą przemysłową 8 rozwiniętą bazą sportową 8 wykwalifikowan ą kadrą pracowniczą Negatywnie: 8 złymi połączeniami komunikacyjnymi 8 ucieczką wykształconej młodzieży 8 wysokim bezrobociem – niskimi dochodami 8 brakiem wyższego szkolnictwa zawodowego 8 trudn ą dostępnością komunikacyjną 8 niskim potencjałem lokalnego zbytu 8 brakiem zakładu utylizacji śmieci



39

Dla kogo chcemy być atrakcyjni?

8 dla mieszkańców miasta i powiatu 8 dla młodzieży 8 dla inwestorów 8 dla turystów (tranzytowych i docelowych) 8 dla sąsiadów zagranicznych

W czym chcemy być atrakcyjni?

8 w edukacji (organizacja wyższego szkolnictwa zawodowego) 8 w turystyce 8 w przygotowanych terenach inwestycyjnych 8 w kulturze i sporcie 8 w ekologii 8 w zakresie bezpieczeństwa publicznego 8 w zakresie rozwiązań komunikacyjnych 8 w zakresie estetyki miasta Dalsze prace nad strategią wynikały z misji. Przyjęta społeczna metoda prac przyczyniła się do silniejszej identyfikacji lokalnej społeczności ze strategią i wzrostu świadomości co do jej znaczenia dla miasta Sanoka.

MISJA MIASTA SANOK

Miasto Sanok,

będąc ponadlokalnym centrum administracyjno-gospodarczym i kulturalno-naukowym o bogatej historii, tradycji oraz walorach przyrodniczych, a także z racji swego położenia w pobliżu Bieszczadów i Zalewu Solińskiego, dzięki

zrównoważonemu rozwojowi sprzyjającemu integracji i aktywności ludzkiej zapewnia mieszkańcom wygodę i dostatek oraz przyciąga turystów

i inwestorów.



40

3. OBSZARY I PRIORYTETY ROZWOJU MIASTA Priorytety, cele i kierunki rozwoju miasta Sanoka określono w odniesieniu do

pożądanego charakteru tego miasta, obejmującego pięć współzależnych obszarów strategicznych.

I. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA II. PRZEMYSŁ I PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ III. TURYSTYKA IV. KULTURA, EDUKACJA I SPORT V. EKOLOGIA

Wymienione obszary są ze sobą ściśle powiązane. Realizacja celów lub zadań w

jednym z nich rzutuje pośrednio na cele i zadania przewidziane w innym. Dlatego obszary strategiczne miasta Sanoka powinny być postrzegane całościowo.

Rysunek 2. Obszary strategiczne miasta Sanok

PRZEMYSŁ

I PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ

EKOLOGIA

TURYSTYKA

INFRASTRUKTURA

TECHNICZNA

KULTURA, EDUKACJA

I SPORT



41

4. ZADANIA REALIZACYJNE

ZADANIA: Modernizacja i rozbudowa miejskiego systemu ulic − Opracowanie planów przestrzennych. − Budowa obwodnicy południowej – zbiorczej. − Budowa ulicy wzdłuż torów kolejowych (od ul. Rymanowskiej do ul. Daszyńskiego). − Modernizacja dróg w rejonie Śródmieścia. − Budowa nowych parkingów. Modernizacja i uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej w mieście − Dokończenie kanalizacji miasta. − Lobbing na rzecz uporządkowania górnego dorzecza Sanu przez Stowarzyszenie Gmin

Górnego Sanu. − Budowa sieci wodociągowej. − Odwodnienie skarpy i ulic w Śródmieściu, likwidacja kanalizacji ogólnospławnej. − Współpraca z sąsiednimi gminami w zakresie spraw wodno-kanalizacyjnych. Rewitalizacja i rewaloryzacja Starego Miasta − Rewitalizacja i rewaloryzacja Rynku i ul. 3 Maja. − Zagospodarowanie turystyczne skarpy miejskiej. − Współpraca z powiatem i inspirowanie działań na rzecz odbudowy południowego

skrzydła zamku. − Remonty budynków w strefie ochrony konserwatorskiej. − Zagospodarowanie plomb w śródmieściu.

INFRASTRUKTURA TECHNICZNA

CELE:

1. Modernizacja i rozbudowa miejskiego systemu ulic. 2. Modernizacja i uporządkowanie gospodarki wodnościekowej w mieście. 3. Rewitalizacja i rewaloryzacja Starego Miasta. 4. Uporządkowanie gospodarki energetycznej. 5. Uporządkowanie brzegów Sanu w granicach miasta. 6. Budowa zakładu utylizacji.



42

Uporządkowanie gospodarki energetycznej − Opracowanie założeń programu zaopatrzenia miasta w energię, gaz i ciepło. Uporządkowanie brzegów Sanu w granicach miasta − Uruchomienie wycieczkowej trasy rowerowej między dwoma mostami. − Zwiększenie ilości miejsc do plażowania. − Realizacja koncepcji zagospodarowania Sanu. − Pełne zagospodarowanie „Sosenek” zgodnie z przyjętą koncepcją. − Analiza opracowań z dwóch poprzednich punktów w kontekście zagrożenia powodzią. Budowa zakładu utylizacji − Zbudowanie porozumienia międzygminnego. − Wdrażanie systemu selektywnej zbiórki odpadów.



43

Infrastruktura techniczna stanowi podstawę do realizacji wszystkich funkcji wewnętrznych i zewnętrznych miasta. Rozwinięta i nowoczesna infrastruktura podnosi standard życia mieszkańców, a co za tym idzie – umacnia ich przywiązanie i integrację z miejscem zamieszkania oraz tworzy korzystne warunki dla rozwoju gospodarczego. Ma bowiem podstawowe znaczenie dla lokalizacji podmiotów gospodarczych. Za najważniejsze zadanie w obszarze infrastruktury technicznej uznano modernizację i rozbudowę miejskiego systemu ulic. W strategii zaplanowano m.in. budowę ulicy zbiorczej, modernizację ulic śródmiejskich i budowę parkingów. Realizacja tych zamierzeń nie tylko ułatwi życie mieszkańcom miasta, ale również udrożni miasto. Ułatwi przejazd turystom zmierzającym w Bieszczady i usprawni transport drogowy na linii północ – południe, przyczyniając się tym samym do aktywizacji kontaktów ze Słowacją. Realizacja kolejnych celów, tj.: Uporządkowania gospodarki wodno-ściekowej i energetycznej oraz budowy zakładu utylizacji, będzie wpływać na rozwój turystyki i przedsiębiorczości oraz podniesienie standardu życia mieszkańców. Nie tylko zmniejszy zużycie cennych surowców (np. ropa, gaz), ale również przyczyni się poprzez zmniejszenie wysokości opłat do obniżenia kosztów utrzymania. Będzie to ważne zarówno dla wszystkich przedsiębiorców, a szczególnie dla małych firm. Poprawa stanu środowiska naturalnego, która nastąpi w następstwie realizacji tych celów będzie też sprzyjać rozwojowi turystyki. Konieczna rzeczą jest również naniesienie na nowych Miejskich Planach Zagospodarowania Przestrzennego linii zagrożenia powodziowego wodą 1 %. (Jest to zagrożenie tzw. "wodą stulecia" )

Realizacja zadań przewidzianych w obszarze „Infrastruktura techniczna” będzie mieć

istotny wpływ na inne obszary. Rewitalizacja i rewaloryzacja rynku miejskiego lub modernizacja ulic będzie rzutować na lokalne ożywienie gospodarcze (a więc obszar przedsiębiorczość) i na rozwój turystyki. Budowa zakładu utylizacji i uporządkowanie gospodarki energetycznej wpłynie na realizację celów i zadań z obszaru ekologii. Brak nowoczesnej infrastruktury niewątpliwie hamuje rozwój gospodarczy i społeczny regionu. Problematyka infrastruktury technicznej nabiera szczególnego znaczenia w przypadku miasta Sanoka będącego nie tylko lokalnym ośrodkiem przemysłowym, ale też „lokomotywą” rozwoju całego regionu.

Rewaloryzacja i rewitalizacja Starego Miasta przywróci mu jego poprzednie funkcje. Miasto odzyska centrum godne swego historycznego znaczenia, które przyczyni się nie tylko do zwiększenia wewnętrznej integracji mieszkańców, ale również będzie atrakcją, która może zatrzymać na dłużej turystów tranzytowych.



