STRATEGIJA RURALNOG RAZVOJA DO 2020.GODINEopstinativat.com/cg/images/stories/2015 vijesti/janura dokumenta... · Dubravka Nikčević, spec.sci turizma, savjetnik za turizam u Opštini

CRNA GORA

OPTINA TIVAT

STRATEGIJA RURALNOG RAZVOJA

DO 2020.GODINE

Nacrt

Februar, 2014.godine

_________________________________________________________________________________ Trg Magnolija br.1, 85320 Tivat, Crna Gora Tel: + 382 32 661 337,661 320, Fax: + 382 32 661337

E mail: fintivt-com.me

www.opstinativat.com

2

Sadraj

UVOD.................... 5 1.Polazne osnove za izradu Strategije....... 5

2.Drutveno ekonomske pretpostavke i normativni okvir za izradu i usvajanje Strategije...... 6

3. Definicija ruralnog razvoja i ruralnog podruja.....................................................................7

4.Osnovni podaci o optini Tivat... 8

5.Ruralna podruja optine Tivat....... 9

PRVI DIO

I Analiza uslova za razvoj poljoprivrede .......................... 10 1. Agroekoloki uslovi......... 10

Klima...........................10

Orografski uslovi.....................................................................................................................10

Zemljite .................................................................................................11

Geoloke i pedoloke karakteristike........................................................................................12

Biodiverzitet,...............................16

Uslovi i ogranienja za razvoj organske poljoprivrede.............. 19

2.Demografske karakteristike poljoprivredno stanovnitvo.....20

3.Trite.............21

4. SWOT ANALIZA............21

II Analiza i oblici poljoprivredne proizvodnje na podruju optine Tivat.............. 22 1. Veza ruralnog razvoja i poljorivrede...............22

2. Ruralni turizam..............................22

3. Voarska proizvodnja,................................ 25

4. Maslinarstvo........................25

5. Povrtarska proizvodnja....................................... 29

6. Pelarstvo............................29

7. Stoarstvo........................30

8. Organska i ostala proizvodnja ....................................................................................................30

9. Seoska infrastruktura na podruju optine.................................................31

III Manifestacije i promocije poljoprivrede i ruralnog podruja u optini Tivat .....31

DRUGI DIO

Prijedlog i izbor stratekih opredeljenja i akcionih planova do 2020.godine

I Koraci u formiranju strategije........... 33

1.Misija strategije.............. . 33

2.Vizija strategije......................34

3.Opti ciljevi strategije........................34

4.Posebni ciljevi........................35

SWOT analiza ruralnog turizma ....................................................................................................... 36




3

II Plan razvoja seoskog turizma................. 38

1. Akcioni planovi razvoja ruralnog turizma .................................................................................. 38

2.Ruralne turistike aktivnosti.........................................................................................................39

III Plan razvoja voarske proizvodnje...... 40

1.Plan razvoja voarstva i vinogradarstva................................................................................... 40

Akcioni plan podizanja vonjaka ...................................................................................................41

Akcioni plan podizanja vinograda....................................................................................................42

Akcioni plan obnavljanja zasada voa..............................................................................................43

IV Plan razvoja maslinarstva................................. 43

1.Analiza stanja i popis mikrolokaliteta.......................................................................................43

2. Akcioni plan za podizanje zasada maslina.......................................43

3.Akcioni plan ureenja i obnavljanja starih maslinjaka (ienje, revitalizacija, obnova

postojeih i izgradnja novih suvomea, izgradnja prilaza, sanacija postojeih i izgradnja

bunara.........................................................................................................................................43

4.Akcioni plan sanacije starih mlinova za mljevenje maslina (evidentiranje, mapiranje)............44

5. Akcioni plan izgradnje rasadnika maslina.............44

V Plan razvoja povrtarske proizvodnje.. 44

VI Plan razvoja pelarstva.............................. 44

VII Plan razvoja stoarstva................ 45

VIII Plan razvoja organske poljoprivrede................... 46

IX Plan unapreenja seoske infrastrukture............... 46

Akcioni plan unapreenja seoske infrastrukture ............................ 47

X Plan unapreenja manifestacija i promocija ruralnog podruja i poljoprivrede............ 47

1. Akcioni plan unapreenja manifestacija i promocija poljoprivrede....................... 47

TREI DIO Nain primjene Strategije i finansiranje....................................................................................... 47

Tabelarni pregled akcionih planova ........................................... 48

PRILOZI .............................................. 50

Detaljna SWOT analiza po sektorima........................................................................................... 50

Odluka Predsjednika optine o izradi Strategije rurualnog razvoja do 2020.godi.................... 56

LITERATURA I IZVORI ....................... 58

PREGLED TABELA, SKICA I FOTOGRAFIJA.........................................................................59

Ruralno podruje optine Tivat na google mapi preklopljena 3D auto cadom........................... 59




4

STRATEGIJA RURALNOG RAZVOJA DO 2020

Strategiju naruila i finansira: Optina Tivat

lanovi Radnog Tima za izradu Strategije:

1. Dr Momilo Radulovi, nauni savjetnik za suptropsko voarstvo na Biotehnikom fakultetu

predsjednik,

2. Dr Mirko Kneevi, nauni saradnik za pedologiju na Biotehnikom fakultetu - lan, 3. Vesna uki, direktor NVO Maslinarskog drutva Boka-Boka Kotorska- lan, 4. Mileva Mari, dipl.ing.polj. saradnik u Savjetodavnoj slubi biljne proizvodnje Ministarstva poljoprivrede

i ruralnog razvoja- lan,

5. Rajka Jovievi, dipl.ecc. sekretar za finansije i ekonomski razvoj Optine Tivat - lan, 6. Dubravka Nikevi, spec.sci turizma, savjetnik za turizam u Optini Tivat - lan, 7. Biljana Krivokapi, dipl.ing.tehn. savjetnik za zatitu ivotne sredine u Optini Tivat - lan, 8. Radmila Kilibarda, dipl.ing. polj. savjetnik za poljoprivredu i vodoprivredu u Optini Tivat - lan.




5

U V O D

Polazne osnove za izradu Strategije ruralnog razvoja do 2020 godine

Poljoprivreda u Crnoj Gori, zajedno sa sektorom turizma je razvojni i ekonomski prioritet nacionalne

ekonomije. Prema popisu poljoprivrede iz 2010. godine, od ukupno 620.029 stanovnika Crne Gore, 98.341

stanovnika obavlja poljoprivrednu djelatnost na porodinim gazdinstvima. Optina Tivat spada u optine sa

najmanje razvijenom poljoprivredom u Crnoj Gori. Poljoprivreda u ovoj optini zapravo stagnira jer je

karakteriu nedovoljna primjena agrotehnikih mjera, niska produktivnost, niski prosjeni prinosi kod

skoro svih kultura i mali obim proizvodnje. Veih poljoprivrednih proizvoaa skoro da nema, a dominantna

je poljoprivredna djelatnost kao dopunska djelatnost.

Razlozi ovakvom stanju su:

- malo je poljoprivrednog zemljita koje se moe privesti kulturi i na kojem je mogue organizovati

intenzivnu poljoprivrednu proizvodnju bez veih ulaganja u meliorativne i druge infrastrukturne radove;

-nedovoljna izraena motivisanost za bavljenje poljoprivredom

-veini poljoprivrednika poljoprivredna djelatnost je dopunska i kao takva predstavlja dodatni izvor

prihoda osnovnim prihodima iz nepoljoprivrednog sektora, to destimulie proizvoae za intenzivnijim

bavljenjem poljoprivredom, veim ulaganjem sredstava i sl.

-neadekvatnom poreskom politikom i politikom naslijedja dolo je do usitnjavanja ionako malih

posjeda i na taj nain do marginalizacije poljoprivrede;

-pitanje vodosnabdijevanja u pojedinim ruralnim djelovima optine jo nije adekvatno rijeeno.

Mjere za otklanjanje ovih problema ogledale bi se u konstantnom stimulisanju poljoprivrednih

proizvodjaa subvencionisanjem repromaterijala za poljoprivrednu proizvodnju (sjeme, sadnice, zatitna

sredstva, ubrivo); Smanjenjem poreza na poljoprivredno zemljite koje je privredeno namjeni; davanjem

povoljnih kredita sa duim rokom otplate i sl.

Takodje je potrebno stimulisati formiranje udruenja poljoprivrednih proizvodjaa i obezbijediti

adekvatne prostorije za to. Na taj nain bi se ostvarila bolja komunikacija meu samim proizvodjaima u

smislu razmjene informacija o mogunostima nabavke repromaterijala, iskustva u odreenim oblastima i

slino.

Za ove svrhe je potrebno predvidjeti odreena novana sredstva na nivou optine kako bi se, uz ve

postojee akcije Ministarstva poljoprivrede i ruralnog razvoja u saradnji sa Sekretarijatom nadlenim za

poslove poljoprivrede, pokrenule i neke samostalne akcije zavisno od specifinih potreba poljoprivrednih

proizvoaa u naoj optini.

Osvrtom na prethodni period budetska sredstva Optine Tivast, za poljoprivredu nisu imala oblik

direktnih uea i podsticaja. Sredstva na godinjem nivou su bila mala i nisu prelazila 5.000 .

Program podsticajnih mjera u poljoprivredi ruralnog podruja u optini Tivat obuhvata programe za

podsticanje razvoja:

-stoarske proizvodnje,

-revitalizacija i podiznje viegodinjih zasada,

-izgradnja i opremanje zatienih prostora za povrtarsku i cvijearsku proizvodnju, nabavka

hemijskih sredstava za zatitu,

-podrka unapreivanja pelarstva,

-promociju poljoprivrede.




6

Od 2011.godine budet za poljoprivredu iznosio je 20. 000 .

Uprkos ogranienim povrinama koje se koriste za poljoprivrednu proizvodnju, poljoprivreda u Tivtu

je veoma raznovrsna. Zastupljenost vie poljoprivrednih grana uslovljena je prije svega, povoljnim

prirodnim uslovima za odvijanje raznovrsne poljoprivredne proizvodnje. Tako je kod nas zastupljeno

maslinarstvo, gajenje citrusa i drugog suptropskog voa, gajenje rasada povra, groa, pelarstvo, kao i

gajenje goveda, ovaca i koza.

Ova raznovrsna proizvodnja moe da znai prednost s jedne strane, ali uslijed nemogunosti da

tritu ponudi vee koliine domaih proizvoda, to je istovremeno i nedostatak.

S obzirom da sektor ribarstva nije obuhvaen ni obraivan u nacrtu nacionalne Strategije razvoja

poljoprivrede i ruralnih podruja 2014-2020.godine, iz razloga to e se raditi poseban strateki dokument za

oblast ribarstva. Tako i u ovom dokumentu nije obraivan.

