STRATEGJIA KOMBTARE PRTRASHGIMIN KULTURORE

2017-2027

Republika Kosova ~ Republic of Kosovo Qeveria ~ Vlada ~ Government

Ministria e Kulturs, Rinis dhe SportitMinistarstvo Kulture, Omladina i Sporta ~ Ministry of Culture, Youth & Sport

Republika e Kosovs

Republika e Kosovs Republika Kosova ~ Republic of Kosovo

Qeveria ~ Vlada ~ GovernmentMinistria e Kulturs, Rinis dhe Sportit

Ministarstvo Kulture, Omladina i Sporta ~ Ministry of Culture, Youth & Sport

STRATEGJIA KOMBTARE PRTRASHGIMIN KULTURORE

2017-2027

2

PRMBAJTJA

3

SHKURTESAT 61. PRMBLEDHJE EKZEKUTIVE 82. HYRJE 143. METODOLOGJIA 184. SFONDI 205. VIZIONI, SYNIMET DHE OBJEKTIVAT 24

OBJEKTIVI 1: AVANCIMI I KORNIZS LIGJORE DHE INSTITUCIONALE 27OBJEKTIVI 2: QASJA E INTEGRUAR N TRASHGIMIN KULTURORE,

DREJT ZHVILLIMIT T QNDRUESHM 30OBJEKTIVI 3: PRFSHIRJA E TRASHGIMIS KULTURORE N

PLANET ZHVILLIMORE 33OBJEKTIVI 4: PROMOVIMI I TRASHGIMIS KULTURORE 36OBJEKTIVI 5: EDUKIMI, AFTSIMI DHE PJESMARRJA AKTIVE N

MBROJTJEN E TRASHGIMIS KULTURORE 396. HAPAT E ARDHSHM PR ZBATIMIN E STRATEGJIS 427. PLANI I VEPRIMIT 468. REFERENCAT 64

4

Ekipi prgjegjs pr hartimin e Strategjis Kombtare pr Trashgimi Kulturore

Vjollca Aliu, Udhheqse e Departamentit t Trashgimis Kulturore, udhheqse e ekipit;Arsim Canolli, Antropolog, Kshilltar i Ministrit; Feim Hoxha, Udhheqs i Departamentit Ligjor;Taibe Selmani, Udhheqse e Divizionit pr Buxhet dhe Financa;Brikena Mulliqi, Udhheqs i Departamentit pr Integrim Evropian dhe Koordinim t Politikave;Valon Krasniqi, Zyra pr Planifikim Strategjik, Zyra e KryeministritDodona Gashi, Ministria e Integrimeve Evropiane;Luan Nushi, Ministria e Planifikimit Hapsinor;Atifete Jakupaj, Ministria e Financave;Shemsi Krasniqi, Sociolog UP; antar i Kshillit Drejtues t Instituti Arkeologjik t KosovsPleurat Kabashi, Kryesues i Kshillit Drejtues t Institutit Arkeologjik t Kosovs; Nita Luci, antropologe UP ;Zanita Halimi, antropologe Kryesuese e Kshillit Drejtues t Muzeut t Kosovs; Sazan Ibrahimi, Asociacioni i Komunave t Kosovs;Florina Jerliu, Arkitekte, UP;

Antare Kshillit Drejtues t Institutit t Kosovs pr Mbrojtjen e Monumenteve,;Skender Boshtrakaj, Udhheqs i Divizionit pr Menaxhimin e Integruar; Hajrulla eku, Drejtor i OJQ-s Ec ma NdrysheSali Shoshi, Drejtor i OJQ-s CHwB n KosovKreshnik Bajraktari, Zyrtar pr Trashgimi, Kshilli i Kosovs pr Trashgimi KulturoreValon Shkodra, Muzeolog, Antar i Kshillit Drejtues t Institutit t Kosovs pr