44

PRZEMYSŁ I PRZEDSI ĘBIORCZO ŚĆ CELE: 1. Opracowanie systemu zachęt do tworzenia małych i średnich przedsiębiorstw. 2. Wsparcie drobnego handlu i usług. 3. Wyznaczenie i zabezpieczenie terenów pod rozwój budownictwa i przedsiębiorczości. ZADANIA: Opracowanie systemu zachęt do tworzenia małych i średnich firm − Prowadzenie motywacyjnej polityki podatkowej − Usuwanie barier, a przede wszystkim maksymalna pomoc ze strony urzędników dla

rozpoczynających inwestycje w mieście − Konsultowanie projektów przepisów lokalnych dotyczących spraw gospodarczych

z samorządem gospodarczym − Prowadzenie zintegrowanych działań promocyjnych polegających na łącznej prezentacji

ofert gospodarczych, kulturalnych i turystycznych w każdej możliwej sytuacji, − Współpraca z powiatem i okolicznymi gminami dla osiągnięcia maksymalnych korzyści

z otwarcia przejścia granicznego w Łupkowie − Dalsze funkcjonowanie dwustronnie korzystnego systemu finansowania remontów lokali

użytkowych oraz rozszerzenie systemu w kierunku uwłaszczenia dzierżawców − Monitoring restrukturyzacji miejscowych zakładów pracy Wsparcie drobnego handlu i usług − Stymulowanie tworzenia właściwej sieci handlowej − Umożliwienie sezonowego funkcjonowania zakładów handlowych i usługowych

w pobliżu obiektów turystycznych, historycznych i innych atrakcyjnych dla turystów − Kierowanie wszelkich informacji i propozycji gospodarczych docierających do Urzędu

Miasta bezpośrednio do przedsiębiorców lub poprzez samorządy gospodarcze − Zmniejszenie obciążeń nakładanych na przedsiębiorców – likwidacja różnic cenowych

dla przedsiębiorców i osób prywatnych (dotyczy ścieków, wody, śmieci itp.) − Zmiany komunikacji wewnątrz miasta – poprawa stanu dróg, lokalizacja nowych

parkingów, ciągi piesze − Współpraca Urzędu Miasta i organizacji okołobiznesowych przy realizacji celów i zadań

strategicznych określonych w strategii − Udział w targach turystycznych i inwestycyjnych



45

Wyznaczenie i zabezpieczenie terenów pod rozwój budownictwa i przedsiębiorczości − Wydzielanie w planach zagospodarowania przestrzennego i uzbrajanie terenów

przeznaczonych pod lokalizację zakładów usługowo-produkcyjnych − Scalanie i uzupełnianie terenów z przeznaczeniem pod budownictwo − Zmniejszanie kazuistyki w miejscowym planie zagospodarowania i usuwanie zbędnych

ograniczeń

Sanok jest od ponad 100 lat tradycyjnym ośrodkiem przemysłowym.

W dzisiejszych realiach ekonomiczno-prawnych władze lokalne nie dysponują instrumentami, za pomocą których mogłyby bezpośrednio wpływać na lokalne zakłady przemysłowe. Mogą jedynie podejmować działania ułatwiające rozwój przedsiębiorczości. W takim też kierunku działają władze Sanoka.

Władze miejskie będą skupiać się na wspomaganiu rozwoju gospodarczego. Działania te będą polegały przede wszystkim na wdrażaniu systemu zachęt do rozpoczynania działalności gospodarczej, wspomaganiu lokalnego handlu i usług oraz wyznaczaniu, a w konkretnych wypadkach również przygotowywaniu terenów pod działalność gospodarczą. Działania te będą prowadzone we współpracy z lokalnym samorządem gospodarczym, co pomoże usprawnić proces np. poprzez likwidację zbędnych ograniczeń administracyjnych wskazywanych przez przedsiębiorców.

Doceniając rolę przemysłu dla miasta, samorząd będzie monitorował procesy zachodzące w największych w mieście zakładach przemysłowych.

Przyjęte założenia mają umożliwi ć osiągnięcie następujących celów:

− zwiększenie liczby małych i średnich podmiotów gospodarczych, czego efektem będzie rozwiązywanie problemów bezrobocia i niskiego poziomu dochodów ludności oraz przełamywanie innych zagrożeń oraz słabych stron miasta, jak np. braki w infrastrukturze społecznej, technicznej, słabe tempo rewitalizacji miasta. Umożliwi to również przynajmniej częściowe uniezależnienie się od koniunktury w określonych gałęziach przemysłu (choć przemysł ulokowany w Sanoku należy uznać za przyszłościowy),

− zwiększenie dynamiki wzrostu liczby małych i średnich przedsiębiorstw, co będzie miało wpływ zarówno na ściąganie do miasta kapitałów krajowych i zagranicznych, jak i na lepsze wykorzystanie posiadanej infrastruktury, doświadczeń i umiejętności oraz kwalifikacji zasobów ludzkich,

− rozwijanie istniejącej bazy przemysłowej poprzez sprowadzenie do miasta nowych inwestorów lub zachęcenie już działających do nowych inwestycji,

− stworzenie warunków dla rozwoju handlu, dystrybucji i usług; rozwój usług bytowych dla mieszkańców z jednej strony zabezpieczy potrzeby, a z drugiej stworzy dodatkowe miejsca pracy.

Strategia przewiduje również zintensyfikowanie współpracy z organizacjami

okołobiznesowymi w celu wykorzystania praktycznych doświadczeń przedsiębiorców i ich zrzeszeń dla ożywienia gospodarczego miasta.



46

CELE: 1. Turystyczne wykorzystanie okolic Sanu i Gór Słonnych. 2. Turystyczne uatrakcyjnianie miasta poprzez budowę miejsc wypoczynku i rekreacji. 3. Promocja miasta - współpraca z władzami powiatu w dziedzinie promocji regionu. Zadania: Turystyczne wykorzystanie okolic Sanu i Gór Słonnych − Organizacja imprez kulturalnych na terenach rekreacyjnych i Skansenu. − Budowa wyciągu narciarskiego. − Zagospodarowanie turystyczne brzegów Sanu i samej rzeki. − Rozwój agroturystyki i kwater prywatnych. − Organizacja spływu kajakowego (możliwość organizacji stałych spływów na trasie Sanok

– Ulucz). − Powołanie wielojęzycznego Centrum Informacji Turystycznej. − Budowa obiektów turystycznych (kolejka gondolowa, tor saneczkowy). − Poprowadzenie atrakcyjnych szlaków rowerowych. Turystyczne uatrakcyjnianie miasta poprzez budowę miejsc wypoczynku i rekreacji − Uporządkowanie zieleni w parku miejskim. Promocja miasta - współpraca z władzami powiatu w dziedzinie promocji regionu − Opracowanie planu promocji miasta. − Współpraca z organizacjami turystycznymi i okołoturystycznymi w zakresie realizacji

zadań określonych w strategii. − Wydanie publikacji albumowych i informacyjnych oraz innych wydawnictw o mieście. − Stworzenie w witrynie internetowej Sanoka Centrum Informacji o Bieszczadach. − Dalszy rozwój współpracy z miastami partnerskimi i pozyskiwanie nowych miast do tej

współpracy. − Organizacja szlaków kulturowych. − Organizacja imprez promocyjnych (m.in. Euro Folk, Dni Sanoka, Święto Gór). − Stworzenie medialnego wizerunku miasta w oparciu o tradycje narodowe i różnorodność

kultur. − Udział w targach promocyjnych pod hasłem "Ziemia Sanocka - Bieszczady".

TURYSTYKA



47

Turystyka została uznana za jedną z największych szans rozwojowych miasta. W

wypadku Sanoka jej rozwój jest związany z lepszym wykorzystanie dziedzictwa kulturowego oraz ze współpracą z gminami powiatu sanockiego i bieszczadzkiego. W tym obszarze sformułowano 3 cele strategiczne.

Celem pierwszym jest „Turystyczne wykorzystanie okolic Sanu i Gór Słonnych” . Ze względu na podział administracyjny może on być zrealizowany jedynie poprzez współpracę z sąsiednimi gminami – szczególnie z gminą wiejską Sanok.