Drutveno ekonomske pretpostavke i normativni okvir za izradu i usvajanje Strategije

Polazne osnove za izradu Strategije ruralnog razvoja sadrane su u:

-Stratekom planu optine Tivat 2012-2014.godine,

-Strategiji razvoja proizvodnje hrane i ruralnih podruja, Vlade Republike Crne Gore , oktobar

2005,-Nacrt Strategije razvoja poljoprivrede i ruralnih podruja 2014-2020, Vlada Crne Gore oktobar

2014.godine

Strategija se temelji na meunarodnim i domaim konvencijama i drugim dokumentima, a prije svega na:

-Zakonu o poljoprivredi i ruralnom razvoju ( Slubeni list CG, broj 56/09, 34/14 i 1/15),

-Zakonu o maslinarstvu i maslinovom ulju (Slubeni list CG, broj 45/14),

-Zakonu o turizmu (Slubeni list CG, broj 61/10),

-Zakonu o umama (Slubeni list CG, broj 74/10),

-Zakonu o poljoprivrednom zemljitu (Slubeni list RCG, broj 15/92, 59/92, 27/94, 32/11),

-Zakonu o oznakama porijekla, geografkim oznakama i oznakama garantovano tradicionalnih

specijaliteta poljoprivrednih i prehrambenih proizvoda(Slubeni list CG, broj 18/2011),

-Zakonu o veterinarstvu (Slubeni list CG, broj 30/12),

-Zakonu o stoarstvu (Slubeni list CG , broj 72/10),

-Strategiji razvoja turizma Crne Gore do 2020,

-Zajednika poljoprivredna politika (ZPP) u EU,

-Strategija regionalnog razvoja Crne Gore 2014 2020,

-Nacionalna umarska politika Crne Gore,

-NSOR CG (Nacionalna strategija odrivog razvoja Crne Core ) 2007.g.

-Lokalni akcioni plan za biodiverzitet optine Tivat 2013-2018.godine.

U skladu sa navedenim, utvrena je metodologija i sadraj Strategije, odnosno Programski zadatak broj

0817-320-329 od 09.07.2014.godine.

Strategija sadri naroito I) Analizu uslova za razvoj poljoprivrede i postojee stanje na podruju

optine Tivat, II) Analizu i oblike poljoprivredne proizvodnje na podruju optine Tivat, III) Analizu

manifestacija i promocija poljoprivrede, IV) Prijedloge i izbore stratekih opredjeljenja i akcionih planova

do 2020.

Strateka opredjeljenja u ovom dokumentu ine: I) Plan razvoja seoskog turizma sa akcionim

planovima renoviranja postojeih ruiniranih kua ili ostataka seoskih kua u svrhu pruanja turistikih i /ili

ugostiteljskih usluga u ruralnim podrujima optine Tivat, akcionim planom opremanja ugostiteljskog,

turistikog ili smjetajnog objekta u okviru ruralnog turizma, akcioni plan finansiranja kupovine opreme

neophodne za proizvodnju autohtonih proizvoda, akcioni plan podizanja zasada vonjaka i povra koji e

osim kao osnovna djelatnost biti i u funkciji razvoja ruralnog, agro i drugih vidova turizma posebnih interesa

i koji e se koristiti za pruanje turistikih i /ili ugostiteljskih usluga u ruralnim podrujima optine, akcioni




7

plan ureenja terena, bate, livade, terase ili vidikovaca u sklopu domainstava, II) Plan razvoja voarske

proizvodnje sa akcionim planovima za podizanje zasada voa i vinove loze, akcionim planom obnavljanja

zasada vonjaka, III) Plan razvoja maslinarstva sa akcionim planom za podizanje zasada maslina, akcionim

planom obnavljanja starih maslinjaka, akcionim planom revitalizacije starih mlinova za mljevenje maslina i

akcionim planom izgradnje rasadnika maslina, IV) Plan razvoja povrtarske proizvodnje, V) Plan razvoja

pelarstva, VI) Plan razvoja stoarstva, VII) Plan razvoja organske i ostale (cvjearstvo, ljekovito bilje)

poljoprivrede, VIII) Plan unapreenja seoske infrastrukture i IX) Plan unapreenja manifestacija i promocija

poljoprivrede.

Definicija ruralnog razvoja i rurualnog podruja

1Ruralno podruje prema OECD-u (Organisation for Economic Co-operation and Development) je

ono sa manjom gustinom naseljenosti od 150 stanovnika po km2. Na regionalnom nivou, geografske

jedinice se grupiu u tri tipa: dominatno ruralno (50%), u znaajnoj meri ruralno (15-50%) i dominatno

urbanizovane regije (15%). Meutim, Savjet Evrope je uveo pojam ruralna oblast koji ima slijedee

karakteristike: To je dio zemlje u unutranjosti ili na obali koji ukljuuje manje gradove i sela, gdje se glavni

dio teritorije koristi za:

- poljoprivredu, umarstvo, vodoprivredu i ribarstvo

- ekonomske i kulturne aktivnosti stanovnitva te seoske oblasti (zanatstvo, industrija, usluge)

- neurbanu rekreaciju i slobodne aktivnosti

- druge svrhe, kao npr. stanovanje

Ruralni prostor u veini zemalja ini oko 80-85%, pa ak i do 95-99% ukupne povrine teritorije.

Vie od polovine stanovnitva EU ivi u ovim oblastima i preko 40% domaih proizvoda se tamo proizvodi.

Prostorna distribucija ruralnog stanovnitva ukazuje na znaajne regionalne razlike jer u Africi i Aziji

ruralne populacije u 2000-oj godini zastupljene su sa 63%. U ostalim regionima/kontinentima je u istom

periodu ruralno podruje zastupljeno sa 23-26% stanovnitva. U Evropskoj uniji - ruralno stanovnitvo u

estvuje u njenoj ukupnoj populaciji sa 17,5%, (od 3% u Holandiji do priblino 67% u vedskoj).

Ruralni razvoj podrazumjeva posmatranje ekonomskih, ekolokih, socio-kulturnih i politiko-

institucionalnih aspekata na jednak nain. Ciljevi ovih pristupa su dostizanje odrivog razvoja i rasta, kao i

koristi za lokalno seosko stanovnitvo i itavo drutvo. Cilj je i stvaranje prihoda i poveanje stope

zapoljavanja, uspjeni ekonomski razvoj.

Politika ruralnog razvoja zahtijeva uspostavljanje koheretnog i odrivog okvira za budunost

ruralnog podruja, a ciljevi ruralnog razvoja su da se uspostave uslovi i omogui ljudima u ruralnim

podrujima, da preko svojih Lokalnih akcionih grupa, upravljaju svojim sopstvenim metodama i rjeenjima.

Za potrebe izrade nacrta Strategije razvoja poljoprivrede i ruralnih podruja 2014-2020 Crne Gore,

usvojen je slijedei pristup za definisanje ruralnih podruja: Ukoliko optina ima preko 10 000 stanovnika u

urbanim centrima tj. naseljima koja MONSTAT klasifikuje kao urbana i koja administrativno pripadaju

urbanim centrima, ova naselja nijesu klasifikovana kao ruralna podruja, dok preostali dio teritorije te

optine jeste. S druge strane, optine koje su u Popisu 2011.godine imale manje od 10.000 koji ive u

urbanim naseljima, klasifikovana su kao ruralna podruja (Nacrt Strategije razvoja poljoprivrede i ruralnih

podruja 2014-2020 za Crnu Goru).

Definicija ruralnog podruja moe da bude i sledea: Ruralno ili seosko podruje ili selo, je jedno od

vrsta ljudskog naselja. To je osnovni oblik teritorijalne, socijalne i ekonomske organizacije stanovnitva

koje se bavi poljoprivredom ili se bavilo poljoprivredom.

Porodino poljoprivredno gazdinstvo je poljoprivredno gazdinstvo na kojem poljoprivrednik sam ili zajedno

sa lanovima svog domainstva obavlja poljoprivrednu djelatnost; (Izvor; Zakon o poljoprivredi i ruralnom

1 Definisanje pojmova ruralno, ruralna oblast i ruralni turizam, Univerziteta u Novom Sadu Prirodno matematiki fakultet.




8

razvoju ( Slubeni list CG, broj 56/09, 34/14 i 1/15).

Porodino poljoprivredno gazdinstvo je domainstvo koje koristi najmanje 1.000 m2 poljoprivrednog

zemljita ili manje od 1.000m2 poljoprivrednog zemljita, a posjeduje 1 kravu i 1 tele, ili 1 kravu i 1 june ili

1 kravu i 2 odrasla grla sitne stoke, ili 5 odraslih ovaca ili koza, ili 3 odrasle svinje, ili 4 odrasla grla ovaca,

koza ili svinja zajedno, ili 50 komada odrasle ivine, ili 20 konica pela. ( Izvor; Popis poljoprivrede 2010).

Osnovni podaci o optini Tivat

Poloaj optine

Tivat je jedna od dvadeset tri optine u Crnoj Gori, povrinom najmanja meu njima, granii se sa

optinama Herceg Novi i Kotor. Nalazi u sredinjem dijelu Bokokotorskog zaliva, prostire se veim dijelom

oko Tivatskog zaliva, a dijelom oko zaliva Trate okrenutog prema otvorenom moru. Nalazi se na 42o26

sjeverne geografske irine i 18o42 istone geografske duine. Zahvata povrinu od 4.631,6 ha. Povrina

morskog dobra u optini iznosi 746,3 ha , a duina obale morskog dobra iznosi 41,81km (4,75 km je obim

ostrva, a 37,06 km je duina obale).

Po Popisu iz 2011 godine Tivat ima 14.111 stanovnika, najveu gustinu naseljenosti u Crnoj Gori od

307 stanovnika po km2.

Tivatski zaliv je centralni basen Bokokotorskog zaliva i drugi po veliini, od etiri zaliva u Boki

Kotorskoj. Kumborskim tjesnacem (irine 730 m) povezan je sa spoljanjim Hercegnovskim zalivom, a

tjesancem Verige (irine 340m) povezan je sa unutranjim dijelom Bokokotorskog zaliva (Kotorski i

Risanski zaliv).

Danas je ukupna teritorija tivatske optine pokrivena prostorno - urbanistikim planom Optine (PUP

Tivta do 2020. godine). PUP je, po smislu i definiciji iz Zakona, lokalni planski dokument. PUP-om je

definisano da e se prostor optine Tivat ureivati kroz 44 lokalna planska dokumenta (22 DUP-a, 21 UP, 1

lokalna studija lokacije) i 8 dravnih studija lokacije.

Po Prostornom planu, optina Tivat administrativno je podijeljena u 6 mjesnih zajednica i 13 katastarskih

optina, kojima gravitiraju slijedea naselja:

Tabela 1: Teritorijalna podjela Optine Tivat

Mjesna zajednica Katastarske optine Naselje

MZ Lepetani Lepetani Lepetani

MZ Lastva Seljanovo Donja Lastva

Gornja Lastva

Tivat dio

Donja Lastva

Gornja Lastva

MZ Tivat Tivat Tivat

MZ Gradionica Bogdaii

Mrevac

uraevii dio

Bogodaii

Mrevac

MZ Krtoli uraevii dio

Bogiii

Radovii

Milovii

Nikovii

Goii

uraevii

Bogiii

Radovii

Milovii

Goii

MZ Kraii Kraii Kraii

Dravne studije lokacije otvaraju mogunosti realizacije kapitalnih turistikih kompleksa i objekata, ali i




9

otvaraju pitanje posledica velike izgradnje po prirodno okruenje, samim tim i na biodiverzitet,

poljoprivredne povrine, poljoprvredna imanja i sl.

