Strategija razvoja s ktora MSP-a i e preduzetništva na ... · Implementacija Strategije razvoja MSPP-a Banjaluke bi trebala omogXüiti bråi rast i razvoj MSPP-a, stvaranja novih

e te

Strategija razvoja s ktora MSP-a i preduzetništva na ritoriji grada Banja Luka u periodu 2010-2015

Strategija razvoja sektora malih i srednjih

preduzeća i preduzetništva (MSPP) na teritoriji

grada Banja Luka u periodu 2010-2015

SADRŢAJ

I IZVOD IZ STRATEGIJE MALIH I SREDNJIH PREDUZEĆA I PREDUZETNIŠTVA GRADA

BANJALUKA ZA PERIOD 2010-2015 ............................................................................................................. 7

1. Uvodne napomene ........................................................................................................................ 7

2. Principi izrade Strategije .............................................................................................................. 8

3. Saţetak socio-ekonomske analize............................................................................................... 10

4. SWOT analiza ............................................................................................................................ 16

5. Strateške orijentacije razvoja MSPP Banjaluke 2010-2015 – ciljevi i mjere ............................. 16

6. Monitoring i evaulacija Strategije .............................................................................................. 17

7. Zakljuĉci i mjere za realizaciju Strategije................................................................................... 18

II UVODNI DIO ................................................................................................................................................. 21

1. Glavne komponente efikasne gradske strategije u pogledu razvoja MSPP ............................... 24

2. Kljuĉni problemi u obezbjedivanju efikasnosti strategije ........................................................... 25

3. Kljuĉne ciljne oblasti za razvoj strategije MSPP-a..................................................................... 26

4. Potrebe sektora MSPP-a ............................................................................................................. 26

4.1. Formalna definicija MSPP-a.............................................................................................. 27

4.2. Praćenje razvoja sektora tokom vremena ........................................................................... 29

III SOCIO EKONOMSKA ANALIZA ............................................................................................................. 32

1. Analiza razvoja 2009-2015. godine i ocjena stanja .................................................................... 32

1.1. Resursna osnovica i privredne posebnosti ........................................................................ 32

2. Stanovništvo ............................................................................................................................... 37

2.1. Prirodno kretanje stanovnika Grada................................................................................... 38

2.2. Starosna struktura stanovništva.......................................................................................... 39

3. Radna snaga i trţište rada ........................................................................................................... 40

4. Infrastruktura .............................................................................................................................. 46

4.1. Saobraćajna infrastruktura ................................................................................................. 46

4.2. Komunalna infrastruktura .................................................................................................. 48

4.3. Industrijska infrastruktura .................................................................................................. 53

4.4. Turistiĉka infrastruktura..................................................................................................... 54

4.5. Obrazovna infrastruktura ................................................................................................... 55

4.6. Socijalna infrastruktura ...................................................................................................... 62

4.7. Sportska infrastruktura....................................................................................................... 64

5. Imovina....................................................................................................................................... 65

6. Budţetski prihodi Grada ............................................................................................................. 66

7. Institucionalni okvir i organizacijska struktura........................................................................... 68

7.1. Djelokrug gradske uprave Grada ....................................................................................... 68

7.2. Organizacija gradske uprave .............................................................................................. 69

8. Analiza privredne strukture i pokazatelja uspješnosti preduzetniĉkog poslovanja ..................... 71

8.1. Istorija preduzetništva u Gradu Banjaluci .......................................................................... 71

8.2. Mala i srednja preduzeća ................................................................................................... 72

8.3. Zanatsko-preduzetniĉka djelatnost..................................................................................... 79

9. Uporedna analiza odabranih nominalnih pokazatelja uspješnosti preduzetniĉkog poslovanja ... 82

9.1. Analiza ostvarenog prihoda od prodaje ............................................................................. 83

9.2. Analiza ostvarene dobiti .................................................................................................... 86

9.3. Analiza ukupne aktive i prinosa na aktivu ......................................................................... 88

9.4. Analiza ukupnog kapitala i prinosa na kapital ................................................................... 89

10. Analiza problema preduzetništva u Gradu Banja Luka .......................................................... 90

10.1. Pojam, uloga i znaĉaj malih i srednjih preduzeća i preduzetništva .................................... 90

10.2. Institucionalna infrastruktura za razvoj malih i srednjih preduzeća i preduzetništva ........ 91

10.3. Identifikacija prepreka razvoju malih i srednjih preduzeća i preduzetništva ..................... 97

10.4. Prepreke koje su prouzrokovane objektivnim faktorima iz eksternog okruţenja .............. 98

11. Case Stady ............................................................................................................................ 119

11.1. Banjaluka kao privredni subjekat .................................................................................... 119

12. Analiza stanja MSP na osnovu sprovedenih anketa ............................................................ 133

13. Swot analiza ......................................................................................................................... 148

IV Vizija, ciljevi i mjere razvoja MSPP BL 2015........................................................................................... 152

1. Vizija ........................................................................................................................................ 152

2. Ciljevi i mjere ........................................................................................................................... 153

3. Strateški ciljevi, operativni ciljevi i mjere za realizaciju ciljeva .............................................. 155

3.1. Inicijative za promjenu zakonske legislative koja se odnosi na MSP i preduzetrništvo .. 192

4. Akcioni plan realizacije prioritetnih projekata za koje su identifikovani nosioci projekata ..... 196

5. Izvori finansiranja projekata razvoja MSPP-a ......................................................................... 201

6. Monitoring i evаulаcijа Strаtegije ............................................................................................ 203

7. Zakljuĉci i mjere za realizaciju Strategije................................................................................. 204

V Sadrţaj tabela i slika..................................................................................................................................... 152

1. Sadrţaj tabela............................................................................................................................ 207

2. Sadrţaj slika.............................................................................................................................. 208

VI Literatura ..................................................................................................................................................... 209

VII Prilozi .......................................................................................................................................................... 211

1. Prilog: Budţetski prihodi Grada za 2007, 2008. i 2009. godinu ............................................... 211

2. Prilog: Pokazatelji uspješnosti poslovanja po djelatnostima za 2007. godinu .......................... 214

3. Prilog: Pokazatelji uspješnosti poslovanja po djelatnostima u 2007. godini ............................ 215

4. Prilog: Pokazatelji uspješnosti poslovanja po djelatnostima za 2008. godinu .......................... 216

5. Prilog: Pokazatelji uspješnosti poslovanja po djelatnostima u 2008. godini (u %) .................. 217

6. Prilog: Neto marţa ostvarena u 2007. i 2008. godini ............................................................... 218

7. Prilog: Prinosi na aktivu ostvareni u 2007. i 2008. godini........................................................ 219

8. Prilog: Prinosi na kapital ostvareni u 2007. i 2008. godini....................................................... 220

9. Prilog: Postupak registrovanja preduzeća u Republici Srpskoj ................................................ 221

10. Prilog: Postupak registrovanja zanatsko-preduzetniĉke djelatnosti u Republici Srpskoj ..... 224

11. Prilog 11. Primjer obrazca ankete ........................................................................................ 226

12. Prilog: Detaljna analiza provedene ankete ........................................................................... 244

7

I IZVOD IZ STRATEGIJE MALIH I SREDNJIH

PREDUZEĆA I PREDUZETNIŠTVA GRADA BANJA

LUKA ZA PERIOD 2010-2015

Gradska razvojna agencija je na osnovu svog Plana i programa rada za 2010 godinu koji je

usvojila Gradska skupština završila sve aktivnosti u vezi sa izradom dokumenta“ STRATEGIJE

MALIH I SREDNJIH PREDUZEĆA I PREDUZETNIŠTVA GRADA BANJALUKE ZA

PERIOD 2010-2015“.

1. Uvodne napomene

Mala i srednja preduzeća mogu imati znaĉajan uticaj u razvoju Banjaluke i Republike Srpske

kao i cijele Bosne i Hercegovine. Sa pravom politikom razvoja, zakonskim okvirima i koordiniranom

podrškom na svim nivoima, mala i srednja preduzeća i preduzetništvo (MSPP) mogu dobiti veći dio

domaćeg trţišta i postepeno stranih trţišta, mogu biti partneri većim domaćim i stranim kompanijama,

mogu inicirati jake razvojne projekte i tako doprinijeti u otvaranju novih radnih mjesta.

Implementacija Strategije razvoja MSPP-a Banjaluke bi trebala omogućiti brţi rast i razvoj MSPP-a,

stvaranja novih radnih mjesta u Banjaluci, te ispunjenje obaveza koje grad ima za ukupni društveni

razvoj.

Strategija razvoja malih i srednjih preduzeća u Banjaluci za period 2010.- 2015. god. ima za

cilj da kreira okvir za stvaranje dinamiĉnog, konkurentnog i izvozno orijentisanog sektora malih i

srednjih preduzeća u narednom petogodišnjem periodu .

Strategiju je izradila Gradska razvojna agencija Banjaluke u saradnji sa Udruţenjem

ekonomista Republike Srpske (SWOT) i njenim saradnicima: dr Saša Petković, Mr Aleksandra Simić,

Saša Grabovac, Miloš Todorović, Krešimir Meštrić (WIM systems konsultantska firma iz Varaţdina)

koji su izradili kljuĉne segmente Strategije.

SWOT je izradio Socio- ekonomsku analizu stanja privrede Banjaluke , sproveli anketiranje

MSP-a, analizirali dobijene podatke, dali strateške smjernice za definisanje metodologije realizacije i

odreĊivanje strateških i operativnih ciljeva. Na osnovu takvih analiza i smjernica Gradska razvojna

agencija je zaokruţila dokumenat Strategije sa posebnim osvrtom na sljedeće aspekte :

Potencijali i prepreke za razvoj MSP;

Strateški pravci i vizija dugoroĉnog razvoja MSP sa kljuĉnim programima i projektima

koji trebaju stvoriti poslovni ambijent za razvoj MSP-a u Banja Luci;

Izrada akcionog plana realizacije projekata, ;

Definisanje incijativa i zakljuĉaka.

Strategija je usredsreĊena na razvoj ţivog privatnog sektora, sa fokusom na mala i srednja

preduzeća i preduzetništvo i stvaranje preduzetniĉke infrastrukture uz odgovarajuću preduzetniĉku

8

kulturu. To je prevashodno zbog toga što je poznato da MSPP utiĉu na otvaranje novih radnih mjesta,

stvaraju prihod i doprinose ekonomskom razvoju, rastu, inovacijama i konkurentnosti. Nova radna

mjesta i stvaranje prihoda su posebno znaĉajni kada se radi o osiromašenim sredinama i ugroţenim

grupama. U tom kontekstu, sastavljanje i primjena efektnih strategija podrške MSPP-a je znaĉajno

sredstvo za ostvarivanje Strategije razvoja grada za period 2007-2015.godine i drugih razvojnih

dokumenata, na koji naĉin se rješava pitanje siromaštva i jaĉanja siromašnih i ugroţenih zajednica.

2. Principi izrade Strategije

S obzirom na tijesnu povezanost i meĊusobnu uslovljenost svih faktora koji su od znaĉaja za

postupak strateškog planiranja, izrada Strategije MSPP-a zasnovana je na nekoliko osnovnih principa.

Partnerstvo u procesu izrade Strategije i njenom sprovoĊenju prijeko je potrebno za

odrţivost i neophodno za mijenjanje ekonomskih uslova. S toga su sve relevantne zainteresovane

strane pozvane a znaĉajna većina njih je i uzela uĉešće u procesu izrade Strategije poput predstavnika:

Gradske uprave,

Resornih Ministarstva vlade RS,

Privredne komore regije Banjaluka,

Turistiĉke organizacije grada Banjaluka,

Centra za razvoj i unapreĊenje sela Banjaluka,

Nevladinih organizacija i

Predstavnika potencijalnih investitora i drugih.

Zajedničko učešće i vlasništvo nad rezultatima kako predstavnika javnog tako i

predstavnika privatnog sektora ostvareno kroz proces izrade Strategije omogućava širok društveni

konsenzus i jasnu javnu podršku Strategiji i programima koji su predviĊeni za realizaciju.

Prijedlozi i odluke u svim fazama postupka izrade rezultat su javnih rasprava, okruglih

stolova, te rada po struĉnim timovima ĉime je ostvarena potpuna transparentnost postupka izrade.

Strategija MSPP grada Banjaluke predstavlja kombinaciju vizije, dugoročnih strateških

usmjerenja, te srednjeročnih prioriteta. Naime, kao rezultat socio-ekonomske analize, SWOT i

PEST analize proizašla je vizija razvoja MSPP-a sa jasno definisanim strateškim ciljevima za ĉiju

realizaciju je neophodna relaizacija niza opretivnih ciljeva mjera i aktivnosti.

Izgradnja ovakvog jednog strateškog dokumenta je trajan proces. Razvijen strateški

dokument se stalno nadzire, analizira, te aţurira. Svaki implementiran projekat i svako ekonomsko

poboljšanje mijenja okolinu za dalje strateško planiranje. S druge strane, rijeĉ je o dokumentu koji se

mora poštovati i implementirati u skladu sa predloţenim akcionim planom.

Posebno treba naglasiti da se prilikom izrade Strategije u potpunosti poštovao princip

hijerarhije strateških planova. Obim strateških planova na višem nivou (Evropske povelje o MSP –

a, Strategija razvoja MSP RS, Strategija razvoja grada Banjaluke, Strategije ruralnog razvoja

Banjaluke za period 2010-2015 godine, Studije izvodljivosti Tehnološkog biznis parka) mora se

zasnivati na širim osnovama, ali oni predstavljaju okvir za sve strateške planove niţeg reda, kao i za

konkretne akcije na niţim nivoima.

9

Izrada „Strategije malih i srednjih preduzeća i preduzetništva grada Banjaluke za period

2010-2015“ realizovana je po fazama:

Pripremne aktivnosti

Kroz pripremne aktivnosti je vršeno informisanje lokalnih interesnih grupa sa potrebom i

ciljevima izrade Strategije i stvaranje širokog konsenzusa o metodologiji i ciljevima njene. Cilj ovih

aktivnosti je pridobijanje saglasnosti uĉešća lokalnih zainteresovanih grupa, te pruţanje njihove

podrške u izradi Strategije.

Socio-ekonomska analiza podruĉja

U ovoj fazi su se sprovodile aktivnosti prikupljanja relevantnih podataka na osnovu kojih se

mogao napraviti pregled socio-ekonomskih i strukturalnih podataka na gradskom i republiĉkom

nivou (geogafsko-topografski pregled podruĉja, prostorni karakter podruĉja, stanovništvo. i

demografija, infrastruktura podruĉja i komunikacija, poslovanje i privreda, ljudski resursi i trţište

rada, pregled podataka o nacionalnoj i regionalnoj legislativi, strateških dokumenata i akcionih

planova, vaţećih projekata u oblasti MSPP-a, primjera dobre prakse i dr.

Posebno je na osnovu anketiranja reprezentativnog uzorka ispitanih privrednih subjekata

izvršena analiza problema njihovog poslovanja.

UraĊena je i Studija sluĉaja „Banjaluka kao privredni subjekat“ sa ciljem da ukaţe na

društvenu korist od davanja finansijske i nefinansijske ( direktne i inmdirektne ) podrške formiranju

novih preduzeća na teritoriji Banjaluke , ali i podršci razvoju postojećih.

Socio - Ekonomska analiza je data u punoj verziji Strategije ( na CD-u) , a u nastavku se daje

saţetak Socio-ekonomske analize.

10

3. Saţetak socio-ekonomske analize

RESURSNA OSNOVA I PRIVREDNE POSEBNOSTI

Geografski položaj i prirodni resursi

Grad Banja Luka (u daljem tekstu: Grad) je smješten u sjeverozapadnom dijelu BiH, odnosno u centru

zapadnog dijela Republike Srpske. Sa juga i jugoistoka omeĎen je dinarskim planinama, a sa sjevera

Panonskim bazenom.

Teritorija Grada pokriva površinu od 1.239 km2, što predstavlja 4,9% ukupne teritorije Republike

Srpske te graniči sa opštinama Gradiška, Laktaši, Čelinac,Mrkonjić Grad, Ribnik, Oštra Luka i Prijedor.

Rijeka Vrbas dijeli Grad na dva dijela. Skoro cijeli Grad je smješten u slivu rijeke Vrbas koja stvara

manje doline, polja na teritoriji Grada, dok je manji dio Grada smješten u slivu rijeke Gomjenica.

Grad ima umjereno-kontinentalnu klimu sa preovladavajućim uticajima panonskog prostora.

Grad raspolaže sa značajnim mineralnim bogatstvima ali je ekonomska opravdanost nihovog

eksploatisanja po vrstama različita.

Tako, za eksploataciju uglja čije su zalihe značajne (oko 35 miliona tona), utvrĎeno je da ne postoji

ekonomska opravdanost. Od mineralnih sirovina u eksploataciji su samo neke sirovine i nalazišta (kvarcni

pijesak u Potkozarju, krečnjak i graĎevinski kamen u Ljubačevu i Vrbanji, ciglarska glina na Tunjicama te

termomineralna voda u Srpskim Toplicama) što ukazuje na potrebu sagledavanja ekonomske opravdanosti

korištenja ostalih nalazišta mineralnih sirovina koja nisu u funkciji. Za nemetalne i metalne mineralne sirovine

(barit, vatrostalna i keramička glina, bakrena mineralizacija, manganska orudnja, ruda gvožĎa) je utvrĎeno da

postoje značajne rezerve koje se uglavnom uopšte ne eksploatišu čiju bi ekonomsku opravdanost eksploatisanja

takoĎe trebali sagledati.

Grad raspolaže sa 123.898 ha zemljišta od čega je cca 25.000 ha (zemljišta I, II, III, IV kategorije)

pogodno za intenzivnu poljoprivrednu proizvodnju.

Najkvalitetnije poljoprivredne površine (zemljište I i II kategorije) se nalaze u ravničarskim dijelovima

Grada i dolinama rijeka ali ga ima vrlo malo (2.432 ha) .

Najveći resurs za intenzivnu poljoprivrednu proizvodnju u narednom periodu predstavlja zemljište III

kategorije (9.614 ha). Ono zahtijeva sprovoĎenje postupaka poboljšanja njegovih fizičkih i hemijskih svojstava

koji će značajno poboljšati njegova svojstva te bi bilo vrlo pogodno za ratarsku proizvodnja naročito uzgoj

kukuruza.

Zemljište IV kategorije (13.134 ha) takoĎe zahtjeva ulaganja u njegovo poboljšanje (upotrebu

organskih i mineralnih sirovina) uz koje bi se, takoĎe, moglo iskoristiti za ratarsku proizvodnju, a naročito

voćarstvo ( uzgoj jabuka, šljiva, kruška).

Zemljište od V do VIII kategorije (46.260 ha ili 37,3% ukupnog gradskog zemljišta) je naročito

pogodno za razvoj voćarstva i stočarstva ali i vinogradarstvo i pčelarstvo.

Voćarstvo na nivou Grada je ekspanzivno, a u proizvodnji dominira proizvodnja jabuke, šljive, kruške.

Proizvodnja ostalih vrsta je vrlo mala (višnja, trešnja, breskva), a jagodičastog voća zanemariva.

godine.

Stočni fond je još uvijek na niskom nivou. Još uvijek nije dosegnut nivo stočnog fonda grada iz 1991.

Preko 37% teritorije Grada čine šume i šumsko zemljište, od čega cca 60% šume u državnoj svojini.

Ukupna drvna zaliha šuma iznosi 5,5 miliona m3 od čega četinari učestvuju sa svega 10% .

Posmatrano sa aspekta kvaliteta, dominiraju izdaničke šume koje zauzimaju 19.000 ha ukupnog šumskog fonda

11

te visoke šume koje imaju dobre taksacione elemente na 14.000 ha.

Grad raspolaže i sa 1.500 ha park šuma (Starčevica, Šibovi, Omarska) koje su pogodne za razvoj

rekreativno-izletničkog turizma.

Rijeka Vrbas je najznačajniji elektroenergetski resurs na podučju Krajine, a neiskorišteni potencijal od

postojeće HE Bočac do ušća u Savu iznosi oko 125 MW ili oko 840 GEh električne energije od čega 85MW ili

oko 400Gwh pripada Gradu, a koji je pogodan za izgradnju mini hidrocentrala.

Demografski razvoj

Ozbiljan problem u smislu vjerodostojnosti svih statističkih pokazatelja koji su direktno ili indirektno

vezani za broj stanovnika je neizvršen popis stanovništva.

Prema posljednjim procjenama Republičkog zavoda za statistiku RS, Grad je 2009. godine imao

225.123 stanovnika. Prosječna gustina naseljenosti je iznosila 181 stanovnik/km2.

U periodu 2002.-2009. evidentirani su različiti trendovi prirodnog kretanja stanovništva.

U periodu 2003.-2006. evidentiran je negativan prirodni priraštaj dok je u 2008. i 2009. došlo do

poboljšanja odnosa živoroĎenih u odnosu na umrle tako da je ostvaren pozitivan prirodni priraštaj. Opadanje

kao i izjednačavanje stope nataliteta i mortaliteta u Gradu u periodu 2003-2007. godine, a koji je najrazvijeniji

dio Republike Srpske te koji i dalje predstavlja glavni imigracioni cilj stanovništva iz svih dijelova Repu blike

Srpske, predstavlja više nego zabrinjavajuću pojavu.

Opadanje nataliteta je direktno uticalo na promjenu starosne strukture na štetu starosne grupe od 0 do

19 godina, a u korist starosnih grupa od 40 godina pa na više.

Zaposlenih na području Grada u 2009. Godini prema procjeni Zavoda za statistiku RS je bilo 59.267

što predstavlja 26,7% od procijenjenog broja stanovnika u 2009. godini. U poreĎenju sa brojem zaposlenih u

2000. godini (prije provoĎenja procesa privatizacije), evidentan je rast broja zaposlenih od 29,5% odnosno

povećan je broj zaposlenih za 13.589 radnika. Ipak, 1990. godine u Banjoj Luci koja je tada imala 195 692

stanovnika, bilo je 63 387 zaposlenih, tako da još uvijek nije, ni u apsolutnom, ni u relativinom iznosu

dostignuta prijeratna zaposlenost.

Najviše zaposlenih u martu 2010. godine je evidentirano u okviru djelatnosti trgovine na veliko i malo

(20,0% od ukupnog broja zaposlenih), preraĎivačkoj industriji (14,2% od ukupnog broja zaposlenih) te

državnoj upravi (13,8% od ukupnog broja zaposlenih).

U navedena tri područja djelatnosti najviše zaposlenih je bilo i u 2000. godini, s tim da je struktura

zaposlenosti različita. Najviše zaposlenih je bilo u djelatnosti preraĎivačke industrije (26,7% od ukupnog broja

zaposlenih), a onda u području trgovine na veliko i malo (16,3% od ukupnog broja zaposlenih) te području

državne uprave (10,3% od ukupnog broja zaposlenih).

Poredeći broj zaposlenih radnika po djelatnostima u 2000. i u martu 2010. godine, do najznačajnijeg

apsolutnog povećanja broja zaposlenih je došlo u djelatnosti trgovine na veliko i malo, gdje je u martu 2010.

godine bilo zaposleno 4.333 radnika više nego u 2000. godini (indeks 166,4) te u djelatnost državne uprave u

kojoj je u martu 2010. godine bilo zaposleno 3.432 radnika više nego u 2000. godini (indeks 151,8).

Do najvećeg apsolutnog smanjenja broja zaposlenih je došlo u oblasti preraĎivačke industrije, gdje je

broj zaposlenih u martu 2010. godine bio za 3.888 zaposlenih manji u odnosu na 2000. godinu (indeks 80,5).

Sa aspekta kvalifikacione strukture zaposlenih, u martu 2010. godine na području Grada je najviše

zaposlenih bilo u okviru SSS (42,7% od ukupnog broja zaposlenih), VSS (20,2% od ukupnog broja zaposlenih)

te KV (14,0% od ukupnog broja zaposlenih). I u 2000. godini najveći broj zaposlenih je bio u okviru ove tri

stručne spreme.

Kvalifikaciona struktura zaposlenih usko je povezana sa strukturom privrede u Gradu. Poredeći

podatke o zaposlenosti po kvalifikacionoj strukturi u 2008. godini sa podacima o zaposlenosti u 2000. godini,

evidentno je da su zaposleni sa srednjom i visokom stručnom spremom relativno bezbolno prošli kroz proces

12

tranzicije i privatizacije u odnosu na ostale stručne spreme.

Proces tranzicije i privatizacije najteže je pogodio one sa diplomama za proizvodna zanimanja (VK,

KV) te one bez prave diplome (PK i NK). Tako, nezaposleni sa VK diplomom su u martu 2009. godine

učestvovali sa 35% u ukupnom broju nezaposlenih.

Kada je riječ o starosnoj strukturi nezaposlenih, u martu 2010. godine najmanji broj nezaposlenih je

evidentiran u okviru starosne podgrupe od 15-18 godina te u okviru starosne podgrupe od 18-20 godina, što

ukazuje na činjenicu da navedene starosne podgrupe velikom većinom se još uvijek školuju u okviru srednjeg i

visokog obrazovanja. Najviše nezaposlenih je evidentirano u okviru starosne podgrupe od 20-24 godine koju

čine mladi ljudi koji su ili napustili visoko obrazovanje i traže zaposlenje u okviru srednje ili više stručne

spreme ili su ga okončali te, takoĎe, traže zaposlenje u okviru stečene stručne spreme.

Socijalnu strukturu nezaposlenih, pored socijalnih obilježja koja su rezultat procesa tranzicije i

privatizacije, odlikuje i širok spektar novih socijalnih obilježja karaterističnih za poratnu ekonomiju. U

ukupnom broju nezaposlenih, socijalne kategorije su u martu 2010. godine učestvovale sa 41,4%.

Infrastruktura Grada

Saobraćajna infrastruktura

Saobraćajna infrastruktura djelimično zadovoljava narasle potrebe Grada.

Grad karakteristiše dobra drumska povezanost.

Kvalitet željezničkog saobraćaja, naročito u tehničkom smislu, daleko od zadovoljavajućeg.

Neiskorištenost aerodroma u Mahovljanima u smislu pružanja usluga meĎunarodnog putničkog i

teretnog transporta.

Komunalna infrastruktura

Nepokrivenost sjevero-zapadnog dijela Banja Luke mrežom javnog vodovoda.

Nedovoljan rezervoarski vodovodni prostor.

voda.

Nepokrivenost Grada primarnim i sekundarnim kolektorima kao i nedostatak prečišćivača otpadnih

Upravljanju otpadom, a naročito njegovom reciklažom, nije dat strateški značaj. U razvijenim

zemljama reciklaža je nužnost jer obezbjeĎuje uštedu novih sirovina, smanjuje troškove proizvodnje te manje

zagaĎuje okolinu.

Toplifikacija Grada mnogo manja u odnosu na narasle potrebe gradskog stanovništva.

Nezadovoljavajuće stanje prenosne i distributivne elektro mreže te izražena prisutnost neovlaštenog

korištenja električne energije. Od proizvodnih kapaciteta u elektroenergetskom sektoru Grad ima samo

‟‟Energanu‟‟ u krugu Incela sa kapacitetom 350MV toplinske i 32MW električne energije, a koja trenutno nije u

funkciji.

Teleoperater koji djeluje na području cijele Republike Srpske, a ima sjedište u gradu Banja Luci je

Telekom Srpske, koji pruža kvalitetne usluge fiksne i mobilne telekomunikacije u domaćem i meĎunarodnom

telekomunikacionom prometu.

Industrijska infrastruktura

Prema urbanističkom planu, Grad raspolaže sa dvije industrijske zone; istočna (u kojoj su smješteni

industrijski kapaciteti Incela, Jelšingrada, Vitaminke, Vrbasa, Autoprevoza, Nove sirovine) i sjeverozapadna

(gdje su smješteni industrijski kapaciteti Sintetika, Unisa HTV,Mikroelektronike i Hemofarma) te industrijske

zone locirane unutar stambenih zona (industrijski kapaciteti Čajevca, Fabrike duvana, fabrike obuće Bosna,

13

Mljekare i Pivare te Fruktone).

Evidentno je da su kapaciteti bivših velikih sistema, a koji se nalaze u identifikovanim industrijskim

zonama, neiskorišteni. Pozitivan pomak u vezi navedenog je formiranje tehnološkog biznis parka na lokaciji

fabrike Unis HTV te formiranje Inovacionog centra Banja Luka u okviru lokacije ''Čajevec''.

Turistička infrastruktura

Slabo iskorišten turistički potencijal Grada sa okolinom.

Turistička ponuda Grada je zasnovana samo na kulturno-istorijskom naslijeĎu. Zanemareni su druge

vidove turističkih ponuda (avanturistički, seoski, planinski, jezerski, eko, lov i ribolov te konferencijski turizam).

Obrazovna infrastruktura

Permanentno opadanje broja upisanih učenika u osnovnim i srednjim školama kao posljedica

opadanja stope nataliteta.

Obrnuto proporcionalan odnos izmeĎu broja učenika i nastavnog osoblja.

Disproporcija izmeĎu potreba tržišta i želja učenika u smislu izbora budućih zanimanja.

Rast broja upisanih studenata na visoko obrazovne institucije.

Stvorene zakonske osnove za vršenje prekvalifikacije odraslih kao temelja za povećavanje

zapošljavanja i samozapošljavanja u Gradu.

Socijalna infrastruktura

Koncepcija razvoja zdravstva u gradu daje prioritet primarnoj zdravstvenoj zaštiti.

Neravnomjerna rasporeĎenost kapaciteta primarne, polikliničke i stacionarne zdravstvene zaštite.

Projekat stavljanja u funkciju 110.000 m2 površine Kliničko-bolničkog centra još uvijek nije završen

iako je veći njegov dio u funkciji i u kojem se pruža zdravstvena zaštita stanovništvu šire banjalučke regije.

Rast broja privatnih specijalističkih ordinacija, stomatoloških ambulanti i apoteka.

Problemi u oblasti socijalne zaštite najvećim dijelom prouzrokovani siromaštvom kao posljedicom

visoke stope nezaposlenosti.

Grada.

Na teritoriji Grada je registrovano 18 vrtića što je nedovoljno za zadovoljavanje naraslih potreba

U Gradu postoji jedan socijalno-gerijatrijski centar čiji je kapacitet u potpunosti popunjen, a koji ne

zadovoljava narasle potrebe kako Grada tako i Republike Srpske.

Nezainteresovanost zajednice za zapošljavanje lica sa invaliditetom i neadekvatno stimulisanje

socijalnog preduzetništva, a koje uporište ostvaruje u Zakonu o profesionalnoj rehabilitaciji, osposobljavanju i

zapošljavanju invalida (''Službeni glasnik RS'', 98/04)

Sportska infrastruktura

Postojanje sportske tradicije Grada.

Postojanje sportske infrastrukture za razvoj sporta (naročito za fudbal i košarku).

Imovina u vlasništvu Grada

Nepostojanje kvalitetnog i pouzdanog registra resursa i imovine Grada.

14

Budžet Grada

Budžetska sredstva kojim raspolaže grad su značajna i iznose cca 10% ukupnog budžeta Republike

Srpske.

Najznačajnije je učešće poreskih prihoda koji čine cca 65% ukupnih gradskih budžetskih sredstava, a u

okviru kojih su najznačajniji indirektni porezi koji čine cca 70% ukupnih poreskih prihoda.

Neporeski prihodi čine cca 30% ukupnih budžetskih sredstava Grada, a u okviru kojih je najznačajnije

učešće taksi, naknada i prihoda od pružanja javnih usluga koji čine cca 70% ukupnih neporeskih prihoda

Grada od kojih smo prihod od zemljišne rente i naknade za ureĎenje graĎevinskog zemljišta čini 50% prihoda

od učešće taksi, naknada i prihoda od pružanja javnih usluga.

ANALIZA PRIVREDNE STRUKTURE I POKAZATELJA EFIKASNOSTI

Istorijat preduzetništva Grada

Grad je prije rata bio razvijeni privredni, obrazovni, zdravstveni i kulturni centar, sa razvijenim

regionalnim funkcijama.

Grad je bio centar elektronske industrije SR BiH i jedan od najvećih jugoslovenskih centara

elektronske industrije, a lidersku poziciju je ostvarivao u proizvodnji alatnih mašina za obradu deformacijom,

proizvodnji celuloznih prirodnih i vještačkih vlakana, proizvodnji namještaja, tekstilne konfekcije, kožne obuće i

prehrambenih proizvoda.

Prije rata su u industriji Grada dominirali veliki poslovni sistemi sa pojedinačnim preduzećima

(proizvodnim cjelinama) u kojima je radilo prosječno 550 radnika po preduzeću.

Industrija grada je bila izrazito izvozno orjentisana i ostvarivala je pozitivan spoljnotrgovinski bilans.

Izvoz industrijskih proizvoda je činio oko 95% ukupnog izvoza, a najvažniji izvozni proizvodi su bili alatne

mašine za obradu deformacijom (Jelšingrad), celuloza, papir i hemijska vlakna (Incel), profesionalna

telekomunikacijska oprema i motorna vozila (Čajevec), hladnovaljane trake (Unis-HTV), namještaj (Vrbas),

kožna obuća i galanterija (Bosna), tekstilna konfekcija (Blik), prehrambeni proizvodi (Vitaminka, Bosanka) te

profesionalne usluge,

Poslije rata, industrijska infrastruktura Grada je ozbiljno promijenjena u smislu njene degradacije u

odnosu na 90-te godine prošlog vijeka. Broj radnih mjesta u industriji je značajno smanjen, a gubitak je nastao

isključivo u preraĎivačkoj industriji. Većina nekadašnjih industrijskih giganata kao što su Čajevec, Jelšingrad,

Incel, Unis HVT, Bosna i AIPK Bosanska Krajina sa nekada nosećim proizvodnim programima su trajno nestali

ili su na neodreĎeno vrijeme obustavljeni (npr. alatni strojevi i hladnovaljane trake). Rezultat ovakvog stanja je

da danas sektor energetike, koji obuhvata prenos i distribuciju električne energije, stvara veću bruto dodan u

vrijednost nego ukupna preraĎivačka industrija.

Sa aspekta izvoza, jedini izvozni proizvodi iz predratnog perioda koji u današnje vrijeme ostvaruju

visoki izvoz su papir i papirna konfekcija koji ostvaruje uspješno privatizovano preduzeća Celeks.

Mala i srednja preduzeća

U Gradu je u 2009. Godini prema APIF bazi podataka evidentirano 2.320 aktivnih preduzeća koja su

predala završni račun na kraju godine što predstavlja 31% od ukupnog broja preduzeća u Republici Srpskoj ili

18,7 preduzeća na 1.000 stanovnika što je za 9,3 preduzeća na 1.000 stanovnika više od ovog prosjeka na nivou

Republike Srpske.

Broj zaposlenih u preduzećima, a koja su evidentirana kao aktivna u Gradu prema APIF bazi

podataka, je iznosio 46.728 zaposlenih što predstavlja 27% od ukupnog broja zaposlenih u mikro malim,

15

srednjim i velikim preduzećima U Republici Srpskoj.

Zbog različito grupisanje preduzeća na nivou Republike Srpske i na nivou Grada gdje su mikro i mala

preduzeća svrstana u grupu malih preduzeća, a srednja i velika se prate zajedno, nemoguće je porediti

preduzeća po veličini kao i broj zaposlenih u njima na nivou Grada sa preduzećima po veličini i brojem

zaposlenih u njima na nivou Republike Srpske.

U 2010. godini došlo je do smanjenja ukupnog broja aktivnih preduzeća u Gradu.U 2009. godine je u

Gradu poslovalo 2.320 preduzeća što je za 32 preduzeća manje nego u 2008. godini..

9.151 radnik je zaposlen u 443 mala preduzeća a 11.597 zaposleno u 118 kategoriji srednjih

preduzeća.

U 2009. godini na teritoriji Grada je najviše aktivnih preduzeća u djelatnostima trgovine na veliko i

malo (1002 preduzeće), poslovanje nekretninama (431 preduzeće), proizvodno, preraĎivačka djelatnost (402)

graĎevinarstvo (170 preduzeća)...

Zanatsko-preduzetnička djelatnost

Zanatsko-preduzetničku djelatnost karakteristiše izrazita komplementarnost u razvoju ostale privrede

jer ona u velikoj mjeri nadopunjuje proizvodne pogone industrije, servisira ureĎaje, mašine, mehanizaciju i

vozila, te pruža široku lepezu usluga stanovništvu Grada.

U Gradu je u maju 2010. godine bilo registrovano 5.921 zanatsko-preduzetničke radnje koje su

razvrstane u 30 kategorija dok je u Republici Srpskoj u 2008. godini bilo registrovano 26.029 zanatskih radnji.

U strukturi zanatstva na području Grada, dominira uslužno zanatstvo, kao i zanatstvo koje je

usmjereno na direktno zadovoljavanje potreba stanovništva.

INSTITUCIONALNI OKVIR I ORGANIZACIONA STRUKTURA

Djelokrug gradske uprave Grada

Prema važećim propisima u Republici Srpskoj, Grad je odgovoran za funkcije koje su mu date u

nadležnost te za poslove iz njegove samostalne nadležnosti.

Organizaciona struktura Grada

Poslovi u Administrativnoj službi Grada organizovani su u okviru devet odjeljenja, dvije službe i sedam

samostalnih odsjeka, a koji obavljaju poslove koje su u nadležnosti Grada

Pored aktivnosti koje su u nadležnosti odjeljenja, službi i samostalnih odsjeka, treba napomenuti

značaj i ulogu i drugih gradskih institucija čiji osnivač je Grad, a koje se direktno ili indirektno nalaze u

funkciji razvoja preduzetništa Grada. To su:

Gradska razvojna agencija,

Centar za razvoj i unapreĎenje sela,

Turistička organizacija grada Banja Luka,

Zavod za izgradnju a.d. Banja Luka.

16

4. SWOT analiza

Uz prikupljanje statistiĉkih podataka o ekonomskoj situaciji meĊu preduzetnicima u Gradu

Banja Luci bila je sprovedena anketa i uraĊeni razgovori sa predstavnicima svih organizacija za

podršku privrednom razvoju. UraĊena je i studija sluĉaja Banjaluka kao privredni subjekt, gde se na

primjeru tipskog preduzeća sagledali svi koraci u njegovom start upu, rastu i razvoju , kao i problemi i

efekti na tom putu. Pri tome je sagledana društvena korist Banjaluke od postojanja i rada tipskog

preduzeća.

SWOT analiza Grada Banja Luke je na osnovu gornjih analiza identifikovala sliku

ekonomske situacije s aspekta razvoja preduzetništva.

5. Strateške orijentacije razvoja MSPP Banjaluke 2010-2015 – ciljevi i

mjere

Glavni cilj strategije je izgradnja podsticajnog okruženja u Banjoj Luci za preduzetništvo, za

postojeće biznise, te za nove investicije koje će donijeti nove tehnologije, ekološki prihvatljive i

obnovljive energetske izvore i nova radna mjesta.

Izjava o viziji

Banja Luka je moderan evropski grad jednakih mogućnosti i šansi u kojima svi graĎani i

stranci dobrih namjera imaju izvrsne preduslove za razvoj sopstvenog biznisa i investiranje svoga

kapitala i znanja.

U narednim godinama će se nastavititi pozitivni trendovi ulaganja u privrednu,

insttitucionalnu i saobraćajnu infrastrukturu, u nauku i obrazovanje, kulturu, zdravtsvo i sport, u

mlade posebno. Gdje će mikro, mala i srednja preduzeća razvojem preduzetništva i inovacija

pozicionirati naš grad kao regionalnog lidera u jugoistočnoj Evropi.

Banja Luka će u periodu od narednih pet godina fokus u svojim razvojnim aktivnostima

staviti na dva kolosijeka, koja su na poĉetku odvojena, ali će se itekako ispreplitati u budućnosti, a to

su:

1. Kreiranje preduzetniĉkog i poslovnog okruţenja podesnog, primamljivog i ekonomski

privlaĉnog za potpuno nova preduzeća i preduzetnike.

2. Stvaranje pretpostavki za potupno eliminisanje prepreka i barijera koje stoje na putu rasta i

razvoja postojećih biznisa, te omogućavanje stvaranja preduslova za restrukturiranje

postojeće privredne strukture, saglasno sa vizijom u kakvoj Banjaluci ţelimo da ţivimo.

S time u vezi, ova dva opredjeljenja moţemo posmatrati kao strateške pravce budućeg razvoja

Grada sa aspekta podsticaja razvoja preduzetništva i mikro, malih i srednjih preduzeća.

Namjera Strategije je da Grad ima jasne smjernice i putokaze za ostvarenje svoje vizije.

Svjesni smo da to neće biti u potpunosti izvodljivo u kratkom vremenskom periodu, kao što je to

petogodišnji period, ali svakako u tome roku, paţnju moţemo obratiti na realizaciju sljedećih

strateških ciljeva:

17

Strateški cilj 1:

Povećati broj novoregistrovanih privrednih subjekata

Strateški cilj 2:

Povećati broj industrijskih i prerađivačkih preduzeća zasnovanih na tradicionalnim,

ekološki prihvatljivim i obnovljivim resursima i promijeniti kvalitativnu strukturu MSP

sektora

Strateški cilj 3:

Stvoriti poslovno okruţenje za transfer znanja, inovacija i modernih tehnologija u

sektor MSP i internacionalizovati poslovanje MSP.

Na osnovu definisanih strateških ciljeva definisani su i operativni ciljevi i dat prijedlog

programa, projekata , mjera na gradskom nivou i inicijativa za donošenje mjera na republiĉkom nivou.

Definisano je 50 projekata sa kratkim opisom , vremenskim trajanjem, izvorima finansiranja i

nosiocem realizacije. Pri tome je Gradska razvojna agencija u većini sluĉajeva nosioc reali zacije

projekata. Ovakav pristup ima opravdanje u postojećoj ekonomskoj situaciji u Banjaluci i RS koja je

odreĊena uslovima globalne ekonomske krize , te će se odreĊeni projekti navedeni kao mjera u

Akcionom planu, naknadno definisati i realizovati kroz godišnje aţuriranje Strategije i izradu plana i

programa rada za svaku narednu godinu.

U nastavku Strategije je dat Akcioni plan realizacije Programa, projekata i mjera.

Ukupna vrijednost planiranih projekata je 30.862.500 KM . U Akcionom planu iznos od

12.472.500 KM naznaĉen u zadnjoj koloni , obezbediće se kroz godišnje planove i programe rada

Gradske razvojne agencije . Iznos od 10.500.000 KM predviĊen je za realizaciju operativnih

aktivnosti TBP-a definisanih u Studiji izvodljivosti koju je usvojila gradska skupština.

Osim Sredstava iz budţeta Grada, vršiće se prikupljanje svih ostalih dostupnih sredstava , na

lokalnom i republiĉkom nivou, sredstva iz predpristupnih fondova i naroĉito iz privatnih izvora kroz

Javno privatno partnerstvo.

6. Monitoring i evaulacija Strategije

Proces monitoringa obavezan je dio implementacije Strategije razvoja MSPP-a, kao i izrada

redovnih godišnjih izvještaja organa koji provode monitoring.

Godišnji izvještaji treba da ukljuĉuju sve kvalitativne i kvantitativne informacije vezane za

implementaciju strateškog plana, ukljuĉujući finansijske rashode za svaku mjeru i monitoring tabele

sa indikatorima izlaza i rezultata, takoĊe za svaku mjeru.

18

Imajući u vidu znaĉaj i komplementarnost StrategijeMSP-a i Strategije razvoja grada

Banjaluke, kao dva strateška dokumenta, neophodno da proces monitoringa i evaulacije realizuje isto

savjetodavno tijelo pri Administrativnoj sluţbi grada Banjaluke koje je zaduţeno za evaulaciju i

monitoring Strategije razvoja grada Banjaluke.

Dakle, cjelokupan proces realizacije Strategije do 2015. godine, trebala bi da nadgleda

Skupština Grada, preko svojih izvršnih organa i za to posebno formiranog tijela. Od izvršnih organa

Skupštine Grada, u praćenje i evaluaciju realizacije Strategije biće ukljuĉeni:

Odjeljenja u okviru Administrativne sluţbe Grada;

Gradska razvojna agencija (CIDEA);

7. Zaključci i mjere za realizaciju Strategije

Kako bi se dao adekvatan odgovor na sve obimnije probleme vezane za razvoj MSP i

preduzetništva, Startegijom razvoja MSP i preduzetništva se nudi prihvatljiv koncept valorizovanja

razvojnih potencijala resursnog i privrednog potencijala Banjaluke, rješavanja bitnih problema i

uoĉenih prepreka za njihov razvoj te jedan niz prijedloga društvene podrške njihovom razvoju.

Da bi se realizovao koncept razvoja MSP i preduzetništva predloţen ovom Strategijom

neophodno je pridrţavati se sljedećih principa:

Nosioci projekata predloţenih u akcionom planu ove Strategije a koji su u sastavu

Administrativne sluţbe Grada Banja Luka treba da naprave Operativne planove za

realizaciju predloţenih projekata kroz svoje Programe rada za svaku narednu godinu

tokom trajanja .

Na osnovu Operativnih planova, a kroz prijedloge godišnjih programa rada svakog

pomenutog nosioca realizacije predloţenih projekata potrebno je planirati i odobriti

sredstva za realizaciju projekata i sredstva za sufinansiranje projekata za koje se pronaĊu

drugi izvori finansiranja.

Za zakljuĉke identifikovane u socio-ekonomskoj analizi koji su pretoĉeni u inicijative za

realizaciju odreĊenih operativnih ciljeva Strategije potrebno je uputiti nadleţnim

institucijama kao preporuke za što hitniju realizaciju kako bi se stvorio povoljniji

ambijent za razvoj MSPP, privlaĉenje investitora, novo zapošljavanje i oĉuvanje

postojećih radnih mjesta predloţenih projekata svim nosiocima koji nisu u nadleţnosti

Grada.

Potrebno je razraditi modele sufinansiranja predloţenih projekata i fundraising-a ( model

javno-privatnog partnerstva, venture kapitala, povoljnog kreditiranja kod KfW, EBRDE i

drugih institucija), uz ukljuĉenost svih drugih relevantnih subjekata.

Pruţiti institucionalnu i finansijsku podršku Gradskoj razvojnoj agenciji za projekte koji

će doprinijeti razvoju malih i srednjih preduzeća. Jedan od glavnih zadataka ove

institucije u narednom periodu treba da bude usmjeren na kompletnu struĉnu podršku u

privlaĉenju investitora kroz kadrovsko i informaciono jaĉanje Centra za investitora

19

Tehnološkog biznis parka, ali i u pripremi projekata, kako sopstvenih, tako i onih koji bi

bili kandidovani od strane privatnih investitora.

Administrativne procedure i troškovi koji se pojavljuju prilikom zapoĉinjanja privrednih

aktivnosti i razvoja MSPP-a, naroĉito kod registracije i pribavljanja dozvola za graĊenje

mogu negativno da utiĉu na privlaĉenje potencijalnih investitora. Centar za investitore

TBP-a pruzanjem podrške investitorima ovaj problem moţe umanjiti i stvoriti veću

fleksibilnost i efikasnost kada su u pitanju administrativne procedure i nepotrebno

izlaganje troškovima. Centar treba da bude mjesto za prihvatanje investitora, pruţanja

potrebnih informacija i rješavanje tekućih problema;

U cilju realizacije instrumenata preduzetniĉke infrastrukture realizovati projekat

Tehnološkog biznis parka sa jasno zacrtanom temom i tehnologijama koja će se podsticati

i razvijati u parku, a na osnovu obrazovnog, visokoškolskog profila koji posjeduje

Banjaluka. Razvijati informativne , edukativne , razvojne , marketinške servise za stanare

TBP –a ali MSP-a van njega, ĉime će se stvoriti prostor za inovacijske aktivnosti vezane

za preduzetništvo, transfer znanja i nauĉno istraţivaĉki rad. Omogućiti inkubiranje

proizvodnih , poslovnih i razvojnih kapaciteta, start-up preduzetništva, MSP-a i poslovne

lokacije za Veletrţnicu, logistiĉko-distributivni centar, energanu koja korsiti obnovljive

izvore energije i tehniĉko-infrastrukturne servise u oviru TehnoRama ( radna jedinica

TBP-a formirana od iskoristivih kapaciteta VHVT-a).

Obezbijediti podršku vlade RS i drugih republiĉkih institucija za realizaciju projekata i

mjera identifikovanih ovom Startegijom;

Znaĉajnu ulogu u realizaciji i funkcionisanju instrumenta preduzetniĉke infrastrukture i

transferu znanja imaju Univerziteti i Fakulteti; Potrebno je ostvariti punu saradnju sa

Univerzitom Banja Luka i njegovim fakultetima i istraţivaĉkim i drugim kapacitetima na

realizaciji transfera i korišćenja znanja usmjerenog ka preduzetništvu;

Osim zone Ramići potrebno je raditi na razvoju drugih industrijskih zona na podruĉju

grada Banja Luke identifikovanih postojećim regulacionim planovima i prijedlogom

Urbanistiĉkog plana.

Koristiti sve puteve meĊunarodnih konkursa i projekata za implementaciju projekta

Strategije;

Ostvariti sinergijski efekat zajedniĉkog rada Gradske razvojne agencije, Republiĉke

razvojne agencije, organa vlasti grada i Republike , Univerziteta, Fakulteta, Instituta u

cilju podstivanja preduzetniĉkog duha, izmjeni monostrukturne privrede RS/Banjaluke i

razvoja MSPP.

Razraditi model "brendiranja TBP-a Banjaluke" , kao i kompletnu marketinšku strategiju

u cilju privlaĉenja investitora i promocije Banjaluke kao najpovoljnije privredne

destinacije u okruţenju. Ovim će se aktivnostima dati podrška razvoju MSP i razvoju

velikog broja instrumenata preduzetniĉke infrastrukuture. Prilikom koncipiranja

sopstvene ponude treba da proaktivnim pristupom (biti proaktivan podrazumijeva

preduzimljivost i inicijativu, kao i spremnost preuzimanja rizika) stvoriti konkurentan i

prepoznatljiv „proizvod“.

Podsticaji koji se nude domaćim i stranim investitorima nisu iskljuĉivo vezani za

obezbjeĊivanje direktnih podsticaja, odnosno bespovratnih novĉanih sredstava na koje se

prvenstveno misli, nego i na indiriktne podsticaje kroz smanjenje poreza i doprinosa po

prethodno utvrĊenim kriterijumima. Potrebno je u skladu sa ovom Strategijom uraditi

program podsticaja na nivou Grada i predloţiti donošenje odgovarajućih odluka za

njihovu realizaciju, kao i listu inicijativa za više nivoe vlasti, za otklanjanje barijera

poslovanju MSPP-a i podsticaja njihovom razvoju;

20

Gradska skupština treba da imenuje Gradsku razvojnu agenciju za koordinatora realizacije

Strategija razvoja MSPP-a , da prati njenu realizaciju i realizacione mjere za koje je zaduţena, te da

godišnje izvještava Skupštinu Grada o realizaciji Strategije.

21

II UVODNI DIO

Mala i srednja preduzeća mogu imati znaĉajan uticaj u razvoju Banjaluke i Republike Srpske

kao i cijele Bosne i Hercegovine. Sa pravom politikom razvoja, zakonskim okvirima i koordinisanom

podrškom na svim nivoima, mala i srednja preduzeća i preduzetništvo (MSPP) mogu dobiti veći dio

domaćeg trţišta i postepeno stranih trţišta, mogu biti partneri većim domaćim i stranim kompanijama,

mogu inicirati jake razvojne projekte i tako doprinijeti u otvaranju novih radnih mjesta.

Implementacija Strategije razvoja MSPP-a Banjaluke bi trebala omogućiti brţi rast i razvoj MSPP-a,

stvaranja novih radnih mjesta u Banjaluci, te ispunjenje obaveza koje Grad ima za ukupni društveni

razvoj.

Strategija razvoja malih i srednjih preduzeća u Banjaluci za period 2010.- 2015. god. ima za

cilj da kreira okvir za stvaranje dinamiĉnog, konkurentnog i izvozno orijentisanog sektora malih i

srednjih preduzeća u narednom petogodišnjem periodu .

Strategiju je izradila Gradska razvojna agencija Banjaluke u saradnji sa Udruţenjem

ekonomista Republike Srpske (SWOT) i njenim saradnicima: dr Saša Petković, Mr Aleksandra Simić,

Saša Grabovac, Miloš Todorović, Krešimir Meštrić (WIM systems konsultantska firma iz Varaţdina)

koji su izradili kljuĉne segmente Strategije.

SWOT je izradio Socio-ekonomsku analizu stanja privrede Banjaluke , sproveli anketiranje

MSP-a, analizirali dobijene podatke, dali strateške smjernice za definisanje metodologije realizacije i

odreĊivanje strateških i operativnih ciljeva. Na osnovu takvih analiza i smjernica Gradska razvojna

agencija je zaokruţila dokumenat Strategije sa posebnim osvrtom na sljedeće aspekte :

Potencijali i prepreke za razvoj MSP;

Strateški pravci i vizija dugoroĉnog razvoja MSP sa kljuĉnim programima i projektima

koji trebaju stvoriti poslovni ambijent za razvoj MSP-a u Banja Luci;

Izrada akcionog plana realizacije projekata;

Definisanje incijativa i zakljuĉaka.

Strategija je usredsreĊena na razvoj ţivog privatnog sektora, sa fokusom na mala i srednja

preduzeća i preduzetništvo (MSPP) i stvaranje preduzetniĉke infrastrukture uz odgovarajuću

preduzetniĉku kulturu. To je prevashodno zbog toga što je poznato da MSPP utiĉu na otvaranje novih

radnih mjesta, stvaraju prihod i doprinose ekonomskom razvoju, rastu, inovacijama i konkurentnosti.

Nova radna mjesta i stvaranje prihoda su posebno znaĉajni kada se radi o osiromašenim ruralnim

sredinama i ugroţenim grupama. U tom kontekstu, sastavljanje i primjena efektnih strategija podrške

MSPP je znaĉajno sredstvo za ostvarivanje Startegije razvoja grada za period 2007-2015, Strategije

razvoja MSP RS, Milenijumskih razvojnih ciljeva (MCR)1, evropske povelje o MSP i drugih

razvojnih dokumenata, na koji naĉin se rješava pitanje siromaštva i ojaĉavanja siromašnih i ugroţenih

zajednica.

1 (MCR) Milenijumski ciljevi razvoja ĉine osam ciljeva koje su svih 191 zemalja ĉlanica Ujedinjenih

nacija dogovorile da pokušaju da ostvare do 2015 godine.( 1. Iskorenjivanje ekstremnog siromaštva i gladi 2.

Postizanje univerzalnog osnovnog obrazovanja 3. Promovisanje jednakosti polova 4. Smanjenje smrtnosti kod

dece 5. Poboljšanje zdravlja majki 6. Borba protiv HIV/SIDA-e, malarije, i drugih oboljenja 7. ObezebeĊenje

ekološke odrţivosti 8. Stvaranje globalnog partnerstva za razvoj

22

Najnoviji strateški dogadaji su naglasili znaĉaj MSPP sektora. Posebno je znaĉajno obratiti

paţnju na sledece:

Preduzetništvo Evropske Unije u Evropskom Zelenom Papiru (EC, 2003) , u vezi sa

Evropskim Savetom iz Lisabona 2000. godine, koje ima za cilj da postane

najkonkurentnija i najdinamiĉnija svjetska privreda zasnovana na znanju do 2010. godine,

sposobna za odrţiv ekonomski rast sa većim brojem boljih radnih mjesta i većom

društvenom kohezijom.

Proširenje Povelje EU o malim preduzećima iz 2003. godine na zemlje kandidate, kao i na

drţave jugoistoĉne Evrope.

Izdavanje publikacije UNDP-a "Oslobadanje preduzetništva" (2004) i srodnih strategija

za MSPP u jugoistocnoj Evropi (2003a) i centralnoj Aziji (2003b) , u kojoj je naglašena

potreba pruţanja podrške MSPP.

S obzirom na tijesnu povezanost i meĊusobnu uslovljenost svih faktora koji su od znaĉaja za

postupak strateškog planiranja, izrada Strategije MSPP zasnovana je na nekoliko osnovnih principa.

Partnerstvo u procesu izrade Strategije i njenom sprovoĊenju prijeko je potrebno za odrţivost

i neophodno za mijenjanje ekonomskih uslova. S toga su sve relevantne zainteresovane strane

pozvane a znaĉajna većina njih je i uzela uĉešće u procesu izrade Strategije poput predstavnika:

Gradske uprave,

Resornih Ministarstva vlade RS,

Privredne komore regije Banjaluka,

Turistiĉke organizacije grada Banjaluka,

Centra za razvoj i unapreĊenje sela Banjaluka,

nevladinih organizacija i

predstavnika potencijalnih investitora i drugih.

Zajedniĉko uĉešće i vlasništvo nad rezultatima kako predstavnika javnog tako i predstavnika

privatnog sektora ostvareno kroz proces izrade Strategije omogućava širok društveni konsenzus i

jasnu javnu podršku Strategiji i programima koji su predviĊeni za realizaciju.

Prijedlozi i odluke u svim fazama postupka izrade rezultat su javnih rasprava, okruglih

stolova, te rada po struĉnim timovima ĉime je ostvarena potpuna transparentnost postupka izrade.

Strategija MSPP grada Banjaluke predstavlja kombinaciju vizije, dugoroĉnih strateških

usmjerenja, te srednjeroĉnih prioriteta. Naime, kao rezultat socio-ekonomske analize, SWOT i PEST

analize proizašla je vizija razvoja MSPP-a sa jasno definisanim strateškim ciljevima za ĉiju realizaciju

je neophodna relaizacija niza opretivnih ciljeva mjera i aktivnosti.

Izgradnja ovakvog jednog strateškog dokumenta je trajan proces. Razvijen strateški dokument

se stalno nadzire, analizira, te aţurira. Svaki implementiran projekat i svako ekonomsko poboljšanje

mijenja okolinu za dalje strateško planiranje. S druge strane, rijeĉ je o dokumentu koji se mora

poštovati i implementirati u skladu sa predloţenim akcionim planom.

Posebno treba naglasiti da se prilikom izrade Strategije u potpunosti poštovao princip

hijerarhije strateških planova. Obim strateških planova na višem nivou (Strategija razvoja MSP RS,

Strategija razvoja grada Banjaluke) mora se zasnivati na širim osnovama, ali oni predstavljaju okvir

za sve strateške planove niţeg reda, kao i za konkretne akcije na niţim nivoima.

23

Tabela 1 Projektne aktivnosti po fazama

Faza 1 Nosilac aktivnosti

Organizovanje inicijalnog sastanka Sastanak radnog tima SMSPP BL sa koordinatorom projekta

Sastanak radnog tima sa lokalnim interesnim grupama (identifikovanje lokalnih interesnih

grupa za uĉešće u izradi SMSPP BL)

Koordinator

projekta

Izrada «ĉek liste za prikupljanje i analizu podataka» za SMSPP BL Radni tim Prikupljanje, sistematizacija i obrada podataka za izradu socioekonomske analize Radni tim Prikupljanje podataka o osnovnim ekonomskim pokazateljima na nacionalnom nivou Radni tim Formiranje baze podataka Radni tim Izrada upitnika za analizu indikatora po oblastima Radni tim Anketiranje MSPP i institucija koje se bave razvojem i praćenjem MSPP-a Radni tim Obrada anketa i procesuiranje baze podataka Radni tim Podnošenje izvještaja o realizovanim aktivnostima nakon faze 1 i povratna informacija od strane istog

Koordinator

projekta

Faza 2 Odrţavanje radionice za Lokalne interesne grupe u cilju izrade SWOT analize

Radionica u podruĉnoj komori BL

Radionica 1

Radionica 2

Radni tim

Priprema izvještaja sa odrţane radionice o snagama i slabostima u razvoju MSPP BL Radni tim Podnošenje izvještaja o realizovanim aktivnostima nakon faze 2 i povratna informacija od strane istog

Koordinator projekta

Faza 3

Odrţavanje radionice za Lokalne interesne grupe u svrhu definisanje vizije za studijsko

podruĉje

3.1.1 Radionica

3.1.2 Radionica

Radni tim

Definisanje ciljeva i mjera razvoja MSPP BL Radni tim Izrada prijedloga programa i projekata po ciljevima razvoja MSPP BL Radni tim Izrada akcionog plana realizacije SMSPP BL Radni tim Javni uvid i rasprava SMSPP BL Radni tim

Podnošenje izvještaja o realizovanim aktivnostima nakon faze 3 i povratna informacija od

strane istog Koordinator

projekta

Faza 4 Izrada konaĉne verzije SMSPP BL sa Akcionim planom Radni tim Izrada mjera za realizaciju SMSPP BL sa finansijkim planom Radni tim Podnošenje SMSPP BL skupštini na usvajanje Direktor

Imajući u vidu gore navedeno, Serija dijaloga o MSPP kao i odgovrajuća anketa je

sprovedena tokom izrade sa raznim fokus grupama pre svega preduzećima, kako bi se dobili odgovori

na kljuĉna pitanja u razvoju MSPP-a.

24

1. Glavne komponente efikasne gradske strategije u pogledu razvoja

MSPP

Tokom prethodne dve decenije, razvoj preduzetništva i MSPP se polako ali sigurno popeo na

sam vrh liste prioriteta javnih strategija u većini zemalja širom sveta, bez obzira da li se one nalaze u

procesu tranzicije ili ne. To odraţava sve veci politiĉki konsenzus i razumijevanje da je:

MSMP sektor odgovoran za većinu radnih mjesta, naroĉito novih.

Smanjenje, privatizacija i restruktuisanje velikih preduzeća dovelo je do stvaranja novih

trgovinskih i industrijskih struktura u najvećem broju privreda u kojima je samostalna

uloga MSPP, kao i uloga MSPP u podugovaranju, dobila kljucni znaĉaj za konkurentnost

privrede.

Preduzetniĉko umreţavanje, strateško partnerstvo i grupisanje preduzeća , kroz klastere ,

poslovna udruţenja, asocijacije, na lokalnom, nacionalnom i meĊunarodnom nivou

postalo suštinski deo odgovora na globalizaciju, kao i na povećanu neizvjesnost i

sloţenost koje ona donosi.

Postoji povezana potraţnja u pogledu veće fleksibilnosti na trţištu rada sa većim nivoom

promjene posla i profesije i rastom honoroarnih poslova i poslova pod ugovorom. Zato je

vjerovatnije da će pojedinci tokom svog radnog vijeka morati da se susreću sa periodima

u kojima će biti samozaposleni ili raditi u sliĉnim neizvjesnim uslovima.

Samozaposlenje moţe da ima glavnu ulogu u kampanjama za rješavanje pitanja

siromaštva, izdvajanja iz društa i legalizacije aktivnosti neformalnog sektora.

Razvoj preduzetništva i MSPP, sa naglaskom na razvoj "odozdo naviše", moţe da ima

vaţnu ulogu u rješavanju regionalnih i sektorskih nejednakosti u privredi.

Snaţnoj privredi potreban snaţan, nezavisan sektor "srednjih preduzeća" da bi se

obezbjedila stabilnost i diferenciranje i u cilju distribucije ekonomske, socijalne i

politicke moci. „Sredina koja nedostaje" je kljucni problem ekonomskog razvoja.

Stimulisanje "preduzetniĉke kulture" širom zajednice i u organizacijama svih vrsta

(velikim i malim, privrednim i neprivrednim) predstavlja najveći izazov za grad

Banjaluku ali Vladu RS .

Izgradnja "preduzetniĉke infrastrukture" na urbanom ali i ruralnom prostoru grada i u

organizacijama svih vrsta (velikim i malim, privrednim i neprivrednim) predstavlja

najveću obavezu u narednom periodu , za šta se oĉekuje i podrška Vlade RS .

Pristup finansijskim sredstvima, putem kreditnih linija i drugih oblika finansiranja koje se

ne vrši posredstvom banaka, kao što je mikrofinansiranje, je od suštinskog znaĉaja za

pokretanje razvoja MSPP.

Izrada i realizacija programa subvencioniranja razvoja onih segmenata privrede koji su

propulzivni i resursno spremni za svoju ekspanziju kao i zapošljavanja i

samozapošljavanja radno ugroţenih grupa predstavlja najveću obavezu lokalne uprave

grada Banjaluka

Imajući na umu gore navedeno, Evropska Unija je, tokom prethodne decenije stavila naglasak

na "preduzetniĉku kulturu" kao na suštinsku komponentu prioriteta konkurentnosti. Glavni fokus je

stavljen na:

Stvaranje odgovarajućeg podsticajnog pravnog okruţenja.

UnapreĊenje preduzetniĉke kulture na svim nivoima obrazovnog sistema.

25

Podsticanje procesa osnivanja preduzeća i uklanjanje prepreka za ulaţenje u posao.

Razvoj povoljnog fiskalnog i finansijskog okruţenja za stvaranje, opstanak i rast

nezavisnih preduzeća.

Otkrivanje inovativnih sredstava u cilju podrške razvoju MSPP, ukljuĉujuci javnu

podršku za inkubaciju, transfer tehnologije, stvaranje grupa i umreţavanje,

internacionalizaciju, obuku, savjetovanje i specijalistiĉke programe u pogledu

finansiranja, garancija i kapitala.

Strategija se tretira kao efikasna kada pruţa snaţnu podršku:

Stvaranju preduzetniĉke kulture na svim nivoima društva.

Procesu osnivanja preduzeća i njihovom opstanku.

Procesu rasta i internacionalizacije MSPP.

Stvaranju snaţnog i povoljnog okruţenja medu interesnim grupama.

2. Ključni problemi u obezbjedivanju efikasnosti strategije

Moglo bi se sa razlogom zakljuciti da nastojanja vlada na zapadu da stvore odrţivo i

proaktivno strateško okruţenje za razvoj MSPP nije bilo previše uspješno. Postoji velika debata po

pitanju najboljeg naĉina za unapredenje, pa ipak ne postoji ni jedno telo koje bi objedinjavalo znanja o

"najboljim praksama", iako iz iskustva širom sveta mnogo toga moţe da se nauĉi. Nastojanja da se u

zemlje u traziciji prenesu prakse evropskih zemalja i SAD su imala veoma razliĉite rezultate u

uspostavljanju odrţivih programa i institucija. Postoji jasna potreba da svaka zemlja pristupi izgradnji

na postojeći naĉin i kako to najviše odgovara njenim potrebama i fazi razvoja.

Svakako, iz neuspelih strategija moţe da se nauĉi isto toliko kao i iz uspešnih, ako ne i više,

ukljuĉujući:

Ĉest propust da se strategija za preduzetništvo i MSP blisko poveţe sa ekonomskim i

socijalnim ciljevima, što dovodi do ad hoc strateških inicijativa i reaktivnog donošenja odluka.

Neuspjeh u postizanju dogovora o jasnom konceptu preduzetništva i preduzetnicke

kulture (i kako se on prati) što dovodi do nastojanja da se ostvare neodgvarajući poslovni

ciljevi.

Neuspjeh u efikasnom praćenju stanja, potreba i pogleda MSPP sektora, što za rezultat

ima to da je strategija sastavljena u vakumu ili je zasnovana na netaĉnim pretpostavkama.

Neuspjeh pri odredivanju jasnih kriterijuma za podršku MSPP, što dovodi do intervencija

koje stvaraju iskrivljenja u privredi i koje nisu odrţive.

Konfuziju u pogledu uloge vlade RS/BIH naspram regionalnih i lokalnih samouprava, što

za rezultat ima nedolednost, konkurenciju i preklapanje.

Nedostatak jasne strategije u pogledu naĉina angaţovanja privatnog sektora, i posebno

preduzetnika, u partnerskom procesu, što dovodi da prenaglašavanja birokratskih naĉina

rada.

Konkurenciju i preklapanje medu razliĉitim vladinim ministrastvima koja imaju

interesovanja u pogledu razvoja MSPP, što dovodi do Neuspjeha prilikom stvaranja

najvećeg broja potencijalnih sadejstva i bespotrebnog povećavanja sloţenosti pravnog

okruţenja.

26

Povezani Neuspjeh pri odreĊivanju centralne i snaţne središne tacke za koordinaciju,

razvoj i primenu strategije u vladi.

Neuspjeh prilikom razvoja odgovarajućih mehanizama za djelotvornu komunikaciju sa

sektorom MSPP tokom vremena, kao i Neuspjeh u ukljuĉivanju ovog sektora u proces

sastavljanja strategije.

Neuspjeh u pogledu pozitivnog razvoja zajednice interesnih grupa za pruţanje podrške

razvoju preduzetništva i MSPP, što dovodi do dominacije kulture velikih preduzeća koja

je suprotna razvoju malih preduzeća.

Neuspjeh u odgovarajucem razvoju kapaciteta klastera i poslovnih udruţenja koja

predstavljaju MSPP u pogledu pruţanja djelotvornih usluga.

Neuspjeh u razvoju preduzetniĉkih organizacija koje odgovaraju djelotvornom pruţanju

usluga MSPP.

3. Ključne ciljne oblasti za razvoj strategije MSPP-a

Izbegavanje brojnih navedenih problema je u funkciji stvaranja jasnih strateških smijernica za

postupke sa sektorom MSPP, ukljuĉujući:

Pronalaţenje odgovarajućih sredstava za uspješno praćenje stanja sektora, njegovih

potreba i reakcija na strategiju. podjednako vaţna je i potreba za stalnim

konsultacijama/dijalogom sa predstavnicima MSPP kao i sa drugim interesnim grupama,

kao što su regionalne/lokalne samouprave.

Razvoj dosljednih naĉela za intervencije u strategiji koja obezbeĊuje jasan, ali dinamiĉan

okvir za odgovor preduzetnika na nove mogućnosti i opasnosti.

Otkrivanje stabilnih mehanizama za upravljanje strategijom, posebno u koordinaciji rada

razlicitih partnera na nivou , kao i drugih interesnih grupa u pogledu MSPP, zauzimanju

jasnog stava po pitanju uloge centralne vlade nasuprot regionalnim i lokalnim

samoupravama i definisanju uloge privatnog sektora u pruţanju podrške.

Razvoj odgovarajuceg okruţenja medu interesnim grupama koje razumije i podrţava

preduzetnicku kulturu i stvara uravnoteţeno polje za poslovanje, ucenje i odnose sa

MSPP.

Stvaranje odgovarajucih oblika posebne "podrške" koja je usredsredena na procese

stvaranja trţišta za usluge MSPP, na osnovu postojeceg nacina sprovodenja aktivnosti i u

skladu sa razumijevanjem da dobra trţišta ne cine samo profitabilne aktivnosti.

Otkrivanje mehanizama koji vode ka odrţivim pristupima izgradnji kapaciteta za razvoj

MSPP i razvoj mehanizama pracenja koji podrţavaju napredovanje ka ovom cilju.

4. Potrebe sektora MSPP-a

Analiziranje potreba sektora MSPP i utvrdivanje njegovih razvojnih problema i mogućnosti

su suština djelotvornosti strategije. MSP u privatnom vlasništvu ne mogu da se tretiraju kao velika

preduzeća u malom.

Statistiĉka definicija je vaţna, ali je suština djelotvorne strategije razumijevanje za izraţene

osobine i vrednosti nezavisnih MSPP. Pojedinci, timovi i/ili porodice poseduju i rukovode najvećim

27

brojem mikro, malih i srednjih preduzeća. To ĉesto predstavlja rizik za njihovu liĉnu ili porodiĉnu

svojinu. Mala preduzeća su najĉešce sama i uţivaju visok nivo samostalnosti, ali i odgovornosti koje

proistiĉu iz takvog poloţaja. Mala preduzeća obiĉno imaju ograniĉena sredstva i posluju u manje ili

više neizvjesnim okolnostima, sa visokim nivoom meĊuzavisnosti izmeĊu razliĉitih interesnih grupa

(klijenata, dobavljaĉa, zakonodavaca, banaka, raĉunovoda, advokata, vlasnika nekretnina i sl.).

Svakodnevno poslovanje u neizvjesnim uslovima i upravljanje transakcionim i regulativnim odnosima

sa interesnim grupama predstavlja suštinski naĉin ţivota. Poslovne mreţe postaju društvene mreţe, pa

uspjeh ili neuspjeh utiĉu na liĉnost i društveni poloţaj preduzetnika u zajednici. Vlasnici-rukovodioci

moraju da budu u bliskim odnosima sa svojim klijentima i da preuzmu ukupnu odgovornost za

upravljanje svim zadacima vezanim za poslovanje preduzeća. Nagrada je veoma direktno, a ĉesto i

bolno, povezana sa uspjehom u obavljanju ovih zadataka ("ukoliko ne prodajete, ne ţivite"). Postoji

veliki prostor za individualnu inicijativu i odgovornost, kao i za promjene i fleksibilnost u ĉesto

veoma neformalnoj atmosferi. Upravo liĉni odnosi, unutrašnji i spoljni, kao i kultura koju oni stvaraju

drţe organizaciju na okupu i daju znaĉaj okruţenju, a ne formalizovani sistemi ili izgledi za

napredovanje.

Najveći broj preduzetnika nema povjerenja u vladu i administraciju. To odraţava njihove

kljuĉne vrednosti, ukljuĉujući snaţno osećanje nezavisnosti, samouvjerenosti, vlasništva i

nepovjerenja u zakone. To, za uzvrat, odraţava duboko uvjerenje da se nagrada stiĉe sopstvenim

zalaganjima i vrijednim radom, da pojedinci utiĉu na ostvarivanje, da se najbolje posluje pomoću

poznanstava, uz poverenje i putem neformalnih aranţmana, i da bi sloboda za individualno djelovanje

trebalo da bude što veća. Zahvaljujući propustu da se ove vrednosti i uverenja priznaju i da se uzmu

za osnovu za dalje napredovanje dolazi do Neuspjeha velikog broja strategija MSPP, naroĉito u

zemljama u tranziciji.

4.1. Formalna definicija MSPP-a

Praćenje stanja sektora i njegovih potreba na makro planu zahtjeva dogovor u pogledu

definicije. Definicije su od vrednosti za:

Pripremu statistike i praćenje stanja sektora tokom vremena.

Benĉmarking2

sa drugim privredama i izmedu regiona unutar zamlje.

OdreĊivanje okvirnog praga za poreze i druge propise.

UtvrĊivanje kvalifikovanosti za neki oblik javne podrške.

Generalno posmatrano, statistiĉka adekvatnost mjerenja veliĉine preduzeća je funkcija

strukture preduzeća u privredi. Zato se statistitiĉke definicije razlikuju od zemlje do zemlje. MeĊutim,

uobiĉajeno je da se napravi razlika izmeĊu samozaposlenja, mikro, malih, srednjih i velikih preduzeća

(Tabela 2):

2

Benĉmarking je proces kontinuiranog mjerenja i uporeĊivanja poslovnih procesa jednog preduzeća u

odnosu na poslovne procese najuspješnijih preduzeća u cilju prepoznavanja mogućnosti za jaĉanje sopstvene

pozicije.

28

Tabela 2 Vrsta preduzeća prema broju zaposlenih

Broj zaposlenih Vrsta preduzeća

0 Samozapošljavanje 1-9 Mikro preduzeće 10-49 Malo preduzeće 50-249 Srednje preduzeće 250+ Veliko preduzeće

Na osnovu toga, nova definicija MSPP Evropske Unije je (Tabela 3):

Tabela 3 Definicija MSPP u EU

Kategorija preduzeća Broj zaposlenih Promet Ukupan bilans stanja srednje <250 = € 50 miliona = €43miliona malo < 50 = € 10 miliona = €10miliona mikro < 10 = € 2 miliona =€2miliona

Evropske zemlje u tranziciji, posebno zemlje-kandidati, sve ĉešće usvajaju gore navedenu

definiciju MSPP, naroĉito kriterijum koji se odnosi na broj zaposlenih, iako najveći broj zemalja i

dalje nije u skladu sa definicijom EU. Štaviše, zaposlenje u razliĉite svrhe (statistika, porezi i

stimulacije, registracija, itd.) nije neobiĉno za alternativne definicije.

U Republici Srpskoj, prema Zakonu o podsticanju razvoja malih i srednjih preduzeća

(„Sluţbeni glasnik RS“, br. 64/02, 34/06 i 119/08),Mala i srednja preduzeća su subjekti koji:

Zapošljavaju prosjeĉno godišnje do 249 radnika;

Su samostalni u poslovanju;

Ostvaruju ukupni godišnji prihod od prodaje do 50.000.000,00 KM ili imaju zbir bilansa

aktive u vrijednosti do 43.000.000,00 KM.

Samostalnost u poslovanju u smislu ovog zakona znaĉi da druga fiziĉka ili pravna lica koja ne

ispunjavaju gornje pojedinaĉno ili zajedniĉki nisu vlasnici kapitala ili ne uĉestvuju u pravu

odluĉivanja više od 25 % u MSP-u.

Prema veliĉini, u smislu ovog zakona, razlikuju se mala i srednja preduzeća. Mala preduzeća

su pravna lica koja:

Zapošljavaju prosjeĉno godišnje od 10 do 49 radnika;

Ostvaruju ukupni godišnji prihod od prodaje do 10.000.000,00 KM, ili imaju zbir bilansa


U okviru malih preduzeća razlikujemo i mikro preduzeća koja zapošljavaju prosjeĉno

godišnje manje od deset radnika.

Srednja preduzeća su pravna lica koja:

zapošljavaju prosjeĉno godišnje od 50 do 249 radnika

ostvaruju ukupni godišnji prihod od prodaje do 50.000.000,00 KM, ili imaju zbir bilansa


29

Potrebe koje treba pratiti mogu da se svrstaju u sljedeće kategorije:

Praćenje razvoja cjelokupnog sektora tokom vremena;

Praćenje uticaja vladinih propisa, poreza, doprinosa, itd.

Procjena strategija i programa projektovanih u cilju razvoja sektora;

Praćenje rasta preduzetniĉke kulture u društvu tokom vremena;

4.2. Praćenje razvoja sektora tokom vremena

Promjene u broju malih preduzeća odraţavaju promjene u strukturi kao i vlasništvu nad

preduzećima i celoj privrednoj grani. Znaĉajno povećanje broja registrovanih malih preduzeća širom

Evrope tokom 90-tih godina je svjedoĉilo o smanjivanju i restruktuiranju velikih preduzeća. Ranije

"internalizovane" usluge i procesi su premešteni iz preduzeća koja su nastojala da se usredsrede na

svoje "osnovno" poslovanje. Na sliĉan naĉin, u privredama u tranziciji, procesi privatizacije i

restruktuiranja su doveli do stvaranja novih malih preduzeća. Razvoj strategije MSPP zato moţe da

bude u bliskoj vezi sa strategijama koje se odnose na privatizaciju, restruktuiranje privrednih grana i

novih modela organizacije proizvodnje i trgovinskih aktivnosti, na primjer, lancima nabavke i

razvojem grupa preduzeća.

Tri kljuĉna idnikatora koja treba pratiti na nacionalnom, sektorskom i lokalnom nivou

podrazumijevaju:

Osnivanje novih preduzeća.

Ovo moţe da se mjeri na nekoliko naĉina putem: registracije preduzeća, povraćaj poreza

(u sluĉaju da postoji jaka poreska osnova), prijava za dozvole, i, u nekim sektorima,

putem popisa ili uzimanja uzoraka. Mogu da se razlikuju razliĉiti tipovi novih preduzeća

u odnosu na vlasniĉku strukturu i procedure registrovanja preduzeća, na primjer,

samostalni trgovci, partnerska preduzeća i društva sa ograniĉenom odgovornošcu. Pošto

preduzeća ĉesto nemaju jedinstven referentni broj, i pošto se u privredama u tranziciji

preduzeća ĉesto pojavljuju u nekoliko poslovnih registara, moţe biti teško taĉno odrediti

koliko je novih preduzeća osnovano tokom godine.

Stope opstanka.

Ĉak deset posto od ukupnog broja registrovanih preduzeća moţe bilo koje godine biti

ugašeno ili zamenjeno. Opstanak se obiĉno mjeri zvaniĉnim brojem zatvorenih preduzeća,

iako bolju mjeru predstavljaju steĉaj i prinudna likvidacija. Zatvaranje preduzeća je

posebno problematiĉna mjera u privredama u tranziciji, u kojima su registri prepuni

"uspavanih" preduzeća i gde postoje znacajne pravne i druge prepreke koje smanjuju

motivaciju za preduzetnike da ugase neaktivna preduzeća.

Rast.

Rast se obiĉno mjeri Praćenjem promena u broju preduzeća po sektorima/tipovima

aktivnosti kao i kategorija veliĉine tokom vremena. MeĊutim, treba obratiti paţnju, pošto

promjene na marginama mogu da utiĉu na znaĉajne promjene kategorija veliĉine. Moţe se

mjeriti uĉinak razliĉitih društvenih grupa unutar društva: posebna paţnja je obraćena na

ţene-preduzetnike i etniĉke manjine,omladinsko i uĉeniĉko preduzetništvo,

preduzetništvo invalidne i boraĉke populacije i sl., kao i na njihov mogući doprinos

razvoju. Drugi kljuĉni ciljevi u mnogim razvijenim zemljama su "društveno iskljuĉene"

grupe ili podruĉja.