Celem drugim jest Turystyczne uatrakcyjnianie miasta poprzez budowę miejsc wypoczynku i rekreacji. Cel ten jest ściśle powiązany z realizacją zadań i celów z obszaru „Infrastruktura techniczna.” Powodzenie jego realizacji zależy w dużej mierze właśnie od nich

Trzecim celem jest Promocja miasta - współpraca z władzami powiatu w dziedzinie promocji regionu. Podobnie jak w wypadku celu pierwszego, powodzenie zadań wyznaczonych w zakresie promocji będzie w dużej mierze zależne od współpracy z powiatem i sąsiednimi gminami. Jako działania promocyjne proponuje się m.in. udział w targach turystycznych, współpracę z miastami partnerskimi i organizację imprez kulturalnych. Ważna będzie promocja stałych imprez kulturalnych jako atrakcji turystycznych oraz edukacja ludności dla obsługi ruchu turystycznego.

Turystyka jest niewątpliwą szansą dla Sanoka. Ze względu na swój charakter miasto może się stać głównym ośrodkiem usług turystycznych w rejonie Bieszczad, równocześnie promując własne atrakcje (np. Zamek, Skansen).

Ze względu na koszty a przede wszystkim ze względu na spójność procesu promocji koniecznych do promowania walorów turystycznych regionu, niezbędna jest współpraca z sąsiednimi gminami. Ponieważ koszty budowy obiektów rekreacyjnych i turystycznych, znacznie przewyższają nawet wspólne możliwości finansowe miasta i gmin z okolic Sanoka, należy dążyć do pozyskania maksymalnie wielu inwestorów gotowych zainwestować w przemysł turystyczny i poszukiwać zewnętrznych źródeł finansowania własnych inwestycji. Aktywna promocja skierowana do gości oraz potencjalnych inwestorów będzie miała ważne znaczenie dla podniesienia atrakcyjności inwestycyjnej miasta oraz dla jego rozwoju gospodarczego i społecznego, w tym dla rozwoju turystyki.



48

CELE: 1. Rozwój ponadlokalnych instytucji kultury 2. Poszerzanie oferty kulturalno-artystycznej w placówkach oświatowych 3. Rozszerzenie bazy edukacyjnej placówek oświatowych w mieście ZADANIA: Rozwój ponadlokalnych instytucji kultury − Dokończenie remontu i modernizacji Sanockiego Domu Kultury. − Stworzenie odpowiednich warunków dla imprez promujących Sanok (szczególnie dla

Festiwalu Adama Didura). − Wspieranie wydawnictw promujących miasto i okolice. − Współpraca z Muzeum Budownictwa Ludowego i Muzeum Historycznym w zakresie

promocji miasta. − Stworzenie indywidualnego Image miasta i regionu, który wyróżniałby go z innych

regionów turystycznych, decydującego o jego atrakcyjności. Poszerzanie oferty kulturalno-artystycznej w placówkach oświatowych − Włączenie młodzieży szkolnej w proces realizacji strategii. − Stworzenie warunków finansowo-organizacyjnych, do prowadzenia zajęć

pozalekcyjnych. − Wspieranie amatorskiego ruchu artystycznego. − Budowa wielofunkcyjnej hali widowiskowo-sportowej. − Utrzymanie i modernizacja istniejącej bazy sportowej. − Wspieranie i promowanie nauki regionalizmu w szkołach i innych placówkach, w celu

powiększenia wiedzy o historii, kulturze miasta i regionu. Rozszerzenie bazy edukacyjnej placówek oświatowych w mieście − Utworzenie uczelni wyższej o charakterze humanistycznym i euroregionalnym. − Modernizacja infrastruktury oświatowej. − Budowa sali gimnastycznej przy gimnazjum nr 2. − Tworzenie księgozbioru naukowego w Bibliotece Miejskiej na potrzeby uczelni wyższej. − Zakończenie budowy SP w dzielnicy Olchowce.

KULTURA, EDUKACJA I SPORT



49

W tym obszarze skoncentrowano zadania zmierzające do stałego podnoszenia poziomu kształcenia w mieście, połączonego ze stałym wzrostem ilościowym i jakościowym infrastruktury oświatowej. Zwrócono również uwagę na potrzebę utrzymania, unowocześnienia i powiększenia istniejącej bazy sportowo-rekreacyjnej.

Projektowany Rozwój ponadlokalnych instytucji kultury ma na celu ugruntowanie pozycji Sanoka jako regionalnego centrum kulturalno-oświatowego. Sanok już w dniu dzisiejszym dysponuje dość bogatą ofertą kulturalną oraz jest gospodarzem znanych w kraju i za granicą imprez artystycznych.

Miasto we współpracy z gminami, powiatem i samorządem wojewódzkim będzie wspierać instytucje i imprezy kulturalne będące ważnym elementem promocji miasta (oprócz aspektów stricte kulturalnych). Cele Poszerzanie oferty kulturalno-artystycznej w placówkach oświatowych oraz Rozszerzenie bazy edukacyjnej placówek oświatowych w mieście zmierzają do unowocześnienia i podniesienia poziomu kształcenia przy jednoczesnym dostosowaniu jego kierunków do potrzeb rynku pracy. Lokalna społeczność, przykładając dużą wagę do rozwoju edukacji, planuje doprowadzić do powołania w Sanoku wyższej szkoły zawodowej. W tym celu podejmowane są już dziś konkretne kroki, np. gromadzenie księgozbioru na potrzeby tej placówki w Bibliotece Miejskiej. Oprócz problemów lokalnej kultury istotnym problemem dla miasta jest utrzymanie i rozbudowa infrastruktury sportowej. Lokalne kluby nie mają (i w bliskiej przyszłości nie będą mieć) środków na utrzymanie i rozwój własnej bazy, z której mogliby korzystać również mieszkańcy miasta. Dlatego lokalna społeczność doceniająca wagę kultury fizycznej jest zdecydowana sama ponosić dużą część kosztów utrzymywania i funkcjonowania istniejących obiektów sportowych, co znalazło wyraz w zapisach strategii. Mieszkańcy miasta przywiązują dużą wagę do zwiększenia integracji młodzieży z miastem. Dlatego opracowując strategię, zwrócono uwagę na potrzebę zapoznawania młodzieży z założeniami strategii oraz włączenia jej do procesu wdrażania.



50

CELE: 1. Kompleksowe działania na rzecz ochrony środowiska 2. Promocja postaw proekologicznych wśród mieszkańców miasta ZADANIA: Kompleksowe działania na rzecz ochrony środowiska − Zawarcie porozumień z innymi samorządami celem lepszej ochrony środowiska. − Uwzględnienie terenów zielonych w projektach inwestycyjnych. − Współpraca z ośrodkami badawczymi w celu posiadania bieżących informacji o stanie

środowiska naturalnego. Promocja postaw proekologicznych wśród mieszkańców miasta − Edukacja mieszkańców i wskazywanie korzyści płynących z czystego środowiska

naturalnego. − Popularyzacja selektywnej zbiórki odpadów. − Wprowadzenie do programów szkół treści wymienionych w powyższych punktach w

ujęciu (skali) lokalnym. Zagadnienia z zakresu ekologii są ściśle powiązane z problematyką rozwoju turystyki

i infrastruktury technicznej. Skuteczna ochrona przyrody i zachowanie czystego środowiska naturalnego jest jednym z koniecznych warunków rozwoju turystyki.

Pomimo przemysłowego charakteru miasta udało się zachować jego środowisko naturalne w relatywnie dobrym stanie. Cele i zadania określone w obszarze „Ekologia” zmierzają nie tylko do utrzymania poprawnego stanu środowiska, ale również do jego dalszej poprawy. Aby mogły być w pełni skuteczne, konieczne jest nawiązanie współpracy z okolicznymi gminami.

Zaproponowane działania kładą nacisk na edukację ekologiczną mieszkańców, szczególnie młodzieży.

EKOLOGIA



51

5. KIERUNKI ROZWOJU MIASTA SANOK DO 2010 ROKU

Scenariusze i wizje rozwoju Wariant rozwoju miasta został określony na podstawie opinii wygłaszanych podczas debat oraz pisemnych wniosków zgłaszanych przez przedstawicieli społeczności miasta (m.in. organizacje społeczne i samorząd gospodarczy oraz przedstawicieli administracji samorządowej) biorących udział w pracach nad tą strategią. Spośród trzech wariantów: proekologicznego, progospodarczego i pośredniego za najbardziej zgodny z interesem społecznym i ekonomicznym miasta uznano rozwój pośredni, łączący czystość środowiska naturalnego, rozwój turystyki, estetyzację miasta z rozwojem produkcji przemysłowej, rzemieślniczej, handlu, usług, budownictwa, wspieraniem przedsiębiorczości i ściąganiem inwestorów krajowych i zagranicznych.