Skica 1: Bilans povrina

Bilans povrina:

ha %

Povrine naselja 1.278,1 27,6

Infrastruktura 276,0 6,0

Poljoprivreda 740,8 16,0

ume 2.168,8 46,8

Spec. namjena 130,0 2,8

Vodene povrine 11,3 0,2

Ostale prirod.povr. 26,6 0,6

Ukupno 4.631,6 100,0

Ruralna podruja optine Tivat

Optina Tivat ima oko 14.000 stanovnika to znai da samo urbani dio grada ne pripada ruralnom

podruju (obzirom da optina ima preko 10.000 stanovnika). Sva ostala naselja (od kojih samo Mrevac ima

preko 1.000 stanovnika se se smatraju ruralnim. S druge strane, za razvoj ruralnog turizma znaajna su

seoska turistika naselja (na podruju Krtola), uraevii Metrovii, Milovii, Nikovii, Bogiii, Goii

i Gornji Kraii, te brdska naselja Vrmca odnosno vangradska naselja Gornja Lastva, urevo brdo,

Petkovii, Bogdaii, Peani, Gornji dio naselja Mrevac.

U prilogu Strategije dat je pregled Google mape sa preklopom auto cad mape, sa oznaenim ruralnim

podrujem optine Tivat.

foto1: Goii foto 2: Bogdaii




10

PRVI DIO

I Analiza uslova za razvoj poljoprivrede

1)Agroekoloki uslovi

Klima

Tivat ima mediteransku klimu sa blagim ali kiovitim zimama i vedrim i toplim ljetima. Ovo je

najsunaniji grad Boke Kotorske sa 2.419,6 sunanih sati u toku godine.

Maksimalna temperatura vazduha ima srednje mjesene maksimalne vrijednosti u najtoplijim

mjesecima (jul i avgust) oko 30oC, dok u najhladnijim (januar i februar), iznosi 12

oC do 13

oC. Minimalna

temperatura vazduha u zimskim mjesecima ima prosjenu vrijednost oko 2oC, dok u ljetnjim mjesecima ta

vrijednost iznosi oko17oC. Srednja mjesena temperatura vazduha za Tivat iznosi 15

oC. Ekstremne mjesene

temperature vazduha pokazuju znatno pomjeranje granica. Apsolutno najvie vrijednosti temperature tokom

zimskog perioda su oko 17oC, a ekstremno najnie oko -3

oC, dok u ljetnjem periodu ekstremno visoke

temperature imaju vrijednost oko 34oC, a ekstremno najnie oko 12

oC. Apsolutni maksimum javlja se u

mjesecu avgustu 39,5oC, a minimum se javlja u februaru -8,2

oC

Ljetnjih dana, kada najvia dnevna temperatura dostigne 25oC i vie, na podruju Tivta u prosjeku

bude oko 113 godinje, pri emu je najvei broj ovih dana u julu i avgustu (oko 29 dana mjeseno). Tropskih

dana, kada najvia dnevna temperatura prelazi 30oC, na podruju Tivta u prosjeku godinje ima oko 37,3.

Tropski dani su registrovani uglavnom u junu, julu, avgustu i septembru.

Opti reim padavina u Tivtu odlikuje se maksimumom tokom zimskog i minimumom tokom ljetnjeg

perioda godine. Padavine su iskljuivo u vidu kie, dok su ostali oblici padavina ovdje veoma rijetka pojava.

Srednja godinja koliina padavina iznosi 1.755 mm.

Relativna vlanost vazduha pokazuje veoma stabilan hod tokom godine. Maksimum srednjih

mjesenih vrijednosti javlja se tokom prelaznih mjeseci (april-maj-jun i septembar-oktobar), a minimum

uglavnom tokom ljetnjeg perioda, u nekim sluajevima i tokom januara-februara. Vrijednosti srednje

godinje relativne vlanosti vazduha za Tivat iznose 70,5 % (min 62 % u julu, max 75,6 % u oktobru).

Poveane vrijednosti oblanosti su karakteristika zimskog dijela godine, nasuprot ljetnjem periodu kada su

ove vrijednosti male. Srednja godinja oblanost iznosi za Tivat 3,84 (min 1,8 u julu, max 5,0 u februaru i

martu).

Vjetar, kao elemenat klime, pokazuje razliite vrijednosti pravca i brzine, kao i pojave tiine. estu

pojavu za primorje u cjelini karakteriu, kao dominantni, vjetrovi iz pravca sjeveroistoka i jugozapada. Za

Tivat su to: jugoistok (8,74%), zapad-jugozapad (7,9%), istok-jugoistok i jug (po 6,4%). Broj dana bez

vjetra je veoma veliki (tiina 31 %), to pokazuje da je podruje slabo vjetrovito. Isto tako, brzina vjetra nije

velika. Najveu srednju brzinu za stanicu Tivat od 5,5 m/s ima vjetar iz smjera sjever-sjeveroistok s

uestalou od 3,8%, i najveom maksimalnom brzinom od 19 m/s.

Orografski uslovi

Posmatrajui sa ovog aspekta prostor optine Tivat jasno se mogu izdvojiti tri prostorne mikrojedinice

koje se po svojim morfolokim karakterisikama i geolokoj grai meusobno razlikuju .

Prva prostorna jedinica masiv Vrmca predstavlja okosnicu istoimenog poluostrva. Na njemu se istiu

vrhovi Velji vrh (710m), Popova glava (584m) i udolina izmeu njih s karakteristinim dinarskim pravcem




11

pruanja. Radom mnogobrojnih povremenih bujica rastresiti materijal je postepeno odnoen i akumuliran na

obali.

Tako su nastale vee i manje naplavine, meu kojima se istiu rt Seljanovo, rt Pakovo i rt Raica. Taj

obalni prostor postaje sredite ivota i aktivnosti na ovom podruju.

Druga prostorna cjelina je Tivatsko polje. Radom tokova ovaj prostor je zaravnjen, a njegovo dno je

pokriveno naplavnim naslagama, koje se prema rubu diu u flini okvir.

Trea prostorna cjelina Krtola, je tipini krki prostor do 200m nadmorske visine. Ovdje je

dominantan jugozapadni vjetar, koji za vrijeme ljetnih sparina djeluje osvjeavajue, kao i jugo, koji

najuestaliji u zimsko doba godine. Ovo je sa klimatskog aspekta, najvredniji prostor za smjetaj turistikih i

rekreacionih sadraja na podruju optine Tivat. Podruje Krtola predstavlja tipian krki prostor koji nema

povrinskih tokova. Tu su krki procesi najvie doli do izraaja, a osnovna karakteristika je poniranje vode i

bogastvo krkih oblika reljefa. Iako, generalno uzevi, podruje Boke Kotroske pripada dinarskom kru, to

logino namee raniji problem (do prolaska regionalnog vodovoda) snadbijevanja vodom, ire podruje

Tivta, a u geolokom i hidrolokom pogledu pokazuje niz specifinosti. Razlika je u tome to je podruje

Tivta relativno bogato povrinskim tokovima, posebno u Boki Kotorskoj, to je rezultat sastava stijena.

Tivatsko polje graeno je od nepropusnih flinih i aluvijalnih sedimenata koji omoguavaju normalno

povrinsko oticanje vodenih tokova. Najgua mrea vodenih tokova je u Tivatskom polju, gdje se sa svih

strana sputaju brojni potoci i rjeice, od kojih neki ne presuuju. Najznaajniji tokovi su; Kovaev potok,

Seljanovo potok, Rosino potok, rijeka Gradionica, iroka rijeka, Kolounja potok.

Zemljite Na teritoriji optine Tivat stanovnitvo se jo u srednjem vijeku bavilo zemljoradnjom, preteno

vinogradarstvom, dok je stoarstvo bilo malo zastupljeno. Sredinom XVIII vijeka, vjerovatno pod uticajem

Mletake Republike poinje i masovnije gajenje maslina. Postoje stari podaci za Lastvu, u kojoj je tada bilo

28 maslinjaka sa 1.195 starih i 230 novih mladih stabala maslina.

Danas je poljoprivredno zemljite odnosno zemljite za intezivnu proizvodnju (PUP Tivta do 2020)

predvieno na lokaciji Tivatsko polje (KO uraevii), i dio zemljita na nekadanjem poljoprivrednom

dobru Montepranco. Ostalo poljoprivredno zemljite na kojem je zastupljena ekstenzivna poljoprivredna

proizvodnja uglavnom se nalazi na ruralnim podrujima sela uraevii, Bogdaii, Mrevca, Peana,

Gornje Lastve i Lepetana (gornje naselje prema Vrmcu).

Prema statistikim podacima iz popisa poljoprivrede 2010. godine za optinu Tivat poljoprivredna

gazdinstva prema povrini obradivog zemljita su:

-oranice 2,1 ha, broj gazdinstva 20 ,

-povre na otvorenom 0,5 ha, broj gazdinstva 9,

-cvijee i ukrasno bilje 0,1 ha, broj gazdinstva 2,

Porodina poljoprivredna gazdinstva prema povrini na kojoj se uzgaja povre:

-povre ukupno 10.387 m2, broj gazdinstva 34, (paradajz, paprika, krastavci, graak, pasulj),

-povre ukupno 5.105 m2, (luk, argarepa, kupus, lubenica, dinja, ostalo)

Porodina poljoprivredna gazdinsva prema stablima vonih vrsta u plantanim vonacima:

-povrina plantanih vonjaka 1,4 ha, broj gazdinstva 4. Na osnovu iznijetih statistikih podataka moe se konstatovati da poljoprivreda na ovom podruju

nije znaajna djelatnost, ve je vie simbol ouvanja tradicije i kulture ovog stanovnitva. Znatan dio

urbanog stanovnitva (koji ovdje ini vie od 70 % ukupnog stanovnitva optine) se uglavnom povremeno,

a znatno manje i trajno vraa selu, ne toliko zbog obezbeenja svoje egzistencije nego, prije svega, u potrazi

za alternativnim nainom ivota sa proizvodnjom manjih koliina ekoloke hrane. Kako su gradovi, uporedo

s njihovim rastom, sve manje ivotni ambijent po mjeri ovjeka i njegove potrebe, to se vraanje manjim

naseljima, selima ne moe vie smatrati prolaznom, pomodarskom pojavom. Imati kontakt sa selom i

prirodom bie jedan od znakova prestia sa sve veim interesovanjem.




12

Geoloke i pedoloke karakteristike

Podruje Tivta izgrauju plitkovodni karbonatni sedimenti jurske i kredne starosti, karbonatne bree

kredno-eocenske starosti i flini sedimenti srednje eocenske starosti, kao i kvartarne tvorevine. Preovlauju

geoloki najmlae stijene. iroki priobalni pojas i nii pristranci uz Tivatsko polje izgraeni su od

sedimenata kvartarne i paleogenske starosti. Tu preovlauju uglavnom aluvijalne (holocenske) naplavine

preko kojih je mjestimino nataloen debeo sloj mulja.