30

4.2.1. Praćenje uticaja vladinih propisa

Cjelokupna strategija u pogledu zakonodavstva bi trebalo da bude usmjerena na stvaranje

"jednakih uslova" za sve tipove preduzeća. U praksi, postoji nesklad u ekonomskim i politiĉkim

krugovima moći koji velikim firmama omogućava da vrše uticaj na okolinu u svoju korist, i mikro

preduzeća i MSP tako imaju velike teškoce u pristupu informacijama. Uz to, troškovi zakonitog

poslovanja su proporcionalno viši za manja nego za veća preduzeća, posebno u situaciji kada se

iskustva u pravnom okruţenju ĉesto mjenjaju. Poznato je da je oporezivanje glavni faktor, meĊutim,

ovi troškovi takoĊe stimulišu rast neformalne privrede.

4.2.2. Procjena specifičnih mjera podrške

Procjena se odnosi na uticaj strategija i motivacije i podrške pruţenim malim preduzećima u

oblasti finansija, pruţanja savjeta i konsaltinga, obuke i obrazovanja, pruţanja informacija,

tehnologije i inovacija, obezbjeĊivanja poslovnog prostora i posebnog pristupa vladinim ugovorima.

Mogu se razlikovati dve grupe mjera procjene. Sumativne mjere su usmjerenje ka ispitivanju

uticaja mjera koje povezuju ulazne vrednosti sa rezultatima, dok formativna procjena ispituje proces

upravljanja sistemom podrške. Druga mjera oĉigledno utiĉe na prvu. Ni jedna mjera nije uobiĉajena u

zemljama u tranziciji, pošto procjena još uvek ne spada u standardne karakteristike razvojne strategije

i programa za MSPP.

4.2.3. Praćenje preduzetnicke kulture i strategija preduzetništva

Donosioci strategija širom svjeta stavljaju znaĉajan naglasak na razvoj odgovarajuće kulture

preduzeća u društvu. Mnoge detaljne mjere se sprovode, naroĉito u oblasti obrazovanja, da bi se

stimulisalo preduzetniĉko ponašanje mladih. Medutim, teško je mjeriti preduzetniĉku kulturu na

nacionalnom nivou a da to nije brojenje ponuĊenih programa, na primjer, u nastavnim planovima

škola i fakulteta, i broja studenata ukljucenih u te programe. Istraţivanje nazvano Praćenje globalnog

preduzetništva (GEM) pokušava da stvori meĊunarodni benĉmark za praćenje kulture preduzeća koje

je usredsreĊeno na proces otvaranja preduzeća. Sada se primjenjuje u 20 zemalja širom sveta,

ukljuĉujuci i nekoliko privreda u tranziciji, kao što su Hrvatska, Madarska i Slovenija. Zasnovano je

na kombinaciji nacionalnih anketa i "delfi" tehnike (procedure za dobijanje pouzdanog konsenzusa

mišljenja kroz seriju upitnika uz dodatnu povratnu informaciju o mišljenju) koja se primjenjuje na

dobijena strucna mišljenja. Iz zemalja jugoistoĉne Evrope, samo je Hrvatska ucestvovala u GEM

istraţivanju. Na osnovu ankete iz 2003. godine, Hrvatska je imala najmanji indeks broja ukupnih

preduzetniĉkih aktivnosti (TEA), što je indeks koji je usredsreden na tek osnovana i nova preduzeća

za koja se oĉekuje da ce otvarati nova radna mjesta i uvoditi inovacije.

4.2.4. Djelotvorna komunikacija sa privatnim sektorom

Djelotvorna komunikacija se nalazi u osnovi najvećeg broja kategorija za koje je potrebno

izvršiti analizu potreba. Uspostavljeni mehanizmi moraju da osiguravaju da postoji odgovarajući

prostor za komunikaciju „odozdo na više" pocevši od lokalnog nivoa. To je posebno vaţno, i teško je

naći odgovarajućeg predstavnika koji će predstavljati glas sektora MSPP (naroĉito u pogledu

neformalnog sektora i formalnijeg sektora mikro preduzeća) na nacionalnom nivou. MeĊutim,

informativne i komunikacione tehnologije poĉinju da mjenjaju ovaj odnos.

U formalnom djelu sektora preduzeća, komunikacija moţe biti pojaĉana davanjem nadleţnosti

glavnim interesnim grupama sa kojima se mala preduzeća susreću (kao što su banke, profesionalne

delatnosti kao i zakonodavne vlasti) da obezbeĊuju odgovarajuće informacije. Redovni bilteni u

31

ĉasopisima za mala preduzeća i otvaranje lokalnih kancelarija ombudsmana koji bi odgovarao na

pitanja vezana za osnovne probleme takoĊe moţe biti efikasan naĉin pruţanja informacija.

32

III SOCIO EKONOMSKA ANALIZA

1. Analiza razvoja 2009-2015. godine i ocjena stanja

1.1. Resursna osnovica i privredne posebnosti

1.1.1. Prostor, resursi i okolina

Grad Banja Luka (u daljem tekstu: Grad) je smješten u sjeverozapadnom dijelu BiH, odnosno

u centru zapadnog dijela Republike Srpske. Sa juga i jugoistoka omeĊen je dinarskim planinama

Manjaĉa (1.338 m), Tisovac (1.172 m), Osmaĉa (948 m), Crni Vrh (548 m), sa sjeverozapada

planinama Piskavica (443 m) i Banjaluĉka Kozara (421 m), a sa sjevera Panonskim bazenom.

Banjaluĉka kotlina u cjelini predstavlja prelaznu zonu od dinarsko - planinske ka planinsko -

ravniĉarskoj oblasti, što se bitno odrazilo na geomorfološku strukturu Grada. Tako, teren je uglavnom

valovit, a na jugu prelazi u planinsko podruĉje. Najniţi dio Grada je u Zaluţanima, na nadmorskoj

visini od 140 m. Prema jugu se nadmorska visina penje u poĉetku postepeno, a zatim naglo, tako da

krajnja taĉka na jugu dostiţe ĉak 1.338 m. Sam grad Banja Luka je smješten na nadmorskoj visini od

164 m.

Grad ima umjereno-kontinentalnu klimu sa preovladavajućim uticajima panonskog prostora.

Teritorija Grada pokriva površinu od 1.239 km2, što predstavlja 4,9% ukupne teritorije Republike

Srpske te graniĉi sa opštinama Gradiška, Laktaši, Ĉelinac, Mrkonjić Grad, Ribnik, Oštra Luka i

Prijedor. Rijeka Vrbas dijeli Grad na dva dijela, tako da duţina ose sjever-jug iznosi 50 km, a ose

zapad-istok 25 km. Skoro cijeli Grad je smješten u slivu rijeke Vrbas, a manji dio u slivu rijeke

Gomjenica. Rijeka Vrbas stvara manje doline-polja (Boĉaĉko, Ducipolje, Novoselijsko i Banjaluĉko

polje). Na ušću Vrbanje u Vrbas nalazi se Medeno polje, dok se Banjaluĉko polje prema sjeveru širi u

Lijevĉe polje koje se prostire sve do rijeke Save.

Prirodni resursi kojima raspolaţe Grad su:

Mineralna bogatstva,

Zemljište,

Šume,

Vode.

Mineralna bogatstva sa kojima raspolaţe grad su ugalj, boksit, bakrena ruda, ruda gvoţĊa,

kvarcni pjesak, cementni lapor, manganska ruda, barit, keramiĉka i ciglarska glina, graĊevinski kamen

te termomineralne vode. Lokacije navedenih mineralnih bogatstava su date u Tabeli 4.

33

Tabela 4 Lokacije mineralnih bogatstava na teritoriji Grada

Mineralno bogatstvo Lokacija Ugalj Ramići, Petrićevac Boksit Manjaĉa, Ĉemernica Bakrena ruda Podruĉje Kozare Ruda gvoţĊa Podruĉje Bronzanog Majdana Kvarcni pijesak Potkozarje Cementni lapor Ramići Manganska ruda Juţni dio Kozare Barit Šire podruĉje Bronzanog Majdana Keramiĉka i ciglarska glina Tunjice GraĊevinski kamen Ljubaĉevo, Vrbanja Termomineralne vode Srpske Toplice

Izvor podataka: Gradska uprava Banja Luka

Rezerve uglja su znaĉajne i iznose cca 35 miliona tona, ali obzirom da su nalazišta locirana uz

saobraćajnice uz nepovoljne ekološke performanse, ne postoji ekonomska opravdanost eksploatacije.

Što se tiĉe mineralnih sirovina, u eksploataciji su samo neke sirovine i nalazišta kao što su

nalazište kvarcnog pijesaka u Potkozarju, nalazišta kreĉnjaka i graĊevinskog kamena u Ljubaĉevu i

Vrbanji te ciglarska glina na Tunjicama kao i termomineralne vode u Srpskim Toplicama.

Od nemetalnih mineralnih sirovina paţnju zasluţuju nalazišta, barita, vatrostalne i keramiĉke

gline ĉije se rezerve procjenjuju na preko milion tona za svaki od navedenih minerala te rezerve

matalnih mineralnih sirovina kao što su bakrene mineralizacije, manganska orudnja te ruda gvoţĊa sa

znaĉajnim rezervama.

Zaključak 1:

Izrada studije izvodljivosti eksploatacije mineralnih sirovina na području Banjaluke

Grad raspolaže sa značajnim mineralnim bogatstvima ali je ekonomska opravdanost nihovog

eksploatisanja po vrstama različita. Tako, za eksploataciju uglja čije su zalihe značajne, utvrĎeno je

da ne postoji ekonomska opravdanost, od mineralnih sirovina u eksploataciji su samo neke sirovine i

nalazišta što ukazuje na potrebu sagledavanja ekonomske opravdanosti korištenja ostalih nalazišta

mineralnih sirovina koja nisu u funkciji, a za nemetalne i metalne mineralne sirovine je utvrĎeno da

postoje značajne rezerve koje se uglavnom uopšte ne eksploatišu čiju bi ekonomsku opravdanost

eksploatisanja takoĎe trebali sagledati.

Grad raspolaţe sa 123.898 ha zemljišta. Prema njegovoj katastarskoj strukturi najzastupljenije

je poljoprivredno zemljište od I do VIII bonitetne klase (71.440 ha ili 57,6% ukupnog gradskog

zemljišta) te zemljište pokriveno šumama (37,8% ukupne gradske zemljišne površine). Struktura

zemljišta na teritoriji Grada je data u Tabeli 5.

34

Tabela 5 Struktura zemljišta Grada Banja Luke u ha

Poljoprivredno

zemljište od I do IV

bonitetne klase

Poljoprivredno zemljište

od V do VIII bonitetne

klase

Šume

Ostalo zemljište

(neplodno, vode i

izgraĊeno)

Ukupno

zemljište

25.180 46.260 46.818 5.640 123.898 20,3 37,3 37,8 4,6 100,0

Izvor podataka: Prof. dr Mihajlo Marković i grupa autora: Osnove zaštite, korištenja i ureĎenja

poljoprivrednog zemljišta Grada Banja Luka, Monografija, Banja Luka 2006, str 106.

Po raspoloţivom poljoprivrednom zemljištu Grad je na prvom mjestu u Republici Srpskoj.

Poljoprivredno zemljište zauzima više od 50% ukupne površine Grada, ali sa niskim uĉešćem

površina za intenzivnu poljoprivrednu proizvodnju.

Prostornim planom Grada, na bazi kategorizacije upotrebnih vrijednosti zemljišta, predviĊeno

je da se površine pogodne za intenzivnu poljoprivrednu proizvodnju odrţe na nivou od cca 25.000 ha.

Struktura procijenjene površine pogodne za intenzivnu poljoprivrednu proizvodnju (gore

navedenih 25.000 ha) ĉine zemljišta I, II, III i IV kategorije poljoprivrednog zemljišta, a koja je data u

Tabeli 6.

Tabela 6 Poljoprivredno zemljište po bonitetnim klasama Grada Banja Luka u ha

Poljoprivredno

zemljište I klase

Poljoprivredno

zemljište II klase

Poljoprivredno

zemljište III klase

Poljoprivredno

zemljište IV klase

Ukupno poljoprivredno zemljište namijenjeno

intenzivnoj

poljošrivrednoj

proizvodnji 1.141 1.291 9.614 13.134 25.180 Struktura u % 4,5 5,1 38,2 52,2 100,0

Izvor podataka: Prof. dr Mihajlo Marković i grupa autora: Osnove zaštite, korištenja i ureĎenja

poljoprivrednog zemljišta Grada Banja Luka, Monografija, Banja Luka 2006, str 108.

Zemljište I kategorije je zastupljeno u ravniĉarskim dijelovima Grada, a rijeĉ je o zemljištu

koje je najboljeg kvaliteta i na kojem se mogu gajiti sve kulture.

Zemljište II kategorije se nalazi u rijeĉnim dolinama rijeka Vrbas, Vrbanja, Gomjenica,

Mlinska rijeka, Subotica, Brkalosa, Dragoĉajske rijeke, Šargovaĉke rijeke i Široke rijeke. Ova

kategorija zemljišta, uz sprovoĊenje navodnjavanja i ostalih agrotehniĉkih mjera, moţe dati visoke

prinose i izuzetno su pogodna za ratarsku proizvodnju i povrtlarstvo. Pri tome treba naglasiti da bi

jedan znaĉajan dio kvalitetnog poljoprivrednog zemljišta u dolini rijeke Vrbas mogao biti izgubljen

kroz planirane hidroakumulacije i prateću saobraćajnu infrastrukturu.

Zemljište III kategorije se nalaze na razliĉitim dijelovima grada; od ravnice do blagih nagiba

(podruĉje Piskavice i djela Verićkog polja, podruĉje Potkozarja, breţuljkasti tereni Zaluţana i

Dragoĉaja, podruĉje Šargovca i Petrićevca te Rakovaĉke bare). Zemljište ove kategorije su teţa za

obradu i traţe sprovoĊenja agro i hidromelioracionih mjera ako se ţeli osposobiti za intenzivnu

poljoprivrednu proizvodnu. MeĊutim, sprovoĊenjem navedenih mjera uz pravovremenu obradu i

Ċubrenje, veoma je pogodno za ratarstvo, a naroĉiito za uzgoj kukuruza.

Zemljište IV kategorije se nalazi na podruĉju Borkovića, Slavićke, Piskavice, Bronzanog

Majdana i Goleša, a odlikuje ga nagnut teren koji se nalazi na granici mašinske obrade i gdje postoji

35

izraţena opasnost od erozije. Uz upotrebu organskih i mineralnih Ċubriva ovo zemljište se moţe

iskoristiti za ratarsku proizvodnju i voćarstvo.

Pored poljoprivrednog zemljišta pogodnog za intenzivnu poljoprivrednu proizvodnju, Grad

raspolaţe sa znaĉajnim zemljišnim fondom (46.260 ha ili 37,3% ukupne gradske zemljišne površine)

koga ĉini zemlja od V do VIII kategorije koja je izuzetno pogodna za razvoj voćarstva i stoĉarstva jer

je rijeĉ o tlu sa nagibima većim od 20%.

Voćarstvo na teritoriji Grada je ekspanzivno. U proizvodnji voća dominira jabuka, šljiva i

kruška, dok je proizvodnja ostalih voćnih vrsta mala i koristi se za zadovoljavanje potreba samog

proizvoĊaĉa (višnja, trešnja, breskva). Proizvodnja jagodiĉastog voća je zanemarivo mala.

Stoĉarstvo je, takoĊe, vrlo vaţna grana poljoprivrede Grada jer daje 60% finalne

poljoprivredne proizvodnje3. Stoĉni fond Grada je još uvijek na niskom nivou iako je do njegovog

prvog znaĉajnije poslijeratnog povećanja došlo 2005. godine, a kojeg ĉini uzgoj konja, ovaca, goveda,

svinja i ţivine.

Zaključak2:

Program za popravku fizičkih i hemijskih svojstava zemljišta za dobijanje novih površina II kategorije

zemljišta visoke potencijalne plodnosti.

Geomorfološka struktura, klima te raspoloživa struktura zemljišta daju dobru predispoziciju za

razvoj poljoprivrede, a naročito ratarstva, voćarstva, vinogradarstva, pčelarstva te stočarstva.

U oblasti intenzivne poljoprivredne proizvodnje ulaganje u poboljšanje kvaliteta zemljišta III

kategorije predstavlja apsolutni prioritet budućeg srednjoročnog perioda. Pošto zemljišta I kategorije

ima malo kao i zemljišta II kategorije koje je i vrlo ugroženo, zemljište III kategorije u perspektivi

predstavlja najveći resurs za intenzivnu poljoprivrednu proizvodnju Grada. Razlozi proizilaze iz

činjenice da je ova kategorija zemljišta široko rasprostranjena (od Piskavice, Ivanjske do grada

Banja Luka) i da po reljefu zauzima najpogodnije predjele za intenzivnu poljoprivrednu proizvodnju

jer je riječ o ravnici i blago nagnutim terenima.

Zemljište od V do VIII kategorije se pored voćarstva i stočarstva može iskoristiti i za razvoj

vinogradarstva4

i pčelarstva.

Zaklučak 3:

Izrada sledećih programa

Program trajnih nasada šljive

Program trajnih nasada jabuke

Program trajnih nasada kruške

Program trajnih nasada jagodičastog voća

3 Prof. dr Mihajlo Marković i grupa autora: Osnove zaštite, korištenja i ureĎenja poljoprivrednog zemljišta Grada Banja Luka,

Monografija, Banja Luka 2006, str 48

4 Na podruĉju Grada su, nakon predhodno izvršene analize zemljišta i klimatskih uslova za uzgoj vinove loze koja je dala dobre

rezultate, zasaĊeni eksperimentalni zasadi vinograda, a vina dobijena od iste su od strane struĉnjaka iz ove oblasti ocjenjen a kao

visokokvalitetna.

36

Zaključak 4:

Program stimulaciju povećanja stočnog fonda

U oblasti stočarstva bi takoĎe, trebale da se definišu načini njegovog stimulisanja u cilju povećanja

stočnog fonda, a sa ciljem dosezanja stočnog fonda iz 1991. godine5.

Zaključak 5:

Inicjativa za Pooštravanje sankcija za lica koji su vlasnici površina pogodnih za navedene

poljoprivredne aktivnosti, a koji iste ne koriste.

Aktivnost koju treba da pokrene Grad, a čija realizacija je na nivou entiteta je, pooštravanje

zakonskih sankcija za lica koji su vlasnici površina pogodnih za navedene poljoprivredne aktivnosti, a

koji iste ne koriste.

Zakljačak 6:

Program razvoja mini pogona u ruralnom području

Posebnu pažnju treba posvetiti sagledavanju mogućnosti za proizvodnju zdrave hrane za kojom sa

jedne strane, postoji velika potražnja na ino tržištu, ali koja sa druge strane, zahtjeva značajna

finansijska ulaganja i ispunjavanje meĎunarodnih standarda koji definišu ovu oblast poljoprivredne

proizvodnje.

Šume i šumsko zemljište zauzima preko 37% Grada od ĉega cca 60% su šume u drţavnoj

svojini. Ukupna drvna zaliha u drţavnim šumama iznosi preko 5,5 miliona m3 od ĉega ĉetinari

uĉestvuju sa svega 10%.

Posmatrano sa aspekta kvaliteta šume na ţalost, najzastupljenije su izdaniĉke šume koje

zauzimaju 19.000 ha ukupnog šumskog fonda te visoke šume sa prirodnom obnovom koje imaju

dobre taksacione elemente na 14.000 ha. Ostali šumski fond ĉine park šume (Starĉevica, Šibovi,

Omarska) koje se prostiru na 1.500 ha, zaštitne šume u kanjonu Vrbasa koje zauzimaju 900 ha te oko

2.600 ha ĉine goleti, degradirane šume, šibljaci te šume nepodesne za gazdovanje.

Zaključak7:

Program stimulacije višeg stepena obrade drveta

Šume i njene opštekorisne funkcije moraju se visoko vrednovati u prioritetima kako budućeg razvoja

Grada tako i razvoja malog i srednjeg preduzetništva u njemu i to ne samo u smislu davanja

prioriteta primarnoj obradi drvata nego i njegovoj sekundarnoj obradi.

U okviru sekundarne obrade drveta naročito bi trebala da se stimuliše proizvodnja iverice, vlaknastih

ploča te biomase za proizvodnju energije za kojima postoji potražnja na Zapadno evropskom tržištu6.

ţivine.

5 U 1991. godini evidentirano je 2.921 grlo konja, 15.710 grla goveda, 41.184 grlo ovaca, 22.798 grla svinja i 125.107 grla

37

Zaklučak 8:

Program ureĎenja izletničko rekreativnih površina Grada (Starčevica, Šibovi, Trapisti) i razvoja

izletničko-rekreativnog turizma na Manjači, Osmači , Kozari i Čemernici

TakoĎe ne treba zanemariti da su šume ovog područja u većini slučajeva, otvorene dobrim putevima,

tako da su pristupačne za izletničko-rekreativne i sportske aktivnosti te razvoj lova. U cilju razvoja

turizma bilo bi neophodno inovirati ranije utvrĎene programe ureĎivanja izletničko rekreativnih

površina Grada (Starčevica, Šibovi, Trapisti), ali i sačiniti nove programe sa planom ulaganja u

razvoj izletničko-rekreativnog i sportskog turizma.

Najznaĉajniji hidropotencijal Grada je rijeka Vrbas koja poslije prijema pritoke Vrbanje ima

prosjeĉan protok od oko 100m3/sec., a vrelo Gomjenice kod Vilusa daje oko 250 l/sec. Pritoke rijeke

Vrbas koje protiĉu teritorijom Grada su date u Tabeli 4.

Hidropotencijal rijeke Vrbas je najznaĉajniji elektroenergetski resurs na podruĉju Krajine.

Neiskorišteni hidropotencijal rijeke Vrbas, od postojeće HE Boĉac do ušća Vrbasa u Savu iznosi 125

MW ili oko 840GWh elektriĉne energije, od ĉega je 85MW ili oko 400 Gwh na podruĉju Grada.

Zaključak 9:

Usaglasavanje planova kojima se predviĎa podizanje mini hidroelektrana sa već podignitim mini

hidroelektranama kao i sa mini hidroelektranama koje još nisu sagraĎene ali za koje su preduzetnici

koji namjeravaju da ih sagrade dobili koncesionu saglasnost.

Hidropotencijal pritoka koje protiču teritorijom Grada predstavlja značajan potencijal koji bi se

mogao, izmeĎu ostalog, iskoristiti i izgradnjom mini hidroelektrana i biti jedna od značajnih

komponenti razvoja malog i srednjeg preduzetništva Grada.

2. Stanovništvo

Posljednji popis stanovništva u BiH je proveden 1991. godine, što predstavlja ozbiljan

problem u smislu vjerodostojnosti svih statistiĉkih pokazatelja koji su direktno ili indirektno vezani za

broj stanovnika.

Prema podacima Republiĉkog zavoda za statistiku RS, Grad je 1991. godine imao ukupno

195.692 stanovnika od kojih je ţenski dio stanovništva iznosio 98.582 (ili 50,3%), a muški 97.110 (ili

49,7%). Prosjeĉna gustina naseljenosti je iznosila 159 stanovnika/km2.

Posmatrano sa aspekta kontinuiteta ţivljenja, 75,7% od ukupnog broja stanovnika Grada ĉine

domaće (domicilno) stanovništvo, 11,3% su raseljena lica, 8,6% su izbjeglice, 2,6% su povratnici i

1,9% ĉine ostali .

Prema poslijednjim procjenama Republiĉkog zavoda za statistiku RS, Grad je 2009. godine

imao 225.123stanovnika. Prosjeĉna gustina naseljenosti je iznosila 181 stanovnik/km2.

6 Sektorska studija: Identifikacija investicionih projekata za odrţivo šumarstvo i šumsku industriju u BiH, Osterreichische

Bundesforste Consulting, novembar 2006.

38

Broj stanovnika Grada u 1991. godini te procjene njenog broja u periodu 2005- 2009. godini

je data u Tabeli 7 i slici 1.

Tabela 7 Broj stanovnika Grada Banja Luka- procjena

Stanovništvo

1991.

2005.

2006.

2007.

2008.

2009. Indeks 09/91*100

Ukupno: 195.692 225.844 222.390 222.400 223.641 225.123 115

Slika 1 Procjena broja stanovnika

230,000

225,000

220,000

215,000

210,000

205,000

200,000

195,000

190,000

185,000

180,000

1991 2005 2006 2007 2008 2009

2.1. Prirodno kretanje stanovnika Grada

Prirodno kretanje stanovništva Grada u 2009. godini je obiljeţio pozitivan prirodni priraštaj7

u

iznosu od 276 više ţivoroĊenih u odnosu na umrle što predstavlja prvi znaĉajniji rast prirodnog

priraštaja nakon 2002. godine kada je prirodni priraštaj iznosi 177 više ţivoroĊenih u odnosu na

umrle. U periodu 2003.-2006. godine na teritoriji Grada je evidentiran negativan prirodni priraštaj koji

je bio najveći 2003. godine i iznosio je 43 više umrlih u odnosu na ţivoroĊene. Prirodno kretanje

stanovništva Grada u periodu 2002-2009. godine je data u Tabeli 8.

Tabela 8 Prirodno kretanje stanovništa Grada Banja Luka

Godina ŢivoroĊeni Umrli Prirodni priraštaj 2002. 1.957 1.780 177 2003. 1.699 1.742 -43 2004. 1.736 1.740 -4 2005. 1.771 1.781 -10 2006. 1.770 1.773 -3 2007. 1.806 1.796 10 2008. 1.968 1.765 203 2009. 2.004 1.728 276

Izvor podataka: Republički zavod za statistiku RS

Obzirom na raspoloţivost podataka o procijenjenom broju stanovnika koji su dati u Tabeli 7,

moguće je izraĉunati i izvršiti poreĊenje opšte stope nataliteta, mortaliteta i prirodnog priraštaja za

7 Prirodni priraštaj se raĉuna kao razlika izmeĊu ţivoroĊene djece i broja umrlih osoba.

39

navedene godine. Opšta stopa nataliteta, mortaliteta i prirodnog priraštaja za 2002, 2005, 2006, 2007,

2008 i 2009. godinu je data u Tabeli 9 .

Tabela 9 Opšte stope nataliteta, mortaliteta i prirodnog priraštaja Grada Banjaluka

Godina

Ţivo-

roĊeni

Procijenjeni broj

stanovnika

Umrli

Opšta stopa

nataliteta

Opšta stopa

mortaliteta

Opšta stopa prirodnog

priraštaja

2002. 1.957 222.359 1.780 8,8 8,0 0,8 2005. 1.771 252.844 1.781 7,0 7,9 -0,9 2006. 1.770 222.390 1.773 7,9 7,9 0,0 2007. 1.806 222.400 1.796 8,1 8,1 0,0 2008. 1.968 223.641 1.765 8,7 7,8 0,9 2009. 2.004 225.123 1.728 8,9 1,23 1,23


U 2002. godini na teritoriji Grada ţivoroĊeno je 8,8 djece na 1.000 stanovnika (opšta stopa

nataliteta = 8,8), umrlo je 8 osoba na 1.000 stanovnika (opšta stopa mortaliteta = 8,0) te ostvarena

opšta stopa prirodnog priraštaja od 0,8.

U 2005. godini opšta stopa prirodnog priraštaja je negativna (-0,9), a posljedica je više stope

mortaliteta u odnosu na stopu nataliteta tj. ţivoroĊeno je 7 djece na 1.000 stanovnika, a umrlo 7,9

osoba na 1.000 stanovnika, dok je u 2006. i 2007. godini opšta stopa prirodnog priraštaja 0 zbog

izjednaĉavanja opšte stope nataliteta i opšte stope mortaliteta. U 2008. godini, prvi put nakon 2002.

godine je došlo do pozitivne stope prirodnog priraštaja od 0,9 što je posljedica 203 više ţivoroĊenih u

odnosu na umrle. U 2009 godini prirodni priraštaj se popeo na 1,23 odnosno broj ţivoroĊenih u

odnosu na umrle je bio 276.

2.2. Starosna struktura stanovništva

Kada je rijeĉ o stanovništvu, ono što ne treba zanemariti je njegova starosna struktura. Ona je

znaĉajno demografsko obiljeţje jer odreĊuje okvir iz kojeg se regrutuje radni potencijal. Opadanjem

stope nataliteta starosna piramida se pomjera na više na štetu mlaĊih dobnih skupina.

Ako se ovako loš trend opšte stope prirodnog priraštaja koji je bio evidentan u periodu 2002-

2007. godine, nastavi, Grad će da se suoĉi sa ozbiljnim problemom starosne strukture njegovog

stanovništva koja bi se mogla znaĉajno pomjeriti na štetu uĉešća mladih.

Na ţalost, zbog ĉinjenice da je posljednji zvaniĉan popis izvršen 1991. godine, Republiĉki

zavod za statistiku RS ne raspolaţe podacima o starosnoj i polnoj strukturi stanovništva, nego vrši

samo okvirnu procjenu ukupnog broja stanovnika kako na nivou Republike Srpske tako i na nivou

Grada. Ubrzano opadanje nataliteta se odrazilo i na broj djece u školskom uzrastu .

40

Zaključak 10:

Program podsticja roditeljima sa više djece za otvaranje sopstvenog biznisa

Ozbiljan problem u smislu vjerodostojnosti svih statističkih pokazatelja koji su direktno ili indirektno

vezani za broj stanovnika je neizvršen popis stanovništva.

Grad bi, u cilju rasta nataliteta i zadržavanja rasta opšte stope prirodnog priraštaja iz 2008. godine,

treba stimulisati porodice i roditeljstvo u smislu davanja značajnijih podsticaja roditeljima koji se

odluče da imaju više od dvoje djece.

Opadanje nataliteta u gore navedenom šestogodišnjem periodu je direktno uticalo na promjenu

starosne strukture na štetu starosne grupe od 0 do 19 godina, a u korist starosnih grupa od 40 godina

pa na više.

3. Radna snaga i trţište rada

Stanje u radnom angaţovanju stanovništva su najbolji pokazatelj uspješnosti privrednog

sistema. Tako, zaposlenih na podruĉju Grada u martu 2010. godine je bilo 59.267 što predstavlja

26,3% od procijenjenog broja stanovnika u 2009. godini. U ovim procjenama nisu ubrajani samostalni

preduzetnici u kojima prema procjenama Administartivne sluţbe grada Odjeljenja za privredu ima

8.226. U poreĊenju sa brojem zaposlenih u 2000. godini (prije provoĊenja procesa privatizacije),

evidentan je rast broja zaposlenih od 29,5% odnosno povećan je broj zaposlenih za 13.204 radnika.

Najviše zaposlenih u martu 2010. godine je evidentirano u okviru djelatnosti trgovine na

veliko i malo (20,0% od ukupnog broja zaposlenih), preraĊivaĉkoj industriji (14,2% od ukupnog broja

zaposlenih) te drţavnoj upravi (13,8% od ukupnog broja zaposlenih).

U navedena tri podruĉja djelatnosti najviše zaposlenih je bilo i u 2000. godini, s tim da je

struktura zaposlenosti razliĉita. Najviše zaposlenih je bilo u djelatnosti preraĊivaĉke industrije (26,7%

od ukupnog broja zaposlenih), a onda u podruĉju trgovine na veliko i malo (16,3% od ukupnog broja

zaposlenih) te podruĉju drţavne uprave (10,3% od ukupnog broja zaposlenih).

Poredeći broj zaposlenih radnika po djelatnostima u 2000. i u martu 2010. godine, do

najznaĉajnijeg rasta je došlo u oblasti ribarstva gdje je došlo do povećanja broja zaposlenih od

265,5% (indeks 365,5) u martu 2010. godine u odnosu na 2000. godinu, iako ovo povećanje iskazano

apsolutnim povećanjem broja zaposlenih je malo i iznosi 81 više zaposlena radnika.

Do najznaĉajnijeg apsolutnog povećanja broja zaposlenih je došlo u djelatnosti trgovine na

veliko i malo, gdje je u martu 2010. godine bilo zaposleno 4.333 radnika više nego u 2000. godini

(indeks 166,4) te u djelatnost drţavne uprave u kojoj je u martu 2010. godine bilo zaposleno 3.432

radnika više nego u 2000. godini (indeks 151,8).

Do najvećeg apsolutnog smanjenja broja zaposlenih je došlo u oblasti preraĊivaĉke industrije,

gdje je broj zaposlenih u martu 2010. godine bio za 2.888 zaposlenih manji u odnosu na 2000. godinu

(indeks 80,5).

Osnovni pokazatelji radnog angaţovanja stanovništva po djelatnostima u Gradu Banja Luka u

2000, 2009 godini i u martu 2010. godine su dati u Tabeli 10.

41

Tabela 10 Osnovni pokazatelji radnog angažovanja stanovništva po djelatnostima

Red. br.

Naziv podruĉja djelatnosti

2000 Mart 2009 Mart 2010 Indeks '10/'00 Broj

zaposlenih Struktura (u %)

Broj zaposlenih

Struktura (u %)

Broj zaposlenih

Struktura (u%)

1 Poljoprivreda, lov i šumarstvo

477 1.0 468 0,8 534 0,9 111,9

2 Ribarstvo 29 0.1 106 0,2 110 0,2 379,3 3 VaĊenje ruda i

kamena 87 0.2 56 0,1 59 0,1 67,8

4 PreraĊivaĉka industrija

12.303 26.7 9.902 16,6 8.415 14,2 68,3

5 Proizvodnja i

snabdijevanje

elektriĉnom

energijom,

gasom i vodom

1.213 2.6 1.120 1,9 1.099 1,9 90,6

6 GraĊevinarstvo 2.165 4.7 3.177 5,3 2.884 4,9 133,2 7 Trgovina na

veliko i malo 7.522 16.3 12.516 21,0 11.855 20,0 157,6

8 Hoteli i restorani 1.556 3.4 3.108 5,2 2.833 4,8 182,1 9 Saobraćaj,

skladištenje i

veze

3.074 6.7 3.750 6,3 5.017 8,5 163,2

10 Finansijsko posredovanje

1.220 2.6 2.174 3,6 2.545 4,3 208,6

11 Aktivnosti u vezi nekretninama

2.023 4.4 3.877 6,5 3.770 6,4 186,3

12 Drţavna uprava 4.767 10.3 7.237 12,1 8.199 13,8 171,9 13 Obrazovanje 3.053 6.6 4.249 7,1 4.276 7,2 140,0 14 Zdravstveni i

socijalni rad 3.630 7.9 4.816 8,1 4.937 8,3 136,0

15 Ostale kom.,

društv. i liĉne

usluţne aktivn.

2.944 6.4 3.096 5,2 2.734 4,6 92,8

U k u p n o: 46.063 100,0 59.652 100,0 59.267 100,0 128,6

Izvor: Republički zavod za statistiku RS, Banja Luka

Što se tiĉe kvalifikacione strukture zaposlenih, u martu 2010. godine na podruĉju Grada je

najviše zaposlenih bilo u okviru SSS (44,7% od ukupnog broja zaposlenih), VSS (22,1% od ukupnog

broja zaposlenih) te KV (12,10% od ukupnog broja zaposlenih). I u 2000. godini najveći broj

zaposlenih je bio u okviru ove tri struĉne spreme. Najviše zaposlenih je, takoĊe, bilo u okviru SSS

(31,7% od ukupnog broja zaposlenih), s tim da je na drugom mjestu, za razliku od situacije u martu

2009. godine, bila KV struĉna sprema (22,0% od ukupnog broja zaposlenih), a na trećem mjestu VSS

(12,5% od ukupnog broja zaposlenih).

Treba naglasiti da je kvalifikaciona struktura zaposlenih usko povezana sa strukturom

privrede u Gradu. Poredeći podatke o zaposlenosti po kvalifikacionoj strukturi u 2010. godini sa

podacima o zaposlenosti u 2000. godini, evidentno je da su zaposleni sa srednjom i visokom struĉnom

spremom relativno bezbolno prošli kroz proces tranzicije i privatizacije u odnosu na ostale struĉne

spreme.

Sa druge strane, nezaposlenih je u septembru 2010. godine bilo najviše u okviru KV (34,8%

od ukupnog broja nezaposlenih), SSS (30,9% od ukupnog broja nezaposlenih) te u okviru NK (18,6%

od ukupnog broja nezaposlenih).

42

Kvalifikaciona struktura zaposlenih i nezaposlenih u martu 2010. i u 2000. godini u Gradu je

data u Tabeli 11 i slici broj 2 i 3.

Tabela 11 Kvalifikaciona struktura zaposlenih (bez preduzetnika) i nezaposlenih

Struĉna sprema

2000 2010 Indeks zaposlenosti

'00/'10 Broj zaposlenih

Struktura (u %)

Broj zaposlenih

Struktura (u %)

Broj nezaposlenih

Struktura (u %)

Dr 247 0,6 476 0.9 1 0.0 192,7 Mr 233 0,5 561 1.1 14 0.0 240,8 VSS 5.285 12,5 11.296 22,1 1.611 9,1 213,7 VS 3.382 8,0 3.457 6,8 343 1,9 102,2 SSS 13.430 31,7 22.784 44,7 5.496 30.9 169,6 VK 3.599 8,5 1.998 3,9 333 1,9 55,5 KV 9.341 22,0 6.179 12,10 6.179 34,8 66,1 NS i PK 2.907 6,9 1.635 3,2 439 2.5 56,2 NK 3.981 9,4 2.631 5,2 3.311 18,6 66,0 Ukupno 42.405 100,0 51.017 100.0 17.745 100.0 120,3

Izvor: Republički zavod za statistiku RS, Zavod za zapošljavanje RS, filijala Banja Luka

Slika 2 Broj zaposlenih u martu 2010

NS i PK1.635

Dr 476 Mr561

NK 2.631 Dr

KV 6.179

VK 1.998

VSS 11.296

VS 3.457

Mr

VSS

VS

SSS

VK

SSS 22.784 KV

NS i PK

NK

43

11

Slika 3 Broj nezaposlenih prema obrazovanju avgust 2010

NS i PK; 439

NK; 3.3

Dr, 1

Mr, 14

VSS, 1,611

VS, 343

SSS; 5.496

KV; 6.179

VK, 333

Proces tranzicije i privatizacije najteţe je pogodio one sa diplomama za proizvodna zanimanja

(VK, KV) te one bez prave diplome (PK i NK). Tako, broj zaposlenih sa VK diplomom je u martu

2010. godine bio za 1.601 radnika manji nego u 2000. godini , broj zaposlenih sa KV diplomom je bio

za 3.162radnika manji nego u 2000. godini broj radnika PK i NS je bio za 1.272 radnika manji nego u

2000. godini te onih bez diplome i kvalifikacija za 1350 zaposlenog manji nego u 2000. godini.

Posljedica smanjenja uĉešća zaposlenih u navedenim struĉnim spremama u grupaciji

zaposlenih i povećavanje njihovog uĉešća u grupaciji nezaposlenih, za posljedicu ima da se upravo

ova kategorija nalazi i ''snalazi'' u zoni sive ekonomije i rada na crno, pa je ujedno meĊu njima najviše

onih socijalno ugroţenih, onih sa nedovoljno staţa za sticanje prava na penziju, a koji su obzirom na

ţivotnu dob prestari da bi se prekvalifikovali.

44

Zaključak 11:

Program sveobuhvatne reforme formalnog obrazovnog sistema i jačanja portfolija neformalnog

obrazovnog sistema

Alarmantan pokazatelj na tržištu rada Grada je da je došlo do značajnog rasta zaposlenih u oblasti

državne uprave, a koji ne prati adekvatno povećanje broja zaposlenih u proizvodnji koje je uslov za

povećanje društvenog bruto proizvoda zajednice. Tako, u oblasti preraĎivačke industrije je evidentan

značajan pad broja zaposlenih u odnosu na 2000. godinu.

Kvalifikaciona struktura nezaposlenih ukazuje na neophodnost sveobuhvatne reforme formalnog

obrazovnog sistema i jačanja portfolija neformalnog obrazovnog sistema. U kreiranju politike

obrazovanja akcenat treba staviti na potrebe privrede i privatnog sektora, te raditi na

restrukturiranju obrazovnog sistema. U proces restrukturiranja obrazovnog sistema bi se trebale,

zajedno sa Ministarstvom prosvjete i obrazovanja, uključiti iumeĎu ostalih relevantnih institucija i

lokalne zajednice, a samim tim i Grad.

Navedene činjenice ukazuju na potrebu prilagoĎavanja rada Zavoda za zapošljavanje navedenim

tendencijama. Svojim proaktivnim angažovanjem, Zavod za zapošljavanje bi trebao da da prioritet

ulaganju sredstava u programe obuke i prekvalifikacije za gore navedene, kritične radne grupacije

stanovništva.

Kada je rijeĉ o starosnoj strukturi zaposlenih, najviše zaposlenih je u 2008. godini bilo u

okviru starosne grupe od 25 do 54 godine starosti, što je i poţeljno obzirom na ĉinjenicu da je rijeĉ o

starosnoj grupi kuju ĉini radno najsposobnije stanovništvo, a sa aspekta efekata koje moţe pruţiti

odnosno ostvariti.

U poreĊenju sa prosjekom EU, evidentan je znaĉajno manji broj zaposlenih u okviru starosne

grupe od 65 godina pa na više, a u korist zaposlenih starosne dobi do 65 godina ţivota.

Starosna struktura zaposlenih u 2010. godini kao i starosna struktura zaposlenih u zemljama

EU je data u Tabeli 12.

Tabela 12 Starosna struktura zaposlenih na teritoriji Grada Banja Luke

Godine starosti stanovništva

Grad Grad (u %)

EU (u %)

do 24 2.158 4,2 25-54 42.651 83,6 55-64 6.059 11,9 15-64 50.868 99,7 95,6 65 + 149 0,3 4,4 U k u p n o: 51.017 100,0 100,0

Izvor podataka: Republički zavod za statistiku RS (Mart 2010)

Kada je rijeĉ o starosnoj strukturi nezaposlenih, u septembru 2010. godine najmanji broj

nezaposlenih je evidentiran u okviru starosne podgrupe od 15-18 godina te u okviru starosne

podgrupe od 18-20 godina, što ukazuje na ĉinjenicu da navedene starosne podgrupe velikom većinom

se još uvijek školuju u okviru srednjeg i visokog obrazovanja.

Do rasta broja nezaposlenih dolazi u okviru starosne podgrupe od 20-24 godine u okviru koje

su evidentirani mladi ljudi koji su ili napustili visoko obrazovanje i traţe zaposlenje u okviru srednje

ili više struĉne spreme ili su ga okonĉali te, takoĊe, traţe zaposlenje u okviru steĉene struĉne s preme.

45

U okviru najbrojnije starosne grupe radno sposobnog stanovništa (od 25 do 54 godine ţivota),

starosne podgrupe koje je ĉine su skoro podjednako zastupljene sa aspekta nezaposlenosti (cca 2.000

po svakoj podgrupi), dok se broj nezaposlenih u okviru starosne grupe od 55 do 64 godine

izjednaĉava sa brojem nezaposlenih u okviru prve starosne grupe (od 15-24 godine). Starosna

struktura nezaposlenih u avgustu 2010. godine je data u Tabeli 13.

Tabela 13 Starosna struktura nezaposlenih na teritoriji Grada Banja Luke

Godine starosti stanovništva

Grad Struktura (u%)

15-24 1.691 9,5 15-18 8 18-20 325 20-24 1,358 25-54 14,262 80,4 25-30 2.994 31-35 2.193 36-40 2.251 41-45 2.182 46-50 2.365 51-54 2.261 55-64 1.800 10,1 Preko 65 8 U k u p n o: 17,745 100,0

Izvor podataka: Zavod za zapošljavanje Republike Srpske

Kada je rijeĉ o socijalnoj strukturi nezaposlenih Grada koju, pored socijalnih obiljeţja koja su

rezultat procesa tranzicije i privatizacije, odlikuje i širok spektar novih socijalnih obiljeţja

karateristiĉnih za poratnu ekonomiju (uĉesnici rata, ratni vojni invalidi, civilne ţrtve rata, porodice

poginulih boraca, raseljena, izbjegla i prognana lica i sliĉno), znaĉajno je uĉešće gore navedenih

kategorija u ukupnom broju nezaposlenih. Tako, Zavod za zapošljavanje RS je u avgustu 2010.

godine evidentirao, izmeĊu ostalog, da je iz socijalnih kategorija, datih u Tabeli 14. nezaposleno

6.582 lica.

Tabela 14 Stanje nezaposlenosti odreĎenih socijalnih kategorija

Socijalna kategorija Broj nezaposlenih Ratni vojni invalidi 377 Vojni mirnodopski invalidi 6 Invalidi rada 4 Kategorizovana omladina 39 Invalidi civilne ţrtave rata 4 Ostali invalidi 8 Uĉesnici rata 2.018 Ĉlanovi porodica poginulih boraca 546 Prognana i raseljena lica 2.628 Izbjeglice 779 Povratnici 173 U k u p n o: 6,582

Zavod za zapošljavanje RS, filijala Banja Luka

U ukupnom broju nezaposlenih, socijalne kategorije navedene u Tabeli 14. uĉestvuju sa

37,1% što ukazuje na nuţnost brzog reagovanja i definisanja posebnih mjera a u cilju rješavanja

zaposlenja za gore navedene kategorije.

46

Zaključak 12:

Program podsticaja samozapošljavanja i pokretanja sopstvenog biznisa socijalno-ugroženih

kategorija .

Za socijalno ugrožene kategorije stanovništva potrebno je definisati programe podsticaja

samozapošljavanja i pokretanja sopstvenog biznisa.

Zaključak 13:

Program smanjenja taksi i naknada koje ubire Grad od privatnog preduzetništva

U cilju smanjenja broja nezaposlenih u Gradu bilo bi potrebno definisati i početi sa sprovoĎenjem

niza podsticajnih mjera za oblast preduzetništva; od usvajanja i sprovoĎenja jeftine i jednostavne

procedure registracije biznisa do smanjenja taksi i naknada koje ubire Grad od privatnog

preduzetništva.

4. Infrastruktura

4.1. Saobraćajna infrastruktura

Sa aspekta saobraćaja, Grad karakteristiše dobra drumska povezanost. Udaljen je 50 km od

rijeke Save i 60 km od Panevropskog koridora X, preko koga se ostvaruje dobra drumska povezanost

sa Beogradom (315 km), Zagrebom (186 km), Ljubljanom (315 km), Beĉom (570 km), Budimpeštom

(300 km) te dalje prema zemljama zapadne i istoĉne Evrope. Relativno je dobra drumska povezanost

sa većim centrima planinsko-dinarskog i primorskog dijela Balkanskog poluotoka kao što su Sarajevo

(236 km), Mostar (190 km), Split (190 km), Tuzla (160 km) i Podgorica (400 km).

Kroz Grad prolaze magistralni putevi M4 (Novi grad-Doboj) i M16 (Gradiška-Jajce). TakoĊe,

unutar Grada ostvarena je dobra drumska povezanost preko 94 km regionalnih i 298 km lokalnih

puteva.

Treba napomenuti i znaĉaj koji će za Grad imati auto-put E 661 (Gradiška –Banja Luka) koji

je u izgradnji i koji će povezati Grad sa auto-putem E-70 (Beograd-Zagreb) u Republici Hrvatskoj

tako da će postati prvi veći grad u BiH koji će imati direktan izlaz na koridor H.

U narednom srednjoroĉnom periodu se oĉekuje i izgradnja mreţe auto-puteva koje će

kvalitetno povezati Grad u svim vaţnijim pravcima i to: Novi Grad-Banja Luka, Banja Luka-Doboj,

Šamac-Doboj, Šamac-Bijeljina te Banja Luka-Kupres.

Zaključak 14:

Izrada studije izvodljivosti uvoĎenja trolejbuskog i tramvajskog gradskog saobraćaja

Urbano područje Grada je široko razuĎeno i obuhvata 108 km2, a osnovni problem koji je

identifikovan je dugoročno rješavanje problema gradskog saobraćaja (trolejbusi i tramvaji).

47

su:

Za potrebe socio-ekonomske analize preuzeti su kljuĉni problemi iz Saobraćajne studije a to

Odsustvo procesa kontinuiranog planiranja u domenu saobraćaja koje je nanijelo dosta

štete pravilnom usmjeravanju razvoja Grada,

Djelimiĉno riješen problem kretanja osoba sa invaliditetom, naroĉito sa aspekta

odrţavanja već izgraĊenih objekata i rješavanja problema nepropisnog parkiranja,

Obim spoljnih putovanja je višestruko manji od obima unutargradskog putovanja, tako da

izgradnja obilaznica, sem razdvajanja tranzitnog saobraćaja od gradskog, ne bi riješila

probleme u funkcionisanju saobraćaja u Gradu,

Odstupanja od planirane koncepcije prostornog razvoja i realizovana stambena izgradnja

uslovljavaju niz problema u funkcionisanju saobraćaja u uliĉnoj mreţi Grada,

Nedostatak kvalitetne mreţe popreĉnih veza u vidu transferzala izmeĊu Istoĉnog i

Zapadnog tranzita te i ako postoje njihov nedovoljan kapacitet,

Nesrazmjeno niska ulaganja u saobraćajnu infrastrukturu u ruralnim podruĉjima,

Nedostatak adekvatnih terminala javnog gradskog prevoza što je djelimiĉno posljedica

neadekvatne postojeće uliĉne mreţe.

Iako je drumski saobraćaj najrazvijeniji i najkorišteniji oblik transporta sa gustinom

saobraćajne mreţe od 12,9 km/1.000 km2, vaţno je navesti i ţeljezniĉki saobraćaj u smislu dobre

povezanosti Grada ţeljezniĉkom prugom Novi Grad-Banja Luka-Doboj preko Zagreba sa Centralnom

Evropom, Srbijom preko Tuzle i oštre Luke te lukom Ploĉe preko Sarajeva. Ţeljezniĉka struktura

grada je data u Tabeli 15.

Tabela 15 Struktura željezničkog saobraćaja

Ţeljezniĉke linije

km

Industrijska linija Gustina ţeljezniĉke mreţe

250 Vrbanja (Incel, Ţitoprodukt, 1,67km/100km2 Energopetrol), Stanica Banja

Luka (Metal, Vrbas, GraĊa,

Livnica, Vitaminka,

Veleprehrana), Stanica Ramići

(Unis-VHVT)

Izvor podataka: Gradska uprava Banja Luka

48

Zaključak 15:

Izraditi studiju izvodljivosti i projekat Logističko distributivnog centra Ramići u okviru TBP-a

Problem koji je uočen u ovom segmentu saobraćajne infrastrukture je da su, u tehničkom smislu,

pruge daleko ispod evropskih standarda (brzina do 80 km/h), a dionica kroz Banja Luku ima samo

jedan kolosjek.

Za željeznički saobraćaj Grada ključne su dvije konstatacije:

1.u mreži željezničkog saobraćaja RS, Banja Luka je važna stanica na pruzi Novi Grad-Doboj, kako u

putničkom tako i u željezničkom saobraćaju.

2.Zastupljenost teretnog saobraćaja je dominantnija i evidentna je njegova ekspanzija, što nameće

potrebu za kvalitetnijom mrežom pruga ali i izgradnjom kvalitetnijeg robno transportnog terminala.

U Studiji izvodljivosti za projekat Cargo 10 mkoridora Banja luka je identifikovana kao važna

priključna kopnena luka .

Pored drumskog i ţeljezniĉkog saobraćaja, Grad raspolaţe i sa aerodromom Banja Luka koji

je smješten 23,5 km sjeverno od grada, u mjestu Mahovljani koje se nalazi na podruĉju opštine

Laktaši.

Aerodrom sa svojim povoljnim meteorološkim karakteristikama ispunjava uslove za

obavljanje meĊunarodnog putniĉkog i teretnog transporta. Trenutno, njegova osnovna funkcija je

prihvatanje unutrašnjih i ĉarter letova.

4.2. Komunalna infrastruktura

4.2.1. Snabdijevanje vodom i upravljanje otpadnim vodama

Grad se pitkom vodom snabdijeva sa izvora Subotica koji je udaljen 22 km od centra grada

Banja Luka. Rijeĉ je o prvom vodovodnom sistemu koji je pušten u upotrebu prije stotinu godina koji

je još uvijek u upotrebi, a kapacitet mu iznosi 22 l/sec.

Naglo širenje Grada (naroĉito izraţeno od 2002. godine) je rezultiralo potrebom za proširenje

kapaciteta pitke vode. S tim u vezi, zapoĉela je druga faza izgradnje vodovoda. Krajem 2006. godine

su završeni radovi na spajanju rezervoara starog i novog dijela vodovoda sa ukupnim kapacitetom od

10.000 m3 pitke vode, ĉime je riješen problem snabdijevanja Grada vodom za narednih deset godina.

Sa druge strane, dotrajalost instalacija vodovodne mreţe uzrokuje gubitke u distribuciji vode

u prosjeku oko 35% u poslednjih pet godina . S tim u vezi, rekonstrukcijom i modernizacijom mreţa

za distribuciju vode planira se smanjiti gubitak vode na 22% do 2015. godine, a što je planirano u

okviru saĉinjenog investicionog programa za period do 2020. godine

TakoĊe, preduzeće ''Vodovod'' je, u okviru navedenog investicionog programa, planiralo i

rekonstrukciju vodovoda od Novoselije do Gradskog mosta te kvalitetnije rješavanje problema

snabdijevanja vodom Tunjica.

Problem koji je evidentan, a sa kojim se suoĉavaju stanovnici prigradskih naselja je

snabdijevanje vode sa tzv. javnih ĉesmi koje su uglavnom pravljene 80-tih godina i više ne

zadovoljavaju narasle potrebe ovih naselja. Struktura sistema vodovodne mreţe je data u Tabeli 16.

49

Tabela 16 Struktura sistema vodovodne mreže

Vrsta vodovodne mreţe km Naĉin transporta pitke vode Primarna vodovodna mreţa 201 Obuhvata transportne cjevovode koji meĊusobno

povezuju izvore, rezervoare vode i distributivne

cjevovode Sekundarna vodovodna mreţa 282 Osigurava dotok vode iz primarnih magistralnih

cjevovoda do krajnjih korisnika Tercijalna vodovodna mreţa 200 Osigurava dotok vode iz primarnih magistralnih

cjevovoda do krajnjih korisnika U k u p n o: 683

Izvor podataka: Komunalno preduzeće „‟Vodovod‟‟ a.d. Banja Luka

Treba naglasiti da se kontroli ispravnosti vode (kako ulaznih komponenti tako i izlaznog

proizvoda tj. vode za piće) posvećuje posebna paţnja tako da graĊani dobijaju hemijski i bakteriološki

ispravnu pitku vodu.

U odnosu na pokrivenost vodovodnom mreţom, pokrivenost kanalizacijonom infrastrukturom

je 50%. Ukupna duţina kanalizacione mreţe na podruĉju Grada iznosi 137 km, od ĉega je skoro 75

km starosti izmeĊu 25 i 50 godina, a 35 km starosti preko 50 godina, što za sobom povlaĉi

neophodnost njene zamjene.

Investicioni program za period do 2020. godine sadrţi i aktivnosti koje se vezuju za

unapreĊenje kanalizacionog sistema Grada, a ĉija realizacija će zahtijevati saradnju Grada i nadleţnih

republiĉkih institucija da bi se obezbijedila sredstva za rješavanje problema kanalizacije koji su

najurgentniji u Karanovcu, jer je kanalizacija ugroţava izvorište pitke vode. Struktura kanalizacionog

sistema Grada je data u Tabeli 17.

Pozitivan pomak u ovoj oblasti je napravljen nabavkom specijalnog vozila za snimanje

kanalizacije8, a koje je namjenjeno za snimanje bilo koje vrste cjevovoda profila od 150 mm do 1.400

mm te omogućava da se taĉno locira mjesto zaĉepljenja i kvarova, što skraćuje vrijeme i troškove

intervencija.

Tabela 17 Struktura kanalizacionog sistema Grada Banja Luke

Vrsta kanalizacione mreţe km Struktura

Primarna kanalizaciona mreţa

34,6

Obuhvata slijedeće kolektore: Lazarevo I i II (11,9 km),

Tranzit (3,8 km),

Rosulje (1,8 km),

Aleja Sv. Save (8,2 km),

Djeĉija bolnica (4,8 km),

Banjaluĉko polje (4,1 km) Sekundarna kanalizaciona mreţa

103,0

U k u p n o: 134,6

Izvor podataka: Komunalno preduzeće „‟Vodovod‟‟ a.d. Banja Luka

Kanalizacioni sistem Grada bi trebao na adekvatan naĉin da obuhvati i otpadne industrijske

vode koje nastaju kao rezultat sprovedenih proizvodnih procesa, što, na ţalost, još nije praksa. Na

8 Vozilo je, takoĊe, omogućilo da se na podruĉju Grada naĊu šahtovi za koje se nije zanalo da uopšte postoje.

50

teritoriji Grada najznaĉajniji zagaĊivaĉi, koji ispuštaju otpadnu industrijsku vodu u Vrbas bez

adekvatnog ekološkog predtretmana su Vitaminka, Mljekara i Pivara.

Imperativ ekoloških zakona je da otpadne vode moraju proći tehnološki tretman tako da se na

navedenom moraju angaţovati i Grad i nadleţne republiĉke institucije. Zato je neophodno saĉiniti

generalni projekat kanalizacionog sistema Grada i konkretizovati obaveza njegovog realizovanja od

strane nadleţnih institucija.

TakoĊe, trebala bi se razmotriti ekonomska opravdanost uvoĊenja biljno-zemljanih

preĉišćivaĉa otpadnih voda koji vaţe za jednostavne sisteme koji ne traţe puno tehnike, manje su

osjetljivi i troše manje energije nego tehniĉki ureĊaji za preĉišćavanje otpadnih voda, a daju izuzetne

rezultate9

u procesu preĉišćavanja kućnih i komunalnih otpadnih voda.

4.2.2. Upravljanje otpadom

Upravljanje otpadom je u nadleţnosti JKP ''Ĉistoća'' koje pored navedene aktivnosti redovno

odrţava i ĉistoću u Gradu. Pod upravljanjem otpadom se pored prikupljanja i deponovanja otpada

podrazumijeva i njegova reciklaţa tj. prerada otpada u sirovinu koja će ponovo biti iskorištenja za

proizvodnju razliĉitih proizvoda. Reciklaţa obuhvata preradu starog papira, stakla, plastike, metala ali

i bio otpada i u razvijenim zemljama joj se daje poseban znaĉaj jer obezbjeĊuje uštedu nove sirovine,

smanjuje troškove proizvodnje ali i manje zagaĊuje okolinu.

Zaključak 16:

Izrada studije ekonomske opravdanosti korišćenja otpada za dobijanje toplotne enrgije

U narednom srednjoročnom periodu razvoju i usavršavanju procesa recikliranja treba dati strateški

značaj jer pored njegovih gore navedenih prednosti, reciklirani otpad može biti korišten i za

proizvodnju toplotne energije za grijanje Grada (kao npr. što je učinio grad Beč), o čemu treba

predhodno sačiniti studiju ekonomske opravdanosti.

Zbrinjavanje komunalnog i industrijskog otpada u Gradu se nalazi u nadleţnosti javnog

preduzeća „‟DEP-OT‟‟ koje je osnovao grad sa još sedam opština regije (Gradiška, Laktaši, Srbac,

Prnjavor, Ĉelinac, Kotor Varoš, Kneţevo) tako da je rijeĉ o deponiji regionalnog karaktera. Jedan od

osnovnih zadataka preduzeća je saniranje deponije u Ramićima, a u daljim aktivnostima trajno

upravljanje ĉvrstim otpadom za potrebe osnivaĉa. Formiranjem ovog preduzeća su stvoreni osnovni

preduslovi za implementaciju projekta Svjetske banke „‟Upravljanje ĉvrstim otpadom‟‟, a dugoroĉno

osnova za ostvarivanje vlastitih prihoda i prelazak na samoodrţivo ekonomsko poslovanje zasnovano

na trţišnim principima.

9 Biljno-zemljani preĉišćivaĉi se primjenjuju u Švicarskoj jer su se pokazali kao izuzetni, a ne zahtijevaju veliko angaţovanje

radne snage niti njenu posebnu struĉnost jer rade automatski i malo im je potrebno za odrţavanje. Na podruĉju BiH biljno-zemljani

preĉišćivaĉ je pušten u rad u opštini Lukavac.

51

Zaključak 17:

Program upravljanja čvrstim otpadom na teritoriji Banjaluke

U narednom srednjoročnom periodu Grad bi trebao finansijski pomoći preduzeće u njegovim

aktivnostima podizanja javne svijesti i edukacije stanovništva o potrebi razdvajanja otpada u

domaćinstvima što će svakako uticati na smanjenje deponovanog otpada te produžetak vijeka trajanja

deponije.

4.2.3. Elektro infrastruktura i snabdijevanje

Najveći potrošaĉ elektriĉne energije u Republici Srpskoj je Grad koji uĉestvuje sa cca 20% od

ukupne potrošnje. MeĊutim, problemi sa kojima se suoĉava Grad su brojni; od nezadovoljavajućeg

stanja prenosne i distributivne mreţe preko neovlaštenog korištenja elektriĉne energije10

do zavisnosti

od snabdijevanja elektriĉnom energijom sa drugih podruĉja.

Od proizvodnih kapaciteta u elektroenergetskom sektoru Grad ima samo ‟‟Energanu‟‟ u krugu

Incela sa kapacitetom 350MV toplinske i 32MW elektriĉne energije, a koja trenutno nije u funkciji

proizvodnje elektriĉne energije.

TakoĊe, hidropotencijal rijeke Vrbas nije dovoljno iskorišten, a već duţe vrijeme traju

odreĊene aktivnosti oko izgradnje dvije hidrocentrale: HE Krupa na Vrbasu i HE ‟‟Banja Luka-

Niska‟‟.

Djelatnost prenosa elektriĉne energije u Gradu na naponu višem od 110kV obavlja kompanija

‟‟Elektroprenos BiH‟‟ ĉije je sjedište u Banja Luci. U obavljanju djelatnosti kompanija saraĊuje i sa

elektrodistributivnom kompanijom ‟‟Elektrokrajina‟‟ a.d. Banja Luka, a manje sa administrativnom

sluţbom Grada. Kapacitet distributivne mreţe na teritoriji grada je data u Tabeli 18.

Tabela 18 Kapacitet distributivne mreže na teritoriji Grada Banja Luke

Transformatorske stanice Dalekovodi

Napon

Broj

Snaga

(MWA)

Napon

Ukupna duţina

(km)

Kablovska

(km)

35/20kV 35 kV 16 35/10kV 1 8 10 (20) kV 1.505 230 35/0,4kV 0,4 kV 1.100 204 20/0,4kV 379 70 10/0,4kV 425 210

Izvor podataka: „‟Elektrokrajina‟‟ a.d. Banja Luka

Za Grad je od posebnog znaĉaja rješavanje problema uvezivanja u prsten snabdijevanja

elektriĉnom energijom na naponu višem od 110 kV te je zato posebno aktuelan 400kv-tni dalekovod

Bihać - Prijedor - Banja Luka - Zagreb te izgradnja novog 400 kV-tnog ĉvorišta u Stanarima koji

podrazumijeva dalekovod preko Ĉelinca prema Banja Luci.

10 Prema podacima preduzeća ‟‟Elektrokrajina‟‟ a.d. Banja Luka prosjeĉni gubici elektriĉne energije na mreţi iznose 27% od

kojih je 90% gubitaka komercijalnog karaktera koji podrazumijeva neovlašteno korištenje elektriĉne energije, lošu naplatu i sliĉno.

52

Zaključak18:

Izraditi studiju izvodljivosti korišćenja obnovljivih izvora energije na lokaciji TBP-a Banjaluka (

solarna energija, vetar i otpad)

Stavljanjem u funkciju ‟‟Energane‟‟ u krugu Incela koja pored električne, proizvodi i toplinsku

energiju, Gradu bi na raspolaganju bio još jedan, potencijalni, izvor koji bi se mogao iskoristiti za

grijanje Grada pod pretpostavkom da studija ekonomske opravdanosti pokaže opravdanost ovog

ulaganja.

Pored navedenog, potrebno je da Grad sagleda mogućnosti i sačini studiju ekonomske opravdanosti

korištenja energije vjetra na području Manjače za proizvodnju električne energije.

4.2.4. Infrastruktura za proizvodnju energije za grijanje Grada

Toplifikaciju grada Banja Luka provodi preduzeće ‟‟Toplana‟‟ a.d. Banja Luka koja za

potrebe proizvodnje energije za grijanje grada Banja Luke kao energent koristi mazut i sa svojim

postojećim kapacitetima (snaga izvora iznosi 232 MW) opsluţuje oko 21.000 stambenih objekata i

620 poslovnih subjekata i ustanova. Postojećim sistemom grijanja obuhvaćeno je cca 35% graĊana,

što nije dovoljno imajući u vidu potrebe graĊanstva, privrede te sadašnji i oĉekivani tempo gradnje.

Struktura toplinske mreţe grada Banja Luka je data u Tabeli 19.

Tabela 19 Struktura sistema toplinske mreže grada Banja Luke

Vrsta toplinske mreţe km Koliĉina Primarna toplinska mreţa (vrelovod)

45

Sekundarna toplinska mreţa (toplovod)

110

Izmjenjivaĉke toplinske stanice 205 U k u p n o: 155 205

Izvor podataka: „‟Toplana‟‟ a.d. Banja Luka

Zaključak19:

Program stimulacije korišćenja solarne enrgije

Bilo bi neophodno da Grad stimuliše korištenje sunčene energije kao ekološke, a koja se može

koristiti za grijanje domova, stvaranje tople vode ali i za proizvodnju električne energije.

4.2.5. Telekomunikacijska infrastruktura

Teleopreter koji djeluje u Republici Srpskoj je Telekom Srpske a.d. sa sjedištem u Banja Luci,

a ĉiji je većinski vlasnik, poĉetkom 2007. godine postao Telekom Srbije. Glavne aktivnosti kompanije

su fiksne i mobilne telekomunikacije u domaćem i meĊunarodnom prometu.

Vezano za usluge interneta u Republici Srpskoj su privatnim i poslovnim korisnicima na

raspolaganju dial-up usluge kao i ADSL i WADSL prikljuĉci. Najveći internet snabdjevaĉ je

preduzeće BLIC.NET d.o.o ĉiji je ukupan broj korisnika skoro jednak broju korisnika TEOL-a,

SPRINTER.NET-a i URC.NET-a.

53

4.3. Industrijska infrastruktura

Tokom nekoliko decenija razvoja industrije u Gradu je formirano nekoliko prepoznatljivih

industrijskih zona. To su, prije svega, lokacije Ĉajevec u centru grada Banja Luka, Incel u Medenom

polju, Jelšingrad u Kumsalama, Unis HTV u Ramićima, Bosna u Stupnici i Kosmos na Koĉićevom

vijencu.

Danas, kada je većina prijeratnih programa tehnologije napuštena ili ostala bez trţišta, a

privatizacijom uspostavljeni novi vlasniĉki odnosi koji, na ţalost, nisu doveli do oţivljavanja

proizvodnje i razvoja novih proizvoda, postavlja se pitanje racionalne upotrebe ovih lokacija, odnosno

opravdanosti insistiranja na zadrţavanju industrijske namjene ovih lokacija.

Prilikom analize raspoloţive industrijske infrastrukture neophodno je prvenstveno analizirati

urbanistiĉki plan Grada kao i pojedinaĉne regulacione planove u cilju sagledavanja stvarno

raspoloţivih prostora koji su namijenjeni za razvoj industrije. Tako, urbanistiĉkim planom Grada

definisao je dvije industrijske zone- istoĉnu na kojoj su smješteni industrijski kapaciteti Incela,

Jelšingrada, Vitaminke, Vrbasa, Autoprevoza, Nove sirovine i sjeverozapadnu na kojoj su smješteni

industrijski kapaciteti Sintetika, Unis HTV, Mikroelektronike, Hemofarma te industrijske zone

locirane unutar stambenih zona u okviru kojih su smješteni industrijski kapaciteti Ĉajevca, Fabrike

duvana, fabrike obuće Bosna, Mljekara, Fruktona.

MeĊutim, uporednom analizom urbanistiĉkog plana grada i pojediĉnih regulacionih planova

kojima su detaljnije obraĊeni pojedini segmenti urbanistiĉkog plana, uoĉeno je da je došlo do

promjene namjene prostora.Tako, odreĊene lokacije koje su urbanistiĉkim planom bile predviĊene za

razvoj industrije promjenile su namjenu11

.

MeĊutim, treba naglasiti da je došlo do odreĊenih pomaka kada je u pitanju neiskorišteni

prostor bivših giganata. Tako, tvornica UNIS HVT12

je planirana buduća lokalcija Tehnološkog

biznis parka Grada koji je ocijenjen sa visokim stepenom perspektivnosti13

. Dio lokacije ima status

browfield, površine 35 ha sa mogućnošću proširenja za dodatnih 135 ha koji imaju status greenfield.

U toku su i pregovori oko prenosa vlasništva nad tvornicom i pripadajućim zemljištem na Grad.

TakoĊe, u toku su aktivnosti završetka zapoĉete studije izvodljivosti gdje će jasno biti definisani dalji

pravci razvoja.

TakoĊe, analiza lokacije za tehnološki biznis park Banja Luka14

je identifikovala, pored zone

Ramići koja je pogodna za formiranje tehnološkog biznis parka Banja Luka, još dvije zone; zonu

privrednog kompleksa Incel te zonu bivše kasarne Zaluţani, te tri cjeline koje mogu predstavljati

lokacije za smještaj odreĊenih sektora tehnološkog biznis parka, a to su lokacija ''Kosmos'', lokacija

''Ĉajevec'' i lokacija ''Antena''.

11 Regulacionim planovima ''Lauš 6'' koji obuhvata Koţaru, stambeno naselje ''Medeno polje'', tvornica TAS, stambeno naselje

''Ĉesma MaĊir 1'', podruĉje Novakovići-Vujinovići, zona Incel, Šargovac 1, ''Ada Debeljaci 2'', ''Ada Debeljaci 5'', ''Ada Debeljaci 4'' su

dijelovi Grada ĉija je namjena prema urbanistiĉkom planu bila industrijska, a koja je promijenjena u stambenu, dok je regula cionim planom

za prostor izmeĊu ulice G.babića, M.Miljanova, MP Banja Luka-gradiška i Subotiĉke ulice industrijska namjena promijenjena u poslovnu.

12

Fabrika UNIS HVT se nalazi uz sami magistralni put M4-Novi Gad - Doboj, dok krozzonu prolazi ţeljezniĉka pruga Novi

Grad-Doboj.

13

Projekat: Mapa lokacija i analiza okruženja za razvoj poslovnih zona u Republici Srpskoj, RARS, novembar 2009. godine

14 Analiza lokacije za tehnološki biznis park Banja Luka, Urbanistiĉki zavod Republike Srpske, Banja Luka, 2009. godine

54

Koristeći se zakljuĉcima koji su proizašli iz analiza lokacija za tehnološki park Banja Luka, u

drugoj polovini 2009. godine Vlada RS, zajedno sa Ministarstvom nauke i tehnologije te

Republiĉkom agencijom za razvoj malih i srednjih preduzeća je pokrenula inicijativu osnivanja

Inovacionog centra Banja Luka (u daljem tekstu: ICBL) koji će biti smješten u okviru lokacije

''Ĉajevec'' sa ciljem obezbjeĊenja uslova za razvoj preduzetništva zasnovanog na znanju, a koji će

predstavljati poslovni subjekt koji sadrţi kombinaciju tri elementa: inkubacija, konsalting i edukacija.

Poslovni inkubator koji će biti formiran u ICBL će u poĉetku biti zasnovan na široj trţišnoj

perspektivi, uzimajući u obzir poslovne mogućnosti zasnovane na znanju.Kasnije, sa njegovim

razvojem se moţe razmatrati njegova uţa specijalizacija prema odreĊenim podruĉjima u kojima se

razvojne mogućnosti ocjenjuju kao najbolje, a to su djelatnosti proizvodnje elektriĉne energije i

energetske efikasnosti, informacione i komunikacione tehnologije, okolina, poljoprivreda i

proizvodnja hrane, proizvodnja drveta i drvne mase, preraĊivaĉka industrija, elektroniĉka industrija,

proizvodnja alatnih mašina, proizvodnja medicinskih materijala. javno zdravstvo, biotehnologija,

hemijska i petrohemijska industrija, farmaceutska i kozmetiĉka industrija, planiranje i inţenjering

graĊevinskih projekata, turizam, organska proizvodnja i atestiranje15

.

Zaključak 20:

Program sagledavanja svih lokacijskih potencijala na nivou grada nam,enjenih za industriju i

poslovanje i njihovo stavljanje u tu funkciju

Za sve gore navedene lokacije za koje je analiza utvrdila da postoji opravdanost formiranja

industrijskih zona kao i nekih drugih instrumenta preduzetničke infrastrukture (npr. Inkubatora ,

zona male privrede i slo) je neophodno pokrenuti proceduru izrade prostorno-planske dokumentacije,

te rješavanje imovinsko-pravnih odnosa zbog većinske privatne strukture vlasništva.

4.4. Turistička infrastruktura

Obzirom na geografski poloţaj i saobraćajnu infrastrukturu, Grad ima relativno povoljan

turistiĉki poloţaj i kao takav se moţe razvijati kao tranzitni grad.

Turistiĉki potencijal Grada ĉine slijedeće komponente:

kulturno-istorijski spomenici,

turistiĉko-termomineralna komponenta.

Kulturno-istorijski spomenici na podruĉju Grada sadrţe elemente razliĉitih kultura koje su se

preplitale na ovom prostoru (tvrĊava Kastel kao najstariji istorijski spomenik u Gradu te Safikadin

grob koji se nalazi ispred tvrĊave, a koji svjedoĉi o banjaluĉkoj legendi vjeĉne ljubavi, ispred kojeg

zaljubljeni pale svijeće za ljubav, Saborna crkva ''Hrista Spasitelja'' koja je izgraĊena 1929. godine,

zgrade Gradske palate i Banskog dvora iz vremena Vrbaske banovine koje su otvorene 1932. godine,

samostan ''Marija Zvijezda'' koji je izgraĊen 1926. godine, Gospodska ulica koja je podignuta krajem

XIX vijeka, zgrada Vojne komande koja je izgraĊena 1880. godine za vrijeme Austro-ugarske

15 Projekat Inovacioni centar Banja Luka-PI-V-09-03-ICBL, Republiĉka agencija za razvoj malih i srednjih preduzeća, str.3.

55

okupacije, a u kojoj je smješten Arhiv Republike Srpske, zgrada stare ţeljezniĉke stanice iz 1892.

godine u kojoj je smješten Muzej savremene umjetnosti Republike Srpske, zgrada pravoslavne

Mitropolije izgraĊene 1904. godine u koju je danas smješten Eparhijski dom, stara Srpska osnovna

škola izgraĊena 1907. godine u koju je danas smješteno Kolo srpskih sestara, monumentalni objekat

Hipotekarne banke sa dvije figure krajiških seljaka izlivenih u bronzi, a koji je sagraĊen 1936. godine,

a u kojem je danas smješten predsjednik Republike Srpske, hotel ''Palas'' koji je izgraĊen 1933. godine

za vrijeme vladavine bana Milosavljevića, Sokolski dom izgraĊen 1934. godine, ambijentalna cjelina

Carski drum ( danas ulice Kralja petra I KaraĊorĊevića i Mladena Stojanovića) sa drvoredima

zasaĊenim 1882. godine, uz koji se nalazi niz vila izgraĊenih u vrijeme austro-ugarske vladavine kao i

mala ţeljezniĉka stanica ''Stanica Kraljev drum'', u kojem se danas nalazi ekskluzivni restoran ''Mala

stanica'', Spomenik palim Krajišnicima u NOB-u na Banj Brdu, manastir Gomionica sa crkvom

posvećenom Vavedenju Bogorodice koji datira prije 1536. godine, a koji je udaljen oko 42 km

zapadno od Banja Luke, srednjevijekovni Greben Gradiz 10 vijeka, a koji se nalazi 25 km juţno od

Banja Luke, crkva Svetog Ilije u Krupi na Vrbasu iz 12 vijeka, a u kojoj je smješen dio mošti Svete

Matrone, srednjevijekovno utvrĊenje Boĉac koje se nalazi na lijevoj obali Vrbasa, a koje je izgraĊeno

u 14 vijeku te srednjevijekovni utvrĊeni grad Zveĉaj koji je sagraĊen u 14 vijeku, a nalazi se desetak

km juţno od Banja Luke.

Turistiĉko-termomineralna komponenta zasnovana je na brojnim prirodnim izvorištima

termomineralne vode koji su bili korišteni još u antiĉkom periodu (banje Srpske toplice, Laktaši,

Slatina) što daje temelj razvoju Grada kao banjskog centra i „‟grada zdravlja‟‟.

Što se tiĉe smještajnih kapaciteta, u Gradu je registrovano više od 1.000 privrednih subjekata

koji se bave turistiĉko-ugostiteljskim poslovima16

.

4.5. Obrazovna infrastruktura

Prema zvaniĉnim podacima Republiĉkog zavoda za statistiku RS u školskoj2009/2010. godini

u Gradu radi 60 osnovnih škola što predstavlja 7,96% od ukupnog broja osnovnih škola u Republici

Srpskoj, a pohaĊa ih 16.296 uĉenika ili 14,91% od ukupnog broja osnovaca u Republici Srpskoj.

U Tabeli 17 dati su osnovni podaci o redovnim osnovnim školama u Gradu u periodu

2005/06.-2009/10. Godine.

Tabela 20 Redovne osnovne škole na teritoriji Grada Banja Luka

Školska godina

Peto- razredne

Deveto- razredne

Ukupno Ukupan broj uĉenika

Ukupan broj nastavnog osoblja

2005/06 29 33 62 17.040 1.099 2006/07 29 33 62 16.839 1.108 2007/08 28 33 61 16.960 1.127 2008/09 28 32 60 16.832 1.151 2009/10 27 33 60 16.296 1.156


Prema zvaniĉnim podacima Republiĉkog zavoda za statistiku RS u školskoj 2009/2010.

godini u Gradu radi 16 srednjih škola (date u Tabeli 21) što predstavlja 17,20% od ukupnog broja

16 Prema izvještajima Turistiĉke organizac ije Banja Luka, u Gradu je registrovano oko 930 leţajeva u hotelima, garni hotelima,

motelima, pansionima i drugim smještajnim kapacitetima i taj broj iz godine u godinu raste. Najveći broj privrednih subjekata odnosi se na

ugostiteljstvo, a u Gradu posluje 20 turistiĉkih agenicja.

56

srednjih škola u Republici Srpskoj, a pohaĊa ih 10.421 uĉenika ili 21,33% od ukupnog broja

srednjoškolaca u Republici Srpskoj.

U Tabeli 22 dati su osnovni podaci o broju srednjih škola i broju upisanih uĉenika u njima na

teritoriji Grada u periodu 2005/06.-2009/10. godine.

Tabela 21 Srednje škole na teritoriji Grada Banja Luka

Redni broj

Naziv srednje škole

1 Gimnazija, Banja Luka 2 GraĊevinska škola, Banja Luka 3 Ekonomska škola Banja Luka 4 Elektrotehniĉka škola ''Nikola Tesla'', Banja Luka 5 Tehniĉka škola, Banja Luka 6 Medicinska škola, Banja Luka 7 Poljoprivredna škola, Banja Luka 8 Tehnološka škola, Banja Luka 9 Ugostiteljsko-trgovinsko-turistiĉka škola, Banja Luka 10 Škola uĉenika u privredi, Banja Luka 11 Muziĉka škola ''Vlado Milošević'', Banja Luka 12 Centar za obrazovanje i vaspitanje i rehabilitaciju slušanja i govora, Banja Luka 13 Javna ustanova centar ''Zaštiti me'', Banja Luka 14 Opšta gimnazija katoliĉkog školskog centra u Banjoj Luci 15 Srednja poslovna škola, Banja Luka 16 Srednjoškolski centar Gemit-Apeirion, Banja Luka


Tabela 22 Osnovni podaci o broju srednjih škola i broju upisanih učenika

Školska

godina

Ukupno srednjih

škola

Broj

odjeljenja

Ukupan broj

uĉenika

Ukupan broj

nastavnog osoblja

2005/06 14 374 10.616 644 2006/07 15 377 10.826 666 2007/08 15 376 10.438 681 2008/09 16 380 10.013 717 2009/10 16 400 10.421 765


Isto kao i u osnovnom obrazovanju, trend kontinuiranog opadanja broja upisanih uĉenika je

evidentan i u srednjem obrazovanju. Tako, u školskoj 2009/10 u osnovne škole je upisano 195

uĉenika manje nego u školskoj 2005/06, a u srednje škole 603 uĉenika manje, što je posljedica

opadanja stope nataliteta Grada, a sa druge strane, povećava se broj nastavnika u navedenim

obrazovnim institucijama.

Posmatrano sa aspekta zanimanja koja su stekli uĉenici gradskih srednjih škola na kraju

školske 2008/09 godine, najzastupljenije zanimanja su iz oblasti Ekonomije, prava i trgovine koje je

steklo 510 svršenih srednjoškolaca, Gimnazije 315, zdravstva 284, elektrotehnike 266, saobraćaj 224,

ugostiteljstvo i turizam 164, poljoprivreda i prarada hrane 144, geodezija i graĊevinarstvo 104 ,

mašonskih tehniĉara 87, šumarskih tehniĉara. Od zanatskih zanimanja daleko najzastupljenije je

zanimanje vozaĉa motornih vozila 238 pa frizera koje je steklo 138 svršenih srednjoškolaca. Struktura

uĉenika po steĉenim zanimanjima koji su završili srednju školu školske 2008/09. godine u Gradu je

data u tabeli 23 i slici 4.