Wg założeń optymistycznych do 2010 roku w wyniku zwiększenia szans rozwojowych i przełamywania zagrożeń, barier i słabych stron nastąpi szybki postęp w dziedzinie rozwiązywania podstawowych problemów miasta, a w szczególności: • dzięki położeniu geograficznemu miasta, dotychczas zgromadzonemu potencjałowi

gospodarczemu, sieci infrastruktury społecznej, walorom krajobrazowym oraz koncentracji zasobów kulturowych, jak również możliwości napływu kapitałów krajowych i zagranicznych, w wyniku pobudzania przedsiębiorczości we wszystkich dziedzinach społeczno-gospodarczych oraz stabilizacji sytuacji największych lokalnych przedsiębiorstw przy jednoczesnym powstawaniu małych i średnich podmiotów gospodarczych powstaną nowe miejsca pracy, zmniejszy się zjawisko bezrobocia, wzrośnie poziom życia ludności miasta,

• rozwiązane zostaną problemy komunikacyjne w mieście w wyniku zbudowania ulicy zbiorczej i wyprowadzenia ruchu drogowego z centrum miasta, poprawiony zostanie stan techniczny dróg i ulic na terenie miasta,

• uzupełnione zostaną luki w infrastrukturze technicznej, np. w zakresie kanalizacji, uporządkowana zostanie gospodarka energetyczna miasta oraz gospodarka odpadami,

• przyspieszone zostaną prace w zakresie rewitalizacji miasta, a starówka stanie się wizytówką miasta,

• powstaną nowe obiekty infrastruktury społecznej w dziedzinie sportu, rekreacji i kultury i inne zakłady usługowe, nastąpi modernizacja obiektów edukacyjnych i powstanie szkolnictwo wyższe (na poziomie zawodowym),

• system kształcenia dostosowany zostanie do potrzeb rynku pracy, • w wyniku zmiany na lepsze warunków życia oraz powstawania nowych perspektyw dla

młodzieży zahamowany zostanie proces odpływu ludności z miasta, • prowadzona aktywnie promocja miasta doprowadzi do zwiększenia jego atrakcyjności

inwestycyjnej oraz do integracji mieszkańców miasta wokół spraw związanych z rozwiązywaniem jego problemów dla dobra wspólnego.

• pozycja miasta w powiecie sanockim jako lokalnej lokomotywy rozwoju będzie ugruntowana, a jego funkcje i znaczenie w woj. podkarpackim wzrosną.



52

W przeciwieństwie do scenariusza optymistycznego możliwy jest również scenariusz

pesymistyczny rozwoju miasta. Zgodnie z tym scenariuszem największe lokalne firmy nie będą się rozwijać, a tempo powstawania nowych podmiotów będzie wolniejsze od zakładanego, co spowoduje utrzymywanie się dużego bezrobocia i niedostateczny wzrost poziomu życia mieszkańców lub nawet jego obniżenie. Z powodu m.in. braku środków finansowych, inicjatywy i przedsiębiorczości oddalone zostanie w czasie rozwiązywanie problemów komunikacyjnych miasta. Bardzo wolno uzupełniane będą luki w infrastrukturze technicznej i społecznej oraz ochronie środowiska. Procesy rewitalizacji miasta przebiegać będą w sposób mało widoczny dla społeczności miasta i turystów. Jednocześnie pogłębiająca się dezintegracja społeczności miasta uniemożliwi wykorzystanie szans i mocnych stron wynikających z położenia miasta, koncentracji zasobów kulturowych oraz dotychczas zgromadzonego potencjału produkcyjnego i usługowego, a także potencjału intelektualnego, jak również infrastruktury technicznej, społecznej i ekonomicznej. W tej sytuacji dalszy dynamiczny rozwój miasta stanie pod znakiem zapytania. Nie uda się zahamować stałej migracji ludności. Osłabione zostaną podstawowe funkcje i miejsce miasta w powiecie sanockim, woj. podkarpackim i w kraju. W praktyce należy liczyć się ze scenariuszem pośrednim rozwoju, w którym natężenie elementów scenariusza optymistycznego czy pesymistycznego w poszczególnych latach do 2010 roku zależeć będzie ostatecznie od kształtowania się uwarunkowań zewnętrznych oraz wewnętrznych. Na te ostatnie będą miały wpływ działania na rzecz rozwoju miasta prowadzone przez samorząd, podmioty gospodarcze i niegospodarcze oraz mieszkańców miasta.



53

Kierunki rozwojowe potencjałów miasta, w tym komuni kacji, infrastruktury technicznej oraz ochrony środowiska naturalnego i kulturowego Podstawowy kierunek rozwoju komunikacji, infrastruktury technicznej i działań w zakresie ochrony środowiska naturalnego i kulturowego wiąże się z potrzebą doprowadzenia do tego, aby nastąpiło podniesienie jakości życia i zaspokojenie potrzeb bytowych mieszkańców miasta oraz aby powstały warunki do rozwoju działalności gospodarczej, rekreacyjno-wypoczynkowej i turystyki. Zakłada się, że modernizacja systemu komunikacyjnego m.in. poprzez budowę ulicy zbiorczej, przedłużenie dróg publicznych oraz poprawę stanu technicznego dróg i ulic zwiększy atrakcyjność inwestycyjną miasta, zwiększy ruch turystyczny, poprawi jakość i komfort życia mieszkańców oraz zwiększy bezpieczeństwo komunikacyjne. W zakresie rozwoju kanalizacji i wodociągów miasta rozbudowana zostanie sieć kanalizacyjna, tak aby objąć nią dzielnice jeszcze nieskanalizowane. Dla pełnego osiągnięcia zdolności produkcyjnych urządzeń ujęcia wody przewiduje się zakończenie budowy stacji uzdatniania wody. W dziedzinie ciepłownictwa stopniowej modernizacji ulegać będą kotłownie węglowe, posiadające niską sprawność i znajdujące się w złym stanie technicznym. Z uwagi na duże potrzeby mieszkaniowe i niskie dochody części mieszkańców istnieje potrzeba budowy budynków mieszkalnych.

Kierunki rozwoju gospodarczego Rozwój gospodarczy stanowi obecnie i będzie stanowił w przyszłości podstawowy czynnik miastotwórczy i podstawę rozwiązywania problemów społecznych, ekologicznych i infrastrukturalnych. Zakłada się utrzymanie i rozwój w mieście dotychczasowego potencjału produkcyjnego przemysłu i innych działów gospodarki przez przyspieszenie restrukturyzacji technologicznej i organizacyjnej dużych przedsiębiorstw. Przewiduje się również nowe inwestycje w już istniejące firmy. Starania podmiotów gospodarczych będą początkowo koncentrowały się na zapobieganiu upadkowi przedsiębiorstw, a następnie na rozwoju działalności.

Przyjmuje się, że władze miasta podejmować będą maksimum starań, aby stwarzać warunki do rozwoju małych i średnich prywatnych podmiotów gospodarczych, które mogą w sposób elastyczny dostosowywać asortyment swojej produkcji i usług do zmieniającego się popytu, a tym samym łagodzić bezrobocie spowodowane ograniczeniami produkcji w dużych przedsiębiorstwach. Jednocześnie będą one źródłem dochodów budżetu miasta. Zakłada się także rozwój infrastruktury ekonomicznej.



54

Przyszło ściowe funkcje miasta Biorąc pod uwagę prognozowane kierunki rozwoju Sanoka w poszczególnych dziedzinach życia społecznego i gospodarczego, przewiduje się umocnienie pozycji miasta w powiecie i rozwój jego dotychczasowych funkcji oraz wzrost znaczenia w województwie podkarpackim. W szczególności umocnieniu i rozwojowi ulegnie funkcja centrum usług ponadlokalnych (administracja, komunikacja, oświata i ochrona zdrowia oraz wymiar sprawiedliwości) dla powiatu sanockiego, a także regionalnych dla województwa podkarpackiego. Umocnieniu i rozwojowi ulegnie funkcja gospodarcza tego ważnego regionalnego ośrodka przemysłowego w wyniku rozwoju istniejącego potencjału gospodarczego oraz powstawania nowych małych i średnich podmiotów gospodarczych, co będzie związane m.in. z rozwojem infrastruktury ekonomicznej oraz ośrodka handlu. Dynamicznemu rozwojowi ulegnie funkcja turystyczna na skutek działalności promocyjnej miasta, rewitalizacji miasta oraz działalności kulturalnej powiązanej m.in. z turystyką.