Crvenica Terra Rossa

Crvenica je tip zemjita koji se obrazuje na jedrim krenjacima i dolomitima. Tvrde karbonatne

stijene, su najvaniji faktor koji utie na obrazovanje crvenica i odlikuju se veoma malim sadrajem

nerastvornog ostatka. Klima je drugi po vanosti faktor koji utie na obrazovanje crvenica. Crvenice se

obrazuju u podrujima mediteranske ili modifikovane mediteranske klime. Klima i kamenita podloga

pruaju uslove za skromnu proizvodnju biomase.

Pored podloge i klime, kao najvanijih faktora u obrazovanju crvenica od znaaja su jo reljef,

vegetacija i ovjek. Kraki reljef odlikuje se ekstremnom vodopropusnou usled postojanja obilja pukotina,

peina, rasjeda i drugih unutranjih reljefskih oblika. Sve to skupa uslovljava i pogoduje intenzivnom

odvijanju erozije. Crvenice se najee nalaze na blaim nagibima i depresijama gdje erozija ne dolazi do

jakog izraaja. Ovakav reljef omoguava da se formira ne tako dubok sloj po stranama, grebenima i svim

drugim istaknutijim reljefskim oblicima, ali procesima koluvijacije i antropogenizacije moe nastati veoma

duboko zemljite.

Prirodna vegetacija je, uglavnom, na plitkim crvenicama i kamenitom terenu, dok su pretaloene

crvenice obraene i na njima je kulturna vegetacija. Uticaj ovjeka na obrazovanje i svojstva crvenica se

ispoljio na razne naine, najvie unitavanjem ume, ispaom, obradom i terasiranjem. Crvenica u tivatskoj

optini se prostire na 2.043 ha ili 44,1 % ukupne povrine.

Crvenica je definisana kao zemljite mediteranskog i submediteranskog podruja, a obrazuje se na

istim krenjacima i dolomitima koji su karstifikovani. Zemljite je beskarbonatno, stabilne poliedrine

strukture i teeg sastava. Najtipinija morfoloka osobina crvenica je njihova crvena boja. Ona potie od

dehidratisanih oksida gvoa, ali nijanse boje zavise i od drugih faktora. Intenzivno crvenu boju imaju

crvenice sa veim sadrajem hidratisanih ferioksida, a manjim sadrajem humusa.

Povrinski A horizont moe biti vrlo plitak od 5-6 cm, a nekada i 20 cm, to zavisi od reljefa i

procentualno zastupljene stjenovitosti, od kojih, inae, zavisi i dubina cijelog profila. Boja A horizonta varira

od tamnocrvenkaste do tamnomrke. Struktura A horizonta je najee mrviasta i krupno-mrviasta i zrnasta

na terenu sa jako izraenom erozijom. B horizont je, najee, crvene boje sa nijansama svijetlocrvene,

tamnocrvene i cigla boje. Po pravilu, ovaj horizont je glinovit, sa manje humusa u odnosu na povrinski A

horizont i daleko zbijeniji.

Po mehanikom sastavu crvenice su glinovite i spadaju u grupu tekih zemljita. Meutim, ovakav

zakljuak vai kada se posmatra crvenica u cjelini, a ne i pojedini njeni horizonti u kojima razlike u

teksturnoj grai mogu biti osjetno izraene. To je posledica veeg sadraja humusa povrinskog horizonta i

razvoja zemljita sa kojima dolazi do diferencijacije profila na povrinski A horizont, neto laki i na dublji

(B) horizont, obino, teeg sastava. Dominantna frakcija u A horizontu je sitni pijesak, zatim prah, pa

koloidna glina. Frakcija sitnog pijeska se u ovom horizontu kree od 24-60%, praha od 15-46%, a gline od

6,87-37,70%. U veine profila A horizont je ilovastog sastava, jer ukupne gline rijetko koji profil ima vie od

60% u ovom horizontu.

Vodni kapacitet plitkih crvenica je mali, a visok kod pretaloenih. Stoga se plitke crvenice u uslovima

tople mediteranske klime brzo isuuju i predstavljaju topla zemljita. Kod pretaloenih crvenica vrtaa i




13

uvala vodopropunost glinovitih slojeva moe biti usporena u vrijeme dugotrajnih kia, nakon saturacije

moe voda leati i na povrini. Fizike osobine crvenica, posebno stabilna struktura, koja omoguava

relativno dobru vodopropusnost, omoguavaju da se crvenice lake obrauju u odnosu na druga jako

glinovita zemljita

U najveem broju sluajeva crvenice su slabo kisele (5,5-6,5) i kisele reakcije (4,5-5,5). Bazama su

crvenice relativno bogate. Sadraj humusa u crvenicama je dosta visok. Povrinski horizont sadri od 4 do

11% humusa. Nii sadraj od 4% jedino se sree na mjestima sa jae devastiranim vegetacionim

pokrivaem. Humusom su bogate srednje duboke i duboke crvenice koje se nalaze u vrtaama, uvalama, na

terasama i zaravnima. Plitke crvenice su siromane fosforom, kod srednje dubokih i dubokih crvenca

povrinski obradivi sloj od oko 20 do 30 cm je obogaen fosforom i to u granicama srednje obezbjeenosti.

Kalijumom je crvenica, uglavnom, dobro snadbjevena. U mnogim sluajevima sadraj K2O u povrinskom

sloju, a esto i u dubljim iznosi preko 20 mg.

Crvenica ima vei privredni znaaj kao zemljite koje se obrazuje na kru i koje omoguava gajenje

suptropskog voa, odnosno citrusa i masline i drugih vrsta voa ukljuujui smokvu, nar, breskvu, japansku

jabuku, kivi i druge vrste, zatim vinovu lozu, duvan i razno povre. Sve ove kulture su u proizvodnom

smislu visoke rodnosti, a dobrim dijelom se gaje na crvenicama.

Eutrino smee zemljite na eocenskom fliu

Rasprostranjenost eutrinog kambisola na fliu u Crnoj Gori je prilina praktino se poklapa sa

rasprostranjenou eocenskog flia primorskog pojasa, koji je zastupljen i u tivatskoj optini na povrini od

1.150 ha (24,8%). Teren obiluje strmim i jako strmim nagibima, a uz to je jako ralanjen veim brojem,

uglavnom, bujinih vodotoka. Aktivnost ovih vodotoka i denudacija, koja se intenzivno odvijala, i danas

traje u uslovima visoke koliine godinjih padavina

Graa profila eutrinog kambisola na fliu je razliita na pojedinim mjestima. Tamo gdje je zemljite

prirodno ouvano i pod vegetacijom razlikuju se humusnoakumulativni A horizont, zatim (B) i (C )

horizonti. Ouvanih zemljita sa ovakvim izgledom profila je vrlo malo i mogu se sresti u bolje ouvanoj

umi ili pod prirodnim travnjacima.

Po mehanikom sastavu eutrini kambisol na fliu spada u srednje teku, ree i teku ilovau. Sadraj

kolidne gline u povrinskom horizontu je nii, kree se od 8-25%, a u dubljem najee od 10-30%, mada se

u izvjesnom broju sluajeva penje na 40-50%. Prema odnosu ukupnog pijeska prema prahu i glini (fizika

glina) horizont A je, najee, ilovastog, a horizont (B) ilovasto-glinovitog sastava, tako da zemljite u

cjelini pripada ilovaama, a samo u reim sluajevima glinuama.

Podloga od flia je vodonepropusna, pa kod plitkog zemljita na nagibima sa manjim vodnim

kapacitetom, za vrijeme jaih ili dugotrajnih padavina, voda otie po povrini i izaziva eroziju. To je glavni

razlog to je ovo zemljite na mnogim mjestima u znatnoj mjeri zahvaeno erozijom. Erozija dolazi do

znatno manjeg izraaja na terasama i tamo gdje je vegetacioni pokriva boljeg sklopa i ouvan.

Koliina humusa u eutrinom kambisolu na fliu je vrlo promenljiva, a to je uslovljeno nainom

korienja zemljita, nadmorskom visinom i vrstom vegetacionog pokrivaa. Na terasama i drugim terenima

gdje se zemljite obrauje, sadraj humusa se kree od 3-6% u povrinskom sloju.

Eutrini kambisol na fliu u pogledu snabdjevenosti fosforom nije izrazito siromaan, kao to je,

najee, bio sluaj kod ostalih kambisola. Neto bolja snabdjevenost fosforom na flinoj podlozi,

vjerovatno, moe se pripisati neutralnoj reakciji pri kojoj se on oslobaa pri raspadanju laporaca, glinaca i

drugih lanova fline serije. U izvjesnoj mjeri bolja snabdjevenost fosforom i naroito njegov vei sadraj u

dubljim djelovima profila moe biti posledica terasiranja, jer se zapaa ovakva pojava upravo u profilima sa

nekih terasastih mjesta. Kalijumom je eutrini kambisol na fliu, uglavnom, srednje i dobro snabdjeven to

je znaajno za gajenje voarskih kultura.




14

Smee kiselo zemljite - distrini kambisol na ronacima

Ronaci su kisele silikatne stijene koje nijesu iste stijene, ali tamo gdje ine supstrat zemljitu i

glavnu masu skeleta u zemljitu utiu na obrazovanje distrinog kambisola. U Primorju zemljite na

ronacima znatno je rasprostranjeno u Bokokotorskom zalivu i oko Budve. Vea povrina prua se od

Lazarevia preko Mokrina, Kamenog i Podi do Baoia, Morinjskog zaliva i Veriga, a onda se nastavlja na

Vrmac do Tivta i Bogdaia, odnosno i priobalni pojas Kotorskog zaliva, ukljuujui Pranj, Dobrotu i

kaljare do Sv. Trojice. Uska traka ovog zemljita dalje se provlai linijom Gorade, Krimalj, Naljeii,

Pobori, Prijevor, Budva, a onda periferijom Budvanskog polja do Beia. Ukupna povrina pod ovim tipom

zemljita u tivatskoj optini je 923 ha (19,9%).

Uslovi u kojima se obrazuje distrini kambisol na ronacima su dosta neujednaeni. On se pojavljuje u

Primorju, ali je geografski mnogo vie rasprostranjen u kontinentalnom i planinskom podruju

sjeveroistone Crne Gore. Ovo zemljite se tako susree na razliitim nadmorskim visinama, od morske

obale kod Tivta do 2.000 m na Bjelasici.

U Primorju vegetaciju ine umoikara, u kojoj se mjestimino javlja i makija, a ree i hrastove ume

sa prizemnom vegetacijom rastinja i trava. Na izvjesnim povrinama zastupljeni su prirodni travnjaci, a na

terasama i kulturna vegetacija. Distrini kambisol na ima A - (B) - C grau. Horizont A je tamno smee,

nekad i mrke boje, pjeskovito-ilovastog ili ilovastog sastava. Boja dubljeg (B) horizonta je najee smea

sa nijansama rude i sivosmee. Profil (B) horizont je po sastavu ilovaa, kada se u podlozi nalazi vie

krenjaka, poveava se udio glinene frakcije.

Struktura je mrviasto-grakasta i grudvasta. Skelet u zemljitu je najee silikatni. Mehaniki sastav

distrinog kambisola na ronacima uslovljen je u najveoj mjeri svojstvima podloge, a on, bez obzira na

nekad vei sadraj gline u (B) horizontu, omoguava da je zemljite vodopropusno i suvo.