57

Tabela 23 Struktura učenika po stečenim zanimanjima na kraju školske 2008/09

Strukа - zаnimаnje Struĉne škole (III) Tehniĉke škole (IV)

svegа ţenski svegа ţenski Gimnаzijа - - 315 211 Opšti smjer - - 189 104 Društveno-jeziĉki smjer - - 114 99 IB meĊunаrodnа mаturа - - 12 8 Poljoprivredа i prerаdа hrаne 52 8 144 51 Pekаr 52 8 - - Poljoprivredni tehniĉаr - - 43 18 Veterinаrski tehniĉаr - - 69 15 Prehrаmbeni tehniĉаr - - 32 18 Šumаrstvo i obrаdа drvetа - - 53 3 Šumаrski tehniĉаr - - 53 3 Mаšinstvo i obrаdа metаlа 160 - 87 26 Brаvаr 13 - - - Limаr 13 - - - Instаlаter 48 - - - Automehаniĉаr 86 - - - Mаšinski tehniĉаr - - 87 26 Elektrotehnikа 105 - 266 26 Autoelektriĉаr 28 - - - Elektriĉаr 33 - - - Elektroniĉаr mehаniĉаr 21 - - - Elektroniĉаr telekomunikаcijа 23 - - - Tehniĉаr elektroenergetike - - 64 4 Tehniĉаr elektronike - - 122 10 Tehniĉаr rаĉunаrstvа - - 80 12 Hemijа,nemetаli i grаfičаrstvo - - 22 10 Grаfiĉki tehniĉаr - - 22 10 Tekstilstvo i koţаrstvo - - 29 23 Tekstilni tehniĉаr - - 29 23 Geodezijа i grаđevinаrstvo - - 104 22 Geodetski tehniĉаr - - 28 10 GrаĊevinski tehniĉаr - - 76 12 Sаobrаćаj 238 - 224 114 Vozаĉ motornih vozilа 238 - - - Tehniĉаr drumskog sаobrаćаjа - - 117 46 Tehniĉаr ptt sаobrаćаjа - - 77 49 Vаzduhoplovni tehniĉаr - - 30 19 Ugostiteljstvo i turizаm 78 20 164 66 Poslаstiĉаr 16 11 - - Konobаr 23 1 - - Kuvаr 39 8 - - Turistiĉki tehniĉаr - - 71 54 Ugostiteljsko-kulinаrski tehniĉаr - - 93 12 Ekonomijа,prаvo i trgovinа 28 22 510 342 Trgovаc 28 22 - - Ekonomski tehniĉаr - - 214 134 Poslovno-prаvni tehniĉаr - - 177 130 Trgovаĉki tehniĉаr - - 119 78

58

- - 48

- - 284

158 138 70

Struĉne škole (III) Tehniĉke

svegа ţenski svegа

19 6 -

Struĉne škole (III) Tehniĉke

838 194 2 320

2255

220066

6699

škole (IV)

ţenski

-

škole (IV)

1 194

a

n r

Tabela 24 Struktura učenika po stečenim zanimanjima na kraju školske 2008/09, nastavak

Kulturа,umjetnost i jаvno

informisаnje - - 48 25

Tehniĉаr dizаjnа enterijerа i ind. proizvodа - - 14 7 Likovni tehniĉаr - - 10 3 Muziĉki sаrаdnik-teoretiĉаr - - 9 6 Muziĉki izvoĊаĉ - - 15 9 Zdrаvstvo - - 284 206 Fizioterаpeutski tehniĉаr - - 39 22 Fаrmаceutski tehniĉаr - - 53 37 Medicinski tehniĉаr - - 98 69 Zubno-stomаtološki tehniĉаr - - 36 25 Lаborаtorijsko-sаnitаrni tehniĉаr - - 33 28 Akušersko-ginekološki tehniĉаr - - 25 25 Ostаle djelаtnosti 158 138 70 69 Fotogrаf 20 11 - - Frizer 138 127 - - Kozmetiĉki tehniĉаr - - 70 69

Strukа i zаnimаnje Struĉne škole (III) Tehniĉke škole (IV)

svegа ţenski svegа ţenski Ukupno 19 6 - - Autolаkirer 4 - - - Krojаĉ 5 2 - - Dekorаter zidnih površinа 5 - - - Zidаr 1 - - - Frizer 4 4 - - Strukа i zаnimаnje Struĉne škole (III) Tehniĉke škole (IV)

svegа ţenski svegа ţenski Ukupno 838 194 2 320 1 194 Redovne srednje škole 819 188 2 320 1 194 Srednje škole zа uĉenike sа posebnim potrebаmа 19 6 - -

Izvor podataka:Republički zavod za statistiku RS

Slika 4 Broj završenih učenika prema struci

Kultura umjetnost i javno informisanje; 48

Ostale djelatnosti; 228

Zdravstvo; 284

Gimnazija; 315

Poljoprivreda i prerada hrane; 196

Šumarstvo i prerada drvet ; 53

Ekonomija pravo i trgovina; 538

Elektrotehnika; 371

Mašinstvo i

obrada metala; 247

Ugostiteljstvo i turizam; 242

Saobraćaj; 462

Hemija emetali

i grafiča stvo; 22

Tekstilsvo i kožarstvo; 29

Geodezija i građevinarstvo; 104

59

Treba naglasiti da je u Strateškim pravcima razvoja obrazovanja u BiH sa planom

implementacije 2008.-2015. godine, predviĊeno je povećanje upisa uĉenika u opšte obrazovanje na

30% od ukupnog broja upisanih uĉenika17

u srednje škole što će zahtijevati sprovoĊenje reforme

opšteg obrazovanja kako bi se povećala zainteresovanost mladih ljudi za školovanje u gimnazijama.

Sa druge strane, analize koje je u februaru 2008. godine sprovela Komisija za upis zajedno sa

Privrednom komorom su pokazale da na trţištu postoje potrebe poslodavaca za odreĊenim

zanimanjima kao što su npr. obućari, tokari, keramiĉari. Bez obzira na spremnost poslodavaca da

stipendiraju uĉenike za školovanje za navedena zanimanja, uĉenici nisu iskazali zani manje da se

školuju za ova zanimanja.

U školskoj 2009/10. godini na teritoriji Grada je registrovano upisanih 23.876 studenata od

ĉega na javne visokoškolske ustanove 17.165 studenata ili 71,9 % a na privatne 6.711 studenta ili

28,1%18

. Studenti koji su upisani na visokoškolske ustanove na teritoriji Grada uĉestvuju sa 54,35% u

ukupnom broju upisanih studenata u Republici Srpskoj. U odnosu na 14.741 upisanog studenta u

školskoj 2004/2005 godini, evidentan je porast od 23%, što je pozitivan pokazatelj nivoa razvijenosti

svijesti mladih o znaĉaju i ulozi obrazovanja u njihovom budućem profesionalnom ţivotu.

U školskoj 2009/10. godini, a prema podacima Republiĉke prosvetne inspekcije u

visokoškolske ustanove u Republici Srpskoj je upisano 43.928 studenata od ĉega u visokoškolske

ustanove na teritoriji Grada 23.876 studenata ili 59,4% od ukupnog broja upisanih studenata. U istoj

školskoj godini je u Republici Srpskoj diplomiralo 6.931 studenata od kojih je u visokoškolskim

ustanovama na teritoriji Grada diplomu steklo 3.743 studenata. U ovoj školskoj godini na teritoriji

Grada na javnim univerzitetima magistriralo je 162 a na privatnim 59 I steklo zvanje magistra nauka.

U istom periodu 57 je doktoriralo od ĉega je 50 na javnim visokoškolskim ustanovama a na privatnim

7. (Tabela 27).

Podaci o visokoškolskim ustanovama i studentima u školskoj 2009/10 su dati u Tabeli 25 i

26, i slikama 5 i 6 .

Tabela 25 Visokoškolske ustanove i studenti u školskoj 2009/10. godini

Upisani studenti u I ciklus studija, školska godina 2009/2010.

Republika Srpska Banja Luka UKUPNO 43 928 23 876 J a v n e visokoškolske ustanove- Ukupno 30 359 17 165 Visoke škole 2 055 507 Univerziteti 28 304 16 658 P r i v a t n e visokoškolske ustanove- Ukupno

13 072

6 711

Visoke škole 3 465 1 497 Univerziteti 9 607 5 214 Vjerski fakulteti 497 -

17 Prema podacima sadrţanim u Strategiji obrazovanja Republike Srpske, u Republici Srpskoj je u gimnazije u školskoj

2007/2008 godini upisano 22% od ukupno upisanog broja uĉenika u srednje škole a u školskoj 2008/20089godini taj procenat je iznosio

22,8%

18 Za visokoškolske ustanove Republiĉki zavod za statistiku RS raspolaţe sa podacima o broju upisanih studenata sa aspekta

sjedišta visokoškolskih ustanova samo za školsku 2007/2008 tako da predhodni periodi nisu mogli biti predmet analize.

60

Slika 5 Upisan stidenti u školskoj 2009/10

30,000

25,000

20,000

15,000

10,000

5,000

0

23,876

6,711

Javne visokoškolske ustanove Privatne viskoškolske ustanove

Tabela 26 Diplomirani studenti u 2009 godini

Diplomirani studenti u 2009. godini

Republika Srpska Banja Luka UKUPNO 6 931 3 743 J a v n e visokoškolske ustanove- Ukupno 3 249 1 699 Visoke škole 457 115 Univerziteti 2 792 1 584 P r i v a t n e visokoškolske ustanove- Ukupno

3 644

2 044

Visoke škole 1 120 244 Univerziteti 2 524 1 800 Vjerski fakulteti 38 -

Slika 6 Diplomirani studenti u 2009. godini

8000

6931

6000

5000

4000 3644

3000

2000

1000

0

Javne Visokoškolske ustanove Privatne Visokoškolske ustanove

61

Tabela 27 Broj magistara i doktora

2009 Magistri Doktori Ukupno 221 57 Javne 162 50 Privatne 59 7

Univerzitet u Banja Luci, kao najveći u Republici Srpskoj, u okviru kojeg je organizovan rad

13 fakulteta, obrazuje mlade kadrove koji po njihovom završetku stiĉu zvanja diplomiranih

ekonomista, pravnika, graĊevinskih, elektro, mašinskih i šumarskih inţenjera, arhitekata, agr onoma,

ljekara, veterinara, tehnologa, profesora razliĉitih oblasti te akademskih umjetnika razliĉitih oblasti.

Nauĉno-istraţivaĉki rad je djelatnost koja je, takoĊe organizovana u Gradu, a koje obavljaju

instituti dati u Tabeli 28.

Tabela 28 Institucije koje se bave naučno-istraživačkim radom

Naziv instituta Aktivnosti Ekonomski institut, Banja Luka Pruţa nauĉne i konsultantske usluge za klijente iz

raznih privrednih oblasti i socijalnog sektora (projekti

vezani za tranziciju privrednog sistema, privatizacija,

studije ekonomskog i socijalnog razvoja, pruţanje

konsultantskih usluga na obnovi privrede i politiĉko-

teritorijalnih zajednica). Institut ekonomskih nauka, Ekonomski fakultet Banja Luka

Nauĉno-istraţivaĉki rad nastavnika, asistenata i saradnika obavlja se većinom preko Instituta

ekonomskih nauka. Institut je osnovan kao

organizacioni dio Ekonomskog fakulteta Univerziteta

u Banjoj Luci 1987. godine. Institut je

multidisciplinarni centar za napredna istraţivanja i

obuku u oblasti ekonomske teorije, regionalnog

razvoja, sistemske analize i primjene informacionih

tehnologija u preduzećima i preduzetništvu.

Istraţivaĉi u Institutu su doktori nauka, magistri i

drugi saradnici sa Ekonomskog fakulteta Banja Luka,

a u zavisnosti od potreba istraţivanja, angaţuju se i

drugi istraţivaĉi. Njihov rad pokriva deset širokih

podruĉja: regionalni razvoj, globalizacija i trgovina,

industrija, radna snaga i društveno blagostanje,

makroekonomski problemi i modeli, poljoprivreda i

razvoj ruralnih podruĉja, okruţenje i resursi,

populacija i zdravstvena politika, društvena struktura i

društvene promjene, te primjena informacionih

tehnologija u preduzećima i društvu. Poljoprivredni institut, Banja Luka Proizvodnja visokokvalitetnog sjemena

poljoprivrednog bilja, kontrola plodnosti zemljišta,

projektovanje i nadzor agro i hidromelioracija, izrada

planova korištenja poljoprivrednog zemljišta, kontrola

kvaliteta organskih i mineralnih Ċubriva, stoĉne hrane

i vode, ispitivanje zdravstvenog stanja ţivih biljaka,

pruţanje struĉne pomoći proizvoĊaĉima gajenih

biljaka te ostali poslovi iz ove oblasti. Institut za ekonomiku i razvoj, Banja Luka Razvoj tehnologija, marketing, konsalting i

inţenjering Udruţenje Sinergija, Banja Luka Podrška i promocija društveno ekonomskog razvoja,

trţišne ekonomije i meĊuentitetske saradnje kao

preduslova za proces demokratizacije BiH.

62

Usaglašavanje upisne politike sa potrebama trţišta treba da bude kljuĉni strateški momenat na

kojem će se temeljiti razvoj visokog obrazovanja Republici Srpskoj.

Pored gore navedenog, treba naglasiti znaĉaj obrazovanja odraslih, a što je legislativno i

potvrĊeno usvajanjem zakona koji reguliše ovu oblast. Njegova suština je da se koncept obrazovanja

odraslih definiše na naĉin da ukljuĉuje skup svih organizovanih obrazovnih procesa, sadrţaja, nivoa i

metoda, bez obzira na to nastavlja li pojedinac zapoĉeto školovanje ili ga mijenja, razvija li svoje

sposobnosti ili proširuje znanje ili poboljšava svoje tehniĉe ili struĉne kvalifikacije. Obrazovanje

odraslih mora biti sastavni, jednako vaţan dio cjelokupnog obrazovanja jer širi mogućnosti odraslih

da mijenjaju svoje stavove ili ponašanje u perspektivi liĉnog razvoja ali i zapošljavanja ili

samozapošljavanja.

4.6. Socijalna infrastruktura

4.6.1. Zdravstvena zaštita

Koncepcija razvoja zdravstva u Gradu daje prioritet primarnoj zdravstvenoj zaštiti. Iako

model urbanih sredina predviĊa mreţu poliklinika opšte medicine, urgentnih bolnica i specijalistiĉkih

ustanova zdravstvene zaštite, banjaluĉki kapaciteti primarne, polikliniĉke i stacionarne zdravstvene

zaštite nisu ravnomjerno rasporeĊeni. Veći broj klinika Kliniĉko-bolniĉkog centra (u daljem tekstu:

KBC) u Gradu je u funkciji, pruţajući zdravstvenu zaštitu stanovništvu šire banjaluĉke regije iako

projekata KBC-a sa 110.000 m2 ukupne površine nije završen ni do danas.

Konkretno, zdravstvena zaštita u Gradu se odvija kroz KBC koji raspolaţe sa 1.605

bolesniĉkih postelja, Dom zdravlja u kojem se uz dvadesetak gradskih i seoskih reonskih ambulanti

odvija primarna zdravstvena zaštita, kroz ambulante u preduzećima i javnim ustanovama vrši se

zaštita na radu, rehabilitacija se odvija u specijalizovanoj ortopedskoj ustanovi tj. u zavodu za

medicinsku rehabilitaciju „‟Dr Miroslav Zotović‟‟. Treba napomenuti da se u okviru Apotekarske

ustanove u Banja Luci nalazi dvadesetak apoteka. U zdravstvenim ustanovama Grada je zaposleno

602 ljekara, 35 doktora stomatologije te 5 diplomiranih farmaceuta.

Osnovni podaci o kapacitetu javnih zdravstevnih ustanova u Gradu je data u Tabeli 29.

Tabela 29 Kapacitet javnih zdravstvenih institucijana teritoriji Grada

Institucija dr medicine

dr stomatologije

dipl. farmaceuti

Ukupan broj zaposlenih

Bolniĉki leţajevi

Dom zdravlja Banja Luka 188 35 1 801 - Kliniĉki centar Banja Luka 351 - 2 1.986 1.238 Zavod za transfuziju krvi 8 - - 34 - Zavod za farmaciju - - 2 19 - Institut za zaštitu zdravlja Republike Srpske

14 - - 77 -

Zavod za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju „‟dr Miroslav

Zotović‟‟

31 - - 294 367

Zavod za medicinu rada i sporta Republike Srpske

10 - - 31 -

U k u p n o: 602 35 5 3.242 1.605

Izvor podataka: Institut za zaštitu zdravlja-služba socijalne medicine sa organizacijom i ekonomikom

zdravstvene zaštite; Gradska uprava Balja Luka-Odjeljenje za društvene djelatnost; JZU „‟Dom zdravlja‟‟

Banja Luka i Zavod za medicinu rada i sporta Republike Srpske

63

Posljednjih godina na podruĉju Grada se povećava broj privatnih specijalistiĉkih ordinacija,

stomatoloških ambulanti i apoteka, savremeno opremljenih i ĉije usluge su na visokom nivou. Tako,

prema podacima Administrativne sluţbe Grada, u maju 2009. godine, aktivno radi 104 privatne

zdravstvene ustanove i to 35 apoteka, 53 stomatološke ambulante, 12 ambulanti te 4 ginekološke

ordinacije.

4.6.2. Infrastruktura u oblasti socijalne zaštite

Problemi u oblasti socijalne zaštite su siromaštvo znatnog dijela stanovništva koje je najvećim

dijelom posljedica visoke stope nezaposlenosti. Uz nezaposlene, penzioneri predstavljaju jednu od

socijalno najugroţenijih kategorija stanovništva. Njihov dodatno teţak poloţaj se dodatno pogoršava

zbog nemogućnosti Fonda PIO da isplati puni novĉani iznos penzija kao ni da ih znaĉajnije poveća.

Pored nezaposlenih i onih koji ostvaruju izuzetno niska primanja te penzionera, kao

najugroţenije socijalne grupe javljaju se:

domaćinstva sa invalidnim ili hendikepiranim ĉlanovima,

starija domaćinstva,

raseljena i povratniĉka populacija,

domaćinstva samohranih roditelja.

Nosioci pruţanja socijalnih usluga na teritoriji Grada su republiĉke i gradske socijalne

ustanove te nevladine organizacije. Vezano za oblast socijalnog rada treba napomenuti i znaĉaj Centra

za predškolsko vaspitavanje i obrazovanje Banja Luka (u daljem tekstu: Centar), i Centra za socijalni

rad Banja Luka (u daljem tekstu: Centar za socijalni rad).

Centar je javna ustanova od posebnog društvenog interesa u oblasti društvene brige o djeci, a

u ĉijoj nadleţnosti je predškolsko obrazovanje, obrazovanje djece ometene u razvoju i cjelodnevna

briga o djeci (vrtići).

Veliki problem Grada je smještaj djece u vrtiće. Centar je u 2009. godini smjestio u vrtiće

2.040 mališana u 18 vrtića na podruĉju Grada, dok je na listi ĉekanja ostalo još njih oko 1.000. grad

ima u planu da iz kreditnih sredstava izgradi još 6 vrtića koji bi zadovoljili narasle gradske potrebe19

.

U 2009. godini pokrenuta je inicijativa za izradu idejnih rješenja tako da će novi vrtići biti dostupni

tek u narednom srednjoroĉnom periodu.

Centar za socijalni rad je javna ustanova sa javnim ovlaštenjem, koja sprovodi mjere u oblasti

socijalne zaštite u smislu da pruţa savjetodavne usluge, socijalnu pomoć i usmjerava djecu i

omladinu, radi sa usvojenicima, spreĉava zlostavljanje djece te odluĉuje o pravu na socijalnu pomoć.

Pored gore navedenih institucija, koje su gradske ustanove, u Gradu su smještene i republiĉke

socijalne ustanove od kojih su najznaĉajnije:

Socijalno-gerijatrijski centar za smještaj starih lica u Republici Srpskoj sa smještajnim

kapacitetom za 300 štićenika,

Dom za napuštenu djecu i djecu bez roditelja „‟Rada Vranješević‟‟ sa kapacitetom za

smještaj 180 štićenika.

19 List Fokus: Uskoro još šest vrtića, 26.07.2009. godine

64

Socijalno-gerijatrijski centar je institucija koja u svoje kapacitete moţe da smjesti 300 lica.

Trenutno u ovoj instituciji boravi 311 osoba iz raznih krajeva Republike Srpske, a duga je lista onih

koji ĉekaju na smještaj u ovu instituciju.

Zaključak 21:

Projekat podrške zapošljavanja osoba sa invaliditetom na nivou grada

Kapaciteti u oblasti socijalne zaštite, a sa kojima raspolaže Grad kao i oni kojisu u nadležnosti

republičkog nivoa vlasti, su nedovoljni za narasle gradske potrebe. One predstavljaju prostor u

okviru kojeg se može razvijati malo i srednje preduzetništvo te povećati broj zaposlenih i to kroz

otvaranje privatnih vrtića, privatnih mini gerijatrijskih centara, organizovanog pružanja njege i

pomoći starim licima i slično. Grad bi trebao da stimuliše otvaranje ovakvih institucija kroz davanje

odreĎenih benificija, sa jedne strane, ali i uticanjem na cijenu koštanja usluga koje bi navedene

institucije pružala ciljnim grupama a u funkciji graĎana kao potencijalnih korisnika njihovih usluga.

Sa druge strane, u Gradu je socijalno preduzetništvo u povoju, a na kojem treba insistirati u cilju

rasta i razvoja zajednice i povećanja zaposlenosti, sa jedne strane, a sa druge strane, radi stvaranja

uslova da graĎani koji pripadaju marginalizovanim grupama, ostvare pravo na lično primanje.

Njihovo finansijsko osamostaljivanje kroz zapošljavanje uticaće i na smanjivanje korisnika socijalne

pomoći, a tako osloboĎena finasijska sredstva će se moći usmjeriti u pružanje drugih vidova socijalne

pomoći licima koja su nesposobna za rad. Ovo se naročito odnosi na kategoriju invalida koja izmeĎu

ostalog obuhvata i lica ometena u razvoju te lica sa posebnim potrebama jer preduzeća i ustanove

koje zapošljavaju lica pod posebnim uslovima ( u koja spadaju i zaštitne radionice i radni centri)

ostvaruju pravo na novčani stimulans u vidu isplate iznosa koji je jednak visini uplaćenih obaveznih

doprinosa na plate te poreske olakšice u smislu oslobašanja plaćanja carina i poreza20

. Navedene

benificije zajedno sa podrškom Grada mogu značajno uticati na smanjenje broja nezaposlenih iz

kategorije invalidnih lica te doprinijeti, izmeĎu ostalog, i razvoju lokalne zajednice . Ovaj vid

preduzetništva će biti podržan i kroz Strategiju za unapreĎenje društvenog položaja lica sa

invaliditetom koja se nalazi u završnoj fazi izrade.

4.7. Sportska infrastruktura

Grad je uvijek bio i ostao grad sporta. Treba spomenuti samo neke sportove koji su Banja

Luku proslavili; rukomet, fudbal, košarka. Rukometni klub Borac je svojevremeno bio prvak bivše

Jugoslavije, kao i prvak Evrope. Istoimeni fudbalski klub je u bivšoj SFRJ osvojio kup Jugoslavije.

Danas, u Banja Luci aktivno radi 116 sportskih organizacija u 25 grana sporta, organizovano

je 26 sportsko-rekreativnih udruţenja graĊana, 7 sportskih organizacija i udruţenja invalidnih lica te

10 granskih sportskih saveza, 15 sportskih saveza Republike Srpske i 3 sportska saveza BiH.

Najmasovnija grana sporta je fudbal koji ima 22 sportske organizacije, zatim košarka 14, karate 9,

rukomet 7, šah 7 te ostale sportske organizacije.Vaţniji sportski objekti dati su u Tabeli 30.

20 Olakšice pri zapošljavanju invalida su precizirane odredbama ĉlanova 44-53 Zakona o profesionalnoj rehabilitaciji,

osposobljavanju i zapošljavanju invalida

65

Tabela 30 Važniji sportski objekti u Gradu Banja Luka

Naziv sportskog objekta Gradski stadion Sportska dvorana „‟Borik‟‟ Sportska dvorana „‟Obilićevo‟‟ Sportska dvorana ''Sokolski dom'' Školske fiskulturne sale u 23 osnovne škole i 7 srednjih škola Sala za boks BK ''Slavija'' Sala za stoni tenis baraka ''Stens'' Kuglana JU sportski Centar ''Borik'' Gradska streljana Zatvoreni bazen ''Šeher'' Strelište ''Rakovaĉke bare'' Teniski tereni kluba „‟Mladost‟‟ Teniski tereni „‟Borac‟‟ Teniski tereni K4 teniski tereni ''Match Ball'' Gradski bazen ''Incel'' Akvana d.o.o. Fudbalski tereni 19 fudbalskih klubova grada 21 univerzalna asfaltna površina u sklopu osnovnih škola i mjesnih zajednica Sportski tereni Koĉićev vijenac Sportski aerodrom Zaluţani Sportsko-rekreativni centar ''Fortuna'' Rafting centar ''Kanjon'', Krupa na vrbasu Gradska plaţa ''Abacija'' Planinski dom ''Šibovi'' Klub podvodnih sportova ''Buk-sport''

Izvor podataka: Administrativna služba grada – Odjeljenje za društvene djelatnosti

Zaključak 22:

Program razvoja MSP u oblasti sporta i rekreacije

U cilju razvoja malog i srednjeg preduzetništva potrebno je izvršiti analizu postojeće organizacije

sportskih klubova i mogućnost za njihovo privatizovanje.

TakoĎe, zaslužujujući značaj treba dati ''novim'' sportovima kao što su npr. rafting, konjički sport

pogotovo što Grad raspolaže sa prirodnim resursima koji mogu biti u funkciju razvoja istih.

5. Imovina

Upravljanje lokalnim resursima i imovinom koja je u vlasništvu ili je data u nadleţnost Gradu

je jedna od vrlo bitnih pretpostavki za razvoj njegovog preduzetništva, a podrazumijeva postojanje

adekvatne baze podataka (registar resursa i imovine) o tim resursima i imovini. Na ţalost, situacija u

Gradu je daleko od povoljne kada je postojanje ovakve baze u pitanju.

Mnoštvo je problema koji spreĉavaju uspostavljanje kvalitetnog registra resursa i imovine

Grada. Najveći dio ovih problema je zajedniĉki za sve lokalne zajednice u Republici Srpske, a odnosi

se na zakonske pretpostavke u smislu nedefinisane uloge lokalnih zajednica uopšte kao nosioca prava

66

svojine nad odreĊenim resursima ili imovinom te probleme naĉina popisa imovine koja nije u

njihovom vlasništvu, a za ĉije funkcionisanje lokalne zajednice snose odgovornost pred graĊanima.

Grad, što se tiĉe ove problematike, nije izuzetak. Sem gradskog graĊevinskog zemljišta, Grad

formalno i praktiĉno ili uopšte nema pravo ili ga ostvaruje djelimiĉno u smislu njegovog uticanja na

raspolaganje lokalnim resursima koji se nalaze na njegovoj teritoriji. Posljedica navedenog je da se po

osnovu korištenja lokalnih resursa ostvaruju simboliĉni prihodi, a koji bi mogli biti jedna od

znaĉajnijih komponenti rasta i razvoja Grada.

Zaključak23:

Projekat uspostavljanja registra resursa i imovine Grada

Uspostavljanje kvalitetnog registra resursa i imovine Grada, predstavlja jedan od prvih koraka za

uspostavljanje efikasnog mehanizma upravljanja resursima i imovinom Grada, te zato treba da bude

jedan od prioritetnih aktivnosti Grada.

Zaklučak 24:

Projekat uspostavljanja institucije za upravljanje, priprema i kupoprodaja graĎevinskog i

industrijskog zemljišta

Po uzoru na Grad Beograd, Grad bi trebao da formira Direkciju za izgradnju grada čija bi osnovna

djelatnost bila upravljanje, priprema i kupoprodaja graĎevinskog i industrijskog zemljišta čime bi se

povećali gradski prihodi ali i olakšalo domaćim i stranim investitorima izbor i kupovina povoljne

lokacije za nove biznise.

6. Budţetski prihodi Grada

Budţetska sredstva sa kojima raspolaţe Grad su znaĉajna i u prosjeku iznose cca 10% od

ukupnog republiĉkog budţeta.Tako, u 2008. godini, budţet Grada je ostvaren u iznosu 191,0 miliona

KM što je za 29,8% više u odnosu na izvršenje budţeta u 2007. godini dok je u 2009. godine, gradski

budţet iznosio 151.979.615,00 a ostvareno je 149.272.368,67 (98,22 %). MeĊutim, za 2010. godinu

usvojeni budţet Grada iznosi 147 miliona KM ili 24% manje sredstava nego 2008. godine i ima više

socijalni, nego razvojni karakter.

Ukupna budţetska sredstva Grada ĉine budţetski prihodi (cca 90% ukupnih budţetskih

sredstava Grada) i finansiranje (cca 10% ukupnih budţetskih sredstava Grada)

U ukupnim budţetskim prihodima Grada najznaĉajnije je uĉešće poreskih prihoda koji ĉine

cca 65% ukupnih budţetskih prihoda Grada, a u okviru navedenih najznaĉajnije je uĉešće indirektnih

poreza koji ĉine cca 70% ukupnih poreskih prihoda Grada.

Neporeski prihodi uĉestvuju u ukupnim poreskim prihodima sa cca 35%, a u okviru kojih je

najznaĉajnije uĉešće naknada, taksi i prihoda od pruţanja javnih usluga koji ĉine 70% ukupnih

neporeskih prihoda.

67

Od neporeskih prihoda najznaĉajnije je uĉešće naknade za ureĊenje graĊevinskog zemljištva

koja participira sa 30% u ukupnim neporeskim prihodima te prihodi od zeljišne rente koji ĉine 20%

ukupnih neporeskih prihoda.

Obje vrste naknada su regulisane Odlukom o graĊevinskom zemljištu (''Sluţbeni glasnik

Grada Banja Luka, broj 12/07) koju donosi Skupština Grada Banja Luka.

Rijeĉ je o vrlo visokim naknadama jer investitor koji ţeli da izgradi objekat treba da plati

naknadu za ureĊenje graĊevinskog zemljišta koja se sastoji od naknade za pripremanje graĊevinskog

zemljišta u iznosu od 30% prosjeĉnih troškova ureĊenja graĊevinskog zemljišta i naknadu za

opremanje graĊevinskog zemljišta u iznosu od 70% prosjeĉnih troškova ureĊenja graĊevinskog

zemljišta. Nakanda za ureĊenje graĊevinskog zemljišta po utvrĊenim zonama (od preve do šeste zone)

iznose od 182 KM po m2 KSP za prvu zonu do 90KM po m2 KSP za šestu zonu. Investitor koji gradi

na ureĊenoj ili djelimiĉno ureĊenoj parceli plaća 55% od utvrĊene naknade po zonama, a koje se za

ovako kategorizovano zemljište kreće od 100,15 KM po m2 KSP za prvu zonu do 49,5 KM po m2

KSP za šestu zonu.

Zemljišna renta se utvrĊuje tako što se kao osnovica koristi konaĉna graĊevinska cijena 1m2

korisne stambene površine iz predhodne godine za tekuću godinu, a visina jednokratne rente po m2

KP objekta se utvrĊuje u procentima od prosjeĉne konaĉne graĊevinske cijene 1m2 KSP i koji se

kreću od iznosi 6% od prosjeĉne konaĉne graĊevinske cijene 1m2 KSP za prvu zonu do 1% od

prosjeĉne konaĉne graĊevinske cijene 1m2 KSP za šestu zonu.

U Prilogu 1. je prikazano ostvarenje budţeta Grada za 2007, 2008, 2009. godinu.

Zaključak 25:

Program stimulacije MSP smanjivanjem naknade čiju visinu reguliše Skupština Grada

U cilju stimulisanja razvoja malog i srednjeg preduzetnišva bilo bi neophodno smanjiti sve naknade

čiju visinu reguliše Skupština Grada i to na iznose koje će biti opravdani (dovoljni za pokriće

troškova koje Grad trpi i pokriva na teret naplaćenih gradskih naknada) sa aspekta budžeta Grada ali

i prihvatljivi i stimulativni za male i srednje preduzetnike koji žele da započnu ili prošire svoju

preduzetničku djelatnost.

68

7. Institucionalni okvir i organizacijska struktura

7.1. Djelokrug gradske uprave Grada

Prema vaţećim propisima u Republici Srpskoj jedinice lokalne samouprave su odgovorne za

funkcije koje su im date u nadleţnost. S tim u vezi, u nadleţnosti Grada su poslovi njegove

samostalne nadleţnosti te preneseni poslovi drţavne uprave koji su dati u Tabeli 31.

Tabela 31 Poslovi samostalne i prenesene nadležnosti

Poslovi samostalne nadleţnosti Preneseni poslovi drţavne uprave

Regulatorne radnje i upravljanje opštinom Na osnovu zakona i uz prethodno obavljene konsultacije sa

odnosnim opštinama Oblasti:

urbanistiĉko planiranje i graĊenje;

stambeno-komunalna djelatnost;

kultura;

socijalna zaštita;

društvena briga o djeci;

sport i fiziĉka kultura;

turizam i ugostiteljstvo;

zanatstvo i trgovina;

zaštita prirodnih dobara i ţivotne sredine i

zaštite graĊana i materijalnih dobara od elementarnih

i drugih većih nepogoda.

Kriterijumi za prenos nadleţnosti:

sadrţaj i priroda posla;

broj stanovnika i teritorija opštine;

finansijska snaga opštine;

interes da se odluĉivanje o odreĊenim pitanjima

pribliţi graĊanima uz poštovanje principa

supsidijarnosti i

sposobnost opštine da prenesene poslove moţe

uspješno izvršavati.

Poslovi: usvajanje programa razvoja opštine; usvajanje razvojnih, prostornih, urbanistiĉkih i

provedbenih planova

donošenje budţeta i završnog raĉuna budţeta;

ureĊenje i obezbjeĊenje korištenja graĊevinskog

zemljišta i poslovnog prostora; organizovanje komunalne policije;

poslovi inspekcijskog nadzora; upravljanje i raspolaganje imovinom opštine;

obrazovanje opštinskih organa, organizacija i sluţbi

i ureĊenje njihove organizacije; vršenje katastarskih, geodetskih i imovinsko pravnih

poslova;

naplata, kontrola naplate i prinudna naplata izvornih

prihoda opštine;

poslovi pravnog zastupanja opštine i obezbjeĊivanje

izvršavanja zakona i drugih propisa; obavljanje specifiĉnih funkcija u oblasti kulture,

obrazovanja, sporta, zdravstva i socijalne zaštite,

civilne zaštite, informacija, zanatstva, turizma,

ugostiteljstva i zaštite okoline; ureĊenje i obezbjeĊenje obavljanja komunalnih

djelatnosti: proizvodnja i isporuka vode, gasa,

toplotne energije, javni prevoz putnika, odrţavanje

ĉistoće, preĉišćavanje i odvodnja otpadnih voda,

odrţavanje grobalja i pruţanje pogrebnih usluga,

odrţavanje ulica, saobraćajnica, parkova, zelenih,

rekreacionih i drugih javnih površina, odvoĊenje atmosferskih voda i drugih padavina i ĉišćenje javnih

površina;

osnivanje preduzeća, ustanova i drugih organizacija

radi pruţanja usluga iz njihove nadleţnosti, ureĊenje

njihove organizacije i upravljanje; ureĊivanje i obezbjeĊivanje izgradnje, odrţavanja i

korištenja javnih objekata i komunalne infrastrukture

za obavljanje funkcija opštine.

Finansiranje:

Prilikom prenošenja poslova drţavne uprave na opštine,

Republika je duţna opštinama dodijeliti finansijska sredstva i obezbijediti druge potrebne uslove za njihovo

efikasno izvršavanje ( ĉlan 28.)

69

7.2. Organizacija gradske uprave

Poslovi u Administrativnoj sluţbi Grada organizovani su u okviru devet odjeljenja, dvije

sluţbe i sedam samostalnih odsjeka, a koji obavljaju poslove koje su u nadleţnosti Grada.

Slika 7 Organizaciona šema ASGBL

Administrativna sluţba Grada

Gradonaĉenik

Odjeljenje za

opštu upravu

Odjeljenje za boraĉko

invalidsku zaštitu

Sluţba za zajedniĉke

poslove

Odsjek za civilnu

zaštitu

Odjeljenje za

privredu

Sluţba za poslove

skupštine grada i

gradonaĉelnika

Kabinet

gradonaĉelnika

Odsjek za razvoj i

meĊunarodnu

saradnju

Odjeljenje za

prostorno

ureĊenje

Odjeljenje komunalne

policije

Kabinet predsjednika

Skupštine grada

Odsjek za razvoj lok.

samouprave i

upravljanje kadrovima

Odjeljenje za

finansije

Odjeljenje za

inspekcijske poslove

Odsjek za odnose sa

javnošću

Odsjek za imovinsko

pravne poslove

Odjeljenje za

kom. i stamb.

posl. i posl.

saobraćaja

Odjeljenje za društvene

djelatnosti

Odsjek za

informatiku

Odsjek za javne

nabavke

Pored aktivnosti koje su u nadleţnosti odjeljenja, sluţbi i samostalnih odsjeka (detaljnije na

www.banjaluka.rs.ba), treba napomenuti znaĉaj i ulogu i drugih gradskih institucija ĉiji osnivaĉ je

Grad, a koje se direktno ili indirektno nalaze u funkciji razvoja preduzetništa Grada, a to su:

Gradska razvojna agencija,

Centar za razvoj i unapreĊenje sela,

Turistiĉka organizacija grada Banja Luka,

Zavod za izgradnju a.d. Banja Luka.

http://www.banjaluka.rs.ba/



70

Gradska razvojna agencija Banja Luka - CIDEA, ĉiji je osnivaĉ grad Banja Luka, je osnovana

sa ciljem da kontinuirano sprovodi aktivnosti koje doprinose unapreĊenju privrednog razvoja,

unapreĊenju okruţenja za uspješnije poslovanje, te svaranju preduslova za uspostavljenje neophodne

preduzetniĉke infrastrukture i funkcionisanje svih drugih mehanizama koji treba da olakšaju

pokretanje, rast i razvoj mikro, malih i srednjih preduzeća i realizaciju novih investicija

U skladu sa odlukom o osnivanju Agencija obavlja sljedeće djelatnosti:

Pruţa usluge razliĉitih segmenata savjetovanja u svakoj od faza razvoja preduzetništva,

od preduzetniĉke ideje do njene realizacije, pa i dalje do specijalizacije i

internacionalizacije poslovanja (radno pravo, organizacija poslovanja, finansije,

marketing, nove tehnologije...)

ObezbjeĊuje kvalitetnu saradnju sa preduzetnicima i podstiĉe njihove inicijative za

nastanak novih i razvoj već postojećih subjekata, njihovo stabilno i uspješno poslovanje, a

naroĉito daljni rast i razvoj;

Priprema i realizuje programe edukacije, odnosno obrazovanje na svim nivoima i

profesionalno usavršavanje za efikasno upravljanje u privatnom preduzetništvu, direktno

ili posredno preko kvalifikovanih poslovnih konsultanata;

Pruţa struĉnu pomoć u realizaciji domaćih i stranih ulaganja u mala i srednja preduzeća,

kao i u ukupnu privredu Grada;

Podstiĉe transfer modernih znanja i tehnologija, te pruţa struĉnu pomoć i podršku za

unapreĊenje rada i razvoja inovatorstva i pronalazaštva, kao i za njihovu primjenu u ovoj

oblasti;

Uĉestvuje u ostvrivanju programa privrednog razvoja, te u izradi programa javnih i

razvojnih projekata Grada;

Ekpertizu u pripremi i realizaciji projekta za dostrupne fondove, a u skladu sa

procedurama Evropske komisije i drugih donatora ;

Promoviše Grad Banja Luku i privredu kroz izradu promotivnog materijala i uĉešće na

meĊunarodnim sajmovima, specijalizovanim izloţbama i skupovima u zemlji i

inostranstvu;

SaraĊuje sa meĊunarodnim organizacijama i institucijama na razmjeni informacija,

iskustava i znanja, pripremi i realizaciji zajedniĉkih projekata

Širi i odrţava aktivnom mreţu meĊunarodnih partnera za potrebe pripreme i realizacije

projekata od interesa za Grad

Kandiduje projekte na sve aktuelne Pozive za finansiranje projekata u okviru EU i drugih

programa podrške dostupnih za BiH

Centar za razvoj i unapreĊenje sela sprovodi aktivnosti iz svoje nadleţnosti na teritoriji 31

mjesne zajednice, a osnovni zadaci su mu revitalizacija ruralnih podruĉja i poboljšanje uslova ţivota

na selu, a sve sa ciljem stvaranje povoljnog ambijenta za povratak na ova podrućja, radi ekspanzivnog

razvoja poljoprivredne proizvodnje i malih preraĊivaĉkih kapaciteta.

Turistiĉka organizacija grada Banja Luka je osnovana od strane Skupštine Grada 2003.

godine, a zvaniĉno je poĉela sa radom u drugoj polovini 2004. godine. Njen osnovni cilj je da

valorizuje, ĉuva i štiti turistiĉke vrijednosti na podruĉju Grada, stvara atraktivan turistiĉki ambijent

71

Grada, organizuje razliĉite manifestacije koje se nalaze u funkciji unapreĊenja turizma grada i

sliĉno21

.

Zavod za izgradnju a.d. Banja Luka ĉiji je, od 2004. godine, većinski i trajni vlasnik Grad

(67,12%), obavlja sve struĉne poslove kao i poslove nadzora, a koji su vezani za izgradnju stambenih,

privrednih i javnih objekata u Gradu, objekata infrastrukture i ureĊenja gradskog graĊevinskog

zemljišta, posreduje u prenosu prava raspolaganja i prodaji nepokretnosti, ali i organizuje i vršenje

naplate stanarina i zakupnina, komunalne naknade te naknade za korištenje gradskog graĊevinskog

zemljišta.

Zaklučak 26:

Formiranje fonda rizičnog kapitala

Pored navedenog, nužno je u okviru novoformiranog Garantnog fonda formirati i Odjeljenje fonda

za garanciju naplate potraživanja kupacima od dobavljača - preduzeća sa teritorije Banja Luke koji

prodaju na tržištu BiH i izvoze industrijske proizvode, proizvode domaće radinosti i proizvodnog

zanatstva, te formirati i Fond rizičnog (sjemenskog) kapitala.

8. Analiza privredne strukture i pokazatelja uspješnosti preduzetničkog

poslovanja

8.1. Istorija preduzetništva u Gradu Banjaluci

Grad je prije rata bio razvijeni privredni, obrazovni, zdravstveni i kulturni centar, sa

razvijenim regionalnim funkcijama. TakoĊe, bio je sjedište nekoliko tadašnjih velikih poslovnih

sistema i rasadnik tehnologija i kadrova. Po nivou razvijenosti grad je bio znatno iznad prosjeka bivše

SR BiH i prostora kojeg danas ĉini Republika Srpska, ali je isto tako nosio teret velikog nerazvijenog

regionalnog okruţenja. Ipak, po svom znaĉaju grad je prevazilazio okvire bivše SR BiH, i bio je

svrstavan u velike jugoslovenske regionalne centre, sa prepoznatljivom elektronskom, hemijskom i

mašinskom industrijom.

Grad je bio centar elektronske industrije SR BiH i jedan od najvećih jugoslovenskih centara

elektronske industrije, a lidersku poziciju je ostvarivao u proizvodnji alatnih mašina za obradu

deformacijom, proizvodnji celuloznih prirodnih i vještaĉkih vlakana, proizvodnji namještaja, tekstilne

konfekcije, koţne obuće i prehrambenih proizvoda. Dostignuti prijeratni nivo industrijskog razvoja je

već omogućavao izvoz znanja kroz licence i know how aranţmane, a u banjaluĉkim preduzećima je

vršena obuka kadrova iz manje razvijenih zemalja.

Prije rata su u industriji Grada dominirali veliki poslovni sistemi sa pojedinaĉnim

preduzećima (proizvodnim cjelinama) u kojima je radilo prosjeĉno 550 radnika po preduzeću.

Industrija grada je bila izrazito izvozno orjentisana i ostvarivala je pozitivan spoljnotrgovinski

bilans. Izvoz industrijskih proizvoda je ĉinio oko 95% ukupnog izvoza, a najvaţniji izvozni proizvodi

21 Detaljnije o Turistiĉkoj organizaciji grada Banja Luka na www.banjaluka-turism.com.

http://www.banjaluka-turism.com/

72

su bili alatne mašine za obradu deformacijom (Jelšingrad), celuloza, papir i hemijska vlakna (Incel),

profesionalna telekomunikacijska oprema i motorna vozila (Ĉajevec), hladnovaljane trake (Unis-

HTV), namještaj (Vrbas), koţna obuća i galanterija (Bosna), tekstilna konfekcija (Blik), prehrambeni

proizvodi (Vitaminka, Bosanka) te profesionalne usluge (Kosmos).

Poslije rata, industrijska infrastruktura Grada je ozbiljno promijenjena u smislu njene

degradacije u odnosu na 90-te godine prošlog vijeka. Raspad SFRJ, rat, gubitak trţišta tehnološko

zaostajanje su za posljedicu imali da su brojni pogoni za masovnu proizvodnju i za izvoz zaustavljeni,

a njihov proizvodi nestali sa trţišta. Sa druge strane, opstali su proizvodni procesi koji za rezultat

imaju proizvode niţih tehnologija, a koji su namijenjeni zadovoljenu lokalnih potreba.

Broj radnih mjesta u industriji je znaĉajno smanjen, a gubitak je nastao iskljuĉivo u

preraĊivaĉkoj industriji. Većina nekadašnjih industrijskih giganata kao što su Ĉajevec, Jelšingrad,

Incel, Unis HVT, Bosna i AIPK Bosanska Krajina sa nekada nosećim proizvodnim programima (npr.

celuloza, prirodna i hemijska vlakna, komercijalna elektronika, garaţno-servisna oprema, elektriĉna

oprema motornih vozila, profesionalni elektronski primopredajnici i sl) su trajno nestali ili su na

neodreĊeno vrijeme obustavljeni (npr. alatni strojevi i hladnovaljane trake). Rezultat ovakvog stanja

je da danas sektor energetike, koji obuhvata prenos i distribuciju elektriĉne energije, stvara veću bruto

dodanu vrijednost nego ukupna preraĊivaĉka industrija.

Sa aspekta izvoza, jedini izvozni proizvodi iz predratnog perioda koji u današnje vrijeme

ostvaruju visoki izvoz su papir i papirna konfekcija koji ostvaruje uspješno privatizovano preduzeća

Celeks.

8.2. Mala i srednja preduzeća

U najrazvijenijim ekonomijama mala i srednja preduzeća ĉine preko 90% ukupnog broja

preduzeća i zaposlenih, što u Republici Srpskoj, a ni u gradu nije sluĉaj.

Tako je u 2009. Godine prema APIF bazi podataka u Republici Srpskoj broj preduzeća je

iznosio 9.472 (ili 9,4 preduzeća na 1.000 stanovnika) i ona predstavljaju 75,5% od ukupnog broja

pravnih lica u Republici Srpskoj.

U njihovoj strukturi najveći je broj mikro preduzeća kojih ima 6.942 (ili 73,3% ukupnog broja

preduzeća), dok je malih preduzeća 1.982 (ili 20,9%) , srednjih 475 (ili 5,0%) te velikih 73 (ili

0,8%)22

.

Proizilazi da je mikro, malih i srednjih preduzeća u Republici Srpskoj u 2009. godini bilo

9.472 ili 75,5% od ukupnog broja pravnih lica u Republici Srpskoj što je još uvijek ispod prosjeka

koji je prisutan u razvijenim zemljama svijeta.

Posmatrano sa aspekta broja mikro, malih i srednjih preduzeća na 1.000 stanovnika, u

Republici Srpskoj je u 2009. godini evidentirano 9,3 mikro, mala i srednja preduzeća na 1.000

stanovnika od ĉega 7,2 mikro preduzeća na 1.000 stanovnika, 1,7 malih preduzeća na 1.000

stanovnika te 0,4 srednja preduzeća na 1.000 stanovnika.

22 Izvještaj o realizaciji strategije razvoja malih i srednjih preduzeća u Republici Srpskoj za 2008. godinu, Republiĉka agencija za

razvoj malih i srednjih preduzeća, str 17.

73

Broj zaposlenih prema APIF bazi podataka u mikro, malim i srednjim preduzećima u

Republici Srpskoj u 2009. godini je iznosio 160.228 što predstavlja 53,28% od ukupnog broja

zaposlenih u Republici Srpskoj23

.

Ukupan broj zaposlenih u preduzećima u Republici Srpskoj je u 2009. godini iznosio 160.228

od ĉega je broj zaposlenih u 73 velikih preduzeća iznosio 52.137 zaposlenih što ĉini 32,5% od

ukupnog broja zaposlenih u preduzećima a u okviru srednjih preduzeća 29,3% od ukupnog broja

zaposlenih u preduzećima, dok je prosjeĉan broj zaposlenih u mikro, malim i srednjim preduzećima

na nivou Republike Srpske u 2009. godini iznosio 10 radnika.

Broj preduzeća i broj zaposlenih u njima u Republici Srpskoj u 2009. godini je dat u Tabeli 32

i slici broj 8.

Tabela 32 Preduzeća i zaposleni u njima u Republici Srpskoj

2007.

2008.

2009.

стопа

раста

2009/2008

структура

2009.

veliko ( 250- ) 80 77 73 -5,2% 0,8% srednje (50-249) 466 505 475 -5,9% 5,0% malo (10-49) 1.992 2.036 1.982 -2,7% 20,9% mikro (1-9 zaposlenih) 6.712 7.019 6.942 -1,1% 73,3% UKUPNO RS 9.250 9.637 9.472 -1,7% 100,0%

Izvor: Privredna komora Republike Srpske (APIF-baza podataka).

Slika 8 Broj preduzeća u RS

9,700

9,600

9,500

9,400

9,300

9,200

9,100

9,000

9,250

9,637

9,472

2007 2008 2009

Najveći broj malih i srednjih preduzeća u Republici Srpskoj je skoncentrisan u regiji Banja

Luka24

(43,3% od ukupnog broja malih i srednjih preduzeća u Republici Srpskoj u 2009. godini ili

5.152 preduzeća), a koja ujedno zauzima i najveću površinu i ima najveći broj stanovnika.

U Gradu je u septembru 2010 godine bilo registrovano 9.031 subjekata (preduzeća,

vanprivredne ustanove, organizacije i institucije i samostalne radnje) a sa druge strane prema APIF

bazi podataka tj. Preduzeća koja su predala završni raĉun na kraju godine, u 2009. godini evidentirano

23 Prema podacima Republiĉkog zavoda za statistiku RS, ukupan broj zaposlenih u 2008. godini je iznosio 259.205 lica.

24 Regiju Banja Luka ĉine opštine Banja Luka, Gradiška, Jezero, Kneţevo, Kotor Varoš, Laktaši, Mrkonjić Grad, Petrovac,

Prnjavor, Ribnik, Srbac, Istoĉni Drvar, Kupres, Ĉelinac, Šipovo.

74

2.320 preduzeća (tabela 33) što predstavlja 24,4% od ukupnog broja preduzeća u Republici Srpskoj ili

18,7 preduzeća na 1.000 stanovnika što je za 9,3 preduzeća na 1.000 stanovnika više od ovog prosjeka

na nivou Republike Srpske.

Tabela 33 Broj preduzeća u Banjaluci 2005-2009

Banja Luka

2005 2006 2007 2008 2009 Uĉešće u podruĉju

BL 2009

Uĉešće u RS 2009

Indeks 2009/2008

Broj preduzeća

2.024 2.870 2.191 2.352 2.320 45,0 % 24,5 % 98,6

Izvor:APIF baza podataka, Privredna komora RS

Broj zaposlenih u ovim preduzećima koja su evidentirana kao aktivna u Gradu je iznosio

44.473 (bez vanprivrednih ustanova, organizacija i institucija) zaposlenih što predstavlja 28% od

ukupnog broja zaposlenih u mikro, malim, srednjim i velikim preduzećima U Republici Srpskoj.

(tabela 34). Ukupan broj zaposlenih sa vanprivrednim ustanovama i organizacijama na teritoriji Grada

u 9 mjesecu 2010 godine iznosio je 64.017 zaposlenih radnika.

Tabela 34 Broj radnika u preduzećima

Naziv opštine

Broj radnika

indeks

2009/2008 2005. 2006. 2007. 2008. 2009.

BANJA LUKA 38.639 38.199 41.879 44.834 44.473 99,2

Izvor: APIF Baza podataka; Privredna komora RS

Obzirom na razliĉito grupisanje preduzeća po veliĉini na nivou Republike Srpske i na nivou

Grada koju vodi Odjeljenje za privreda Administartivne sluţbe Grada, gdje su mikro i mala

preduzeća svrstana u grupu malih preduzeća, a srednja i velika se prate zajedno, nemoguće je porediti

preduzeća po veliĉini kao i broj zaposlenih u njima na nivou Grada sa preduzećima po veliĉini i

brojem zaposlenih u njima na nivou Republike Srpske.

MeĊutim, prema APIF- bazi podataka u tabeli 30 dat je pregled preduzeća koja su predala

završni raĉun na kraju 2009 godine i iz tabele moţemo vidjeti broj preduzeća Republici Srpskoj i

gradu Banjaluci razvrstanih po veliĉini i broju zaposlenih. Tako je na teritoriji Grada u velikim

preduzećima kojih ima ukupno 24 bilo zaposleno 18.661 radnik, u srednjim kojih ima 118 zaposleno

je 11.597 radnika, a od 443 mala preduzeća zaposleno je 9.151 radnik i na kraju u mikro preduzećima

kojih ima najviše 1.735 zaposleno je 5.064 radnika.

Ako se prate ovi pokazatelji na nivou Grada u 2008. i 2009. godine, evidentno je da je došlo

do smanjenja ukupnog broja aktivnih preduzeća u Gradu, odnosno u 2009. godine je u Gradu

poslovalo 2.320 preduzeća što je za 32 preduzeća manje nego u 2008. Godini koja su predala završni

raĉun.

Broj preduzeća i broj radnika zaposlenih u njima u 2009. godini u Republici Srpskoj i Gradu

Banjaluci je dat u Tabeli 35 i slikama 9 i 10.

75

a

18.661 42,0

11.597 26,1

9.151 20,6

5.064 11,4

44.473 100,0

Tabela 35 Preduzeća i zaposleni u njima uRepublici Srpskoj i Gradu Banja Luka

Preduzeće

Republika Srpska Broj preduzeća Uĉešće u ukupnom

broju preduzeća Broj zaposlenih Uĉešće u ukupnom br.

zaposlenih u MSP Velika preduzeća 73 0,77 52.137 32,5 Srednja

Mala 475

1.982 5,1

20,9 46.960

40.409 29,3

25,2 Mikro 6.942 73,3 20.723 12,9 U k u p n o: 9.472 100,0 160.228 100,0

Grad Banja Luk Velika preduzeća 24 1,3 18.661 42,0 Srednja 118 5,0 11.597 26,1 Mala 443 19,0 9.151 20,6 Mikro 1.735 74,7 5.064 11,4 U k u p n o: 2.320 100,0 44.473 100,0

Izvor: APIF baza podataka, Privredna komora RS

Slika 9 Broj preduzeća po veličini

Velika preduzeća; 24

Srednja preduzeća; 118

Mala preduzeća; 443

Mikro; 1.735

Slika 10 Broj zaposlenih u preduzećima

Mala, 9,151

Mikro, 5,064

Velika, 18,661

Srednja, 11,597

76

Kao što smo gore napomenuli Administrativna sluţba grada odjeljenje za privredu razvrstava

preduzeća na velika i srednja zajedno i na mala preduzeća posebno. Prema evidenciji ovog odjeljenja

u IX mjesecu 2010 godine u Gradu je poslovalo 2505 velikih, srednjih i malih preduzeća od ĉega je

316 velikih i srednjih i 2.189 malih preduzeća. Iz ovog moţemo vidjeti da se ne slaţu podaci sa APIF

bazom podataka jer sva preduzeća ne predaju završni raĉun na kraju godine. Kada bi smo uporeĊivali

broj preduzeća iz baze podataka poreske uprave došlo bi do još većih neslaganja iz razloga što je

veliki broj preduzeća koja su neaktivna nisu izbrisana iz baze jer nisu izmirila obaveze prema ovoj

instituciji.

Posmatrajući strukturu malih i srednjih preduzeća po djelatnostima u 2009. godini, njihov

najveći broj u Republici Srpskoj je u trgovini na veliko i malo (43,2%), a daleko ispod navedene

djelatnosti je preraĊivaĉka industrija (17,4%). Podaci ukazuju na nepovoljnu strukturu malih i

srednjih preduzeća u Republici Srpskoj po djelatnostima u odnosu na EU. Ta nepovoljnost se ogleda u

većinskom uĉešću malih i srednjih preduzeća u dvije djelatnosti, dok u zemljama EU postoji njihova

proporcionalna zastupljenost u svim djelatnostima. Struktura malih i srednjih preduzeća u Republici

Srpskoj i regiji Banja Luka u 2008. godini je data u Tabeli 36.

77

Tabela 36 Struktura MSP prema djelatnostima u RS i regiji Banjaluke**

Sektor

veliĉina preduzeća

ukupno veliko srednje malo mikro

RS podruĉje BL**

RS podruĉje BL**

RS podruĉje BL**

RS podruĉje BL**

RS podruĉje BL**

Trgovina 5 4 90 55 639 346 2.851 1.605 3.585 2.010 GraĊevinarstvo i stambene

djelatnosti

6

3

62

32

277

141

716

383

1.061

559

Saobraćaj i veze 4 3 15 6 121 70 589 308 729 387 Poljoprivreda, vodoprivreda,

ribarstvo,

prehrambena i

duvanska

industrija

6

5

42

22

177

76

498

218

723

321

Drvoprerada 2 1 27 13 151 79 384 187 564 280 Elektro, hemijska,

gumarska i

industrija za

preradu

nemetala

2

0

30

20

86

47

318

179

436

246

Metalurgija i prerada metala

10

4

35

17

87

47

211

112

343

180

Komunalne i usluţne

djelatnosti

2

2

34

14

68

30

126

73

230

119

Turizam i ugostiteljstvo

0

0

10

4

50

31

156

81

216

116

Tekstilna i koţarsko-

preraĊivaĉka

industrija

9

3

34

19

48

32

102

61

193

115

Grafiĉke i informativne

djelatnosti,

proizvodnja

celuloze, papira i

proizvoda od

papira

1

1

7

6

33

20

108

66

149

93

Industrija graĊevinskog

materijala

0

0

8

6

49

21

126

55

183

82

Šumarstvo 1 0 7 5 45 26 62 32 115 63 Bankarsko- finansijske i

osiguravajuće

djelatnosti

0

0

2

2

4

4

40

33

46

39

Energetika 11 2 4 1 8 3 51 25 74 31 Ostali 14 8 68 30 139 85 604 388 825 511 UKUPNO 73 36 475 252 1.982 1.058 6.942 3.806 9.472 5.152

* U ostale djelatnosti spadaju državna uprava, obrazovanje, zdravstveni i socijalni rad te ostale

komunalne, društvene i uslužne djelatnosti

** Regiju Banja Luka čine opštine Banja Luka, Gradiška, Jezero, Kneževo, Kotor Varoš, Laktaši,

Mrkonjić Grad, Petrovac, Prnjavor, Ribnik, Srbac, Istočni Drvar, Kupres, Čelinac, Šipovo

78

a j i r t

dus i

a s

uva

Iz dobijenih podataka za 2009. godinu evidentno je da je najviše aktivnih preduzeća u

djelatnostima Trgovine (3.585preduzeće), graĊevinarstva i stambene djelatnosti (1061 preduzeća),

saobraćaja, skladištenja i veze (729 preduzeća) te poljoprivrede, lova i šumarstva (723 preduzeća).

Broj preduzeća po sektorimau Gradu za 2009. godinu je dat u Tabeli 37.

Tabela 37 Preduzeća prema djelatnostima u Gradu Banja Luka

Sektor

djelatnosti

En

erg

etik

a M

etal

urg

ija

I p

rera

da

met

ala

Ele

ktr

o,

hem

ijsk

a, g

um

arsk

a

indust

rija

za

pre

radu

nem

eta

la

Šu

mar

stv

o

Drv

op

rera

da

Tek

stil

na

i koţar

sko

pre

raĊiv

aĉka

ind

ust

rija

Polj

op

riv

red

a, v

odop

riv

reda,

r Gra

Ċev

inar

stvo

I

stam

ben

a d

jela

tno

st

Sao

bra

ćaj,

sk

lad

ište

nje

i

vez

e T

rgo

vin

a B

ank

arsk

o f

inan

sijs

ke

i

osi

gu

ravaj

uće

dje

latn

ost

i G

rafi

ĉke

i in

form

ativ

ne

dje

latn

ost

i, p

roiz

vo

dnja

cel

ulo

ze

I p

apir

a

Tu

riza

m I

ugo

stit

eljs

tvo

Ko

mu

nal

na

I u

sluţn

a

dje

latn

ost

Indu

stri

ja g

raĊev

insk

og

mat

erij

ala

Ost

ali

UK

UP

NO

Preduzeće

Ukupno preduzeća 22 59 134 5 41 35 58 300 108 10

02 38 60 45 61 16 336 2.320

% u ukupnom

broju

preduzeća

0,9

2,5

5,7

0,2

1,7

1,5

2,5

12

,9

4,6

43

,1

1,6

2,6

1,9

2,6

0,6

1

4,4

10

0,0

Izvor: Područna privredna komora Banja Luka (Apif baza podataka)

Zaključak 27:

Formirati bazu podataka mikro, malih i srednjih preduzeća na nivou Grada u okviru Centra za

investitore

Radi pouzdanog praćenja mikro, malih i srednjih preduzeća na nivou Grada te svih pokazatelja koji

su od značaja za analize i buduća statistička istraživanja, neophodno je postojeće evidencije uskladiti

sa evidencijama koje se primjenjuju na republičkom nivou.

Zaključak 28:

Inicijativa za formiranjem kreditno garantnog fonda na nivou RS

Projekat jačanja portfolija Garantnog fonda Banjaluka

Nužno je osnovati kreditno garancijski fond, kako na nivou Republike Srpske tako i na nivou Grada,

čija bi osnovna funkcija bila da se sa učešćem garancija datih od strane Republike Srpske ali i Grada

u kreditnom kolateralu preduzetnika, olakša pristup preduzetnika kreditnim sredstvima namijenjenim

kako za pokretanje male i srednje preduzetničke djelatnosti tako i za mala i srednja preduzeća koja

već posluju, a koja žele da unaprijede i prošire svoju poslovnu aktivnost.

79

Zaključak 29:

Program razvoja finansijkih instrumenata društvene podrške na nivou grada.

Osim kreditno garantnog fond a neophodno je razviti i ostale finansijke instrumente podrške MSP i

preduzetništvu kao što je sufinasiranje kamata, deblokada računa MSP –a koji nisu svojom krivicom

ušli u blokadu i sl.. Sagledati primjere dobre prakse iz ove oblasti u okruženju.

8.3. Zanatsko-preduzetnička djelatnost

Zanatsko-preduzetniĉku djelatnost karakteristiše izrazita komplementarnost u razvoju ostale

privrede jer ona u velikoj mjeri nadopunjuje proizvodne pogone industrije, servisira ureĊaje, mašine,

mehanizaciju i vozila, te pruţa široku lepezu usluga stanovništvu Grada.

S tim u vezi, posljednjih godina ova djelatnost povećava svoje uĉešće u ukupnoj privrednoj

strukturi, a dinamiĉan razvoj proizvodnog i usluţnog zanatsktva upravo je u funkciji zadovoljavanja

brojnih potreba privrede i stanovništva.

U Gradu je u septembru 2010. godine bilo registrovano 5.921samostalne radnje koje su

razvrstane u 30 kategorija dok je u Republici Srpskoj u 2008. godini bilo registrovano 26.02925

zanatsko-preduzetniĉkih radnji (ili 18 radnji na 1.000 stanovnika).

U strukturi zanatstva na podruĉju Grada, dominira usluţno zanatstvo, kao i zanatstvo koje je

usmjereno na direktno zadovoljavanje potreba stanovništva. Struktura zanatstva na teritoriji Grada u

septembru 2010. godinu je data u Tabeli 38.

25 Izvor: Analiza stanja zanatsko preduzetniĉke djelatnosti u 2008. godini sa prijedlogom zakljuĉaka, Ministarstvo industrije,

energetike i rudarstva, juni 2009. godine

80

Tabela 38 Struktura samostalnih radnji na teritoriji Grada Banja Luke

Vrsta radnje Broj radnji DR Domaća radinost 121 SD Samostalna djelatnost 15 SOD Samostalno obavljanje djelatnosti 309 SOTD Samostalno obavljanje trgovinske djelatnosti 228 SOZD Samostalno obavljanje zanatske djelatnosti 53 SPP Samostalni poljoprivredni proizvoĊaĉ 2 SPTR Samostalna proizvodno-trgovinska djelatnost 4 SZPRR Samostalna zanatsko –preduzetniĉka radnja 1 SR Samostaln radnja 406 SSZR Samostalna sliĉna zanatskoj radnji 5 STR Samostalna trgovinska radnja 1.543 STUR Samostalna turistiĉko-ugostiteljska radnja 39 SUD Samostalne ugostiteljska djelatnost 8 SUR Samostalna ugostiteljska radnja 911 SUTR Samostalna usluţno-trgovinska radnja 15 SZPR Samostalno zanatska-pekarska radnja 30 SZR Samostalne zanatske radnje 745 SZTUR Samostalna zanatsko-trgovinsko-ugostiteljska radnja 13 SZTR Samostalne zanatsko-trgovinske radnje 318 SZUR Samostalna zanatsko-usluţna radnja 15 ZR Zajedniĉka radnja 12 ZOD Zajedniĉko obavljanje djalatnosti 4 ZTR Zajedniĉka trgovinska radnja 16 ZUR Zajedniĉka ugostiteljska radnja 14 ZZR Zajedniĉka zanatska radnja 14 ZZTR Zajedniĉka zanatsko-trgovinska radnja 19 ZZPR Zajedniĉka zanatsko-pekarska radnja 1 ZUTR Zajedniĉka usluţno-trgovinska radnja 1 ZZTUR Zajedniĉka zanatsko –trgovinsko-usluţna radnja 1 Taksisti, privatni prevoznici i poljoprivrednici 1057

U K U P N O 5.921

Izvor podataka: Gradska uprava Banja Luka-Odjeljenje za privredu.

Posmatrano u globalu, otvaranje velikih trţišnih centara u kojima se kupcima nudi roba po

niţim cijenama u odnosu na cijene koje mogu da ponude samostalne trgovinske i usluţne radnje, kao i

ograniĉavanje radnog vremena i rada nedeljom uticalo je na smanjivanje broja trgovaĉkih i

ugostiteljskih radnji u toku 2008 i 2009. godine. (Tabela 39).

Proces fiskalizacije, zbog vremena u kojem je provoĊen (kraj 2008. godine), dodatno je

oteţao rad i poslovanje preduzetnika, što se naroĉito odrazilo u trgovini, ugostiteljstvu, i prevozu te

dovelo do gašenja odreĊenog broja radnji.

Tabela 39 Pregled po godinama samostalnih radnji

2008 2009 IX 2010 6.741 5.820 5.921

Izvor: Odjeljenje za priverdu ASG-BL.

Visoka cijena prikljuĉka na elektrodistributivnu mreţu, kao i cijena potrošnje elektriĉne

energije i komunalnih usluga, koje se preduzetnicima obraĉunavaju po istoj tarifi kao i preduzećima,

predstavlja dodatno opterećenje za obavljanje zanatsko-preduzetniĉke djelatnosti.

81

Pored navedenog, u ovoj oblasti je prisutan problem opstanka starih i umjetniĉkih zanata jer

mladi nisu zainteresovani, a ni stimulisani da se njima bave.

Promocija zanatsktva je takoĊe na niskom nivou jer nema specijalizovanih sajmova za

zanatlije. TakoĊe, zanatlije i preduzetnici nemaju svoja udruţenja koja bi zastupala njihove interese i

predlagala odreĊene aktivnosti za poboljšavanje stanja u ovoj oblasti.

Poseban problem predstavlja neadekvatno i neaţurno statistiĉko praćenje ove oblasti. Naime,

zanatsko-preduzetniĉka djelatnost je obuhvaćena kroz bazu podataka odjeljenja za privredu Grada.

Samo jedan dio preduzetnika predaje finansijske izvještaje APIF-u, a Republiĉki zavod za statistiku

ne prati ovu djelatnost kroz svoja istraţivanja.

Evidentan je i problem klasifikacije djelatnosti prilikom registracije odnosno evidentan je

problem adekvatnog statistiĉkog šifriranja djelatnosti, ali i problem vrlo širokog dijapazona djelatnosti

koje ţele u okviru svoje radnje da registruju preduzetnici, pri ĉemu je pri utvrĊivanju pripadnosti

djelatnosti radnje vrlo teško utvrditi koja djelatnost je osnovna.

Sa aspekta dostupnosti finansijskih sredstava (kako kreditnih tako i bespovratnih)

namjenjenih razvoju zanatsko-preduzetniĉke djelatnosti, evidentan je njihov nedostatak. krediti koje

nude komercijalne banke i mikrokreditne organizacije su nepovoljni. Ta konstatacija vaţi i za kredite

koje u ime Investiciono razvojne banke plasiraju komercijalne banke. Ĉinjenica da navedeni imaju

povoljniju kamatnu stopu ali su zato opterećeni kolateralom koje malo koji preduzetnik moţe

ispoštovati.

Zaključak 31:

Incijativa za smnjenje komunalnih naknada kako bi se stimulisala zanatsko-preduzetnička djelatnost

Grada

Da bi se stimulisala zanatsko-preduzetnička djelatnost Grada nužno je pokrenuti inicijativu za

spuštanje cijena priključka radnji na elektrodistribucionu mrežu, cijenu potrošnje električne energije

te cijenu komunalnih usluga.

Zaključak 32:

Program razvoja starih i umjetničkih zanata

U cilju podsticanja starih i umjetničkih zanata nužno je iste subvencionirati kroz budžet grada.

Radi pouzdanog praćenja zanatsko-preduzetničke djelatnosti u statističkim istraživanjima, a u cilju

dobijanja pouzdanih analiza, neophodno je uskladiti važeću zakonsku regulativu vezanu za

registraciju zanatsko-preduzetničke djelatnosti sa važećom klasifikacijom te ažururati podatke iz ove

oblasti.

82

9. Uporedna analiza odabranih nominalnih pokazatelja uspješnosti

preduzetničkog poslovanja

Osnovni pokazatelji uspješnosti poslovanja preduzeća koji će biti analizirani ali sa rezervom

26

u okviru ovog naslova su:

Prihod od prodaje,

Poslovna dobit,

Dobit nakon oporezivanja,

Ukupan kapital,

Ukupna aktiva,

Broj zaposlenih,

Broj preduzeća.

Obzirom na dostupnost podataka koji su predmet uporedne analize27

, ista će obuhvatiti 2007. i

2008. godinu, ukupno i po sektorima djelatnosti u kojima posluju preduzeća. Gore navedeni

pokazatelji su dati u prilozima od 2 do 5.

Posmatrajući finansijske pokazatelje preduzeća iz uzorka evidentno je da je u 2008. godini

došlo do rasta ukupnog prihoda od prodaje koji je ostvaren u iznosu od 3,1 milijarde KM što je za

11,9% više od ukupno ostvarenog prihoda od prodaje u 2007. godini. Ukupna aktiva preduzeća iz

uzorka je povećana za 2,4% u odnosu na 2007. godinu tj. iznosila je 4,2 milijarde KM. Razlog ovog

rasta je posljedica ĉinjenice da je posmatrani uzorak preduzeća u 2008. godini veći za 107 preduzeća

(ili za 7,3%) u odnosu na broj preduzeća koja su ĉinila posmatrani uzorak u 2007. godinu.. Sa druge

strane, broj zaposlenih radnika je u 2008. godini je smanjen za 9.1% ili za 2.469 zaposlenih u odnosu

na broj zaposlenih iz uzorka u 2007. godini. Kumulativni pokazatelji uspješnosti poslovanja za 2007. i

2008 i 2009. godinu za preduzeća koja posluju na podruĉju Grada su dati u Tabeli 40.

Kod svih drugih finansijskih pokazatelja evidentan je pad, za koji će obrazloţenje biti dato u

okviru narednih podnaslova.

Tabela 40 Pokazatelji uspješnosti poslovanja

Opis 2005. 2006. 2007. 2008. 2009. Ukupan prihod 3.677.325.975 3.885.103.320 4.349.352.043 5.524.613.045 5.662.257.072 Ukupan rashod 3.542.956.328 3.680.709.415 4.109.915.611 5.186.064.731 5.123.963.173 Neto dobit u KM 252.354.233 287.887.892 334.859.991 458.808.884 418.286.741 Neto gubitak u KM 127.346.576 96.860.307 130.684.789 169.260.585 324.855.264 Broj preduzeća koja ĉine uzorak

2.024 2.870 2.191 2.352 2.320

Broj zaposlenih 38.639 38.199 41.879 44.834 44.473

Izvor: APIF-baza podataka

26 Analizirajući podatke iz uzorka javila se osnovana sumnja da preduzeća koja su zakonski obavezna da dostavljaju izvještaje

APIF-u isto i ne ĉine, ako da se u pitanje dovodi vjerodostojnost same analize i pokazatelja koji iz nje proizilaze. Sumnja je proizašla iz

ĉinjenice da je prema postojećim evidencijama u Gradu u 2008. godini poslovalo 4.188 preduzeća od kojih samo 1.572 ( ili 37,5%) ĉine

uzorak.

27 Podaci koji su bili dostupni za analizu dobijeni su iz APIF-a i odnose se na 2007. i 2008. godinu. Oni ne ukljuĉuju podatke o

zanatsko-preduzetniĉkoj djelatnosti obzirom da iste nisu obavezne predavati izvještaje o poslovanja u APIF.

83

9.1. Analiza ostvarenog prihoda od prodaje

Na osnovu relevantnih podataka iz uzorka u Gradu je u 2009. godini poslovalo ukupno 2.320

preduzeća koja su ostvarila ukupan prihod od prodaje u iznosu od 5.662.257.072 KM što je manje

nego u 2008. godini kada je ukupno 2.325 aktivnih preduzeća ostvarilo prihod od prodaje u iznosu od

5.524.613.045 KM. Posledica smanjenja broja preduzeća je svjetska ekonomska kriza koja nije

zaobišla ni Banjaluĉka preduzeća. U daljinjim analizama obraĊivali smo 2007 i 2008 godinu.

Po vrstama djelatnosti, ubjedljivo najznaĉajniji prihod od prodaje, u iznosu od 1.928 miliona

KM, je ostvaren u okviru trgovine na veliko i malo, što predstavlja 62% ukupno ostvarenog prihoda

od prodaje u 2008. godini. TakoĊe, u oblasti trgovine na veliko i malo je bio zaposlen i najveći broj

radnika, njih 8.539, što predstavlja 31% ukupno zaposlenih iz posmatranog uzorka preduzeća.

Aktivnih preduzeća u ovoj oblasti je, takoĊe, bilo najviše – njih 655- što predstavlja 42% od ukupnog

broja aktivnih preduzeća iz uzorka.

I u 2007. godini najznaĉajniji prihod od prodaje je ostvaren u oblasti trgovine na veliko i malo

i to u iznosu od 1.570 miliona KM što predstavlja 56% ukupno ostvarenog prihoda od prodaje.

TakoĊe, u ovoj oblasti je bio zaposlen najveći broj radnika (9.162 ili 31%) te je bilo najviše aktivnih

preduzeća (715 ili 49%).

U poreĊenju 2008. sa 2007. godinom, prihod od prodaje u oblasti trgovine na veliko i malo je

porastao za 22,7% ili apsolutnom vrijednošću iskazano za 357 miliona KM. MeĊutim, situacija je

drugaĉija ako se posmatra broj zaposlenih radnika i broj aktivnih preduzeća u ovoj oblasti. Tako, u

2008. godini u odnosu na 2007. godinu, broj radnika je smanjen za 6,7% ili apsolutnim iznosom

izraţeno za 623 radnika, a broj aktivnih preduzeća smanjen za 8,3% ili apsolutnim iznosom izraţeno

za 60 preduzeća.

U 2008. godini, po iznosu ostvarenog prihoda od prodaje, daleko iza preduzeća u oblasti

trgovine na veliko i malo, ali slijedeća po znaĉaju, nalaze se preduzeća koja posluju u oblasti:

GraĊevinarstva (167,1 miliona KM),

Nekretnina (115,6 miliona KM),

Proizvodnje celuloze i papira (132,4 miliona KM),

Prehrambene industrije (110,6 miliona KM) te

Saobraćaja, skladištenja i komunikacije (128,6 miliona KM).

Zajedniĉki prihod od prodaje koja su ostvarila preduzeća iz gore navedenih djelatnosti iznosi

654,3 miliona KM što, sa jedne strane, predstavlja 21% ukupno ostvarenog prihoda od prodaje, a sa

druge strane ne ĉini ni 50% ostvarenog prihoda preduzeća koja posluju u oblasti trgovine na veliko i

malo, što ukazuje na alarmantno visoko uĉešće ove tercijalne djelatnosti u odnosu na ostale, naroĉito

proizvodne djelatnosti.

U gore navedenim oblastima bilo je ukupno zaposleno 7.980 radnika što predstavlja 29%

ukupno zaposlenih radnika koji su radili u 519 aktivnih preduzeća posmatranog uzorka, odnosno:

U oblasti graĊevinarstva bilo je zaposleno 1.910 radnika koji su bili zaposleni u 116

preduzeća,

U oblasti nekretnina bilo je zaposleno 2.066 radnika koji su bili zaposleni u 206

preduzeća,

84

U oblasti proizvodnje celuloze i papira bilo je zaposleno 1.331 radnik koji su bili

zaposleni u 58 preduzeća,

U oblasti prehrambene industrije bilo je zaposleno 1.146 radnika koji su bili zaposleni u

24 preduzeća,

U oblasti saobraćaja, skladištenja i komunikacije bilo je zaposleno 1.527 radnika koji su

bili zaposleni u 115 preduzeća.

U 2007. godini, po iznosu ostvarenog prihoda od prodaje, takoĊe daleko iza preduzeća u

oblasti trgovine na veliko i malo, ali slijedeća po znaĉaju, nalaze se preduzeća koja posluju u oblasti

saobraćaja, skladištenja i komunikacija. Tako, u ovoj oblasti poslovanja aktivno je bilo 115 preduzeća

koja su ostvarila prihod od prodaje u iznosu od 547,8 miliona KM (ili 20% ukupno ostvarenog

prihoda od prodaje u 2007. godini), a u kojima je bilo zaposleno 6.700 radnika (ili 23% ukupnog broja

zaposlenih radnika iz uzorka).

Ako poredimo poslovanje preduzeća u 2007. i 2008. godini iz oblasti graĊevinarstva,

nekretnina, proizvodnje celuloze i papira, prehrambene industrije i saobraćaja skladištenja i

komunikacija evidentno je slijedeće:

U oblasti greĊavinarstva povećao se ostvareni prihod od prodaje sa 82,3 miliona KM u

2007. godini na 167,0 miliona u 2008. godini što predstavlja povećanje od 102%; broj

preduzeća u ovoj oblasti je takoĊe povećan sa 105 u 2007. godini na 116 u 2008. godini

što predstavlja povećanje od 10%; povećan je broj zaposlenih radnika sa 1.686 u 2007.

godini na 1.910 radnika u 2008. godini što predstavlja povećanje od 13%.

Razlog navedenog povećanja je najvećim dijelom prouzrokovano činjenicom da je

uzorak 2008. godine obuhvatio preduzeće Promont d.o.o. Banja Luka, a isto nije bilo

predmet analize u 2007. godini.

U oblasti nekretnina povećao se ostvareni prihod od prodaje sa 98,3 miliona KM u 2007.

godini na 115,5 miliona u 2008. godini što predstavlja povećanje od 17%; broj preduzeća

u ovoj oblasti je smanjen sa 211 u 2007. godini na 206 u 2008. godini što predstavlja ili za

2% ; povećan je broj zaposlenih radnika sa 1.751 u 2007. godini na 2.066 radnika u 2008.

godini što predstavlja povećanje od 18%.

U oblasti proizvodnje celuloze i papira povećao se ostvareni prihod od prodaje sa 28,0

miliona KM u 2007. godini na 132,3 miliona u 2008. godini što predstavlja povećanje od

371%; broj preduzeća u ovoj oblasti je takoĊe povećan sa 20 u 2007. godini na 58 u 2008.

godini što predstavlja povećanje od 190%; povećan je broj zaposlenih radnika sa 503 u

2007. godini na 1.331 radnika u 2008. godini što predstavlja povećanje od 165%.