55

6. ŚRODKI I SYSTEMY WSPARCIA DZIAŁA Ń STRATEGICZNYCH

Zarządzanie i monitoring strategii

Strategia jest warunkiem koniecznym rozwoju danej jednostki terytorialnej. Sam dokument nie jest jednak jeszcze receptą na sukces. Aby strategia mogła przynieść zaplanowane efekty, konieczne jest sukcesywne jej wdrażanie, czuwanie nad jej realizacją i kontrolowanie jej przebiegu, co wymaga spełnienia trzech postulatów: partnerstwa, planowania i kierowania. Partnerstwo Właściwy proces wdrażania strategii wymaga połączenia wysiłków wielu instytucji, organizacji i osób, podobnie jak miało to miejsce w procesie jej tworzenia. Przedkładana strategia jest „własnością” społeczności lokalnej – dla niej przede wszystkim była opracowywana. Udział lokalnych liderów i lokalnej społeczności będzie czynnikiem wspierającym procesy implementacyjne. Zasadnicza odpowiedzialność w tej kwestii spoczywa jednak na Urzędzie Miasta – organie powołanym, między innymi, do realizacji polityki rozwojowej. Niezwykle istotne jest partnerstwo ponadlokalne, które winno wyrażać się we współpracy samorządów gmin sąsiednich oraz instytucji powiatowych i wojewódzkich.

Zadania do realizacji zawarte w „Strategii rozwoju miasta Sanok” są adekwatne do zadań przewidzianych w ustawie o samorządzie terytorialnym. Ze względu na zasięg oddziaływania dzielą się na dwie grupy rodzajowe:

• gminne, mieszczące się w kompetencjach gminy • ponadgminne, wychodzące poza ustawowe kompetencje gminy, możliwe do realizacji

przy współudziale gmin sąsiednich, równocześnie wymagające zaangażowania władz regionalnych

Taki rozkład zadań strategicznych sprzyja określeniu partnerów realizacyjnych.

W pierwszej grupie zadań autorzy sugerują, aby odpowiedzialność spoczywała głównie na władzach miasta na zasadach współpracy doraźnej pomiędzy określonymi służbami. Zadania gminne powinny być wdrażane przy wykorzystaniu środków budżetowych i pozyskanych środków pozabudżetowych. Druga grupa wymaga pomocy gmin sąsiednich oraz zaangażowania władz regionalnych i legalizowania partnerstwa w ramach możliwych uregulowań prawnych. Mowa tu o powoływaniu związków gminnych i ponadgminnych, co ułatwiałoby zarządzanie finansami określonych projektów. Planowanie

Rozbudowana struktura organizacyjna sprzyja realizacji zadań z wielu dziedzin życia społeczno-gospodarczego, w tym również zadań strategicznych. Koordynacja podejmowanych działań pozostaje w kompetencjach Zarządu Miasta. Zarząd i Burmistrz będą je wykonywać przy pomocy Urzędu Miasta (jak wynika z uregulowań ustawowych), pracownicy nie mają bowiem samoistnych kompetencji, prace wykonują w imieniu i z upoważnienia Zarządu.



56

Zaplanowaniu powinien podlegać, już w momencie przyjęcia założeń, proces monitoringu strategii. Polega on na obserwacji realizacji strategii. Prawidłowo prowadzony, umożliwia stwierdzenie, czy strategia jest właściwie realizowana oraz czy założenia, na których ją oparto, nie uległy zmianie. Pozwala poza tym sprawnie i elastycznie reagować na wszelkie zmiany mogące wpłynąć na procesy wykonawcze. Efektywny monitoring musi spełniać określone wymagania. Najważniejsze z nich to: • oparcie procesów monitoringowych na klarownych kryteriach, które pozwalają na

obiektywną ocenę przebiegu procesu realizacji strategii i zastosowanych instrumentów rozwoju

• dostarczanie podstaw do podejmowania decyzji zarówno w kwestiach bieżących, jak i strategicznych.

Istotną rolę w procesie monitoringu odgrywać będą wydziały odpowiedzialne za obszarowe grupy zadań – zespoły zadaniowe.

Konieczne jest również rejestrowanie, analiza i aktualizacja kluczowych uwarunkowań rozwoju. Ich zmiana może bowiem spowodować konieczność modyfikacji celów przyjętych w strategii oraz wymusić inne sposoby ich realizacji.

Powi ązania ze strategi ą wojewódzk ą i narodow ą

Każda jednostka samorządu terytorialnego ma ustawowo określone zadania, funkcje i kompetencje. Jednak sposób ich realizacji, cele kierunkowe, zadania szczegółowe i przede wszystkim priorytety określa sama, co ma swój wyraz w odpowiednich uchwałach rad gminy, powiatu czy województwa. Przygotowując strategię, należy włączyć się w nurt ogólnych priorytetów i wyzwań. Strategia rozwoju województwa

1 styczna 1999 r. pojawiło się samorządowe województwo, z własnym majątkiem i

budżetem, ukonstytuował się gospodarz województwa – samorząd, którego zadaniem jest stworzenie wizji rozwoju. Dla jej realizacji potrzebna jest polityka regionalna, której podstawą jest strategia. Przygotowanie strategii było pierwszoplanowym zadaniem samorządu województwa. Strategia województwa to koncepcja systemowego działania na rzecz jego rozwoju, określająca także sposoby realizacji zaplanowanych działań.

Dokument „Strategia rozwoju województwa podkarpackiego na lata 2000-2006” został przyjęty 10 kwietnia 2000 roku uchwałą Sejmiku Województwa Podkarpackiego.

W „Strategii..” województwo zostało podzielone na 5 obszarów polityki rozwoju regionalnego. Podział taki wynikał ze specyfiki obszarów tworzących te subregiony. Wymagają one zróżnicowanej interwencji władz publicznych, a co za tym idzie – odmiennego wsparcia finansowego. Powiat sanocki, a wraz z nim miasto Sanok znalazły się w subregionie południowym, zwaloryzowanym jako obszar o dominującym profilu rolniczym. Sanok jest centrum administracyjnym, przemysłowym, oświatowym i kulturalnym dla otaczających go gmin.

Ustalone w dokumencie pola strategiczne, stanowiąc oś strategii, obejmują sześć zasadniczych obszarów aktywności społecznej i gospodarczej, wokół której będzie kształtował się rozwój naszego województwa. Są to: • obszary wiejskie • przedsiębiorczość



57

• infrastruktura • kapitał ludzki • turystyka, kultura i ochrona przyrody • współpraca międzynarodowa. W przedstawionych polach przyjęto następujące priorytety rozwoju: • wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich oraz modernizacja strukturalna rolnictwa • tworzenie warunków dla rozwoju przedsiębiorczości i wzrostu konkurencyjności jako

podstawa rozwoju gospodarczego i przeciwdziałania bezrobociu, rozwój sektora MŚP • modernizacja podstawowego układu komunikacyjnego województwa oraz rozwój

infrastruktury technicznej w zakresie gospodarki wodnej i ochrony środowiska • stworzenie ogólnodostępnego systemu edukacji dla młodzieży i dorosłych, dostosowanie

go do potrzeb i oczekiwań regionu • rozwój zmierzający do podniesienia konkurencyjności oferty turystycznej opartej na

dziedzictwie kulturowym i walorach przyrodniczych i krajobrazowych regionu • rozwój współpracy gospodarczej z Ukrainą, Słowacją oraz współpracy międzynarodowej

z regionami innych krajów. Narodowy plan rozwoju na lata 2000-2006

Reforma administracyjna państwa i proces integracji europejskiej spowodowały jakościową zmianę sytuacji w zakresie programowania rozwoju społeczno-gospodarczego w Polsce. W styczniu 1999 roku, równolegle z reformą administracyjną kraju, zostały uruchomione prace nad sześcioma sektorowymi strategiami: „Narodową strategią zatrudnienia i zasobów ludzkich”, „Narodową strategią rolnictwa i rozwoju terenów wiejskich”, „Narodową strategią rybołówstwa”, „Narodową strategią ochrony środowiska przyrodniczego”, „Narodową strategią transportu” oraz „Narodową strategią rozwoju regionalnego”.

Tych sześć współzależnych strategii będzie podstawą przygotowania przez Ministerstwo Gospodarki „Narodowego planu rozwoju” zawierającego średniookresową strategię rozwoju społeczno-ekonomicznego kraju, która będzie uwzględniała przekroje regionalne w układzie wojewódzkim.