Mbrotjen e Monumenteve

Autore e dokumentit t Strategjis: Florina JerliuMKRS 2016

5

6

SHKURTESAT

7

BE - Bashkimi Europian DTK - Databaza e Trashgimis Kulturore ESDP - Perspektiva e Zhvillimit Hapsinor Evropian KMZ - Komisioni pr Monitorim dhe Zbatim IPA - Instrument for Pre-accession Assistance KASH - Korniza Afatmesme e Shpenzimeve 2015-2018 KKTK - Kshilli i Kosovs pr Trashgimi Kulturore KMZSKTK - Komiteti Monitorues pr Zbatimin e Strategjis Kombtare pr Trashgimi Kulturore 2015-2025 MAPL - Ministria e Administrimit t Pushtetit Lokal MASHT - Ministria e Arsimit, Shkencs dhe Teknologjis MKRS - Ministria e Kulturs, Rinis dhe Sportit MSA - Marrveshja pr Stabilizim-Asociim MTI - Ministria e Tregtis dhe Industris MZHE - Ministria e Zhvillimit Ekonomik SEE 2020 - Strategjia e Evrops Juglindore 2020 pr Punsim dhe Prosperitet n Perspektivn Evropiane SPZ - Zonat e Veanta t Mbrojtura UNESCO - United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization VNTK- Vlersimi i Ndikimit n Trashgimin Kulturore VNM - Vlersimi i Ndikimit n Mjedis

8

1.PRMBLEDHJE EKZEKUTIVE

9

Strategjia Kombtare pr Trashgimi Kulturore 2017-2027 sht nj strategji gjithprfshirse e Qeveris s Kosovs n fushn e trashgimis kulturore, e cila synon vendosjen e kornizave afatgjata pr vizionin dhe ofrimin e zgjidhjeve t bazuara n parimin e qndrueshmris. Ky dokument strategjik synon avancimin e sistemit dhe t mekanizmave pr mbrojtjen dhe ruajtjen e trashgimis kulturore t Kosovs n prputhje me kornizn ligjore, parimet dhe standardet ndrkombetare, si dhe mbi bazn e zhvillimit t qndrueshm ekonomik, shoqror dhe kulturor. Megjith sfidat e shumta n kt drejtim, t trashguara dhe aktuale, angazhimi i vazhdueshm i MKRS dhe institucioneve relevante n fushn e trashgimis kulturore ka br q kjo t kthehet n prioritet qeveritar.

Me kt Strategji, trashgimia kulturore prcaktohet si shtyll e rndsishme e zhvillimit t qndrueshm t vendit, q do t arrihet nprmjet bashkpunimit dhe pjesmarrjes efektive n avansimin e sistemit t mbrojtjes. N t adresohen aspektet themelore q n mnyr t drejtprdrejt synojn promovimin e vlerave reale socio-kulturore dhe ekonomike t trashgimis kulturore t Republiks s Kosovs, si dhe rritjen e dukshmris s vlerave potenciale t saj. Synimet e Strategjis mund t prmbledhen si n vijim:

[i] Sistemi ligjor dhe institucional i mbrojtjes - n prputhje me Kushtetutn e Republiks s Kosovs, ligjeve tjera relevante dhe angazhimeve t Kosovs, si dhe orientimin e Qeveris s Kosovs karshi Prioriteteve t Partneritetit Europian dhe antarsimit n UNESCO;

[ii] Qasja e integruar n mbrojtje - sipas parimeve dhe trendeve t planifikimit dhe zhvillimit t qn-drueshm urban, ekonomik, shoqror dhe kulturor;

[iii] Edukimi, promovimi dhe ndrgjegjsimi qytetar - me qllim t nxitjes s ndjenjs s identitetit kulturor dhe si burim i frymzimit dhe inovimit.

Strategjia ndrtohet mbi qllimet (objektivat) konkrete. Objektivat e Strategjis burojn nga synimet m lart dhe mbi bazn e analizs s prvojave t kaluara, gjendjes aktuale n domenin ligjor, infrastrukturor dhe programor, si dhe t shtjeve n fushn e trashgimis kulturore q bhen subjekt trajtimi n dhjetv-jetshin vijues n Kosov. Objektivi i par korrespondon me synimin e par; objektivat 2 dhe 3 burojn nga synimi i dyt, ndrsa objektivat 4 dhe 5 nga synimi i tret. Objektivat jan prkufizuar si m posht:

1. Avancimi i kornizs ligjore dhe institucionale;2. Qasja e integruar n mbrojtje t trashgimis kulturore, drejt zhvillimit t qndrueshm;3. Prfshirja e trashgimis kulturore n planet zhvillimore;

10

4. Promovimi i trashgimis kulturore;5. Edukimi, aftsimi dhe pjesmarrja aktive n mbrojtjen e trashgimis kulturore.

Objektivat dhe veprimet specifike do t identifikohen nga institucionet e trashgimis kulturore n pr-puthje me kompetencat e tyre pr planifikim dhe veprim strategjik sektorial, si pjes e procesit t reforms institucionale n funksion t zbatimit t ksaj Strategjie, n prputhje me ligjet relevante n fuqi. Prandaj, ky dokument duhet t kuptohet si politik programore dinamike, e hapur ndaj kontributeve sektoriale dhe multidisciplinare n fushn e trashgimis kulturore.