Ovako značajno povećanje je najvećim dijelom prouzrokovano činjenicom da je

SHP Celex a.d. Banja Luka obuhvaćen uzorkom za 2008. godinu za razliku od 2007.

godine kada isti nije bio predmet analize.

U oblasti prehrambene industrije povećao se ostvareni prihod od prodaje sa 81,5 miliona

KM u 2007. godini na 110,6 miliona u 2008. godini što predstavlja povećanje od 36%;

broj preduzeća u ovoj oblasti je takoĊe povećan sa 20 u 2007. godini na 24 u 2008. godini

što predstavlja povećanje od 20%; znaĉajno je povećan broj zaposlenih radnika sa 707 u

2007. godini na 1.146 radnika u 2008. godini što predstavlja povećanje od 62%.

Značajno povećanje zaposlenih u preduzećima iz uzorka u ovoj djelatnosti je

posljedica činjenice da je uzorkom za 2008. godinu obuhvaćena Vitinka a.d. Banja

Luka što nije bio slučaj sa uzorkom za 2007. godinu, te činjenice da je u 2008. godini

85

Fabrika duvana a.d. Banja Luka prijavila 341 radnika za razliku od 2007. godine

kada je broj prijavljenih radnika bio zanemariv.

U oblasti saobraćaja, skladištenja i komunikacija znaĉajno je smanjen ostvareni prihod od

prodaje sa 547,8 miliona KM u 2007. godini na 128,5 miliona u 2008. godini što

predstavlja smanjenje za 77% ili apsolutno iskazano za 419,3 miliona KM; broj preduzeća

u ovoj oblasti je ostao je isti u 2007. i 2008. godini i iznosio je 115 aktivnih preduzeća;

takoĊe, znaĉajno je smanjen broj zaposlenih radnika sa 6.700 u 2007. godini na 1.527

radnika u 2008. godini što predstavlja smanjenje za 77% ili apsolutno iskazano za 5.173

radnika.

Razlog ovako značajnog pada prihoda od prodaje kao i broja zaposlenih radnika je

posljedica činjenice da dva velika preduzeća, Telekomunikacije RS a.d. i JODP

Poštanski saobraćaj RS28

nisu predali svoje finansijske izvještaje za 2008. godinu u

APIF, a koji su bili sastavni dio uzorka analiziranih preduzeća za 2007. godinu.

Imajući navedeno u vidu broj preduzeća iz uzorka u ovoj oblasti nije ostao isti već je

smanjen sa 115 na 113 preduzeća tj. za navedena dva velika i vrlo značajna

preduzeća.

Od analiziranih djelatnosti treba ukazati i na pozitivna kretanja u okviru:

Ostale preraĊivaĉke industrije,

Ostalih javnih i komunalnih institucija,

Proizvodnje elektriĉnih i optiĉkih ureĊaja,

Ostalih proizvoda od nemetalnih minerala.

Tako, preduzeća koja su u 2008. godini poslovala u okviru djelatnosti ostale preraĊivaĉke

industrije ostvarila su prihod od prodaje u iznosu od 14,7 miliona KM što je za 7% više u odnosu na

ovaj prihod ostvaren u 2007. godini, a koji je iznosio 13,7 miliona KM.

Ono što je znaĉajnije od povećanja ostvarenog prihoda u ovoj vrsti djelatnosti je ĉinjenica da

je došlo do znaĉajnog povećanja zaposlenosti u 2008. u odnosu na 2007. godinu, a koje nije

prouzrokovano otvaranjem novih preduzeća u ovoj oblasti nego rastom broja radnika u već

postojećim preduzećima koja već posluju, a što moţe biti posljedica ili legalizacije već zaposlenih

radnika koji su radili „‟na crno‟‟ ili zapošljavanja novih radnika.

U oblasti ostalih javnih i komunalnih institucija došlo je do vrlo znaĉajnog rasta ukupnog

prihoda od prodaje u 2008. u odnosu na 2007. godinu; sa 9,9 miliona KM u 2007. godini ovaj prihod

je porastao na 58,2 miliona KM u 2008. godini što je za 48,3 miliona KM ili za 487% više u odnosu

na 2007. godinu. Visoku stopu rasta ukupnog prihoda od prodaje pratio je i broj zaposlenih radnika

koji je u 2008. godini porastao na 1.640 zaposlenih što je za 1.254 radnika ili 324% više u odnosu na

broj prijavljenih zaposlenih radnika u 2007. godini, a koji je iznosio 386 zaposlenih. Broj preduzeća

koja posluju u ovoj oblasti, a koja su ušla u uzorak je porastao sa 20 preduzeća u 2007. na 67 u 2008.

godini (rast od 235% ili apsolutno za 47 preduzeća).

Znaĉajniji rast ukupnog prihoda od prodaje je zabiljeţen kod preduzeća iz uzorka iz oblasti

proizvodnje elektriĉnih i optiĉkih ureĊaja koja su u 2008. godini ostvarila ukupan prihod od prodaje u

28 U 2007. godini Telekomunikacije RS su ostvarile ukupan prihod od prodaje u iznosu od 381,2 miliona KM u kojem je bilo

zaposleno 2.705 radnika, a JODP Poštanski saobraćaj RS je ostvario prihod u iznosu od 37,1 milion KM u kojem je bilo zaposleno 2.487

radnika.

86

iznosu od 75,8 miliona KM što je za 240% ili apsolutno za 55,8 milona KM više u odnosu na 2007.

godinu, te kod preduzeća iz oblasti proizvodnje ostalih proizvoda od nemetalnih minerala koja su u

2008. godini ostvarila ukupan prihod od prodaje u iznosu od 33,9 miliona KM što je za 50% ili za 11

miliona KM više u odnosu na ostvarnei prihod od prodaje u 2007. godini.

Do pada ostvarenog prihoda od prodaje je došlo u slijedećim djelatnostima:

Obrazovanje;

Proizvodi od baznih metala i metalni proizvodi;

VaĊenje rude i kamena.

U oblasti obrazovanja broj preduzeća u 2008. godini je ostao isti kao i u 2007. godini (18), ali

je došlo do pada ukupnog prihoda od prodaje sa 4,1 milion KM u 2007. godini na 3,6 miliona KM u

2008. godini ili za 12%.

U oblasti proizvodnje proizvoda od baznih metala i metalnih proizvoda broj preduzeća iz

uzorka u 2008. godini je povećan sa 20 na 35, ali je prihod od prodaje ostvaren u 2008. godini u

iznosu od 49,4 miliona KM za 4% ili apsolutno za 2,3 miliona KM manji u odnosu na 2007. godinu.

Sa druge strane pad prihoda nije pratio broj prijavljenih radnika u preduzećima iz uzorka, a koji je u

2008. godini iznosio 781 zaposleni što je za 105 zaposlenih više u odnosu na 2007. godinu.

U oblasti vaĊenja kamena broj preduzeća iz uzorka je ostao isti u 2008. u odnosu na 2007.

godinu (3) kao i broj zaposlenih radnika ali je ukupan prihod od prodaje pao sa 1,8 miliona KM u

2007. godini na 0,4 miliona KM u 2008. godini što je manje za 1,4 miliona KM ili za 77%.

9.2. Analiza ostvarene dobiti

Ista preduzeća iz uzorka su u 2008. godini ostvarila ukupnu poslovnu dobit u iznosu od 109

miliona KM što je za 26% ili apsolutno iskazano za 38 miliona KM manje nego što je ostvarena

poslovna dobit u 2007. godini. Istovremeno, dobit nakon oporezivanja je u 2008. godini znaĉajno

manja nego ostvarena dobit nakon oporezivanja u 2007. godini; u 2008. godini ostvarena je dobit

nakon oporezivanja u iznosu od 51 milion KM što je manje za 50% ili apsolutnim iznosom iskazano

za 52 miliona KM.

Ako se ostvarena dobit posmatra po djelatnostima podaci su razliĉiti. Od posmatranih 29 vrsta

djelatnosti, u njih 16 je u 2008. godini je u odnosu na 2007. godinu zabiljeţen rast ostvarene poslovne

dobiti, u njih 12 pad, a u djelatnosti domaćinstva poslovna dobit je zadrţana na istom nivou. Treba

napomenuti i da je u 2008. godini 7 vrsta djelatnosti iskazalo poslovni gubitak a njih 22 poslovni

dobitak.

Sliĉna situacija je i sa ostvarenom dobiti nakon oporezivanja. Od posmatranih 29 vrsta

djelatnosti, u njih 15 je u 2008. godini je u odnosu na 2007. godinu zabiljeţen rast ostvarene dobiti

nakon oporezivanja, u njih 13 pad, a u djelatnosti domaćinstva dobit nakon oporezivanja je zadrţana

na istom nivou. TakoĊe, od 29 vrsta djelatnosti 9 je iskazalo gubitak nakon oporezivanja, a njih 20

dobitak nakon oporezivanja.

Najznaĉajnija poslovna dobit u 2008. godini je ostvarena u oblasti trgovine na veliko i malo u

iznosu od 48,7 miliona KM što ĉini 44% ukupno ostvarene dobiti svih preduzeća iz uzorka. Sa druge

strane, ostvarena poslovna dobit je u 2008. godini manja za 4% ili apsolutnim iznosom iskazano za 2

miliona KM u odnosu na njeno ostvarenje u 2007. godini. Sliĉna situacija je i sa dobiti nakon

87

oporezivanja. U oblasti trgovine na veliko i malo u 2008. godini je ostvarena dobit nakon

oporezivanja u iznosu od 31 milion KM što je za 3% ili apsolutnim iznosom iskazano za 1 milion

KM.

Slijedeća po znaĉaju je poslovna dobit ostvarena u oblasti graĊevinarstva. U 2008. godini

ostvarena je znaĉajno veća poslovna dobit u iznosu od 32 miliona KM što je za 220% više u odnosu

na 2007. godinu ili apsolutnim iznosom iskazano za 22 miliona KM. Sliĉna situacija je i sa dobiti

nakon oporezivanja. U oblasti graĊevinarstva u 2008. godini je ostvarena dobit nakon oporezivanja u

iznosu od 29 miliona KM što je više za 222% ili apsolutno iskazno za 20 milona KM više u odnosu na

ostvarenu dobit nakon oporezivanja u 2007. godini.

Ovako znaĉajan rast dobiti nakon oporezivanja je ĉinjenice da su uzorci preduzeća za 2007. i

2008. godinu po strukturi preduzeća razliĉiti. 54% iznosa više ostvarene dobiti nakon oporezivanja u

2008. godini su ostvarila dva preduzeća koja nisu ĉinila uzorak u 2007. godini, a ne kao posljedica

znaĉajno povećane aktivnosti niti broja novih preduzeća koja posluju u ovoj oblasti.

U oblasti nekretnina je u 2008. godinu došlo do pozitivnog preokreta u 2008. u odnosu na

2007. godini. Tako, u 2007. godini ova djelatnost je poslovala sa gubitkom tj. ostvaren je poslovni

gubitak u iznosu od 7,7 miliona KM te gubitak nakon oporezivanja u iznosu od 10,1 miliona KM. U

2008. godini situacija se radikalno promjenila odnosno ostvarena je poslovna dobit u oznosu od 20,1

miliona KM i dobit nakon oporezivanja u iznosu od 9,6 miliona KM.

Razlozi za ovakav preokret su razliĉiti, a to su:

Dio preduzeća koji je ĉinio uzorak 2007. Godine, a koja su poslovala sa velikim

gubicima,nisu predala bilanse za 2008. Godinu, tako da nisu ĉinila analizirani uzorak za

2008. Godinu;

Dio preduzeća koja su obuhvaćena uzorkom i u 2007. I u 2008. Godini je zabiljeţio

znaĉajno povećanje ostvarene dobiti kao posljedica znaĉajnog rasta poslovnih aktivnosti u

2008. U odnosu na 2007. Godinu,

Dio preduzeća iz uzorka za 2008. Godinu, a koja nisu predala bilanse u 2007. Godinu su

ostvarila znaĉajnu dobit u 2008. Godini.

Slijedeća po znaĉaju je poslovna dobit i dobit nakon oporezivanja ostvarna u oblasti

saobraćaja, skladištenja i komunikacija koja je ostvarena u 2008. godini iznosu od 9,7 miliona KM

odnosno u iznosu od 8,5 miliona KM. MeĊutim, u odnosu na 2007. godinu i poslovna dobit i dobit

nakon oporezivanja su zanĉajno manje; poslovna dobit za 90% ili za 82,1 milion KM, a dobit nakon

oporezivanja za, takoĊe, za 90% ili za 73 miliona KM iz razloga koji su prouzrokovali i znaĉajan pad

ukupnog prihoda od prodaje, a koji je naveden u okviru podnaslova 3.2.1.

U oblasti celuloze i papira je došlo do znaĉajnog rasta poslovne dobiti i dobiti nakon

oporezivanja u 2008. godini u odnosu na 2007. godinu, a iz istih razloga koji su prouzrokovali rast

ukupnog prihoda od prodaje u ovoj oblasti navedenom u podnaslovu 3.2.1. U 2008. godini ostvarena

je poslovna dobit u ovoj oblasti od 7,1 milion KM što je za 343% ili apsolutno iskazano za 5,5

miliona KM više nego u 2007. godini. Dobit nakon oporezivanja u 2008. godini je ostvarena u iznosu

od 3,6 miliona KM što je za 300% ili apsolutno iskazano za 2,7 miliona KM više nego što je

ostvarena dobit nakon oporezivanja u 2007. godini.

Iako je u oblasti prehrambene industrije u 2008. godini došlo do znaĉajnog rasta ukupnog

prihoda od prodaje, ovaj trend je pratila poslovna dobit ali ne i dobit nakon oporezivanja. Za razliku

88

od 2007. godine, kada je iskazan poslovni gubitak u ovoj oblasti, u 2008. godini je ostvaren poslovni

dobitak u iznosu od 0,7 miliona KM. Situacija sa dobiti nakon oporezivanja je drugaĉija. Gubitak koji

je iskazan u 2007. godini u iznosu od 5 miliona KM je u 2008. godini porastao za 40% i iznosio je 7,3

miliona KM.

Pozitivna kretanja sa aspekta ostvarenog ukupnog prihoda od prodaje u 2008. u odnosu na

2007. godinu, a koja su uoĉena u oblasti ostalih javnih i komunalnih institucija, oblasti proizvodnje

elektriĉnih i optiĉkih ureĊaja te oblasti ostalih proizvoda od nemetalnih minerala, su nastavljena i sa

aspekta ostvarene poslovne dobiti i dobiti nakon oporezivanja.

Pad ostvarenog prihoda od prodaje do kojeg je došlo u oblasti obrazovanja, oblasti

proizvodnje proizvoda od baznih metala i metalni proizvodi i oblasti vaĊenja rude i kamena je

nastavljen izuzev u oblasti proizvodnje proizvoda od baznih metala i metalnih proizvoda, gdje je

došlo do znaĉajnog smanjenja gubitka u 2008. u odnosu na 2007. godinu; poslovni gubitak u iznosu

od 1,7 miliona KM u 2007. godini je saniran tako da je u 2008. godini prikazan poslovni dobitak u

iznosu od 0,6 miliona KM, a gubitak nakon oporezivanja koji je ostvaren u 2007. godini i koji je

iznosio 2,7 miliona KM je u 2008. godini sveden na 0,6 miliona KM.

Ostvarena neto marţe koja pokazuje udio krajnjeg rezultata (dobiti nakon oporezivanja) u

ostvarenim prihodima od poslovanja preduzeća i kao takva indicira koliko neto dobiti stvara 1 KM

prihoda, kao takva upućuje na ocjenu rentabilnosti prihoda od poslovanja. Ostvarna neto marţa po

vrstama djelatnosti u 2007. i 2008. godini je data u Prilogu 6.

9.3. Analiza ukupne aktive i prinosa na aktivu

Analiza aktive evidentirane po vrstama djelatnosti u 2008. u odnosu na 2007. godinu je

pokazala da su kljuĉne djelatnosti u kojima je evidentirana najveća aktiva:

- Trgovina na veliko i malo 1.626,9 miliona KM koja je porasla za 20% ili za 276

miliona KM

- Nekretnine 652,0 miliona KM koja je porasla za 64% ili za 253,2

miliona KM

- Prehrambena industrija 231,8 miliona KM, koja je porasla za 105% ili za 165,1

milion KM

- GraĊevinarstvo 157,8 miliona KM koja je porasla za 83% ili za 71,4

miliona KM - Celuloza i papir 147,7 miliona KM koja je porasla za 292% ili za 110,0

miliona KM

- Saobraćaj i skladištenje 141,3 miliona KM, koja je smanjena za 87% ili za 906,3

miliona KM

- Proizvodnja hemikalija 132,8 miliona KM koja je porasla za 95% ili za 64,6 miliona KM

- Proizvodi od baznih metala 125,6 miliona KM koja je porasla za 30% ili za 29 miliona

KM

- Struja, voda, gas 118,6 miliona KM, koja se zadrţala na pribliţno istom nivou - Proizvodnja elektro i optiĉkih

ureĊaja

110,3 miliona KM koja je porasla za 82% ili za 49,8 miliona

KM

Ostvareni prinosi na aktivu koji mjere prinos na investicije predstavljen sredstvima preduzeća

i analizira kako rukovodstvo stvara neto profit koristeći ukupna poslovna sredstva, prate kretanja

dobiti nakon oporezivanja i ukupne aktive i dati su u Prilogu 7.

89

9.4. Analiza ukupnog kapitala i prinosa na kapital

Analiza ukupnog kapitala evidentiranog po vrstama djelatnosti u 2008. u odnosu na 2007.

godinu je pokazala slijedeće kljuĉne djelatnosti u kojima je evidentiran najveći kapital:

- Trgovina na veliko i malo 558,6 miliona KM koja je porasla za 2% ili za 8,7 miliona KM

- Nekretnine 388,5 miliona KM koja je porasla za 8% ili za 24,9

miliona KM

- Prehrambena industrija 102,3 miliona KM, koja je porasla za 51% ili za 34,7

miliona KM

- GraĊevinarstvo 65,3 miliona KM koja je porasla za 67% ili za 26,2

miliona KM

- Celuloza i papir 49,2 miliona KM koja je porasla za 160% ili za 30,3

miliona KM

- Saobraćaj i skladištenje 76,6 miliona KM, koja je smanjena za 89% ili za 627,7

miliona KM

- Proizvodnja hemikalija 69,7 miliona KM koja je porasla za 50% ili za 23,2

miliona KM

- Proizvodi od baznih metala 75,2 miliona KM koja je porasla za 50% ili za 25,2

miliona KM

- Struja, voda, gas 63,4 miliona KM, koja se zadrţala na pribliţno istom nivou

- Proizvodnja elektro i optiĉkih

ureĊaja

61,9 miliona KM koja je porasla za 107% ili za 32,0

miliona KM

Ostvareni prinos na kapital kao stopa prinosa na sopstveni kapital mjeri sposobnost

rukovodstva da posluje profitabilno, prate kretanja dobiti nakon oporezivanja i ukupne kapitala i dati

su u Prilogu 8.

90

10. Analiza problema preduzetništva u Gradu Banja Luka

10.1. Pojam, uloga i značaj malih i srednjih preduzeća i preduzetništva

Mala i srednja preduzeća (u daljem tekstu: MSP) predstavljaju okosnicu razvoja ekonomija

razvijenih zemalja svijeta dajući najveći doprinos zaposlenosti i ekonomskom rastu i razvoju.

I u Republici Srpskoj se posljednjih godina daje sve veći znaĉaj razvoju sektora MSP koji

predstavlja najznaĉajniji i najdinamiĉniji dio naše privrede, a koji zapošljava polovinu od ukupnog

broja zaposlenih radnika u Republici Srpskoj i ĉini 95,56% od ukupnog broja preduzeća29

.

Ovo potvrĊuje i stvaranje zakonskog okvira za podsticanje razvoja MSP, osnivanje i rad

Republiĉke agencije za razvoj malih i srednjih preduzeća (u daljem tekstu: Agencija), lokalnih

agencija za razvoj MSP te usvajanje Strategije razvoja MSP za period 2006-2010. Godine te

izdvajanje sredstava u Razvojnom programu Vlade Republike Srpske za period 2007-2010. Godine.

U BiH ne postoji jedinstvena, zajedniĉka definicija30

MSP. U cilju harmonizacije definicije,

pokrenuta je inicijativa za donošenje Zakona o podsticanju razvoja malih i srednjih preduzeća BiH

koji će da definiše pojam MSP i sa kojim će se morati harmonizovati entitetski zakoni koji regulišu

ovu oblast.

U Republici Srpskoj, Prema Zakonu o podsticanju razvoja malih i srednjih preduzeća

(‟‟Sluţbeni glasnik RS‟‟, broj 64/02, 34/06 i 119/08) , preduzeća se prema veliĉini razvrstavaju na

mala i srednja u zavisnosti od :

prosjeĉnog broja zaposlenih,

ukupog prihoda od prodaje,

zbira bilansne aktive.

U skladu sa navedenim, mala preduzeća se definišu kao pravna lica koja:

zapošljavaju prosjeĉno godišnje od 11 do 49 radnika,

ostvaruje ukupan godišnji prihod od prodaje do 10 miliona KM ili imaju zbir bilansne

aktive u vrijednosti do 10 miliona KM.

U okviru malih preduzeća razlikuju se i mikro preduzeća koja zapošljavaju prosjeĉno

godišnje do 10 radnika.

29 Izvor: Analiza stanja u oblasti malih i srednjih preduzeća za 2008. godinu, Republiĉka agencija za razvoj malih i

srednjih preduzeća, Banja Luka, juni 2008. godine

30

Razliĉite su definicije MSP. Tako, MSP zapošljavaju:

u Velikoj Britaniji do 200 zaposlenih,

u Francuskoj od 6 do 50 zaposlenih odnosno od 51 do 500 zaposlenih,

u EU do 250 zaposlenih uz godišnji promet do 40 miliona Eura,

u zemljama OECD-a do 500 zaposlenih ali se svakoj zemlji ostavlja prostor da se ovaj broj smanji ili poveća.

91

Srednja preduzeća su pravna lica koja:

zapošljavaju prosjeĉno godišnje od 50 do 249 radnika,

ostvaruju ukupan godišnji prihod od prodaje do 50 miliona KM ili imaju zbir bilansne

aktive u vrijednosti do 43 miliona KM.

Ovom broju treba dodati i preduzetniĉke radnje obzirom na ĉinjenicu da se Preporukama

Evropske Komisije 2003/361/EC kaţe ‟‟da je malo preduzeće bilo koji pravni subjekt, bez obzira na

pravnu formu, koji je ukljuĉen u ekonomske aktivnosti ukljuĉujući posebno subjekte ukljuĉene u

zanatske aktivnosti, i druge aktivnosti na samostalnoj ili porodiĉnoj osnovi, partnerstvu ili udruţenja

koja imaju redovne ekonomske aktivnosti‟‟31

.

10.2. Institucionalna infrastruktura za razvoj malih i srednjih preduzeća i

preduzetništva

Neophodan uslov za generisanje i uspostavljanje politika iz oblasti razvoja sektora MSP, a

zatim i za njeno provoĊenje, je i adekvatna institucionalna infrastruktura. Institucionalni okvir koji je

pogodan za preduzetništvo sastoji se od „fundamentalnih politiĉkih, socijalnih i pravno-baziranih

pravila koji uĉvršćuju osnovu za proizvodnju, razmjenu i distribuciju.“32

. Postojeći institucionalni

okvir za podršku sektoru MSP je vrlo kompleksan, sa brojnim institucijama koje djeluju na drţavnom

nivou te na nivou Grada. Posmatrano sa aspekta razvoja MSP-a Grada, institucionalni okvir za razvoj

i podršku sektoru MSP je još uvjek slab i nerazvijen u poreĊenju sa meĊunarodnim pozitivnim

praksama, kao i sa institucionalnim okvirom koji su razvile druge zemlje Jugoistoĉne Evrope.

MeĊutim, evidentirano je da se posljednjih 5 godina ĉine znaĉajni napori za poboljšanje stanja u ovoj

oblasti.

Na nivou Republike Srpske su uĉinjene sljedeće aktivnosti:

1. Osnovana je i poĉela sa radom Republiĉka agencija za razvoj malih i srednjih preduzeća (u

daljem tekstu: RARS),

2. Intenzivirane aktivnosti Ministarstva privrede, energetike i razvoja ka podsticanju MSP, 3. Povećano uĉešće Narodne skupštine Republike Srpske kroz Odbor za privredu i finansije u

aktivnom podsticanju politike razvoja MSP, 4. Realizacija programa zapošljavanja i pokretanje projekta „Organizovanje sajmova

zapošljavanja“, gdje je nosilac aktivnosti Zavod za zapošljavanje Republike Srpske,

5. Osnovana Investiciono razvojna banka Republike Srpske (u daljem tekstu: IRB), koja kroz

kreditne linije sa povoljnim kamatnim stopama ima za cilj da podstakne MSP,

6. Smanjena je stopa poreza na dobit.

31 Preporuka Evropske Komisije 2003/361/EC je objavljena u Sluţbenom listu EU L 124 od 20. maja 2003. godine, str. 36 i

predstavlja autentiĉni osnov za odreĊivanje uslova kvalifikacije MSP. Ovu Preporuku treba posmatrati u svjetlu Evropske povelje za mala

preduzeća, ĉiji je potpisnik i BiH, a kojom se u potpunosti priznaje znaĉaj malih preduzeća i predu zetnika za razvoj, konkurentnosti i

zaposlenost u EU.

32 David Smallbone & Friederike Welter, Institucionalni razvoj i poduzetništvo u tranzicijskim ekonomijama, ICSB 48. svjetska

konferencija – Napredak, poduzetništvo i mala preduzeća. Juni 2003.Belfast (Sjeverna Irska)

92

Na nivou Grada su ostvarene sljedeće aktivnosti institucionalne podrške:

1. Osnovana Gradska razvojna agencija Banja Luka (u daljem tekstu: CIDEA) koja je znaĉajno

angaţovana na poslovima razvoja MSP,

2. Osnovane Turistiĉka organizacija Banja Luka te Centar za razvoj i unapreĊenje sela,

3. Formiran savjet za privredni razvoj garada Banjaluke 4. Aktivna saradnja sa Zavodom za izgradnju Banja Luka,

5. Jaĉanje Podruĉne privredne komore Banja Luka i njenih sektora (Sektor za unapreĊenje

poslovanja, Sektor za ekonomiju, Centar za razvoj MSP), 6. Podrţan rad nevladinih organizacija u Gradu koje svojim radom naroĉito doprinose razvoju

MSP, a to su Lokalna inicijativa razvoja LIR, EDA te EXIT Centar, 7. Osnovano Udruţenje privatnih poslodavaca Banja Luka,

8. Formiran Klaster organske poljoprivredne proizvodnje kroz Projekat ''Razvoj organske poljoprivredne proizvodnje kroz osnivanje klastera organske poljoprivrede u sjeverozapadnoj

BiH''33

,

9. Formiran Klaster-Drvo Banja Luka,

10. Osnovan INTERFOB Banja Luka (udruţenje šumarstva i prerade drveta),

11. Osnovan Poslovni inkubator Banja Luka koji radi na podsticanju i povećanju poljoprivredne

proizvodnje (proizvodnje organske hrane, tova rasplodnih grla te pokretanja malih preduzeća)

te razvoja MSP,

12. Saradnja sa World Group BiH sa ciljem uspostavljanja kontakata sa inostranim firmama na zahtjev domaćeg ali i stranog partnera te pruţanja pomoći u nalaţenju stranih investitora za

aktuelne projekte, 13. Osnovan Centar za lokalni razvoj Debeljaci - Banja Luka,

14. Saradnja sa fondacijom za razvoj zajednica ''Mozaik'' sa ciljem mobilizacije lokalnih resursa i

odrţivosti društvenog i ekonomskog razvoja. Ukupni institucionalni organogram podrške MSP-a Grada prikazan je na Slici 1.

Prema aktuelnom institucionalnom organogramu vidi se da su na entitetskom nivou direktni

subjekti definisanja, pripreme, implementacije i praćenja realizacije globalne razvojne politike MSP, a

koje direktno utiĉu na razvoj politike MSP-a Grada, sljedeće institucije:

1. Odbor za privredu i finansije Narodne skupštine Republike Srpske,

2. Ministarstvo privrede, energetike i razvoja kroz rad Odjeljenja za MSP,

3. RARS, 4. IRB kroz rad Fonda za razvoj i zapošljavanje Republike Srpske,

5. Zavod za zapošljavanje Republike Srpske,

6. Privredna komora Republike Srpske, 7. Zanatsko-preduzetniĉka komora Republike Srpske,

Na nivou Grada direktni subjekti za definisanja, pripreme, implementacije i praćenja

realizacije lokalne razvojne politike MSP su:

1. Savjet za privredni razvoj

2. Odjeljenje za privredu Grada,

3. CIDEA, 4. Podruĉne privredne komore Banja Luka,

5. Zanatsko-preduzetniĉka komora regije Banja Luka,

6. Udruţenje privatnih poslodavaca Banja Luka.

33 Ovaj projekat je finansiran od strane EU, a ima za cilj integrisanje cijelog proizvodnog lanca koji ĉine dobavljaĉi, proizvoĊ aĉi,

kupci i nauĉni centri da bi se izmeĊu njih ostvario protok informacija i razmjena znanja te na taj naĉin omogućio pristup trţištima, razvoj

novih proizvoda, transfer novih tehnologija i jaĉanje konkurentnosti.

93

Odbor za privredu i finansije razmatra pitanja vezana za razvoj privrede, planiranje razvoja i

predlaţe podsticajne strategije za razvoj privrede34

, ali je, takoĊe, predlagaĉ analize stanja u oblasti

MSP sa prijedlogom mjera za poboljšanje uslova poslovanja te strategije razvoja MSP.

U okviru Ministarstva privrede, energetike i razvoja je, krajem 2004. godine, formiran Resor

za mala i srednja preduzeća i proizvodno zanatstvo, a njegove aktivnosti su koncentrisane na

unapreĊenje i razvoj MSP u Republici Srpskoj.

RARS je neprofitna struĉna organizacija sa svojstvom pravnog lica koja u sistemu drţavne

infrastrukture za podsticanje razvoja MSP ima prvenstveno zadatak da prati, koordinira i daje

inicijativu u radu ostalim subjektima zaduţenim za razvoj MSP na entitetskom, regionalnom i

lokalnom nivou.

SaraĊuje sa Ministarstvom za nauku i tehnologiju, Ministarstvom za privredu, energetiku i

razvoj, CIDEA-om kao i Odjeljenjem za privredu Grada naroĉito u projektu formiranja tehnološkog

parka u Banjoj Luci te sa Zavodom za zapošljavanje Republike Srpske u cilju pomoći nezaposlenim u

obuci za samozapošljavanje, pribavljanje podsticajnih sredstava za novo zapošljavanje u MSP,

stimulisanje zapošljavanja u deficitarnim djelatnostima.

34 Ĉlan 61. Poslovnika Narodne skupštine Republike Srpske

Slika 11 Insitucionalni okvir za razvoj i podršku MSP-a

94

95

Treba naglasiti da u narednom periodu aktivnosti treba usmjeriti na formiranje Garancijskog

fonda Republike Srpske35

, koji bi, u skladu sa iskustvima zemalja iz okruţenja, trebao biti osnovan u

okviru RARS-a sa osnovnim ciljem podsticanja razvoja MSP u Republici Srpskoj.

Garancijski fond Republike Srpske bi pruţanjem garancija za jedan dio odobrenih kredita

MSP-a, pruţio znaĉajan doprinos ublaţavanju problema finansiranja MSP-a, preuzimajući dio

poslovnog rizika od banaka i drugih finansijskih institucija.

U oviru IRB-a je formiran Fond za razvoj i zapošljavanje koji se danas bavi kreditiranjem

privatnog sektora. Njegovi osnovni ciljevi su podrška razvoju lokalne infrastrukture, doprinos

unapreĊenju funkcionisanja organa lokalne samouprave i sluţbi radi podrške odrţivom razvoju,

podrška razvoju MSP kroz olakšan pristup izvorima finansiranja te podrška zapošljavanju.

takoĊe, jedan od njegovih osnovnih ciljeva je promocija razvoja MSP kroz poboljšanje

pristupa finansijskim sredstvima za privatni sektor, a krajnji korisnici, podobni za kreditiranje iz

sredstava revolving fonda, su MSP sa najmanje 65% privatnog kapitala, koja se bave proizvodnjom

ili proizvodnim (netrgovaĉkim) uslugama. TakoĊe, Fond za razvoj i zapošljavanje implementira drugi

projekat podrške zapošljavanju koji, dodjelom bespovratnih sredstava, stimuliše zapošljavanje

kategorije stanovništva iznad 45 godina starosti.

Zavod za zapošljavanje Republike Srpske je teţište svojih aktivnosti usmjerio na

provoĊenje mjera aktivne politike zapošljavanja, prvenstveno kroz sufinansiranje ekonomski

i trţišno opravdanih programa. Cilj navedenih mjera je unapreĊenje efikasnosti zapošljavanja,

odnosno efikasnijeg korišćenja raspoloţive radne snage i brţeg zapošljavanja novih radnika.

U provoĊenju aktivnih mjera kroz praćenje kretanja na trţištu rada, a vodeći raĉuna o strukturi

nezaposlenih, utvrĊeni su posebni kriteriji dodjele sredstava, zavisno od ciljne grupe koja se

zapošljava, tako da se poslodavcima odobravaju razliĉiti iznosi sredstava za zapošljavanje lica sa

evidencije36

.

35 Jedan od najvećih problema MSP je nedostatak finansijskih sredstava i teškoće prilikom njihovog obezbjeĊenja. Komercijalne

banke u najvećem broju sluĉajeva nisu zainteresovane za finansiranje MSP naroĉito u poĉetnoj, start up fazi, a jedan od najznaĉajnijih

razloga za ovakav stav komercijalnih banaka je povećan rizik usljed nedostatka sredstava obezbjeĊenja (hipoteka, zalog), pa su stoga uslovi

kreditiranja malog i srednjeg preduzetništva izuzetno nepovoljni.

36 Ciljne grupe su:

lica sa završenom VSS koja se zapošljavaju u svojoj struci,

lica do navršenih 27 godina starosti koja se prvi put zapošljavaju,

lica koja su na evidenciji nezaposlenih duţe od 5 godina i lica sa završenom VŠS koja se zapošljavaju u svojoj struci,

lica kojima je do sticanja uslova za penzionisanje potrebno do 2 godine staţa osiguranja,

lica sa invaliditetom,

lica koja u zajedniĉkom domaćinstvu nemaju zaposlenih ĉlanova,

pripadnici VRS i MUP – a RS koji su transformacijom sistema ostali bez posla,

sva ostala nezaposlena lica sa evidencije nezaposlenih.

96

Privredna komora Republike Srpske37

kao dobrovoljna asocijacija privrednika ima znaĉajnu

funkciju njihovog predstavljanja. Njene osnovne aktivnosti su lobiranje za kljuĉna pitanja koji utiĉu

na stvaranje povoljnijeg poslovnog ambijenta, uspostavljanje poslovnih kontakata putem uĉešća u

privrednim misijama i sajmovima u zemlji i inostranstvu, informisanje putem ĉasopisa Privredne

informacije kao i ostalih struĉnih brošura, kataloga i studija, promocija poslovanja svojih ĉlanica,

struĉno i profesionalno obrazovanje putem angaţovanja eksperata iz razliĉitih oblasti, aktivno uĉešće

u procesu integracije BiH u Evropu i EU razvojnim programima, omogućavanje pristupa bitnim

kontaktima kroz svijetsku komorsku mreţu, sticanje odreĊenih prava po osnovu javnih ovlaštenja -

detašmani, kontigenti, uvjerenja, dozvole potvrde, boniteti itd.

Nakon stupanja na snagu izmjena Zakona o privrednoj komori38

, principom dobrovoljnosti

ĉlanstva, uzrokovane inicijativom Buldožer komisije iz 2003. godine i Odluke OHR-a, došlo je do

pada broja ĉlanova u Privrednoj komori.

I dalje postoji generalni stav o opštoj vaţnosti Privredne komore. Zato je neophodno jaĉati

njene kapacitete u marketinško-informacionom smislu, boljoj informisanosti o mogućnostima

business-to-business i business-to-commerce veza u internacionalnim okvirima. Ona treba biti glavna

veza u povećanju i olakšanju uspostavljanja saradnje domaćih izvozno-orjentisanih preduzeća sa

inostranim partnerima.

TakoĊe je dobro da neke zemlje, posebno Italija i Njemaĉka kroz njihove komore pokazuju

veliko interesovanje za podršku privrednim udruţenjima kao što je Privredna komora.

Na sliĉan naĉin je i kod Zanatsko-preduzetničke komore Republike Srpske, usljed primjene

principa dobrovoljnosti ĉlanstva, uzrokovane inicijativom Buldoţer komisije iz 2003. godine i Odluke

OHR-a, došlo do pada broja ĉlanova. Ona ima veću krizu u odnosu na krizu Privredne komore zbog

skromnije infrastrukture i mnogo niţeg stepena finansijske samoodrţivosti.

Zbog visokog uĉešća zanatsko-preduzetniĉke djelatnosti u ukupnom broju zaposlenih u

Republici Srpskoj i znaĉajnog uĉešća u prilivu budţeta, posebno je vaţno podrţati njenu revitalizaciju

i nastanak sliĉnih preduzetniĉkih udruţenja, kako bi zastupali zajedniĉke interese i ciljeve

preduzetnika.

Odjeljenje za privredu Grada ima naroĉit znaĉaj za razvoj MSP-a jer uĉestvuje u

aktivnostima obezbjeĊenja uslova za razvoj i unapreĊenje privrede Grada. Kao takvo izdaje rješenja

za rad samostalnim preduzetnicima, uĉestvuje u aktivnostima obezbjeĊenja uslova za razvoj i

unapreĊenje trgovine, ugostiteljstva, zanatstva i trgovine, uĉestvuje u definisanju, pripremi i

sprovoĊenju razvojnih planova Grada, analizira, informiše i izvještava o stanju u oblasti privrede

(preduzetništvo, turizam, industrija, ugostiteljstvo, trgovina, saobraćaj i veze, poljoprivreda,

šumarstvo, vodoprivreda itd) te obavlja ostale poslove koji su mu dati u nadleţnost.

Problem koji je evidentan je da Odjeljenje za privredu ne posjeduje kvalitetnu bazu podataka

koja bi u skladu sa vaţećim klasifikacijama trebala da pruţi brze i taĉne informacije o sta nju u oblasti

gradske privrede.

37 Privredna komora Republike Srpske sastoji se od Privredne komore republike Srpske sa sjedištem u Banjoj Luci i 5

regionalnih komora smještenih u Banja Luci, Bijeljini, Doboju, Istoĉnom Sarajevu i Trebinju.

38 Izmjene Zakona o privrednoj komori RS su stupile na snagu 01. januara 2004. godine.

97

CIDEA39

prevashodno ima zadatak da vrši koordinaciju i olakšaju proces lokalnog razvoja

sveobuhvatno, ali jedna od dominantnih aktivnosti je pokretanje i jaĉanje MSP i preduzetništva i

privrednih kapaciteta opština.

U okviru CIDEA-a formiran je Garantni fond sa poĉetnim kapitalom od 500 000 KM a koji će

prioritetne biznise podrţavati kroz garanciju bankarskih kolaterala. TakoĊe, u završnoj fazi je i

pokretanje Tehnološkog biznis centra u Ramićima, kao i drugi preduzetniĉki infrastrukturni projekti

sa ciljem jaĉanja preduzetniĉkle klime i podsticaja razvoja

Generalno, u društvu još nije dovoljno prepoznat znaĉaj formiranja i jaĉanja udruženja

poslodavaca. I dalje postoji izraţenija svijest meĊusobno konkurentnog ponašanja nego udruţivanja i

saradnje kako vlasnika malih i srednjih preduzeća, tako i preduzetnika.

Individualistiĉki nastup i meĊusobno nepovjerenje privrednika kod nas je i dalje dominantan.

Na posljednjem sajmu male privrede u Minhenu u martu 2005. godine bila je jasna poruka da je za

ukljuĉivanje novih drţava u Evropsku zajednicu, neophodno organizovanje poslodavaca, njihov

zajedniĉki nastup i da bez toga nema pristupa fondovima EU.

Područna privredna komora Banja Luka kao jedna od pet regionalnih privrednih komora u

Republici Srpskoj zastupa interese svojih ĉlanica u cilju stvaranja povoljnijeg poslovnog ambijenta za

poslovanje u banjaluĉkoj regiji ali i pruţa poslovne usluge u oblasti promocije i prezentacije,

edukacije, konsaltinga, poslovnog informisanja, pruţa usluge Info Centra, daje podršku u

obezbjeĊenju poslovnih viza te podstiĉe i razvija dobre poslovne obiĉaje i štiti potrošaĉe. U njenom

sastavu funkcionišu i 4 sektora od kojih je za MSP-a najznaĉajniji Centar za razvoj MSP koji aktivno

vrši poslovno savjetovanje preduzetnika (pri osnivanju preduzeća, pro izradi biznis planova, pomaţe

pri izradi projekata i sliĉno), daje informacije znaĉajne za poslovanje MSP-a, povezuje MSP-a sa

velikim preduzećima u cilju poslovne saradnje, vrši promociju proizvoda i usluga na domaćem i

stranim trţištima, sprovodi preduzetniĉko obrazovanje i sliĉno.

Zanatsko-preduzetnička komora regije Banja Luka u svom ĉlanstvu ima preduzetnike koje

posluju u opštinama koje se nalaze u sastavu banjaluĉke regije. U svom poslovanju su suoĉeni sa

ozbiljnom krizom ĉlanstva kao i Zanatsko-preduzetniĉka komora Republike Srpske. U cilju

poboljšanja stanja i omasovljenja ove komore, treba sagledati pozitivna iskustva koja ima Zanatsko -

preduzetniĉka komora regije Bijeljina koja je jedina iz Republike Srpske primljena na Skupštini

Balkanskog biroa za malo i srednje preduzetništvo u punopravno ĉlanstvo ovog biroa, koji ĉine

predstavnici preduzetniĉkih komora iz osam zemalja jugoistoĉne Evrope i Njemaĉke.

10.3. Identifikacija prepreka razvoju malih i srednjih preduzeća i

preduzetništva

Identifikacija prepreka razvoju MSP predstavlja relativno sloţeno pitanje, zbog toga što do

sada nije bilo temeljnih istraţivanja u vezi s tim fenomenom u smislu šta on znaĉi i da li je nešto što

nazivamo preprekom zaista prepreka, kakvog je karaktera i koliko će dugo trajati.

Umjesto toga, prepreke su se uglavnom identifikovale imajući u vidu stavove ljudi iz prakse i

to uglavnom vlasnika preduzeća, što znaĉi da njihovi stavovi ne moraju uvijek biti u potpunosti taĉni

jer fenomen privatnog interesa moţe da prevagne.

39 Detaljnije informacije o CIDEA-i su date u okviru podnaslova 2.2.

98

Savremena nauĉno-istraţivaĉka praksa identifikuje i analizira prepreke za razvoj MSP,

polazeći od toga koliko se formira novih malih firmi za odreĊeni period, koliko ih postaje

samoodrţivo te koliko ih propada i zbog ĉega. S obzirom na tu ĉinjenicu, moţe se konstatovati da u

osnovi postoji višedimenzionalnost prepreka, kao što postoji više naĉina za njihovo otklanjanje.

Prepreke koje stoje na putu razvoju MSP na nivou Grada, se mogu posmatrati i grupisati na

razliĉite naĉine. Jedan od naĉina analiziranja prepreka razvoju preduzetništva je i podjela prepreka na:

Prepreke koje su prouzrokovane objektivnim faktorima iz eksternog okruţenja,

Prepreke koje su rezultat dejstva subjektivnih faktora u okviru samog MSP.

10.4. Prepreke koje su prouzrokovane objektivnim faktorima iz eksternog

okruţenja

Prepreke koje su prouzrokovane objektivnim faktorima iz eksternog okruţenja su prepreke

koje nastaju dejstvom niza faktora iz eksternog (društveno-ekonomskog i politiĉkog) okruţenja na

koje preduzetnici ne mogu znaĉajnije uticati. Njihovo sagledavanje je zato naroĉito znaĉajno jer ono

predstavlja prvi korak koje je potrebno uĉiniti da bi se pokrenula inicijativa ka njihovom otklanjanju,

a za koje je odgovorna i nadleţna društvena zajednica.

Grupu ovih prepreka ĉine:

Zakonodavne prepreke,

Administrativno-pravne prepreke,

Ekonomske prepreke,

Društveno-politiĉke i kadrovske prepreke,

Prepreke karakteristiĉne za regionalni razvoj msp i preduzetništva,

Ostale prepreke prouzrokovane dejstvom objektivnih faktora iz eksternog okruţenja.

10.4.1. Zakonodavne prepreke

Postoji niz zakonodavnih prepreka razvoju MSP koje ne usporavaju samo razvoj Grada kao

lokalne zajednice nego se posredno odraţavaju i na razvoj MSP na njenoj teritoriji.

Zakonske barijere se mogu grupisati u slijedeće grupe:

Zakonske barijere proizašle iz legislative koja reguliše oblast rada lokalne samouprave40

Zakonske barijere proizašle iz legislative koja reguliše oblast graĊevinskog zemljišta i

ureĊenja prostora, te poljoprivrednog zemljišta41

,

Zakonske barijere proizašle iz legislative koja reguliše oblast komunalne djelatnosti42

,

Zakonske barijere proizašle iz legislative koja reguliše oblast koncesija i naknada za

korištenje prirodnih resursa43

,

40 Zakon o lokalnoj samoupravi Republike Srpske (''Sluţbeni glasnik RS'', broj)

41 Zakon o graĊevinskom zemljištu Republike Srpske (''Sluţbeni glasnik RS'', broj ), Zakon o poljoprivrednom zemljištu

Republike Srpske (''Sluţbeni glasnik RS'', broj )

42 Zakon o komunalnoj djelatnosti Republike Srpske (''Sluţbeni glasnik RS'', broj ),

43 Zakon o koncesijama Republike Srpske (''Sluţbeni glasnik RS'', broj 25/02 i 91/06 ), Zakon o naknadama za korištenje

prirodnih resursa za proizvodnju elektriĉne energije (''Sluţbeni glasnik RS'', broj 85/03).

99

Zakonske barijere proizašle iz legislative koja reguliše oblast raspolaganje imovinom,

legislative o prenosu prava raspolaganja imovinom na jedinice lokalne samouprave te

legislative koja reguliše oblast privatizacije zgrada, poslovnih prostora i garaţa 44

Nijedna od navedenih barijera nije za zanemariti ali posebno treba naglasiti nesreĊenu

svojinsku situaciju privrednih subjekata nakon pretvaranja kategorije društvenog i drţavnog u

privatno vlasništvo i nesreĊeno stanje zemljišnih knjiga te sporost sudskih organa nadleţnih za

zemljišne knjige i sliĉno, što predstavlja oteţavajući faktor kako u procesima dobijanja kredita na

bazi kolaterala, tako i svih varijanti regulisanja zaloţnog prava. Takvi imovinsko-pravni propisi

onemogućavaju da se na brz i efikasan naĉin doĊe do prostora koji bi se koristio u poslovne svrhe bez

obzira da li se radi o sticanju vlasništva ili prava zakupa.

Zakonske barijere proizašle iz legislative koja reguliše oblast rada lokalne samouprave

Zakon o lokalnoj samoupravi

Prema vaţećim propisima u Republici Srpskoj Grad je odgovoran za funkcije koje su mu date

u nadleţnost, ali istovremeno nije vlasnik imovine koja mu je potrebna za obavljanje tih nadleţnosti.

Zakon o lokalnoj samoupravi (''Sluţbeni glasnik RS'', 101/04, 42/05 i 118/05) otvorio je

proces decentralizacije vlasti u Republici Srpskoj, te je veoma znaĉajno da se putem normativne

aktivnosti koja podrazumijeva reformu sektorskog zakonodavstva obezbijedi prenošenje ovlaštenja sa

centralnog nivoa vlasti na lokalni nivo u cilju obezbjeĊenja ostvarivanja poslova iz samostalnog

djelokruga.45

ObezbjeĊenje finansijskih i materijalnih pretpostavki potrebnih za obavljanje funkcija Grada

kao jedinice lokalne samouprave, podrazumijeva njegov puni subjektivitet, a isti nije potpun bez

imovinskopravne komponente, odnosno bez mogućnosti da Grad bude nosilac prava svojine i drugih

imovinskih prava na dobrima koje koristi. Stoga je neophodno izvršiti stvarni prenos imovine na

44 Zakon o privremenoj zabrani raspolaganja drţavnom imovinom Republike Srpske (''Sluţbeni glasnik RS'', broj

32/05, 23/06, 100/06, 44/07, 86/07, 113/07 i 64/08).

45

Zakonom o lokalnoj samoupravi ureĊena su neka od osnovnih pitanja koja se odnose na imovinu i finansiranje jedinica lokalne

samouprave, s tim da se posebnim zakonima ureĊuju sva druga pitanja u ovoj oblasti. Tako, ĉlanom 63. Zakona propisano je da se sva

pokretna i nepokretna imovina, potrebna za izvršavanje obaveznih funkcija jedinica lokalne samouprave, istim dodjeljuje u vlasništvo, a nju

izmeĊu ostalog ĉine:

objekti komunalne infrastrukture;

poslovni i drugi objekti javnih komunalnih preduzeća, ĉiji je osnivaĉ jedinica lokalne samouprave, odnosno objekti koji su

finansirani iz budţeta jedinice lokalne samouprave ili putem samodoprinosa graĊana;

druga imovina koju je jedinica lokalne samouprave stekla kao pravni sljednik ustanova i institucija koje su prestale da postoje.

TakoĊe, Zakonom je bilo predviĊeno da se zakoni i drugi propisi usklade sa odredbama ovog zakona u roku od godinu dana od

dana njegovog stupanja na snagu (do 26. novembra 2005. godine). MeĊutim, najvećim dijelom nisu izvršene izmjene ostalih zakona i

propisa i njihovo usklaĊivanje sa Zakonom o lokalnoj samoupravi, naroĉito ne u oblastima koje je Zakon utvrdio da se obavljaju u okviru

samostalnih nadleţnosti jedinice lokalne samouprave, gdje se prije svega misli na vršenje imovinsko-pravnih poslova, kao i u oblasti

komunalnih djelatnosti.

100

Grad, potrebne za obavljanje funkcija iz njegove nadleţnosti, kao i imovine koja je finansirana i

izgraĊena iz njegovih sredstva46

.

Zakonske barijere proizašle iz legislative koja reguliše oblast građevinskog zemljišta i

uređenja prostora, te poljoprivrednog zemljišta

Zakon o graĎevinskom zemljištu Republike Srpske

Zakon o graĊevinskom zemljištu Republike Srpske (''Sluţbeni glasnik RS'', broj 112/06) je

uredio ovu oblast na naĉin da konkretno Grad raspolaţe gradskim (izgraĊenim i neizgraĊenim)

graĊevinskim zemljištem47

u drţavnoj svojini na naĉin i pod uslovima predviĊenim ovim zakonom i

propisima donesenim na osnovu zakona.

Izgradnja naselja gradskog karaktera na gradskom graĊevinskom zemljištu i ostalom

graĊevinskom zemljištu obavlja se u skladu sa regulacionim planom ili prostorno-planskom i

urbanistiĉkom dokumentacijom (do donošenja regulacionog plana) i smatra se da je u opštem

interesu.

Grad ima pravo preĉe kupovine gradskog graĊevinskog zemljišta48

, a Skupština Grada moţe

otkupljivati graĊevinska zemljišta i unositi ih u rezervni fond zemljišta.

TakoĊe, Grad se stara o ureĊivanju gradskog graĊevinskog zemljišta u skladu sa zakonom, a

radi obezbjeĊenja uslova za realizaciju te nadleţnosti, moţe da osnuje preduzeće ili drugu

organizaciju ili da vršenje ovih poslova obezbijedi na drugi naĉin u skladu sa zakonom.

Po osnovu upravljanja i raspolaganja gradskim graĊevinskim zemljištem, Grad ostvaruje i

odreĊene naknade49

koje se namjenski troše za ureĊenje gradskog zemljišta kao i za pokriće troškova

izrade prostorno-planske dokumentacije.

Treba naglasiti da je Zakon o graĊevinskom zemljištu Republike Srpske dao dosta široka

ovlašćenja svim jedinicama lokalne samouprave u raspolaganju, uz odreĊena ograniĉenja, koja su

prvenstveno vezana za postupke dokazivanja vlasništva i odreĊivanje jednokratne i trajne naknade za

korišćenje zemljišta.

Rijeĉ je o problemima koji su vezani za procedure dokazivanja vlasništva nad parcelama i

nadleţnosti Republiĉke uprave za geodetske i imovinsko-pravne poslove. Osim toga prisutna je

46 Mada je Zakon o utvrĊivanju i prenosu prava raspolaganja imovinom na jedinice lokalne samouprave (''Sluţbeni glasnik RS'',

broj 70/06) stupio na snagu 01. augusta 2006. godine, do danas nije bilo ozbiljnih pomaka da se obezbijedi njegova implementacija.

MeĊutim, većina predstavnika opština, kao i struĉne javnosti smatra da je ovaj zakon velikim dijelom neprovodiv. Prije svega to je rezultat i

neusaglašenosti propisa koji tretiraju predmetnu oblast, mada se velikim dijelom postavlja i pitanje osnova za donošenje navedenog zakona i

s tim u vezi pitanje ustavnih promjena.

47

Prema ĉlanu 15. Zakona o graĊevinskom zemljištu Republike Srpske, neizgraĊenim gradskim graĊevinskim zemljištem u

drţavnoj svojini takoĊe raspolaţe skupština jedinice lokalne samouprave, na naĉin da ga prodaje posredstvom licitacije ili daje u zamjenu

fiziĉkim i pravnim licima, radi izgradnje trajnih graĊevina u skladu sa regulacionim planom, ili ga daje u zakup radi izgradnje privremenih

graĊevina.

48 O preĉoj kupovini jedinica lokalne samouprave je duţna da se izjasni u roku od 30 dana od dana podnošenja ponude.

49

Prema ĉlanu 22. Zakona o graĊevinskom zemljištu Republike Srpske, naknada za prodato gradsko graĊevinsko zemljište u

drţavnoj svojini neposrednom pogodbom, naknada za ureĊenje gradskog graĊevinskog zemljišta, naknada za prirodne pogodnosti

(jednokratna renta) i naknada za trajno korištenje gradskog graĊevinskog zemljišta (trajna renta) utvrĊuju prema osnovima i mjerilima

propisanim ovim zakonom i odlukom skupštine jedinice lokalne samouprave.

101

praksa da se, na osnovu ranijeg upisa u zemljišne knjige društvene svojine, kao vlasnici nad pojedinim

parcelama upisuju zavodi za izgradnju ili neke druge institucije, koje su praktiĉno u ime i za raĉun

jedinica lokalne samouprave raspolagale ovom imovinom za vrijeme bivše SFRJ.

Kao jedan od elemenata kojim se mogu privući strani ulagaĉi, graĊevinsko zemljište

predstavlja znaĉajan resurs svih lokalnih zajednica pa time i Grada ali je sa ovog aspekta i jedan od

gorućih problema.

Konkretno, probleme sa graĊevinskim zemljištem identifikovala je i Administrativna sluţba

Grada. Pokušaji da se riješe pitanja upravljanja gradskim graĊevinskim zemljištem poĉeli su kroz

unaprijeĊenje izdavanja graĊevinskih dozvola i formiranje Centra za dozvole, na naĉin kako je to

opisano u Okviru .

Grad Banja Luka – Upravljanje građevinskim zemljištem - unapređenje procesa izdavanja dozvola

Kao partnerska opština u okviru GAP projekta, Grad Banja Luka je, u skladu sa Programom

mjera i aktivnosti Odjeljenja za prostorno ureĎenje za prevazilaženje problema velikog broja neriješenih

predmeta, preduzeo sledeće aktivnosti:

Reorganizacija Odjeljenja - formirani su Odsjek za dokumentaciju, Odsjek za urbanizam, Odsjek za

graĎevinske i upotrebne dozvole),

Formiran Centar za dozvole,

Povećan broj zaposlenih radnika.

U okviru Odsjeka za dokumentaciju vrši se elektronska obrada i praćenje toka dokumenata,

formiranje digitalne baze prostorno-planske dokumentacije, te formiranje digitalne baze zakonske i druge

regulative koja se nalazi u zajedničkom domenu i dostupna je svim zaposlenima u Odjeljenju.

U saradnji sa Urbanističkim zavodom RS, Grad Banja Luka je napravio Pilot projekat zoning

plana za područje Revizije regulacionog plana centralnog područja Grada Banja Luka.

Do septembra 2007. godine, baza podataka prostorno-planske dokumentacije sadrži 64

regulaciona plana u digitalnoj formi, što je procentualno iznosilo oko 45%.

Zatim je uslijedio nastavak započetih aktivnosti u saradnji sa GAP-om, što je podrazumijevalo

sledeće:

Tehničko unapreĎenje (hardversko i softversko) i korištenje GIS softvera u procesima planiranja i

izdavanja dozvola i njihova integracija u CSC sistem za elektronsko praćenje toka dokumenata

Obuka zaposlenih

Povezivanje mreže eksternih subjekata – Ugovor za pristup DKP potpisan izmeĎu Republičke uprave

za geodetske i imovinsko-pravne poslove i Grada Banja Luka

Otvaranje Centra za dozvole

Pripremanje planske dokumentacije po principu zoninga.

Do formiranja Centra za dozvole, problemi koji su se javljali u procesu izdavanja dozvole se mogu

sumirati na sledeći način:

Mali broj zaposlenih na rješavanju predmeta,

Prosječan broj zaprimljenih predmeta godišnje je iznosio 7600,

Broj zahtjeva po referentu je cca 423,

NeusklaĎenost zakonom regulisanih rokova za obradu zahtjeva i vremena potrebnog za obradu,

Potrebno je previše preliminarnih informacija,

Prevelik broj uključenih spoljnih agencija u proceduri ,

Kontradiktorni zahtjevi i uslovi,

Troškovi i naknade nepredvidivi i previsoki,

NeusklaĎena zakonska regulativa,

Visok stepen subjektivizma u rješavanjima.

Posljedice ovakvih problema u procesu izdavanja dozvola su sledeće:

Odustajanje investitora od gradnje,

Povećana bespravna gradnja,

Nepredvidive investicije,

Neplanski urbani razvoj u oblasti infrastrukture,

Narušen javni interes ishitrenim odlukama,

102

Narušavanje kvaliteta prirodnih resursa,

Izgubljeni budžetski prihodi,

Nepovjerenje graĎana.

Formiranjem Centra za dozvole nastojala se unaprijediti efikasnost u procesu izdavanja dozvola,

kroz veću efikasnost u procesima, eliminisanje nepotrebnih i dupliranih aktivnosti, efikasniju razmjenu

podataka i posljedično stvaranje podsticajnog ambijenta za investiranje. Centar za dozvole je otvoren 9.

maja 2007. godine.

Reorganizacijom odjeljenja, instaliranjem GIS softvera i digitalizacijom podataka, došlo se do

znatne uštede vremena u procesu rada i finansijskih sredstava. Poboljšanja u upravljanju i praćenju

predmeta su konkretno vezana za sledeće:

1. Smanjenje prosječnog broja radnih sati koja se utroše za obradu predmeta Prethodno stanje (prosječno vrijeme utrošeno na rješavanje zahtjeva u Odjeljenju za prostorno

ureĎenje metodom slučajnog uzorka): 131 DAN

Rješenje o urbanističkoj saglasnosti:

Investitor pravno lice – 94 dana, Investitor fizičko lice – 112 dana

Rješenje o odobrenju za graĎenje:

Investitor pravno lice – 83 dana

Investitor fizičko lice:

- Riješeni imovinsko pravni odnosi – 30 dana - Vršen prekid zbog rješavanja imovinsko-pravnih odnosa – 435 dana

2. Smanjenje prosječnog broja radnih dana u kojima predmet čeka na obradu U periodu od 01.01.2007. do 31.03.2007. godine procenat riješenosti predmeta je iznosio 87.75%

(u tom tromjesečju je ukupno zaprimljen 1951 predmet, a riješeno je 1712), dok je u periodu 01.04.2007. –

30.06.2007. godine ostvaren procenat riješenosti od 124.30% (odnosno, u tom tromjesečju je zaprimljeno

2228 predmeta, a riješeno 2762 predmeta. Drugim riječima, pored svih zaprimljenih iz tog tromjesečja,

riješen je i dio zaprimljenih a neriješenih predmeta iz ranijeg perioda).

3. Smanjenje prosječnog broja radnih dana za građane u prikupljanju neophodnih priloga uz zahtjev. Prethodno stanje: da bi pribavili obavezne priloge uz zahtjev (Vodovod, Toplana, Telekom Srpske,

Ministarstvo unutrašnjih poslova/CJB Banja Luka, Elektrokrajina) graĎanima je bio minimalno potreban:

61 radni dan

Prosječno 441.30 KM plus troškovi posjeta tim institucijama dok se pribavi 5 saglasnosti

Dodatnih 12 priloga da bi graĎani kompletirali zahtjev za dozvolu. Izvor:

Kreiranje i uvođenje modela raspolaganja i vlasništva nad lokalnim resursima, Ekonomski institut a.d.

Banja Luka, novembar 2007. godine

Na primjeru Grada se vidi da je potencijanom investitoru potrebno prosjeĉno 30 dana za

dobijanje rješenja o odobrenju za graĊenje, u sluĉaju da su imovinsko-pravni odnosi na konkretnoj

parceli (ili parcelama) riješeni i rašĉišćeni. U sluĉaju da imovinsko-pravni odnosi nisu riješeni, za isto

rješenje potencijalnom investitoru je potrebno 435 dana.

Moţe se reći da je dati primjer Grada jedan od pozitivnih primjera suoĉavanja opštinskih

sluţbi sa problemima koji se ukazuju. MeĊutim, oĉigledno je da imovinsko-pravni odnosi

predstavljaju glavni problem svih opština u raspolaganju i upravljanju graĊevinskim zemljištem.

Jedno od mogućih rješenja ovog problema je formiranje Direkcije za zemljište kojoj bi se dala

u nadleţnost ova vrlo zahtjevna oblast.

103

Zakon o poljoprivrednom zemljištu

Zakonom o poljoprivrednom zemljištu (''Sluţbeni glasnik RS'', broj 93/06 i 86/07) utvrĊeno

je da je poljoprivredno zemljište prirodno bogatstvo i dobro od opšteg interesa u Republici Srpskoj

koje se koristi za poljoprivrednu proizvodnju i ne moţe se koristiti u druge svrhe, osim u sluĉajevima

i pod uslovima utvrĊenim ovim zakonom.

To znaĉi da Grad kao jedinica lokalne samouprave ne moţe utvrĊivati opšti interes niti moţe

svojim odlukama oslobaĊati od plaćanja dijela naknade koji njima pripada.

TakoĊe treba naglasiti da ako Grad, poljoprivredno zemljište kome je planskim aktom

odreĊena druga namjena, odnosno koje je proglašeno graĊevinskim – proda ili na drugi naĉin

dodjeljuje korisnicima kao graĊevinsko, obavezan je prije toga da plati naknadu za promjenu

namjene50.

Sredstva od naplaćene naknade mogu se koristiti samo za osposobljavanje za poljoprivrednu

proizvodnju drugog neplodnog zemljišta ili melioracije poljoprivrednog zemljišta slabijeg kvaliteta,

za izradu osnova zaštite, ureĊenja i korišćenja poljoprivrednog zemljišta, ispitivanje plodnosti

poljoprivrednog zemljišta kod poljoprivrednih domaćinstava prema programukojeg saĉinjava Grad,

kao i za podsticanje integralne i organske proizvodnje.

Sa druge strane, dodjela poljoprivrednog zemljišta na korišćenje po osnovu koncesije vrši se u

skladu sa Zakonom o koncesijama Republike Srpske i Pravilima Komisije za koncesije51.

Kada su u pitanju pašnjaci nad kojim pravo upravljanja pripada Gradu, trebalo bi Zakonom o

koncesijama predvidjeti da za pašnjake koncesiju dodjeljuju jedinice lokalne samouprave, uz iste

nadleţnosti Komisije za koncesije Republike Srpske i istu proceduru koja vaţi za ostalo

poljoprivredno zemlji

Zakonske barijere proizašle iz legislative koja reguliše oblast komunalne djelatnosti

Zakon o komunalnim djelatnostima

Zakon o komunalnim djelatnostima (''Sluţbeni glasnik RS'', broj 11/95, 18/95 i 51/02)

utvrĊuje komunalne djelatnosti koje su od posebnog društvenog interesa, naĉin obezbjeĊivanja

posebnog društvenog interesa, organizaciju obavljanja komunalnih djelatnosti i naĉin njihovog

finansiranja. Pri tome se razlikuju djelatnosti individualne od djelatnosti zajedniĉke komunalne

potrošnje.

50 Visinu ove naknade utvrĊuje nadleţni organ jedinice lokalne samouprave u postupku po zahtjevu korisnika, odnosno

investitora za izdavanje poljoprivredne saglasnosti.

Naplaćena naknada po osnovu promjene namjene poljoprivrednog zemljišta u nepoljoprivredne svrhe usmjerava se u odnosu

30% u budţet Republike Srpske, a 70% u budţet opštine na ĉijem se podruĉju nalazi zemljište.U istom omjeru dijele se sredstva ostvarena

po osnovu zakupnine za zemljište u svojini Republike, odnosno sredstva ostvarena prodajom tog zemljišta. Sredstva od naknade za

korišćenje pašnjaka po osnovu ispaše stoke pripadaju jedinici lokalne samouprave na ĉijoj se teritoriji nalazi pašnjak.

51 Vlada Republike Srpske, posredstvom koncesije, donosi odluku o dodjeli poljoprivrednog zemljišta pravnom licu na

korišćenje. Ova odredba moţe da izazove nesuglasice lokalnog i entitetskog nivoa vlasti, kada su u pitanju pašnjaci, budući da pravo

upravljanja pripada jedinicama lokalne samouprave.

104

Za obavljanje komunalnih djelatnosti i drugih djelatnosti od javnog interesa, Grad moţe

osnovati javno komunalno preduzeće52 ili ih povjeriti drugim preduzećima, kojima je duţan dati na

upravljanje i odrţavanje komunalne objekte i ureĊaje individualne i zajedniĉke komunalne potrošnje.

Sredstva za obavljanje komunalnih djelatnosti individualne komunalne potrošnje obezbjeĊuju

se iz cijene komunalnih usluga, a sredstva za obavljanje komunalnih djelatnosti zajedniĉke komunalne

potrošnje obezbjeĊuju se iz: komunalne naknade, dijela naknade za korišćenje dobara od opšteg

interesa, dijela poreza na imovinu i prihoda od imovine, dijela poreza na promet nepokretnosti, dijela

poreza na naslijeĊe i poklon, dijela boravišne takse i drugih sredstava.

Jedinice lokalne samouprave u Republici Srpskoj imaju dosta velike ingerencije po Zakonu o

komunalnim djelatnostima, ali njihovu realizaciju ometaju odredbe drugih zakona, naroĉito Zakona o

privatizaciji drţavnog kapitala u preduzećima. Problem je proizašao iz ĉinjenice da su komunalna

preduzeća u Republici Srpskoj osnovale jedinice lokalne samouprave, a u postupku privatizacije

drţavnog kapitala ova preduzeća su, u najvećoj mjeri, tranformisana i sad su organizovana kao javna

komunalna preduzeća-akcionarska društva, kojima upravlja Vlada Republike Srpske.

TakoĊe, ovaj zakon je u sukobu sa Zakonom o koncesijama, a za lokalne zajednice, a time i

za Grad bi bilo mnogo bolje kada bi se Zakon o koncesijama uskladio sa ovim zakonom i kada bi

jedinice lokalne samouprave odnosno Grad imali izvorno zakonsko pravo da daju koncesije bar na

komunalnu infrastrukturu.

Zakonske barijere proizašle iz legislative koja reguliše oblast koncesija i naknada za

korištenje prirodnih resursa

Zakon o koncesijama Republike Srpske

Ovim zakonom utvrĊuju se uslovi pod kojim se domaćim i stranim pravnim licima mogu

dodeljivati koncesije53 za obezbjeĊivanje infrastrukture i usluga, te istraţivanje, eksploataciju

prirodnih resursa, finansiranje, projektovanje, izgradnju, obnovu, odrţavanje i/ili rukovoĊenje radom

te infrastrukture i svih za nju vezanih objekata i ureĊaja u oblastima koje su u ustavnoj nadleţnosti

Republike Srpske.

Odluku o dodjeli koncesije donosi Vlada Republike Srpske, na osnovu koje Vlada Republike

Srpske, odnosno, po njenom ovlašćenju nadleţno ministarstvo, i/ili organ lokalne uprave i/ili javno

preduzeće koje vrši upravljanje predmetom koncesije zakljuĉuje ugovor o koncesiji.

Oĉigledno je da Zakon o koncesijama samo daje mogućnost Vladi Republike Srpske da kao

koncedenta odredi organ Grada, što je na prostorima Republike Srpske, u pravilu, pitanje politiĉkih

odnosa lokalnog i republiĉkog nivoa vlasti.

52 Odlukom o osnivanju javnog preduzeća skupština jedinice lokalne samouprave bliţe odreĊuje djelatnost koju obavlja javno

preduzeće, uslove pod kojima se vrši proizvodnja i promet proizvoda, odnosno obavljanje usluga, prava i obaveze osnivaĉa u upravljanju

javnim preduzećem, naĉin obrazovanja cijena proizvoda i usluga, kao i uslovi pod kojim javno preduzeće moţe povjeriti obavljanje

komunalnih djelatnosti drugom preduzeću.

53 U uporednom pravu koncesije se najĉešće definišu kao pravni odnos izmeĊu drţave, koncedenta i pravnog ili fiziĉkog lica,

koncesionara, u kome drţava ustupa pravnom ili fiziĉkom licu pravo krišćenja prirodnog bogatstva ili dobra u opštoj upotrebi ili vršenje

javne sluţbe uz odreĊenu naknadu. Najĉešće se daje u rudarstvu, poljoprivredi, šumarstvu, saobraćaju, snabdijevanju energijom,

komunalnim sluţbama.

105

Smatra se da su najpogodnije oblasti za koncesije infrastrukturni sektori koji imaju karakter

prirodnih monopola kao što su putevi, ţeljezniĉka infrastruktura, distribucija vode, distribucija

elektriĉne energije, gasa i sliĉno.

Ĉinjenica je da su i strane direktne investicije povezane sa poslovima koji su bazirani na

mogućnostima korištenja prirodnih resursa, te da inostrane kompanije investiraju u kupovinu

preduzeća koja proizvode na bazi raspoloţivih prirodnih resursa (rude, metali, šumsko bogatstvo,

nafta) sa kojima jedna drţava raspolaţe. S tim u vezi postavlja se pitanje koje je poslove efikasnije i

jeftinije prepustiti jedinicama lokalne samouprave odnosno Gradu, odnosno decentralizovati.

Na osnovu Dokumenta o politici dodjele koncesija delegirani su privredni sektori i

industrijske grane pogodne za dodjelu koncesija domaćim i stranim licima. U realizaciji su projekti

elektroenergetskog, mineralno-sirovinskog i poljoprivrednog karaktera. Poljoprivreda u privrednom

razvoju Republike Srpske zauzima vodeće mjesto ispred svih ostalih sektora privrede.

U oblasti energetskog sektora utvrĊeno je da male hidroelektrane najmanje ugroţavaju

ţivotnu sredinu, te da je veliki broj lokacija za izgradnju malih hidroelektrana na podruĉju

nerazvijenih opština. Kroz dodatne koncesije u oblasti korištenja mineralnih sirovina, izgradnje malih

hidroelektrana, kao i koncesije u oblasti poljoprivrede, vodoprivrede i šumarstva naglašeni su

potencijalni investitori za investiranje u energetski sektor.

Kada je u pitanju saobraćaj, otvara se pitanje saobraćajne infrastrukture za koju je generalno

data sljedeća ocjena stepena razvijenosti i stanja: svi vidovi saobraćajne infrastrukture su bili oštećeni,

a neki su bili duţi period van funkcije; saobraćajna mreţa nije u potpunosti izgraĊena i na nekim

dionicama se ne pruţa adekvatan nivo usluga; domaća tehnika, tehnologija i sistem upravljanja su na

niţem nivou u odnosu na prosjek zemalja u EU, kao i dijela zemalja iz regiona; stepen bezbjednosti

saobraćaja je meĊu najniţim u Evropi, velikim dijelom zbog zastarjelosti i tehniĉke istrošenosti

prevoznih sredstava i infrastrukture. TakoĊe je istaknuto da problem nije samo u investiranju, već i u

restrukturisanju, harmonizaciji regulative i obezbjeĊenju minimalnog kvaliteta transportnih usluga,

koje nisu u skladu sa standardima zemalja EU.

U oblasti rudarstva utvrĊeno je da rudarska preduzeća koja se bave eksploatacijom mineralnih

sirovina, treba da se više angaţuju oko regulisanja koncesija i na istraţivanju mineralnih sirovina.

Time bi Republika Srpska dobila sredstva koncesione naknade, a preduzeća bi, postupkom dobijanja

koncesije, definisala svoje stanje na pravnim osnovama.

U vezi navedenog postavlja se i pitanje prenosa odreĊenih ovlaštenja na Grad u pogledu

dodjele koncesija za odreĊene oblasti.

U oblasti turizma posebno je naglašena potreba razvijanja eko-turizama i investiranja u isti, s

obzirom da taj vid turizma ne zahtijeva posebnu infrastrukturu, a u saglasnošću je sa svjetskim

trendom oĉuvanja ţivotne sredine.

Zakon o naknadama za korišćenje prirodnih resursa u svrhu proizvodnje električne energije

Prema ovom zakonu, sredstva ostvarena od naknada za korištenja hidroakumulacionih

objekata izgraĊenih na zauzetom zemljištu, u svrhu proizvodnje elektriĉne energije u

106

hidroelektranama i korištenje prirodnih neobnovljivih resursa (ugalj), u svrhu proizvodnje elektriĉne

energije u termoelektranama, predstavljaju prihod jedinica lokalne samouprave54.

Jaĉanje materijalne osnove Grada u ovom sluĉaju vezana je za maksimalno korišćenje

prirodnih resursa za proizvodnju elektriĉne energije, u okvirima koje definišu komercijalni potencijal i

standardi zaštite ţivotne sredine.

MeĊutim, u praksi loklanih zajednica pojavljuje se problem, a koji je vezan za primjenu ovog

zakona. Primjer za navedeno je opština Gacko. Naime, lokalni prirodni resurs je odavno u upotrebi i

na raĉun opštine redovno se uplaćuju odgovarajuća sredstva po osnovu iskorištavanja ovog lokalnog

resursa. MeĊutim, uoĉeni problem je potpuno drugaĉije prirode, odnosno svodi se na dilemu kako

iskoristiti prikupljena sredstva za vlastiti razvoj, imajući u vidu postojeću zakonsku regulativu.

Kljuĉna dilema prethodnog primjera je da li se infrastruktura tretira kao ''privredni kapacitet'',

odnosno da li je ona funkciji privrednog razvoja ili ne. Infrastruktura sigurno ĉini veoma vaţan faktor

lokalnog razvoja, i o tome je bilo govora i ranije. Ono što je interesantno za prethodni primjer je da

problem nedostatka sredstava nije uvijek sluĉaj.

U opštini Gacko sredstva postoje, gomilaju se godinama, ali je problem postojećeg zakonskog

okvira uspostavljenog za trošenje tih sredstava. S jedne strane, nema izgraĊene adekvatne

infrastrukture, dok s druge strane, postoje sredstva za stimulisanje razvoja koja se ne mogu plasirati

usljed nedostatka traţnje za njima. Traţnje za tim sredstvima nema, izmeĊu ostalog, i zato što nema

izgraĊene kvalitetne infrastrukture, kao jednog od osnovnih preduslova za razvoj.

Zakonske barijere proizašle iz legislative koja reguliše oblast raspolaganje imovinom,

legislative o prenosu prava raspolaganja imovinom na jedinice lokalne samouprave te legislative

koja reguliše oblast privatizacije zgrada, poslovnih prostora i garaža

Zakon o privremenoj zabrani raspolaganja državnom imovinom

Visoki predstavnik za BiH nametnuo je ovaj zakon sa namjerom da zabrani direktni ili

indirektni prenos vlasništva nad nepokretnom imovinom koja pripada drţavi Bosni i Hercegovini na

osnovu meĊunarodnog Sporazuma o pitanjima sukcesije, koji su 29. juna 2001. godine potpisale

drţave Bosna i Hercegovina, Hrvatska, Bivša Jugoslovenska Republika Makedonija, Slovenija i

Savezna Republika Jugoslavija, kao i nepokretnom imovinom na kojoj je pravo raspolaganja i

upravljanja imala bivša Socijalistiĉka Republika Bosna i Hercegovina do 31. decembra 1991. godine,

a koja se na dan donošenja Zakona smatra vlasništvom ili posjedom bilo kojeg nivoa vlasti ili javne

organizacije ili organa u Republici Srpskoj.

54 Navedeni prihod je namjenski i koristi se za:

istraţivanje i izgradnju alternativnih privrednih kapaciteta putem stimulativnog kreditiranja u skladu sa planom i programom

razvoja koji usvaja skupština opštine, a najmanje 70% od ukupnih sredstava koja se uplate po ovom osnovu;

izgradnju primarnih infrastrukturnih objekata (vodovodi, kanalizacija, toplovodi, lokalni putevi i sl.) koji su u funkciji

privrednog razvoja i zapošljavanja i

kontrolu zaštite ţivotne sredine (ekologija).

107

Otkad je donesen (2003. godine), ovaj zakon spreĉava sve jedinice lokalne samouprave pa

time i Grad da adekvatno planiraju prostorni razvoj i ureĊenje zemljišta, budući da se respektabilne

površine objekata i zemljišta svrstavaju u ovu kategoriju nekretnina.

Zakon o utvrĎivanju i prenosu prava raspolaganja imovinom na jedinice lokalne samouprave

Ovim zakonom utvrĊuje se imovina jedinice lokalne samouprave, prenos imovine u drţavnoj

svojini na jedinice lokalne samouprave, upis imovine u javne registre o evidenciji na nekretninama,

preuzimanje i predaja u posjed jedinici lokalne samouprave, a radi izvršavanja osnovnih funkcija

jedinice lokalne samouprave.

Prednost ovog zakona je, što po prvi put od pretvaranja društvene u drţavnu svojinu,

pokušava da definiše pravo jedinica lokalne samouprave da izvorno raspolaţu navedenom imovinom.

Kljuĉni nedostatak ovog zakona je što ne definiše pravo vlasništva nad preduzećima u ĉijim

bilansima se nalazi navedena imovina, tako da se kao vlasnik akcijskog kapitala koji nije privatizovan

(u pravilu 65% ukupnog kapitala preduzeća) i dalje pojavljuje Republika Srpska, a ne opština/grad.

Konkretno, posljedica navedenog je da se stiĉe utisak da zakonodavac nije vodio dovoljno

raĉuna o ĉinjenici da se veliki dio navedene imovine ne nalazi u vlasništvu Republike Srpske, već u

vlasništvu pojedinih preduzeća i ustanova, pa je samim tim upitna mogućnost provoĊenja ovog

zakona u dijelu prenosa imovine na Grad od strane sudova po sluţbenoj duţnosti.

Zakon o privatizaciji poslovnih zgrada, poslovnih prostorija i garaža u državnoj svojini

Ovim zakonom (''Sluţbeni glasnik RS'', broj 3/05) ureĊuju se uslovi i naĉin privatizacije

poslovnih zgrada, poslovnih prostorija i garaţa (nekretnina)55 u drţavnoj svojini.

Na prvi pogled reklo bi se da jedinice lokalne samouprave igraju vaţnu ulogu u prodaji

navedenih nekretnina i raspodjeli ostvarenih prihoda po tom osnovu.

U praksi, meĊutim, nije tako.

Prodaja je u potpunosti centralizovana i svedena na republiĉki nivo vlasti, a Zakon vrlo

precizno odreĊuje namjenu sredstava po osnovu prodaje ovih nekretnina, tako da Gradu samo

preostaje da saĉini program utroška sredstava koja su dosta limitirana. Nelogiĉno je da se od Grada

kao jedinice lokalne samouprave oduzme imovina (garaţe i poslovni prostori), da se u potpunosti

iskljuĉe iz odluĉivanja o raspolaganju tom imovinom i da mu se, nakon prodaje, prenese samo jedan

dio ostvarenih prihoda.

Situacija u tom pogledu nije puno bolja ni nakon donošenja Zakona o izmjenama i dopunama

zakona o privatizaciji drţavnih stanova („Sluţbeni glasnik Republike Srpske“, broj:70/06). Naprotiv,

stiĉe se utisak da su jedinice lokalne samouprave ovim izmjenama dobile više obaveza, a manje

55 Nekretninama se smatraju, u smislu ovog zakona, nekretnine koje su po zakonu prešle iz društvene u drţavnu svojinu, kao i

nekretnine koje su nakon 25. aprila 1993. godine steĉene drţavnim kapitalom, ako:

1. se na dan stupanja na snagu ovog zakona ne koriste neposredno za potrebe nosioca prava raspolaganja, niti su potrebne

nosiocu prava raspolaganja za ostvarivanje njegovih funkcija, utvrĊenih zakonom ili drugim opštim aktom donesenim na osnovu zakona;

2. ne podlijeţu privatizaciji drţavnog kapitala u preduzećima i bankama po posebnom zakonu;

3. ne podlijeţu restituciji po posebnom zakonu.