Przygotowanie „Narodowego planu rozwoju” umożliwi wynegocjowanie z Komisją Europejską „Podstaw wsparcia wspólnoty” (Community Support Framework - CSF), dokumentu zawierającego założenia finansowania rozwoju regionalnego Polski w wieloletnim horyzoncie czasowym po osiągnięciu członkostwa w Unii Europejskiej. Jest to bardzo istotny dokument, ponieważ tylko znajdujące się w nim zadania będą mogły być dofinansowane z funduszy UE.

W październiku 1999 r. został przygotowany „Wstępny narodowy plan rozwoju 2000-2002”, którego zadaniem jest rozpoznanie największych różnic rozwojowych pomiędzy Polską a Wspólnotą i określenie na tej podstawie priorytetów rozwoju w dziedzinie spójności społeczno-gospodarczej w okresie przedakcesyjnym. Celem generalnym działań strukturalnych w horyzoncie średnioterminowym, które będą współfinansowane w latach 2000-2002 z zasobów funduszy przedakcesyjnych, jest tworzenie podstaw dla wzmocnienia konkurencyjności gospodarki Polski i poprawa jakości poziomu życia w perspektywie akcesji do Unii Europejskiej. Cele cząstkowe obejmują natomiast zmniejszenie energo- i materiałochłonności gospodarki, poprawę stanu i ochronę środowiska przyrodniczego, modernizację i rozbudowę bazy infrastrukturalnej i technologicznej, wzrost innowacyjności,



58

restrukturyzację rolnictwa i rozwój terenów wiejskich, rozwój małych i średnich przedsiębiorstw, wzmocnienie bazy ekonomicznej regionów, wzrost zatrudnienia i poziomu wykształcenia ludności, prowadzenie działań osłonowych dla regionów opóźnionych gospodarczo oraz przeżywających trudności gospodarcze związane z przebiegiem procesu restrukturyzacji.



59

Rysunek 3. Schemat programowania rozwoju regionalnego w standardach Unii Europejskiej

Projekty Projekty Projekty

Przyjęte w „Strategii rozwoju miasta Sanoka” obszary strategiczne i wynikające

z nich cele zgodne są z założeniami polityki rozwojowej województwa. Oznacza to, że przyjmując „Strategię...”, miasto może liczyć na wsparcie finansowe zarówno władz wojewódzkich, jak i instytucji zarządzających funduszami Unii Europejskiej.

Narodowa strategia rozwoju

transportu

Narodowa strategia rozwoju

regionalnego

Narodowa strategia

zatrudnienia i zasobów ludzkich

Narodowa strategia rolnictwa i rozwoju terenów

wiejskich

Narodowa strategia

rybołówstwa

Narodowa strategia ochrony

środowiska przyrodniczego

Narodowy plan rozwoju

Podstawy wsparcia wspólnoty

(Community Support Framework)

Programy operacyjne (sektorowe)

Programy operacyjne

(wojewódzkie)

Program

operacyjny



60

Priorytety współpracy zewn ętrznej Współpraca lokalna Miasto funkcjonuje w pewnym otoczeniu. Sprawna realizacja podejmowanych działań uwarunkowana jest dobrą współpracą społeczności lokalnej, instytucji, organizacji i liderów. Na terenie Sanoka działa szereg instytucji zaangażowanych od lat w lokalny rozwój, które powinny włączać się, w miarę swoich kompetencji, w realizowanie zadań wynikających z niniejszego dokumentu. Współpraca ponadlokalna Wykonanie wielu zadań wskazanych w tym dokumencie będzie wymagać zaangażowania i współdziałania gmin sąsiednich, samorządu powiatowego oraz wojewódzkiego. Współpraca obejmować powinna rady i zarządy gmin oraz związki gmin i ich stowarzyszenia. Wspólne zadania samorządów gmin i samorządów powiatu to m.in.: • rozbudowa dróg • edukacja − szkoły ponadpodstawowe • pomoc społeczna • przygotowanie terenów inwestycyjnych • bezrobocie • bezpieczeństwo publiczne. Współpraca służyć powinna wspólnemu opracowaniu projektów, wymianie doświadczeń i tworzeniu grup lobbystycznych dla pokonywania problemów. Sanok jako dominujący ośrodek w powiecie powinien pełnić tu rolę inicjatora. Kolejnym ważnym elementem sprzyjającym rozwojowi miasta jest włączenie się w ogólne plany całego regionu podkarpackiego. Podstawowym partnerem w tych działaniach jest Urząd Marszałkowski i Wojewoda. Współpraca ta jest szczególnie istotna, ponieważ miasto zostało włączone do województwa podkarpackiego z terenu byłego województwa krośnieńskiego. Urząd Marszałkowski oraz Wojewoda w najbliższych latach będą znaczącymi pośrednikami w przekazywaniu środków pomocowych oraz uczestnikami procesów decyzyjnych w toku wyboru aplikacji. Na forum krajowym warto zadbać o stałe kontakty z parlamentarzystami reprezentującymi Podkarpacie, szczególnie zaś okręgi wyborcze powiązane z miastem. Formą współpracy może być uczestnictwo posłów i senatorów w obradach Rady Miasta poświęconych problematyce pozostającej w kręgu ich szczególnego zainteresowania. Współpraca zagraniczna Miasto nie jest samodzielnym uczestnikiem współpracy międzynarodowej. Przyjęte priorytety kontaktów zagranicznych powinny być zgodne z założeniami ogólnokrajowymi i nie powinny odbiegać od priorytetów województwa. Przy wyborze partnerów zagranicznych należy brać pod uwagę wiele aspektów, m.in. korzyści dla realizacji strategii rozwoju, związki gospodarcze i kulturowe, dotychczasową współpracę regionu, wymianę młodzieży, inwestorów lokujących kapitał na terenie miasta.



61

Podstawowymi partnerami współpracy powinny zostać kraje położone najbliżej (Ukraina, Słowacja), kraje z funkcjonującymi związkami gospodarczymi i kulturowymi oraz kraje Unii Europejskiej, w kontekście przyszłego członkostwa Polski. W wielu projektach zgłaszanych bezpośrednio do UE wykazanie długoletnich kontaktów i współpracy z partnerami zagranicznymi jest warunkiem koniecznym uzyskania środków finansowych. Zabezpieczenie finansowe realizacji zadań

Niezależnie od działalności organizacyjnej realizacja zadań wynikających ze strategii wymagać będzie wyasygnowania na te zadania odpowiednich środków finansowych. Zakłada się, iż źródłem ich będą: • środki własne budżetowe na realizację zadań własnych gminy pozyskane w wyniku

prowadzenia przez Zarząd Miasta aktywnej polityki finansowej i podatkowej zgodnie z zasadą koncentracji środków finansowych i ograniczania liczby realizowanych inwestycji

• zaciągane przez Zarząd Miasta kredyty bankowe na realizację określonych celów i inwestycji

• subwencje i dotacje z budżetu państwa • dotacje i fundusze celowe rządowych i pozarządowych programów pomocowych,

instytucji wspomagających rozwój przedsiębiorczości i infrastruktury technicznej oraz ochrony środowiska

• zyski z działalności statutowej i gospodarczej • składki i zbiórki publiczne • odsetki z kont i rachunków bankowych • środki własne ludności • inne środki przewidziane prawem

Realizacja celów i zadań zawartych w „Strategii” będzie finansowana częściowo (w miarę możliwości) ze środków budżetu miasta, które będą przeznaczone na określone dziedziny działalności społeczno-gospodarczej i zadania wg decyzji samorządu. Jednocześnie samorząd będzie musiał podjąć bardzo aktywne starania i działania na rzecz pozyskania środków finansowych z zewnątrz, w tym subwencji, dotacji z budżetu państwa, środków z agencji, fundacji i różnego rodzaju funduszy przeznaczonych na rzecz np. ochrony środowiska oraz pobudzania przedsiębiorczości i rozwoju małych i średnich firm prywatnych. Jest to szczególnie ważne, gdyż miasto dotychczas korzystało z pomocy tych instytucji w niewielkim zakresie. Ważnymi instrumentami samorządu w zakresie tworzenia lepszych warunków rozwoju przedsiębiorczości winny być m.in.: operacje podatkowe, a w tym rozkładanie spłaty należności na raty, odraczanie terminów płatności, zaniechanie poboru należnego podatku, zwolnienia z podatku, polityka czynszów, decyzje administracyjne, obligacje itp.