N kt vazhd, Strategjia prcakton qasjet dhe veprimet orientuese pr funksionim efektiv t sektorit t trashgimis kulturore n periudhn dhjetvjeare 2017-2027.

1. N fushn e avancimit t kornizs ligjore dhe institucionale, prioritet mbetet investimi n institucionet e trashgimis kulturore dhe n sistemin e mbrojtjes n prgjithsi. Paralelisht, avancimi i vazhdueshm i legjislacionit pr trashgimi kulturore do t prfshij prve ligjbrjes edhe masat q garantojn har-monizimin me ligjet tjera t Kosovs, si dhe me legjislacionin e BE-s. N funksion t zbatimit t ligjit, Strategjia prcaktohet pr veprimtari t integruar t mbrojtjes n sektort vital si inventarizimi dhe digji-talizimi i trashgimis kulturore, menaxhimi dhe monitorimi i gjendjes s trashgimis dhe trajtimi i saj kur sht e prshtatshme, partneriteti dhe bashkpunimi ndrsektorial.

2. Qasja e integruar me kt strategji merr prmasa zhvillimore n gjith territorin e Kosovs duke e pro-movuar trashgimin kulturore si resurs t zhvillimit t qndrueshm ekonomik, shoqror dhe kulturor, n konsultim me aktort relevant dhe nprmjet pjesmarrjes aktive t komuniteteve relvante, prfshir komunitetet fetare, si dhe pronart, poseduesit dhe shfrytzuesit e pronave kulturore, si sht prcak-tuar me legjislacionin prkats dhe angazhimet ndrkombtare ligjore dhe politike t institucioneve t Kosovs. N kt kuadr, Strategjia prcaktohet pr krijim t platformave t asocimit dhe t bashkpun-imit ndrinstitucional dhe multisektorial pr ruajtjen dhe menaxhimin efektiv t aseteve t trashgimis kulturore dhe prfshirjen e saj n agjendn e Qeveris s Kosovs pr zhvillim t qndrueshm.

3. Objektiv i veant dhe sfidues n kt qasje bhet prfshirja e trashgimis kulturore n plane dhe programe zhvillimore komunale dhe kombtare. Metodologjia dhe praktikat e mira t konzervimit t integruar t cilat promovojn konkurrenc t lir dhe t shndosh, si dhe nxitjen e kreativitetit dhe t in-ovacionit, do t vehen n shrbim t komunave t Kosovs nprmjet avancimit dhe zbatimit konsekuent t dokumentit strategjik t MKRS-s pr konzervimin e integruar (2010) dhe n harmoni me udhzimet dhe praktikat ndrkombtare, t promovuara nga UNESCO, KE, ICOMOS, ICCROM, etj. Gjithashtu, vlersimi i ndikimit n trashgimin kulturore si pjes e mekanzimit pr vlersim t ndikimit n mjedis

11

do t fuqizohet si mas q siguron ruajtjen e autenticitetit dhe meaxhimin adekuat t resurseve dhe pronave kul-turore.

4. Komunikimi dhe promovimi gjithprfshirs i trashgi-mis kulturore dhe i arritjeve n fushn e zhvillimit kulturor me kt Strategji bhet hallk vitale e procesit t mbrojtjes dhe njherit e mvetsishme, e cila garanton promovimin e vlerave reale socio-kulturore dhe ekono-mike t trashgimis kulturore t Kosovs. Strategjia n kt kuadr shtron si kkres studimin e plot dhe sistematik t trashgimis kulturore, si dhe interpretimin objektiv pr tu plasuar n botime dhe mediume virtuale. N funksion t zbatimit t ktij qllimi, investimet do t orientohen n prmirsimin e turizmit kulturor dhe t infrastrukturs prcjellse pr interpretim dhe prezantim, si dhe promovim t diversitetit kulturor dhe simboliks reprezentative t Trashgimis Kulturore t Kosovs.