108

prava56. Istovremeno, konkretno Grad al i i sve ostale jedinice lokalne samouprave su duţni riješiti

radno-pravni status radnika zaposlenih u samoupravnim interesnim zajednicama prema propisima o

radnim odnosima, u roku od 90 dana od dana stupanja na snagu ovog zakona.

10.4.2. Administrativno-pravne prepreke

Pod administrativno-pravnim preprekama smatraju se one prepreke koje limitiraju uspješnost

osnivanja, funkcionisanja ili razvoja MSP, a dolaze iz makro okruţenja. One će biti posmatrane sa

aspekta MSP u Gradu ukljuĉujući i oblast zanatsko-preduzetniĉke djelatnosti. MeĊu najvaţnije

administrativno-pravne prepreke mogu se navesti sljedeće:

Nedovoljno ureĎena legislativa za MSP;

Legislativa u Republici Srpskoj i BiH u cjelini, u njenoj osnovi i sa aspekta primjene

predstavlja sloţeno podruĉje. Mada je do sada usvojen znatan broj zakona oni se slabo sprovode u

praksi na raznim nivoima, a naroĉito tamo gdje bi se trebali primjenjivati u korist privrednih

subjekata. S druge strane, primjena novih zakonskih propisa predstavlja snaţna troškovna opterećenja

za male privredne subjekte isto kao da se radi o velikim kompanijama.

NeizgraĎenost centralnog registra vlasnika računa u bankama;

Nedostatak centralnog registra negativno se odraţava na poslovne principe i procedure svih

preduzeća pa samim tim i na MSP, a koja svoje poslovanje zasnivaju na savremenoj strategiji

poslovanja.

Neefikasnost administracije u procesima registracije;

U proteklom periodu administrativno-pravne procedure osnivanja i registracije preduzeća

predstavljale su jednu od najteţih i uz to vrlo skupih barijera. One su bile daleko od prakse zemalja sa

efikasnim administrativno-pravnim sistemom, gdje se pridaje posebna paţnja brzom i jeftinom

registrovanju preduzeća. To je sasvim razumljivo s obzirom da svako kašnjenje i otezanje šteti drţavi

i preduzetnicima.

Prema izvještaju Doing Business 2008 Bosnia and Herzegovina, da bi se registrovalo

preduzeće u Bosni i Hercegovini potrebno je u prosjeku 54 dana, a troškovi su se kretali do 2.000

KM. U Republici Srpskoj situacija je nešto povoljnija. Registracija preduzeća u prosjeku traje oko 30

dana, a troškovi u prosjeku iznose oko 1.600 KM.

i to:

Konkretno, registrovanje preduzeća u Republici Srpskoj se odvija kroz sedam kljuĉnih koraka

Pripremne aktivnosti vezane za registraciju preduzeća,

Aktivnosti vezane za Osnovni sud,

Aktivnosti vezane za lokalne organe uprave,

Aktivnosti vezane za Republiĉki zavod za statistiku Republike Srpske (u daljem tekstu

RZS),

Aktivnosti vezane za organe uprave na entitetskom i BiH nivou,

56 Na ovakav zakljuĉak upućuju odredbe ĉlana 11. navedenog Zakona, prema kojem grad, odnosno opština preuzima sredstva,

prava i obaveze dosadašnjih samoupravnih interesnih zajednica u stambenoj oblasti, osnovanih na njihovom podruĉju, ukoliko to nije već

riješeno na drugi naĉin.

109

Aktivnosti vezane za komercijalne banke,

Aktivnosti vezane za fondove Republike Srpske.

Detaljan prikaz aktivnosti po gore navedenih 7 koraka je data u Prilogu 9.

Zakonska regulativa i naĉin osnivanja, oporezivanja i izvještavanja zanatsko preduzetniĉkih

radnji je nešto drugaĉija.

Suštinske razlike izmeĊu preduzeća i radnje su u naĉinu registracije; radnje se registruju u

Gradu, a preduzeće u sudu.

Prema pravnom obliku radnja je fiziĉko lice, a preduzeće je pravno lice. Preduzetnik-vlasnik

radnje za obaveze stvorene u poslovanju odgovara cjelokupnom vlastitom imovinom, a preduzetnik-

osnivaĉ preduzeća za obaveze odgovara imovinom koju je unio u preduzeće tj. osnivaĉkim ulogom.

Dobijanje dozvole za rad radnje traje do 7 dana, dok je kod preduzeća taj period do 30 dana.

Što se tiĉe dostavljanja finansijskih izvještaja i radnja i preduzeće su obavezna izraditi iste, s t

im da radnja saĉinjava skraćeni bilans.

Mali preduzetnik nema obavezu finansijskog izvještavanja, tj. on vodi samo knjigu prometa.

Razlike su evidentne i kod dobijanja kredita od komercijalnih banaka gdje radnje garantuju

svojom imovinom osnivaĉa da će vratiti kredit, a pravna lica samo imovinom pravnog lica, do visine

osnivaĉkog uloga.

Za dobijanje kredita kod IRB-a pored preduzeća mogu aplicirati i radnje što je veoma

znaĉajno (kreditna linija za preduzetnike i kreditna linija za poĉetne poslovne aktivnosti). Radnje nisu

obavezne dostavljati izvještaje Republiĉkom zavodu za statistiku i APIF-u.

Konkretno, osnivanje, uslovi i naĉini obavljanja djelatnosti zanatsko-preduzetniĉkih radnji

ureĊeno je Zakonom o zanatsko-preduzetniĉkoj djelatnosti.57 U smislu ovog zakona, preduzetnik je

fiziĉko lice koje u svoje ime i za svoj raĉun obavlja djelatnost radi sticanja dobiti.

Proces registracije poslovne djelatnosti se vrši kod nadleţnog organa Grada, koji vodi i

registar zanatsko preduzetniĉkih radnji.

Detaljan prikaz registracije zanatsko-preduzetniĉke djelatnosti te procesa oporezivanja koji se

na iste primjenjuje je dat u Prilogu 10 .

planu;

Siromaštvo mjera za podsticaj razvoja MSP i mjera za ohrabrivanje preduzetništva na širem

Stabilno makroekonomsko okruţenje uvijek omogućuje da preduzetnici prepoznaju i osjete

podrţavajuće institucionalne okvire u podsticanju svake vrste poslovnog preduzetništva, naroĉito

tamo gdje se manifestuje relativno bliska uzroĉno posljediĉna povezanost ekonomske politike,

obrazovanja, kulture itd. Ovi okviri mogu ohrabriti ili obeshrabriti preduzetnike koji ulaze u biznis ili

se već nalaze u njemu.

57 Zakon o zanatsko preduzetniĉkoj djelatnosti „Sluţbeni glasnik Republike Srpske“, broj 72/07 ‐ preĉišćeni tekst).

110

na ţalost, preduzetnici još uvijek ne prepoznaju takve manifestacije, ali unazad nekoliko

godina ima pomaka u nastojanju da tuĊe najbolje prakse u razvoju malog preduzetništva posluţe kao

primjer za odnos domaćih institucionalnih faktora prema MSP i preduzetništvu.

Nedovoljno izgraĎena institucionalna struktura važna za MSP;

Po ovom pitanju Republika Srpska se nalazi na pola puta do konaĉnog cilja. Na nivou

Republike Srpske, formirana je RARS te u okviru Ministarstva privrede, energetike i razvoja formiran

Resor za mala i srednja preduzeća i proizvodno zanatstvo, a na nivou Grada je formirane CIDEA koja

se, kao i institucije na nivou entiteta nalaze u fazi jaĉanja i treba da omogući razvoj mreţe ostalih

neophodnih institucija za MSP. TakoĊe, formiran je Garantni fond na nivou Grada, ali ne i na nivou

Republike Srpske. U završnoj fazi je otvaranje Tehnološkog biznis parka u Ramićima. Zemlje u

okruţenju imaju cijela ministrarstva posvećena preduzetništvu i maloj privredi, što nije sluĉaj u

Republici Srpskoj.

NeizgraĎen koncept otklanjanja ili minimiziranja faktora visokog poslovnog rizika za strane

ulagače;

Strani potencijalni ulagaĉi oklijevaju sa ulaganjem u biznis u Gradu jer imaju osjećaj

nesigurnosti za imovinu ili osjećaj za poslovne neuspjehe zbog pritisaka, nelojalne konkurencije, sive

ekonomije ili zbog neĉinjenja institucija vlasti u njihovu korist kada to zatreba. Iz tih ra zloga izostaje

finansiranje projekata kako po modelu venture kapitala, tako po modelu tzv. „angel“ investitora ili

drugih vidova investiranja.

Sporost sudskih izvršnih organa;

Sudski izvršni organi su nefikasni i spori u sektoru poslovnih procesa i sporova, tako da

izvršenja potraţivanja i zaštite prava kupaca u cjelini skoro i ne postoje.

10.4.3. Ekonomske prepreke

Ekonomski faktori su veoma znaĉajni za pojavu, rad i razvoj MSP, a istovremeno znaĉajni

uzroci nastajanja kriza u preduzećima. Na njih veoma brzo utiĉu nekvalitetni faktori poslovanja koji

dolaze iz okruţenja. Jedan od primjera takvih faktora je oteţan pristup dodatnom kapitalu za obrtna

sredstva, da bi sanirali poteškoće u poslovanju.

Glavni eksterni aspekti ekonomskih prepreka su:

Ograniĉene mogućnosti finansijskog trţišta;

Finansijsko trţište u Republici Srpskoj je nedovoljno razvijeno i neefikasno u ispunjavanju

funkcije finansiranja start-up biznisa i poslovnog funkcionisanja MSP.

Zbog toga su ona u većini sluĉajeva upućena na interne vidove finansiranja svog razvoja ili

prisiljena da prihvate skupe kratkoroĉne kredite. Nerazvijeno finansijsko trţište ogleda se i u

nepostojanju dugoroĉnih izvora kreditiranja.

Berza u Banjoj Luci je još uvijek finansijski i organizaciono slaba u smislu stvaranja

mogućnosti dodatnog mobiliziranja kapitala.

111

Nedovoljan efekat meĊunarodnih finansijskih institucija i programa kreditiranja malih i

srednjih preduzeća i preduzetništva kod komercijalnih banaka;

MeĊunarodne finansijske institucije igraju izuzetno vaţnu ulogu pokretaĉa i implementatora

ukupnog finansijskog mehanizma. Kada se radi o MSP, njihov doprinos je nedovoljan zbog izuzetno

visokih kamata i strogih procedura.

Posebne kreditne linije, koje je u proteklom periodu plasirala Svjetska banka, putem raznih

komercijalnih banaka i mikrokreditnih organizacija, u izvjesnoj mjeri su ojaĉale portfolio privatnih

preduzeća i ohrabrile preduzetniĉke poduhvate i samozapošljavanje, ali je rezultat neadekvatan

ciljevima upravo iz napomenutih oteţavajućih okolnosti.

Kreditni potencijal komercijalnih banaka je na relativno povoljnom nivou s obzirom na

veliĉinu finansijskog trţišta Republike Srpske, ali strategija njihovog odnosa prema MSP je

nezadovoljavajuća. One još uvijek potenciraju segment stanovništva i krajnje potrošnje na štetu

poslovne ekonomije u cjelini i posebno na štetu malih preduzeća i prije svega onih koje trebaju

inicijalni kapital za start-up fazu. Pored toga, konsalting banaka ka MSP je na niskom nivou i svodi se

na globalan odnos u kojem su promotivne aktivnosti banke u prvom planu.

Mikrokreditni sektor;

Mikrokreditne organizacije su uspostavljene za finansiranje start-up biznisa ili za

sufinansiranje već postojećih MSP.

MeĊutim, njihovo poslovanje prati niz nepovoljnih efekata za preduzetnike i MSP, a

najizraţeniji su:

problem skupog kapitala što je kontraproduktivno u odnosu na njihovu misiju (kamatna stopa

se kreće od 12 do 18% na godišnjem nivou, a provizija od 1 do 2%)

nepovoljna struktura kredita (u prosjeku kreditno su podrţavani: trgovaĉka djelatnost sa cca.

40%, usluge 28 %, poljoprivreda sa 10 %, proizvodnja sa 8 % i ostala zanimanja sa 14 %),

postojanja limita utvrĊenog postojećim Zakonom o mikrokreditnim organizacijama, prema

kojem odobreni iznos kredita jednom duţniku ne moţe preći 50.000 KM, a ako se radi o prvom

kreditu odobreni iznos ne moţe preći 5.000 KM i u tom sluĉaju rok otplate je do 18 mjeseci.

Fiskalna opterećenja;

Poreski sistem u Republici Srpskoj i BiH, još uvijek je fiskalnog karaktera i ima, kao

prioritetan cilj, prikupljanje sredstava za funkcionisanje drţavnog administrativnog aparata.

Nivo direktnih i indirektnih poreza je prevelik, poreska administracija je neefikasna i skupa,

prisutno je višestruko oporezivanje, tako da se moţe govoriti o, po biznis, zaista nepovoljnom

poreskom okruţenju. Poreski teret pod kojim posluju MSP je toliko velik, da preduzeća, ukoliko ţele

da budu konkurentna, dovodi u situaciju da moraju ili smanjiti troškove svojih proizvoda odnosno

usluga, ili im povećati cijenu. Oboje je u ovakvom poslovnom okruţenju gotovo nemoguće, pa se

visoki porezi, zajedno sa velikim troškovima osnivanja preduzeća, pojavljuju kao jedan od osnovnih

uzroka sive ekonomije, koja u BiH po procjenama Evropske komisije i Svjetske banke iznosi izmeĊu

36% i 40%.

112

Preduzeća koja posluju u neformalnom sektoru, smanjuju ukupnu poresku osnovicu i

istovremeno prebacuju poreski teret na ona preduzeća koja posluju u legalnim okvirima. Nelojalna

konkurencija, dakle, predstavlja veliku prepreku pokretanju domaće proizvodnje i povećanju

zaposlenosti.

MSP vide poreske obaveze kao troškove, pa ako ocijene da su troškovi preveliki, odnosno da

ne omogućavaju razuman iznos dobiti, nastoje da te troškove eliminišu tako što svoju djelatnost vrše u

neformalnom sektoru. Velika poreska opterećenja su kontraproduktivna i za drţavu, koja kreira

poresku politiku, ako izazivaju znaĉajnu eroziju poreske osnovice.

Smanjenje poreskih stopa uz povećanje efikasnosti poreske administracije i smanjenje

korupcije, moţe da dovede do povećanja ukupne poreske osnovice u nacionalnoj ekonomiji i na kraju

do povećanja poreskih prihoda.

Stabilan i jednostavan poreski sistem, od velike je vaţnosti i stranim investitorima, posebno u

okruţenju sa velikim politiĉkim i institucionalnim rizicima.

Trţišna usmjerenost MSP;

MSP u Gradu su u velikoj mjeri orjentisana na lokalno i bliţa regionalna trţišta. Prema

procjenama uraĊenim na nivou Republike Srpske njih oko 73% u Republici Srpskoj je orjentisano na

lokalna trţišta, a 27% na trţišta cijele BiH, i trţište ostatka bivših jugoslovenskih republika i drugih

zemalja iz bliţeg susjedstva.

Osnovni uzrok ovakve trţišne usmjerenosti je njihova niska konkurentnost koja nastaje iz više

razloga. Osnovni razlozi su menadţerske i marketinške sposobnosti vlasnika preduzeća za sektor

spoljnotrgovinskog poslovanja, kao i skroman obim kapitala koji je potreban za unapreĊivanje

procesa proizvodnje, kvaliteta proizvoda. Uz navedene probleme moramo ubrojati nedostatak podrške

izvozu od strane drţave i njenih institucija.

Nedostatak velikih preduzeća kao vaţnog oslonca MSP;

U Gradu je razgraĊena je i devastirana cjelokupna prijeratna privredna struktura, kako

tehnološki, tako ekonomski i kadrovski, osim izvjesnog broja javnih preduzeća.

Još uvijek nije izgraĊena nova, a pogotovo ne savremena privredna struktura. Velika

preduzeća kao nosioci razvoja su nestala, a na njihovim osnovama nije stvoren znaĉajan broj malih

preduzeća. To se manifestuje kao najveća barijera brţem izlasku iz krize i konsolidaciji ekonomije u

ĉemu MSP gube jedan od vaţnih oslonaca za razvoj.

Nezadovoljavajući nivo mjera direktne i indirektne podrške MSP;

Mjere direktne pomoći koje se obezbjeĊuju iz budţeta su skromne, a nema ni indirektne

pomoći koja se zasniva na povlasticama. Bez obzira na budţetsko siromaštvo u sluĉaju mjera trebalo

bi slijediti inostranu praksu.

Ovakve podrške idu direktno u korist MSP i ona ih alimentiraju na razne naĉine. Ne treba

naglašavati da se takve podrške vrlo brzo pozitivno odraze upravo na budţet drţave.

Grad ali i republika Srpska bi trebi razumjeti svrsishodnost ovakve podrške MSP i stvoriti

prostor za budţetsku i nebudţetsku podršku ovom sektoru.

113

Siva ekonomija;

Tokovi ¨sive ekonomije¨ su prisutni u cijeloj regiji, gdje dominiraju utaje poreza, izbjegavanje

carina, neadekvatna kontrola granica, neefikasna opšta kontrola, crno trţište rada i sliĉno, a što već

duţe vremena remeti pravila funkcionisanja realnih trţišnih odnosa i oteţava ekonomsku poziciju

onih koji se lojalno ponašaju na trţištu i koji poštuju zakonske propise i poslovne obiĉaje u praksi.

10.4.4. Društveno-političke i kadrovske prepreke

Oblast MSP u Gradu se susreće i sa brojnim preprekama društveno-politiĉkog i kadrovskog

karaktera. To se posebno ogleda u sljedećem:

Problemi MSP i njihov znaĉaj za ukupni razvoj privrede i društva nisu dignuta na najviši

društveni nivo. Za realizaciju toga cilja neophodno je u narednom periodu preciznije

utvrditi ulogu drţave, odnosno Vlade Republike Srpske i njenih struĉnih institucija u

privrednoj regulativi. U tom pravcu je potrebno RARS i mreţu lokalnih razvojnih

agencija kadrovski i finansijski ojaĉati.

Drţava nije uredila domaće trţište i zaštitu domaćih proizvoĊaĉa u skladu sa

meĊunarodnim pravilima i praksom evropskih zemalja, što posebno pogaĊa oblast MSP.

TakoĊe je nedostatna pravna regulativa i institucionalna borba protiv korupcije,

privrednog kriminala i antagonizma izmeĊu domaćih proizvoĊaĉa i domaćih lobija.

Sredstva za nauĉno-istraţivaĉke i inovacijske procese su nedovoljna što najbolje pokazuje

podatak da se za ove svrhe u uspješnim zemljama tranzicije (Ĉeška, Poljska, MaĊarska,

Estonija) izdvaja preko 10 puta više sredstava u odnosu na ostvareni bruto domaći

proizvod.

Nedostatak dovoljnog broja obrazovanih kadrova u oblasti MSP i iskusnog osoblja za

sektor malog preduzetništva po modelu i manirima koji danas egzistiraju u Evropskoj

uniji pa i nekim zamljama tranzicije. Procesi doobrazovanja za potrebe preduzetništva

koji su se odvijali u saradnji domaćih i meĊunarodnih institucija dali su sa aspekta

kvaliteta relativno dobre rezultate ali su, bar do sada, obuhvatili jako mali broj ljudi.

Nemotivisanost mladih ljudi za pokretanje vlastitog biznisa usljed neadekvatan obrazovni

proces za potrebe preduzetništva i neizgraĊena trţišna i marketinška orijentisanost ka

vlastitom biznisu.

Kao sublimat svih prethodnih prepreka, usmjerenost menadţera MSP na tradicionalne

proizvodnje koje se zasnivaju na veoma niskoj produktivnosti i niskom stepenu

tehnologije.

10.4.5. Barijere karakteristične za regionalni razvoj malih i srednjih

preduzeća i preduzetništva

Smisao regionalnog razvoja svodi se na ĉinjenicu da se rijetki resursi sa kojima raspolaţe

neka regija maksimalno iskoriste kroz preduzetniĉke inicijative i maksimalnu podršku drţave i njenih

razvojnih institucija.

Evropska iskustva u podrškama razvoju regija pokazala su da je to najefikasniji model razvoja

nerazvijenih regija i regija u zastoju, jer su tamo uspješno minimizirani problemi u funkcionisanju

postojećih poslovnih subjekata, pokretanju novih vidova proizvodnje, povećanju zaposlenosti i

smanjenju fluktuacije stanovništva.

114

Regionalna organizovanost u Republici Srpskoj postoji više u globalnom, a manje u

konkretnom i administrativnom smislu. Do sada su poslovni subjekti izvjesno povezivani na

regionalnom principu putem ĉlanstva u regionalnim privrednim i preduzetniĉkim komorama, kojih,

prema sadašnjem ureĊenju ima pet (Banja Luka, Doboj, Bijeljina, Istoĉno Sarajevo i Trebinje).

TakoĊe, postoje druge inicijative za formiranje regija, gdje se posebno moţe izdvojiti

regionalizacija prema Nacrtu prostornog plana Republike Srpske koji prepoznaje sljedeće regije:

Prijedor, Banja Luka, Doboj, Bijeljina, Istoĉno Sarajevo i Trebinje.

Iz navedenog pregleda stanja i uz druge aspekte razmatranja problematike regionalnog

razvoja moţe se konstatovati sljedeće:

Proces regionalizacije je još u toku i nisu moguće intenzivnije mjere za korištenje

komparativnih prednosti takvih regija,

Ne postoji strategija o uravnoteţenom razvoju pojedinih dijelova Republike Srpske zbog

ĉega neki njeni dijelovi i dalje siromaše, u njima se ne iskorišćavaju dati resursi, a

ekonomski potencijali se rasipaju i alociraju u razvijenije regije. Takva situacija ne nudi

prosperitet MSP, svuda tamo gdje za to postoje realni izgledi.

Postojeći programi razvoja se nedovoljno fokusiraju na ljude koji ţive u regiji i njihove

preduzetniĉke potencijale s aspekta razvijanja vaţnih vještina. Nephodno je razvijanje tih

vještina u cilju efikasnije eksploatacije resursa kojim raspolaţe njihovo okruţenje, kao

npr. poljoprivreda, šumarstvo, stoĉarstvo, turizam, ili specifiĉna industrija zanatstvo itd.

Tekući razvojni procesi u regijama se ne zasnivaju na principima udruţene ekonomije

kroz izgradnju regionalne infrastrukture za poslovnu podršku, osnivanje poslovnih

klastera u odreĊenim sektorima, podrţavanje poljoprivrede i razvoj ruralne ekonomije,

razvoj transportne infrastrukture na relaciji selo-grad i dr.

Nerazvijenost partnerstva izmeĊu nosilaca privatnog preduzetništva na lokalnom i

regionalnom nivou sa obrazovnim sektorom u cilju razvoja kontinuiranog uĉenja. Prema

PRSP-u trebalo bi uspostaviti edukaciju kroz tzv. regionalne obrazovne centre, po

principima evropske dobre prakse.

Na regionalnom nivou a posebno u pojedinim opštinama osjećaju se prepreke ĉiji je

uzrok neaktivnost opštinskih vlasti u privlaĉenju potencijalnih investitora na to podruĉje.

Nikakve ili loše kampanje za privlaĉenje investitora, ĉega smo sada svjedoci, odgaĊaju

mogućnosti zapošljavanja stanovnika i njihovog izlaska iz sfere siromaštva.

Kod većeg broja opština javlja se nedostatak pogodnih i od strane opštine pripremljenih

lokacija za sasvim nove ekonomske aktivnosti, tako da potencijalni investitori svoj kapital

ulaţu van opštine, odnosno tamo gdje im se nude gotova rješenja. Taj problem je naroĉito

bitan kada se radi o modelu razvoja inkubatora, za koje u osnovi postoje mogućnosti u

skoro svim opštinama u okviru regija, a u jaĉim opštinama postoji realna mogućnost za

više inkubatora.

Nisu uspostavljeni programi lokalnog seoskog razvoja. Posljedica toga je stihijski ili

nikakav razvoj sela. Dugoroĉne posljedice su gubljenje interesa za ţivot na selu,

nekorišćenje vaţnih resursa kojima selo raspolaţe, umanjivanje proizvodnje na selu,

napuštanje sela i sliĉno.

NeizgraĊena politika seoskog turizma. S takvom politikom sprijeĉila bi se dalja

destrukcija sela i doprinijelo oţivljavanju turistiĉkog preduzetništva i ekonomije seoskih

prostora.

115

10.4.6. Ostale prepreke prouzrokovane dejstvom objektivnih faktora iz

eksternog okruženja

Neke od ostalih prepreka razvoju MSP koje treba posebno istaketi su:

Nedostatak programa za razvoj kreativnog omladinskog preduzetništva;

Nedostatak takvog programa sprijeĉava eksploataciju kreativnih kapaciteta mladih i

rješavanja njihovih specifiĉnih problema. Ovdje se misli na mlade razliĉitih dobi, kao što su mladi u

osnovnom obrazovanju, srednješkolskom obrazovanju, mladi koji su na fakultetima ili su završili

fakultet, bilo iz ruralnih ili urbanih podruĉja.

Nedovoljna saradnja institucija za podršku razvoju MSP;

Vaţne institucije, kao što su agencije, privredne i preduzetniĉke komore, udruţenja

poslodavaca, profesionalne organizacije za konsalting, institucije obrazovanja, sindikati, mediji i

drugi, ako bi djelovali na bazi konsenzusa i putem dijaloga koji unapreĊuje, nasuprot konkuretskih

ponašanja i instinskom saradnjom, mogli bi snaţno doprinijeti dobrim rezultatima svake institucije

pojedinaĉno a višestruko bi doprinijeli ostvarenju strategije razvoja MSP.

Nedovoljna zastupljenost malih i srednjih preduzetnika u nadleţnim institucijama za

oblast MS

Preduzetnici nisu dovoljno direktno zastupljeni (delegirani ispred svojih udruţenja) u

drţavnim organima nadleţnim za pitanja privrede i razvoja, što se odraţava na kvalitet zakona koji se

u velikoj mjeri odnose na njih.

Podsticajni kulturni procesi koji upotpunjuju kompleks uslova vaţnih za preduzetniĉke

trendove nisu dovoljno razvijeni.

Neke od ostalih prepreka koje pored gore navedenih stoje na putu razvoju zanatsko-

preduzetniĉke djelatnosti su:

Promocija zanatstva je na niskom nivou jer nema organizovanih sajmova za zanatlije,

Zanatlije i preduzetnici nemaju svoja udruţenja koja bi zastupala njihove interese i

predlagala odreĊene aktivnosti za poboljšanje stanja u ovoj oblasti,

Nepostojanje kvalitetne zaštite domaće proizvodnje te nelojalna konkurencija,

Neadekvatno i neaţurno statistiĉko praćenje oblasti zanatsko-preduzetniĉke djelatnosti

koja se prati kroz baze podataka opštinskih odjeljenja za privredu, Poreske uprave RS i

Fonda PIO, a samo jedan broj preduzetnika predaje svoje finansijske izvještaje u APIF,

RZS ne prati ovu djelatnost kroz istraţivanja nego kroz ankete,

Opisno data djelatnost bez korištenja kvalitetne kvalifikacije

Odumiranje starih zanata zbog nezainteresovanosti mladih da iste nastavljaju, a koji imaju

perspektivu u oblasti turizma zbog velikog interesovanja turista za naše tradicionalne

proizvode.

10.4.7. Prepreke kao rezultat dejstva subjektivnih faktora u okviru MSP

Pod preprekama koje su rezultat dejstva subjektivnih faktora u okviru MSP podrazumijevamo

prepreke subjektivnog karaktera koje su nastale kao posljedica internih slabosti koje se ispoljavaju u

116

MSP, a veţu za preduzetnike koje posluju u ovoj oblasti. Njihovo uticaj nije zanemariv ali je ove

prepreke mnogo lakše otkloniti od onih prouzrokovanih objektivnim (eksternim) faktorima, jer zavise

od samih preduzetnika i njihove spremnosti i otvorenosti za prihvatanje pozitivnih promjena koje

imaju za cilj da unaprijede njihovo poslovanje.

Ove prepreke ĉine:

Ekonomske prepreke posmatrane sa internog aspekta,

Prepreke u oblasti komunikacije,

Nedostatak preduzetniĉke svijesti.

10.4.8. Ekonomske prepreke posmatrane sa internog aspekta

Najznaĉajniji interni aspekti ekonomskih prepreka su:

Nedostatak vlastitog kapitala i lako dostupnih kreditnih linija za pokretanje start-up

Dešava se da se u malom preduzetništvu naĊu i oni koji ne raspolaţu sa vlastitom

ušteĊevinom, ne posjeduju nekretnine ili druga sredstava koja bi preduzetnici ukljuĉili u biznis i ne

dobijaju podršku od ĉlanova porodice. Oni zapoĉinju biznise sa neadekvatnom sumom kapitala i

ukoliko ne dobiju povoljne kredite ili beneficije od institucija za razvoj preduzetništva, brzo

propadaju, što ide na štetu kako partnera, tako drţave i drugih.

Interne finansijske slabosti start-up, postaju limitirajući faktori za dobijanje kredita kod

komercijalnih banaka zbog upitne kreditne sposobnosti i kolaterala.

Propusti u izboru lokacije

Dobra lokacija moţe biti samo ona koja odgovara tipu biznisa koji se pokreće i finansijskim

mogućnostima tog biznisa. Zbog toga promašaji u izboru lokacije mogu izazvati nenadoknadive

gubitke. Na ţalost, grešaka je mnogo za koje nisu krivi samo investitori, već i administrativne sluţbe

u lokalnim zajednicama koja nema dobre i perspektivne planove za preduzetniĉke i poslovne zone za

MSP. TakoĊe, jako mali broj MSP koristi prostor u vlastitoj kući, već koriste novoizgraĊene prostore

ili iznajmljene prostore za koje se ili vraća skup kredit ili plaća visoka zakupnina.

10.4.9. Prepreke u oblasti komunikacije

Poslovna komunikacija danas sve više dobija na znaĉaju jer se ona, izmeĊu ostalog, nalazi u

funkciji unapreĊenja poslovanja preduzeća.

U oblasti MSP prepreke u oblasti komunikacije su:

Lateralna komunikacija (komunikacija meĊu preduzetnicima) je još uvijek na niskom

nivou;

Preduzetnici MSP još uvijek nedovoljno meĊusobno razmjenjuju informacije koje bi bile od

njihovog zajedniĉkog interesa. Jedan od vidova koji omogućava kvalitetnu preduzetniĉku

komunikaciju je formiranje preduzetniĉkih udruţenja u kojima bi vlasnici MSP ne samo razmjenjivali

informacije vezane za problematiku svog poslovanja nego bi zajedniĉki mnogo lakše mogli uticati na

preduzetniĉku i poslovnu klimu.

117

Nedostatak organizovanog medijskog nastupa preduzetnika MSP;

Posljedica ili nepostojanja preduzetniĉkih udruţenja ili njihovog postojanja ali bez još uvijek

znaĉajne organizacije i snage djelovanja, je izostajanje organizovanog medijskog nastupa (televizija,

dnevna štampa i sliĉno) preduzetnika MSP, a sa ciljem ne samo promocije MSP ĉiji su vlasnici

ĉlanovi preduzetniĉkih udruţenja nego uticanja na javnost u funkciji stvaranja bolje preduzetniĉke i

poslovne klime.

10.4.10. Nedostatak preduzetničke svijesti

Kljuĉne barijere koje proizilaze iz nedostatka preduzetniĉke svijesti su:

Nedovoljno razvijena svijest o znaĉaju struĉno-tehniĉkog i drugog usavršavanja;

Preduzetnici malih preduzeća imaju specifiĉan odnos prema seminarima o poboljšanju

poslovanja. Oni su ĉesto skeptiĉni kada im se govori da na seminarima imaju šta da nauĉe iz struke i

menadţmenta preduzeća. Na seminare gledaju više sa aspekta troškova nego sa aspekta dobre

investicije u biznis. Na seminarima se njihov glavni interes svodi na eksterne uslove privreĊivanja,

odnosno nepodsticajnost poslovnog okruţenja, bez namjere da se prepoznaju i unutrašnji nedostaci

kao što je svijest o menadţerskom, organizacionom, struĉno-tehniĉkom i drugom usavršavanju

zaposlenih u preduzeću.

Nedovoljno poznavanje finansijskog menadţmenta i marketinga u biznisu;

Poĉetnici u biznisu najĉešće ulaze u procese poslovanja i na trţište sa visokim obavezama,

niskim nivoom gotovine i pogrešnim finansiranjem aktive. Posljedice se brzo usloţnjavaju naroĉito

ukoliko se ne mogu osloniti na dobar marketing i trţišni potencijal kako bi uz pomoć visoke stope

rasta prodaje savladali probleme.

Uz to veliki broj menadţera malih firmi ne uvaţavaju poslovanje po modelu cash-flow-a i u

poslovne obaveze ulaze sa niskim nivoom gotovine što ih vodi ka gubitku i oteţanim uslovima

dobijanja kredita kod banaka, što je u strogim okolnostima finansijskog trţišta realno oĉekivati.

Nedovoljno poznavanje marketinga od strane većeg broja vlasnika MSP i onih koji tek

namjeravaju ući u vlastiti biznis moţe se smatrati ozbiljnom internom preprekom za uspjeh na trţištu i

poslovni uspjeh u cjelini. Posljedice toga su rast zaliha, zaostajanje u plaćanju dobavljaĉa i naplata

kod kupaca, loše formiranje cijena, loša kontrola troškova itd. Marketinške sposobnosti su posebno

izraţene u izvozu i meĊunarodnom poslovanju.

Nedovoljna sposobnost evaluacije poslovne ideje;

Potencijalni preduzetnici ĉesto ulaze u biznise koje dovoljno ne poznaju ili za koje se

ispostavi da za njih nemaju dovoljno šansi na trţištu. Rijetko se dešava da originalnu ideju prati

originalni programski pristup što je razlog da u praksi imamo pojavu registracija preduzeća preteţno

iz tradicionalnih usluţnih i trgovaĉkih djelatnosti, a premalo iz podruĉja proizvodnje za kojom ima

mjesta na domaćem i na globalnom trţištu.

Nedostatak volje ili potrebe kod potencijalnog vlasnika preduzeća da svoj biznis zasnivaju na

dobroj originalnoj ili inovativnoj ideji doprinosi i izostanak pomoći od onih institucija ĉiji je zadatak

podsticanje preduzetniĉkih procesa, edukacija preduzetnika prije ulaska u biznis, te osposobljavanje

za razvoj kvalitetnih poslovnih programa.

118

Zanemarivanje biznis planiranja;

Mnogi poĉetnici u biznisu zanemaruju poslovno planiranje pa ĉak ga i izbjegavaju. Jedino su

izuzetak oni kojima biznis plan traţi banka ili neka druga finansijska institucija i oni koji su prošli

kurseve za pokretanje vlastitog biznisa ili su taj problem uspješno savladali tokom studija. Istraţivanja

su pokazala da je zanemarivanje biznis plana jedan od vaţnih uzroka propadanja malih firmi.

Nezadovoljavajući nivo društvene uloge i odgovornosti MSP, te odgovornosti drţave i

društva za MSP

Danas je u svijetu globalnih ekonomskih kretanja društvena uloga i odgovornost MSP u

rapidnom porastu. U našim okolnostima je to pitanje još uvijek zanemareno. Skromna svijest kako

preduzetnika o zajednici, tako drţave i društva za preduzetništvo negativno utiĉu na razvoj strateških

mjera vaţnih za ovu oblast poslovanja.

Ograniĉen pristup i primjena inovacija i novih tehnologija za MSP;

Jedna od većih prepreka za MSP, jeste nedovoljan vlastiti investicioni potencijal za ulaganja

u nove tehnologije, inovacije, nauĉno-istraţivaĉki rad itd.

Samo mali broj MSP ima mogućnost da razvija nove proizvode, unapreĊuje kvalitet i druge

performanse proizvoda i usluga.

S druge strane, nerazvijeni su nauĉno-istraţivaĉki i struĉno-tehniĉki potencijali kao u

Republici Srpskoj tako i u Gradu, a koji bi ponudili inovacije i savremene tehnologije za MSP (nema

centara za transfer tehnologija, tehniĉko-inovacionih centara, tehnoloških parkova i druge tehniĉki

podsticajne infrastrukture).

119

11. Case Stady

11.1. Banjaluka kao privredni subjekat

11.1.1. Studija slučaja "Banjaluka kao privredni subjekt"

Stvaranje uslova za razvoj malog i srednjeg preduzetništva zahtijeva niz aktivnosti na više

podruĉja i to razvoj preduzetniĉke infrastrukure, smanjenje administrativnih barijera, povoljno

finansiranje preduzetnika i njihova edukacija.

Razvoj preduzetništva doprinosi povećanju zaposlenosti stanovništva, rastu domaće

proizvodnje i izvoza, što u krajnjoj mjeri ima pozitivne implikacije na punjenje gradskog budţeta i

sveobuhvatan ekonomski i socijalni razvoj na podruĉju Banjaluke.

Na osnovu analize razvojnih problema tipskog preduzeća predloţene su odreĊene aktivnosti i

mjere ĉije sprovoĊenje bi trebalo dovesti do povećanja broja malih i srednjih preduzeća na podruĉju

Banjaluke.

11.1.1.1. Metodologija analize studije sluĉaja

Studija sluĉaja predstavlja opis onoga što se desilo u stvarnoj situaciji u toku odreĊenog

vremenskog perioda i prikazuje situacije (izazove, šanse, probleme) sa kojima se menadţeri suoĉavaju

i u kojima moraju donositi odluke koje se, ĉesto, tiĉu promjene strategije.

Studija sluĉaja, u suštini, jeste:

Opis stvarne situacije u kojoj postoji odreĊen problem i potrebno je donijeti odluku

Napisana je iz perspektive osobe ili institucije koja treba da donese odluku

Djelić stvarnosti prenesen u prostor za istraţivanje i donošenje odluka

Metod za praktiĉno istraţivanje.

U izradi studije korišteno je više pristupa i to:

Analiza postojećih strategija, studija i ostale dokumentacije koja tretira problematiku

razvoja Grada;

Analiza dokumentacije koja tretira problematiku pokretanja malih i srednjih preduzeća;

Prikupljanje podataka putem intervjua (Odjeljenje za finansije i preduzeće Ciambella

export-import);

Prikupljanje podataka putem interneta.

Ovako odabrane metode višestrukog prikupljanja podataka omogućile su meĊusobnu

povezanost rezultata dobijenih analizom prikupljenih podataka i preporuka i mjera koje su definisale

puteve povećanja budţetskih prihoda po osnovu privredne aktivnosti malih i srednjih preduzeća.

11.1.1.2. Osnovne informacije o Gradu i gradskoj upravi

Grad Banjaluka ima površinu od 1239 km² i prostire se u sjeverozapadnom dijelu BiH i

Republike Srpske. Opština (grad) graniĉi sa slijedećim opštinama: Gradiška, Laktaši, Prijedor, Oštra

Luka, Ribnik, Mrkonjić Grad, Kneţevo i Ĉelinac.

Preko teritorije Banjaluke prelaze znaĉajne saobraćajnice i to:

120

Magistralni put Banja Luka – Prijedor – Novi Grad i ţeljezniĉka pruga Banja Luka –

Prijedor – Novi Grad prema prijedorskoj regiji i Hrvatskoj,

Magistralni put Banjaluka – Jajce prema centralnoj Bosni,

Regionalni put Banja Luka – Sanski Most i Banjaluka – Kljuĉ prema zapadnoj Bosni i

Regionalni put Banjaluka – Travnik prema istoĉnoj Bosni.

Što se tiĉe avio saobraćaja, podruĉje Banjaluke je upućeno na aerodrom u Mahovljanima u

opštini Laktaši.

Banjaluka ima povoljan geosaobraćajni poloţaj, s obzirom da se nalazi na pravcu osnovnih

koridora zapadna Evropa-Mediteran-Bliski istok. Ovakav poloţaj daje mu razvojne šanse kroz

povezivanje BiH i juţne Evrope sa zapadnom Evropom.

Grad Banjaluka je entitetski i mezoregionalni centar Republike Srpske. Prema Prostornom

planu Republike Srpske u mezoregiji Banja Luka se nalaze pored grada (opštine) Banja Luka i opštine

Gradiška, Jezero, Kneţevo, Kotor Varoš, Laktaši, Mrkonjić Grad, Petrovac, Prnjavor, Ribnik, Srbac,

Istoĉni Drvar, Kupres, Ĉelinac i Šipovo.

Na podruĉju grada Banjaluka ţivi oko 230.000 stanovnika i po broju stanovnika predstavlja

najveću opštinu u Republici Srpskoj.

Jedan od osnovnih pokazatelja ekonomske razvijenosti odreĊenog podruĉja jeste radno

angaţovanje stanovništva.

Tabela 41 Osnovni pokazatelji tržišta rada na području grada Banjaluke u 2009. god.

Broj Stopa58

Banjaluka Republika

Srpska59

Banjaluka Republika Srpska

Radno aktivno stanovništvo

76.158

392.279

46,8

37,3

Zaposleni 59.652 259.205 36,7 24,6 Nezaposleni 16.506 133.074 21,7 33,9

Prethodna tabela pokazuje da su pokazatelji trţišta rada na podruĉju Banjaluke veći u odnosu

na njihove prosjeĉne vrijednosti na nivou Republike Srpske. MeĊutim, svi ovi indikatori su izuzetno

nepovoljni u poreĊenju sa zemljama Evropske Unije i okruţenja.

Stopa aktivnosti stanovništva od 46,8% (BL) i 37,3% (RS) je niska u poreĊenju sa zemljama u

tranziciji, gdje se kreće izmeĊu 50 i 70%, a u EU oko 70%. Naroĉito izraţen jaz je u stopi

nezaposlenosti koja u EU iznosi 9,5%, dok je u Banjaluci 21,7% i RS 33,9%, što je višestruko veće.

58 Stopa aktivnosti: zbir zaposlenih i nezaposlenih (radna snaga)/radno sposobno stanovništvo (15-64)

Stopa zaposlenosti: zaposleni/radno sposobno stanovništvo (15-64)

Stopa nezaposlenosti: nezaposleni/radna snaga

59 Podaci za Republiku Srpsku su iz 2008.god.

121

MeĊutim, stvarni pokazatelji se najvjerovatnije razlikuju od registrovanih60

, ĉemu u prilog govore i

sljedeći podaci na primjeru Banjaluke.

Poredeći podatke o zvaniĉnom broju radno aktivnog stanovništva koji iznosi 76.158 lica sa

procijenjenim brojem (oko 43% ukupnog stanovništva) koji pribliţno iznosi 98 hiljada stanovnika

javlja se razlika oko 21,5 hiljada stanovnika. Najveći broj ovih lica je zaposlen na individualnim

poljoprivrednim gazdinstvima, koji nisu nigdje registrovani, zatim u inostranstvu i u neformalnom

sektoru privrede (siva ekonomija). Iz ovoga proizilazi da je zaposlenost na podruĉju Banjaluke daleko

veća od registrovane.

Na podruĉju Banjaluke u 2008. god. je evidentirano 4.188 malih i srednjih preduzeća,

odnosno skoro 19 preduzeća na 1000 stanovnika, prosjek za Republiku Srpsku iznosi oko 9

preduzeća, dok u zemljama Evropske Unije prosjek iznosi preko 50 preduzeća na 1000 stanovnika.

Gledano u apsolutnim vrijednostima, Banjaluci nedostaje još oko 7300 preduzeća da bi stiglo

evropski nivo.

Osnovna karakteristika privredne strukture grada Banjaluke jeste njena radikalna promjena u

odnosu na predratni period, koja se ogleda u velikom smanjenju uĉešća proizvodnih djelatnosti u

ostvarenoj zaposlenosti i prihodima. U periodu tranzicije došlo je do prestanka rada industrijskih

kapaciteta koji su nosioci tehniĉko-tehnološkog progresa i razvoja, kao što su elektronska industrija,

mašinogradnja, hemijska industrija. S druge strane došlo je do znaĉajnog povećanja udjela usluţnih

djelatnosti, naroĉito trgovine, i društvenih djelatnosti (drţavna uprava, zdravstvo, obrazovanje, nauka,

kultura), prije svega zbog ĉinjenice da je Banjaluka politiĉki, obrazovni i finansijski centar Republike

Srpske.

MeĊutim, i pored brojnih problema u ekonomskom razvoju Banjaluka raspolaţe sa znaĉajnim

razvojnim resursima i to61

:

Ljudskim, finansijskim, infrastrukturnim, privrednim i drugim. Osim toga, po osnovnim

ekonomskim pokazateljima Banja Luka predstavlja najrazvijeniji dio Republike Srpske,

sa realnim pretpostavkama da u dogledno vrijeme postane moderan evropski grad.

Obrazovna i starosna struktura nezaposlenih i osnovna demografska obiljeţja, uz

privlaĉnost Banje Luke za ţivot i rad kao entitetskog i regionalnog centra, daju dobru

osnovu za planiranje razvoja ljudskih resursa, kao najvaţnije osnove svakog drugog

razvoja.

Prirodni resursi (zemljište, minerali, vode, šumski fond) mogu igrati znaĉajnu ulogu u

strukturiranju privrednih aktivnosti i prostornom razvoju Grada. Naroĉito vaţni prirodni

resursi su zemljište i voda.

Poljoprivredno zemljište zauzima više od polovine ukupne površine Grada, ali sa niskim

uĉešćem površina za intenzivnu poljoprivrednu proizvodnju. Najkvalitetnije

poljoprivredne površine su u dolinama rijeka i veoma su ugroţene razvojem naselja i

privredne, posebno saobraćajne infrastrukture.

60 Registrovane podatke o stanovništvu treba uzimati sa rezervom, jer su to uglavnom

procjene zbog ne postojanja popisa stanovništva već 16 god. (npr. broj zaposlenih na nivou opštine je u stvari broj radnih mjesta, a ne pravi

podatak o zaposlenosti, jer se on jedino moţe dobiti popisom)

61 Strategija razvoja Grada Banjaluka u periodu 2007-2015.g.

122

Posebno je interesantan hidropotencijal rijeke Vrbas, kao znaĉajan elektro-energetski

resurs na podruĉju Krajine. Neiskorišćeni hidropotencijal rijeke Vrbas je oko 125 MW ili

oko 840 GWh elektriĉne energije, od ĉega je 85 MW ili oko 400 GWh na podruĉju

opštine Banja Luka.

Osim što bi ponudile 400 GWh elektriĉne energije, ove elektrane bi imale veliki znaĉaj za

regulaciju vodotoka rijeke Vrbas, a poseban znaĉaj bi imali i drugi ekonomski efekti od

korišćenja akumulacija (ribnjaci, turizam i drugo).

U ekonomskoj eksploataciji su samo neke mineralne sirovine i nalazišta, a prije svega:

kvarcni pijesak (Potkozarje), kreĉnjak i graĊevinski kamen (Ljubaĉevo, Planina i

Vrbanja) i ciglarska glina (Tunjice). TakoĊe, u eksploataciji su termomineralne vode u

Srpskim Toplicama, ali daleko ispod utvrĊenih i potencijalnih rezervi. Nalazišta ostalih

minerala nisu ispitana do nivoa eksploatacije, s tim što je neke teško i eksploatisati zbog

izgraĊenih objekata, saobraćajnica i sliĉno.

Analiza budţeta pokazuje da je Administrativna sluţba Grada finansijski sposobna ne

samo za kvalitetno finansiranje budţetskih potrošaĉa, već i za dugoroĉno uĉešće u

sufinansiranju razliĉitih projekata, kako po osnovu kreditnog zaduţenja, tako i po osnovu

emisije hartija od vrijednosti.

Turistiĉki potencijal Grada sa okruţenjem predstavlja znaĉajan razvojni resurs koji nije

niti pribliţno iskorišten. Geografski poloţaj, saobraćajna infrastruktura, rijeke,

termomineralni izvori, arhitektura, biodiverzitet i dr. daju realne šanse za bogatu

turistiĉku ponudu na regionalnom nivou.

Zanatsko-preduzetniĉka djelatnost ima dugu tradiciju na podruĉju Grada, sa dosta

prostora za jaĉanje ovog sektora, a naroĉito proizvodnih kapaciteta. Posljednjih godina

ova djelatnost povećava svoje uĉešće u ukupnoj privrednoj strukturi Grada, a dinamiĉan

razvoj proizvodnog i usluţnog zanatstva je u funkciji zadovoljenja brojnih potreba

privrede i stanovništva.

Kultura i sport predstavljaju razvojne resurse sa više aspekata, i to: rast interesovanja

graĊana za kulturnim i sportskim manifestacijama najvišeg ranga, tradicija i do sada

postignuti rezultati u ovim oblastima, obogaćivanje turistiĉke ponude Grada, šansa za

postizanje vrhunskih rezultata (naroĉito mlaĊe populacije) te mogućnost da od potrošaĉa

budţetskih sredstava postanu izvor zarade.

Zdravstvo je bitan resurs Grada koji moţe obezbijediti izuzetne rezultate u njegovo m

ekonomskom i socijalnom razvoju na više naĉina: pruţanjem zdravstvenih usluga na

profitabilnoj osnovi, poboljšanjem zdravlja stanovništva u Gradu, zdravstvenim i

kongresnim turizmom i sl. Pored toga, zdravstvo ima nezamjenljivu ulogu u odrţivom

razvoju Grada.

11.1.1.3. Administrativna sluţba Grada

Poslovi u Administrativnoj sluţbi Grada organizuju se u okviru odjeljenja, sluţbi i odsjeka,

koji ĉine jedinstven proces rada u Administrativnoj sluţbi.

Administrativna sluţba ima devet odjeljenja, dvije sluţbe i sedam samostalnih odsjeka, koji

su smješteni na nekoliko lokacija. Administrativna sluţba Grada izvršava, i obezbjeĊuje izvršavanje

odluka i drugih propisa i akata, koje donosi Skupština grada i gradonaĉelnik.

Pod nadleţnošću Grada Banja Luka nalaze se tri lokalne institucije, isto toliko javnih

preduzeća i sedam javnih ustanova.

123

Lokalne institucije su Centar za razvoj i unapreĊenje sela, Gradska razvojna agencija i

Turistiĉka organizacija grada Banje Luke.

Grad Banja Luka je osnivaĉ dva javna preduzeća (ODKJP „Gradsko groblje" i JP „Akvana"),

a saosnivaĉ jednog (JP „Dep-ot").

Skupština grada usvaja izvještaje o radu i daje saglasnost na cjenovnike „Vodovoda" - Banja

Luka i „Toplana" - Banja Luka, koji su akcionarska društva u vlasništvu Vlade Republike Srpske.

Od javnih ustanova, Grad Banja Luka je osnivaĉ sljedećih javnih ustanova: JKU „Banski dvor

- kulturni centar", JZU Dom zdravlja, JU Centar za socijalni rad, JU Centar za predškolsko vaspitanje

i obrazovanje, JU Sportski centar „Borik", JU Radniĉki univerzitet i JNU Institut za istoriju.

11.1.1.4. Finansiranje gradske uprave

Prihodi i rashodi Grada Banjaluka utvrĊuju se godišnjim budţetom. Prihodi se dijele na:

Prihode iz poreza i to: dio poreza na dohodak graĊana, porez na imovinu, dio poreza na

dodatu vrijednost i porez na dobitke od igara na sreću i

Prihode iz vlastitih izvora.

Dodatni izvori obezbjeĊenja finansijskih sredstava izdvajaju se kapitalni dobici, kapitalne

pomoći, primljene otplate datih zajmova i zaduţivanje.

Banjaluka u znaĉajnoj mjeri doprinosi ostvarivanju ukupnih prihoda Republike Srpske i to

zbog visoke koncentracije stanovništva i privrednih subjekata. U 2008. god. prihodi na nivou Grada

su ĉinili 10% ukupnih budţetskih prihoda Republike Srpske.

Tabela 42 Struktura prihoda Grada Banjaluka u 2007, 2008. i 2009.god.

Vrsta prihoda Izvršenje 2007. (u %)

Izvršenje 2008. (u %)

Izvršenje 2009. (u %)

Poreski prihodi 66,3 54,3 52,0 Izvorni prihodi 31,8 31,1 33,8 Finansiranje 1,9 14,6 14,2 Ukupno 100 100 100

U strukturi prihoda najznaĉajniji izvor predstavljaju poreski prihodi, a meĊu njima su svakako

najveći prihodi od indirektnih poreza koji uĉestvuju sa oko 50% u ukupnim prihodima Grada. Prisutna

je tendencija s jedne strane, smanjenja uĉešća poreskih, a s druge strane povećanj a zaduţenih

sredstava u ukupnim budţetskim sredstvima Grada.

Svi prihodi koji su prikupljeni ili primljeni od opštine na osnovu zakonskog ovlašćenja iz

slijedećih izvora su u stvari prihodi iz opštinskih sopstvenih izvora, a to su:

opštinski porezi, takse, naknade za usluge, ostala plaćanja za javne usluge koje pruţa

opština i regulatorne naknade i kazne odobrene ovim zakonom;

prihodi od davanja u zakup nepokretne imovine koja je smještena u opštini i koja se

nalazi pod upravom ili je u vlasništvu opštine; prihodi od prodaje opštinske aktive

(imovine);

prihodi od preduzeća koja su u potpunosti ili djelimiĉno u vlasništvu opštine;

124

prihodi prikupljeni od strane bilo koje opštinske agencije, odjeljenja ili organizacije kao

rezultat isporuke bilo kakve robe ili pruţanja bilo kakvih usluga;

kamate na opštinske uloge, ako postoje;

grantovi i/ili donacije od stranih vlada ili od stranih organizacija, ukljuĉujući vladine i

nevladine organizacije i meĊunarodne organizacije, i

svaku drugu kategoriju prihoda koja je odreĊena kao opštinski prihod iz sopstvenih

izvora.

Znaĉaj izvornih prihoda proistiĉe iz sljedećeg:

Izvorni prihodi su predvidivi – za razliku od ostalih prihoda koji su promjenljivi iz godine

u godinu kao rezultat fiskalnih politika i prioriteta vlade, izvorni prihodi su relativno

stabilni i mogu se planirati kao dio lokalnog budţeta za slijedeću godinu. Oni su

fleksibilni – mogu se koristiti za raznovrsne rashode kao što su zarade i dnevnice, roba i

usluge, javne usluge, dotacije i transferi, kapitalne investicije itd.

Oni su pod lokalnom kontrolom – odluke, stope i postupci prikupljanja utvrĊuju se

lokalno i

Oni su veliki – izvorni prihodi predstavljaju znaĉajan iznos svih opštinskih prihoda, u

rasponu od oko 15-20 procenata.

U izvornim prihodima najveće uĉešće ostvaruju sljedeće vrste prihoda:

Naknada za ureĊenje graĊevinskog zemljišta (30%),

Prihodi od zemljišne rente (20%),

Komunalne takse na firmu (6%),

Naknada za korištenje graĊevinskog zemljišta (3%),

Prihodi od davanja u zakup objekata opština i gradova (2,5%) itd.

Izvorni prihodi u gradskom budţetu predstavljaju znaĉajnu stavku, što se ogleda u njenom

velikom uĉešću u ukupnim prihodima (preko 30%).

Posmatrano u apsolutnim vrijednostima, prihodi Grada su se povećavali sve do 2009. godine

u kojoj se biljeţi smanjenje budţetskih prihoda za skoro 25% u odnosu na 2008.god. Ovakvo stanje je

svakako posljedica svjetske ekonomske krize koja se reflektovala na cijelu Republiku Srpsku i BiH.

Od planirane budţetske potrošnje u 2009. god. oko 62% se odnosilo na tekuću potrošnju.

Iako su budţetski prihodi Grada Banjaluka najveći od svih opština na nivou Republike

Srpske, poredeći sa nekim gradovima u okruţenju, oni su znatno manji, ĉemu u prilog govore i

slijedeći podaci. Iznos budţetskih sredstava po stanovniku Grada je u odnosu na Kanton Sarajevo

manji za skoro 2,5 puta, a u odnosu na Grad Zagreb za ĉak 4 puta.

Zakonska legislativa finansiranja lokalne samouprave

Prikupljanje finansijskih sredstava na nivou Grada je definisano zakonima na nivou Bosne i

Hercegovine, Republike Srpske i gradskim odlukama.

MeĊu najznaĉajnijim zakonima se izdvajaju: Zakon o budţetskom sistemu Republike Srpske,

Zakon o porezu na dodatu vrijednost, Zakon o lokalnoj samoupravi, Zakon o graĊevinskom zemljištu,

Zakon o poljoprivrednom zemljištu, Zakon o šumama, Zakon o vodoprivredi, Zakon o rudarstvu itd.

125

Od gradskih odluka najvaţnije su: Odluka o gradskim administrativnim taksama, Odluka o

komunalnim taksama, Odluka o graĊevinskom zemljištu i Odluka o poĉetnoj cijeni zakupnine za

poslovne zgrade, poslovne prostorije i garaţe.

Prema Zakonu o budţetskom sistemu Republike Srpske prihodi koji se dijele izmeĊu budţeta

Republike, budţeta opština i gradova su:

1. Prihodi od indirektnih poreza se dijele na slijedeći naĉin:

budţet RS 72,5%,

budţeti opština i gradova 24,0%,

budţet JP Putevi Republike Srpske 3,5%.

2. Porez na dohodak graĊana:

porez na prihode od samostalne djelatnosti i

porez na liĉna primanja, koji se dijele izmeĊu budţeta Republike i budţeta opština u

srazmjeri 75:25.

3. Naknada za promjenu namjene poljoprivrednog zemljišta koja se dijeli izmeĊu budţeta Republike

i budţeta opština u srazmjeri 30:70.

4. Naknada za korištenje mineralnih sirovina koja se dijeli izmeĊu budţeta Republike i budţeta

opština u srazmjeri 30:70.

5. Oduzeta imovinska korist i sredstva dobijena od prodaje oduzetih predmeta iz nadleţnosti

Republiĉke trţišne inspekcije koja se dijeli izmeĊu budţeta Republike i budţeta opština u

srazmjeri 70:30.

Pojedinaĉno uĉešće opština i gradova u raspodjeli prihoda od indirektnih poreza vrši se na

osnovu formule, a u skladu sa slijedećim kriterijumima:

75% na osnovu broja stanovnika opštine i grada,

15% na osnovu površine opštine i grada,

10% na osnovu broja uĉenika u srednjim školama.

U strukturi budţetskih izvornih prihoda najznaĉajnije uĉešće je naknade za ureĊenje

graĊevinskog zemljišta i prihoda od zemljišne rente, a one su regulisane Odlukom o graĊevinskom

zemljištu (Sluţbeni glasnik Grada Banjaluka, br. 12/07) koju donosi Skupština Grada.

Naknada za ureĊenje graĊevinskog zemljišta se sastoji od troškova pripremanja graĊevinskog

zemljišta u iznosu od 30% od troškova ureĊenja zemljišta i troškova opremanja graĊevinskog

zemljišta u iznosu od 70% prosjeĉnih troškova ureĊenja graĊevinskog zemljišta.

11.1.1.5. Definisanje tipskog preduzeća

Tipsko preduzeće se bavi proizvodnjom elektro i metalnih proizvoda široke potrošnje i

zapošljava oko 40 radnika. Osnovni proizvodni program ĉine proizvodi za izvoĊenje

elektroinstalaterskih radova i graĊevinske stolarije i kontinuirano rade na proširenju proizvodnog

programa i na uvoĊenju savremene opreme. Godišnji prihod preduzeća iznosi oko 1.500.000 KM i

ostvaruje pozitivan finansijski rezultat.

126

Da bi što bolje zadovoljili zahtjeve svojih klijenata, pored proširenja proizvodnog programa,

preduzeće ulazi u proširenje kapaciteta i to izgradnjom proizvodno-skladišnog objekta.

Proizvodno-skladišni objekat se nalazi u naselju Vujinovići uz magistralni put Gradiška-

Banjaluka, a u neposrednoj blizini tzv. Prijedorske petlje. Objekat je spratnosti P+1 korisne površine

1.300 m², od ĉega je 1.000 m² površina namijenjena proizvodnji, a 300 m² površina kancelarijskog

prostora.

Zemljište na kojem se nalazi objekat je kupljeno i objedinjeno u jednu parcelu površine oko

2.500 m². Preduzeće je vlastitim sredstvima izvršilo infrastrukturno opremanje zemljišta, a koje je

podrazumjevalo izgradnju pristupnog puta i privremenog prilaza sa magistralnog puta, postavljanje

trafostanice, zatim postavljanje separatora za preĉišćavanje otpadnih voda i izgradnju bunara za

dobijanje tehniĉke vode.

U sljedećoj tabeli je dat saţet opis tipskog preduzeća.

Tabela 43 Opis tipskog preduzeća

Oblast/sektor Metalska industrija Pravni oblik organizovanja d.o.o.

Opis djelatnosti Proizvodnja graĊevinske stolarije i proizvoda za izvoĊenje elektroinstalaterskih radova

Površina parcele 2.500 m² Opis objekta Proizvodno-skladišni objekat P+1 Korisna površina objekta 1.300 m² GraĊevinska zona VI Broj zaposlenih 40 Godišnji prihod 1.500.000

Za pribavljanje urbanistiĉke saglasnosti, graĊevinske dozvole i upotrebne dozvole angaţovali

su advokatsku firmu koja je u roku od 6 mjeseci pribavila graĊevinsku dozvolu.

Investiciona vrijednost izgradnje proizvodnog objekta je iznosila oko 5,5 miliona KM, a

investicione faze su prikazane u tabeli 44.

Tabela 44 Vrijednost investicionih faza

Vrijednost investicije

Zemljište 200.000

Urbanistiĉko-planska, projektna dokumentacija i infrastrukturno opremanje zemljišta

450.000

Izgradnja objekta 4.850.000

UKUPNO 5.500.000

Za finansiranje ove investicije su korištena vlastita sredstva i to iz akumulirane dobiti u iznosu

od 4.700.000 KM i pozajmljena sredstva u vidu bankarskog kredita u iznosu od 800.000 KM.

127

11.1.1.6. Analiza opštinskih prihoda na osnovu aktivnosti tipskog preduzeća

U ovom dijelu ćemo analizirati doprinos malih i srednjih preduzeća ostvarivanju, prije svega,

izvornih prihoda opštine.

Naknade koje preduzeće plaća opštini se mogu podijeliti u dvije grupe i to:

Jednokratne naknade, kao što su naknade za ureĊenje zemljišta i zemljišna renta i

Redovne, a koje se obraĉunavaju na mjeseĉnom nivou.

Za izgradnju proizvodno-skladišnog objekta tipsko preduzeće je na ime troškova ureĊenja

zemljišta na lokaciji skladišta platilo 22.987 KM, na ime rente 12.232 KM i naknadu u korist

Republiĉke uprave za katastar u iznosu od 1.573 KM (tabela 45). Navedene naknade su visoke jer se

radilo o zemljištu koje nije bilo ureĊeno i koje je investitor morao u potpunosti infrastrukturno

opremiti.

Tabela 45 Vrijednost jednokratnih naknada

Jednokratne naknade

Naknada za ureĊenje zemljišta 22.987

Zemljišna renta 12.232

Naknada za katastar 1.573

UKUPNO: 36.792

Prema Odluci o graĊevinskom zemljištu Grada Banjaluke naknada za ureĊenje graĊevinskog

zemljišta po utvrĊenim zonama (od prve do šeste zone) iznose od 182 KM po m² KSP za prvu zonu

do 90 KM po m² KSP za šestu zonu. Investitor koji gradi na ureĊenoj ili djelimiĉno ureĊenoj parceli

plaća 55% od utvrĊene naknade po zonama, a koje se za ovako kategorizovano zemljište kreće od

100,15 KM po m² KSP za prvu zonu do 49,5 KM po m² KSP za šestu zonu.

Zemljišna renta se utvrĊuje tako što se kao osnovica koristi konaĉna graĊevinska cijena 1 m²

korisne stambene površine iz predhodne godine za tekuću godinu, a visina jednokratne rente po m²

KP obje kta se utvrĊuje u procentima od prosjeĉne konaĉne graĊevinske cijene 1 m² KSP i koji se

kreću od iznosi 6% od prosjeĉne konaĉne graĊevinske cijene 1 m² KSP za prvu zonu do 1% od

prosjeĉne konaĉne graĊevinske cijene 1 m² KSP za šestu zonu.

Tipsko preduzeće je na ime redovnih gradskih i republiĉkih naknada i taksa za 2009. god.

moralo da izdvoji 4.275 KM i to:

Republiĉke naknade:

Naknada za šume 929 KM,

Protivpoţarna naknada 531 KM,

Doprinosi za lica sa invaliditetom 815,29 KM i

Republiĉka taksa 400 KM;

128

I gradske naknade:

Komunalna taksa62

800 KM,

Porez na imovinu 801,03 KM.

Tipsko preduzeće na mjeseĉnom nivou plaća naknadu za korištenje zemljišta (komunalnu

naknadu) i pretpostavićemo da tipsko preduzeće na mjeseĉnom nivou plaća komunalnu naknadu oko

200 KM.

Visina naknade zavisi od pogodnosti koje odreĊeno zemljište pruţa korisniku po osnovu

poloţaja i infrastrukurne opremljenosti. Poloţaj zemljišta zavisi od namjene, koja moţe biti stambena

i poslovna po zonama i vrednuje se odreĊenim brojem bodova. Opremljenost zemljišta se vrednuje

odreĊenim brojem bodova zavisno od stepena izgraĊenosti infrastrukture, a koje je definisano

Odlukom o graĊevinskom zemljištu 12/07.

Iznos komunalne naknade se utvrĊuje mnoţenjem korisne površine objekta sa brojem bodova

i vrijednosšću boda, koji utvrĊuje Skupština Grada na prijedlog Gradonaĉelnika. Komunalna naknada

je znaĉajan prihod opštine, što pokazuje ĉinjenica da u ukupnim izvornim prihodima opštine uĉestvuje

sa 3%. Komunalna naknada je nekoliko puta veća za privrednike u odnosu na domaćinstva. Tipsko

preduzeće je na godišnjem nivou platilo jednokratne naknade u visini od 36.800 KM i redovne

naknade u visini od 6.700 KM, što iznosi pribliţno 43.500 KM. Pored naprijed nabrojanih opštinskih i

republiĉkih naknada i taksi, preduzeća plaćaju znaĉajan iznos sredstava u republiĉku kasu na ime

indirektnih poreza63

, poreza i doprinosa na plate zaposlenih i poreza na dobit. Pretpostavićemo da je

na ime indirektnih poreza drţava od tipskog preduzeća inkasirala oko 60.000 KM i od tog iznosa

otprilike oko 5.500 KM se vrati opštini.

Ako uzmemo u obzir da tipsko preduzeće ima 40 zaposlenih, njihova prosjeĉna bruto plata

iznosi 823,73 KM, a neto 550 KM preduzeće za doprinose na liĉna primanja izdvaja po jednom

zaposlenom 273,83 KM. Od toga za fond PIO se izdvaja 17%, za zdravstveno 11,5%, za djeĉiju

zaštitu 1,4%, za zapošljavanje 0,7%, i 8% za porez. Tada dolazimo do proraĉuna da za godinu dana

preduzeće od 40 zaposlenih za ove obaveze izdvoji 131.438 KM.

Pretpostavili smo da tipsko preduzeće ostvaruje dobitu u iznosu od 24.000 KM. U Republici

Srpskoj dobit se oporezuje po jedinstvenoj stopi od 10% i iznosi 2.400 KM.

Iznosi republiĉkih i gradskih naknada, taksa i poreza koje plaća tipsko preduzeće su prikazani

u tabeli 46 i 47.

62 Komunalna taksa se plaća za svaku istaknutu firmu, odnosno svaka oznaka ili natpis koji oznaĉava da odreĊeno fiziĉko ili

pravno lice obavlja djelatnost ili zanimanje, izuzev oznaka i natpisa na zgradama drţavnih organa, organa lokalne samouprave, njihovih

preduzeća i organizacija i ostalih definisanih Odlukom o komunalnim taksama 5/07. Komunalna taksa se prijavljuje i uplaćuje p rema

djelatnosti koja se obavlja, a prihod od takse se koristi za odrţavanje objekata zajedniĉke komunalne potrošnje Grada.

63 Pretpostavljeno je da tipsko preduzeće posluje na domaćem trţištu, pa je u indirektne poreze uvršten samo PDV.

129

Tabela 46 Iznos republičkih naknada, doprinosa i poreza koje plaća tipsko preduzeće

Republiĉke naknade, doprinosi i porezi

Naknada za šume 929

Protivpoţarna naknada 531

Doprinosi za lica sa invaliditetom 815,29

Doprinosi i porez na plate zaposlenih 131.438

Porez na dobit 2.400

PDV 60.000

Republiĉka taksa 400

UKUPNO 196.513,29

Tabela 47 Iznos gradskih naknada koje plaća tipsko preduzeće

Gradske naknade

Komunalna naknada 2.400 Komunalna taksa 800

Porez na imovinu 801,03

UKUPNO 4.001,03

Iz prethodnih tabela je vidljivo da tipsko preduzeće u opštinsku i republiĉku kasu godišnje

izdvaja 237.306 KM.

Ukoliko se saberu vrijednosti naknada i poreza koje odlaze u opštinski budţet, opština je od

tipskog preduzeća u jednoj godini prihodovala oko 44.500 KM.

Ako pretpostavimo da preduzeća u prosjeku godišnje na ime redovnih naknada plaćaju 5.000

KM, opština samo od preduzeća, kojih ima otprilike oko 4.000, inkasira oko 20.000.000 KM i zajedno

sa PDV-om (orijentacioni prihodi od PDV-a po jednom preduzeću u prosjeku iznose oko 8.000 KM),

opštinski prihodi iznose oko 52.000.000 KM. Iz ovog proraĉuna proizilazi da preduzeća ostvaruju oko

jedne trećine ukupnih opštinskih prihoda, samo na ime redovnih naknada i PDV-a.

Kada bi se jednokratne i redovne naknade koje plaćaju preduzeća smanjile za 40%, a

zahvaljujući toj stimulativnoj mjeri broj preduzeća povećao za 25%, opština bi prihodovala oko

61.000.000 KM na ime naknada i PDV-a i to:

6.000.000 KM na ime naknade za ureĊenje zemljišta i zemljišne rente (pretpostavka je da

bi 500 preduzeća investiralo u nove objekte)

15.000.000 KM na ime redovnih naknada i

40.000.000 KM na ime PDV-a,

130

Što predstavlja povećanje od 17%, ne uzimajući u obzir i finansijske i socijalne efekte od povećanja

zaposlenosti.

11.1.1.7. Postojeći podsticaji i barijere za osnivanje i rast malih i srednjih preduzeća

Postojeće barijere se mogu svrstati u više grupa, ali meĊu njima treba izdvojiti

administrativno-pravne i ekonomske prepreke, na ĉije smanjenje Grad moţe znaĉajno da utiĉe.

Za osnivanje poslovnog subjekta (privrednog društva ili zanatsko-preduzetniĉke djelatnosti)

potrebno je proći kroz tri faze64

:

Postupak prije registracije podrazumjeva da osnivaĉ obezbjedi relevantne dokumente traţene

zakonom, a koje pribavlja od strane raznih organa vlasti ili se ovjeravaju od strane drţavnih vlasti kao

što su sud, opština itd.

Postupak registracije u kojem privredno društvo se registruje na sudu, a zanatsko-

preduzetniĉka djelatnost u opštini. Tokom ove faze poslovni subjekat je legalno formiran i priznat od

strane drţave.Postupak nakon registracije gdje poslovni subjekat dobija porezni identifikacioni broj

od poreske uprave, otvara bankarski raĉun, ispunjeni su minimalni tehniĉki uslovi od strane nadleţnog

drţavnog organa, te nastoji ispuniti druge zahtjeve potrebne za njegovo zakonito funkcionisanje.U

sledećim tabelama (48; 49; 50; 51.) su prikazane pojedine radnje u okviru svake faze osnivanja

preduzeća, potrebno vrijeme i ukupne troškove u 2006. god.

Tabela 48 Predregistraciona faza

Radnje Vrijeme Ukupni troškovi Uplata depozita 0 2.000 Prikupljanje i priprema dokumentacije

10

16

Ukupno: 10 2.016

Tabela 49 Registraciona faza

Radnje Vrijeme Ukupni troškovi Postupak registracije u sudu 80 950

Tabela 50 Postregistraciona faza

Radnje Vrijeme Ukupni troškovi Nabavka peĉata (po narudţbi) 2 60 Rješenje o ispunjavanju minimalnih tehniĉkih uslova

25

241

Statistiĉki broj 3 70 Poreski broj (JIB) 5 30 Otvaranje bankovnog raĉuna 0 36 Registracija preduzeća kod PIO 2 0 Carinski broj 7 47 Naknada za isticanje firme 1.000 Ukupno: 44 1.484

64 Korišteni podaci iz projekta "Trenutno stanje procesa pokretanja preduzeća i gradnje u BiH", USAID, 2006.god.

131

Tabela 51 Pregled po fazama

Faze Vrijeme Ukupni troškovi Predregistraciona 10 2.016 Registraciona 80 950 Postregistraciona 44 1.484 Ukupno: 134 4.450

Prethodni podaci pokazuju da je postupak osnivanja preduzeća veoma komplikovan ĉemu u

prilog govori veliki broj radnji koje se moraju obaviti da bi se preduzeće registravalo, kao i

dugotrajnost pojedinih faza, a posebno faze registracije preduzeća.

U okviru postregistracione faze najveće poteškoće predstavlja pribavljanje urbanistiĉke

dokumentacije, koje zahtjeva znatna finansijska sredstva i dug vremenski period.

Na primjeru tipskog preduzeća se vidi da je za proces pribavljanja graĊevinske dozvole bilo

neophodno 6 mjeseci i to uz pomoć konsultantske firme, dok u ostalim sluĉajevima, a posebno kada

su neriješeni imovinsko-pravni odnosi, moţe da traje i znatno duţe, pa ĉak i nekoliko godina. S druge

strane, proces dobijanja graĊevinske dozvole opterećuje veliki broj dokumenata (projektna

dokumentacija, komunalne saglasnosti, urbanistiĉko-tehniĉka dokumentacija) koje je neophodno

obezbjediti.

MeĊutim, i pored problema posljednjih godina je postignut veliki napredak u brzini dobijanja

graĊevinske dozvole zahvaljujući provedenoj reformi u Odjeljenju za prostorno ureĊenje koje se

ogleda u osnivanju Centra za dozvole, povećanju broja radnika i informatiĉkoj opremljenosti.

Posebno opterećenje poslovanju predstavljaju brojne naknade koje se plaćaju opštini i njihove

previsoke vrijednosti.

Ovako visoki iznosi naknada koja plaćaju preduzeća znaĉajno opterećuju troškove poslovanja

i predstavljaju veliku prepreku, posebno za osnivanje preduzeća i one preduzetnike koji bi investirali

u izgradnju proizvodnih objekata.

Dva sluĉaja koji imaju uticaj na vrijednost i prikupljanje izvornih opštinskih prihoda su:

1. Niske naknade - gdje njihova vrijednost ne pokriva troškove stvorene za pruţanje te usluge

(usvajanje administrativnog dokumenta, dozvole za gradnju, dozvole za neovlašćeno korišćenje

infrastrukture i korišćenje opštinskih javnih površina) i u ovom sluĉaju stvara se neravnoteţa izmeĊu

troškova i prihoda za pruţene usluge.

2. Visoka naknada – koja utiĉe direktno na povećanje nezakonitih postupaka i u ovom sluĉaju

ima uticaj na prikupljanje izvornih prihoda, naroĉito u oblasti gradnje, neovlašćeno korišćenje

infrastrukture i korišćenje opštinski javnih površina, poslovne djelatnosti itd. jer se jedan dobar dio

graĊana koji imaju potrebe za ove usluge neće obratiti opštinskim institucijama u okviru njihovih

odgovornosti nego će pokušati da ih realizuje bez dozvole, dakle bez ikakve obaveze, dok opštinske

institucije u okviru njihovih odgovornosti treba da se potrude i potroše finansijska sredstva za radnje

kao što su: poboljšanje i odrţavanje infrastrukture, odrţavanje javnih površina, parkova i td. koje

imaju štete od nezakonitih postupaka.

Stoga treba da se izradi sistem za otkrivanje neodgovarajućeg procjenjivanja taksi i naknada,

vršenjem njihovog nadgledanja i revizije tako da moţe da se pristupi procesu sveobuhvatnog

132

pregledanja naknada i kazni u cilju uravnoteţivanja vrijednosti naknade i taksi sa opravdanošću i

taĉnošću troškova za pruţene usluge (uvijek obuhvatajući u ovaj proces i preduzetnike).

U pogledu podsticaja za razvoj malog i srednjeg preduzetništva posljednjih godina je

evidentiran znatan napredak u edukaciji preduzetnika i finansijskoj pomoći kroz povoljne kredite i to

na entitetskom i gradskom nivou.

Grad Banjaluka daje finansijsku podršku razvoju malih i srednjih preduzeća, naroĉito za

poĉetnike u biznisu (start up) preko Gradske razvojne agencija – Centar za mali biznis i to kroz

povoljno kreditiranje i subvencije.

U okviru Gradske razvojne agencije formiran je Garantni fond sa poĉetnim kapitalom od

500.000 KM.

Investiciono-razvojna banka Republike Srpske, koja treba da bude najvaţniji stub finansijske

podrške razvoju, definisala je kreditnu liniju za podsticaj razvoja preduzetništva.

11.1.1.8. Preporuke i mjere za povećanje budţetskih prihoda na osnovu aktivnosti

MSP

Da bi u duţem roku došlo do povećanja budţetskih prihoda na osnovu aktivnosti malih i

srednjih preduzeća neophodno je sprovesti mjere koje će dovesti do povećanja broja MSP i to

posebno u oblasti proizvodnih djelatnosti.

Neophodne mjere se mogu grupisati na slijedeća podruĉja razvoja malog i srednjeg

preduzetništva i to:

Izgradnja poslovnih zona,

Smanjenje administrativno-pravnih prepreka i,

Finansiranje preduzetnika.

Izgradnja poslovnih zona

Izgradnja poslovnih zona će omogućiti jeftiniji i povoljniji naĉin gradnje, kupovine ili zakupa

poslovnog prostora na infrastrukturno opremljenom mjestu. Poslovne zone dugoroĉno rješavaju

potrebe preduzetnika za poslovnim prostorom, omogućavaju preduzetnicima poslovno povezivanje i

zajedniĉko korištenje infrastrukture.

Razvoj poslovnih zona će direktno dovesti do povećanja broja malih i srednjih preduzeća i

njihovog boljeg poslovanja.

Mjere:

Izrada projektne dokumentacije (studija izvodljivosti, urbanistiĉka dokumentacija)

Rješavanje imovinsko-pravnih odnosa

Izgradnja infrastrukture u zoni

Promotivne aktivnosti u svrhu privlaĉenja investitora,

Izrada registra resursa i imovine Grada.

Smanjenje administrativnih prepreka

U okviru procesa osnivanja preduzeća prije svega je neophodno znaĉajno smanjiti vrijeme

potrebno za registraciju preduzeća i dobijanje graĊevinske dozvole.

133

Mjere koje je neophodno sprovesti, a u nadleţnosti gradske uprave su:

Smanjiti vrijeme i troškove neophodne za dobijanje graĊevinske dozvole,

Dozvoliti rad preduzećima bez ispunjavanja minimalnih tehniĉkih uslova (samo za

djelatnosti koje ne ugroţavaju zdravlje ljudi i javnu sigurnost).

Finansiranje preduzetnika

Evropska Unija putem programa i fondova će u periodu 2007.-2013. god. pruţiti finansijsku

pomoć zemljama koje ţele da se pridruţe Uniji. Finansiranje projekata razvoja preduzetništva će se

obavljati preko Okvirnog programa za konkurentnost i inovativnost 2007.-2013. (CIP) koji obuhvata

tri specifiĉna programa:

Program za preduzetništvo i inovacije

Program podrške politici informacione i komunikacione tehnologije

Program inteligentna energija za Evropu u kome zemlje van EU ne mogu da uĉestvuju.

Cilj Programa za preduzetništvo i inovacije jeste pomoć razvoju inovacija u preduzetništvu

obezbjeĊivanjem pristupa finansijskim sredstvima putem podjele rizika i dobiti sa investitorima i

obezbjeĊivanje kontragarancija ili uzajamnih garancija za nacionalne garancijske šeme. U okviru

programa, mala i srednja preduzeća će imati jasan i efikasan pristup Evropskoj uniji putem mreţa

podrške preduzećima koje pruţaju brojne informacije i savjete o postojećim evro info centrima. Pored

toga što se zasniva na isprobanim i testiranim programima, program CIP, takoĊe, obuhvata nove

elemente kao što su: instrument (za riziĉni kapital) za visok rast i inovativne kompanije; sekuritizacija

strukture bankovnih zajmova za MSP; veća uloga mreţa podrške inovacijama i preduzetništvu.