62

SPIS TABEL TABELA 1. PODSTAWOWE DANE O MIEŚCIE SANOK NA TLE POWIATU (31. 12. 99) ....................... 10 TABELA 2. DYNAMIKA LUDNO ŚCI W LATACH 1995-1999...................................................................... 10 TABELA 3. STRUKTURA LUDNOŚCI W LATACH 1995-1998.................................................................... 11 TABELA 4. RUCH NATURALNY LUDNOŚCI W 1999 ROKU ..................................................................... 12 TABELA 5. RUCH NATURALNY LUDNOŚCI W LATACH 1995-1999....................................................... 12 TABELA 6. PRACUJĄCY W GOSPODARCE NARODOWEJ WG SEKCJI EUROPEJSKIEJ

KLASYFIKACJI DZIAŁALNO ŚCI – STAN Z 30.09.1999 R. ................................................................ 14 TABELA 7. LICZBA PRACUJĄCYCH* W LATACH 1995-1998................................................................... 14 TABELA 8. SZKOŁY FUNKCJONUJĄCE NA TERENIE MIASTA SANOK................................................ 17 TABELA 9. ZASOBY MIESZKANIOWE MIASTA SANOK .......................................................................... 18 TABELA 10. WYKAZ MIESZKAŃ WG WIEKU BUDYNKÓW.................................................................... 19 TABELA 11. ZASOBY MIESZKANIOWE ZAMIESZKANE W 1999 R. STAN Z 31. 12. 1999 R. .............. 19 TABELA 12. MIESZKANIA, IZBY I POWIERZCHNIA UŻYTKOWA MIESZKAŃ ODDANYCH DO

UŻYTKU W 1999 R. ................................................................................................................................. 19 TABELA 13. ZASOBY MIESZKANIOWE W LATACH 1995-1999............................................................... 20 TABELA 14. MIESZKANIA ODDANE DO UŻYTKU W LATACH 1995 -1999 ........................................... 20 TABELA 15. SZPITALE ORAZ ZAKŁADY AMBULATORYJNE OPIEKI ZDROWOTNEJ CYWILNEJ

SŁUŻBY .................................................................................................................................................... 21 TABELA 16. PRACOWNICY MEDYCZNI SŁUŻBY ZDROWIA.................................................................. 21 TABELA 17. JEDNOSTKI ORGANIZACYJNE ZAREJESTROWANE W GMINIE W SYSTEMIE REGON

WEDŁUG FORM WŁASNOŚCI .............................................................................................................. 22 TABELA 18. PODMIOTY GOSPODARKI NARODOWEJ ZAREJESTROWANE W REJESTRZE REGON WG

WYBRANYCH SEKCJI W 1999 ROKU......................................................................................................22 TABELA 19. PODSTAWOWE WSKAŹNIKI DOTYCZĄCE GOSPODARKI ............................................... 24 TABELA 20. WODOCIĄGI I KANALIZACJA ................................................................................................ 27 TABELA 21. STANDARDOWE I TELEFONICZNE ŁĄCZA GŁÓWNE 1999 - STAN Z 31 XII............... 29



63

SPIS WYKRESÓW WYKRES 1. STRUKTURA LUDNOŚCI W LATACH 1995-1998.................................................................. 11 WYKRES 2. RUCH NATURALNY LUDNOŚCI W LATACH 1995-1999...................................................... 13 WYKRES 3. LICZBA PRACUJĄCYCH* W LATACH 1995-1999.................................................................. 15 WYKRES 4. ZASOBY MIESZKANIOWE W LATACH 1995-1999................................................................ 20 WYKRES 5. WSKAŹNIK PRZEDSIĘBIORCZOŚCI – LICZBA PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH NA 1000 LUDNOŚCI.................................................................................................................... 24



64

Załącznik do Strategii

Korzystanie ze środków pomocowych 1

Ważnym narzędziem finansowania działań przewidzianych w strategii będzie zwiększający się dostęp do środków zagranicznej pomocy. Informacja przedstawia dostępne na obszarze województwa podkarpackiego programy o znaczeniu regionalnym. Obejmuje ona programy pomocowe, które w latach 1999-2000 były lub są przygotowywane i wdrażane z bezpośrednim bądź pośrednim udziałem Zarządu Województwa. Z ogólnej informacji przygotowanej przez Zarząd Województwa wyszczególniono najistotniejsze z punktu widzenia obszarów i celów strategicznych miasta Sanoka. Najważniejsze z nich to:

Program Phare - INRED Zasadnicze decyzje dotyczące uruchomienia i lokalizacji wymienionego programu podjęte zostały w 1998 roku, przy czym w roku 1999 w odniesieniu do komponentu inwestycyjnego rozdysponowane zostały oszczędności zaistniałe w wyniku przetargów. Program Phare INRED dysponował łącznym budżetem w kwocie 15 mln. euro i przeznaczony został na realizację 2 komponentów: a) Komponent 01 – Rozwój instytucjonalny makroregionów – kwota 3 mln. euro

(realizowany jest na obszarze 9 województw, w tym Podkarpacia) b) Komponent 02 – inwestycje wspierające rozwój regionu Małopolskiego (województwa:

małopolskie, podkarpackie, świętokrzyskie- kwota 12 mln. euro) Phare 99

Memorandum finansowe dla Programu Phare 99 zostało podpisane pomiędzy Komisją Europejską a Rządem RP w dniu 31 grudnia 1999r. Program ten, o budżecie zakładającym udział środków Phare w wysokości 12,15 mln euro, przewiduje realizację trzech komponentów: a) Rozwój infrastruktury lokalnej – środki zostały rozdzielone b) Pilotażowe przedsięwzięcia rozwoju obszarów wiejskich. c) Przygotowanie Programów Operacyjnych. Pilotażowe przedsięwzięcia rozwoju obszarów wiejskich W ramach tego komponentu województwo podkarpackie winno otrzymać 1,0 mln euro. Finansowaniem objęte zostaną przedsięwzięcia z zakresu: - dywersyfikacji działalności na obszarach wiejskich,

Wsparcie dla sektora prywatnego, małych i średnich przedsiębiorstw, inicjatyw lokalnych w formie dofinansowania przedsięwzięć.

- wdrażania metod produkcji rolnej uwzględniających ochronę środowiska. Bezpośrednie wsparcie dla producentów rolnych, na obszarach charakteryzujących się czystym środowiskiem naturalnym, w rozwijaniu przyjaznych dla środowiska metod produkcji rolnej.

1 Zarząd Województwa Podkarpackiego, Informacja o stanie wdrożenia programów pomocowych na obszarze woj. podkarpackiego, Listopad 2000



65

W odniesieniu do powyższych zadań przy ich wdrażaniu stosowane będą zasady i metodologia analogiczne do przygotowywanych pod kątem Programu SAPARD. Przewiduje się ponadto wykorzystanie przy realizacji Programu budowanych struktur instytucjonalnych dla Programu SAPARD. Działania realizowane w ramach komponentu koordynowane będą przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Brak jest jednak jeszcze szczegółowych informacji co do zasad realizacji przedsięwzięć w ramach cyt. komponentu przy czym winny być one zakończone do końca września 2002r. Phare 2000

Do wymienionego programu zakwalifikowano 5 województw w tym województwo

podkarpackie, dla którego przyznany został limit środków w wysokości 24,5 mln. euro. Należy podkreślić, że program ten przeznaczony jest dla projektów o znaczeniu regionalnym, wpływających na rozwój społeczno-gospodarczy całego województwa. W wyniku żmudnego procesu identyfikacji projektów uwzględniającego wytyczne rządu RP i Komisji Europejskiej, Do wykorzystania pozostają następujące priorytety i programy przedstawione przez Zarząd Województwa.