Distrini kambisol na ronacima je beskarbonatno zemljite, mada se ponekad mogu nai ostaci karbonata.

U vodi pH u horizontu A se kree od 4,90 do 6,70, a u kalijum hloridu (KCl) od 3,90-5,90. Dublji slojevi

pokazuju vee kolebanje reakcije, jer se nekada najnie vrijednosti pH u vodi sputaju na 4,80, a u KCl 3,75,

odnosno najvee dostiu 7,32 u vodi i 5,52 u KCl. Ovako izraena kolebanja reakcije zemljita zavisi od

vrste podloge i od vrste i karaktera humusa. U A horizontu izuzev na terenu sa jae izraenom erozijom, ima

najee od 4,5-7 % humusa. Sa dubinom sadraj humusa postepeno opada, mada ponekad to opadanje

moe biti i osetno izraeno, to je najee posledica poveane mineralizacije i oglinjavanja dubljeg dijela

profila. Ovaj tip zemljita je jako siromaan fosforom. Kalijumom je bolje snabdjeven, i to u granicama

srednje snabdjevenosti.

Distrini kambisol na ronacima se najvie koristi za prirodne travnjake i umu, a neto manje za

oranice i vonjake i to uglavnom na terasama. Ovo zemljite, kao i veina distrinih kambisola,

predodreeno je za umu i panjake, moe se unaprijediti primjenom odreenih meliorativnih mjera,

prvenstveno kalcizacije i ubrenja.

Aluvijalno glinovito zemljite

U manjim poljima, kao to je Tivatsko, ima glinovitih aluvijalnih nanosa, ali se njihov postanak ne

moe vezivati za zone taloenja, koliko za porijeklo materijala koji nastaje erozijom u slivnom podruju,

prenosi i taloi u dolini vodotoka na povrini od 377 ha (8,2%). Vodotoci u ovim poljima su, uglavnom,

kratki, sa neznatnim proticajima, doline su im uske, ali produkuju nanos sa zemlijta obrazovanih na fliu,

ronacima i krenjacima. Takav nanos je, uglavnom, sa malo pjeskovitih, a vie prakastih i glinovitih

estica, to je osnovni razlog da se formira ilovasti i glinoviti aluvijalni nanos. Boja ovog zemljita je

najee tamno smea, ali se esto javljaju i druge nijanse, zavisno od sadraja humusa, nivoa podzemne




15

vode, boje materijala koji je istaloen i sl. Kao i kod drugih aluvijalnih nanosa podzemna voda je na

razliitim dubinama i obino se kree izmeu 50-250 cm. Teren, muutim, nije uvijek potpuno ravan, ve sa

odreenim padom u pravcu toka, a esto i upravno na tok, pa se to odraava na dubinu podzemne vode.

U glinovita aluvijalna zemljita uvrtena su ona sa ukupnom glinom preko 50%, mada u ovom

procentu njen sadraj ne mora biti po cijeloj dubini profila. Povrinski sloj (do 30 cm) ili neki drugi moe

biti i sa neto niim sadrajem gline. Glinoviti aluvijalni nanosi ne sadre ili sadre vrlo malo krupnog

pijeska. Sem reih izuzetaka, sadraj krupnog pijeska ne prelazi 1-2%. Ovo je razumljivo kada se imaju u

vidu uslovi postanka glinovitog aluvijalnog nanosa. Nasuprot krupnom, sadraj sitnog pijeska kree se od

25-50%, pa je on glavna komponenta pjeskovite frakcije ovog nanosa. Higroskopska vlaga kree se od 2-

4%, prilino je ujednaen njen sadraj po dubini, odnosno pojedinim slojevima.

Reakcija se kree u granicama pH 7,1-8,2 (pH u H2O), odnosno od pH 6,3-7,5 (pH u KCl). Glinoviti

aluvijalni nanosi izdvojeni su samo u podtipu karbonatnog aluvijuma, pa je razumljivo da je on, uglavnom,

neutralne reakcije. Stanje reakcije i sadraj kalcijum karbonata (CaCO3) kod aluvijalnih nanosa utiu na

povoljno stanje adsorptivnog kompleksa. Humusom su glinoviti aluvijalni nanosi bolje obezbijeeni, jer

njegov sadraj u povrinskom sloju dostie 3-5,5%. Glinoviti aluvijalni nanos je sa manje od 5 mg fosfor

pentoksida P2O5, i sadraj kalijum oksida K2O je u granicama srednje i dobre snadbjevenosti.

Aluvijalno oglejeno zaslanjeno zemljite

Zaslanjena aluvijalna zemljita su neposredno pored morske obale, gdje do zaslanjivanja dolazi solima

porijeklom od slane morske vode. Do zaslanjivanja dolazi na vie naina, tj. aluvijalnim, eolskim i

podzemnim putem. Naravno, zaslanjivanju doprinose jo topografski, zemljini i klimatski uslovi, to ini da

na proces zaslanjivanja utiu brojni faktori.

Zaslanjivanje podzemnim vodama porijeklom od morske vode (izdanski tip zaslanjivanja) javlja se u

Tivatskom polju na povrini od 139,4 ha (3% povrine optine). Pojava nije izraena kao recimo kod

Ulcinjskog polja iz razloga to je izraeniji pad prema morskoj obali i to se ne javljaju depresije u kojima bi

se voda zadravala preko cijele godine. Obilne padavine razblauju koncentraciju soli i doprinose ispiranju

soli iz sloja zemljita, osobito u kinom dijelu godine.

U Tivatskom polju zaslanjena zemljita su na mjestu nekadanje solane, odnosno od Solila do

breuljka Stranica i od njega prema Raici. To je najnii dio Tivatskog polja u koji voda poplavnim

talasima i podzemnim putem dospijeva u zemljita i vri njihovo zaslanjivanje. Niske kote terena i bliska

podzemna voda tokom veeg dijela godine uslovljavaju oglejavanje, ne samo zaslanjenih aluvijalnih, nego i

drugih zemljita na irem prostoru Tivatskog polja.

Osim padavina koje ispiraju soli, klima kao faktor utie na proces zaslanjivanja zemljita vjetrom,

isparavanjem, relativnom vlagom i drugim klimatskim elementima. Isparavanje je znaajan inilac koji

doprinosi da se podzemna voda kapilarnim putem penje, a zajedno sa njom i rastvorljive soli, koje zaostaju u

povrinskom sloju zemljita ili i na samoj povrini.

U Tivatskom polju preovlauju ilovasto-glinoviti aluvijalni nanosi dominantna je frakcija praha, pa

gline i sitnog pijeska. Zbog toga je ukupna glina zastupljena visokim procentom, 75-82%. Vrijednosti

higroskopske vode Tivatskog polja su od 3 do 4,5%, to je u proporciji sa sadrajem gline.

U pogledu hemijskih osobina zaslanjeni aluvijalni nanosi pokazuju dosta visok sadraj kalcijum

karbonata CaCO3. Usled toga i zaslanjivanja pH u vodi ima vrijednosti od pH 7,3 do 8,7 , a u kalijum

hlorida KCl od pH 5,9 do 7,8. Sadraj humusa je varijabilan, kree se u povriniskom sloju od 1,5-4,5%. Sa

dubinom se obino smanjuje, mada ima sluajeva kada ga dublji slojevi sadre vie od sloja iznad njega.

Fosforom je ovaj aluvijalni nanos siromaan. Kalijumom je veina profila siromana, ali se deava da

pojedini slojevi sadre kalijum oksida K2O u granicama srednje obezbijeenosti.




16

Skica 2:Pedoloka karta optine Tivat

Biodiverzitet

Zahvaljujui svom geografskom poloaju i klimatskim uslovima u Tivtu je prisutan prepoznatljivi

biodiverzitet mediteranskog karaktera sa bogatim hortikulturnim potencijalom. U biogeografskom pogledu

podruje optine Tivat karakteriu zona eumediteranske zimzelene vegetacije i zona termofilne

submediteranske listopadne vegetacije. Takav poloaj kao i veoma raznorodni fiziografski uslovi, doprinijeli

su da se na ovom, relativno malom prostoru, razvije vei broj ivotnih zajednica.

Na teritoriji optine, zbog svojih izuzetnih prirodnih, estetskih i biolokih odlika, zatiena su prirodna

dobra:

- plaa Prna - Rjeenjem o zatiti objekata prirode (Sl. list SRCG br. 30/68, br 01-959) odreena

kategorija rezervat prirodnog predjela.

- Veliki gradski park - Rjeenjem o zatiti objekata prirode (Sl. list SRCG br. 30/68, br. 01-959) odreena

kategorija hortikulturni objekat Povrina: 6 ha.

- Tivatska Solila - Rjeenjem o upisu u centralni registar zatienih objekata prirode za Crnu Goru (Sl.list

CG, broj 70/08) odreena kategorija posebni (specijalni) rezervat prirode. Od 2009. godine Tivatska

Solila su IBA podruje, podruje od meunarodnog znaaja za boravak ptica, Emerald stanite Bernske

konvencije, nalaze se na preliminarnoj Natura 2000 listi, a 2013. godine su proglaena i Ramsarskim

podrujem. Povrina je 150 ha.

Brdo Vrmac, njegova padina uz Kotorski zaliv je na listi UNESCO-ve prirodne batine mada

administrativno pripada optini Kotor. Padine Vrmca koje su okrenute Tivatskom zalivu i administrativno

pripadaju optini Tivat imaju status kontaktne zone UNESCO-vog podruja, u vie dokumenata UNESCO-a,

stoji prijedlog za proirenje podruja zatite na cijelo brdo Vrmac i na djelove Tivatskog zaliva. Prostornim

planovima optina Kotor i Tivat iz 1988. godine, Vrmac je bio definisan kao regionalni park prirode.

Aktuelnim skoro usvojenim PUP-om Tivta do 2020. godine, podruje Vrmca, ima namjenu parka prirode




17

kao podruje od posebne prirodne vrijednosti koje treba tititi.

Veinu visokih uma na podruju optine Tivat ine mjeovite ume, dok su monokulturne ume u

manjini. Glavne vrste u monokulturnim umama su hrast i bor. U optini Tivat je evidentno prirodno

proirivanje povrina pod umom, a naroito uslijed proirivanja umske vegetacije (makije) na raun

poljoprivrednog zemljita. Moemo izdvojiti znaajne sledee lokalitete:

1. Lepetane: Rudina, Prijeradovo, Donji Ilii - preovlauju visoke ume sa prohodnim planinskim

stazama koje se spajaju sa drugim stazama na Vrmcu prema Gornjoj Lastvi i Kotoru. Prisutne su sledee

vrste drvea: etinari - crni bor Pinus nigra, empres Cupressus sempervirens, a od liara - hrast Quercus

robur, jasen crni Fraxinus ornus, skupine obinog graba Carpinus betulus, maslina Olea euroaea, bagrem

Robinia pseudoacacia, lovor Laurus nobilis i dr. Ova lokacije bogata je povremenim i stalnim izvoritima.

Ipak, dominiraju hrastove ume koje su stare vie desetina godina. Ove ume su prije nekoliko godina imale

namet tetoine gubara nakon ega se jo oporavljaju.