Program CIP je usmjeren na evropske organizacije i preduzeća, uz poseban naglasak na mala i

srednja preduzeća.

Grad Banjaluka treba da nastavi pozitivnu praksu finansiranja poĉetnih biznisa sa povećanim

obimom sredstava.

Finansijski podsticaji treba da se osjete i kroz razne poreske olakšice i smanjenje naknada i

taksa koji su direktno vezani za preduzetniĉku aktivnost u mjeri u kojoj će omogućiti racionalno

punjenje budţeta.

12. Analiza stanja MSP na osnovu sprovedenih anketa

U periodu izmeĊu novembra 2009. godine i januara 2010. godine, u dvije faze je sprovedeno

istraţivanje za potrebe izrade nacrta Strategije razvoja malih i srednjih preduzeća i preduzetništva u

Gradu Banja Luci 2010-2015. godina.

Cilj ovog istraţivanja je determinisanje uticajnih, podsticajnih i ograniĉavajućih faktora,

njihovog smjera i intenziteta na efikasno i efektivno poslovanje mikro, malih i srednjih preduzeća u

Gradu Banja Luci. Gradska razvojna agencija sa timom eksperata iz oblasti preduzetništva i malog

biznisa iz Udruţenja ekonomista SWOT je radila na izradi nacrta Strategije razvoja malih i srednjih

preduzeća i preduzetništva u Gradu Banja Luci 2010-2015. godina.

134

Istraţivanje je sprovedeno upitnikom ĉija pitanja su dizajnirana na naĉin da su ispitivala i

ĉinjenice i stavove, te je istraţivanje imalo karakteristike i kvantitativnog i kvalitativnog istraţivanja.

Upitnik se sastojao od ukupno 32 pitanja, i to zatvorenih pitanja, pitanja sa više mogućih odogovora,

pitanja u formi odgovora Likertovim skalama, uz opisno ocjenjivanje stavova ispitanika, i nekoliko

otvorenih pitanja. Istraţivanje je imalo generalni cilj da autorima projekta izrade nacrta Strategije, ĉiji

je voĊa projektnog tima autor disertacije, omogući da na osnovu analiziranih uticajnih faktora,

definiše strateške ciljeve strateškog opredjeljenja Grada izgradnje podsticajnog preduzetniĉkog

okruţenja u narednom petogodišnjem periodu, kao i prijedlog konkretnih mjera finansijske i

nefinansijske podrške MSP u Banjoj Luci.

Upitnik je dizajniran poĉetkom oktobra 2009. godine, i u potpunosti je kompatibilan sa

upitnikom korišćenim u prvom istraţivanju, i komplementaran je sa prvim upitnikom sa aspekta da

su u upitnik uvrštena i druga pitanja koja nisu uvrštena prvi puta. Iako je drugo istraţivanje uraĊeno

za potrebe nauĉno-istraţivaĉkog projekta, u potpunosti je kompatibilno sa ciljevima doktorske

disertacije, pogotovo zbog ĉinjenice da je glavni autor upitnika i autor disertacije. Kao što smo naveli

na poĉetku ovoga izlaganja, istraţivanje je izvršeno u dvije faze. Prva faza je bila tzv. faza

predtestiranja upitnika gdje smo metodom namjerno izabranog uzorka MSP na uzorku od 10

preduzeća testirali jasnoću upitnika i kvalitet dobijenih odgovora. Od prvobitnih 47 pitanja, nakon test

faze, upitnik je sveden na 32 pitanja, i u novembru je zapoĉela realizacija istraţivanja. Postupak

prikupljanja podataka uradio je tim Udruţenja ekonomista Republike Srpske „SWOT“ iskljuĉivo

elektronskim putem, koristeći vlastitu bazu privrednih subjekata na teritoriji Grada Banja Luka,

metodom sluĉajnog uzorka.

U periodu od 10.11.2009. do 15.01.2010. uraĊeno je prikupljanje anketnih upitnika

direktnim slanjem upita elektronskim putem metodom sluĉajnog uzorka, s time da je stepen odgovora

iznosio 24,85%. Uzorak je obuhvatao 87 preduzeća iz Banja Luke. Upitnici su poslani na oko 350

adresa.

Koristeći sotverske aplikacije, anketari su dvostrukim ponovnim slanjem upitnika na iste

adrese, s ciljem podsjećanja ispitanika, uspjeli da prikupe 87 upitnika. Generalno, kao i kod

predtestiranja, zainteresovanost naših privrednika za bilo koju vrstu istraţivanja je zaista na izuzetno

niskom nivou, što svakako oteţava posao akademske zajednice.

Na ovaj naĉin, reprezentativnost je osigurana i uzorak od 87 MSP (N=87) u odnosu na

statistiĉku masu iznosi 2,18% (ako uzmemo u obzir podatak da je prema procjeni PIO RS u Banja

Luci u maju 2009. godine bilo registrovanih oko 3982 preduzeća svih veliĉina). Nismo uzimali u

obzir preduzetniĉke radnje, jer je u uzorku istraţivanja bilo ukupno 10% SZR, SUR, STR ili drugih

oblika preduzetniĉke djelatnosti, što se moţe vidjeti sa sljedećeg grafa:

135

Slika 12 Podjela preduzeća u uzorku prema pravnom obliku organizovanja

U uzorku, 32% preduzeća su „starija” od 15 godina, 29% su od od 10 do 15% godina starosti,

i samo 2% osnovanih 2009. godine. Sa aspekta privredne strukture, stanje uzorka na nivou grada je

sljedeće:

Slika 13 Podjela preduzeća u uzorku oblasti/sektoru

I u ovom sluĉaju, dominantna su preduzeća u oblasti trgovine na malo i velike, zatim

preraĊivaĉke industrije, graĊevinarstva i ostalih djelatnosti. Privredna struktura grada Banja Luke više

odogovara strukturi privrede EU u prosjeku, što je dobar pokazatelj rasta i razvoja MSP sektora. Broj

MSP na 1000 stanovnika u nefinansijskom poslovnom sektoru Republike Srpske u 2008. godini iznosio je 26,1

MSP na 1000 stanovnika, u regiji Banja Luka 30,45 MSP na 1000 stanovnika (Analiza stanja u oblasti malih i

srednjih preduzeća za 2008. godinu, 2009) a u Gradu Banjoj Luci 47,3 MSP na 1000 stanovnika, gdje je

136

nadmašen prosjek Evropske unije od 40 MSP na 1000 stanovnika. Vodeće zemlje EU prema broju

registrovanih MSP su Ĉeška (83,4 MSP na 1000 stanovnika), koju prate Portugal (81,43 MSP na 1000

stanovnika), Grĉka (74,46 MSP na 1000 stanovnika) Italija (65,43 MSP na 1000 stanovnika) i Španija

(60,07 MSP na 1000 stanovnika) (Nacrt strategije razvoja MSP u Banja Luci, 2010-2015. godina,

2009).

S obzirom na cilj ovoga istraţivanja, više paţnje je bilo posvećeno ispitivanju stavova

preuzetnika i menadţera, nego na traţenju uzroĉno-posljediĉnih veza izmeĊu faktora poslovanja i

ukupnog prihoda i ukupne neto dobiti ispitanih preduzeća.

Po kojem se modelu ponašaju MSP u Banjoj Luci i Republici Srpskoj? Istraţivanje je

potvrdilo ono što se u akademskoj zajednici odavno znalo: preduzeća ne ulaţu u tzv. intangible assets

ili neopipljivu imovinu (istraţivanje i razvoj, inovacije, obrazovanje i edukaciju zaposlenih, neznatne

su veze izmeĊu preuzeća i obrazovnih ustanova) ili to rade na neznatno niskom nivou. Dugoroĉno

posmatrano, poslovanje na lokalnom trţištu, bez ulaganja u istraţivanje, razvoj, transfer novih

tehnologija, obrazovanja i edukacije zaposlenih, u oĉekivanju ulaska BiH u EU i dalje će pogoršati

konkurentsku poziciju naših preduzeća i konkurentnost privrede i uopšte.

Vratimo se cilju ovoga istraţivanja, a to je determinisanje uticajnih, podsticajnih i

ograniĉavajućih faktora, njihovog smjera i intenziteta na efikasno i efektivno poslovanje mikro, malih

i srednjih preduzeća ( MSP ) u Gradu Banja Luci. Šta smo još otkrili?

Na pitanje “Koji bi po vama trebali biti prioritetni pravci u strateškom planu razvoja MSP u

Banja Luci? Skalom od 1 do 5, gdje je sa 5 označen prirotet, a sa 1 nebitno”, dobili smo sljedeće

odgovore:

Slika 14 Stavovi preduzetnika Banja Luke o prioritetnim pravcima razvoja MSP

Preduzetnici bi prvenstveno ţeljeli stvaranje poslovnog okruţenja povoljnog za privredni rast

i razvoj (4,4 ponder), zatim obeznnjeĊenje i povećanje finansijske podrške MSP (ponder 4,3),

usklaĊivanje obrazovnog sistema sa potrebama trţišta rada i jaĉanje sistema obuke i neformalne

edukacije (oba sa ponderima 4,1). Ono što je znaĉajno, to je ĉinjenica da potreba za podrškom i

finansijskom i nefinansijskom je evidentna, a posebno je interesentna zainteresovanost preduzetnika i

137

menadţera za usklaĊivanjem obrazovnog sistema potreba preduzeća i jaĉanju sistema obuke i

neformalne edukacije. Kljuĉni dio istraţivanja koji će djelimiĉno dati odgovor na istraţivaĉki problem

se odnosio na istraţivaĉko pitanje o preprekama razvoja MSP. Frekvencija odgovora saţeta je u tabeli

52.

Tabela 52 Ograničavajući faktori razvoja MSP

Ograniĉavajući faktori razvoja MSPŠta ograniĉava razvojne aktivnosti vašeg preduzeća (1-nebitno, 5-prioritet)

Odgovorilo Prosjek Visoka stopa PDV-a 67 3.0896 Problemi u naplati potrazivanja 79 4.0759 Visoke stope poreza i doprinosa na plate zaposlenih 74 3.7297 Administrativne poteskoce i kompleksnost procedura 73 3.6986 Nestabilnost i nejasnost zakonske regulative 70 3.8571 Visoke kamatne stope kredita 78 4.0513 Troskovi energenata 70 3.5429 Troskovi materijala, sirovina 63 3.2857 Raspolozivost izvora finansiranja 70 3.6571 Gubitak trzista u bivsoj Jugoslaviji 61 2.6885 Nelojalna konkurencija („kineska roba“) 70 3.6857 Inostrana konkurencija 63 2.8571 Domaca konkurencija 63 2.8254 Zastarjela tehnologija 61 2.5246 Kvalitet proizvoda 60 2.9333 Cijena proizvoda 63 3.0952 Troskovi radne snage 59 3.0000 Neinovativnost proizvoda 56 2.9107 Nedostatak sredstava za istrazivacko- razvojnu djelatnost 60 3.2833 Valid N (listwise) 51

Prvi problemi po prioritetima sa prosjekom ocjene 4,07 i 4,05 su problemi u naplati

potraţivanja i visoke kamatne stope kredita. Ova dva problema, problem naplate potraţivanja i

problem dolaska do neophodnih eksternih finansijskih sredstava je veoma zanĉajan faktor koji snaţno

utiĉe na likvidnost i solventnost MSP u Banjoj Luci i Republici Srpskoj. Pored negativnih efekata

globalne finansijske krize koja je evidento došla u 2009. godini i na naše prostore, prvom problemu je

dosta doprinijelo neefikasno i veoma skupo sudstvo. UvoĊenjem medijacije i formiranjem privrednih

sudova u Republici Srpskoj (prvi privredni sudovi poĉeli sa radom u maju 2010. godine) ovaj problem

bi trebao biti manje zastupljen. Dalje, sa ponderom 3,85 ocjenjeni su nestabilnost i nejasnost zakonske

regulative kao veoma velike prepreke daljeg razvoja MSP. Ako uporedimo rezultate prvoga

kvantitativnoga istraţivanja i ovoga faktora, preduzeća ne praktikuju planiranje (strateško, operativno,

finansijsko, marketinško) u svome poslovanju, tako da neizvjesnot dalje povećava dezorijentisanost

vlasnika i menadţmenta MSP. Znanje za rad u uslovima krize i neizvjesnosti pored prirodne

snalaţljivosti i intucije, mora biti zasnovano na primjeni odreĊenih obrazaca strategijskog

menadţmenta, koji se ne primjenjuju kod nas. Na slici 15. moţete vidjeti i ostale faktore koji koĉe

razvoj MSP prema mišljenju banjaluĉkih preduzetnika i menadţera.

138

Slika 15 Ograničavajući faktori razvoja MSP

Visoke stope poreza na plate i doprinose zaposlenih (3,72), administrativne poteškoće i

kompleksnost procedura (3,69) i nelojalna konkurencija (3,68) su visoko rangirane prepreke daljeg

razvoja biznisa. Još bismo ţeljeli da naglasimo da je ponderom 3,65 ocjenjena raspoloţivost izvora

finansiranja kao veliki problem razvoju MSP u Republici Srpskoj. U petom dijelu disertacije,

predstavili smo cijeli portfolio raspoloţivih izvora finansiranja MSP u EU i SAD, klasifikujući izvore

finansiranja iz duga i vlasniĉkog kapitala, kao i specifiĉne izvore finansiranja, kao što su su

mezzanine finansiranje, faktoring, anĊele investitore i fondove riziĉnog kapitala. I konaĉno, sa

ponderom 3,2 ocjenjeni su kao limitirajući faktori nedostatak sredstava za razvojno-istraţivaĉku

djelatnost. Dakle, i sami preduzetnici su uoĉili ono što im treba za poboljšanje konkurentske pozicije,

a što su danas limitirajući faktori u Republici Srpskoj, poredeći ih sa MSP iz EU. Svi faktori su

eksternog karaktera. Faktori eksterne podrške i internog karaktera, tj. „unutar“ preduzeća, po

mišljenju ispitanika, koji mogu uticati na dalji rast i razvoj MSP su rangirani na sljedeći naĉin, kao u

tabeli 53.

139

Tabela 53 Faktori povećane konkurentnosti MSP

Šta je potrebno unaprijediti u vašoj firmi da bi bili konkurentniji na trţištu (1-nebitno, 5-prioritet)

N Prosjek Poboljsati kvalitet proizvoda/usluga 70 3.3857 Poboljsati promociju firme 80 3.6250 Dobiti potrebne sertifikate o kvalitetu (navedite koje): 66 2.8788 Strucnu konsultantsku pomoc u oblastima poslovanja i proizvodnje, npr. obuka na odredjenim masinama, i sl. (navedite koja):

62 2.6613

Usavrsavanje i edukacija iz oblasti preduzetnistva 67 3.4925 Usavrsavanje i edukacija iz oblasti informatike 62 3.0484 Usavrsavanje i edukacija iz oblasti menadzmenta 69 3.6957 Usavrsavanje i edukacija iz oblasti upravljanja projektima 64 3.1562 Usavrsavanje i edukacija iz oblasti finansija 65 3.1846 Usavrsavanje i edukacija iz oblasti prodaje 70 3.7571 Usavrsavanje i edukacija iz oblasti marketinga 67 3.5970 Usavrsavanje i edukacija iz oblasti stranih jezika 66 3.1970 Udruzivanje sa firmama iz moje oblasti u cilju zajednickog nastupa na trzistu 68 3.1912 Pomoc iz razvojnih programa putem bespovratnih sredstava 78 4.3077 Pomoc iz razvojnih programa putem povoljnih kredita 75 4.3200 Pomoc iz razvojnih programa putem garantnih fondova 71 4.2113 Valid N (listwise) 1

Preduzetnici oĉekuju pomoć iz razvojnih programa putem putem povoljnih kredita (4,32),

bespovratne pomoći (4,30) i putem garantnih fondova (4,21). Dakle, visoka su oĉekivanja sa aspekta

podrške od strane predstavnika vlasti. Malo je preduzetnika govorilo o potrebi poboljšanja kvaliteta

vlastitih proizvoda/usluga (3,38), o potrebi uvoĊenja sistema kvaliteta (2,87) ili o potrebi za struĉnoj

konsultantskoj pomoći (2,66). Dakle, faktori internog karaktera su ocijenjeni relativno nisko. Da li

privatna preduzeća u tranzicionim zemljama nerealno oĉekuju potpunu eksternu pomoć i podršku

drţave vlastitom razvoju ili se trebaju okrenuti sebi, tj. razvoju kvalitetnih, na trţištu traţenih

proizvoda, inovativnosti proizvoda ili procesa, transferu znanja, brendiranju, zadovoljavanju potreba

kupaca, pitanje je za dalja istraţivanja. Sa aspekta potrebe edukacije, najveću potrebu za dodatnom

edukacijom preduzetnici vide iz oblasti prodaje (3,8), menadţmenta (3,7) i marketinga i promocije

firme (3,6).

Tehnološka opremljenost MSP i stepen zastarjelosti nisu ograniĉavajući faktori. Istraţivanje

je pokazalo da u uzorku, 40% ispitanika smatra da je njihova tehnologija savremena, 45% djelimiĉno

osavremenjena, što moţemo vidjeti sa slike 16.

140

Slika 16 Stanje tehnologije u MSP u Banja Luci

Za razliku od prvog istraţivanja, 71% ispitanika u banjaluĉkim preduzećima imaju izraĊen

biznis plan, 43% imaju marketing plan, a 18% koristi usluge agencija za istraţivanje trţišta. Ipak,

velika većina MSP ne koristi usluge agencija za istraţivanje trţišta, a razlozi za to predstavljeni na

slici 17.

Slika 17 Razlozi nekorišćenja usluga maretinških ili agencija za istraživanje tržišta

Najveći broj MSP, 46% ne koristi usluge marketinških ili agencija za istraţivanje trţišta zato

što su, po njihovom mišljenju preskupi, dok 12% ne vjeruje u njihov kvalitet.

141

I konaĉno, sa aspekta oĉekivanja preduzetnika i menadţera na kraju 2009. godine i u prvom

kvartalu 2010. godine, oĉekivanja nisu optimistiĉna.

Slika 18 Očekivani prihodi

Iz grafiĉkog prikaza sa slike 18. vidimo da 33% preduzeća oĉekuju pad prihoda, 40%

stagnaciju prihoda a samo 28% rast prihoda u posljednjem kvartalu 2009. godine i prvom kvartalu

2010. godine. Generalno, nakon detaljne analize oba rezultata istraţivanja, moţemo zakljuĉiti da

negativni efekti svjetske finansijske krize se osjećaju i kod nas, ali globalne traţnje i negativni efekti

finansijske krize nisu jedini uzroĉnici generalno lošeg poslovanja MSP u Republici Srpskoj. Kao

jedan od naĉina izlaska iz krize naših preduzeća, javlja se mogućnost dokapitalizacije. Ali tako ne

misle naši preduzetnici.

Slika 19 Zainteresovanost MSP za dokapitalizaciju vlasničkim restrukturiranjem

142

65% naših preduzetnika nije zainteresovano za ulazak stranog ili domaćeg kapitala i gubitak

dijela vlasniĉkog udjela u vlastitom preduzeću. Ovaj rezultat nam pokazuje konzervativnost

preduzetnika za alternativne vidove finansiranja, kao što su emisija akcija, mezzanine finansiranje ili

finansiranje sredstvima riziĉnog kapitala.

Rezultati istraživanja

Naša mala i srednja preduzeća posluju loše:

Jer im prvenstveno nedostaje baziĉnih znanja iz ekonomije i menadţmenta malog biznisa

oliĉenih u obrazovanju vlasnika i preduzetnika;

ne poznaju vlastite proizvodno-usluţne kapacitete i strukturu troškova, pogotovo ne

mogu da donose kvalitetne poslovne odluke u kratkom i dugom roku na osnovu

poznavanja zakonitosti kretanja troškova i iskorišćenosti kapaciteta;

Ne planiraju poslovne i marketinške aktivnosti, ne rade permanentno istraţivanje trţišta;

ovaj zakljuĉak o planiranju ne moţemo donijeti za banjaluĉke preduzeća u potpunosti.

MeĊutim, pitanje za dalje istraţivanje je da li preduzeća koja praktikuju izradu biznis

plana to rade iz nuţde, zbog zahtjeva finansijskih i kreditno-garantnih ustanova ili je to

dio strateškog opredjeljenja preduzeća;

Ne razumiju marketinški koncept poslovanja i predominantno su prodajno orijentisani;

Uglavnom ne posjeduju niti jedan od sertifikata sistema kvaliteta;

nemaju na raspolaganju kvalitetna eksterna sredstva finansijske i nefinansijske podrške;

nisu povezani sa univerzitetima tako da ne moţemo govoriti o transferu znanja i novih

tehnologija;

Većina preduzeća nije zainteresovana da uĉestvuje u klasterima;

Odgovore na sva pitanja i grafiĉke prikaze moţete vidjeti u detaljnom pregledu u prilozima na

narednim stranicama.

Tabela 54 Broj zaposlenih i kadrovi

Odgovorilo Prosjek Broj zaposlenih 84 35.4405 Koji kadar Vam nedostaje u najvecoj mjeri: NKV i PKV 10 4.5000 Koji kadar Vam nedostaje u najvecoj mjeri: SSS 37 3.4595 Koji kadar Vam nedostaje u najvecoj mjeri: VS i VSS 33 1.9697 Koji kadar Vam nedostaje u najvecoj mjeri: Magistri i doktori 4 4.2500 Valid N (listwise) 1

143

Slika 20 Deficit kadrova

Tabela 55 Ocjena rada gradske uprave

Sa ponderom znaĉajnosti od 1 do 5 ocijen ite usloge gradske uprave

Odgovorilo Prosjek Usluga gradske uprave: Odrzavanje putne infrastrukture 54 3.0000 Usluga gradske uprave: Komunalna djelatnost 58 3.5690 Usluga gradske uprave: Problem deponija 48 3.0625 Usluga gradske uprave: Odrzavanje zivotne sredine 55 2.9455 Usluga gradske uprave: Dobijanje gradjevinskih dozvola 60 1.8833 Usluga gradske uprave: Dobijanje radnih dozvola 49 2.5918 Usluga gradske uprave: Vodosnabdijevanje 45 3.7556 Usluga gradske uprave: Razvoj infrastrukture 57 3.0877 Usluga gradske uprave: Javni prevoz 44 3.4545 Usluga gradske uprave: Javna bezbjednost 49 2.7959 Usluga gradske uprave: Javna informisanost 42 3.1429 Usluga gradske uprave: Ponuda poslovnih lokacija i objekata 48 2.4375 Usluga gradske uprave: Finansijska podrska MSP 55 1.7818 Usluga gradske uprave: Rjesavanje problema nezaposlenosti 47 1.6596 Usluga gradske uprave: Usluznost i spremnost na saradnju 47 2.4255 Usluga gradske uprave: Zbrinjavanje cvrstog otpada 37 2.7297 Usluga gradske uprave: Problem korupcije i mita 55 1.5273 Usluga gradske uprave: Pravican i ravnopravan odnos prema svim privrednim subjektima

48 1.8542

Usluga gradske uprave: Efikasnost u rjesavanju poslova 41 2.3415 Valid N (listwise) 27

144

Slika 21 Ocjena rada Gradske uprave

Tabela 56 Prioritetni pravci u strateškom planiranju MSP u BL

Koji bi po vama trebali biti prioritetni pra 2015.g. (1-nebitno, 5-prioritet)

vci u strateškom planu razvoja MSP u gradu BL u periodu 2010 -

Odgovorilo Prosjek Stvaranje poslovnog okruzenja povoljnog za privredni rast i razvoj 81 4.4321 Obezbjedjenje i povecanje finansijske podrske MSP 82 4.2927 Uskladjivanje obrazovnog sistema sa potrebama trzista rada 77 4.0909 Jacanje sistema obuke i neformalne edukacije 75 4.0800 Iskoriscenje potencijala upotrebe obnovljivih izvora energije (vjetar, biomasa, hidropotencijal, i sl.)

74 3.7297

Kreiranje uslova za razvoj biznisa iz oblasti informaciono – komunikacionih i drugih modernih tehnologija)

73 3.9589

Uspostavljanje jednostavnog pristupa informacijama preko interneta preduzetnicima, menadzerima i investitorima

77 4.0390

Valid N (listwise) 1

145

Slika 22 Prioritetni pravci u strateškom planiranju MSP u BL

Tabela 57 Ograničenja u razvoju preduzeća

Šta ograniĉava razvojne aktivnosti vašeg preduzeća (1-nebitno, 5-prioritet)

Odgovorilo Prosjek Visoka stopa PDV-a 67 3.0896 Problemi u naplati potrazivanja 79 4.0759 Visoke stope poreza i doprinosa na plate zaposlenih 74 3.7297 Administrativne poteskoce i kompleksnost procedura 73 3.6986 Nestabilnost i nejasnost zakonske regulative 70 3.8571 Visoke kamatne stope kredita 78 4.0513 Troskovi energenata 70 3.5429 Troskovi materijala, sirovina 63 3.2857 Raspolozivost izvora finansiranja 70 3.6571 Gubitak trzista u bivsoj Jugoslaviji 61 2.6885 Nelojalna konkurencija („kineska roba“) 70 3.6857 Inostrana konkurencija 63 2.8571 Domaca konkurencija 63 2.8254 Zastarjela tehnologija 61 2.5246 Kvalitet proizvoda 60 2.9333 Cijena proizvoda 63 3.0952 Troskovi radne snage 59 3.0000 Neinovativnost proizvoda 56 2.9107 Nedostatak sredstava za istrazivacko- razvojnu djelatnost 60 3.2833 Valid N (listwise) 51

146

Slika 23 Ograničenja u razvoju preduzeća

Tabela 58 Konkurentnost preduzeća

Šta je potrebno unaprijediti u vašoj firmi da bi bili konkurentniji na trţištu (1-nebitno, 5-prioritet)

N Prosjek Poboljsati kvalitet proizvoda/usluga 70 3.3857 Poboljsati promociju firme 80 3.6250 Dobiti potrebne sertifikate o kvalitetu (navedite koje): 66 2.8788 Strucnu konsultantsku pomoc u oblastima poslovanja i proizvodnje, npr. obuka na odredjenim masinama, i sl. (navedite koja):

62 2.6613

Usavrsavanje i edukacija iz oblasti preduzetnistva 67 3.4925 Usavrsavanje i edukacija iz oblasti informatike 62 3.0484 Usavrsavanje i edukacija iz oblasti menadzmenta 69 3.6957 Usavrsavanje i edukacija iz oblasti upravljanja projektima 64 3.1562 Usavrsavanje i edukacija iz oblasti finansija 65 3.1846 Usavrsavanje i edukacija iz oblasti prodaje 70 3.7571 Usavrsavanje i edukacija iz oblasti marketinga 67 3.5970 Usavrsavanje i edukacija iz oblasti stranih jezika 66 3.1970 Udruzivanje sa firmama iz moje oblasti u cilju zajednickog nastupa na trzistu 68 3.1912 Pomoc iz razvojnih programa putem bespovratnih sredstava 78 4.3077 Pomoc iz razvojnih programa putem povoljnih kredita 75 4.3200 Pomoc iz razvojnih programa putem garantnih fondova 71 4.2113 Valid N (listwise) 1

147

Slika 24 Konkurentnost preduzeća

148

13. Swot analiza

Uz prikupljanje statistiĉkih podataka o ekonomskoj situaciji meĊu preduzetnicima u Gradu

Banja Luci bila je sprovedena anketa i uraĊeni razgovori sa predstavnicima svih organizacija za

podršku privrednom razvoju. UraaĊena je i studija sluĉaja Banjaluka kao privredni subjekt gde se na

primeru tipskog preduzeća sagledali svi koraci u njegovom start upu, rastu i razvoju , ako i problemi i

efekti na tom putu. Pri tome je sagledana društvena korist Banjaluke od postojanja i rada tipskog

preduzeća.

SWOT analiza Grada Banja Luke je na osnovu gornjih analiza identifikovala sliku

ekonomske situacije s aspekta razvoja preduzetništva.

149

Snage Slabosti

1. Povoljan geografski poloţaj i klima Grada.

2. Raspoloţivost prirodnih resursa (mineralne

sirovine, poljoprivredno zemljište, šume, hidro

potencijal).

Najveći potencijalni resurs za intenzivnu

poljoprivrednu proizvodnju naroĉito za ratarstvo i

voćarstvo je zemljište III i IV kategorije.

Zemljište od V do VIII kategorije pogodno za razvoj

voćarstva, stoĉarstva, vinogradarstva i pĉelarstva.

Grad rasplaţe sa 14.000ha visoke taksacione šume

dobrih taksacionih elemenata te sa 1.500 ha park

šuma.

Rijeka vrbas je najznaĉajniji elektroenergetski

potencijal na podruĉju Krajine.

3. Saobraćajna infrastruktura Grada djelimiĉno

zadovoljava narasle potrebe stanovništva.

Dobra drumska povezanost Grada sa okruţenjem.

4. Prema urbanistiĉkom planu Grad raspolaţe sa

dvije industrijske zone te industrijskim

kapacitetima koji su locirani unutar stambenih

zona.

U okviru sjeverozapadne industrijske zone formiran

tehnološki park Banja Luka te u okviru lokacije

''Ĉajevec'' formiran Inovacioni centar Banja Luka


5. Socijalna infrastruktura djelimiĉno zadovoljava

narasle potrebe Grada

Rast broja specijalistiĉkih ordinacija, stomatoloških

ambulanti i apoteka.

6. Postojanje sportske tradicije i sportskih

potencijala u Gradu.

7.Budţetska sredstva kojim raspolaţe Grad su

znaĉajna i iznose cca 10% ukupnog Budţeta

Republike Srpske.

8. U Gradu je u 2008. godini poslovalo 31% od

ukupnog broja preduzeća u Republici Srpskoj

odnosno bilo je aktivno 18,7 preduzeća na 1.000

stanovnika, što je za 9,4 preduzeća na 1.000 stanovnika više od ovog prosjeka na nivou

Republike Srpske.

9. U ovim preduzećima je bilo zaposleno 27% od

ukupnog broja zaposlenih u preduzećima

Republici Srpskoj odnosno 17% od ukupnog

broja zaposlenih u Republici Srpskoj.

10. U Gradu je u maju 2009. godine je poslovalo

24,5% od ukupnog broja zanatsko-

preduzetniĉkih radnji u Republici Srpskoj

odnosno bilo je aktivno cca 28 radnji na 1000

stanovnika što je više za 10 radnji na 1.000

stanovnika od ovog prosjeka na nivou

Republike Srpske.

10. Relativno pozitivni nominalni pokazatelji

uspješnosti poslovanja preduzeća u Gradu.

U 2008. godini je uzorak preduzeća koja su dostavila

svoje finansijske izvještaje porastao za 7,3% u odnosu

na ovaj uzorak iz 2007. godine, te u preduzećima iz

uzorka ostvaren veći ukupan prihod od prodaje za 11,9

% te povećana ukupna aktiva preduzeća za 2,4%.

1. Nedovoljna i neadekvatna iskorištenost prirodnih

resursa

Od raspoloţivih prirodnih resursa nedovoljno su

iskorištena neka mineralna bogatstva (kvarcni pijesak,

kreĉnjak, graĊevinski kamen, ciglarska glina te

termomineralne vode) poljoprivredno zemljište, šume

te hidropotencijal, dok za neka mineralna

bogatstva(nemetalne i mineralne sirovine) nisu saĉinjene studije ekonomske opravdanosti njihovog eksploatisanja.

Nedovoljno ulaganje u poboljšanje svojstava zemljišta

III i IV kategorije radi pretvaranja ovog potencijalnog

resursa u II kategoriju pogodnu za razvoj ratarstva i

voćarstva.

Nedovoljna iskorištenost šumskog fonda u primarnoj i

sekundarnoj obradi.

Neiskorištenost park šuma za potrebe rekreativno-

izletniĉkog turizma.

Neiskorištenost hidropotencijala rijeke Vrbas od HE

Boĉac do ušća u Savu (ili neiskorišteno 85MW

elektriĉne energije koja bi pripala Gradu).

2. Rast broja nezaposlenih koja je naroĉito izraţena

kod stanovništva sa proizvodnim diplomama i

stanovništva bez prave kvalifikacije te niska

stopa aktivnosti.

3. Saobraćajna infrastruktura Grada djelimiĉno


Kvalitet ţeljezniĉkog saobraćaja daleko od

zadovoljavajućeg.

neiskorištenost aerodroma Mahovljani u smislu

pruţanja usluga meĊunarodnog putniĉkog i teretnog transporta. 4. Komunalna infrastruktura ne zadovoljava narasle

potrebe stanovništva Grada.

Nepokrivenost sjeverozapadnog dijela grada mreţom

javnog vodovoda te nedovoljan rezervoarski

vodovodni prostor.

Nepokrivenost Grada primarnim i sekundarnim

kolektorima, te nedostatak preĉušĉivaĉa otpadnih

voda.

Upravljanju otpadom, a naroĉito njegovom

reciklaţom, nije dat strateški znaĉaj. Toplifikacija Grada mnogo manja u odnosu na narasle potrebe.

Nezadovoljavajuće stanje prenosne i distributivne

elektro mreţe ite izraţeno neovlašteno korištenje

elektriĉne energije

5. Postojeće industrijske zone nedovoljno

iskorištene te neiskorištenost kapaciteta bivših

velikih privrednih sistema koji su smješteni u

industrijskim zonama Grada

6. Slabo iskorišten turistiĉki potencijal Grada.

7.Socijalna infrastruktura djelimiĉno zadovoljava

narasle potrebe Grada.

Prioritet dat primarnoj zdravstvenoj zaštiti

zanemarujući ostale vidove zdravstvene zaštite.

Nedovoljan broj vrtića za smještaj djece sa teritorije

Grada.

150

Po vrstama djelatnosti ubjedljivo najveću dobit nakon oporezivanja su ostvarila preduzeća u oblasti trgovine

na veliko i malo.

Pozitivna kretanja stope dobiti nakon oporezivanja je

evidentna u oblasti graĊevinarstva, nekretnina,

saobraćaja, skladištenja i komunikacija, celuloze i

papira,ţjavnih i komunalnih institucija, proizvodnji

elektriĉnih i optiĉkih ureĊaja te proizvodnji proizvoda

od nemetalnih minerala.

Znaĉajan prinos na aktivu i kapital su ostvarila

preduzeća u oblasti vaĊenja energetskih sirovina,

drţavne uprave i odbrane, graĊevinarstva,

poljoprivrede, lova šumarstva, tekstilne industrije.

11. Formiran Garancijski fond na nivou

Grada koji će uĉešćem garancija datih od strane

Grada u kolateralu olakšati preduzetnicima

pristup kreditnim sredstvima kako za

pokretanje tako i za razvoj MSP.

12.Transparentan rad gradske uprave.

13. Jaĉanje lokane inicijative vezane za oblast

preduzetništva.

Postojanje samo jednog socijalno-gerijatrijskog centra ĉiji su kapaciteti u potpunosti popunjeni uz

nemogućnost smještaja cca 400 lica koja ĉekaju na

dom.

8. Nepostojanje kvalitetnog i pouzdanog registra

resursa i imovine Grada.

9. U prvom kvartalu 2009. godine je došlo do

smanjenja broja aktivnh preduzeća u Gradu za

5% u odnosu na 2008. godinu te zaposlenih za

0,6%

10. Relativno pozitivni nominalni pokazatelji

uspješnosti poslovanja preduzeća u Gradu.

U 2008. godini je smanjen broj zaposlenih radnika u

preduzećima iz uzorka u odnosu na 2007. godinu za

9,1%, ostvarena manja poslovna dobit za 26% te

manja dobit nakon oporezivanja za 50% te je

evidentirano ukupno smanjenje kapitala preduzeća za

16%

Evidentan pad ostvarenih prihoda od prodaje u oblasti

obrazovanja, proizvodnje proizvoda od baznih metala i

metalnih proizvoda te vaĊenje ruda i kamena.

Rast gubitka nakon oporezivanja u oblasti

poljoprivrede.

11. Nedostatak mjera za podsticanje razvoja MSP

na nivou Grada.

12. Visoke naknade koje MSP treba da plati da bi

obavljalo svoju preduzetniĉku djelatnost

13. Nedostatak programa za razvoj kreativnog

omladinskog preduzetništva u Gradu.

14. Netransparentna i nepouzdana evidencija kako

o MSP tako i o zanatsko-preduzetniĉkim

radnjama u Administrativnoj sluţbi Grada.

15. Neefikasnost gradske aministracije pri procesu

registracije MSP.

16. Nemogućnost apliciranja prema EU

bespovratnim fondovima od strane CIDEA-e

zbog njenog statusa budţetskog korisnika. 17. Nezainteresovanost lokalne zajednice da

stimuliše razvoj socijalnog preduzetništva, a

ĉije je uporište dato kroz odredbe Zakona o

profesionalnoj rehabilitaciji, osposobljavanju i

zapošljavanju invalida (''Sluţbeni glasnik RS'',

broj 98/04), koji predviĊa i stimuliše osnivanje

preduzeća koja zapošljavaju minimalno 51%

lica koja su razvrstana u kategoriju invalida. Šanse

1. Uspostavljene kljuĉne institucije za razvoj MSP u Republici Srpskoj i Gradu.

2. Strategija razvoja malih i srednjih preduzeća u

Republici Srpskoj za period 2006.-2010. godine

3. Evropska povelja o malim preduzećima.

4. Integracioni procesi.

5. Raspoloţivi bespovratni fondovi za razvoj.

6. Rast broja upisanih studenata na

visokoobrazovne institucije.

7. Stvorene zakonske osnove za vršenje

prekvalifikacije odraslih kao temelja za

povećanje zapošljavsnja i samozapošljavanja.

Opasnosti

1. Sporost reformi u svim oblastima pa i u oblasti MSP.

2. Nedostatak popisa stanovništva.

3. Izjednaĉavanje stope nataliteta i mortaliteta

4. Negativne promjene starosne strukture grada na

štetu starosne grupe do 19 godina, a u korist

starosnih grupa preko 40 godina

5. Finansijska nestabilnost u zemlji prouzrokovana

svjetskom finansijskom krizom.

6. Nestimulativan opšti privredni ambijent.

7. Socijalna struktura nezaposlenih dodatno

opterećena novim socijalnim obiljeţjima

karakteristiĉnim za poratnu ekonomiju.

8. Rast broja zaposlenih nastavnika i profesora u

151

osnovnim i srednjim školama koji ne prati rast

broja upisanih uĉenika u osnovne i srednje škole.

9. Fiskalna preopterećenost privrednih subjekata.

10. Prisutvo ''sive ekonomije'' u cijeloj regiji pa, a

što remeti pravila funkcionisanja realnih

trţišnih odnosa i oteţava ekonomsku poziciju

onih koji se lojalno ponašaju na trţištu i koji

poštuju zakonske propise i poslovne obiĉaje.

11. Problemi MSP i njihov znaĉaj za ukupni razvoj

privrede i društva nisu dignuta na najviši

društveni nivo.

12. Postojanje zakonskih barijera za razvoj MSP

Grada.

13. Nedovoljno ureĊena legislativa koja obuhvata

MSP.

14. NeizgraĊen registar vlasnika raĉuna kod

banaka.

15. Skup proces registracije MSP.

16. Nedovoljno izgraĊena institucionalna struktura

( po dubini) vaţna za MSP.

17. Nedovoljna saradnja nadleţnih institucija za podršku razvoju MSP.

18. Nedovoljna zastupljenost malih i srednjih

preduzetnika u institucijama nadleţnim za

oblast MSP.

19. Drţava nije uredila domaće trţište i zaštitu

domaćih proizvoĊaĉa u skladu sa meĊunarodnim pravilima i praksom evropskih zemalja, što posebno pogaĊa oblast MSP.

20. Nedostatak velikih i stabilnih preduzeća kao

vaţnog oslonca razvoju MSP.

21. Nedostatak mjera za podsticanje razvoja MSP

na nivou Republike Srpske.

22. Nepostojanje garancijskog fonda na nivou

Republike Srpske koji bi uĉešćem garancija

datih od strane Republike Srpske u kolateralu

olakšao preduzetnicima pristup kreditnim

sredstvima kako za pokretanje tako i za razvoj

MSP. 23.NeizgraĊen koncept otklanjanja i minimiziranja

faktora visokog poslovnog rizika za strane

ulagaĉe.

24. Sporost sudskih izvršnih postupaka.

25. Nedostatak dovoljnog broja obrazovanih

kadrova u oblasti MSP te iskusnog osoblja za

sektor malog i srednjeg preduzetništva po

modelu koji danas egzistira u EU.

26. Nedostatak preduzetniĉke svijesti preduzetnika

i potencijalnih preduzetnika.

27. Prepreke u oblasti meĊupreduzetniĉke

komunikacije.

28. Nedostatak vlastitog kapitala potencijalnih

preduzetnika kao i lako i brzo dostupnih

kredita za pokretanja start up-a.

152

IV VIZIJA, CILJEVI I MJERE RAZVOJA MSPP BL

2015

1. Vizija

Izjava o viziji

Banja Luka je moderan evropski grad jednakih mogućnosti i šansi u kojima svi graĎani i stranci

dobrih namjera imaju izvrsne preduslove za razvoj sopstvenog biznisa i investiranje svoga kapitala i

znanja. U narednim godinama će se nastavititi pozitivni trendovi ulaganja u privrednu, instucionalnu

i saobraćajnu infrastrukturu, u nauku i obrazovanje, kulturu, zdravtsvo i sport, u mlade posebno,

gdje će mikro, mala i srednja preduzeća razvojem preduzetništva i inovacija pozicionirati naš grad

kao regionalnog lidera u jugoistočnoj Evropi.

Grad Banja Luka će biti privlaĉna sredina za sigurno ulaganje bez nepotrebnih barijera, gdj e

će znanje, nove tehnologije i inovacije omogućiti prosperitet njenih graĊana. Zasnovana na tradiciji i

postojećim resursima, Banja Luka će nastaviti da razvija svoju privrednu strukturu, da povećava broj

novoosnovanih preduzeća, da poboljšava kvalitativnu strukturu MSP sektora, ali i da prati moderne

trendove i podstiĉe biznise zasnovane na novim tehnologijama i inovacijama.

Ova strategija je logiĉki slijed prethodno definisanih strateških dokumenata, i to Strategije

razvoja MSP u RS za period 2006-2010. godina i Strategije razvoja grada Banja Luka u periodu 2008-

2015. godina, u okviru koje je, kao jedan od programa u budućem periodu, definisana i obaveza

izrade ove strategije.

S time u vezi, sa aspekta razvoja MSP, i ova strategija će slijediti preporuke za kreiranje

mjera i programa podsticaja za preduzetnike i preduzeća iz sljedećih privrednih sektora:

Prehrambeni,

DrvopredraĊivaĉki,

Turistiĉki,

Finansijski,

Zdravstveni,

MetalopreraĊivaĉki,

Farmaceutski, i

Sektor informaciono-komunikacionih tehnologija.

TakoĊe, strategija će biti usklaĊena sa evropskom poveljom o malim preduzećima, koju

je bih potpisala 20.06.2003. Godine kao obavezujuću.

U Lisabonu je uspostavljen cilj da Evropska unija postane najkonkurentnija i

najdinamiĉnija privreda na svijetu, bazirana na znanju, sposobnosti za odrţiv privredni rast, veće i

bolje zapošljavanje i veću socijalnu koheziju.

Mala preduzeća se moraju posmatrati kao glavni pokretaĉi inovacija, zapošljavanja, a takoĊe

socijalne i lokalne integracije u Evropi. Zbog toga, treba kreirati najbolje moguće okruţenje za

153

potrebe malog biznisa i preduzetništva. Da bi se postigla privredna struktura, kao i struktura unutar

MSP sektora koja obezbjeĊuje ekonomski razvoj, pred zemlje potpisnice Povelje, postavljeni su

sljedeći zahtjevi:

Obrazovanje i obuka u podruĉju preduzetništva

Jeftinije i brţe osnivanje preduzeća

Bolje zakonodavstvo i regulativa

Sticanje poslovnih vještina

Poboljšanje online pristupa

Bolje korišćenje prednosti jedinstvenog trţišta

Poreska i finansijska politika

Jaĉanje tehnološkog kapaciteta malih preduzeća

Uspješni modeli elektonskog poslovanja i vrhunske podrške malim preduzećima

Razviti jaĉe, efikasnije zastupanje interesa malih preduzeća na nivou Unije i na

nacionalnom nivou

Od ovih deset stubova povelje, Grad Banja Luka svojom aktivnom politikom i mjerama

podrške razvoju MSP sektora moţe da utiĉe na sedam stubova direktno i na tri indirektno, te u

saradnji sa republiĉkim i drţavnim organima, uticati i na preostala tri stuba koja nisu u ingerenciji

Grada, a tiĉu se poreske i finansijske politike, boljeg korišćenja jedinstvenog trţišta i boljeg

zakonodavstva i regulative.

2. Ciljevi i mjere

Glavni cilj strategije je izgradnja podsticajnog okruženja u Banjoj Luci za preduzetništvo, za

postojeće biznise, te za nove investicije koje će donijeti nove tehnologije, ekološki prihvatljive i

obnovljive energetske izvore i nova radna mjesta.

Kroz podsticajne politike i programe, cilj nam je u narednom petogodišnjem periodu povećati

broj novoregistrovanih i aktivnih mikro, malih i srednjih preduzeća iznad nivoa prosjeka EU (40

preduzeća na 1000 stanovnika), a to je sa sadašnjih 47,3 na 56,76 MSP na hiljadu stanovnika

(povećanje od 20%), promijeniti kvalitativnu strukturu preduzeća u korist proizvodnih preduzeća

tradicionalnih, na resursima zasnovanim industrijama i preduzeća iz oblasti informaciono –

komunikacionih tehnologija, farmaceutske industrije, elekto-mašinske industrije, te povećati broj

zaposlenih u privatnom sektoru za 30%.

Banja Luka će u periodu od narednih pet godina fokus u svojim razvojnim aktivnostima

staviti na dva kolosijeka, koja su na poĉetku odvojena, ali će se itekako ispreplitati u budućnosti, a to

su:

Kreiranje preduzetniĉkog i poslovnog okruţenja podesnog, primamljivog i ekonomski

privlaĉnog za potpuno nova preduzeća i preduzetnike.

Stvaranje pretpostavki za potupno eliminisanje prepreka i barijera koje stoje na putu rasta

i razvoja postojećih biznisa, te omogućavanje stvaranja preduslova za restrukturiranje

postojeće privredne strukture, saglasno sa vizijom u kakvoj Banjaluci ţelimo da ţivimo.

154

S time u vezi, ova dva opredjeljenja moţemo posmatrati kao strateške pravce budućeg razvoja

Grada sa aspekta podsticaja razvoja preduzetništva i mikro, malih i srednjih preduzeća.

Ţelja nam je da Grad ima jasne smjernice i putokaze za ostvarenje svoje vizije. Svjesni smo

da to neće biti u potpunosti izvodljivo u kratkom vremenskom periodu, kao što je to petogodišnji

period, ali svakako u tome roku, paţnju moţemo obratiti na realizaciju sljedećih strateških ciljeva:

Strateški cilj 1:

Povećati broj novoregistrovanih privrednih subjekata

Strateški cilj 2:

Povećati broj industrijskih i preraĎivačkih preduzeća zasnovanih na tradicionalnim, ekološki

prihvatljivim i obnovljivim resursima i promijeniti kvalitativnu strukturu MSP sektora

Strateški cilj 3:

Stvoriti poslovno okruženje za transfer znanja, inovacija i modernih tehnologija u sektor MSP i

internacionalizovati poslovanje MSP.

Strateške ciljeve ćemo lakše transferisati u jednostavne, mjerljive, vremenski determinisane i

finansijski realne i izvodljive postavljajući sljedeće kljuĉne potciljeve strategije:

KLJUČNI POTCILJEVI STRATEGIJE

1.1. Smanjenje administrativnih prepreka i pojeftinjenje registracije novih privrednih subjekata

1.2. Uspostavljanje novih modela neformalnog i formalnog obrazovanja i obuke preduzetnika i menadžera

2.1. Poboljšanje kvaliteta preduzetničke infrastrukture i instrumenata finansijske i nefinansijske podrške MSP

2.2. Povećanje nivoa direktnih inostranih i domaćih investicija

3.1. Jačanje tehnoloških kapaciteta i podsticanje internetizacije i elektronskog poslovanja MSP i preduzetnika

3.2 Jačanje konkurentnosti MSP i preduzetničke klime

Aktivnim pristupom implementacije strategije, te aktiviranjem preduzetniĉkih instrumenata

podrške samozapošljavanja i ciljanog razvoja pojedinih biznisa:

155

40% od ukupno novoregistrovanih preduzeća će biti registrovano kao direktna posljedica

implementacije aktivnih mjera podrške rasta i razvoja biznisa i preduzetništva, kroz

funkcionisanje novoosnovanog Garantnog fonda Grada, budućih fondova za garanciju

naplate potraţivanja i Fonda riziĉnog (sjemenskog) kapitala, rada buduće Direkcije za

zemljište Banja Luke, Tehnološkog biznis parka u Ramićima, Inovacionog centra u

„Ĉajavecu“, indistrijskih i slobodnih zona;

20% novoregistrovanih preduzeća će biti rezultat privatno-javnog partnerstva;

40% novoregistrovanih preduzeća će biti rezultat direktnih inostranih i domaćih

investicija izazvanih povoljnom preduzetniĉkom klimom i niskim troškovima registracije

biznisa, te brzim procedurama i niskim stopama komunalnih taksi i akciza, i jednostavnim

i jeftinim pristupom informacijama.

3. Strateški ciljevi, operativni ciljevi i mjere za realizaciju ciljeva

Strategija razvoja malih i srednjih preduzeća i preduzetništva u Gradu

Banja Luci 2010 - 2015

Strateški cilj 1:

Povećati broj novoregistrovanih privrednih

subjekata

Strateški cilj 2:

Povećati broj industrijskih i preraĎivačkih preduzeća

zasnovanih na tradicionalnim, ekološki prihvatljivim i

obnovljivim resursima i promijeniti kvalitativnu

strukturu MSP sektora

Strateški cilj 3:

Stvoriti poslovno okruženje za transfer znanja,

inovacija i modernih tehnologija u sektor MSP i


156

Strateški projekti će biti relalizovani u dve faze:

prva faza 2010-2012. godine.

druga faza, 2010-2015. godine,

Strateški ciljevi i potciljevi će biti realizovani prevoĊenjem u konkretne operativne ciljeve, te

mjere i projekte.

Strateški pravci, strateški ciljevi, potciljevi, programi, mjere i projekti za realizaciju ciljeva i

strategije uopšte, rezutlat su participativnog uĉešća velikog broja zainteresovanih strana, a posebno

analize potreba preduzetnika i vlasnika biznisa. Rezultati ankete privrednika, zakljuĉci i preporuke

fokus grupa, studije sluĉaja, benchmarking slioĉnih strategija u inostranstvu, socio-ekonomska

analiza, SWOT analiza (analiza kojom se sagledavaju prednosti, slabosti, prilike i prijetnje, u našem

sluĉaju Banja Luke sa aspekta poslovanja i mogućnosti za poslovanje) sa elementima PESTE analize

u analizi prilika i prijetnji (analize politiĉko – pravnog, ekonomskog, sociološko-kulturološkog,

tehnološkog i ekološkog okruţenja), odredile su glavne obrise strategije.

157

158

Strateški cilj 1:

Povećati broj novoregistrovanih preduzetničkih radnji i malih i srednjih preduzeća i unaprijediti

poslovnu i investicionu klimu.

Indikator ovoga cilja je povećanje broj tzv. start ap, odnosno novoregistrovanih

preduzetniĉkih radnji i preduzeća u svim zakonom definisanim pravnim oblicima u Gradu, u odnosu

na 2009. godinu sljedećom dinamikom:

U toku 2010. i 2011. godine, za 5%.

U toku 2012. i 2013. godine, za dodatnih 5%.

U toku 2014. i 2015. godine, za dodatnih 10%.

Ukupno povećanje broja preduzetniĉkih radnji i MSP-a za 20% ĉime ćemo se pribliţiti

prosjeku Evropske unije od 40 MSP na 1000 stanovnika.

Aktivnim mjerama i uz finansijsku podršku Grada, Republike, pretpristupnih fondova EU, cilj

je sa sadašnjih 9031 preduzetniĉkih radnji i MSP-a iz 2009. godine u Gradu imati aktivnih oko 1000

preduzetniĉkih radnji i MSP do kraja 2015. godine. Direktiva Evropske komisije od 2003. godine, je

“Preduzećem se smatra svaki subjekt uključen u ekonomsku aktivnost, bez obzira na pravnu formu.

Ovo uključuje, posebno, osobe koje se same zapošljavaju i porodične biznise koji se bave obrtom ili

drugim aktivnostima, i partnerstva i udruženja koje su redovno uključene u ekonomske aktivnosti”

Dva su potcilja u direktnoj korelaciji sa prvim strateškim ciljem, a to su:

Smanjenje administrativnih prepreka i pojeftinjenje registracije novih privrednih

subjekata, i

Uspostavljanje novih modela neformalnog i formalnog obrazovanja i obuke preduzetnika

i menadţera.

159

S time u vezi, ova dva opredjeljenja i potciljeve moţemo posmatrati kao strateške pravce

budućeg razvoja Grada sa aspekta podsticaja razvoja preduzetništva i mikro, malih i srednjih

preduzeća, a koje ćemo realizovati implementacijom sljedećih operativnih ciljeva:

OC 1.1. Restrukturirati i institucionalno jačati Gradsku razvojnu agenciju kao nosioca i koordinatora

razvoja preduzetništva i MSP sektora u Banjoj Luci.

OC 1.2. Uspostaviti jedinstveni registar privrednih subjekata na nivou Grada i eliminisati

nepotrebne i skupe procedure registracije biznisa

OC 1.3. Obezbijediti jednostavan i besplatan pristup informacijama potencijalnim investitorima.

OC 1.4. Povećati direktnu finansijsku podršku preduzetnicima i MSP iz resursa Grada i podsticati

razvoj socijalnog preduzetništva

OC 1.5. Povećati dostupnost i kvalitet preduzetničkih i menadžeskih znanja i uskladiti obrazovni

sistem potrebama tržišta rada i razvoja Banja Luke i Republike Srpske.

Programi za realizaciju ciljeva:

1. Program jačanja Gradske razvojne agencije

2. Program eliminisanja barijera rasta i razvoja MSP i preduzetništva

3. Program jačanja konkurentnosti transfera znanja u MSP sektor

160

MJERE I PROJEKTI ZA IMPLEMENTACIJU STRATEŠKOG CILJA 1

Strateški cilj 1:

Povećati broj novoregistrovanih preduzetničkih radnji i malih i srednjih preduzeća i unaprijediti

poslovnu i investicionu klimu.

Operativni cilj 1.1.: Restrukturirati i institucionalno jačati Gradsku razvojnu agenciju kao

nosioca i koordinatora razvoja preduzetništva i MSP sektora.

1.1.1. Gradska razvojna agencija - formalni koordinator sadašnjih i novoformiranih gradskih

insitucija za podršku razvoju grada i gradske privrede

Opis aktivnosti ili kratak pregled aktivnosti u programu ili projektu:

Programom razvoja Gradske razvojne agencije omogućava se jaĉanje njene strukture kako bi se

novim kapacitetima obezbedila efikasna podrška malim i srednjim preduzećima u svim fazama

njihovog startupa , rasta i razvoja i dr. To se pre svega odnosi na razvoj nefinnasijskih instrumenta

podrške ( tehnološki biznis park, inkubatori, cnetra za mali biznis, ...) kao i finansijkih instrumenta

podrške (garantni fond, grantovi za male subvencije, subvencionisanje kamata i sl.)

Nosioc aktivnosti / implementacije: Gradska razvojna agencija i grad Banja Luka

Vrijeme / period implementacije: 2010 – 2015. godina

Planirana sredstva za implementaciju : prema programu rada

Izvori finansiranja: Budţet Grada , BuĊţet Republike Srpske i meĊunarodni projekti

1.1.2. Gradska razvojna agencija i Univerzitet u Banjoj Luci – Partnerstvo u transferu znanja


Transfer znanja prema MSP i preduzetništvu od kljuĉnog je znaĉaja za realizaciju programa i

projekata preduzetniĉke infrastrukture, pre svega tehnološkog biznis parka ali i drugih instrumenata

podrške. Glavni partner Gradskoj razvojoj agenciji u transferu znanja ka privredu je Univerzitet

Banjaluke sa svojim kapacitetima. Programom partnerstva Gradske razvojne agencije sa

Univerzitetom ( već je poptisan sporazum o saradnji) omogućava se stvaranje razvojnih i istraţivaĉkih

kapaciteta u razvojnom kampusu TBP-a koji su neophodni privredi, pre svega u domenu realizacije

inovativnih projekata i certifikacije proizvoda za trţište.

Nosioc aktivnosti / implementacije: Gradska razvojna agencija i Univerzitet Banjaluke


Planirana sredstva za implementaciju: 1.200.000KM

Izvori finansiranja: Budţet Grada , Budţet Republike Srpske i meĊunarodni projekti

161

1.1.3. Izrada studije izvodljivosti i prema studiji formiranje fonda rizičnog kapitala za

razvojne projekte na nivou grada


Da bi se ublaţio problem hroniĉnog nedostatka investicija u razvojne projekte, uradiće se studija

izvodljivosti za uspostavljanje fonda riziĉnog kapitala. Studija će dati odgovor o stepenu izvodljivosti

takvog projekta, analizirati interes ciljne grupe i potencijalnih izvora investiranja, a potom predloţiti

izvjesne smjernice o uspostavljanju fonda. U sluĉaju postizanja dovoljne zainteresovanosti

potencijalnih investitora, moguće je formirati fond po principu zajedniĉkog ulaganja javnih i privatnih

partnera.

Nosioc aktivnosti / implementacije: Gradska razvojna agencija i Odsjek za razvoj


Planirana sredstva za implementaciju: 2.000.000 KM

Izvori finansiranja: Grad Banjaluka, Vlada RS, domaći i meĊunarodni investitori

1.1.4. Projekat «Tradicionalni i umjetnički zanati –ART zanatski centar Banjaluka»


Cilj projekta je oĉuvanje kulturnog nasljeĊa i tradicijskih privrednih i umjetniĉkih vrijednosti

(edukacija, radionice).Kroz realizaciju podsticjanih mjera u vidu inform,isanja, edukacije , pruţanja

pravne i druge pomoći, te subvencije poĉetnih troškova u nabavci opreme i sliĉno ţeli se podstaći

razvoj tradicijskih i umjetniĉkih zanata i formirati “ART zanatski centar”.

Nosioc aktivnosti / implementacije: Gradska razvojna agencija-Centar za mali biznis


Sredstva za implementaciju (postojeća ili planirana): 400.000 KM


1.1.5. Projekat : Jačanje biznis edukativnog centra kao dijela „škole preduzetništva“ u TBP-u


Permanentno proširenje edukativnog programa Gradske Razvojne agencije prema zahtjevima

savremenog - današnjeg trţišta.

Uspostavljanje edukativnog plana i programa za pomoć preduzetnicima pri kreiranju biznis planova,

pomoć pri poslovanju i uvodjene novih standarda (Ce-znak , ISO, itd.) u koordinaciji sa eminentnim

konsultantima iz razliĉitih nauĉnih oblasti.

Nosioc aktivnosti / implementacije: Gradska razvojna agencija-Informativno edukativni centra

Vrijeme / period implementacije: 2011. godina

Sredstva za implementaciju (postojeća ili planirana): 10.400KM

Izvori finansiranja: Grad Banjaluka,

162

1.1.6. Projekat: Sajam tradicionalnog zanatstva Banja Luka


Promocija domaće I zanatske radinosti ,autentiĉnosti proizvoda te kultururne baštine grada Banja

Luke. Gradska razvojna agencija planira da ovim projektom pripremi godišnju poslovnio –turistiĉku

manifestaciju koja bi postala stalna manifestacija gdje bi kooperanti centra za mali biznis

prezentovali svoje proizvode, a samim tim I obezbjedili I bolju prodaju.





1.1.7. Projekat:Uspostavljanje sistema upravljanja kvalitetom ISO 9001 Gradske razvojne

agencije


Osnovni razlog za uspostavljanje sistema upravljanja kvalitetom po zahtjevima standard ISO 9001

jeste da poboljšamo rad i usluge Gradske razvojne agencije kroz efikasniji rad.Da bismo poboljšali

naše usluge prema korisnicima potrebno je da unaprijedimo našu organizaciju rada, pojaĉamo

odgovornost svih zaposlenih i dodatno struĉno usavršavamo osoblje.

UvoĊenje i primjena ovog sistema u Gradskoj razvojnoj agenciji obuhvatiće sve zaposlene i

omogućiće potpuno upravljanje sistemom kvalitete, njegovu kontrolu, poboljšanje kvaliteta rada,

poboljšanje organizacije posla i poboljšanje kvaliteta pruţanja usluga prema krajnjim korisnicima.


Vrijeme / period implementacije: 2011. godina



Mjere na nivou Grada Banja Luka u sklopu Operativnog cilja 1.1:

Formiranje akreditacionog tijela za akreditaciju konslultantskih kuća, obrazovnih

ustanova i konsultanata individua koji mogu u ime Gradske razvojne agencije, zajedniĉki

realizovati projekte pruţanja savjetodavnih i trenerskih usluga poĉetnicima,

preduzetnicima i menadţerima.

„Upoznajmo se sa Evropom i evropskim propisima“ – novi „prozor“ na www.cidea.org.

Jaĉanje uloge Savjeta za razvoj privrede Banjaluke

Organizaciono jaĉanje Odjeljenja za privredu formiranjem specijalnog tima za

preduzetništvo i MSP sektor. Rješavanje raĉunovodstvenog modela Gradske razvojne

agencije koji će joj omogućiti apliciranje za IPA, FP7 i druge dostupne fondove

Formiranje Sektora za prikupljanje sredstava (fundraising) u okviru Gradske razvojne

agencije

http://www.cidea.org/

163

Inicijative prema republičkom nivou vlasti OC 1.1:

Preporuka Vladi RS da razmisle o formiranju Ministarstva za ekonomiju i preduzetnišvo

Operativni cilj 1.2. Uspostaviti jedinstveni registar privrednih subjekata na nivou Grada i

eliminisati nepotrebne i skupe procedure registracije biznisa

1.2.1. Uspostavljanje baze podataka aktivnih preduzeća i preduzetničkih radnji na teritoriji

Grada


Cilj projekta je uspostaviti jedinstveni registar privrednih subjekata na teritoriji grada koji aktivno

posluju, kako bi se u svakom momentu imali relevantni podaci o njihovim aktivnostima i uoĉavale

tendencije njihovog poslovanja, na osnovu kojih bise mogle preduzimati korektivne i druge mjre pri

sprovoĊenju Strategije MSPP-a i drugih planskih dokumenata.

Nosioc aktivnosti / implementacije: Gradska razvojna agencija-Centar za Investitre



Izvori finansiranja: Grad Banjaluka, meĊunarodni EU fondovi

Mjere na nivou Grada Banjaluka u sklopu Operativnog cilja 1.2:

Registrujte biznis za 48 ĉasova

Analiza rezultata giljotine propisa i nova giljotina

Smanjiti troškove registracije preduzetniĉkih radnji za 80%.

Projekat sufinansiranja dozvola i taksi novoregistrovanih preduzeća

Inicijative prema republičkom nivou vlasti OC 1.2:

Uspostavljanje Centralnog elektronskog privrednog registra sa formiranjem Agencije za

privredne registre. Centralizovana, jedinstvena baza podataka o privrednim subjektima

treba da omogući kroz rad Agencije:

Ekonomiĉnost i dostupnost podataka kroz jedinstvenu centralizovanu bazu za svaki od

potrebnih registara:

o Registar privrednih subjekata;

o Registar finansijskog lizinga;

o Registar zaloţnog prava;

o Registar preduzetnika;

o Podnošenje finansijskih izveštaja privrednih subjekata;

o Registar stranih predstavništava;

o Registar faktoringa sa perspektivom ukljuĉenja drugih elektronskih

registara;

Pojednostavljenje i ubrzanje procesa registracije;

Smanjenje troškova registracije i poslovanja;

164

Harmonizaciju sa evropskim standardima i direktivama;

Edukaciju korisnika i unapreĊenje meĊusobne komunikacije;

Elektronsku razmenu podataka sa javnim i privatnim sektorom

Operativni cilj 1.3.: Obezbijediti jednostavan i besplatan pristup informacijama

potencijalnim investitorima

1.3.1. Formiranje „One stop shop-a“ i www.BanjaLukaOneStopShop.ba u okviru Centra za

investitore TBP-a


One Stop shop Centar za investiture ima ima ulogu pruţanja informacija i usluga, te posredovanja

potencijalnim domaćim i stranim investitorima zainteresovanih za ulaganje na podruĉju Grada

Banjaluka, sa posebnim aspektom na teritorijalni marketing, njegovo planiranje i organizovanje.

Potrebno je osposobiti centar izradom odgovarajućih baza podataka, sa permanentim stalno

aţuriranim podacima , izradom promotivnog materijala u vidu štampanih brošura, video materijala i

CD-ova. Potrebno je kontinuirano objavljivanje aktuelnih informacija na web site-u, posebno inh koji

se odnose na odrţavanje kontakta sa investitorima koji su svoje poslovanje već ostvarili ili tek treba

da ga ostvare na teritoriji Grada Banjaluka.Isto tako je neophodno uspostaviti stalnu saradnju sa

organizacijama širom regiona (FIPA, RARS, GTZ, SDC, CIED, LDA, LORKA, SIEPA, OSCE,

USAID, EURED, UCODEP itd.), kao i saradnju sa ostalim subjektima i nosiocima razvoja, kako na

lokalnom, tako i na nacionalnom nivou (Ambasade BiH u inostranstvu, Privredne komore stranih

ambasada u BiH, Komercijalni odjeli stranih ambasada u BiH, Regionalne privredne komore i

razvojni centri u Srbiji, Sloveniji, Italiji, Norveškoj, Austriji itd.).

Nosioc aktivnosti / implementacije: Gradska razvojna agencija-Centar za investitore


Planirana sredstva za implementaciju 100.000 KM

Izvori finansiranja: Grad Banja Luka

1.3.2. Pokretanje e-portala za investitore i preduzetnike i menadţere

www.BanjalukaInvestmentOportunities.ba


Postavljanje na veb stranicu Baze privrednih subjekata sa teritorije Grada.



Planirana sredstva za implementaciju: 12.000 KM


http://www.banjalukaonestopshop.ba/

http://www.banjalukainvestmentoportunities.ba/

165

1.3.3. Pokrenuti časopis o biznisu, samozapošljavanju i poslovnim prilikama.


Cilj je kontinuirano informisanje o preduzetniĉkim poduhvatima, kao i afirmacija svih oblika

preduzetništva, njihovih zadruga, udruţenja i klastera, praćenje aktivnosti ministarstava i tijela

republiĉke i gradske uprave , te naroĉito aktivnosti za korišćenje meĊunarodnih fondova i sredstava

banaka vezanih za preduzetništvo. Radi ostvarenja ovog cilja Gradska razvojna agencija će pokrenuti

ĉasopis „MSP novosti“. Realizacija ovog Projekata zavisiće od podrške pre svega gradske uprave ali i

institucija RS.

Nosioc aktivnosti / implementacije: Gradska razvojna agencija –Info Ed centar




1.3.4. Marketnig plan za privlačenje investitora i razvoj distributivnih kanala za promociju

Banjaluke kao poţeljne privredne destinacije


Izrada marketing plana za Tehnološki biznis park Banja Luka obuhvata definisanje strategije nastupa

na trţištu prema svim segmentima - potencijalnim uĉesnicima – investitorima i korisnicima, te izradu

tome odgovarajućeg plana nastupa na trţištu primjerenog tim trţišnim segmentima jasno definišući

sve potrebne aktivnosti marketinškog i promotivnog miksa s odgovarajućim budţetom realizacijom

predviĊenih aktivnost



Planirana sredstva za implementaciju : 350.000 KM


Mjere na nivou Grada u sklopu operatvinvog cilja 1.3:

Izraditi program podsticaja (bez direktnih izdavajanja finansijskih sredstava) za MSP,

domaće i strane investitore na nivou Banjaluke sa izradom Pravilnika za dodjelu

podsticaja, gdje se definišu namjene podsticaja, kriteriji za ocjenu projekata, procedura za

javne pozive, potrebna dokumentacija i dr. –Ovaj program je u pripremi u gradskoj

razvojnoj agenciji.

Uspostavljanje GIS-a (Geografskog informacionog sistema) privrednih i resursnih

potencijala Grada.

166

Inicijative prema republičkom nivou vlasti u sklopu operativnog cilja 1.3:

U skladu sa Akcionim planom za podršku uspostavljanju i razvoju poslovnih zona

2009 – 2013. godina, izraditi Program sa Pravilnikom za dodjelu podsticaja, gdje se

definišu namjene podsticaja, kriteriji za ocjenu projekata, procedura za javne pozive,

potrebna dokumentacija i dr. - Ministarstvo industrije, energetike i rudarstva i Republiĉka

agencija za razvoj malih i srednjih preduzeća.

Operativni cilj 1.4.: Povećati direktnu finansijsku podršku preduzetnicima i MSP iz resursa

Grada i podsticati razvoj socijalnog preduzetništva

1.4.1. Grant sredstva za početne biznise


Povećati inicijalna grant sredstva za poĉetne biznise (strat up) za posebno definisane

kategorije preduzeća: preduzeća za rehabilitaciju i preduzeća koja zapošljavaju invalidna lica;

preduzeća koja imaju najmanje 50% zaposlenih pripadnika nacionalnih manjina i/ili invalidnih lica, tj.

lica iz kategorija socijalno ugroţenih lica, a najmanje 10 ukupno zaposlenih; preduzeća koja od

ukupnog broja zaposlenih imaju 70% prijavljenih mladih lica do 25 godina starosti, bez prava

otpuštanja u naredne 3 godine, a ukupno najmanje 15 zaposlenih.

Nosioc aktivnosti / implementacije: Gradska razvojna agencija



Izvori finansiranja: Grad Banjaluka

1.4.2. Garantni fond


Na osnovu odgovrajauće odluke Gradske skupštine tokom 2010 godine je formiran Garantni fond za

podršku kreditiranju poslovnih subjekata kod komercijalnih banaka, ĉiji portfolio je neophodno u

narednom period sukcesivno povećavati.



Sredstva za implementaciju (postojeća ili planirana): 3.000.000 KM

Izvori finansiranja: Grad Banja Luka,

167

1.4.3. Studija izvodljivosti formiranja Fonda sjemenskog (rizičnog) kapitala za pokretanje

biznisa naprednih tehnologija (biogenetika, farmacija, informaciono-komunikacione

tehnologije, medicina, elekto-mašinska industrija).


Fondovi riziĉnog kapitala u koje ulaţu veći investitori poput banaka, firmi, penzioni ili investicijski

fondovi mogu biti veliki potencijal rasta privrede. Takvi fond kao poticaj privrede, pokazuju iskustva

drugih zemalja, gdje su se tvrtke poput Googla ili Microsofta osnovale i razvile upravo putem kapitala

riziĉnih fondova. Na primjer, od 2000. do 2004. Godine firme osnovane kapitalom tih fondova

zaposlile su samo u Evropi milijun novih radnika. Ovom studijom se ţeli sagledati stanje na trţištu

riziĉnog kapitala, primjeri dobre prakse realizacije fondova, te predloţiti model uspostavljanja fonda

riziĉnog kapitala u banjaluci.


Vrijeme / period implementacije: 2011


Izvori finansiranja: Grad Banja Luka,

1.4.4. Realizacija projekta subvencionisanja kamatne stope


Program subvencionisanja kamatne stope za kredite za nabavku osnovnih sredstava namijenjenih

preduzećima iz sljedećih privrednih sektora:

-Prehrambeni,

-DrvopredraĊivaĉki,

-Turistiĉki,

-Finansijski,

-MetalopreraĊivaĉki,

-Farmaceutski,

-Sektor informaciono-komunikacionih tehnologija.





168

1.4.5. Subvencionisanje zaapošljavanja lica sa invaliditetom


Lica sa invaliditetom su velika ugroţena kategorija nastala mahom kao posljedica minulih ratnih

dešavanja, kojoj se nastoji pomoći davanjem subvencija pri njihovom zapošljavanju




Izvori finansiranja: Grad Banja Luka, Vlada RS,

Ostale mjere na nivou Grada Banjaluka

Mjere iz domena fiskalne politike komunalnih taksi (Prilikom osnivanja i registrovanja

preduzeća, u prvoj godini osloboditi preduzeća od plaćanja komunalne takse, u drugoj

godini postojanja preduzeća bi platila 50% takse i u trećoj godini puni iznos takse).

Ukinuti obezbjeĊenje plaćanja graĊevinske dozvole u ratama uz bankarsku garanciju i

smanjiti vrijeme dobijanja graĊevinskih dozvola, te napraviti analizu donjeg praga

smanjenja svih graĊevinskih naknada.

Registrovanje biznisa za osobe povratnike iz inostranstva koja ulaţu vlastiti kapital u

minimalnom iznocu od 100 000 KM i koji prijave trajno prebivalište u Banjoj Luci u

iznosu od 20% od ukupnih troškova registracije.

Pojaĉanje napora za eliminisanje sive ekonomije kroz pojaĉan rad inspekcija na

republiĉkom i gradskom niovu.

Operativni cilj 1.5.: Povećati dostupnost i kvalitet preduzetničkih i menadžeskih znanja i

uskladiti obrazovni sistem potrebama tržišta rada i razvoja Banja Luke i Republike Srpske.

1.5.1. Omladinsko preduzetništvo u banjalučkim srednjim školama


Ovim projektom se nastoji izvršiti razvijanje liĉnih vještina i sposobnosti mladih ljudi koje su od bitne

vaţnosti za njihovu buduću egzistenciju kao što su samoinicijativa, samopouzdanje, kreativnost,

timski rad, pouzdanost, odgovornost, odluĉnost; Posebna paţnja projekta je usmjerena na planiranje

budućih profesija mladih iupoznavanje sa poslovnim ljudima i njihovim preduzetniĉkim iskustvom.




Izvori finansiranja: Grad Banjaluka,odjeljenje za društvene djelatnosti, meĊunarodne organizacije

169

1.5.2. Program podrške ţenskom preduzetništva i samozapošljavanju ţena.


Cilj projekta je da afirmiše i podstiĉe preduzetnice i da ohrabri ţene koje su se odluĉile da pokrenu

vlastiti biznis. Ciljna grupa su nezaposlene ţene, ţene koje ţele da zapoĉnu svoj biznis, ţene

preduzetnice ali i ţene u upravljaĉkim pozicijama. Aktivnosti kao što su edukacije iz oblasti

preduzetništva, menadţmentu, pisanja biznis planova i savetodavne usluge. Projekat ćše4 se

realizovati uz podršku razvoju Udruţenju preduzetnica i ţene menadţera UNA RS

Nosioc aktivnosti / implementacije: Gradska razvojna agencija-udruţenje UNA



Izvori finansiranja: Grad Banjaluka, meĊunarodne organizacije

1.5.3. Unapređenje samozapošljavanja kroz jačanje preduzetničkog duha i razvoj trţišta

rukotvorina-suvenira i starih zanata.


Cilj ovog projekta je da se omogući samozapošljavanje ugroţene grupe ljudi kroz edukaciju,

savjetodavnu i finansijsku pomoć (u opremi za poĉetak rada i promotivnim aktivnostima) a u isto

vrijeme da se promoviše i širi koncept samozapošljavanja u Gradu Banjaluci





1.5.4. Projekat prekvalifikacija radnika


Dramatiĉne promjene ekonomskih struktura u RS u proteklih 15 godina izazvale su brzu promjenu u strukturi potraţnje za

random snagom. Znaĉajne posledice ovih transformacija dodatno su promijenile i povećale potraţnju za kvalifikacijama kao

I potraţnju za uvećanim stepenima struĉne spreme. Raspadom velikih dţavnih preduzeća mnogi radnici su proglašavani

viškom I poslati na ĉekanje a veliki broj njih su ostali pasivni radnici koji ĉekaju na pojavu mogućnosti zaposlenja na svom

starom random mjestu. Na taj naĉin oni gube svoj potencijal zapošljavanja I izloţeni su dugotrajnoj nezaposlenosti jer

njihova zanimanja nisu više konkurentna na trţištu rada. Ovim projektom prekvalifikacije bi se povećala zapošljivost radne

snage I došlo bi do brţeg zapošljavanja i samozapošljavanja te usklaĊivanja kvalifikacione strukture radno sposobnih osoba

sa stvarnim potrebama privrednika

Nosioc aktivnosti / implementacije: Gradska razvojna agencija /centar za zaposljavanje

odrasli/Zavod za zapošljavanje RS



Izvori finansiranja: Grad Banjaluka, Vlada RS, meĊunarodne organizacije

170

1.5.5. Podsticanje poslovnih subjekata za ulaganje u razvoj ljudskih resursa


Ovim projektom se nastoji dati podrška poslovnim subjektima za ulaganja u razvoj ljudskih resursa u

svojim preduzećima. podrška se ogleda u subvencionisanju aktivnosti koje doprinose razvoju ljudskih

resursa, uspostavljanju tarjnih mehanizama za zaštitu i oĉuvnje radnih sposobnosti te permanentnom

obrazovanju.

Nosioc aktivnosti / implementacije: Gradska razvojna agencija,



Izvori finansiranja: Grad Banja Luka, privredni subjekti

1.5.6. Program edukacija iz oblasti finansijskog menadţmenta, menadţmenta kvaliteta i

upravljanja marketingom.


Ovim programom je predviĊeno da se u dva ciklusa godišnje odrţi edukacija MSP u obalsti

finansijskog menaĊţmenta , menadţemnta kvalitetom i upravljanja amrketingom kao oblastima koje

su priliĉno zapostavljene u preduzećima, nakon kojih će se sigurno postići njihov brţi rast i razvoj i

omgućiti novo zapošljavanje.





171

1.5.7. Projekat subvencionisanja konsalting usluga za podršku razvoja malih i srednjih

preduzeća na teritoriji Grada Banja Luka.


Dosadašnja praksa, takoĊe i u donatorskim organizacijama, je pokazala da MSP zbog nedovoljnog

znanja obiĉno ne mogu profitirati samo od informacione podrške ili kratkih inicijalnih konsultantskih

usluga. Ĉesto preduzetnici ne znaju kako da iskoriste informaciju koju su dobili. TakoĊe, djelomiĉno

zbog male koristi koju imaju od ovakvih usluga, a djelomiĉno zbog nedostatka kulture plaćanja za

znanje, preduzetnici ĉesto ne ţele da angaţuju struĉnjake - konsultante koje bi platili na komercijalnoj

osnovi. Tako ne dolazi do preko potrebne interakcije izmeĊu eksperata koji imaju znanje i

preduzetnika koji to znanje neophodno trebaju. Da bi takva interakcija u ovom smislu bila podrţana,

ovim projektom se ţeli program subvencioniranja konsalting usluga za MSP koji bi imao

posredniĉku funkciju i omogućavao da do ovakve interakcije doĊe po prihvatljivim troškovima za

MSP. Time će djelovati u dva pravca koji ĉine komponente cilja programa:

-Utiĉe na poboljšanje konkurentnosti preduzeća i otvaranje novih radnih mjesta kroz

iskorištavanje unutrašnjih rezervi preduzeća tj. poboljšanje upravljaĉke funkcije, bolju organizaciju

proizvodnje i veću produktivnost, unapreĊenje tehnološke osnove, uvoĊenje novih proizvoda,

uvoĊenje standarda kvaliteta, efikasno planiranje i sprovoĊenje investicionih projekata, širenje na

nova trţišta itd.

-Stimuliše razvoj lokalne konsultantske prakse na podruĉju grada Banja Luke i tako pomogne

stvaranje jake i komercijalno zdrave strukture za podršku MSP koja će biti na raspolaganju MSP u

svakom trenutku u ovoj specifiĉnoj oblasti. Ciljna grupa ove komponente su privatne konsultantske

kuće, slobodni konsultanti, konsultanti saradnici Univerziteta Banja Luka, struĉnih instituta i drugih

razvojnih institucija na podruĉju grada.




Izvori finansiranja: Grad Banjaluka

Mjere na nivou Grada Banjaluka u sklopu Operativnog cilja 1.4:

Mjere iz domena fiskalne politike komunalnih taksi (Prilikom osnivanja i registrovanja

preduzeća, u prvoj godini osloboditi preduzeća od plaćanja komunalne takse, u drugoj

godini postojanja preduzeća bi platila 50% takse i u trećoj godini puni iznos takse).

Ukinuti obezbjeĊenje plaćanja graĊevinske dozvole u ratama uz bankarsku garanciju i

smanjiti vrijeme dobijanja graĊevinskih dozvola, te napraviti analizu donjeg praga

smanjenja svih graĊevinskih naknada.

Registrovanje biznisa za osobe povratnike iz inostranstva koja ulaţu vlastiti kapital u

minimalnom iznocu od 100 000 KM i koji prijave trajno prebivalište u Banjoj Luci u

iznosu od 20% od ukupnih troškova registracije.

Pojaĉanje napora za eliminisanje sive ekonomije kroz pojaĉan rad inspekcija na

republiĉkom i gradskom niovu.