PRIORYTETY I PROJEKTY WARTO ŚĆ PROJEKTU

W TYM PHARE

Priorytet 1 – Rozwój zasobów ludzkich 5 877 853 4 000 000 Regionalny Program Doskonalenia Kadr 5 877 853 4 000 000 Projekt realizowany będzie na obszarze całego województwa w okresie do połowy 2003 roku. Przewiduje się realizację: - szkoleń i przekwalifikowań dla osób bezrobotnych i zagrożonych bezrobociem, - szkoleń dla kadry i pracowników małych i średnich przedsiębiorstw, - szkoleń dla przedstawicieli gmin i powiatów. Zakłada się, że w wyniku realizacji projektu przeszkolonych zostanie ok. 6 000 osób. Priorytet 2 – Wsparcie dla małych i średnich

przedsiębiorstw 19 126 667 5 120 000

Rozwój sektora wytwórczego oraz wzmocnienie organizacji otoczenia biznesu w województwie podkarpackim

19 126 667 5 120 000

Projekt realizowany będzie na obszarze całego województwa w okresie do połowy 2003 roku. W ramach projektu przewiduje się: - wsparcie dla instytucji otoczenia biznesu, - doradztwo dla małych i średnich przedsiębiorstw, - fundusz dotacji dla małych i średnich przedsiębiorstw. Fundusz dotacji udzielał będzie grantów pokrywających 25% kosztów realizacji zakwalifikowanych projektów. * kwoty podane są w euro

Wg informacji Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej wymienione powyżej

projekty zostały zatwierdzone przez Komitet Zarządzający Phare Komisji Europejskiej w dniu 13.09.2000r. Obecnie oczekuje się na podpisanie memorandum finansowego pomiędzy Rządem RP a Komisją Europejską, a także dokonanie ostatecznych uzgodnień dotyczących



66

zasad wdrażania projektów. O ile to nastąpi do końca br. realizacja wymienionych powyżej projektów będzie mieć miejsce w latach 2001-2003. Phare 2001 O włączeniu województwa podkarpackiego do programu Phare 2001 – Spójność Społeczna i Gospodarcza - Zarząd Województwa został poinformowany w miesiącu lipcu br. Łącznie programem tym objętych zostało 8 województw z globalną kwotą alokacji 120 mln euro. Przyznany limit dotacji dla województwa podkarpackiego wynosi 12,2 mln. euro. Koordynatorem prac przygotowawczych omawianego programu jest Ministerstwo Rozwoju Regionalnego i Budownictwa. Zarząd Województwa został zobowiązany do przedłożenia: - Wojewódzkiego Programu Operacyjnego do omawianego programu, - Propozycji projektów o znaczeniu regionalnym wpływających na zwiększenie spójności

społeczno-gospodarczej całego województwa (o wartości minimalnej wkładu Phare do każdego projektu 2 mln. euro).

Biorąc pod uwagę otrzymane wytyczne i narzucone pilne terminy złożenia szeregu pracochłonnych i kosztownych dokumentów, a także konieczność uwzględnienia projektów przygotowanych w sensie formalno-prawnym do realizacji (bądź poważnie zaawansowanych) - Zarząd Województwa podjął decyzję o wyborze projektów spośród już zgłoszonych do dofinansowania w ramach innych programów (Phare 2000, Phare 99, ISPA, Program Aktywizacji Obszarów Wiejskich Banku Światowego). O powyższej decyzji poinformował zainteresowanych ogłoszeniem prasowym w dzienniku „Nowiny Rzeszowskie” w dniu 1 sierpnia br. W wyniku analizy poszczególnych projektów a także przeprowadzonych dodatkowych rozmów z ich potencjalnymi beneficjantami, dostępne będą następujące propozycje: Podkarpacki Program Rozwoju Kadr – zgłaszającym projekt jest samorząd województwa przy czym jednostką wdrażającą będzie Wojewódzki Urząd Pracy. Projekt będzie realizowany na terenie całego województwa i składa się z 3 następujących podprojektów. 1) Przygotowanie kadr dla sektora turystycznego poprzez wsparcie osób zagrożonych

bezrobociem. 2) Rozwój istniejących kadr sektora turystycznego. 3) Dostosowanie szkolnictwa zawodowego do potrzeb rynku pracy Łączna wartość projektu wynosi 2,727 mln. euro, w tym udział Funduszu Phare 2 mln. euro. Program Aktywizacji Obszarów Wiejskich Banku Światowego W dniu 25 lipca 2000r. została podpisana umowa pomiędzy Rządem RP a Bankiem Światowym, w ramach której Bank udzieli kredytu w wysokości 120 mln USD na realizację wymienionego Programu. Program realizowany będzie na obszarze 16 województw przez okres 4 lat przy czym przewiduje się, że w swej zasadniczej części uruchomiony zostanie w praktyce w 2001r. Nabór projektów będzie dokonywany ponownie. Województwo podkarpackie uwzględnione zostało się w grupie największych beneficjantów Programu z planowanym budżetem w wysokości 12,554 mln euro. Dostępne będą następujące komponenty:



67

Mikropo życzki (realizowany będzie w 5 województwach, w tym w podkarpackim) - mikropożyczki i szkolenia skierowane do istniejących i nowopowstałych przedsiębiorstw

wiejskich oraz jednorazowe dotacje dla istniejących przedsiębiorstw Przekwalifikowanie siły roboczej (realizowany będzie w 7 województwach, w tym w podkarpackim) - program przekwalifikowań oraz badania sondażowe w zakresie problematyki

gospodarczej i rynku pracy Edukacja (realizowany będzie w 7 województwach, w tym w podkarpackim) - poprawa stanu edukacji na obszarach wiejskich poprzez szkolenia nauczycieli,

modernizację obiektów szkolnych, poprawę wyposażenia szkół oraz wspieranie konsolidacji sieci szkół

Budowanie potencjału instytucjonalnego - wdrażanie programów podnoszących efektywność pracy samorządów, szkolenia dla

urzędników oraz badania i analizy, Rozwój infrastruktury na obszarach wiejskich (realizowany będzie na obszarze wszystkich województw). - poprawa zaopatrzenia wsi w wodę, w urządzenia odprowadzania i oczyszczania ścieków,

budowa systemów gospodarki odpadami stałymi, budowa dróg gminnych i powiatowych, Jednostkami uprawnionymi do ubiegania się o dotacje są:

- gminy wiejskie - gminy miejsko-wiejskie z wyłączeniem inwestycji w miastach liczących powyżej 15 tys.

mieszkańców, - uprawnione organy związków miejsko-gminnych - powiaty (w odniesieniu do dróg powiatowych) Na obszarze województwa czynności koordynacyjne związane z wdrażaniem i administrowaniem omawianego programu realizować będzie Wojewódzkie Biuro Wdrażania Programu. Jest to wyodrębniona kilkuosobowa komórka w Urzędzie Marszałkowskim, powstała zgodnie z sugestią Banku Światowego, na mocy decyzji Zarządu Województwa. Oceny merytorycznej projektów dokonywać będzie Regionalny Komitet Sterujący. Niebawem powinien zostać uruchomiony proces naboru projektów w odniesieniu do komponentu infrastrukturalnego przy czym gminy i powiaty zostaną o tym oficjalnie poinformowane. W świetle uzgodnień Rządu RP i Banku Światowego, weryfikację projektów w tym komponencie, od strony formalno-prawnej dokonywać będzie Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Program Współpracy Przygranicznej Phare CBC Polska – Słowacja 2000 Zgodnie z rozporządzeniem Komisji Europejskiej z dn. 18 grudnia 1998 r w sprawie realizacji programu współpracy transgranicznej w ramach programu Phare II w latach 2000 – 2006 programem objęto m in. regiony Polski graniczące ze Słowacją. Wymieniony Program realizowany będzie na obszarze trzech województw: śląskiego, małopolskiego i podkarpackiego w pasie obejmującym dwa powiaty wzdłuż granicy ze



68

Słowacją zgodnie ze „Strategią Rozwoju Polsko-Słowackich Obszarów Przygranicznych na lata 2000 – 2006”. Na realizację programu Polska – Słowacja przeznaczono w roku 2000 dla Polski kwotę 4 mln euro, z czego dostępne będą 0,6 mln euro – Fundusz Małych Grantów, który zarządzany będzie przez Euroregiony działające na pograniczu ze Słowacją, w tym Euroregion Karpacki. Nie są jeszcze znane bliższe szczegóły na temat zasad realizacji tego Funduszu. Program SAPARD Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Unii wprowadzającym program SAPARD Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi przygotowało i przesłało do Komisji Europejskiej w dn. 28 grudnia 1999 r Program Operacyjny SAPARD dla Polski. Wg uzyskanych informacji po uzupełnieniach i poprawkach został on zatwierdzony w dniu 12.09. br. Brak jest jak do tej pory rozstrzygnięć co do planowanej wysokości środków, które mogą być przeznaczone na województwo podkarpackie. Biorąc pod uwagę dotychczasowy stopień uzgodnień dotyczących omawianego Programu można jednak stwierdzić, że jego wdrażanie rozpocznie się nie wcześniej jak w 2001r.

Documents

STRATEGIA ROZWOJU MIASTA SANOK - Oficjalna strona Miasta ... · Klimat miasta i jego okolic kształtuje si ę pod wpływem wyniesie ń Pogórza i gór średniej wysoko ści (Beskidów),