2. Lepetane: Luka - preovlauju visoke mjeovite ume sa sledeim vrstama drvea: etinari - crni

bor Pinus nigra, empres Cupressus sempervirens; liari - hrast Quercus robur, jasen crni Fraxinus ornus,

poneka skupina obinog graba Carpinus betulus, maslina Olea euroaea, bagrem Robinia pseudoacacia i

dr.). Na ovom podruju preovlauju kultivisani stari i mladi maslinjaci Olea euroaea.

3. Gornja Lastva: ruralno podruje Tivta, praktino naputeno, udaljeno je 3 km od magistrale. Od

umske vegetacije zastupljena je makija uglavnom na veem podruju Gornje Lastve. Na podruju naselja,

preovlauju stari maslinjaci, koji su dosta zaputeni i nepristupani kao i pojedinane skupine empresa

Cupressus sempervirens, borova Pinus nigra, hrastova Quercus robur, kestena - kotanja Castanea sativa,

jasena Fraxinus ornus i graba Carpinus orientalis. Visoka stabla kotanja zastupljena su ispod asfaltiranog

lokalnog puta za Gornju Lastvu. I na ovom dijelu teritorije optine Tivat postoje izvorita, koja su

povremnog karaktera, odnosno samo u periode veih padavina. Neki od njih i predstavljaju seoski vodovod,

imaju uraenu kaptau betonski rezervoar.

4. Gornje Seljanovo: Velja Pea - znaajna po skupini kotanja kroz koje prolaze pjeake staze koje

se povezuju sa stazama prema Vrmcu. Pojedine lokacije na ovom dijelu pogodne su za obiljeavanje,

postavljenje odmorita i vidikovca.

5. Peani: ruralno podruje optine Tivat, udaljeno od gradskog jezgra oko 3-4 km ija domainstva jo

nijesu potpuno naputena. Stanovnici ovog kraja bave se stoarstvom i voarstvom preteno maslinarstvo.

Od umske visoke vegetacije zastupljene su skupine bagrema, crnog bora, hrasta i drijena. I kroz ovu

lokaciju prolaze obljeene planinske staze i postoje pojedina mjesta koja su pogodna za postavljanje

vidikovaca. Prisutna su i izvorita kao to je izvor mrljika koji je stalno aktivan, koristi se i ima betonsku

kaptau. Velike povrine uma na ovom podruju dosta su stradale u poaru koji se desio 2003. godine. U

saradnji sa Upravom za ume krajem 2009. i poetkom 2010. godine organizovana je velika akcija

poumljavanja ovog dijela podruja tanije potez Struge. Izvreno je poumljavanje oko 30.000m2 povrine,

sa sadnicama crnog bora, sadnicama bagrema, divljeg kesten, graba, divlje trenje, hrasta, jasena i crnog

graba. Planiran je nastavak poumljavanja (na lokalitetu Popova glava) na ta obavezuju donijeti planovi

vezani za zatitu ivotne sredine.

6. Mrevac,Bogdaii: ruralno podruje optine Tivat, udaljeno od grada oko 4 km. Stanovnitvo u

ovom kraju bavi se voarstvom, povrtarstvom, stoarstvom. U ovom kraju zastupljena je visoka umska

vegetacija i to: borovi Pinus nigra, hrast Quercus robur, jasen Fraxinus ornus, obini grab Carpinus betulus,

masline Olea eurpaea, ipak nar Punica granatum, drijen Cornus mas, pojedinana stabla raeljke Prunus

mahaleb, koele Celtis australis i dr.. Zastupljena je makija, a od niskog rastinja kupina, divlji ipak,

ipurak i dr. Znaajna su stara hrastova stabla, koja su starosti preko 50 godina. uma u ovom kraju nije

stradala od poara, ali je prisutna nekontrolisana sjea. Planinske staze na ovim lokacijama su obiljeene i

postavljeni su putokazi. Nema lokacija sa odmoritima. Navedene visoke ume zastupljene su iznad naselja i

proteu se uglavnom uz pjeake staze koje se dalje povezuju sa stazama na Vrmcu. I na ovom dijelu optine

postoje izvorita koja su znaajna za snadbijevanje vodom nekoliko domainstava i aktivna su itave godine.




18

Visoka hrastova i borova uma u Mrevcu iznad naselja potez Rahovo i Brtin dosta je stradala od poara

kako ranijih godina, tako i ove godine, poari su unitili veliku povrinu ume. uma je uglavnom u

privatnom vlasnitvu.

7. Radovii, uraevii, Milovii, Kraii: ruralna podruja koja su udaljena od Tivta oko 10 km. Na

ovim lokacijama nema visokih umskih podruja. Uglavnom su zastupljene nie ume, odnosno njen

degradacioni stadijum makija. Na podruju Radovia, blie naseljima, proteu se maslinjaci. U

uraeviima na lokacijama blie naselju proteu neodravani maslinjaci. Visoke ume, manje povrine

(crni bor) nalaze se na podruju Milovia, a izmeu Goia i Bjelila nalazi se visoka hrastova uma vee

povrine. ume su uglavnom u privatnom vlasnitvu.

Kao i u ostalim primorskim podrujima, na podruju Optine Tivat je prisutna vegetacija umskih

degradacionih stadijuma makija i garig koji su po svom prostornom rasporedu najzastupljeniji na Lutici i

Vrmcu.

8.Lutica: makija na Lutici je dominantna komponenta biodiverziteta. Lutica predstavlja najouvaniji

kompaktan kompleks ovog tipa vegetacije u Crnoj Gori. Jo uvijek se nalazi u veoma dobrom stanju. U

okviru makije na Lutici su prisutne sledee vrste: maginja Arbutus unedo, lovor Laurus nobilis, hrast crnika

Quercus ilex, mirta Myrtus communis, pistaija Pistacia lentiscus, ukva Spartium junceum i dr., a od

drvea: empresi, borovi i masline. Makija na obodu Lutice predstavljena je sljedeim vrstama: Arbutus

unedo, Laurus nobilis, Myrtus communis, Pistacia lentiscus, Punica granatum, Quercus ilex, Smilax aspera,

Spartium junceum, Viburnum tinus i dr. Po obodu Lutice prema vlanim - movarnim stanitima, prisutne

su Ligustrum vulgare, Ulmus sp., Salix sp., te Punica granatum, Myrtus communis i dr.. ikara na Stranici,

Glavici i Torcu predstavljena je vrstama Arbutus unedo, Carpinus orientalis, Cupressus sempervirens,

Cystus sp., Erica arborea, Juniperus macrocarpa, Juniperus oxycedrus, Juniperus phoenicea, Ligustrum

vulgare, Myrtus communis, Olea europaea, Paliurus spina christi, Phillyrea media, Pinus halepensis, Pinus

nigra, Pistacia lentiscus, Punica granatum, Spartium junceum, Ulmus sp.

itava povrina Lutice pripada evropsko-mediteranskom podregionu (eumediteranska zona

zimzelene vegetacije sveze Quercion ilicis, Horvatic 1967). Prema karti prirodne potencijalne vegetacije,

zahvata jo i jugoistonu obalu Tivatskog zaliva i priobalni dio Vrmca. Tu se danas nalaze najouvanije,

najreprezentativnije formacije tvrdolisne mediteranske vegetacije crnogorskog primorja. Klimatogena

zajednica ovog podregiona je zimzelena tvrdolisna uma hrasta crnike Quercus ilex optemediteranskog reda

Quercetalia ilicis. ista jadranska uma i makija hrasta crnike, zajednice Quercetum ilicis adriaprovincialis

Trinajstic 1975, danas je prisutna na prostoru Lutice u obliku odraslije ume, a javlja se u junom dijelu

poluostrva. Aktivnou ovjeka, ista zajednica crnike je degradirana u gustu i teko prohodnu makiju, koja

pripada posebnom jadranskom obliku - asocijaciji Orno - Quercetum ilicis H-ic (1956) 1958. Na dijelovima

poluostrva gdje je jae izraen ljudski uticaj (pored naselja i puteva), razvijena je zajednica Orno-Quercetum

ilicis myrtetosum. To je uglavnom gusta i neprohodna zajednica viskog bunja, visine 2 i vie metara.

Dominanatna mirta Myrtus communis u velikoj mjeri zamjenjuje crniku Quercus ilex u odnosu na tipinu

subasocijaciju. Od ostalih elemenata makije najee su sljedee vrste: obina zelenika Phillyrea media,

veliki vrijes Erica arborea, planika Arbutus unedo, trlja Pistacia lentiscus, primorska kleka Juniperus

oxycedrus, primorska somina Juniperus phoenicea, tetivka Smilax aspera, ukva Spartium junceu.

Na susjednim obodnim terenima Lutice makija je predstavljena sljedeim vrstama: Arbutus unedo, Laurus

nobilis, Myrtus communis, Pistacia lentiscus, Punica granatum, Quercus ilex, Smilax aspera, Spartium

junceum, Viburnum tinus i dr.

Razvijena je i vegetacija gariga. Krajnji stepen degradacije uma crnike i makije, su zajednice suvih

travnjaka i kamenjarskih panjaka sveze Cymbopogo - Brachypodion ramosi, koje su na Lutici este, to je

rezultat izraenog antropogenog uticaja.

9. Vrmac: eeumediteranska zimzelena vegetacija sveze Quercion ilicis, (Horvati 1967) zahvata uzak

priobalni pojas koji se visinski prostire do 300 (max 500) m n. v. Prema karti prirodne potencijalne

vegetacije, zahvata priobalni dio Vrmca. Klimatogena zajednica ovog podregiona je zimzelena tvrdolisna




19

uma hrasta crnike (Quercus ilex) optemediteranskog reda Quercetalia ilicis. ista jadranska uma i makija

hrasta crnike, zajednice Quercetum ilicis adriaprovincialis Trinajsti 1975, danas je prisutna samo na

podruju Veriga kao degradacioni stadijum Orno - Quercetum ilicis myrtetosum H-i 1963. U ovoj zajednici

dominira mirta Myrtus communis koja djelimino ili potpuno zamenjuje hrast crniku. Daljom degradacijom

nastala je vegetacija gariga. To su niske i prorijeene zimzelene, a manjim delom i listopadne ikare,

sastavljene uglavnom iz heliofilnih flornih elemenata, preteno grmova i polugrmova. Pripadaju svezi Cisto

- Ericion i asocijaciji Erico - Cistetum cretici H-i 1958. Vegetacija gariga razvijena je u junom priobalnom

dijelu Vrmca, pokrivajui vee ili manje povrine. Krajnji stepen degradacije uma crnike i makije, na

Vrmcu su zajednice suvih travnjaka i kamenjarskih panjaka sveze Cymbopogo - Brachypodion

ramosi. Submediteranska i mediteransko-montana listopadna vegetacija sveze Ostryo - Carpinion orientalis,

Horvati 1967) prostire se na junim padinama Vrmca iznad zone tvrdolisne, zimzelene vegetacije, dok se

preko sjevernih obronaka ovaj podregion sputa sve do mora. Ovakav raspored zone na sjevernoj strani

poluostrva, rezultat je fiziko-geografskih karakteristika podruja, odnosno sjeverne ekspozicije i blizine