172

Mjere na nivou Grada Banjaluka u sklopu operativnog cilja 1.5:

Formiranje Kancelarije za analizu ljudskih resursa u okviru Odjeljenja za privredu

Administratvine sluţbe.

Uspostavljanje „Komisije za usklaĊivanje obrazovnog sistema Banja Luke“ u skladu sa

principima Lisabonske povelje.

Izrada Strategije obrazovanja u Banjoj Luci za period 2011-2015. godina

Medijska promocija potrebe za školovanjem deficitarnog kadra

Uspostavljanje certifikovane mreţe konsultantskih i obrazovnih kuća i licenciranih

individualnih konsultanata koji će imati akreditaciju Gradske razvojne agencije za

pruţanje konsultantskih i trenerskih usluga u okviru razvojnih projekata Grada.

173

Strateški cilj 2:


prihvatljivim i obnovljivim resursima i promijeniti kvalitativnu strukturu MSP sektora.

Ovaj strateški cilj je izazovan i nimalo jednostavan. Odnosi se i na reaktiviranje i

restrukturiranje drţavnih i neuspješnih privatizovanih preduzeća koji su svoju proizvodnju zasnivali

na raspoloţivim prirodnim resursima, te na tradicionalnim sektorima preraĊivaĉke industrije. TakoĊe,

namjera Grada je da podsticajnim mjerama privuĉemo potencijalne investitore iz oblasti energetski

obnovljivih i ekološki prihvatljivih resursa, da ulaţu kapital na širem podruĉju Grada.

Drugi indikator je promjena kvalitativne strukture sektora MSP. Prvi indikator podrazumijeva

promjenu kvantitativne strukture privrednog sektora. MeĊutim, cilj strategije nije samo rast, već i

razvoj preduzeća i preduzetniĉkih djelatnosti, što sa postojećom privrednom strukturom nije moguće.

Predominantna je trgovina na malo i veliko, a u okviru industrije, od 3982 preduzeća u 2009.

godini, industrijskom proizvodnjom u Banjoj Luci se bavi oko 330 preduzeća koja zapošljavaju oko

11.000 radnika, ili 18,4% od ukupno 59.652 zaposlenih u 2009. godini.

Od toga broja, 208 preduzeća sa ispod 10 zaposlenih su mikro preduzeća ili 63,03%, 76

preduzeća u rasponu 11 - 50 zaposlenih spadaju u kategoriju malih preduzeća ili 23,03%, 36

preduzeća u grupi od 51 do 250 zaposlenih su u kategoriji srednjih preduzeća ili 10,09% i samo 7

preduzeća ili 2,12% koja imaju preko 250 zaposlenih, tj. velikih industrijskih preduzeća.

Dakle, cilj strategije će biti povećanje broja malih i srednjih preduzeća (preduzeća nosioca

privrednog rasta) iz oblasti preraĊivaĉke industrije, sektora graĊevinarstva, finansijskih i

telekomunikacionih usluga, turizma i hotelijerstva, farmacije i informaciono-komunikacionih

tehnologija.

Podciljevi ovoga strateškog cilja su:

Poboljšanje kvaliteta preduzetniĉke infrastrukture i instrumenata finansijske i

nefinansijske podrške MSP, i

Povećanje nivoa direktnih inostranih i domaćih investicija.

174

Promjena postojeće privredne strukture u kojoj će doći do povećanja izvozno-orjentisanih

preduzeća na uštrb trgovinskih preduzeća koja će ostati na nivou prosjeka EU, a to je 30% MSP u

nefinansijskom poslovnom sektoru, će biti realizovana implementacijom sledećim operartivnih

ciljeva:

OC 2.1. Klasterizacija i ukrupnjavanje postojećih i novoregistrovanih preduzeća iz oblasti

tradicionalne preraĎivačke industrije i prirodnih resursa kojima Grad raspolaže

OC 2.2. Tržišno – orjentisano upravljanje resursima od strane Grada (zemljište, šuma,

energetski potecnijal, mineralna bogatsva i rude)

OC 2.3. Ispitivanje mogućnosti korišćenja obnovljivih, ekoloških prihvatljivih izvora energije i

njihova komercijalizacija.

OC 2.4. Podsticanje razvoja intenzivne poljoprivredne proizvodnje sa akcentom na sekundarnu fazu

obrade poljoprivrednih proizvoda i proizvodnje organski zdrave hrane.

OC. 2.5. Jačanje preduzetničkih infrastrukturnih pretpostavki razvoja turzima i hotelijerstva


1. Program poboljšanja kvaliteta preduzetničke infrastrukture i instrumenata finansijske i

nefinansijske podrške MSP

2. Program povećanje nivoa direktnih inostranih i domaćih investicija

3. Program transfera znanja u MSP sektor

175


Strateški cilj 2:


prihvatljivim i obnovljivim resursima i promijeniti kvalitativnu strukturu MSP sektora.

Operativni cilj 2.1.: Klasterizacija i ukrupnjavanje postojećih i novoregistrovanih preduzeća iz

oblasti tradicionalne prerađivačke industrije i prirodnih resursa kojima Grad raspolaže

2.1.1.Program podrške uspostavljanja i razvoja klastera i poslovnih udruţenja i zadruga


U cilju uspostavljanja efektivne podrške, izraĊuje se Program podrške razvoju klastera, poslovnih

udruţenja i zadruga na nivou Banjaluke, kojim će se uspostaviti sistem dobro ciljanih podsticaja za

najperspektivnije klasterske inicijative. Programom će se obezbediti sistemska i podsticajna sredstva

za umreţavanje MSP i preduzetništva, kako bi se poboljšala njihova ukupna konkurentnost i nastup na

trţištu te lakše rešavali zajedniĉki problemi.

Posebne aktivnosti će se provoditi podršci formiranju i razvoju Agrobiznis klastera - klasteru

organske poljoprivredne proizvodnje un okviru programa proizvodnje i prerade krompira.




Izvori finansiranja: Grad Banjaluka Vlada RS i meĊunarodni projekti

2.1.1. Dalje jačanje postojećih klastera na nivou grada


Gradska razvojna agencija je u proteklom periodu pruţila znaĉajnu podršku osnivanju, formiranju i razvoju klastera DRVO

Banja Luka. Danas je to subjekt koji ulazi u razvojnu fazu svoga postojanja, koju je opredijelio formiranjem Razvojnog

centra . Razvojni centar klastera DRVO Banja Luka funkcioniše uz puno angaţovanje Gradske razvojne agencije. Aktivnosti

koje je neophodno razviti u narednom periodu odnose se na:

-Sagledavanje stanja u oblasti proizvodnje namještaja u okruţenju

-Izbor i tehnološko dimenzionisanje prve grupe klasterskih proizvoda

-Dizajn izabrane grupe proizvoda

-Neophodna edukacija kadrova i upućivanje na prekvalifikaciju postojećih

-Nabavka tehnolški sofisticirane opreme ( CNC mašine za obradu i sl)





176

Inicijative prema republičkom nivou vlasti u sklopu Operativnog cilja 2.1:

Pokrenuti zahtjev za izmjenu zakona koji regulišu registraciju klastera.

Operativni cilj 2.2.: Tržišno – orjentisano upravljanje resursima od strane Grada (zemljište, šuma,

energetski potecnijal, mineralna bogatsva i rude)

2.2.1. Projekat: Izrada Plana gazdovanja zemljištem.


Cilj izrade Plana gazdovanja graĊevinskim zemljištem je sagledavanje ukupne problematike u ovoj

oblasti, naĉina rješavanja imovinsko-pravnih odnosa na podruĉju Grada sa aspekta jasnog definisanja

nadleţnosti Grada nad imovinom javnih preduzeća i prirodnih resursa, te uspostavljanja precizne

evidencije nekretnina uspostavljanjem elektronske baze zemljišnih knjiga dostupnih na internetu. Isto

tako će se sagledati i instrumenti za efikasno gazdovanje graĊevinskim zemljištem, pre svega

formiranje graĊevinskog fonda, naĉina njegovim gazdovanjem (eventualno Formiranje Direkcije za

zemljište Grada ) i pripremanjem za investitore.





2.2.2. Finansiranje izrade dokumentacije razvojnih projekta ( analiza, studija izvodljivosti,

urbanističkih i tehnoloških projekata i sl) koji će se finansirati dominantno sredstvima Direkcije

za izgradnju Banja Luke.


Veliki nedostatak razvojnih inicijativa je nepostojanje projektne dokumentacije, koja se najĉešće

sastoji od tehniĉkih projekata, procjena uticaja na ţivotnu sredinu, analiza stanja, studija izvodljivosti,

poslovnih i marketing planova. Svi projekti u Strategiji razvoja Grada, kao i predloţeni projekti u

Strategiji MSP su dati u vidu projektnog prijedloga sa procijenjenim parametrima koji su nedovoljni

za njihovu operacionalizaciju.

Gradska razvojna agencija predlaţe aktivnosti na uspostavljanju prioriteta izrade strategijskih

razvojnih projekata i izradu tehniĉko-ekonomske dokumentacije za njihovu realizaciju.





177

Operativni cilj 2.3.: Ispitivanje mogućnosti korišćenja obnovljivih, ekoloških prihvatljivih izvora

energije i njihova komercijalizacija.

2.3.1. Identifikacija investicionih mogućnosti u sektoru obnovljivih izvora energije i

unapređenja energetske efikasnosti


Grad Banja Luka je potpisnik Sporazuma Gradonaĉelnika. Ovim Sporazumom koji je rezultat

inicijative koju je pokrenula Evropska komisija gradova sa namjerom da gradovi realizacijom

aktivnosti definisanih u svom Akcionom planu za energetski odrţiv razvoj Grada doprinosu

smanjenju uticaja na klimatske promjene tj. da se smanji emisija CO2 za 20%. do 2020. Godine.

Sa druge strane, obaveze koje BIH preuzima u procesu pridruţivanja Evropskoj uniji nameću potrebu

da se uvode mehanizmi koji će doprinijeti povećanju potrošnje energije iz obnovljivih izvora i

unapreĊenju energetske efikasnosti. Zatim, trenutno ekonomska situacija i ispunjavanje strateških

ciljeva definisanih u usvojenim strateškim dokumentima na višim nivojima vlasti isto tako nameću

potrebu da se intenziviraju aktivnosti oko identifikacije konkretnih investicionih projekata i promocije

investicija

Nosioc aktivnosti / implementacije: Gradska razvojna agencija-Odsjek za razvoj ASBL




2.3.2. Iskorištavanje otpada za proizvodnju energije za TBP-Priprema projekta i izgradnja

energane na otpad na lokaciji TBP Banja Luka- Ramici


Opredjeljenost Grada Banja Luka za preduzimanje hitnih i konkretnih mjera i provoĊenje aktivnosti

koji vode ispunjavanju ovih obaveza je potvrĊena potpisivanjem Sporazuma Gradonaĉelinka, u okviru

inicijative Covenant of Mayors, u Briselu u februaru 2009. godine ĉime se Banjaluka obavezala da ce

do 2020. godine smanjiti emisiju CO2 za 20%.

UsklaĊivanje sa legislativnom EU u procesu pridruţivanja BiH i obaveze po pitanju smanjenja

emisije CO2,povećanja korištenja energije proizvedene iz obnovljivih izvora nameću potrebu da Grad

Banja Luka investira u projekte koji će doprinijeti povećanju potrošnje energije iz obnovljivih izvora i

unapreĊenju energetske efikasnosti javnim objektima i privatnim preduzećima.

Sa druge strane, konkuretnost preduzeća – stanara Techno biznis parka, ka te atraktivnost Tecno

biznis parka za domaće i strane investicije će sigurno zavisti od cijene toplotne i elektriĉne energije

koja ima bude na raspolaganju.

Nosioc aktivnosti / implementacije: Gradska razvojna agencija Odsjek za razvoj ASBL




178

2.3.3. Projekat: Subvencionisanje ugradnje solarnih ćelija u domaćinstva, privatna preduzeća

i preduzetničke radnje u omjeru 40:60 koristeći sredstva budţeta i pretpristupnih fondova.



emisije CO2,povećanja korištenja energije proizvedene iz obnovljivih izvora nameću potrebu da se

uvode mehanizmi koji će doprinijeti povećanju potrošnje energije iz obnovljivih izvora u

domaćinstvima i firmama. Opredjeljenost Grada Banja Luka za preduzimanje hitnih i konkretnih

mjera i provoĊenje aktivnosti koji vode ispunjavanju ovih obaveza je potvrĊena potpisivanjem

Sporazuma Gradonaĉelinka, a u okviru inicijative Covenant of Mayors, u Briselu u februaru 2009.

godine ĉime se Banjaluka obavezala da ce do 2020. godine smanjiti emisiju CO2 za 20%.

Definisan i uspostavljen model sufinansiranja i promocije ugradnje solarnih sistema u firme i

domaćinstva.

Nosioc aktivnosti / implementacije: Gradska razvojna agencija- Odsjek za razvoj ASBL




2.3.4. Projekat:Unapređenje energetske efikasnosti u MSP


Mnoge mjere energetske efikasnosti u MSP su potpuno troškovno efektivne, sa vrlo malim periodom

povraćaja investicije. MeĊutim, većina ovih mjera se ne preduzimaju usljed loše informisanosti o

njima i potrebne ekpertize i finansijskih barijera kod malih i srednjih preduzeća (MSP).


emisije CO2,povećanja korištenja energije proizvedene iz obnovljivih izvora nameću potrebu da se

uvode mehanizmi koji će doprinijeti povećanju potrošnje energije iz obnovljivih izvora i unapreĊenju

energetske efikasnosti u MSP.

Opredjeljenost Grada Banja Luka za preduzimanje hitnih i konkretnih mjera i provoĊenje aktivnosti

koji vode ispunjavanju ovih obaveza je potvrĊena potpisivanjem Sporazuma Gradonaĉelinka, u okviru

inicijative Covenant of Mayors, u Briselu u februaru 2009. godine ĉime se Banjaluka obavezala da ce

do 2020. godine smanjiti emisiju CO2 za 20%.

Cilj projekta je Obezbjediti tehniĉku i savjetodavnu pomoć MSP u oblasti EE

Nosioc aktivnosti / implementacije: Gradska razvojna agencija ,Odsjek za razvoj ASBL




179

2.3.5. Izrada studija izvodljivosti korišćenja obnovljivih, ekoloških prihvatljivih izvora

energije (vjetar, sunce, voda, biomasa) na području teritorije Grada.


Energija je postala problem ĉoveĉanstva broj jedan. Postojeći vidovi energije postaju skupi i sve ih je

manje. Tendencija je korišćenje obnovljivih izvora energije , pre svega energije vode, vjetra, sunca,

termalnih kao i bio resursa.

Banjaluka posjeduje ove resurse i osim vodnih resursa drugi se i ne koriste.

Shodno aktivnostima grada na planu povećanja korišćenja obnovljivih izvora energije iskazanih kroz

obaveze proistekle iz potpisivanja klimatskog protokola u Briselu pripremljen je prijedlog pilot

projekta za korišćenje geotermalne i sunĉeve energije u domaćinstvima sa neophodnim aktivnostima

na sagledavanju svih aspekata realizacije ovakvog projekta. Oni se odnose pre svega na promotivnu

kampanju vezanu za korišćenje ovih vidova energije uz uspostavljanje demo pilot postrojenja za

oĉiglednu primenu. Isto tako sagledaće se i zakonski i drugi aspekti koji onemogućavaju širu primenu

obnovljivih izvora energije, kao i podsticiji koje grad moţe da pruţi za povećano korišćenje

obnovljivih izvora energije.

Gradska razvojna agencija je pokrenula projekat Zelene elektrane u lokalitetu TBP-a u Ramićima .

Osim ove lokacije neophodno je sagledati i druge resursne mogućnosti i lokacije za realizaciju

korišćenja obnovljivih izvora energije. Pri realizaciji ovog projekta će se maksimalno ukljuĉiti

ĉlanovi energetskog saveta banjaluke i odgovrajući eksperti.

Nosioc aktivnosti / implementacije: Gradska razvojna agencija- Odsjek za razvoj ASBL





Ulazak u javno-privatno partnerstvo eksploatacije ekološki prihvatljivih i obnovljivih

izvora energije

Podsticajna politika umanjenja cijena taksi i graĊevinskih dozvola za novoizgraĊene

„Pametne kuće“.

180

Operativni cilj 2.4.: Podsticanje razvoja intenzivne poljoprivredne proizvodnje sa akcentom na

sekundarnu fazu obrade poljoprivrednih proizvoda i proizvodnje organski zdrave hrane.

2.4.1.Projekat: Razvoj mini pogona u ruralnom području na malim porodičnim domaćinstvima

( minisirare, mini klanice, prozvodnja rakije,...)


Projekat mini pogona u ruralnom podruĉju je pilot projekat identifikovan u Strategiji razvoja grada, na

osnovu preporuka Studije ruralnog razvoja kanjona Vrbasa i platoa Manjaĉe i sjeverozapadnog dijela

Banja Luke. Navedeni projekat je izuzetno vaţan jer predstavalja zaĉetak ruralne industrijalizacije i

stvaranje uslova za razvoj pogona za preradu, prije svega poljoprivrednih proizvoda (mlijeka, mesa,

voća, povrća) ali i drugih resursa ruralnih podruĉja, kao na primjer turistiĉkih potencijala. Projektom

su obuhvaćene aktivnosti identifikacije zainteresovanih preduzetnika o savremenoj tendenciji u

preradi hrane, o potrebi uvoĊenja standarda, savremenog dizajna i pakovanja, i posebno aktivnosti

brendiranja utohtonih proizvoda banjaluĉke regije

Nosioc aktivnosti / implementacije: Gradska razvojna agencija-Centar za razvoj sela

Vrijeme / period implementacije: 2011 – 2015. Godina


Izvori finansiranja: Grad Banja Luka, Vlada RS, domaći i meĊunarodni investitori

2.4.2.Projekat proizvodnje i prerade krompira na cijeloj teritoriji Banjaluke u saradnji sa

Centrom za selo


Postupajući u skladu sa mjerama Vlade RS i preporukama Programa mjera za ublaţavanje svjetske

ekonomske krize na nivou Grada Banja Luka, identifikovan je projekat proizvodnje i prerade

krompira ĉime bi se obezbjedilo trţište za veliki broj kooperanata proizvoĊaĉa krompira, zaposlilo

znatan broj radnika i ostvarili ciljevi ruralnog i privrednog razvoja. Realizacijom i usvajanjem

studije izvodljivosti Tehnološkog biznis parka Banjaluka, kao i Strategije ruralnog razvoja Banjaluke

od strane gradske skupštine stvoreni su pretpostavke za realizaciju navedene mjere –realizacije

projekta proizvodnje i prerade krompira.

Projekat proizvodnje krompira i njegove prerade je proširen na drugo krtolasto povrće (mrkva, celer

...) zbog sliĉnosti primarne proizvodnje ali i iste tehnološke opreme neophodne za njegovu preradu.

Projekat obuhvata dve glavne oblasti:

-Oblast proizvodnje krompira – aktivnosti sprovodi Centar za unapšreĊenje i razvoj sela

-Oblast prerade krompira –aktivnosti sprovodi Gradska razvojna agencija

Nosioc aktivnosti / implementacije: Gradska razvojna agencija-Centar za selo


Sredstva za implementaciju (postojeća ili planirana): 82.000 KM u prvoj godini realizacije

Izvori finansiranja: Grad Banja Luka, meĊunarodne organizacije

181

Mjere na nivou Grada Banjaluka u sklopu operativnog cilja 2.4.

Jaĉanje mobilne Poljoprivredne savjetodavne sluţbe.

Podrška formiranju specifiĉnih udruţenja poljoprivrednih proizvoĊaĉa sa terotirije Banja

Luke iz oblasti primarne poljoprivredne proizvodnje, ratarstva, stoĉarstva, vinogradarstva

i voćarstva.

Projekat sufinansiranja plasteniĉke proizvodnje, protivgradne zaštite i sistema

navodnjavanja.

Sufinansiranje uvoĊenja HACCP standarda kvaliteta i CE oznake

Projekti edukacije namijenjeni poljoprivrednim proizvoĊaĉima iz oblasti intenzivne

proizvodnje , trţišnog takmiĉenja i uvoĊenja standarda kvaliteta.

Razvoj agro turizma i turistiĉkih domaćinstava –podrška radu Turistiĉke organizacije

Banjaluke.

Podsticaj izgradnje hladnjaĉa i otkupnih stanica za mlijeĉne proizvode u saradnji sa

postojećim preraĊivaĉkim preduzećima.

Podrška Centru za razvoj i unapreĊenje sela u implementaciji usvojene Strategije ruralnog

razvoja.

Inicijative prema republičkom nivou vlasti u sklopu Operativnog cilja 2.4.

U saradnji sa Ministarstvom za poljoprivredu, vodoprivredu i šumarstvo, dodatno

subvencioniranje novih zasada visokokvalitetnih jabuka, šljiva, kruške, maline i jagoda, te

formiranje specifiĉnog klastera za plasman ovih proizvoda na trţišta EU.

Uspostavljanje stalnog dijaloga predstavnika novoformiranih i postojećih udruţenja i

predstavnika preraĊivaĉke industrije (Vitaminka, Fruktona, Pivara, i tome sl.)

uspostavljanjem funkcije tzv. predstavnika poljoprivrednika u Privrednoj komori Banja

Luke.

Projekat finansijske podrške prevoĊenja poljoprivrednog zemljištva IV i III kategorije u

III i II kategoriju, tj. programa za popravku fiziĉkih i hemijskih svojstava.

UvoĊenje poreza za neobraĊivanje visokokvalitetnog obradivog poljoprivrednog

zemljišta.

Programi podsticaja izvoza proizvoda drvne industrije (iverica, vlaknaste ploĉe i biomasa)

i namještaja.

Operativni cilj 2.5.: Jačanje preduzetničkih infrastrukturnih pretpostavki razvoja turzima i

hotelijerstva


Podrška Turistiĉkoj organizaciji u aktivnostima imlepementacije izrade Strategije razvoja

turizma u Republici Srpskoj i izradi vlastite strategije razvoja turizma Projekat: Banja Luka – Centar kongresnog turizma – javno-privatno partnerstvo izgradnje

hotelskih kapaciteta namijenjenih kongresnom turizmu.

Uspostavljanje slobodnih zona beţiĉnog intertneta na podruĉju Kastela, parkova Petar

Koĉić i Mladen Stojanović, Akva parka i Univerzitetskog centra.

Finansijska podrška promociji tzv. adrenalinskog turizma. Studija izvodljivosti eksploatacije termomineralnih voda za razvoj banjskog i wellness

turizma.

Lovni turizam – projekti ureĊenja lovišta i promocije lovnog turizma. Projekat javno-privatnog partnerstva restauracije i rekonstrukcije „Kastela“.

182

Strateški cilj 3:



Indikator ovoga strateškog cilja je aktiviranje instrumenata preduzetniĉke podrške i

infrastrukture Grada kroz projekte koji su u toku, i one koje treba pokrenuti implemenatcijom

strategije, a odnose se na uspostavljanje Tehnološkog biznis parka Banja Luka.

Podsticajne fiskalne politike za preduzeća „visoke“ tehnologije (biotehnologogija, farmacija,

informaciono-komunikaciona tehniologija, i tome sl.).

Da bio se ovaj cilj mogao ispuniti, Grad konaĉno mora upravljati prvenstveno graĊevinskim,

industrijskim i poljoprivrednim zemljištem na trţišnoj osnovi. Uspostavljanjem Direkcije za zemljište

Grada, steći će se uslov za kupovinu, pripremu i prodaju zemljišta potencijalnim investitorima, ĉime

će se steći uslovi da se na profitabilnoj osnovi sredstva koje će Grad steći na taj naĉin, preusmjeravaju

u druge fondove koji će se osnovati. Uz redovnu podršku budţeta, samofinansiranjem i

subfinansiranjem sredstvima iz pretpristupnih fondova Evropske unije, Grad će biti u mogućnosti da

puni sredstva novoformiranih Garantnog fonda i budućeg Fonda riziĉnog kapitala, ĉime će se steći

institucionalne pretpostavke za dalje poboljšanje poslovne i preduzetniĉke klime, a kao posljedica

sistematskog djelovanja, i povećanja broja zaposlenih i novoregistrovanih MSP i preduzetniĉkih

radnji. Dva su potcilja ĉijom realizacijom će biti ispunjen strateški cilj broj 3, a to su:

Jaĉanje tehnoloških kapaciteta i podsticanje internetizacije i elektronskog poslovanja

MSP i preduzetnika, i

Jaĉanje konkurentnosti MSP i preduzetniĉke klime

Indikatori ovoga strateškog cilja su i povećanje broja preduzeća koja su uspješno transferisala

„know how“, dobila standarde kvaliteta iz ISO familije standarda i CE oznaku, te povećakle izvoz

svojih proizvoda.

183

Ovaj strateški cilj će biti realizovan kroz implemenataciju sljedećih operativnih ciljeva:

OC 3.1. Omogućavanje tehničko-materijalnih pretpostavki i uslova za transfer tehnologija,

komercijalizaciju inovacija i inkubaciju novih biznisa

OC 3.2. Podsticanje javno-privatnog partnerstva aktiviranjem modela koncesionih i mješovitih

ulaganja u razvojne i infrastrukturne projekte

OC 3.3. Jačanje kapaciteta pojedinaca i institucija za apsorpciju pretpristupnih fondova EU i

fandrejzing.

OC 3.4. Uspostavljanje i jačanje saradnje izmeĎu Univerziteta, istraživačko – razvojnih instituta i

Gradske razvojne agencije na transferu znanja u poslovni sektor

OC 3.5. Poboljšanje performansi i konkurentnosti preduzeća na regionalnom i meĎunarodnom tržištu


1. Program jačanja tehnoloških kapaciteta i podsticanje internetizacije i elektronskog poslovanja

MSP i preduzetnika

2. Program uspostavljanja novih modela neformalnog i formalnog obrazovanja i obuke preduzetnika i

menadžera

3. Program transfera znanja u MSP sektor

184


Strateški cilj 3:



Operativni cilj 3.1.: Omogućavanje tehničko-materijalnih pretpostavki i uslova za transfer

tehnologija, komercijalizaciju inovacija i inkubaciju novih biznisa

3.1.1.Aktiviranje i razvoj Tehnološkog biznis parka Banjaluka – prva i druga faza.


Projekat uspostavljanja Tehnološkog parka U Banjoj Luci ima visoki strateški znaĉaj za grad Banja

Luku i Republiku Srpsku. U skladu sa Studijom izvodljivosti za izradu Tehnološkog parka

(pripremljena i usvojena 2010. Godine), kroz zajedniĉke projekte Vlada Republike Srpske i Gradska

uprava Banja Luka će uspostaviti Tehnološki park na prostoru bivše fabrike Unis u Ramićima.

Nosioc aktivnosti / implementacije: Grad Banja luka, Gradska agencija CIDEA, Ministarstvo

industrije, energetike i rudarstva Republike Srpske, Republiĉka agencija za razvoj malih i srednjih

preduzeća

Planirana inicjalna sredstva za implementaciju: 4.500.000 KM


Izvori finansiranja: Vlada RS, Gradska uprava Banja Luka , privatni sektor i meĊunarodni projekti

3.1.2.Razvoj inkubatora u okviru TBP i formiranje novih inkubatora


Prema Startegiji razvoja grada Banjaluke predviĊeno da se iniciraju i implementiraju projekti

uspostavljanja i razvoja poslovnih inkubatora. Prvi poslovni inkubator se razvija u okviru TBP-a na

lokaciji Ramići sa ciljem da se inkubiraju proizvodna preduzeća, poslovne i razvojne institucije. Isti

tim operatera TBP-a ( za sada u okviru agencije) radiće na razvoju i drugih inkubatora na drugim

lokacijama u zavisnosti od zainteresovanosti privrede.

Nosioc aktivnosti / implementacije: Gradska razvojna agencija, operater TBP,



Izvori finansiranja: Grad Banjaluka, Vlada RS i meĊunarodni projekti

185

3.1.3.Tehnološki biznis park Banjaluka: Informativni i multimedijalni centar


Prepoznajući problem nedostatka informisanosti poslodavaca i domaćih preduzeća oko „kalendara“

aktuelnih programa podsticaja, promjena zakonske regulative, poreskih obaveza, ponuda

savjetodavnih usluga, poslovnih prostora, administrativnih servisa u opštini i dr., uspostaviće se biznis

informacioni servisi u okviru TBP-a kao info podrška preduzećima stanarima tehnoparka, starnim i

domaćim invetsitorima ali i multimedijalni servisi za podršku radu svih sektora TBP-a ( sa

konferencijskom salom, raĉunarskom i naprednom uĉionicom, ploter i printer salom i kompletnom

informativnom podrškom) za šta je poterbno njihovo opremanje.

Nosioc aktivnosti / implementacije: Gradska razvojna agencija, operater TBP-a, Grad Banjaluka


Planirana sredstva za implementaciju : 500.000 KM

Izvori finansiranja: Grad Banjaluka, Vlada RS i meĊunarodni projekti

3.1.4.Tehnološki biznis park Banjaluka: uspostavljanje Centra za investitore.


Potrebno je uspostavitii opremiti Centar za investitore u okviru TBP koji će moći prihvatiti

investitore i priţiti im podrška u svim koracima njihovog poĉetnog investiranja.




Izvori finansiranja: Gradska razvojna agencija, meĊunarodne organizacije

186

3.1.5.Tehnološki biznis park Banjaluka: Razvojni centar,


RC T:Parka koji je osmišljen u rješenju Gradske razvojne agencije Banja Luka kao sastavni dio TBP

BL , povezan je sa tehnološki orijentisanim fakultetima i drugim obrazovnim ili istraţivaĉkim

instucijama, koji MSP-ima, kompanijama, poslovnim ljudima stanarima TBP olakšava razvoj

preduzeća kroz programske biznis aplikacije, neophodne edukacije, istraţivaĉke i certifikacione

aktivnosti. Elaborat projekat će dati kvalitetna tehnoloĉka rješenja za proces uspostavljanja,

organizovanja i opremanja RC-a, te rješenja za odrţivo funkcionisanje RC-a u oviru TBP nakon

uspostavljanaj operatera T:Parka. To ukljuĉuje procese generisanja aktivnosti za RC-a, uslove i naĉin

rada, proces inkubiranja RC-a do u gradskoj razvojnoj agenciji do pune realizacije u okviru operatera

T:Parka, potrebnu opremu , prostor kao i i odnose sa ostalim dijelovima TBP-a. Pri tehnološkoj

razradi maksimalno uvaţiti postojeće kapacitete prostora koji su omogućeni u 1.fazi gradnje TBP-a (

VHVT) kao i dostupne mjerne i razvojne opreme za sledeće laboratorije kao dijelove RC-a:

Laboratoriju za ispitivanje materijala i zavarivanje

Laboratoriju za hidrauliku i pneumatiku

Laboratoriju za ispitivanje industrijske elektronike

U prvoj fazi implementacije obezbediće se uvoĊenje RC TBP u funkciju tehnološkog parka i opremiti

minimalno dvije laboratorije za certifkiaciju.





3.1.6.Tehnološki biznis park Banjaluka: tehničko-infrastrukturni servisi –TehnoRam (u okviru

postojećih iskoristivih potencijala VHVT-a).


Za funkcionisanj TBP neophodno je uspostaviti tehniĉko infratsrukturne servise koji će obezbediti u okviru

iskoristivih resursa VHVT , kao što su radnici,m objekti i oprema. Obezbediće se fiziĉko i protivpoţarno

obezbeĊenje, odrţavanje infrastructure i javnih površina, izrada, montaţa i demontaţa metalnih konstrukcija is l.

Za tu namjenu prvo će se izraditi tehnološko poslovni plan –studija izvodljivosti koja će dati ostale parameter

realizacije. Kako je namjera Grada Banjaluke da preko steĉajnog postupka uĊe u posjed nekretnina VHVT

Ramići, biće neophodno izraditi predinvesticionu studiju –tehnološko poslovni plan nove firme ( radni naslov

TehnoRam) kako bi se zaposlili postojeći kapaciteti radnika i univerzalne opreme. U tom smislu će TehnoRam

sluţiti kao servis za odrţavanje objekata i rad ate cture TBP-a, fiziĉko i protivpoţarno obezbeĊenje, rad za

odrţavanje objekata javno komunalne infratsrukture rad ate pruţanja usluga stanarima TBP-a u servisno –

remontnim aktivnostima.





187

3.1.7.Tehnološki biznis park Banjaluka: Logističko – distributivni centar –kopnena luka

Banjaluka po modelu JPP.


Logistiĉko-distributivni centar (LDC) podrazumijeva ureĊen i organizovan prostor na kojem se vrši

prihvat, priprema, pretovar i otprema raznih vrsta roba. Primarna uloga ovakvog centra je da bude

mjesto koncentracije i distribucije roba proizvodne, trgovinske i prometne djelatnosti cjelokupnog

podruĉja, te da odigra ulogu transmisije u transportu robe na prijevoznom putu od proizvoĊaĉa do

potrošaĉa. Formiranje logistiĉkog centra zasniva se na istraţenim robnim tokovima, koliĉinama i

vrstama roba za prijevoz i pretovar, kako u meĊunarodnom tako i u unutarnjem prometu. Tendencija

snabdijevanja robama široke potrošnje u razvijenim zemljama ide ka razdvajanju pretovarnih sluţbi

od skladištenja do specifiĉnih funkcija u sluţbi industrije i trgovine, te sjedinjavanju istih u jednu

centraliziranu organizaciju na jednoj lokaciji. Logistiĉki centar mora biti zasnovan na potpunoj

povezanosti s odgovarajućim ţeljezniĉkim i cestovnim prometom. Shodno idenom rješenju i studiji

izvodljivosti TBP-a Banjaluka kao i prostornim i posebno saobraćajnim mogućnostima lokacije u

Ramićima i same Banjaluke , LDC predstavlja znaĉajni segment realizacije tehnološkog parka koji

kompletira njegovu marketinišku ponudu i doprinosi ukupnom privrednom razvoju BL i RS. Za

namjenu realizacije LDC projekta prvo će se izraditi tehnološko poslovni plan –studija izvodljivosti

koja će dati ostale parameter realizacije.



Sredstva za implementaciju (postojeća ili planirana): 135.000 KM za prvu godinu

Izvori finansiranja: Grad Banja Luka.

3.1.8.Tehnološki biznis park Banjaluka: Veletrţnica Banjaluka .


Iskazane potrebe privrede Banjaluke , studija izvodljivosti i idejno rješenje TBP-a, predinvesticiona

studija za realizaciju projekta fabrike krompira, posebnbo strategija ruralnog razvoja grada Banjaluke

za period 2010-2015 ukazali un a znaĉaj realizacije projekta Veletrţnice kao stanara TBP-a na

lokaciji Ramići. Tokom 2011 godine je uradiće se tehnološki i poslovni plan –prethodna investiciona

studija koja je ukazala na opravdanost realizacije ovog projekta . Za dalje aktivnosti na ovom projektu

predviĊena su sredstva samo za prvu godinu realizacije. Projekat će se realizovati u foprmi JPP-a.





188

3.1.9.Tehnološki biznis park Banjaluka: Zelena elektrana „Green power BL“ po modelu JPP


Na osnovu iskazanih interesovanja potencijalnih investitora Gradska razvojna agencija je pokrenula

projekat Zelene elektrane na prostoru lokacije TBP-a u Ramićima. Uzeti su u obzir obnovljivi izvori

sunca, vetra i otpada.

Za dalje aktivnosti na ovom projektu predviĊena su sredstva u iznosu od 120.000,00 KM





3.1.10.Tehnološki biznis park Banjaluka: uspostavljanje poslovne komercijalne i podsticajne

zone – druga faza.


Cilj projekta je oĉuvanje kulturnog nasljeĊa i tradicijskih privrednih i umjetniĉkih vrijednosti

(edukacija, radionice).Kroz realizaciju podsticjanih mjera u vidu inform,isanja, edukacije , pruţanja

pravne i druge pomoći, te subvencije poĉetnih troškova u nabavci opreme i sliĉno ţeli se podstaći

razvoj tradicijskih i umjetniĉkih zanata i formirati “ART zanatski centar”.





3.1.11.Projekat :Sajamski kompleks Banjaluka


Banjaluka nema adekvatno rješenje za sajamski centar te je na osnovu iskazanih incijativa i potreba

prirvede Banjaluke pokrenut projekat njegove izgradnje . Na osnovu analize lokacije predviĊen je

prostor bivše kasarne u zaluţanima gdje će se na osnovi studije izvodljiovosti utrditi svi relevantni

parametri njuegove realizacije u modelu JPP-a. Za sada je predviĊena samo izrada studije koja će dati

ostaleparametre realizacije.


Vrijeme / period implementacije: 2011 godina



189

3.1.12.Marketnig strategija i investiciona promocija Banjaluke i TBP-a


U cilju uspješnog popunjavanja TBP-a i drugih poslovnih zona u izgradnji na teritoriji grada

Banjaluke, izuzetno je vaţno uraditi direktni i indirektni marketing još u fazi njene izgradnje,

pogotovo u vremenu aktuelne globalne ekonomske krize i smanjenog interesa za investiranje. Sa

makroaspekta, priprema se zajedniĉka marketing strategija za promociju Banjaluke , TBP i poslovnih

zona u okviru Marketing plana ( izrada u toku). Dalje aktivnosti se odnose na izradu promotivnog web

portala, promotivnih materijala, organizovanje nastupa na sajmovima, prezentacije zona investitorima

u inostranstvu itd

Nosioc aktivnosti / implementacije: Gradska razvojna agencija, ASGBL,



Izvori finansiranja: Grad Banjaluka , Vlada RS, meĊunarodni projekti

3.1.13 Projekat: Jačanje tehničke kulture i inovatorstva-INODRIVER


UnapreĊenje i promocija tehniĉke kulture i inovatorsva ima veliki znaĉaj za odrţiv razvoj i rast

industrije, razvoj i promociju ekonomije znanja, jaĉanje konkurentnosti i kreiranje novih radnih

mjesta. Projekte aktivnosti treba da podrţe kreiranje imidţa Grada Banjaluke kao mjesta za inovacije i

rast, ohrabrivanje mladih ljudi da razvijaju preduzetniĉki duh, treba da mobilizuju institucije u

uspostavljanju kontakta sa populacijom, i da na kraju kod svih aktera razbudi entuzijazam i kretivnost

te omogući da budu iskorišteni za odrţiv rast i razvoj Grada. U procesu pristupanja EU MSP treba da

iskoriste sve mogućnosti da unaprijede svoju konkurentnost, da iskoriste prednosti koje nudi EU I

process pristupanja, da iskoriste EU fondove idruge finansijske instrumente namjenjene podršci

jaĉanju inovativnog potencijala u Evropi.






Proširenje tehnološkog biznis parka na sljedeće industrijske zone: kasarna Zaluţani,

Kosmos, Ĉajavec i Antena.

Izrada plana eksproprijacije prostora poslovne zone Ramići u TBP

190

Inicijative prema republičkom nivou vlasti u sklopu operativnog cilja 3.1:

Izdvojiti sredstva podsticaja Ministarstva nauke i tehnologije RS za tehnologije usmjerena

dominantno na preduzeća

Jaĉanje laboratorija tehniĉkih i poljoprivrednih fakulteta kojim se obezbjeĊuju direktne

usluge za preduzeća koja namjeravaju uvesti napredne tehnologije i povećati

konkurentnost –inicijativa prema Vladi i Univerzitetu

Poboljšanje kapaciteta Udruţenja inovatora RS i promocija inovatorstva u preduzećima,

školama, fakultetima većim izdvajanjem sredstava ministarstva za nauku i tehnologiju

Povećati obim podsticajnih sredstava za projekte sa visokim potencijalom

komercijalizacije u Programu podsticaja koji obezbjeĊuje Ministarstvo nauke i

tehnologije.

Razvoj Inovacionog centra Banja Luka u „Ĉajevcu“

Formiranje laboratorija za ateste i sertifikaciju

Operativni cilj 3.2.: Podsticanje javno-privatnog partnerstva aktiviranjem modela

koncesionih i mješovitih ulaganja u razvojne i infrastrukturne projekte

3.2.1.Projekat izgradnje biotehnološkog parka na prijedorskoj petlji –lokacija „Antena“(

prostor će koristiti investitori koji proizvode, trguju i/ili distribuiraju biotehnološke,

farmaceutske, visokotehnološke ili IT proizvode ili koji djeluju na polju razvoja, obrazovanja,

nauke i sl.).


Na osnovu analize lokacija pogodnih za industriju i poslovanje koju je uradila Gradska razvojnma

Agencija predlaţe se izrada studije izvodljivosti izgradnje biotehnološkog parka na lokaciji Antena na

prijedoljskoj petlji kao perspektivnoj lokaciji za investiture . Prostor će koristiti investitori koji

proizvode, trguju i/ili distribuiraju biotehnološke, farmaceutske, visokotehnološke ili IT proizvode ili

koji djeluju na polju razvoja, obrazovanja, nauke i sl.).

Nosioc aktivnosti / implementacije: Gradska razvojna agencija,Odsjek za razvoj ASBL

Vrijeme / period implementacije: 2011 -2015. godina




Program : Privlaĉenje i povećanje investicija kroz stvaranje povoljnijeg poslovnog

ambijenta. Predlaţemo izradu modela podsticaja prvenstveno kroz mogućnost besplatnog

prava korišćenja zemljišta i infrastrukture, koji zapošljavaju više od 100 radnika

(primjeniti na greenfield i brownfield investicije u okviru Tehnološkog biznis parka i sl.

191

Projekat mješovitog finansiranja studija izvodljivosti ekonomske isplativosti eksploatacije

nemetalnih i metalnih mineralnih sirovina (barit, vatrostalna i keramiĉka glina, bakrena

mineralizacija, manganska orudnja, ruda gvoţĊa) uz pravo prvenstva na koncesiju.

Podsticajna politika subvencionisanja otvaranja privatnih predškolskih ustanova – vrtića u

Gradu i prigradskim podruĉjima u blizini Tehnološkog biznis parka i industrijskih zona.

Kreiranje shema finansijskih podsticaja otvaranje mini – gerijatrijskih centara

Ulaganja u sportske infrastrukturne objekte javno-privatnim partnerstvom (hipodrom,

fudbalski stadion, multifunkcionalna sportska dvorana).

Operativni cilj 3.3.: Jačanje kapaciteta pojedinaca i institucija za apsorpciju pretpristupnih

fondova EU i fandrejzing.

3.3.1 Sufinansiranje međunarodnih i razvojnih projekata od interesa za Grad.


U sluĉajevima kada postoji prijedlog projekata od strane privatnih investitora i drugih institucija ĉija

bi realizacija mogla da dovede do razvoja Grada, povećanja zapošljavanja ili povećanja gradskog

budţeta, Gradska razvojna agencija će podnijeti prijedlog Skupštini Grada za odreĊeni vid podrške

realizaciji istih. Ovakvi projekti već postoje, identifikovani kroz Strategiju razvoja Grada, Studiju

ruralnog razvoja juţnog i sjevernog dijela Banja Luke kao i kroz pripremu ostalih projekata razvoja

preduzetniĉke infrastrukture i preduzetništva

Posebno treba naglasiti, da je ustaljena praksa, da se za svaki meĊunarodni projekat zahtijeva uĉešće

Grada u iznosu 15 do 20% , jer se na taj naĉin iskazuje uvjerenje prema stranom partneru za

spremnost u rješavanje odreĊenih problema.

Nosioc aktivnosti / implementacije: Gradska razvojna agencij



Izvori finansiranja: Grad Banjaluka, Vlada RS,


Organizovanje treninga iz oblasti DME (Menadţment projektnog ciklusa – Dizajn,

monitoring i evaluacija) za predstavnike institucija – Prva faza

Treninzi sa djelimiĉnom participacijom individualnih uĉesnika a na temu pretpristupni

fondovi i pisanje prijedloga projekata.

Operativni cilj 3.4.: Uspostavljanje i jačanje saradnje između Univerziteta, istraživačko –

razvojnih instituta i Gradske razvojne agencije na transferu znanja u poslovni sektor


Uspostavljanje saradnje izmeĊu Univerziteta u Banjoj Luci i istraviĉkih instituta njenih

ĉlanica, Gradske razvojne agencije i privatnih NVO i konslutantskih kuća na

uspostavljanju partnerske mreţe za zajedniĉki nastup na „trţištu“ pretpristupnih fondova,

kao što su IPA, FP7, i drugi fondovi EU.

192

Poticanje saradnje biznis sektora i Univerziteta u istraţivaĉko-razvojne svrhe i transfer

tehnologije.

Operativni cilj 3.5.: Poboljšanje performansi i konkurentnosti preduzeća na regionalnom i

međunarodnom tržištu

Mjere na nivou Grada Banjaluka u sklopu operativnog cilja 3.5 koji će se pripremiti prema

operatvivnim godišnjim planovima:

Projekat: Sufinansiranje i grant komponenta uvoĊenja sistema kvaliteta u mala i srednja

preduzeća koja namjeravaju izvoziti vlastite industrijske proizvode.

Projekat: Subvencionisanje uvoĊenja „CE“ oznake i tehniĉke usklaĊenosti i bezbjednosti

proizvoda u skaldu sa EU regulativama.

Projekat: Sufinansiranje izrade veb portala preduzeća.

Jaĉanje svijesti o uvoĊenju marketinške orijentacije kao biznis koncepta u mikro, malim i

srednjim preduzećima.

Programi edukacije iz oblasti marketinga malog i srednjeg biznisa i istraţivanja trţišta.

Sufinansiranje odlaska i uĉestvovanja privrednika na sajmovima u zemlji i inostranstvu.

Podrška izvoznicima mikro, malim i srednjim preduzećima u konslatingu i marketinškom

istraţivanju trţišta iz oblasti meĊunarodnog marketinga.

3.1. Inicijative za promjenu zakonske legislative koja se odnosi na MSP i

preduzetrništvo

Zakon o lokalnoj samoupravi

Inicijativa 1

Putem normativne aktivnosti koja podrazumijeva reformu sektorskog zakonodavstva

obezbijedi prenošenje ovlaštenja sa centralnog nivoa vlasti na lokalni nivo u cilju obezbjeĊenja

ostvarivanja poslova iz samostalnog djelokruga JLS.

ObezbjeĊenje finansijskih i materijalnih pretpostavki potrebnih za obavljanje funkcija

Grada kao jedinice lokalne samouprave, podrazumijeva njegov puni subjektivitet, a isti

nije potpun bez imovinskopravne komponente, odnosno bez mogućnosti da Grad bude

nosilac prava svojine i drugih imovinskih prava na dobrima koje koristi. Stoga je

neophodno izvršiti stvarni prenos imovine na Grad, potrebne za obavljanje funkcija iz

njegove nadleţnosti, kao i imovine koja je finansirana i izgraĊena iz njegovih sredstva

Mada je Zakon o utvrĊivanju i prenosu prava raspolaganja imovinom na jedinice lokalne

samouprave (''Sluţbeni glasnik RS'', broj 70/06) stupio na snagu 01. augusta 2006.

godine, do danas nije bilo ozbiljnih pomaka da se obezbijedi njegova implementacija.

Razmotriti prijenos vlasništva ili dijela strateških preduzeća sa republiĉkog na gradski

nivo, za koje postoji interes grada a koji nisu do sada privatizovani ( primer Unis Vhvt,

Kosmos, Incel..)

193

Zakon o graĎevinskom zemljištu Republike Srpske

Inicijativa 2

Kao jedan od elemenata kojim se mogu privući strani ulagaĉi, graĊevinsko zemljište

predstavlja znaĉajan resurs svih lokalnih zajednica pa time i Grada ali je sa ovog aspekta i

jedan od gorućih problema.

Grad ima pravo preĉe kupovine gradskog graĊevinskog zemljišta, a Skupština Grada

moţe otkupljivati graĊevinska zemljišta i unositi ih u rezervni fond zemljišta.

Formirati rezevni fond zemljišta , kupovinom, zamenom ili nakei drugi naĉin ukrupnjivati

lokacije povoljne za razvojne projekte grada –poĉeti od lokacije Ramići

Grad se stara o ureĊivanju gradskog graĊevinskog zemljišta u skladu sa zakonom, a radi

obezbjeĊenja uslova za realizaciju te nadleţnosti, moţe da osnuje preduzeće ili drugu

organizaciju ili da vršenje ovih poslova obezbijedi na drugi naĉin u skladu sa zakonom.

Oĉigledno je da imovinsko-pravni odnosi predstavljaju glavni problem svih opština u

raspolaganju i upravljanju graĊevinskim zemljištem. Predlaţe se da sektor za upravljanje

graĊevinskim zemljištem TBP-a bude mesto za vršenje poslova ureĊivanja gradskog

graĊevinskog zemljišta i njegove pripreme za investicionu realizaciju a kao opcija

formiranje sektora za zemljište u okviru Direkcije za razvoj grada kojoj bi se dala u

nadleţnost ova vrlo zahtjevna oblast.

Po osnovu upravljanja i raspolaganja gradskim graĊevinskim zemljištem, Grad ostvaruje i

odreĊene naknade koje se namjenski troše za ureĊenje gradskog zemljišta kao i za pokriće

troškova izrade prostorno-planske dokumentacije.

Prema ĉlanu 15. Zakona o graĊevinskom zemljištu Republike Srpske, neizgraĊenim

gradskim graĊevinskim zemljištem u drţavnoj svojini takoĊe raspolaţe skupština jedinice

lokalne samouprave, na naĉin da ga prodaje posredstvom licitacije ili daje u zamjenu

fiziĉkim i pravnim licima, radi izgradnje trajnih graĊevina u skladu sa regulacionim

planom, ili ga daje u zakup radi izgradnje privremenih graĊevina.

Potrebno je identifikovati podruĉja sa , neizgraĊenim gradskim graĊevinskim zemljištem

u drţavnoj svojini i predloţiti njihovu novu namjenu u svrhu razvoja grada, posebno u

dokumentu UP BL 2010

Prema ĉlanu 22. Zakona o graĊevinskom zemljištu Republike Srpske, naknada za prodato

gradsko graĊevinsko zemljište u drţavnoj svojini neposrednom pogodbom, naknada za

ureĊenje gradskog graĊevinskog zemljišta, naknada za prirodne pogodnosti (jednokratna

renta) i naknada za trajno korištenje gradskog graĊevinskog zemljišta (trajna renta)

utvrĊuju se prema osnovima i mjerilima propisanim ovim zakonom i odlukom skupštine

jedinice lokalne samouprave.

Razmotriti mogućnost oslobaĊanja plaćanja svake pojedinaĉne jednokratne naknade ili

dijela naknade za odreĊene kategorije preduzeća od znaĉaja za direktan ili indirektan

razvoj grada i njegove privrede, kao i kod trajnih renti ali u ograniĉenom trajanju prve 3

do 5 godina.

Problemi koji su vezani za procedure dokazivanja vlasništva nad parcelama i nadleţnosti

Republiĉke uprave za geodetske i imovinsko-pravne poslove iziskuju posebnu paţnju i

hitno rješavanje i pojednostavljenjeprocedura

194

Zakon o poljoprivrednom zemljištu

Inicijativa 3

Prouĉiti mogućnost da dio naknada od pretvaranja poljoprivrednog zemljišta u TBP ili

nekoj drugoj lokaciji koji pripada gradu (70% ) utroši na već predviĊeno osposobljavanje

za poljoprivrednu proizvodnju drugog neplodnog zemljišta ili melioracije poljoprivrednog

zemljišta slabijeg kvaliteta, za izradu osnova zaštite, ureĊenja i korišćenja

poljoprivrednog zemljišta, ispitivanje plodnosti poljoprivrednog zemljišta kod

poljoprivrednih domaćinstava prema programu kojeg saĉinjava Grad, kao i za podsticanje

integralne i organske proizvodnje.

Zakon o komunalnim djelatnostima

Inicijativa 4

Zakon je u sukobu sa Zakonom o koncesijama, a za lokalne zajednice, a time i za Grad bi

bilo mnogo bolje kada bi se Zakon o koncesijama uskladio sa ovim zakonom i kada bi

jedinice lokalne samouprave odnosno Grad imali izvorno zakonsko pravo da daju

koncesije bar na komunalnu infrastrukturu.ţ

Zakon o koncesijama Republike Srpske

Inicijativa 5

Postavlja se pitanje koje je poslove efikasnije i jeftinije prepustiti jedinicama lokalne

samouprave odnosno Gradu, odnosno decentralizovati. Napraviti prijedlog Grada za

dodijeljivanje uloge koncedenta za odreĊene identifikovane poslove od znaĉaja za

Banjaluku

Pri dodijeljivanju koncesija koje Komisija Vlade dodeljuje na teritoriji Grada bilo bi

neophodno konsultovati grad , kako bi se ispitao preĉi interes grada ( negativni primjeri

Jezero na Manjaĉi,...)

Zakon o naknadama za korišćenje prirodnih resursa u svrhu proizvodnje električne energije

Inicijativa 6

Utvrditi prirodne resurse u BL koji se koriste /mogu da se koriste za proizvodnju

el.energije

Utvrditi posebno na primjeru TBP i zelene elektrane

Zakon o privremenoj zabrani raspolaganja državnom imovinom

Inicijativa 7

Otkad je donesen (2003. godine), ovaj zakon spreĉava sve jedinice lokalne samouprave pa

time i Grad da adekvatno planiraju prostorni razvoj i ureĊenje zemljišta, budući da se

respektabilne površine objekata i zemljišta svrstavaju u ovu kategoriju nekretnina.

Zakon o utvrĎivanju i prenosu prava raspolaganja imovinom na jedinice lokalne samouprave

Inicijativa 8

Kljuĉni nedostatak ovog zakona je što ne definiše pravo vlasništva nad preduzećima u

ĉijim bilansima se nalazi navedena imovina, tako da se kao vlasnik akcijskog kapitala koji

195

nije privatizovan (u pravilu 65% ukupnog kapitala preduzeća) i dalje pojavljuje Republika

Srpska, a ne opština/grad.

Potrebno je sprovesti inicijativu za omogućavanje transfera imovine onih preduzeća koje

se nalaze na teritoriji Grada u kojima je većinsko vlasništvo RS na Grad, posebno onih za

koji postoji javni interes grada za realizaciju razvojnih projekata. U tom smislu je

potrebno saĉiniti listu još neprivatizovanih preduzeća na teritoriji grada sa njihovim

protfoliom.

Administrativno-pravne prepreke

Inicijativa 9

NeizgraĊenost centralnog registra vlasnika raĉuna u bankama

Nedostatak centralnog registra negativno se odraţava na poslovne principe i procedure

svih preduzeća pa samim tim i na MSP, a koja svoje poslovanje zasnivaju na savremenoj

strategiji poslovanja.Pokrenuti inicjativu za njegovo uspostavljanje.

Neefikasnost administracije u procesima registracije

Inicjativa 10

Predlaţe se nov o zakonsko rješenje prenošenja prava vlasništva na opštine nad

preduzećima od strateškog znaĉaja;

Inicijativa 11

Unaprijediti funkcionisanje Zakona o javno-privatnom partnerstvu u proizvodnoj sferi, s

obzirom da se do sada pokazalo funkcionalno samo u neproizvodnoj sferi;

Incijativa 12

Program »Legalizacija postojećih i otvaranje novih radnih mjesta« je program predviĊen Agendom

ekonomskih reformi koji je Vlada usvojila 20.03.2003.Ovim Programom treba da se ostvare

definisani ciljevi i zadaci iz Agende ekonomskih reformi koji se odnosi na ekonomski rast uz

odluĉujući uticaj privatnog sektora, valorizaciju crnogorskog potencijala i eliminisanje sive

ekonomije u djelu zapošljavanja, kao i otvaranje novih radnih mjesta. Pokazatelji ukazuju da

privatni sektor još nije dovoljno razvijen i da nedovoljno uĉestvuje u oĉekivanom ekonomskom

rastu. Stopa nezaposlenosti je visoka (jedna od najvećih u regionu), javni sektor je opterećen

viškom radne snage, siva ekonomija je veoma izraţena. Realizacijom ovog Programa stvaraju se

dodatne pojedinaĉne i kolektivne motivacije za legalizaciju rada na crno, novo zapošljavanje,

podsticaja rasta postojećih preduzeća, otvaranje novih preduzeća i povećanje konkurentnosti

domaće proizvodnje. U ovoj godini predviĊeno je da će se legalizovati 20.000 radnih mjesta i

otvoriti 5.000 novih radnih mjesta. Programom će se ostvariti i dodatni efekti, koji se odnose na

stvaranje realnih uslova za smanjenje poreza i doprinosa i legalizacija rada na crno.Implementaciju

ovog programa, kao i operacionalizacija drugih projekata definisanih u Agendi ekonomskih

reformi stvoriće se preduslovi za smanjenje stope nezaposlenosti 23,25% u 2002. na 19% u 2003.

U poĉetnoj fazi Programa povećanje zaposlenosti je predviĊeno kroz proces legalizacije, a u

narednoj fazi kroz realizaciju konkretnih projekata. Program je koncipiran za ĉetiri godine sa

posebnim akcentom na prvoj godini realizacije.

196

4. Akcioni plan realizacije prioritetnih projekata za koje su

identifikovani nosioci projekata

Redni

broj

Projekat

Nosilac

Rok realizacije

Procjenjena vrijednost u

KM 1.1.Restrukturirati i institucionalno ojaĉati Gradsku razvojnu agenciju kao nosioca i koordinatora razvoja preduzetništva i MSP sektora. 1. Gradska razvojna agencija - formalni

koordinator sadašnjih i novoformiranih

gradskih insitucija za podršku

ekonomskom razvoju grada i gradske

privrede

Gradska razvojna agencija i grad

Banjaluka

2010 – 2015.

Prema programu rada

Gradske

razvojne

agencije 2. Izrada studije izvodljivosti i prema studiji

formiranje fonda riziĉnog kapitala za

razvojne projekte na nivou grada

Gradska razvojna agencija i Odsjek za

razvoj

2012 – 2013.

2.000.000

3. Gradska razvojna agencija i Univerzitet u Banjoj Luci – Partnerstvo u transferu

znanja

Gradska razvojna agencija i Univerzitet

Banjaluke

2010 – 2015.

godina

1.200.000

4. Tradicionalni i umjetniĉki zanati –ART zanatski centar Banjaluka

Gradska razvojna

agencija-Centar za

mali biznis

2011 – 2013.

400.000

5. Jaĉanje biznis edukativnog centra kao dijela „škole preduzetništva“ u TBP-u

Gradska razvojna agencija

2011-2012 10.400 Budţet Cidea

6. Sajam tradicionalnog zanatstva Banja Luka Gradska razvojna agencija/ Centar za

mali biznis

2011-2015 50.000 Budţet Cidea

7. Uspostavljanje sistema upravljanja

kvalitetom ISO 9001 Gradske razvojne

agencije

Gradska razvojna agencija/Grad Banja

Luka

2011 25.500 Budţet Cidea

1.2. Uspostaviti jedinstveni registar privrednih subjakata na nivou Grada i eliminisati nepotrebne i skupe procedure registracije biznisa. 8. Uspostavljanje baze podataka aktivnih

preduzeća i preduzetniĉkih radnji na

teritoriji Grada


Luka

2011-2013 40.000

1.3. Obezbijediti jednostavan i besplatan pristup informacijama potencijalnim investitorima 9. Formiranje „One stop shop-a“ i

www.BanjaLukaOneStopShop.ba u okviru

Centra za investitore TBP-a

Gradska razvojna agencija-Centar za

investitore

2011 – 2013.

100.000 Budţet Cidea

10. Pokretanje e-portala za investitore, preduzetnike i menadţere

www.BanjalukaInvestmentOportunities

Gradska razvojna

agencija-Centar za

investitore

2011 – 2013.


11. Ĉasopis o biznisu, samozapošljavanju i poslovnim prilikama

Gradska razvojna agencija –Info Ed

centar

2011 – 2015.


12. Marketnig plan za privlaĉenje investitora i razvoj distributivnih kanala za promociju

Banjaluke kao poţeljne privredne

destinacije,


investitore

2010 –2015. 50.000 Budţet Cidea

http://www.banjalukaonestopshop.ba/

http://www.banjalukainvestmentoportunities/

197

Redni

broj

Projekat

Nosilac

Rok realizacije


KM 1.4. Povećati direktnu finansijsku podršku preduzetnicima i MSP iz resursa Grada i podsticati razvoj socijalnog preduzetništva

13. Grant sredstva za poĉetne biznise Gradska razvojna agencija

2011 – 2015.

4.700.000 Budţet Cidea

14. Garantni fond Gradska razvojna agencija

2011-2015 3.000.000 Budţet Cidea

15. Studija izvodljivosti formiranja Fonda sjemenskog (riziĉnog) kapitala za

pokretanje biznisa naprednih tehnologija

(biogenetika, farmacija, informaciono-

komunikacione tehnologije, medicina,

elekto-mašinska industrija).


2011 – 2015.


16. Realizacija projekta subvencionisanja kamatne stope


2011-2015 600.000

17. Subvencionisanje zaapošljavanja lica sa invaliditetom

Gradska razvojna agencija/ Grad Banja

Luka

2011-2015 300.000

1.5. Povećati dostupnost i kvalitet preduzetniĉkih i menadţeskih znanja i uskladiti obrazovni sistem potrebama trţišta rada i razvoja Banja Luke i Republike Srpske. 18. Omladinsko preduzetništvo u banjaluĉkim

srednjim školama- promocija deficitarnih

zanimanja i stipendiranje

Gradska razvojna agencija-odjeljenje za

društvene djelatnosti

2011 – 2013.

200.000

19. Realizacija programa podrške ţenskom preduzetništva i samozapošljavanju ţena.

Gradska razvojna agencija/Udruţenje

ţena menadţera i

rukovodilaca UNA-

RS

2011-2013 160.000

20. UnapreĊenje samozapošljavanja kroz jaĉanje preduzetniĉkog duha i razvoj trţišta

rukotvorina-suvenira i starih zanata.

Udruţenje umjetniĉkih zanatlija i

suvenira/ Gradska

ravojna agencija

2011-2012 90.000 Budţet Cidea

21. Prekvalifikacija radnika Gradska razvojna agencija/Centar za

obrazovanje

odraslih/Zavod za

zapošljavanje

2011-2013 300.000

22. Podsticanje poslovnih subjekata za ulaganje u razvoj ljudskih resursa


investitore

2011 – 2013.


23. Program edukacija iz oblasti finansijskog menadţmenta, menadţmenta kvaliteta i

upravljanja marketingom.

Gradska razvojna

agencija-Centar za

investitore

2011 – 2013.


24. Subvencionisanje konsalting usluga za podršku razvoja malih i srednjih preduzeća

na teritoriji Grada Banja Luka


investitore

2011-2013. 500.000 Budţet Cidea

198

Redni

broj

Projekat

Nosilac

Rok realizacije


KM 2.1.Klasterizacija i ukrupnjavanje postojećih i novoregistrovanih preduzeća iz oblasti tradicionalne preraĊivaĉke industrije i prirodnih resursa kojima Grad raspolaţe 25. Program podrške uspostavljanja i razvoja

klastera i poslovnih udruţenja i zadruga Gradska razvojna agencija

2011 – 2015.


26. Dalje jaĉanje postojećih klastera na nivou grada


2011-2015 120.000 Budţet Cidea

2.2. Trţišno – orjentisano upravljanje resursima od strane Grada (zemljište, šuma, energetski potecnijal, mineralna bogatsva i rude) 27. Izrada Strategije gazdovanja zemljištem Gradska razvojna

agencija 2012 72.000

Budţet Cidea 28. Finansiranje izrade dokumentacije

razvojnih projekta ( analiza, studija

izvodljivosti, urbanistiĉkih i tehnoloških

projekata i sl) koji će se finansirati

sredstvima planirane Direkcije za izgradnju

i razvoj Banja Luke


2012-2015 600.000

2.3. Ispitivanje mogućnosti korišćenja obnovljivih, ekoloških prihvatljivih izvora energije i njihova komercijalizacija. 29. Identifikacija investicionih mogućnosti u

sektoru obnovljivih izvora energije i

unapreĊenja energetske efikasnosti


2011-2012 145.000

30. Iskorištavanje otpada za proizvodnju energije za TBP Priprema projekta i

izgradnja energane na otpad na lokaciji

TBP Banja Luka- Ramici


luka/DEPOT/Odsjek

za razvoj ASBL

2011-2015 160.000

31. Subvencionisanje ugradnje solarnih ćelija u domaćinstva, privatna preduzeća i

preduzetniĉke radnje u omjeru 40:60

koristeći sredstva budţeta i pretpristupnih

fondova.

Gradska razvojna agencija/Odsjek za

razvoj ASBL

2011-2013 185.000

32. UnapreĊenje energetske efikasnosti u MSP Gradska razvojna agencija//Odsjek za

razvoj ASBL

2011-2012 200.000

33. Studija stanja u oblasti korišćenja obnovljivih izvora energije na teritoriji

Grada Banja Luke.

Gradska razvojna

agencija/Odsjek za razvoj ASBL

2011 60.000

2.4. Podsticanje razvoja intenzivne poljoprivredne proizvodnje sa akcentom na sekundarnu fazu obrade poljoprivrednih proizvoda i proizvodnje organski zdrave hrane 34. Razvoj mini pogona u ruralnom podruĉju

na malim porodiĉnim domaćinstvima (

mini sirare, mini klanice, prozvodnja

rakije,...)

Gradska razvojna

agencija/Centar za

selo

2011-2015 520.000 Strategija

ruralnog

razvoja BL 35. Proizvodnja i prerada krompira na cijeloj

teritoriji Banjaluke u saradnji sa Centrom

za selo

Gradska razvojna agencija/ Centar za

razvoj i unepreĊenje

sela

2010-2015 *82.000 Budţet Cidea

199

Redni

broj

Projekat

Nosilac

Rok realizacije


KM 2.5. Jaĉanje preduzetniĉkih infrastrukturnih pretpostavki razvoja turzima i hotelijerstva

Projekti su predviĊeni u ostalim mjerama i pripremaće se prema operativnim

planovima

3.1. Omogućavanje tehniĉko-materijalnih pretpostavki i uslova za transfer tehnologija, komercijalizaciju inovacija i inkubaciju novih biznisa 36 Aktiviranje i razvoj Tehnološkog biznis

parka Banjaluka – prva faza na osnovu

doluke o suvajanju Studije izvdoljivosti

Grad Banja luka, Gradska agencija

CIDEA, Ministarstvo

industrije, energetike i

rudarstva Republike

Srpske, Republiĉka

agencija za razvoj

malih i srednjih

preduzeća

2010 – 2015.

4.500.000 Studija

izvodljivosti

TBP

37. Razvoj postojećeg inkubatora u okviru TBP i formiranje novih inkubatora na

osnovu doluke o suvajanju Studije

izvdoljivosti

Gradska razvojna agencija, operater

TBP,

2011 – 2015.

1.000.000 Studija

izvodljivosti

TBP 38. Informativni i multimedijalni centar

-nabavka opreme i opremanje na osnovu

doluke o suvajanju Studije izvdoljivosti


TBP-a, Grad

Banjaluka

2010 – 2015.

500.000 Studija

izvodljivosti

TBP 38. Uspostavljanje Centra za investitore

Tehnološkog biznis parka Banja Luka Gradska razvojna agencija/Grad Banja

Luka


39. Razvojni centar Tehnološkog biznis parka Banja Luka


2011 *350.000 Budţet Cidea

40. Tehniĉko-infrastrukturni servisi – TehnoRam (u okviru postojećih iskoristivih

potencijala VHVT-a).


TBP-a, Grad

Banjaluka

2011-2012 120.000 Budţet Cidea

41. Logistiĉko - distributivni centar –kopnena luka Banjaluka po modelu JPP.



42. Veletrţnica Banjaluka Gradska razvojna agencija/Grad Banja

Luka

2011-2015 *50.000 Budţet Cidea

43. Zelena elektrana „Green power BL“ po modelu JPP (pripremne aktivnosti i

odgovarajuća m jerenja)



44. Uspostavljanje poslovne komercijalne i podsticajne zone – druga faza.


TBP-a, Grad

Banjaluka

2013-2014 5.000.000 Studija

izvodljivosti

TBP 45. Sajamski kompleks Banjaluka Gradska razvojna

agencija, 2011-2015 60.000

Budţet Cidea 46. Marketnig strategija i investiciona

promocija Banjaluke i TBP-a Gradska razvojna agencija, ASGBL

2010 – 2015.

500.000

47. Jaĉanje tehniĉke kulture i inovatorstva- INODRIVER


Luka

2011-2015 65.000 KM Budţet Cidea

200

Redni

broj

Projekat

Nosilac

Rok realizacije


KM 3.2. Podsticanje javno-privatnog partnerstva aktiviranjem modela koncesionih i mješovitih ulaganja u razvojne i infrastrukturne projekte 48. Projekat Izgradnje biotehnološkog parka –

poslovne zone na prijedorskoj petlji –

lokacija „Antena“ (prostor će koristiti

investitori koji proizvode, trguju i/ili

distribuiraju biotehnološke, farmaceutske,

visokotehnološke ili IT proizvode ili koji

djeluju na polju razvoja, obrazovanja,

nauke i sl.). Izrada studije izvodljivosti, idejnog urabanisĉkog rješenja .

Gradska razvojna agencija, ASGBL

2011-2015 125.000 Budţet Cidea

3.3.Jaĉanje kapaciteta pojedinaca i institucija za apsorpciju pretpristupnih fondova EU i fandrejzing. 49. Poboljšanje ponude naprednih

konsultantskih usluga- Konsalting fond. Gradska razvojna agencija

2011 – 2015.


50. Sufinansiranje meĊunarodnih i razvojnih projekata od interesa za Grad.



3.4. Uspostavljanje i jaĉanje saradnje izmeĊu Univerziteta, istraţivaĉko – razvojnih instituta i Gradske razvojne agencije na transferu znanja u poslovni sektor


planovima

3.5.Poboljšanje performansi i konkurentnosti preduzeća na regionalnom i meĊunarodnom trţištu


planovima

Ukupno 30.862.500 Ukupno prema Studiji TBP-a 10.500.000 Ukupno kroz godišnji budţet Gradske razvojne agencije 12.472.500

* iznos u prvoj godini projekta.

U Akcionom planu iznos od ukupnog 30.826.500 KM naznaĉenog u zadnjoj koloni, iznos od

12.472.500 KM obezbediće se kroz godišnje planove i programe rada Gradske razvojne agencije.

Iznos od 10.500.000KM predviĊen je za realizaciju operativnih aktivnosti TBP-a definisanih u Studiji

izvodljivosti koju je usvojila Gradska skupština.

201

5. Izvori finansiranja projekata razvoja MSPP-a

Modeli finansiranja projekata razvoja MSPP-A mogu biti:

MeĊunarodni,

Regionalni,

Nacionalni,

Lokalni.

MeĊunarodne bankarske institucije:

Evropska investiciona banka (EIB),

Evropski investicioni fond (EIF),

Svjetska banka (WB),

Evropska banka za obnovu i razvoj.

Evropska Unija putem programa i fondova će u narednom periodu pruţiti finansijsku pomoć

zemljama koje ţele da se pridruţe Uniji. Finansiranje projekata MSP-a će se obavljati preko sljedećih

programa:

Pretpristupna pomoć (Instrument za pretpristupnu pomoć – IPA),

Programi Zajednice (Okvirni program za konkurentnost i inovativnost 2007-2013.)

Instrument za pretpristupnu pomoć – IPA se sastoji od 5 komponenti od kojih se 4 direktno ili

indirektno odnose na ruralni razvoj, a to su:

1. Tranziciona pomoć i institucionalna izgradnja,

2. Prekograniĉna saradnja,

3. Regionalni razvoj,

4. Razvoj ljudskih resursa, 5. Ruralni razvoj.

Komponente regionalnog razvoja, razvoja ljudskih resursa i ruralnog razvoja će biti dostupne

iskljuĉivo zemljama kandidatima. Pomoć zemljama potencijalnim kandidatima, u koje spada i BiH, će

biti obezbijeĊena u okviru prve dvije komponente programa IPA, ali će sredstva za finansiranje

infrastrukture, regionalnog razvoja, ruralnog razvoja i razvoja ljudskih resursa biti dostupna u okviru

komponente Tranziciona pomoć i institucionalna izgradnja.

Ove komponente su osmišljene sa ciljem da bi se zemlje kandidati pripremile za

implementaciju kohezione i poljoprivredne politike poslije ulaska u EU.

Svako fiziĉko ili pravno lice koje ima prebivalište ili sluţbeno sjedište u zemljama

kandidatima ili zemljama potencijalnim kandidatima moći će da aplicira za finansiranje u okviru

programa IPA, i to: neprofitne organizacije, drţavne institucije, posebno lokalne samouprave,

javna/komunalna preduzeća, vladine agencije, univerziteti i instituti, obrazovne institucije, nevladine

organizacije i udruĊenja, poslovna udruţenja, privredne komore.

Dva su osnovna uslova za povlaĉenje sredstava i implementaciju projekata:

1. Izrada strateških dokumenata i priprema projekata i nadzor nad implementacijom;

202

2. Akreditacija institucija za upravljanjem programima i projektima.

Za zemlje koje su potencijalni kandidati za ĉlanstvo u EU glavni prioritet u okviru pomoći za

izgradnju institucija jeste podrška progresivnom usvajanju EU standarda

Okvirni program za konkurentnost i inovativnost 2007-2013. (CIP) obuhvata tri specifiĉna

programa:

Program za preduzetništvo i inovacije,

Program podrške politici informacione i komunikacione tehnologije,

Program inteligentna energija za Evropu.

Pravo punog uĉešća u svakom od specifiĉnih programa CIPa BIH će imati kad za svaki

ispuni neophodne uslove i potpiše finansijski sporazum. Cilj Programa za preduzetništvo i inovacije

jeste pomoć razvoju inovacija u preduzetništvu obezbjeĊivanjem pristupa finansijskim sredstvima

putem podjele rizika i dobiti sa investitorima i obezbjeĊivanje kontragarancija ili uzajamnih garancija

za nacionalne garancijske šeme. U okviru programa, mala i srednja preduzeća će imati jasan i efikasan

pristup Evropskoj Uniji putem mreţa podrške preduzećima koje pruţaju brojne informacije i savjete o

postojećim evro info centrima. Pored toga što se zasniva na isprobanim i testiranim programima,

program CIP, takoĊe, obuhvata nove elemente kao što su: instrument (za riziĉni kapital) za visok rast i

inovativne kompanije; sekuritizacija strukture bankovnih zajmova za MSP; veća uloga mreţa podrške

inovacijama i preduzetništvu.

Program CIP je usmjeren na evropske organizacije i preduzeća, uz poseban naglasak na mala i

srednja preduzeća. Za programski period 2007-2013, znaĉajani su i prekograniĉni i transnacionali

programi i to:

Prekograniĉni program BIH-Hrvatska,

SEE - Transnacionalni program za saradnju Jugoistoĉne Evrope,

IPA prekograniĉni Jadranski program,

MED - Mediteranski transnacionalni program.

Nacionalni programi moraju, takoĊe, dati znaĉajan doprinos u finansiranju projekata razvoja

MSP i preduzetništva kroz

Mjere finansijske podrške – krediti,

Stimulativne kamatne stope na bankarske kredite,

Smanjenje troškova tekućeg poslovanja,

Investicione garancije,

Subvencije,

Poreske olakšice.

Ovo su samo neke od mogućnosti koje se mogu provesti na nacionalnom nivou u pruţanju

podrške razvoju poljoprivrede i turizma na ovom podruĉju, kao i na drugim ruralnim podruĉjima.

Investiciono-razvojna banka Republike Srpske, koja treba da bude najvaţniji stub finansijske

podrške razvoju, definisala je sljedeće kreditne linije za podsticaj razvoja MSP i preduzetništva:

Krediti za poljoprivredu,

Krediti za mikrobiznis u poljoprivredi,

Krediti za preduzetnike i preduzeća.

203

Preko ovih kreditnih linija plasiraju se sredstva iz Razvojnog programa Republike Srpske za

period 2007-2010. god. koja su namijenjena za podsticaj poljoprivrede, turizma i razvoj malih i

srednjih preduzeća.

Na lokalnom nivou, grad Banjaluka daje finansijsku podršku razvoju malih i srednjih

preduzeća, naroĉito za poĉetnike u biznisu (start up) preko Gradske razvojne agencija – Centar za

mali biznis i to kroz povoljno kreditiranje i subvencije.

Posebno je znaĉajna uloga novoformiranih institucija od strane grada Banjaluka ( Centar za

unapreĊenje i razvoj sela, Gradska razvojna agencija, Turistiĉka organizacija grada Banjaluka) u

plasiranju podsticajnih sredstava i podršci ruralnom razvoju. U narednom periodu navedene institucije

trebale bi da postanu glavni nosioci razvojnih projekata kako na ruralnom, tako i na cjelokupnom

podruĉju grada Banjaluka.

6. Monitoring i evаulаcijа Strаtegije

Monitoring obuhvаtа prikupljаnje i аnаlizirаnje podаtаkа o efikаsnosti i kvаlitetu provoĊenjа

Strаtegije, u odnosu nа oĉekivаne rezultаte. Kаo rutinsko nаdgledаnje i prilаgoĊаvаnje Strаtegije u

cijelom periodu njene implementаcije, аnаlizirа sve аspekte trenutne situаcije, putem terenskih posjetа

i pregledа stepenа reаlizаcije pojedinih progrаmа i projekаtа i obezbijeĊuje donosiocimа odlukа u

sprovoĊenju politike rurаlnog rаzvojа, dа kontinuirаno primаju povrаtne informаcije o implementаciji

progrаmа i projekаtа, odnosno rezultаtimа njihove implementаcije. Omogućаvа dа se identifikuju

stvаrni ili potencijаlni uspjesi, odnosno problemi i to dovoljno rаno kаko bi se provele neophodne

izmjene i prilаgoĊаvаnjа u ovkiru sаmih progrаmа i projekаtа, odnosno njihove reаlizаcije.

Evаluаcijа predstаvljа sistemаtsku i objektivnu procjenu Strаtegije u periodu implementаcije i

ukаzuje nа potrebu eventuаlnih izmjenа, u sklаdu sа nekim novonаstаlim okolnostimа. Onа dаje

dublje i jаĉe аnаlize o efektimа i uticаju koji je ostvаren.

Njime se preispituje sаdrţаj pojedinih progrаmа, projekаtа i аktivnosti putem kojih se

reаlizuje cjelokupni plаn i donose zаkljuĉci o uspješnosti njihove reаlizаcije.

TаkoĊe, evаluаcijom se аnаlizirа odnos izmeĊu аngаţovаnih sredstаvа i uticаjа koji je

proizveden. Drugi potencijаlni аspekt evаluаcije je ocjenа relevаntnosti (odnose li se ciljevi nа

stvаrne potrebe), koristi (kompаtibilnost efekаtа sа stvаrnim potrebаmа) i odrţivosti (oĉekivаnjа

vezаnа zа dugoroĉne efekte ili uticаj pojedinih mjerа).

Proces monitoringа obаvezаn je dio implementаcije Strаtegije rаzvojа MSPP-a, kаo i izrаdа

redovnih godišnjih izvještаjа orgаnа koji provode monitoring.

Godišnji izvještаji trebа dа ukljuĉuju sve kvаlitаtivne i kvаntitаtivne informаcije vezаne zа

implementаciju strаteškog plаnа, ukljuĉujući finаnsijske rаshode zа svаku mjeru i monitoring tаbele

sа indikаtorimа izlаzа i rezultаtа, tаkoĊe zа svаku mjeru.

Imаjući u vidu znаĉаj i komplementаrnost StrаtegijeMSP-a i Strаtegije rаzvojа grаdа

Bаnjаluke, kаo dvа strаteškа dokumentа, neophodno dа proces monitoringа i evаulаcije reаlizuje isto

sаvjetodаvno tijelo pri Administrаtivnoj sluţbi grаdа Bаnjаluke koje je zаduţeno zа evаulаciju i

monitoring Strаtegije rаzvojа grаdа Bаnjаluke.

204

Dаkle, cjelokupаn proces reаlizаcije Strаtegije do 2015. godine, trebаlа bi dа nаdgledа

Skupštinа Grаdа, preko svojih izvršnih orgаnа i zа to posebno formirаnog tijelа. Od izvršnih orgаnа

Skupštine Grаdа, u prаćenje i evаluаciju reаlizаcije Strаtegije biće ukljuĉeni:

Odjeljenjа u okviru Administrаtivne sluţbe Grаdа;

Grаdskа rаzvojnа аgencijа (CIDEA);

U svom rаdu, ovi uĉesnici će se pridrţаvаti principа trаnspаrentnosti, pаrtnerstvа,

koncentrаcije i supsidijаrnosti nа kojimа trebа dа se i zаsnivа reаlizаcijа cjelokupne Strаtegije MSP-a.

U svrhu odrţivosti cijelog procesа, u monitoring i evаluаciju neophodno je dа se ukljuĉe i

predstаvnici jаvnih ustаnovа, privаtnog sektorа, nevlаdinih orgаnizаcijа, kаo i ĉlаnovi uţih

ekspertskih timovа, koji su rаdili nа izrаdi dokumentа Strаtegije MSP-a grаdа Bаnjаluke u periodu

2010 – 2015. godine. Njihov kljuĉni zаdаtаk bio bi dа uz dаljnju tehniĉku pomoć jаĉаju kаpаcitete zа

rаzvoj znаnjа i vještinа potrebnih zа plаnirаnje i uprаvljаnje rаzvojem.

7. Zaključci i mjere za realizaciju Strategije

Kako bi se dao adekvatan odgovor na sve obimnije probleme vezane za razvoj MSP i

preduzetništva, Startegijom razvoja MSP i preduzetništva se nudi prihvatljiv koncept valorizovanja

razvojnih potencijala resursnog i privrednog potencijala Banjaluke, rješavanja bitnih problema i

uoĉenih prepreka za njihov razvoj te jedan niz prijedloga društvene podrške njihovom razvoju.

Da bi se realizovao koncept razvoja MSP i preduzetništva predloţen ovom Strategijom

neophodno je pridrţavati se sljedećih principa:

Nosioci projekata predloţenih u akcionom planu ove Strategije a koji su u sastavu

Administrativne sluţbe Grada Banja Luka treba da naprave Operativne planove za

realizaciju predloţenih projekata kroz svoje Programe rada za svaku narednu godinu

tokom trajanja .

Na osnovu Operativnih planova, a kroz prijedloge godišnjih programa rada svakog

pomenutog nosioca realizacije predloţenih projekata potrebno je planirati i odobriti

sredstva za realizaciju projekata i sredstva za sufinansiranje projekata za koje se pronaĊu

drugi izvori finansiranja.

Za Zakljuĉke identifikovane u socio-ekonomskoj analizi koji su pretoĉeni u inicijative za

realizaciju odreĊenih operativnih ciljeva Strategije potrebno je uputiti nadleţnim

institucijama kao preporuke za što hitniju realizaciju kako bi se stvorio povoljniji

ambijent za razvoj MSPP, privlaĉenje investitora, novo zapošljavanje i oĉuvanje

postojećih radnih mjesta predloţenih projekata svim nosiocima koji nisu u nadleţnosti

Grada.

Potrebno je razraditi modele sufinansiranja predloţenih projekata i fundraising-a ( model

javno-privatnog partnerstva, venture kapitala, povoljnog kreditiranja kod KfW, EBRDE i

drugih institucija), uz ukljuĉenost svih drugih relevantnih subjekata.

Pruţiti institucionalnu i finansijsku podršku Gradskoj razvojnoj agenciji za projekte koji

će doprinijeti razvoju malih i srednjih preduzeća. Jedan od glavnih zadataka ove

institucije u narednom periodu treba da bude usmjeren na kompletnu struĉnu podršku u

privlaĉenju investitora kroz kroz kadrovsko i informaciono jaĉanje Centra za investitora

205

Tehnološkog biznis parka, ali i u pripremi projekata, kako sopstvenih, tako i onih koji bi

bili kandidovani od strane privatnih investitora.

Administrativne procedure i troškovi koji se pojavljuju prilikom zapoĉinjanja privrednih

aktivnosti i razvoja MSPP-a, naroĉito kod registracije i pribavljanja dozvola za graĊenje

mogu negativno da utiĉu na privlaĉenje potencijalnih investitora. Centae za investitore

TBP-a pruzanjem podrške investitorima ovaj problem moţe umanjiti i stvoriti veću

fleksibilnost i efikasnost kada su u pitanju administrativne procedure i nepotrebno

izlaganje troškovima. Centar treba da bude mjesto za prihvatanje investitora, pruţanja

potrebnih informacija i rješavanje tekućih problema;

U cilju realizacije instrumenata preduzetniĉke infrastrukture realizovati projekat

Tehnološkog biznis parka sa jasno zacrtanom temom i tehnologijama koja će se podsticati

i razvijati u parku, a na osnovu obrazovnog, visokoškolskog profila koji posjeduje

Banjaluka. Razvijati informativne , edukativne , razvojne , marketinške servise za stanare

TBP –a ali MSP-a van njega, ĉime će se stvoriti prostor za inovacijske aktivnosti vezane

za preduzetništvo, transfer znanja i nauĉno istraţivaĉki rad. Omogućiti inkubiranje

proizvodnih , poslovnih i razvojnih kapaciteta, start-up preduzetništva, MSP-a i poslovne

lokacije za Veletrţnicu, logistiĉko-distributivni centar, energanu koja korsiti obnovljive

izvore energije i tehniĉko-infrastrukturne servise u oviru TehnoRama ( radna jedinica

TBP-a formirana od iskoristivih kapaciteta VHVT-a).

Obezbjediti podršku vlade RS i drugih republiĉkih institucija za realizaciju projekata i

mjera identifikovanih ovom Startegijom;

Znaĉajnu ulogu u realizaciji i funkcionisanju instrumenta preduzetniĉke infrastrukture i

transferu znanja imaju Univerziteti i fakulteti; Potrebno je ostvariti punu saradnju sa

Univerzitom Banja Luka i njegovim fakultetima i istraţivaĉkim i drugim kapacitetima na

realizaciji transfera i korišćenja znanja usmjerenog ka preduzetništvu;

Osim zone Ramići potrebno je raditi na razvoju drugih industrijskih zona na podruĉju

grada Banja Luke identifikovanih postojećim regulacionim planovima i prijedlogom

Urbanistiĉkog plana.

Koristiti sve puteve meĊunarodnih konkursa i projekata za implementaciju projekta

Strategije;

Ostvariti sinergijski efekat zajedniĉkog rada Gradske razvojne agencije, Republiĉke

razvojne agencije, organa vlasti grada i Republike , Univerziteta, Fakulteta, Instituta u

cilju podstivanja preduzetniĉkog duha, izmjeni monostrukturne privrede RS/Banjaluke i

razvoja MSPP.

Razraditi model "brendiranja TBP-a Banjaluke" , kao i kompletnu marketinšku strategiju

u cilju privlaĉenja investitora i promocije Banjaluke kao najpovoljnije privredne

destinacije u okruţenju. Ovim će se aktivnostima dati podrška razvoju MSP i razvoju

velikog broja instrumenata preduzetniĉke infrastrukuture. Prilikom koncipiranja

sopstvene ponude treba da proaktivnim pristupom (biti proaktivan podrazumjeva

preduzimljivost i inicijativu, kao i spremnost preuzimanja rizika) stvoriti konkurentan i

prepoznatljiv „proizvod“.

Podsticaji koji se nude domaćim i stranim investitorima nisu iskljuĉivo vezani za

obezbjeĊivanje direktnih podsticaja, odnosno bespovratnih novĉanih sredstava na koje se

prvenstveno misli, nego i na indiriktne podsticaje kroz smanjenje poreza i doprinosa po

prethodno utvrĊenim kriterijumima. Potrebno je u skladu sa ovom Strategijom uraditi

program podsticaja na nivou Grada i predloţiti donošenje odgovarajućih odluka za

njihovu realizaciju, kao i listu inicijativa za više nivoe vlasti, za otklanjanje barijera

poslovanju MSPP-a i podsticaja njihovom razvoju;

206

Gradska skupština treba da imenuje Gradsku razvojnu agenciju za koordinatora realizacije

Strategija razvoja MSPP-a , da prati njenu realizaciju i realizacione mjere za koje je

zaduţena, te da godišnje izvještava Skupštinu Grada o realizaciji Strategije.

207

V SADRŢAJ TABELA I SLIKA

1. Sadrţaj tabela

Tabela 1 Projektne aktivnosti po fazama ................................................................................. 23

Tabela 2 Vrsta preduzeća prema broju zaposlenih .................................................................. 28

Tabela 3 Definicija MSPP u EU .............................................................................................. 28

Tabela 1 Lokacije mineralnih bogatstava na teritoriji Grada.................................................. 33

Tabela 2 Struktura zemljišta Grada Banja Luke u ha .............................................................. 34

Tabela 3 Poljoprivredno zemljište po bonitetnim klasama Grada Banja Luka u ha ............... 34

Tabela 4 Broj stanovnika Grada Banja Luka- procjena .......................................................... 38

Tabela 5 Prirodno kretanje stanovništa Grada Banja Luka .................................................... 38

Tabela 6 Opšte stope nataliteta, mortaliteta i prirodnog priraštaja Grada Banjaluka ............. 39

Tabela 7 Osnovni pokazatelji radnog angaţovanja stanovništva po djelatnostima ................. 41

Tabela 8 Kvalifikaciona struktura zaposlenih (bez preduzetnika) i nezaposlenih ................... 42

Tabela 9 Starosna struktura zaposlenih na teritoriji Grada Banja Luke ................................. 44

Tabela 10 Starosna struktura nezaposlenih na teritoriji Grada Banja Luke............................. 45

Tabela 11 Stanje nezaposlenosti odreĊenih socijalnih kategorija............................................ 45

Tabela 12 Struktura ţeljezniĉkog saobraćaja........................................................................... 47

Tabela 13 Struktura sistema vodovodne mreţe ....................................................................... 49

Tabela 14 Struktura kanalizacionog sistema Grada Banja Luke ............................................ 49

Tabela 15 Kapacitet distributivne mreţe na teritoriji Grada Banja Luke ................................ 51

Tabela 16 Struktura sistema toplinske mreţe grada Banja Luke ............................................. 52

Tabela 17 Redovne osnovne škole na teritoriji Grada Banja Luka ......................................... 55

Tabela 18 Srednje škole na teritoriji Grada Banja Luka .......................................................... 56

Tabela 19 Osnovni podaci o broju srednjih škola i broju upisanih uĉenika ............................ 56

Tabela 20 Struktura uĉenika po steĉenim zanimanjima na kraju školske 2008/09.................. 57

Tabela 21 Struktura uĉenika po steĉenim zanimanjima na kraju školske 2008/09, nastavak. 58

Tabela 22 Visokoškolske ustanove i studenti u školskoj 2009/10. godini............................... 59

Tabela 23 Diplomirani studenti u 2009 godini ........................................................................ 60

Tabela 24 Broj magistara i doktora.......................................................................................... 61

Tabela 25 Institucije koje se bave nauĉno-istraţivaĉkim radom ............................................. 61

Tabela 26 Kapacitet javnih zdravstvenih institucijana teritoriji Grada.................................... 62

Tabela 27 Vaţniji sportski objekti u Gradu Banja Luka......................................................... 65

Tabela 28 Poslovi samostalne i prenesene nadleţnosti............................................................ 68

Tabela 29 Preduzeća i zaposleni u njima u Republici Srpskoj ................................................ 73

Tabela 30 Broj preduzeća u Banjaluci 2005-2009................................................................... 74

Tabela 31 Broj radnika u preduzećima .................................................................................... 74

Tabela 32 Preduzeća i zaposleni u njima uRepublici Srpskoj i Gradu Banja Luka................. 75

Tabela 33 Struktura MSP prema djelatnostima u RS i regiji Banjaluke**.............................. 77

Tabela 34 Preduzeća prema djelatnostima u Gradu Banja Luka ............................................. 78

Tabela 35 Struktura samostalnih radnji na teritoriji Grada Banja Luke .................................. 80

Tabela 36 Pregled po godinama samostalnih radnji ................................................................ 80

Tabela 37 Pokazatelji uspješnosti poslovanja.......................................................................... 82

Tabela 38 Osnovni pokazatelji trţišta rada na podruĉju grada Banjaluke u 2009. god. ........ 120

208

Tabela 39 Struktura prihoda Grada Banjaluka u 2007, 2008. i 2009.god.............................. 123

Tabela 40 Opis tipskog preduzeća ......................................................................................... 126

Tabela 41 Vrijednost investicionih faza ................................................................................ 126

Tabela 42 Vrijednost jednokratnih naknada .......................................................................... 127

Tabela 43 Iznos republiĉkih naknada, doprinosa i poreza koje plaća tipsko preduzeće........ 129

Tabela 44 Iznos gradskih naknada koje plaća tipsko preduzeće............................................ 129

Tabela 45 Predregistraciona faza ........................................................................................... 130

Tabela 46 Registraciona faza ................................................................................................. 130

Tabela 47 Postregistraciona faza ........................................................................................... 130

Tabela 48 Pregled po fazama ................................................................................................. 131

Tabela 49 Ograniĉavajući faktori razvoja MSP ..................................................................... 137

Tabela 50 Faktori povećane konkurentnosti MSP ................................................................. 139

Tabela 51 Broj zaposlenih i kadrovi ...................................................................................... 142

Tabela 52 Ocjena rada gradske uprave .................................................................................. 143

Tabela 53 Prioritetni pravci u strateškom planiranju MSP u BL ........................................... 144

Tabela 54 Ograniĉenja u razvoju preduzeća .......................................................................... 145

Tabela 55 Konkurentnost preduzeća...................................................................................... 146

2. Sadrţaj slika

Slika 1 Procjena broja stanovnika............................................................................................ 38

Slika 2 Broj zaposlenih u martu 2010..................................................................................... 42

Slika 3 Broj nezaposlenih prema obrazovanju avgust 2010 .................................................... 43

Slika 4 Broj završenih uĉenika prema struci........................................................................... 58

Slika 5 Upisan stidenti u školskoj 2009/10.............................................................................. 60

Slika 6 Diplomirani studenti u 2009. godini............................................................................ 60

Slika 7 Organizaciona šema ASGBL....................................................................................... 69

Slika 8 Broj preduzeća u RS .................................................................................................... 73

Slika 9 Broj preduzeća po veliĉini ........................................................................................... 75

Slika 10 Broj zaposlenih u preduzećima.................................................................................. 75

Slika 11 Insitucionalni okvir za razvoj i podršku MSP-a ........................................................ 94

Slika 12 Podjela preduzeća u uzorku prema pravnom obliku organizovanja ........................ 135

Slika 13 Podjela preduzeća u uzorku oblasti/sektoru ............................................................ 135

Slika 14 Stavovi preduzetnika Banja Luke o prioritetnim pravcima razvoja MSP ............... 136

Slika 15 Ograniĉavajući faktori razvoja MSP ....................................................................... 138

Slika 16 Stanje tehnologije u MSP u Banja Luci................................................................... 140

Slika 17 Razlozi nekorišćenja usluga maretinških ili agencija za istraţivanje trţišta ........... 140

Slika 18 Oĉekivani prihodi .................................................................................................... 141

Slika 19 Zainteresovanost MSP za dokapitalizaciju vlasniĉkim restrukturiranjem ............... 141

Slika 20 Deficit kadrova ........................................................................................................ 143

Slika 21 Ocjena rada Gradske uprave .................................................................................... 144

Slika 22 Prioritetni pravci u strateškom planiranju MSP u BL ............................................. 145

Slika 23 Ograniĉenja u razvoju preduzeća ............................................................................ 146

Slika 24 Konkurentnost preduzeća ........................................................................................ 147

209

VI LITERATURA

Strаtegija rаzvojа Grаdа Bаnjаlukа 2007-2015, Konzorcijum zа izrаdu, 2008. god.

Uslovi, mogućnosti i prаvci integrаlnog rаzvojа Bаnjа Luke, Ekonomski god., Institut

Bаnjа Lukа, mаrt 2001. god.

Strаtegijа rаzvojа mаlih i srednjih preduzećа RS, Republiĉkа аgencijа zа rаzvoj mаlih i

srednjih preduzećа, 2006. god.

Podаci o preduzećimа iz APIF-а, 2009. god.

Ljubljаnskа deklаrаcijа o teritorijаlnoj dimenziji odrţivog rаzvojа, CEMAT – Ljubljаnа,

2003, Inţenjerskа komorа Srbije, Mаtiĉnа sekcijа prostornih plаnerа, Beogrаd, 2005. god.

Strаtegije integrаlnog prostornog rаzvojа podruĉjа Centrаlne Evrope, Podunаvljа i

Jаdrаnа, Visionplanet, www. uniserver.sz/visionplanet/default en/htm

Prostorni plаn Republike Srpske 1996 – 2015., etаpni plаn 1996 – 2001., Urbаnistiĉki

zаvod Republike Srpske, Bаnjаlukа; Bаnjаlukа, 1996. god.

Prostorni plаn Bosne i Hercegovine zа period 1981 – 2000, preĉišćeni tekst; Skupštinа SR

BiH, Sаrаjevo, 1989. god.

Prostorni plаn Bosne i Hercegovine zа period od 1981. do 2000. godine, Anаlitiĉko-

dokumentаcionа osnovа, sintezni mаterijаl, Republiĉki komitet zа grаĊevinаrstvo,

stаmbene i komunаlne poslove, Institut zа аrhitekturu, urbаnizаm i prostorno plаnirаnje

аrhitektonskog fаkultetа u Sаrаjevu, Sаrаjevo, septembаr 1981. god.

Prostorni plаn Republike Srpske do 2015. godine, Urbаnistiĉki zаvod Republike Srpske

а.d. Bаnjа Lukа, Bаnjа Lukа, juli 2005. god.

Prostorni plаn opštine Bаnjа Lukа 1986 – 2005, Urbаnistiĉki zаvod Bаnjа Lukа, Bаnjа

Lukа, 1990. god.

Urbаnistiĉki plаn grаdа Bаnjа Lukа (sintezа), Urbаnistiĉki zаvod Bаnjа Lukа, Bаnjа Lukа,

1975. god.

Municipality Information Fact Sheet Banjaluka, International Centre for Migration Policy

Development, Repatriation Information Centre, 1999. god.

Publikаcijа - nаseljenа mjestа u Republici Srpskoj, Republiĉkа uprаvа zа geodetske i

imovinsko-prаvne poslove Bаnjа Lukа

Stаtistiĉki godišnjаci SR BiH, SFRJ

Stаtistiĉki godišnjаk Republike Bosne i Hercegovine 1992. god.

Stаtistiĉki bilteni 1998 – 2009. godine, Republiĉki zаvod zа stаtistiku RS, Bаnjаlukа

Stаnovništvo BiH – Nаrodnosni sаstаv po nаseljimа, Drţаvni zаvod zа stаtistiku

Republike Hrvаtske, Zаgreb, 1995. god.

Popis stаnovništvа, domаćinstаvа i stаnovа u 1981. godini [CD-ROM], Sаvezni zаvod zа

stаtistiku, Beogrаd

Popis stаnovništvа 1953, stаnovništvo i domаćinstvа, knjigа 12, podаci zа nаseljа i

dijelove nаseljа premа uprаvnoj podjeli u 1953. godini - Beogrаd, 1959. god.

Politikа rаzvojа stаnovništvа Republike Srpske – projekаt, Vlаdа Republike Srpske,

Republiĉki sаvjet zа demogrаfsku politiku, Bаnjа Lukа, 2005. god.

Podаci iz odjeljenjа Administrаtivne sluţbe Grаdа Bаnjа Lukа o jаvnim sluţbаmа, kаo i

podаci Grаdske izborne komisije (broj i rаzmještаj birаĉа)

Dugoroĉni progrаm snаbdijevаnjа pitkom vodom stаnovništvа i privrede u SR BiH, Zаvod

zа vodoprivredu, Sаrаjevo 1988. god.

210

Studijа dugoroĉnog progrаmа snаbdijevаnjа vodom šireg podruĉjа Bаnjа Lukа, d.p.

Urbаnistiĉki zаvod, d.o.o. Hidrotehnikа; Bаnjа Lukа 1991. god.

Vodovodni sistem “Bаnjа Lukа”, distributivnа mreţа – generаlni projekаt, “Hidrotehnikа”

d.o.o. Bаnjа Lukа, “Beoinţenjering” Beogrаd, ODKJP “Vodovod” Bаnjа Lukа, 2000.

god.

Regulаcijа vodotokа Drаgoĉаj, idejno rješenje, Urbаnistiĉki zаvod Bаnjа Lukа 1976. god.

Studijа dugoroĉnog progrаmа snаbdijevаnjа vodom šireg podruĉjа Bаnjа Lukа, d.p.

Urbаnistiĉki zаvod, d.o.o. Hidrotehnikа; Bаnjа Lukа 1991. god.

Studijа uprаvljаnjа ĉvrstim otpаdom zа regiju Bаnjаlukа, Urbаnistiĉki zаvod RS а.d.,

Bаnjаlukа, 2002. god.

Zаkon o rаvnoprаvnosti polovа, Sl glаsnik BiH 16/03,102/09.

Konvencijа o ukidаnju svih oblikа diskriminаcije ţenа (CEDAW)

211

VII PRILOZI

1. Prilog: Budţetski prihodi Grada za 2007, 2008. i 2009. godinu

Konto

Vrsta prihoda Izvršenje 2007.

Izvršenje 2008.

Izvršenje za 2009

Indeks 5/4*100

1 2 3 4 5 6

PRIHODI 71 P o r e s k i p r i h o d i 95,992.8 102.103.096,75 79.010.845 77,4

711 Prihodi od poreza na dohodak i dobit

9.8

4.786,88

102,23

2,1

711113 Porez na prihode od poljoprivrede i šumarstva

9.8

4.786,88

102,23

2,1

713 Porezi na liĉna primanja i prihode samostalnih djelatnosti

10,238.4

11.886.974,74

11.240.362,4

94,6

713111 Porez na prihode od samostalnih djelatnosti

505.9

682.726,27

876.124,48

128,3

713112 Porez na prihode od samostalnih djelatnosti u paušalnom iznosu

214.6

109.942,90

16.164,90

14,7

713113 Porez na liĉna primanja 9,470.80 11.064.319,45 10.346.798,81 93,5

713114 Porez na liĉna primanja lica koja samostalno obavljaju privrednu i

profesionalnu djelatnost

47.1

29.986,12

1.273,28

4,2

714 Porezi na imovinu 7,569.3 10.794.865,13 4.753.779,03 44,1 714111 Porez na imovinu 1,140.1 1,034.409,38 1.090.047,36 105,4 714211 Porez na nasleĊe i poklone 448.3 509.493,97 388.178,02 76,1

714311 Porez na prenos nepokretnosti i prava

5,980.9

9.250.961,78

3.275.553,65

35,4

715 Indirektni porezi 78,000.3 79,312.171,02 62.955.556,69 79,3 715100 Zaostale obaveze 1,087.0 1.841.264,73 2.040.332,95 110,8 715199 Prihodi od indirektnih poreza 76,913.3 77.470.906,29 60.915.223,74 78,6 719 Ostali porezi 175.0 104.298,98 61.045,41 58,5

719113 Porezi na dobitke od igara na sreću

175.0

104.298,98

61.045,41

58,5

72 N e p o r e s k i p r i h o d i 46,050.1 58.425.669,78 49.026.365,21 83,9

721 Prihodi od preduzetniĉke aktivnosti i imovine

8,351.3

13.543.707,94

6.425.341,52

47,4

721211 Prihodi od kamata po osnovu oroĉenih depozita

9.1

397.292,5

376.137,99

94,7

721213

Prihodi od kamata na sredstva korisnika budţeta opština i

gradova po depozitima kod

poslovnih banaka

316.8

426.057,32

325.531,72

76,4

721222 Prihodi od davanja u zakup objekata opština i gradova

1,429.3

1,416.483,64

1.307.275,90

92,3

721223 Prihodi od zemljišne rente 6,582.1 11.301.693,25 4.414.103,43 39,1

721229 Ukupni budţetski prihodi opština i gradova

11.8

0.0

0.0

0.0

721321 Kamate primljene na pozajmice pojedincima

2.2

2.181,23

0,00

0.0

722 Naknade i takse i prihodi od pruţanja javnih usluga

32,608.2

39,874.428,56

37.246.581,18

93,5

722121 Opštinske administrativne takse 14.905,75 0.0 722131 Gradske administrativne takse 1,127.5 1,345.284,02 1.355.340,05 100,8 722310 Komunalne takse na ostale 1,066.9 1.295.988,70 1.178,64 0,1

212

predmete taksiranja

722311 Komunalne takse za drţanje ţivotinja

800,00

0.0

722312 Komunalne takse na firmu 3,181.6 3,429.161,39 3.354.202,39 97,8

722313 Komunalne takse za dranje motornih, drumskih i prikljuĉnih

vozila

5.000,00

0.0

722314 Komunalne takse za korištenje prostora u poslovne svrhe

359.063,66

0.0

722315 Komunalna taksa za drţanje sredstava za igru

47.315,92

0.0

722318 Komunalna taksa za korištenje reklamnih panoa

896.492,50

0.0

722319 Komunalna taksa za korištenje prostora za parkiranje

1,320.1

2.190.334,47

2.350.608,23

107,3

722391

Komunalna taksa za korištenje

slobodnih površina za razliĉite

oblasti privrednog korištenja

90,00

0.0

722411 Naknada za ureĊenje graĊevinskog zemljišta

15,432.3

17.307.403,37

14.021.326,50

81,1

722411 Naknada za legalizaciju objekata 0.0 501.947,73 1.445.101,18 287,9

722412 Naknada za korištenje graĊevinskog zemljišta

2,844.8

1.902.452,62

290.866,12

15,3

722421 Naknada za korištenje puteva 34.9 53.886,24 41.127,28 76,3

722424 Naknada za korištenje mineralnih sirovina

88.4

111.362,63

94.586,31

85,0

722425 Naknada za promjenu namjene poljoprivrednog zemljišta

290.8

448.876,19

302.797,27

67,5

722426 Naknada za izgradnju javnih skloništa

0.7

2.057,92

6,00

0,3

722435 Sredstva za reprodukciju šuma 645.8 314.337,23 92.257,34 29,3 722440 Naknada za korištenje voda 0.0 766.067,58 1.005.859,96 131,3

722461

Naknada za korištenje komunalnih dobara od opšteg

interesa

1,341.8

1,321.661,33

2.909.610,22

220,1

722463 Naknada za izvaĊeni materijal iz vodotoka

0.0

16.727,36

5.155,05

30,8

722467 Sredstva za finansiranje zaštite od poţara

999.2

1,309.763,70

1.449.123,33

110,6

722468

Naknada za korištenje prirodnih resursa za proizvodnju elektriĉne

energije

268.9

332.004,00

423.986,00

127,7

722521 Prihodi opštinskih organa uprave 196.8 233.731,32 203.534,57 87,1 722531 Prihod ostvaren od NIR-a 0.0 500,00 5.293,45 1058,6

722591

Ostali prihodi od pruţanja javnih usluga-prihodi budţetskih

korisnika

3,767.7

6.990.900,76

6.570.944,43

93,9

723 Novĉane kazne 197.3 174.120,76 265.256,25 152,3

723118

Oduzeta imovinska korist i sredstva dobijena prodajom

oduzetih predmeta iz nadleţnosti

Republiĉke trţišne inspekcije

0.0

34.200,26

0

0

723121

Novĉane kazne izreĉene u prekršajnom postupku za

prekršaje propisane aktom SO

197.3

139.920,50

265.256,25

189,5

729 Ostali neporeski prihodi 4,893.3 4,833.412,52 5.089.207,29 105,3 729124 Ostali opštinski prihodi 4,893.3 4,833.412,52 5.089.207,29 105,3

TEKUĆE POMOĆI I GRANTOVI

0.0

0.0

6.222.129,02

0

213

731 Tekuće pomoći 0.0 0.0 5.273.363,00 0

731211 Sufinansiranje Vlade RS za ublaţavanje posledica krize

0.0

0.0

5.105.223,00

0

731212 Pomoć od pravnih lica I ostalih institucija

0,0

0,0

168.140,00

0

FINANSIRANJE 81 F i n a n s i r a nj e 2,794.5 27,517.353,87 15.013.028,61 54,5 811 Kapitalni dobici 0.0 1.235.894,22 646.000,00 0,08 811111 Priliv od prodaje zemljišta 0.0 710.689,29 646.000,00 90,8

811311 Kapitalne pomoći od nevladinih izvora (uĉešće graĊana)

0.0

525.204,93

487.126,99

92,7

812 Kapitalne pomoći 0.0 150.000,00 461.693,03 307,7 812212 Primljene pomoći od RS 0.0 135.000,00 39.000,00 28,8

812215 Primljene pomoći od mjesnih zajednica

0.0

15.000,00

422.639,03

2817,5

813 Primljene otplate datih zajmova 39.7 179.735,82 182.489,29 101,5

813211 Otplate od pozajmljivanja pojedincima

39.7

179.735,82

182.489,29

101,5

814 Dugoroĉni krediti i zajmovi 2,754.8 25,951.723,83 14.184.539,32 54,6 814312 Prilivi od dugoroĉnih obveznica 0.0 7,000.000,00 0.0 0

814331 Prilivi od domaćih finansijskih institucija

2,754.8

18,951.723,83

14.184.539,32

74,8

Ukupna budţetska sredstva 144,837.4 191.346.422,36 149.272.368,67 78,1

Izvor: Administartivna služba Grada

214

2. Prilog: Pokazatelji uspješnosti poslovanja po djelatnostima za 2007.

godinu

Vrsta djelatnosti

Broj

pred.

-u 000 KM - Broj zaposlenih

Prihodi od

prodaje Poslovna

dobit Dobit nakon

oporezivanja Ukupan

kapital Ukupna

aktiva

Djelatnost domaćinstva 1 76 1 0,851 5 13 1

Drzavna uprava i odbrana 1 1,325 474 421 523 1,202 24

Finansijsko posredovanje 20 5,886 2,121 2,504 8,675 41,442 111

GraĊevinarstvo 105 82,327 10,996 9,617 39,149 86,446 1,686

Obrazovanje 18 4,129 1,171 983 2,649 4,932 76

Ostala preraĊivaĉka industrija 17 13,754 616 446 7,538 45,602 206

Ostale javne i kom.institucije 20 9,987 1,471 841 13,203 33,955 386

Poljoprivreda, lov, šumarstvo 18 8,639 2,214 1,929 10,259 14,938 117

Nekretnine 211 98,391 -7,791 -10,181 313,614 398,816 1,751

Struja, voda, gas 6 33,522 -48 -902 64,556 119,530 493 Proizvodi od baznih metala i met. proizvodi

20

51,785

-1,781

-2,764

50,080

96,638

676

Celuloza, papir 20 28,020 1,696 977 18,957 37,782 503

Drvo-preraĊivaĉka industrija 20 18,349 994 -48 15,039 29,131 420 Proizvodnja elektriĉnih i optiĉkih uredjaja

20

22,000

-3,931

-4,158

29,925

60,516

714

Proizvodnja hemikalija i hem. preparata

14

55,799

1,341

385

46,537

68,293

472

Proizvodi od koţe 9 7,151 -253 209 7,587 12,109 765

Proizvodnja mašina i ureĊaja 12 8,585 -1,796 -1,884 34,235 38,430 316 Ostali proizvodi od nemetalnih minerala

12

22,879

-135

-480

12,885

31,325

318

Prehrambena industrija 20 81,581 -197 -5,007 67,658 156,764 707 Proizvodi od gume i plastiĉne mase

19

18,938

1,631

1,482

12,139

20,085

244

Saobraćajna sredstva 1 163 1 1 197 206 7

Tekstilna industrija 15 7,784 -5,212 -5,339 5,113 13,856 162

Ribarstvo 3 6,954 4 50 4,763 8,224 90 Saobraćaj, skladištenje, komunikacija

115

547,842

91,819

81,598

704,310

1,047,662

6,700

Trgovina na veliko i malo 715 1,570,521 50,590 32,453 549,964 1,350,934 9,162

Ugostiteljstvo 15 4,075 618 84 8,368 15,280 152

VaĊenje energetskih sirovina 1 5 -4 -4 0 4 1

VaĊenje rude i kamena 3 1,835 356 331 1,806 2,820 56

Zdravstvo i socijalni rad 14 70,806 872 27 340,265 388,649 3,275

U k u p n o:

1,465

2,783,121

147,841

103,576 2,370,01 1

4,125,597

29,590

Izvor: APIF podaci za 2007. godinu

215

3. Prilog: Pokazatelji uspješnosti poslovanja po djelatnostima u 2007.

godini

Vrsta djelatnosti

Broj pred.

Priho di od

proda

je

Poslovna

dobit

Dobit nakon

oporezivanja

Ukupan

kapital

Ukupna

aktiva

Broj

zaposlenih

Djelatnost domaćinstva

0%

0%

0%

0%

0%

0%

0%

Drzavna uprava i odbrana 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% Finansijsko posredovanje

1%

0%

1%

2%

0%

1%

0%

GraĊevinarstvo 7% 3% 7% 9% 2% 2% 6%

Obrazovanje 1% 0% 1% 1% 0% 0% 0% Ostala preraĊivaĉka industrija

1%

0%

0%

0%

0%

1%

1%

Ostale javne i komunalne institucije

1%

0%

1%

1%

1%

1%

1%

Poljoprivreda, lov, šumarstvo

1%

0%

1%

2%

0%

0%

0%

Nekretnine 14% 4% -5% -10% 13% 10% 6%

Struja, voda, gas 0% 1% 0% -1% 3% 3% 2% Proizvodi od baznih metala i met. proizvodi

1%

2%

-1%

-3%

2%

2%

2%

Celuloza, papir 1% 1% 1% 1% 1% 1% 2% Drvo-preraĊivaĉka industrija

1%

1%

1%

0%

1%

1%

1%

Proizvodnja elektriĉnih i optiĉkih uredjaja

1%

1%

-3%

-4%

1%

1%

2%


1%

2%

1%

0%

2%

2%

2%

Proizvodi od koţe 1% 0% 0% 0% 0% 0% 3%

Proizvodnja mašina i ureĊaja 1% 0% -1% -2% 1% 1% 1% Ostali proizvodi od nemetalnih minerala

1%

1%

0%

0%

1%

1%

1%

Prehrambena industrija 1% 3% 0% -5% 3% 4% 2% Proizvodi od gume i plastiĉne mase

1%

1%

1%

1%

1%

0%

1%

Saobraćajna sredstva 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0%

Tekstilna industrija 1% 0% -4% -5% 0% 0% 1%

Ribarstvo 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% Saobraćaj, skladištenje, komunikacija

8%

20%

62%

79%

30%

25%

23%

Trgovina na veliko i malo 49% 56% 34% 31% 23% 33% 31%

Ugostiteljstvo 1% 0% 0% 0% 0% 0% 1% VaĊenje energetskih sirovina

0%

0%

0%

0%

0%

0%

0%

VaĊenje rude i kamena 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0%

Zdravstvo i socijalni rad 1% 3% 1% 0% 14% 9% 11%

U k u p n o: 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100%


216

4. Prilog: Pokazatelji uspješnosti poslovanja po djelatnostima za 2008.

godinu

Vrsta djelatnosti

Broj

pred.

-u 000 KM - Broj

zaposlenih Prihodi od

prodaje

Poslovn

a dobit

Dobit nakon

oporezivanja

Ukupan

kapital

Ukupna

aktiva

Djelatnost domaćinstva 1 82 0.923 0.826 6 11 1 Drzavna uprava i odbrana

1

1,661

552

493

636

2,183

29

Finansijsko posredovanje 29 9,567 -4,186 -628 19,941 80,931 208 GraĊevinarstvo 116 167,055 32,988 29,073 65,396 157,856 1,910 Obrazovanje 18 3,631 180 61 1,877 4,670 88 Ostala preraĊivaĉka industrija 22 14,753 1,069 666 11,800 34,029 508 Ostale javne i kom.institucije

67

58,280

8,055

5,535

32,539

77,149

1,640


21

10,614

2,662

2,191

10,058

14,300

146

Nekretnine 206 115,594 20,182 9,690 388,502 652,085 2,066 Struja, voda, gas 6 33,369 -83 -948 63,432 118,659 493 Proizvodi od baznih metala i met. proizvodi

35

49,455

654

-645

75,222

125,697

781

Celuloza, papir 58 132,370 7,154 3,628 49,233 147,789 1,331 Drvo-preraĊivaĉka industrija 29 24,284 1,424 542 17,955 41,203 493 Proizvodnja elektriĉnih i optiĉkih uredjaja

42

75,876

9,650

7,715

61,963

110,354

672


14

62,307

3,904

-2,792

69,715

132,889

414

Proizvodi od koţe 11 8,043 -439 166 8,881 14,478 781 Proizvodnja mašina i ureĊaja 16 12,655 -3,131 -3,101 34,538 43,157 316 Ostali proizvodi od nemetalnih minerala

13

33,978

978

1,041

13,733

46,684

319

Prehrambena industrija 24 110,643 790 -7,318 102,350 231,845 1,146 Proizvodi od gume i plastiĉne mase

17

21,762

1,448

1,244

18,270

26,221

248

Saobraćajna sredstva 3 616 55 42 468 658 23 Tekstilna industrija 17 8,480 1,072 915 5,622 9,003 185 Ribarstvo 3 8,487 87 51 5,890 9,148 91 Saobraćaj, skladištenje, komunikacija

115

128,567

9,783

8,539

76,669

141,324

1,527

Trgovina na veliko i malo 655 1,928,486 48,762 31,277 558,639 1,626,928 8,539 Ugostiteljstvo 16 6,807 -256 -493 9,189 16,376 264 VaĊenje energetskih sirovina

1

18

3

3

1

10

1

VaĊenje rude i kamena 3 418 -127 -134 1,711 2,672 54 Zdravstvo i socijalni rad 13 87,704 -33,737 -35,239 293,753 387,039 2,848 U k u p n o: 1,572 3,115,576 109,503 51,577 1,998,004 4,255,362 27,122

Izvor: APIF podaci za 2008. Godinu

217

5. Prilog: Pokazatelji uspješnosti poslovanja po djelatnostima u 2008.

godini (u %)

Vrsta djelatnosti

Broj pred. Prihodi od

prodaje

Poslovna

dobit

Dobit nakon

oporezivanja

Ukupan

kapital

Ukupna

aktiva

Broj

zaposlenih

Djelatnost domaćinstva

0

0

0

0

0

0

0

Drzavna uprava i odbrana

0

0

1

1

0

0

0

Finansijsko posredovanje

2

0

-4

-1

1

2

1

GraĊevinarstvo 7 5 30 56 3 4 7 Obrazovanje 1 0 0 0 0 0 0 Ostala preraĊivaĉka industrija

1

0

1

1

1

1

2

Ostale javne i komunalne institucije

4

2

7

11

2

2

6


1

0

2

4

1

0

1

Nekretnine 13 4 18 19 19 15 8 Struja, voda, gas 0 1 0 -2 3 3 2 Proizvodi od baznih metala i met. proizvodi

2

2

1

-1

4

3

3

Celuloza, papir 4 4 7 7 2 3 5 Drvo-preraĊivaĉka industrija

2

1

1

1

1

1

2

Proizvodnja elektriĉnih i optiĉkih uredjaja

3

2

9

15

3

3

2


1

2

4

-5

3

3

2

Proizvodi od koţe 1 0 0 0 0 0 3 Proizvodnja mašina i ureĊaja 1 0 -3 -6 2 1 1 Ostali proizvodi od nemetalnih minerala

1

1

1

2

1

1

1

Prehrambena industrija 2 4 1 -14 5 5 4 Proizvodi od gume i plastiĉne mase

1

1

1

2

1

1

1

Saobraćajna sredstva 0 0 0 0 0 0 0 Tekstilna industrija 1 0 1 2 0 0 1 Ribarstvo 0 0 0 0 0 0 0 Saobraćaj, skladištenje,

komunikacija

7

4

9

17

4

3

6

Trgovina na veliko i malo

42

62

45

61

28

38

31

Ugostiteljstvo 1 0 0 -1 0 0 1 VaĊenje energetskih sirovina 0 0 0 0 0 0 0 VaĊenje rude i kamena 0 0 0 0 0 0 0 Zdravstvo i socijalni rad 1 3 -31 -68 15 9 11 U k u p n o: 100 100 100 100 100 100 100


218

6. Prilog: Neto marţa ostvarena u 2007. i 2008. godini

Vrsta djelatnosti Neto marţa 2007.

Neto marţa 2008.

Djelatnost domaćinstva 1.1 1.0 Drzavna uprava i odbrana 31.8 29.7 Finansijsko posredovanje 42.5 -6.6 GraĊevinarstvo 11.7 17.4 Obrazovanje 23.8 1.7 Ostala preraĊivaĉka industrija 3.2 4.5 Ostale javne i komunalne institucije 8.4 9.5 Poljoprivreda, lov, šumarstvo 22.3 20.6 Nekretnine -10.3 8.4 Struja, voda, gas -2.7 -2.8 Proizvodi od baznih metala i met. proizvodi -5.3 -1.3 Celuloza, papir 3.5 2.7 Drvo-preraĊivaĉka industrija -0.3 2.2 Proizvodnja elektriĉnih i optiĉkih uredjaja -18.9 10.2 Proizvodnja hemikalija i hem. preparata 0.7 -4.5 Proizvodi od koţe 2.9 2.1 Proizvodnja mašina i ureĊaja -21.9 -24.5 Ostali proizvodi od nemetalnih minerala -2.1 3.1 Prehrambena industrija -6.1 -6.6 Proizvodi od gume i plastiĉne mase 7.8 5.7 Saobraćajna sredstva 0.6 6.8 Tekstilna industrija -68.6 10.8 Ribarstvo 0.7 0.6 Saobraćaj, skladištenje, komunikacija 14.9 6.6 Trgovina na veliko i malo 2.1 1.6 Ugostiteljstvo 2.1 -7.2 VaĊenje energetskih sirovina -80.0 16.7 VaĊenje rude i kamena 18.0 -32.1 Zdravstvo i socijalni rad 0.0 -40.2 U k u p n o: 3.7 1.7

Izvor: APIF

219

7. Prilog: Prinosi na aktivu ostvareni u 2007. i 2008. godini

Vrsta djelatnosti Prinos na aktivu

2007.

Prinos na aktivu

2008.

Djelatnost domaćinstva 6.5 7.5 Drzavna uprava i odbrana 35.0 22.6 Finansijsko posredovanje 6.0 -0.8 GraĊevinarstvo 11.1 18.4 Obrazovanje 19.9 1.3 Ostala preraĊivaĉka industrija 1.0 2.0 Ostale javne i komunalne institucije 2.5 7.2 Poljoprivreda, lov, šumarstvo 12.9 15.3 Nekretnine -2.6 1.5 Struja, voda, gas -0.8 -0.8 Proizvodi od baznih metala i met. proizvodi

-2.9

-0.5

Celuloza, papir 2.6 2.5 Drvo-preraĊivaĉka industrija -0.2 1.3 Proizvodnja elektriĉnih i optiĉkih uredjaja -6.9 7.0 Proizvodnja hemikalija i hem. preparata 0.6 -2.1 Proizvodi od koţe 1.7 1.1 Proizvodnja mašina i ureĊaja -4.9 -7.2 Ostali proizvodi od nemetalnih minerala -1.5 2.2 Prehrambena industrija -3.2 -3.2 Proizvodi od gume i plastiĉne mase 7.4 4.7 Saobraćajna sredstva 0.5 6.4 Tekstilna industrija -38.5 10.2 Ribarstvo 0.6 0.6 Saobraćaj, skladištenje, komunikacija 7.8 6.0 Trgovina na veliko i malo 2.4 1.9 Ugostiteljstvo 0.5 -3.0 VaĊenje energetskih sirovina -100.0 30.0 VaĊenje rude i kamena 11.7 -5.0 Zdravstvo i socijalni rad 0.0 -9.1 U k u p n o: 2.5 1.2

Izvor: APIF

220

8. Prilog: Prinosi na kapital ostvareni u 2007. i 2008. godini

Vrsta djelatnosti

Prinos

na kapital 2007.

Prinos na kapital

2008. Djelatnost domaćinstva 17.0 13.8 Drzavna uprava i odbrana 80.5 77.5 Finansijsko posredovanje 28.9 -3.1 GraĊevinarstvo 24.6 44.5 Obrazovanje 37.1 3.2 Ostala preraĊivaĉka industrija 5.9 5.6 Ostale javne i komunalne institucije 6.4 17.0 Poljoprivreda, lov, šumarstvo 18.8 21.8 Nekretnine -3.2 2.5 Struja, voda, gas -1.4 -1.5 Proizvodi od baznih metala i met. proizvodi

-5.5

-0.9

Celuloza, papir 5.2 7.4 Drvo-preraĊivaĉka industrija -0.3 3.0 Proizvodnja elektriĉnih i optiĉkih uredjaja -13.9 12.5 Proizvodnja hemikalija i hem. preparata 0.8 -4.0 Proizvodi od koţe 2.8 1.9 Proizvodnja mašina i ureĊaja -5.5 -9.0 Ostali proizvodi od nemetalnih minerala -3.7 7.6 Prehrambena industrija -7.4 -7.1 Proizvodi od gume i plastiĉne mase 12.2 6.8 Saobraćajna sredstva 0.5 9.0 Tekstilna industrija -104.4 16.3 Ribarstvo 1.0 0.9 Saobraćaj, skladištenje, komunikacija 11.6 11.1 Trgovina na veliko i malo 5.9 5.6 Ugostiteljstvo 1.0 -5.4 VaĊenje energetskih sirovina 0.0 300.0 VaĊenje rude i kamena 18.3 -7.8 Zdravstvo i socijalni rad 0.0 -12.0 U k u p n o: 4.4 2.6

Izvor: APIF

221

9. Prilog: Postupak registrovanja preduzeća u Republici Srpskoj

Registrovanje preduzeća u republici Srpskoj se odvija kroz sedam kljuĉnih koraka i to:

Pripremne aktivnosti vezane za registraciju preduzeća,

Aktivnosti vezane za Osnovni sud,

Aktivnosti vezane za lokalne organe uprave,

Aktivnosti vezane za Republiĉki zavod za statistiku Republike Srpske (u daljem tekstu

RZS),

Aktivnosti vezane za organe uprave na entitetskom i BiH nivou,

Aktivnosti vezane za komercijalne banke,

Aktivnosti vezane za fondove Republike Srpske.

Pripremne aktivnosti za registraciju preduzeća podrazumijevaju:

pribavljanje dokaza o vlasništvu nad poslovnim prostorom ili ugovora o zakupu poslovnog

prostora65

koji treba da bude potpisan od strane budućeg direktora i zakupodavca,

upotrebna dozvola za poslovni prostor,

elektro-atest ne stariji od dvije godine,

obezbjeĊenje novĉanog osnivaĉkog kapitala u minimalnom iznosu od 2.000 KM ili hartija

od vrijednosti, nekretnina, sredstava za proizvodnju te saobraćajnih sredstava ĉija je

procijenjena vrijednost minimalno 2.000 KM66

,

potvrda komercijalne banke o uplati osnivaĉkog kapitala,

provjera naziva koji će se koristiti u imenu preduzeća,67

posjedovanje osnivaĉkih akata preduzeća tj. odluke o osnivanju (ako je jedan osnivaĉ) ili

ugovora o osnivanju (ako je više osnivaĉa) te statut preduzeća68

,

donošenje odluke o imenovanju lica ovlaštenog za zastupanje preduzeća69

,

popuniti obrasce za registraciju preduzeća,

ispisati oglas za ‟‟Sluţbeni glasnik RS‟‟,

Popunjen i od strane administrativne sluţbe grada/opštine ovjeren 2 OP obrazac za lice

koje će biti zastupnik preduzeća, ovjerena kopija njegove liĉne karte kao i ovjerene kopije

liĉnih karata osnivaĉa preduzeća te ovjerena kopija svjedoĉanstva ovlaštenog lica o

najmanje IV stepenu struĉne spreme.

65 Ugovor o zakupu poslovnog prostora treba da bude potpisan od strane budućeg direktora i zakupodavca. Ako je zakupodavac

fiziĉko lice njegov potpis mora da bude ovjeren od strane opštinskog organa uprave. Ako je zakupodavac pravno lice, dovoljan je peĉat i

potpis direktora tog pravnog lica.

66 Procjena je prihvatljiva samo ako ju je izvršio ovlašteni procjenjivaĉ.

67 Provjera naziva koji će se koristiti u imenu preduzeća podrazumijeva da li je potencijalni naziv već ‟‟zauzet‟‟ od strane drugog

preduzeća i to u osnovnom sudu kod kojeg će se izvršiti registracija preduzeća.

68 Osnivaĉki akti moraju biti ovjereni od strane notara.

69 Ova odluka ne mora biti ovjerena, a koja mora biti potpisana od strane osnivaĉa preduzeća.

222

Strana fiziĉka i pravna lica trebaju da, takoĊe, proĊu svu gore navedenu proceduru i obezbjede

navedene dokumente. Pored toga, ona trebaju da prije suda proĊu i proceduru kod Ministarstva

vanjske trgovine i ekonomskih odnosa BiH kako bi se registrovalo njihovo strano ulaganje.

Aktivnosti vezane za Osnovni sud70

su vezane za predavanje akata i dokumenata iz

predhodnog koraka sa ciljem dobijanja rješenja o registraciji preduzeća koje moţe da preuzme samo

direktor preduzeća ili zastupnik po pismenoj punomoći (advokat).

Po dobijanju rješenja o registraciji pristupa se izradi peĉata i prijemnog štambilja preduzeća.

Aktivnosti vezane za lokalne organe uprave se odnose na aktivnosti koje se pokreću u

Odjeljenju za privredu grada/opštine prema sjedištu preduzeća i koje slijede odmah nakon izrade

peĉata i prijemnog štambilja preduzeća. Dokumenta koja je potrebno pripremiti su:

Ovjerena kopija sudskog rješenja sa prilozima,

Ovjerena kopija odluke/ugovora o osnivanju,

Ovjerena kopija statuta,

Ovjerena kopija dokaza o osnovu korištenja poslovnog prostora (dokaz o vlasništvu ili

ugovor o zakupu poslovnih prostorija),

Ovjerena kopija upotrebne dozvole za korištenje poslovnog prostora (tehniĉki prijem),

Elektro-atest za poslovni prostor ne stariji od dvije godine od dana njegovog izdavanja,

Uplata gradske/opštinske administrativne takse,

Popunjen obrazac zahtjeva,

Ovjerenu kopiju svjedoĉanstva za ovlašteno lice preduzeća,

Ako je neka od djelatnosti prevoz roba i putnika treba priloţiti dokaz o vozilima

(saobraćajne dozvole) i ugovor o odţavanju vozila sa ovlaštenim servisom,

Ako se radi o stranom ulaganju potrebno je priloţiti rješenje ministarstva vanjske trgovine

i ekonomskih odnosa bih,

Ako se radi o obavljanju zdravstvenih djelatnosti potrebno je priloţiti rješenje ministarstva

zdravlja i socijalne zaštite republike srpske,

Izjava, ako se radi o trgovaĉkoj i ugostiteljskoj djelatnosti,

Ako se radi o djelatnostima proizvodnje provjeriti da li je za te djelatnosti potrebna

ekološka dozvola koju izdaje odjeljenje nadleţno za prostorno ureĊenje,

Atesti za mašine i postrojenja ako će se koristiti u poslovanju preduzeća.

Aktivnosti vezane za RZS podrazumijevaju popunjavanje obrasca za utvrĊivanje matiĉnog

broja preduzeća.

Aktivnosti vezane za organe uprave na entitetskom i BiH nivou podrazumijevaju aktivnosti

koje treba pokrenuti kod Poreske uprave Republike Srpske te eventualno kod Uprave za indirektno

oporezivanje BiH ako će budući promet preduzeća prelaziti 50.000 KM.

Da bi Poreska uprava Republike Srpske izdala potvrdu o JIB-u potrebno je predati:

70 Nadleţni osnovni sudovi u materiji registracije su: Osnovni sud Banja Luka za podruĉje koje pokriva Okruţni sud Banja Luka,

Osnovni sud u Doboju za podruĉje koje pokriva Okruţni sud Doboj, Osnovni sud Bijljina za podruĉje koje pokriva Okruţni sud Bijeljina,

Osnovni sud Sokolac za podruĉje koje pokriva Okruţni sud Sokolac i Osnovni sud Trebinje za podruĉje koje pokriva Okruţni sud Trebinje.

223

popunjen obrazac za prijavu novoosnovanog preduzeća71

,

ovjerenu kopiju rješenja o registraciji preduzeća,

ovjerenu kopiju liĉne karte direktora, ovjerenu kopiju ugovora sa knjigovoĊom ili

ovjerenu kopiju izjave knjigovoĊe da će voditi poslovne knjige preduzeća,

uplaćena republiĉka administrativna taksa.

Ako se procjenjuje da će preduzeće ostvarivati godišnji promet veći od 50.000 KM potrebno

je izvršiti prijavu vezanu za PDV obvezništvo kod Uprave za indirektno oporezivanje BiH.

Aktivnosti vezane za komercijalne banke podrazumijevaju otvaranje raĉuna preduzeća na koji

će se izvršiti prenos osnivaĉkog kapitala preduzeća.

Po otvaranju raĉuna, potrebno je broj raĉuna dostaviti Poreskoj upravi Republike Srpske na

obrascu propisanom od strane iste.

Aktivnosti vezane za fondove Republike Srpske odnose se na Fond PIO, Fond zdravstvenog

osiguranja i Zavod za zapošljavanje.

Kod Fonda PIO potrebno je:

Prijaviti novosnovano preduzeće,

Prijaviti zaposlene radnike u preduzeću.

Kod Fonda zdravstvenog osiguranja potrebno je takoĊe prijaviti zaposlene radnike u

novoosnovanom preduzeću.

Vezano za Zavod za zapošljavanje, nije potrebno vršiti bilo kakvu vrstu prijavljivanja ali je

potrebno izmirivati zakonske obaveze vezano za osiguranje radnika za sluĉaj nezaposlenosti.

71 Obrazac za prijavu novoosnovanog preduzeća treba da potpiše direktor preduzeća i ovjeri peĉatom novoosnovanog preduzeća.

a za registraciju ugostiteljske djelatnosti u Banjoj Luci iznosi 100 KM.

224

10. Prilog: Postupak registrovanja zanatsko-preduzetničke djelatnosti u

Republici Srpskoj

U većini opština proces registracije traje od 2 ‐ 7 dana, mada je izmjenama u naĉinu rada opštinske administracije, proces registracije moguće obaviti i za jedan dan, kao što je sluĉaj u

opštinama mrkonjić Grad i Laktaši.

Preduzetnik osniva radnju pod kojom se podrazumijeva odgovarajući oblik poslovanja

(radionica, kancelarija, biro, agencija, studio, pansion, apoteka, ordinacija, atelje, labaratorija i sliĉno),

s tim da se umjetniĉki i stari zanati kao i poslovi domaće radinosti, takoĊe ubrajaju u preduzetniĉku

djelatnosti.72

Odobrenje za obavljanje djelatnosti izdaje Odjeljenje za privredu grada/opštine.

Odjeljenju je potrebno dostaviti sljedeću dokumentaciju73

:

Popunjen obrazac zahtijeva,

Ovjerena fotokopija liĉne karte,

Uvjerenje o drţavljanstvu ili ovjerena fotokopija pasoša,

Uvjerenje o poslovnoj sposobnosti, ako se djelatnost obavlja kao osnovna74,

Ovjerena kopija dokaza o odgovarajućoj struĉnoj spremi, odnosno dokaz da će se

Zaposliti lice sa odgovarajućom struĉnom spremom,

Uvjerenje o zdravstvenoj sposobnosti, ako se djelatnost obavlja kao osnovno zanimanje,

Dokaz o radnom statusu; za osnovno zanimanje dokaz da nije u stalnom radnom odnosu75

;

za dopunsko zanimanje uvjerenje poslodavca da je u stalnom radnom odnosu i ovjerena

fotokopija radne knjiţice,

Dokaz o tehniĉkom prijemu 76

,

Pravni osnov korištenja poslovnog prostora (ugovor o zakupu, ugovor o prodaji, posjedov

ni list),

Uvjerenje Suda za prekršaje da podnosiocu zahtjeva nije izreĉena pravosnaţna mjera zabr

ane obavljanja traţene djelatnosti,

Ugovor o osnivanju ortaĉke radnje (samo ukoliko su osnivaĉi 2 ili više lica),

Opštinsku/gradsku administrativnu taksu77,

Potpisanu izjavu o ispunjenosti uslova za obavljanje djelatnosti koja se registruje u

Pogledu tehniĉke opremljenosti, zaštite i unapreĊenja ţivotne sredine i druge propisane

Uslove za obavljanje djelatnosti.

Odjeljenje za privredu je duţno da u roku od 15 dana, od dana uredno podnesenog zahtjeva, iz

da rješenje kojim konstatuje da su ispunjeni uslovi za obavljanje djelatnosti, a potom slijede koraci:

Izrada peĉata,

72Pravilnik o odreĊivanju poslova koji se smatraju umjetniĉkim, starim zanatima i poslovima domaće radinosti

(„Sluţbeni glasnik Republike Srpske“, broj 44/02)

73 Izvor: Administrativna sluţba Grada Banja Luka

74 Ovo uvjerenje izdaje ga Centar za socijalni rad.

75 Izdaje ga Zavod za zapošljavanje.

76Ovjerena kopija upotrebne dozvole za korištenje poslovnih prostorija koju izdaje Odjeljenje za prostorno ureĊenje grada/opštin

e.

77Iznosi takse su razliĉiti i propisuju se opštinskim/gradskim odlukama, a zavise i od vrste djelatnosti koja se registruje. Npr. taks

225

Registracija kod poreske uprave republike srpske,

Otvaranje ţiro-raĉuna,

Prijava zaposlenih fondu penzijsko invalidskog osiguranja republike srpske,

Poĉetak obavljanja djelatnosti, koju je preduzetnik duţan otpoĉeti u roku od šest mjeseci o

d dana pravosnaţnosti rješenja za obavljanje te djelatnosti,

Preduzetnik je obavezan da, nadleţnom opštinskom organu, prijavi poĉetak obavljanja dje

latosti najmanje osam dana prije poĉetka

Nadleţni opštinski organ za privredu vodi registar preduzetnika. U ovaj registar se upisuju:

broj rješenja,

podaci iz rješenja,

datum poĉetka obavljanja djelatnosti,

podaci o prostoru koji se koristi van poslovnog sjedišta,

podaci o zaposlenim radnicima i voĊenje radnje preko struĉnog poslovoĊe.

Preduzetnici, takoĊe, mogu postati ĉlanovi zanatsko-preduzetniĉke komore upisom u registar

preduzetnika. Oporezivanje u oblasti zanatsko-preduzetniĉke djelatnosti u Republici Srpskoj,

regulisano je Zakonom o porezu na dohodak78 koji definiše da se prihod samostalne djelatnosti tretira

kao prihod ostvaren samostalnom djelatnošću, te da fiziĉko lice podnosi jednu jedinstvenu poresku

prijavu. Poreska osnovica za obraĉun poreza na prihod od samostalne djelatnosti je neto prihod,

autvrĊuje se primjenom principa prostog knjigovodstva (princip blagajne, što znaĉi da se u obzir

uzimaju samo izvšene transakcije uplata po osnovu prihoda odnosno isplata po osnovu troškova).

TakoĊe, ovaj zakon definiše samostalnog djelatnost malog preduzetnika kao lice koje

ispunjava slijedeće uslove:

ima promet manji od 50.000 KM,

manje od tri zaposlena,

ĉija se aktivnost ne odnosi na finanskijske usluge i organizovanje igara na sreću.

Lice koje obavlja samostalnu djelatnost duţno je da vodi knjige prihoda i rashoda, popisnu

listu stalne imovine i evidencije o potraţivanjima i obavezama, a mali preduzetnik je duţ an samo da

vodi knjigu prometa. Mali preduzetnici plaćaju porez u iznosu od 2% od naplaćenih usluga ali ne

manji od 50KM mjeseĉno i nemaju obavezu podnošenja završnog izvještaja o poslovanju. Lice koje,

tekoĊe, posluje po ovom zakonu, a nema status ''malog preduzetnika'', plaća porez po stopi od 8% na

osnovicu naplaćenih prihoda. TakoĊe, lice koje posluje u zanatsko-preduzetniĉkoj djelatnosti su

obveznici plaćanja poreza na dodatu vrijednost (PDV), ako njihovo poslovanje prelazi ukupnu

vrijednost prihoda od 50.000 KM, ili ako se dobrovljno ukljuĉuje u sistem PDV-a tj. ako ima interesa

da mu PDV bude vraćen.

78 Zakon o porezu na dohodak (''Sluţbeni glasnik RS'', broj 91/06.

226

11. Prilog 11. Primjer obrazca ankete

Anketa - privredni subjekti

Na koji način unaprijediti poslovno okruženje za mikro,

mala i srednja preduzeća u Gradu Banja Luci?

POVJERLJIVO

Cilj ovoga istraţivanja je determinisanje uticajnih podsticajnih i ograniĉavajućih faktora,

njihovog smjera i intenziteta na efikasno i efektivno poslovanje nikro, malih i srednjih preduzeća u

Gradu Banja Luci. Gradska razvojna agencija sa timom ekperata iz oblasti preduzetništva i malog

biznisa iz Udruţenja ekonomista SWOT radi na izradi nacrta Strategije razvoja malih i srednjih

preduzeća i preduzetništva u Gradu Banja Luci 2009-2015. godina.

Upitnik je dizajniran da se moţe kompletirati za 15 do 20 minuta. Molimo Vas da nam

pomognete identifikovati, na primjeru vašega preduzeća faktore koji utiĉu na više ili manje efikasno i

efektivno poslovanje vašeg preduzeća. Vaši odgovori će biti korišćeni kao dio istraţivaĉkog projekta

izrade Strategije i pomoći će projektnom istraţivaĉkom timu da na osnovu Vaših iskustava kreira

relistiĉnu i izvodljivu Strategiju koja će pomoći poboljšanju ukupnog poslovnog okruţenja u Banja

Luci, a time direktno i indirektno i razvoju I rastu vašeg preduzeća u budućem srednjoroĉnom periodu.

Prikupljeni i analizirani podaci će biti štampani u formi nacrta Strategije, i ni u kojem slucaju

privatnost vaših podataka neće doći u pitanje, niti će podaci biti dostupni trećim licima.

I OPIS/PROFIL FIRME

227

1. Osnovne informacije o firmi (ispunite ovaj opšti dio ukoliko to ţelite):

Naziv firme

Adresa firme

Sjedište firme

Telefon

Fax

E-pošta

Web stranica

Ime i prezime direktora

2. Da li ste jedini vlasnik biznisa (zaokruţite jednu od ponuĊenih opcija ili ako ispunjavate upitnik na

kompjuteru koristite bold i underline opciju) ?

DA NE

Ako je odgovor na prethodno pitanje DA, preskoĉite ovo pitanje. Ako je odgovor NE, koliko

suvlasnika ima u vašem preuzeću (molimo vas napišite odgovor):

4. Pravni oblik organizovanja (zaokruţiti):

a) Domaća radinost

b) Samostalna zanatska radnja (SZR)

c) Samostalna trgovinska radnja (STR)

d) Samostalna ugostiteljska radnja (SUR)

e) Društvo sa ograniĉenom odgovorošću (D.O.O)

f) Akcionarsko društvo (A.D.)

g) Ortaĉko društvo

h) Komanditno društvo

i) Ostalo (navedite oblik registracije)...............................................................................................

5. Godina osnivanja i registrovanja vašeg preduzeća:

Oblast/sektor kojoj pripada firma (zaokruţiti):

228

a) Metalska

b) DrvopreraĊivaĉka

c) Prehrambena

d) Trgovinska

e) Informatiĉka

f) Industrija plastike

g) Celuloza/papir

h) Hemikalije

i) Tekstilna

j) Ugostiteljstvo

k) Trgovina na veliko i

malo

l) Saobraćaj

m) Ribarstvo

n) Proizvodi od

nemetala i minerala

o) Mašine i ureĊaji

p) Koţa

q) Elektro i optiĉki

ureĊaji

r) Struja, voda, gas

s) PreraĊivaĉka

industrija

t) GraĊevinarstvo

u) Ostalo

(dopišite):................

.................................

.................................

.................

229

7. Osnovna djelatnost (zaokruţiti jednu ili obje opcije):

a) Proizvodnja (navedite vrsu/listu proizvoda koje proizvodite)

1.......................................................... 2..............................................................

3.........................................................

4..............................................................

5.........................................................

6..............................................................

7.........................................................

8..............................................................

9.........................................................

10...........................................................

b) Usluge (navedite vrste usluga koje pruţate):

1.......................................................... 2..............................................................

3.........................................................

4..............................................................

5.........................................................

6..............................................................

7.........................................................

8..............................................................

9.........................................................

10...........................................................

II Podaci o zaposlenima:

1. Broj zaposlenih:..............................

a) Struktura zaposlenih prema struĉnoj spremi:

Stepen obrazovanja Broj zaposlenih

230

1. NK - Osnovna škola

2. KV, VKV

3. Srednja struĉna sprema

4. Viša struĉna sprema

5. Visoka struĉna sprema

6. Specijalista

7. Magistara

8. Doktora nauka

b) Navedite broj osoba koje znaju engleski jezik:..............

2. U tabeli navedite koje bi vrste biznisa iz kojeg sektora (vidi listu na pitanju br 4 npr:

drvopreraĊivaĉke, metalske, prehrambene, trgovinske) bile korisne za vaš biznis i vaše poslovno

okruţenje.

Sektor Opis proizvodnje ili usluge koju pruţa

3.Prosjeĉne bruto zarade u vašem preduzeću (zaokruţiti):

a) Ispod 500 KM

b) 500-1.000 KM

c) 1.000-1.500 KM

d) 1.500-2.000 KM

231

e) Preko 2.000 KM

4. Koji kadar Vam nedostaje u najvećoj mjeri:

a) Trenutne potrebe:

Struka Struĉna sprema Br.radnika

1. NKV I PKV

2. PKV

3. KV i VKV

4. SSS

5. VŠ

6. VSS

7. Magistri

8. Doktori nauka

5. U kojim oblastima ste u poslednje tri godine otvarali nova radna mjesta(zaokruţite jednu od

ponuĊenih opcija):

a) Proizvodnja- tehnologija

b) Finansije raĉunovodstvo

c) Istraţivanje i razvoj

d) Komercijala

e) Marketing

f) Pravo

g) Zaštita ţivotne sredine

h) Kvalitet

i) Drugo (dopišite):

III Tehnološki podaci :

1. Informacija o poslovnim objektima (zaokruţite jednu od ponuĊenih opcija):

232

a) U posjedu sopstvenih objekata

b) U zakupu tuĊih objekata

c) Djelimiĉno u posjedu, djelimiĉno pod zakupom

2. Gdje se nalazi lokacija vašeg biznisa (zaokruţite jednu od ponuĊenih opcija):

a) Uţi centar grada

b) Širi centar grada

c) PredgraĊe

d) Seosko podruĉje

3. Ukupna površina korisnog prostora u m² :

Proizvodne hale

Skladišnog prostora

Kancelarijskog prostora

Prodajnog prostora

Ukupna površina zemljišta lokacije na kojoj

se nalazi firma

4. Da li imate sve potrebne dozvole za obavljanje djelatnosti (npr. ukoliko se firma nalazi na nekoliko

lokacija, upotrebne, graĊevinske dozvole i sl):

a) DA (za sve objekte)

b) DA (za pojedine

objekte)..............................................................................................................................

c) NE

Ako je odgovor NE, opišite problem zbog koga niste uspjeli dobiti potrebnu dozvolu:

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

..................

5. Kako ocjenjujete raspoloţivu tehnologiju koju posjedujete (zaokruţite jednu od ponuĊenih opcija):

233

a) Savremena

b) Djelimiĉno osavremljena

c) Zastarjela

d) U procesu investiranja

e) Planirano investiranje u narednom periodu od 2 godine

6. Da li je vlasnik ili menadţer/i ikada kompletirao treninge iz sljedećih oblasti i koliko su bili korisni

za unapreĊenje vašeg poslovanja? (oznaĉite sa x ponuĊene opcije):

Treninzi veoma

korisno korisno ne baš

korisno gubitak vremena

totalno nekorisno

Menadţment projektnog ciklusa Marketing Finansijski menadţment Biznis start up kursevi Menadţment malih i srednjih preduzeća

Istraţivanje trţišta Drugi treninzi (molim vas specificirajte):

Nikada nisam uĉestvovao na treninzima

DA NE

7. Koji su to razlozi koji spreĉavaju vaš biznis da zadovoljite svoje potrebe za treningom ili razvoje m

vještina? (oznaĉite sa x ponuĊene opcije)

Slaţem se Ne slaţem se

Republiĉka razvojna agencija ne nudi kvalitetne programe edukacije Republiĉka razvojna agencija ne organizuje treninge koji su nam dostupni Privredna komora ne nudi kvalitetne programe edukacije Privredna komora ne organizuje treninge koji su nam dostupni Gradska razvojna agencija ne nudi kvalitetne programe edukacije Gradska razvojna agencija ne organizuje treninge koji su nam dostupni Univerziteti ne organizuju razvojne treninge Treninzi koji se organizuju su skupi za nas Nemam dovoljno informacija o mogućnosti prisustvovanja treninzima Drugo (molim vas specificirajte)

234

IV Strateški podaci

1. Da li posjedujete biznis plan?(zaokruţite jednu od ponuĊenih opcija):

a) DA

b) NE

2. Ukoliko je odgovor na prethodno pitanje DA, biznis plan ste radili zbog sljedećih razloga (oznaĉite

sa x ponuĊene opcije ili dopišite drugi odgovor):

DA NE Zbog zahtjeva banke Zbog zahtjeva ulagaĉa u vaše preduzeće Biznis plan sam uradio samostalno zbog potrebe razvoja vlastitog biznisa Drugo:

3. Posjedujete li marketing plan? (zaokruţite jednu od ponuĊenih opcija):

a) DA

b) NE

4. Da li ste izvršili istraţivanje trţišta? (zaokruţite jednu od ponuĊenih opcija):

a) DA (domaćeg) ili (inostranog)- zaokruţite kojeg

b) NE

5. Ukoliko sprovodite aktivnosti istraţivanja trţišta, da li to radite samostalno? (zaokruţite jednu od

ponuĊenih opcija):

a) DA

b) NE

235

6. Razlozi zašto ne koristite usluge marketinških agencija ili agencija za istraţiva nje trţišta su:

(oznaĉite sa x ponuĊene opcije)

DA NE Ne znam ko to radi Preskupi su Ne vjerujem u njihov kvalitet Nemam potrebu za njihovim uslugama Drugo (molim vas specificirajte)

7. Na koji naĉin promovišete vaše proizvode ili usluge (moţete zaokruţiti i više odgovora)

a) Uĉešće na sajmovima

*Izlaţem svoje proizvode (navedite na kojim sajmovima

izlaţete)..................................................................................................

*Samo posjećujem (navedite koje sajmove

posjećujete)............................................................................................................

*Ne posjećujem i ne izlaţem na sajmovima

b) Putem medija ( Navedite koje medije

koristite).....................................................................................

c) Putem WEB stranice.........................................................................

d) Putem kataloga

e) Putem bilborda

f) Ostalo (navedite koji je to vid

promocije)................................................................................................

236

8. Vaše nabavno trţište je(moţete zaokruţiti i više odgovora):

a) Lokalno

b)

RS

c)

BiH

d)

Bivše

drţave.................................................................................................................................

YU

e) Ostale zemlje.................................................................................................................................

9. Vaše prodajno trţište i pokrivenost u procentima:

a) Lokalno

(RS)....................................................................................................................................

b) Regionalno

(FBiH).................................................................................................................................

c) Pograniĉno (susjedne i zemlje u okruţenju-

Balkan).............................................................................

d) Evropsko

trţište..................................................................................................................................

e) MeĊunarodno

trţište..................................................................................................................................

V Finansijski podaci (za pitanja pod rednim brojem 1,2,3,4,5 moţete koristiti podatke koje predajete

APIF-u i nisu obavezni)

1. Do kraja 2009. godine i prvog kvartala 2010. godine, oĉekujem da će moj biznis ostvariti

(zaokruţite jedan odgovor):

a) pad

b) stagniraće

c) rast

2. Prihodi od prodaje..............................

3. Poslovna dobit......................................

4. Dobit nakon oporezvanja.................

237

5. Ukupan kapital......................................

6. Ukupna aktiva.......................................

7. Kreditno zaduţenje:

a) Iznos kredita:...............................KM

b) Hipoteka (zaokruţite).

DA NE

c) Procijenjena vrijednost:....................KM

VI Podrška preduzetništvu

1.Da li ste ĉlan:

a) b)

Privredne komore Klastera

(navedite

kojeg)...............................................................................................................

c)

Udruţenja

kojeg).............................................................................................................

(navedite

d)

Organizacije

(navedite)...................................................................................................................

e) Ostalo.................................................................................................................................

238

2. Na koji naĉin bi Gradska razvojna agencija i lokalna samouprava trebala da podstiĉe ekonomski

razvoj i koju vrstu podeške oĉekujete od Gradske razvojne agencije (oznaĉite sa x ponuĊene opcije):

Obave

zno

Vjerov

atno

Moţ

da

Ne

Otvaranjem poslovnih inkubatora

Favorizobanjem lokalnih firmi

Podrškom i privlaĉenjem investitora

Razvojem obrazovne mreţe za pruţanje usluga edukacije i

treninga

Rješavanjem problema sa administrativnim i birokratskim

procedurama formiranjem posebnog centra za pomoć

preduzećima sa zaposlenim struĉnim konsultantima

Veća saradnja sa privrednim udruţenjima

Finansijskom podrškom preduzećima (prije svega MSP)

Aktivnosti na promociji trgovine (privredne delegacije i

meĊunarodni trgovinski sajmovi, izvozni klubovi)

Informacije o trgovinskim mogućnostima na stranim trţištima

/ istraţivanje trţišta

Informacije o tenderima u stranim zemljama

Savjeti u vezi sa uvoznim / izvoznim procedurama

Baza podataka/Fajlovi sa podacima o propisima na bitnim

stranim trţištima i ponudi i potraţnji roba i usluga dostupna na

internetu

Radionice i seminari vezani za biznis planiranje

Savjeti o tome kako pronaći i koristiti meĊunarodne i vladine

programe

3. Neka druga vrsta podrške koja nije navedena (napišite koja):

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

.

239

4. Koje bi stimulativne mjere opštinedrţave najviše pomogle preduzetnicima koji ţele da otpoĉnu

sopstveni biznis: (oslobaĊanje ili smanjenje pojedinih daţbina, taksi, pojednostavljenje procedura i

sl.):

a) Grad Banja Luka:

Mjera 1..........................................................................................................................................

Mjera 2............................................................................................................................................

Mjera 3...........................................................................................................................................

Mjera 4...............................................................................................................................................

Mjera 5...............................................................................................................................................

b) Republika Srpska:

Mjera1......................................................................................................................................

Mjera2......................................................................................................................................

Mjera3......................................................................................................................................

Mjera4......................................................................................................................................

Mjera5......................................................................................................................................

c) Gradska razvojna agencija:

Mjera1......................................................................................................................................

Mjera2......................................................................................................................................

Mjera3......................................................................................................................................

Mjera4......................................................................................................................................

Mjera5......................................................................................................................................

d) Ostali:

.................................................................................................................................................

5. Praktiĉne barijere na koje vaše preduzeće nailazi prilikom trgovine (kupovine ili prodaje robe) sa

zemljama u okruţenju (carinski, birokratski, cetrifikati, itd...):

240

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

.....

6. Navedite praktiĉne barijere sa kojma se susrećete pri vašem poslovanju unutar BiH:

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

...........

7. Sa ponderom znaĉajnosti od 1 do 5, ocijenite usluge gradske uprave (1-veoma loše, 5- veoma

dobro).

a) Odrţavanje putne infrastrukture 1 2 3 4 5 b) Komunalna djelatnost 1 2 3 4 5 c) Problem deponija 1 2 3 4 5 d) Odrţavanje ţivotne sredine 1 2 3 4 5 e) Dobijanje graĊevinskih dozvola 1 2 3 4 5 f) Dobijanje radnih dozvola 1 2 3 4 5 g) Vodosnabdjevanje 1 2 3 4 5 h) Razvoj infrastrukture 1 2 3 4 5 i) Javni prevoz 1 2 3 4 5 j) Javna bezbjednost 1 2 3 4 5 k) Javna informisanost 1 2 3 4 5 m) Ponuda poslovnih likacija i objekata 1 2 3 4 5 n) Podrška MSP 1 2 3 4 5 o) Rješavanje problema nezaposlenosti 1 2 3 4 5 p) Usluţnost i spremnost na saradnju 1 2 3 4 5 r) Problem koupcije i mita 1 2 3 4 5 s) Praviĉan i ravnopravan odnos prema svim

privrednim subjektima 1 2 3 4 5

t) Efikasnost u rješavanju poslova 1 2 3 4 5

8. Prioritetni pravci razvoja u strateškom planu razvoja MSP 2010-2025 (1-ne bitno, 2-manje bitno, 3-

bitno, 4-veoma bitno, 5-prioritet) (zaokruţite ili boldirajte opcije po vašem mišljenju prema stepenu

vaţnosti).

241

a) Razvoj MSP 1 2 3 4 5 b) Poboljšanje komunalne infrastrukture 1 2 3 4 5 c) Poboljšanje putne infrastrukture 1 2 3 4 5 d) Razvoj sela i seoskih naselja 1 2 3 4 5 e) Razvoj radne snage 1 2 3 4 5 f) Ulaganje u zdravstvenu i socijalnu zaštitu 1 2 3 4 5 g) Ulaganje u obrazovanje 1 2 3 4 5 h) Restruktuiranje preduzeća 1 2 3 4 5 i) Javni prevoz 1 2 3 4 5 j) Poljoprivredna djelatnost 1 2 3 4 5 k) Rješavanje problema nezaposlenosti 1 2 3 4 5 l) Turizam 1 2 3 4 5 m) Oĉuvanje ţivotne sredine 1 2 3 4 5 n) Definisanje podsticajnih faktora za

privlaĉenje stranih investitora 1 2 3 4 5

o) Otvaranje biznis inkubatora 1 2 3 4 5 p) Formiranje slobodnih bescarinskih zoba 1 2 3 4 5

9.Da li uspostavljanje klastera moţe ubrzati ekonomski razvoj?

a) DA

b) NE

c) Moţda

VII Certifikati i standardi

1. Da li posjedujete certifikate:

a) DA (navedite koje): ...................................................

b) NE

VIII Razvoj firme

1. Da li firma ima ambiciju širenja i unapreĊenja djelatnosti

a) DA

242

b) NE

2.Ograniĉenja razvojne aktivnosti preduzeća (1-ne bitno, 2-manje bitno, 3-bitno, 4-veoma bitno, 5-

prioritet) (zaokruţite ili boldirajte opcije po vašem mišljenju prema stepenu vaţnosti):

a) Opšta ekonomska klima 1 2 3 4 5 b) Poreska politika 1 2 3 4 5 c) Administrativne poteškoće i kompleksnost

procedura 1 2 3 4 5

d) Nestabilnost i nejasnost zakonske regulative 1 2 3 4 5 e) Visoke kamatne stope kredita 1 2 3 4 5 f) Troškovi energanata 1 2 3 4 5 g) Troškovi materijala, sirovina 1 2 3 4 5 h) Raspoloţivost izvora finansiranja 1 2 3 4 5 i) Gubitak trţišta u bivšoj Jugoslaviji 1 2 3 4 5 j) Nelojalna konkurencija („kinseka roba“) 1 2 3 4 5 k) Inostrana konkurencija 1 2 3 4 5 l) Domaća konkurencija 1 2 3 4 5 m) Zastarjela tehnologija 1 2 3 4 5 n) Kvalitet proizvoda 1 2 3 4 5 o) Cijena proizvoda 1 2 3 4 5 p) Troškovi radne snage 1 2 3 4 5 r) Neinovativnost proizvoda 1 2 3 4 5 s) Nedostatak sredstava za istraţivaĉko

razvojnu djelatnost 1 2 3 4 5

3. Šta je potrebno unaprijediti u vašoj firmi da bi bili konkurentniji na trţištu (moţete zaokruţiti više

odgovora):

a) Poboljšati kvalitet proizvoda/usluga

b) Poboljšati promociju firme

c) Dobiti potrebne cetifikate o kvalitetu (navedite koji su vam certifikati

potrebni).............................................................................................................................

d) Struĉnu konsultantsku pomoć u oblastima poslovanja i proizvodnje(npr.obuka na odreĊenim

mašinama i sl.):

....................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

......................................

e) Usavršavanje i edukacija iz oblasti:

- Preduzetništvo

- Biznis planiranje

- Informatika

- Menadţment

- Upravljanje preduzećima

243

- Poslovno planiranje

- Usavršavanje prodaje

- Komunikacija i komunikacijske vještine

- Reinţenjering ljudskog resursa

- Istraţivanje trţišta

- Marketing

- Ostalo.....................................................................................................................

f) Udruţivanje sa ostalim firmama iz moje oblasti u cilju zajedniĉkog nastupa na trţištu.

g) Pomoć iz razvojnih programa:

- Bespovratna sredstva

- Kreditna sredstva

- Garantni fondovi

- Ostalo.....................................................................................................................

4. U kojoj mjeri ste imali investicija u predhodnom periodu:

a) Nije bilo investiranja

b) Do 50.000 KM

c) 50.000-100.000 KM

d) 100.000-500.000 KM

e) 500.000-1.000.000 KM

f) Preko 1.000.000 KM

5. Prema Vašoj slobodnoj procjeni koliko bi Vam sredstava trebalo da unaprijedite Vaše

poslovanje..............................................KM

6. Da li ste zainteresovani da neko uloţi kapital u vašu firmu i samim tim uĊe u vlasniĉku strukturu u

odreĊenom procentu u vašoj firmi?

a) DA

b) NE

244

12. Prilog: Detaljna analiza provedene ankete

245

246

247

248

249

250

251

252

253

254

255

256

257

258

259

260

261

262

263

264

265

266

267

268

269

270

271

272

273

274

275

276

Documents

Strategija razvoja s ktora MSP-a i e preduzetništva na ... · Implementacija Strategije razvoja MSPP-a Banjaluke bi trebala omogXüiti bråi rast i razvoj MSPP-a, stvaranja novih