Lovena, a time i neto hladnije klime. Karakteristina klimatogena zajednica evropsko-submediteranskog

podregiona je zajednica kostrike i bjelograbia Rusco - Carpinetum orientalis Ble & Lki 1966 iz reda

Quercetalia pubescentis. Ova zajednica je u tipinom obliku razvijena u priobalnom dijelu sjeverne strane

Vrmca do oko 200 m n. m., a zatim se sve do samih vrhova javlja u obliku viih ili niih, guih ili rjeih

ikara ili niske ume. Na junim obroncima Vrmca i na podruju Veriga, ova zajednica se posredno

nadovezuje na zonu uma crnike preko zajednice Paliuretum adriaticum H-i 1958. (zajednica drae) koja je

u graninom podruju zimzelenog vegetacijskog pojasa zastupljena subasocijacijom Paliuretum adriaticum

typicum Ble. & Lki, a u zoni termofilne submediteranske listopadne vegetacije, u pojasu zajednice Rusco

- Carpinetum orientalis Ble & Lki 1966, sa subasocijacijom Paliuretum adriaticum Carpinetosum

orientalis H-i 1963. Na podruju izmeu Donjeg i Gornjeg Stoliva, razvijena je zajednica Lauro -

Castanetum sativae M. Jank 1966. Prema Jankoviu (1966), to je termofilna i mezofilna zajednica pitome

kotenje i lovora, koja se nalazi pod neposrednim uticajem mediteranske klime i mora, ali je s obzirom na

reljef i ekspoziciju, zatiena od pretjerane insolacije i ljetnje sue. Manja sastojina ove zajednice

zabiljeena je i na junoj padini Vrmca, izmeu naselja Donja i Gornja Lastva, na padinama inovice sa

sjevernom ekspozicijom. Krajnjom degradacijom prethodno navedenih zajednica, nastale su vee ili manje

povrine travnjaka i kamenjarskih panjaka sveze Scorzonero - Chrysopogonetalia H-i & Ht (1956) 1958.

Osim navedenih, dominantnih zajednica evropsko-mediteranskog i evropsko-submediteranskog podregiona

na prostoru Vrmca su prisutne i brojne pionirske i antropogene zajednice koje su razvijene u pukotinama

stijena, na ruderalnim stanitima i kulturnim povrinama. Takoe na irem podruju Vrmca srijeemo kulture

borova Pinus nigra, Pinus halepensis, Pinus pinea i Pinus pinaster, iako prethodno saeni, sada spontano

proiruju svoj areal. U selu Kava kod crkve Svete Petke, na putu Tivat Kotor greko Trojice, nalazi se

sastojina medunca Quercus pubescens za koju se smatra da predstavlja relikt nekada prostranih umskih

kompleksa hrasta medunca na ovom podruju. Na prostoru Bokokotorskog zaliva srijeu se i kultivisane

vrste koje ovjek gaji za svoje potrebe, kao to su: Prunus avium, Prunus cerasus, Prunus cerasifera, Prunus

domestica ssp. insititia, Juglans regia, Morus alba, Morus nigra, Capparis spinosa i dr., kao i niz ukrasnih,

tropskih subropskih i egzotinih vrsta kao to su: Robinia pseudoaccacia, Pittosporum tobira, Eucaliptus

camaldulensis, Populus alba, Melia azederach, Tamarix africana i dr.

Uslovi i ogranienja za razvoj organske poljoprivrede

Organska poljoprivreda predstavlja sistem odrive poljoprivrede, u velikoj mjeri zasnovan na

lokalnim resursima koji odrava ekoloku ravnoteu i minimizira negativan uticaj poljoprivrede na ivotnu

sredinu. Takoe, podrazumijeva proizvodnju usklaenu sa zakonom i zahtjevima uz kontrolu cijelog

proizvodnog ciklusa od strane ovlaene organizacije za sertifikaciju.




20

Sagledavajui klimatsko podneblje Tivta, tipove zemljita, vrstu zastupljenositi odreene

poljoprivredne proizvodnje moe se rei da podruje Tivta ima veoma povoljne uslove za bavljenje

organskom poljoprivredom. Trenutno u tivatskom podruju nema nijednog proizvoaa sa sertifikatom

organske proizvodnje kao nijednog proizvoaa u prelaznom periodu organske proizvodnje. Iz Tivta

organskom proizvodnjom bavi se jedan proizvoa, ija je se proizvodnja nalazi na podruju Grahova. U

planu ovog proizvoaa je da jedan dio proizvodnje zapone i na podruju Tivta.

to se tie organske proizvodnje znaajno je pomenuti uenicu i roga. Oni mogu da poslue kao

zaetak organske proizvodnje. To su proizvodi koje treba sertifikovati kod ovlaene organizacije za

sertifikaciju i ponuditi ih tritu. Roga se moe preraivati jer je prepoznatljiv u alternativnoj medicini.

uenice ima samonikle mada se i gaji to je znaajno za proizvodnju, a dosta je traena. Ne treba zaboraviti

ni divlji nar iji je sok visokog kvaliteta, a i koristi se u velikom broju tivatskih domainstava.

2) Demografske karakterisike poljoprivredno stanovnitvo

Demografija istrauje i prouava zakonitosti i pravilnosti u biolokom i migratornom kretanju

stanovnitva, promjene u demografskim strukturama (biolokim, socio-ekonomskim i intelektualnim),

prouava kakve su vrste te zakonitosti, njihovo kvantitativno i kvalitativno delovanje i utvruje meusobne

odnose kretanja stanovnitva sa drugim drutvenim i ekonomskim pojavama.

U Optini Tivat dolo je do preokreta kod migracionih kretanja i sve jaa imigracija uzrokovala je rast

broja stanovnitva iako je prirodni prirataj poeo opadati. Dok broj stanovnika u urbanizovanom dijelu

optine brzo raste, broj stanovnitva u ruralnom dijelu stalno opada. Od dva naselja jedno je zamalo nestalo

(6 stanovnika u 2003. godini prema 153 u 1961. godini i 42 u 1981. godini - Gornja Lastva), dok je pad

broja stanovnika u Bogdaiima manji, tako da jo uvijek moemo govoriti o selu. Samo jedno naselje na

podruju GUP-a (Lepetani) je u periodu 1991-2003 imalo negativni indeks.

Dosta velike su razlike izmeu dva podruja GUP-a. Porast stanovnitva na podruju GUP-a Tivat

dosta je konstantan, a najvii indeks bio je u periodu 1981-1991. Cijelo vrijeme indeks porasta bio je daleko

iznad prosjeka Crne Gore do 1991. Sasvim drugaiji bio je demografski razvoj podruja Krtoli. Broj

stanovnika u periodu 1981-1991 ak se smanjivao dok je u 1991. godini poeo veoma brz razvoj toga

podruja. Indeks porasta stanovnitva bio je vii od 150 i daleko nadmaio rast optine kao i rast u podruju

Tivta. Brz razvoj zahvatio je sva naselja i jedino u naselju Bogiii, porast je bio malo sporiji.

U posljednjem periodu broj stanovnika na teritoriji optine Tivat je porastao od 11.186 stanovnika u

1991.godini na 13.630 u 2003. godini (indeks porasta 121,8). U istom periodu broj domainstava porastao je

od 3.516 na 4.502 (indeks 128,0), a broj stanova (ukupno) od 3.711 u 1991. godini na 7.167 u 2003. godini

(indeks 193,1).

Po poslednjem popisu stanovnitva iz 2011. godine Tivat broji 14.111 stanovnika, 2,26 % u odnosu na

ukupan broj stanovnika Crne Gore. U odnosu na popis iz 2003. godine, broj stanovnika u Tivtu je porastao

za 3%. Tivat je grad sa najveom gustinom naseljenost u dravi, 307 stanovnika po km2.

Stanovnitvo Domainstva Stanovi

TIVAT 14111 4862 9675

gradska 10149 3596 5680

ostala 3962 1266 3995

Bogdaii 57 21 31

Bogiii 187 65 148

Donja Lastva 759 295 634

uraevii 479 167 298

http://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Kretanje_stanovni%C5%A1tva&action=edit&redlink=1http://sh.wikipedia.org/wiki/Sociologijahttp://sh.wikipedia.org/wiki/Ekonomija




21

Gornja Lastva z z 16

Goii 212 69 176

Kraii 130 51 1318

Lepetani 184 67 200

Milovii 46 18 179

Mrevac 2130 621 960

Radovii 535 186 669

Tivat(g) 9390 3301 5046

Tabela 2: Popis stanovnitva, domainstava i stanova u 2011.g.(Izvor: Popis stanovnitva, domainstava i stanova u

Crnoj Gori 2011 Zavoda za statistiku Crne Gore, Monstat 2011)

3)Trite

Trite je sloena ekonomska kategorija koja obuhvata uesnike u ponudi i tranji, njihove odnose i

dejstva po osnovu sueljavanja podnude i tranje, kao i tehnike i institucionalne uslove pod kojima se, u

odreenom prostoru i vremenu, odvija kupovina i prodaja roba i usluga.

Kako je navedeno u Strategiji razvoja proizvodnje hrane i ruralnih podruja Crne Gore (Vlade

Republike Crne Gore, 2006.godine), trite mora da ima svoju ulogu i ono je konani barometar za

vrednovanje proizvodnje, ali i odnosi na tritu moraju biti ureeni i transparentni da bi rezultirali

ekonomskom efikasnou, kako to kae i teorija institucionalne ekonomike. Moe se rei da je turizam kod

nas najvaniji faktor koji treba da povue domae proizvode, poljoprivrednika, naroito sa ciljem

obogaivanja turistike ponude i razvoja turizma posebnih interesa u optini Tivat.

4) SWOT ANALIZA

SNAGE

-geografski poloaj optine

-ouvana ivotna sredina

-obezbjeeno trite kroz turizam i turizam posebnih

interesa

-finansijska podrka (Ministarstvo poljoprivrede i

ruralnog tazvoja,Svjetska banka)

-povoljni klimatski uslovi

-trend poveanog interesovanja za razvoj ruralnog

turizma (turizma posebnih interesa)

-pozitivan trend u svijetu: ivot u skladu sa

prirodom, upranjavanje zdravih ivotnih navika,

ishrana, aktivnost, rad i odmor u prirodi,

upoznavanje kulture lokalnog stanovnitva.

-blizina aerodroma, luka, magistralnih puteva,

granica sa EU

SLABOSTI

-usitnjeni posjedi

-starosna struktura poljoprivrednog stanovnitva

-nezainteresovanost potencijalnih poljoprivrednika

za ostvarivanje vee proizvodnje,

-mali obim proizvodnje

-nedovoljna iskorienost resursa u turistike svrhe

-migracija seoskog stanovnita, posebno mladih

potrazi za zaposlenjem i boljim uslovima ivota

-podcjenjivanje poljoprivrede i sela




22

MOGUNOSTI

- povoljna klima

- kvalitet proizvoda

- autohtoni proizvodi

-poveana tranja za domaim (organskim i

autohtonim proizvodima)

- prekogranina saradnja , naroito u dijelu ruralnog

turizma i dostupnost EU fondova

- dostupnost finansija (kredita) za poljoprivrednike

- turizam posebnih interesa

- inovacije u proizvodnji i ponudi

PRIJETNJE

-nelojalna konkurencija

-nekontrolisan uvoz

-visoke cijene domaih proizvoda

- slaba konkurentnost cijena (uslijed male

proizvodnje i visokih ulaznih trokova)

-devastacija poljoprivrednog zemljita (prenamjena

u graevinsko, proglaavanje poljoprivrednog

zemljita industrijskom zonom).

Tabela 3:Swot analiza

II Analiza i oblici poljoprivredne proizvodnje na podruju optine Tivat

1) Veza ruralnog razvoja i poljorivrede

Poljoprivreda je vaan segment ukupne crnogroske privrede i predstavlja najvaniju aktivnost veine

sela i od velike je vanosti za nain ivota u ruralnom podruju. Moemo rei da je poljoprivreda

komplemntarna turizmu, takoe veoma vaan segment razvoja privrede u Tivtu.

Najznaajniji problemi seoskog podruja mogu se podjeliti na:

-poljoprivredna gazdinstva koja su nekomercijalna, koja nijesu trino orjentisana, ve proizvode za svoje

sopstvene potrebe kao i za manju prodaju na pragu,

-nerazvijena ruralna infrastruktura (putna, vodovodna, elektro idr.), koja je u odnosu na gradsku znatno

nepovoljnija,

-nedovoljna organizovanost poljoprivrednika i povezanost sa ostalim znaajnim subjektima vanim za

razvoj ruralnih podruja,

-negativna demografska kretanja u ruralnim podrujima.

Stanovnitvo i poljoprivredna proizvodnja trebalo bi da budu usko povezani s ostalim djelatnostima i

zanimanjima jer svako izdvojeno posmatranje i rjeavanje problema ne daje dobre rezultate. Samo planiranje

cjelovitog sveobuhvatnog razvoja manjih prostornih ruralnih cjelina na naelima odrivog razvoja, pokazalo

se u Evropskoj Uniji uspjenim modelom oivljavanja i napretka nerazvijenog ruralnog podruja.

2) Ruralni turizam

Pojam ruralnog turizma se esto koristi i zamjenjuje pojmovima agroturizam, seoski turizam,

ekoturizam, zeleni turizam itd. Meutim, ruralni turizam je vid turizma koji obuhvata sve aktivnosti na

ruralnom podruju, a ne samo aktivnosti koje bi se mogle odrediti kao agroturizam ili farmerski turizam".

Strunjaci jo nisu unificirali i standardizovali definiciju agroturizma, ruralnog turizma ili seoskog turizma.

Osnovna obiljeja ruralnog turizma su mirna sredina, odsutnost buke, ouvani okolina, komunikacija s

domainima, domaa hrana i upoznavanje poslova na selu.

Dakle, ruralni turizam oznaava svaku turistiku aktivnost u ruralnom podruju (ekoturizam, agroturizam, kulturni turizam itd), uz sve aktivnosti vezane za poljoprivredu, zanatstvo, gastronomiju, folklor,

manifestacije i drugo.




23

Ruralni turizam, u irem smislu, podrazumijeva osim pruanja usluga smjetaja i ishrane i pruanje

drugih aktivnosti kao to je edukacija i direktno uee u poljoprivrednim radovima, berbi odreenih

poljoprivrednih proizvoda, uee u pripremanju tradicionalnih jela ili edukacija o starim zanatima, izvornoj

arhitekturi i slino.

Politika ruralnog razvoja EU vidi ruralni turizam kao djelatnost budunosti u ruralnim podrujima i

neizostavan segment u razvojnim planovima lokalnih zajednica. Turizam je privredna djelatnost koja

generie razvoj mnogih drugih djelatnost, komplementarnih turizmu. Poljoprivreda je, zajedno sa turizmom

u vrhu prioriteta razvoja privrede u Crnoj Gori.

Zakonom o turizmu stvoreni su preduslovi i pravni okvir za razvoj seoskog turizma kroz definisanje

pruanja turistikih usluga u seoskom turizmu, definisanje etno sela, seoskog domainstva.

Turistike usluge u seoskom turizmu2 pruaju se radi odmora i rekreacije turista i obuhvataju

aktivnosti vezane za poljoprivredno gazdinstvo (berba voa i povra, ubiranje ljetine, iznajmljivanje konja

za jahanje i sl.).Turistike usluge u seoskom turizmu pruaju se u skladu sa principima i praksom odrivog

razvoja.

Seosko domainstvo 3 je domainstvo koje ima odgovarajue objekte koji ispunjavaju minimalno-

tehnike uslove za pruanje usluga: pripreme i usluivanja toplih i hladnih jela, pia i napitaka iz preteno

sopstvene proizvodnje, usluivanja i degustacije vina, drugih proizvoda od vina, drugih alkoholnih i

bezalkoholnih pia, kao i domaih proizvoda iz sopstvene proizvodnje i usluge smjetaja.

Usluge iz stava 1 ovog lana mogu se pruati u:

- objektima u kojima se vri degustacija;

-objektima za pripremanje i usluivanje toplih i hladnih jela, pia i napitaka; i

- sobama odnosno apartmanima.

Usluge smjetaja seoska domainstva mogu pruati u objektima u ruralnom podruju (katun,

maslinarska koliba, vinogradarska koliba, ribarska koliba i sl.), koja mogu biti u sklopu ili izvan seoskog

domainstva.

Usluge degustacije i usluivanja hrane, pia i napitaka mogu se pruati i u ureenom prostoru u

ruralnom okruenju izvan seoskog domainstva.

Seosko domainstvo se kategorie kao cjelina. Seosko domainstvo moe se razvrstati u tri kategorije koje

se oznaavaju odgovarajuim brojem zvjezdica i to:

1) tri zvjezdice (***)

2) dvije zvjezdice (**)

3) jedna zvjezdica (*).

Ono to je neophodno istai je da se jedino u registrovanom poljoprivrednom gazdinstvu moe

obavljati turistika djelatnost u skladu sa Zakonom o turizmu i Zakonom o poljoprivredi i ruralnom razvoju.

Trendovi u ruralnom turizmu

Od poetaka razvoja ruralnog turizma u svijetu, cilj je bio zadrati stanovnitvo na tim prostorima,

dananji trendovi idu ka jaanju privredne i drutvene uloge ruralnog turizma koji ujedno postaje i stil

ivota.

Osnovni trendovi:

- potreba za diversifikacijom ponude, - turisti se aktivno ukljuuju u ouvanju ivotne sredine prilikom izbora destinacije, - upoznavanje lokalne kulture, obiaja

2 Sl.list CG 61/10,Zakon o turizmu ,str..22

3 Sluzbeni list CG br. 50/13 ,Pravilnik o minimalno-tehnikim uslovima za kategoriju i nainu kategorizacije objekata u kojima se

pruaju usluge u seoskom domainstvu




24

- bijeg od gradskih guvi, buke, - uivanje u domaoj (organskoj) hrani i tradicionalnoj kuhinji, radnim aktivnostima na imanju, sportu,

manifestacijama..

Tabela 4: Uporedni podaci o broju gostiju i broj noenja u optini Tivat

god.

GOSTI NOENJA

Domai Strani Ukupno Domai Strani Ukupno

2 0 1 3 5.898 39.961 45.859 18.784 374.141 392.925

2 0 1 2 6.012 38.033 44.045 18.439 371.373 389.812

2 0 1 1 8.950 38.166 47.116 29.845 329.433 359.278

2 0 1 0 6.727 37.878 44.605 16.353 252.272 268.625

Izvor: Monstat

Iz prethodne tabele dolazi se do podatka da je za uporedni period od 2010. godine do 2013. godine

broj turista porastao za 2,8% a broj noenja za 46,2%, pri tom je prosjeno zadravanje gosta poraslo sa est

na 8,5 dana.

Tabela 5: Registrovani smjetajni kapaciteti u domainstvima

1* 2* 3* 4* UKUPNO

Sobe 118 267 147 11 543

Leaja u sobama 289 615 323 32 1.259

Apartmani 28 120 159 102 409

Leaji u apartmanima 75 336 460 274 1.145

Kua za izdavanje 1 / / 1 2

Izvor:podaci za Rjeenja koja je izdao Sekretarijat za fin.i ekon.razvoj, a koja su vaea.

Sveukupno soba i apartmana ....................................................................952

Sveukupno leajeva .............................................................................. 2.404

Napomena:Ovome broju treba dodati vaea Rjeenja za apartmanske blokove koje je izdalo MORT

(53 apartmana odnosno 111 leaja).

U ruralnim podrujima optine Tivat, registrovano je vie domainstava koji se bave pruanjem

usluga smjetaja turistima ali nijedno domainstvo nije registrovano kao seosko domainstvo te u tom

smislu ne moemo govoriti o postojanju domainstava koji se bave pruanjem ugostiteljskih usluga u

seoskom domainstvu. Donoenjem Strategije ruralnog razvoja nae optine stvorie se mogunosti za

razvoj ruralnog turizma u odreenim njegovim segmentima.




25

Foto 3: Gornja Lastva (ruralno podruje)

Izvor: http://www.gornjalastva.org/

3) Voarsko proizvodnja

Prema zvaninim statistikim podacima vonjaci na podruju optine Tivat zauzimaju oko 17 ha.

Proizvodnja voa i groa je ekstezivnog i naturalnog karaktera, i zastupljena je uglavnomna malim

posjedima.

Na naem podruju uglavnom se gaje agrumi, smokve, nar (ipak), a gaji se i kontinetalno voe,

(kotiavo, jabuasto, jagodasto i jezgrasto). Uglavnom se proizvodi za zadovoljenje sopstvenih potreba

potronju u svjeem stanju i preradu u domaoj radinosti (alkoholna i bezalkoholna pia, ulje, suvo voe,

dem, pekmez, kompot i dr.). Manje koliine se iznose na pijacu i prodaju na pragu. Veih intezivnijih

zasada za sada nema na podruju optine Tivat. Uglavnom preovlauju manji ekstezivni zasadi i to u blizini

vlasnikih stambenih objekata. Sadni materijal se po pravilu nabavlja na pijacama, a ne od ovlaenih

proizvoaa, zbog ega esto sadni materijal bude sumnjivog porijekla i kvaliteta. Niski i neredovni prinosi

indikatori su ekstezivne proizvodnje.

Najzastupljenije vrste voa na podruju optine Tivat, (pored masline, koja je u opisu dalje u tekstu),

su agrumi, smokve, kivi, ipak (nar).

4) Maslinarstvo

Najvei uspon maslinarstva u Crnoj Gori bio je krajem XVIII vijeka. Rauna se da je tada na naem

Primorju bilo oko milion stabala maslina sa proizvodnjom od oko 2.000 do 4.000 tona ulja. Druga polovina

XIX vijeka biljei naglo nazadovanje naeg maslinarstva, kada novonastali agrarno-privredni uslovi nijesu

ili u prilog maslinarskoj proizvodnji.

Naime, 1859. godine uvezena je iz Amerike u Evropu prva koliina petroleja za osvjetljenje i petrolej

Documents

STRATEGIJA RURALNOG RAZVOJA DO 2020.GODINEopstinativat.com/cg/images/stories/2015 vijesti/janura dokumenta... · Dubravka Nikčević, spec.sci turizma, savjetnik za turizam u Opštini